BAB 1 KEDUDUKAN STRATEGIK MENDORONG PENGUASAAN BRITISH

1.1 Pertapakan Syarikat Hindia Timur (SHTI) di Pulau Pinang

1. Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI)
ditubuhkan di England pada tahun 1600.
menjalankan perdagangan antarabangsa dan meluaskan tanah jajahan
2. Kedudukan Pulau Pinang strategik kerana terletak di tengah-tengah laluan
perdagangan antara Timur dengan Barat.
1.1.1 Pulau Pinang menjadi pangkalan SHTI
Pulau Pinang dapat memenuhi keperluan SHTI iaitu:
a. Pusat Pengumpulan Barang
SHTI memerlukan teh dari China kerana mendapat pasaran baik di
Eropah.
China memerlukan emas, perak, bijih timah dan lada hitam.
Barang-barang tersebut boleh didapati di Kepulauan Melayu.
Pulau Pinang sesuai dijadikan pusat pengumpulan barang.
b.

Pelabuhan Persinggahan
air, makanan, kemudahan membaiki kapal sebelum ke Canton, China.
tempat berlindung sementara menunggu peralihan angin monsun

c.

Pangkalan Tentera
British dan Perancis bersaing menguasai perdagangan di India.
Pulau Pinang sesuai mempertahankan petempatan British di India
daripada serangan Perancis.

1.1.2 Kedaulatan Kedah tercabar

1. Kuala Kedah, pelabuhan entrepot di Kepulauan Melayu.
2. Dasar buka pintu membolehkan Kuala Kedah maju sebagai pelabuhan
antarabangsa.
3. Kedah susah mengekalkan kedaulatan dan kemakmurannya kerana Kedah
menghadapi cabaran dari dalam dan luar negeri.

(1) Cabaran dari dalam: Ancaman Bugis

a. Pada tahun 1770, Sultan Muhammad Jiwa telah melantik Tunku Abdullah
menjadi Raja Muda Kedah.
b. Pelantikan tersebut tidak dipersetujui oleh kerabat diraja Kedah kerana
1

Tunku Abdullah bukan anak gahara.

Anak gahara ialah anak raja yang dilahirkan oleh isteri sultan yang
berketurunan raja.
c.
d.
e.
f.
g.

h.

Kerabat diraja Kedah berpakat dengan Bugis di Selangor yang dipimpin oleh
Raja Haji. Raja Haji menyerang dan menawan Kuala Kedah serta Alor Setar.
Sultan Muhammad Jiwa berundur ke Kangar.
Sultan Muhammad Jiwa berusaha mendapat bantuan ketenteraan daripada
Firma Jourdain Sullivan and de Souza untuk menentang Bugis di Selangor.
Pada 1771, firma menghantar Francis Light untuk berunding dengan Sultan
Muhammad Jiwa.
Perjanjian ditandatangani:
Kedah membenarkan firma berniaga di Kuala Kedah.
Firma memberi bantuan ketenteraan kepada Kedah.
Perjanjian dibatalkan kerana firma enggan memberi bantuan ketenteraan
untuk menyerang Bugis di Selangor.

(2) Cabaran dari luar: Ancaman Siam

a. Kedah menghentikan penghantaran bunga emas kepada Siam semasa Siam
berperang dengan Burma.
b. Bunga emas dihantar oleh Negeri-Negeri Melayu Utara kepada Siam tiga
tahun sekali sebagai tanda persahabatan.
c. Setelah peperangan tamat, Siam menjadi kuasa yang kuat.
d. Siam menuntut Kedah menghantar:
bunga emas
wang
tenaga kerja
e. Sultan Abdullah mendapatkan bantuan ketenteraan daripada SHTI.
f. Sultan Abdullah sanggup menawarkan Pulau Pinang jika SHTI dapat
melindungi Kedah daripada ancaman Siam.

1.2 Tipu Helah Francis Light bagi Mendapatkan Pulau Pinang

1. SHTI bimbang kepentingan perdagangan mereka terjejas akibat dasar monopoli
Belanda.
2. Pada 1786, Francis Light menandatangani Perjanjian Inggeris-Kedah 1786
dengan Sultan Abdullah. Kedah membenarkan SHTI menduduki Pulau Pinang
manakala SHTI memberi bantuan ketenteraan kepada Kedah.
3. Pada 11 Ogos 1786, bendera Union Jack dikibarkan di Pulau Pinang. Pulau
Pinang dinamakan Prince of Wales Island dan petempatan SHTI dinamakan
Georgetown.
2

4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

Pendudukan SHTI di Pulau Pinang menandakan permulaan penjajahan British di

Tanah Melayu.
Siam menakluki Patani dan mengancam Kedah pada 1786.
Sultan Abdullah menuntut bantuan ketenteraan daripada SHTI tetapi ditolak
kerana SHTI ingin menjaga kepentingan perdagangan dengan Siam.
Sultan Abdullah mendesak SHTI meninggalkan Pulau Pinang tetapi Francis Light
enggan melepaskan Pulau Pinang.
Francis Light menawarkan ganti rugi tetapi ditolak oleh Sultan Abdullah.
Pada 1791, Sultan Abdullah mendapatkan bantuan daripada Riau, Siak dan
Selangor untuk menyerang dan mengambil balik Pulau Pinang.
SHTI meminta bantuan daripada tentera British untuk menyerang kubu Sultan
Abdullah di Seberang Perai.
Sultan Abdullah tewas dan terpaksa menandatangani Perjanjian Persahabatan
dan Keamanan Inggeris-Kedah 1791.
SHTI menduduki Pulau Pinang secara rasmi dengan membayar ganjaran 6000
dolar Sepanyol setiap tahun kepada Sultan Abdullah.
George Leith dilantik menjadi Gabenor Pulau Pinang yang pertama.

1.3 SHTI Mengambil Seberang Perai

1. SHTI memerlukan Seberang Perai sebagai benteng keselamatan dan tempat
penanaman makanan.
2. George Leith menandatangani Perjanjian Persahabatan dan Perikatan 1800
dengan Sultan Dziauddin yang sedang menghadapi ancaman Siam.
3. Kedah menyerahkan Seberang Perai kepada SHTI dengan bayaran 10 000 dolar
Sepanyol setahun bagi Pulau Pinang dan Seberang Perai.
4. SHTI akan memberi bantuan ketenteraan kepada Kedah.
5. Pada 1821, Kedah ditakluki oleh Siam. SHTI tidak memberi bantuan ketenteraan
seperti yang dijanjikan.
6. Pada 1826, Raja Siam iaitu Raja Rama III telah menandatangani Perjanjian
Burney 1826 dengan Henry Burney di Bangkok.
7. British mengiktiraf ketuanan Siam ke atas Kedah.
8. Siam mengiktiraf pendudukan British di Pulau Pinang dan Seberang Perai.
3

9.

Francis Light dan SHTI menggunakan tipu muslihat untuk mengambil Pulau
Pinang dan Seberang Perai.

1.4 Pertapakan SHTI di Singapura

1.4.1 SHTI gagal memajukan Pulau Pinang
1. SHTI gagal memajukan Pulau Pinang kerana
a. kedudukan Pulau Pinang terlalu utara di Selat Melaka.
b. kebanyakan kapal dagang berdagang di selatan Selat Melaka iaitu di Betawi,
Riau dan Lingga.
2. Perdagangan SHTI dengan China semakin penting kerana teh, sutera, kapas dan
bahan pencelup dari China mendapat pasaran yang menguntungkan di Eropah.
3. SHTI memerlukan satu pelabuhan di selatan Selat Melaka untuk menguasai
laluan perdagangan antara China dengan India.
4. SHTI sempat menguasai Melaka dan Betawi semasa Perang Napoleon.
5. Belanda ditawan oleh Perancis. Perancis ingin meluaskan kuasanya di tanah
jajahan Belanda di Timur.
6. Untuk melindungi tanah jajahannya di Timur, Raja Belanda telah menandatangani
Surat-Surat Kew dengan kerajaan British pada 1795.
7. Belanda menyerahkan semua tanah jajahannya di Timur kepada British sehingga
Perang Napoleon tamat.
8. Selepas Perang Napoleon tamat, British terpaksa memulangkan Melaka dan
Betawi kepada Belanda.
9. Belanda telah mengenakan cukai yang tinggi dan memberi layanan yang buruk
kepada pedagang British di Betawi.
1.4.2 Singapura pangkalan perdagangan yang strategik
1. Singapura adalah sebahagian daripada wilayah kerajaan Johor.
2. Kedudukan Singapura di selatan Semenanjung Tanah Melayu dapat mengawal
laluan perdagangan di Selat Melaka dan Selat Sunda.
3. Singapura sesuai djadikan pelabuhan bebas, pangkalan yang dapat menyaingi
pelabuhan Belanda di Betawi dan menyekat kuasa monopoli Belanda di
Kepulauan Melayu.
4. Stamford Raffles berazam mendapatkan Singapura tetapi Sultan Abdul Rahman
yang memerintah kerajaan Johor adalah di bawah kuasa Belanda.
5. Jajahan takluk kerajaan pada awal abad ke-19:
Pahang

Pada tahun 1819, Pahang diperintah oleh Bendahara Ali

daripada keturunan Bendahara Johor.
Johor
dan Temenggung Abdul Rahman merupakan pemerintah Johor
Singapura
dan Singapura pada 1811. Kuala Sungai di Singapura
merupakan pusat pentadbiran dan pelabuhan.
Riau dan Lingga Sultan Abdul Rahman merupakan pemerintah kerajaan Johor.
Pusat pentadbirannya terletak di Lingga.

1.4.3 Taktik Raffles mengambil Singapura

1. Stamford Raffles memaksa Temenggung Abdul Rahman menandatangani
Perjanjian antara Temenggung Abdul Rahman dengan Stamford Raffles
pada 30 Januari 1819.
2. Temenggung Abdul Rahman terpaksa menandatangani perjanjian itu kerana
bimbang diserang oleh Raffles dan angkatan tenteranya.
3. Syarat perjanjian:
a. SHTI dibenarkan membina loji di Singapura.
b. SHTI melindungi Temenggung daripada ancaman dalam dan luar negeri.
c. SHTI tidak membenarkan Temenggung membuat hubungan dengan kuasa
Barat yang lain.
4. Perjanjian ini tidak sah kerana tidak mendapat persetujuan daripada Sultan Johor.
5. Raffles menghidupkan masalah pewarisan takhta kerajaan Johor bagi
memperdayakan Sultan Abdul Rahman dan Belanda.

6.

Masalah Pewarisan Takhta Kerajaan Johor:

a. Sultan Johor (Sultan Mahmud III) mangkat pada 1812.
b. Baginda meninggalkan dua orang putera iaitu Tengku Hussein dan Tengku
Abdul Rahman.
c. Mengikut adat Melayu, pengganti sultan dilantik sebelum upacara
pemakaman almarhum sultan.
d. Tengku Hussein berada di Pahang.
e. Pembesar Johor dengan sokongan Belanda telah melantik Tengku Abdul
Rahman sebagai pengganti sultan.
7. Raffles memujuk Temenggung Abdul Rahman untuk menjemput Tengku Hussein
untuk ditabalkan menjadi Sultan Johor.
8. Sultan Hussein mengiktirafkan perjanjian awal yang dibuat oleh Temenggung
Abdul Rahman dengan Stamford Raffles.
9. Oleh itu, SHTI bertapak di Singapura secara rasmi.
10. Residen Singapura wujud selepas ini iaitu William Farquhar (1819 1823) dan
John Carwfurd (1823 1826).
11. Kerajaan Johor mempunyai dua orang sultan iaitu Sultan Hussein di Singapura
dan Sultan Abdul Rahman di Lingga.
1.4.4 SHTI mencengkam Singapura
1. Raffles mendapati perjanjian pada 1819 tidak membolehkan beliau berkuasa
penuh di Singapura.
2. Raffles memaksa Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman untuk
menandatangani Perjanjian 7 Jun 1823:
a. SHTI berkuasa di seluruh Pulau Singapura dan pulau-pulau yang berdekatan
5

3.

4.
5.
6.
7.

dengannya kecuali kawasan atau pulau kediaman Sultan dan Temenggung.

b. Sultan dan Temenggung tidak berhak menerima atau mengutip cukai dari
tongkang Cina.
c. Undang-undang British dikuatkuasakan.
John Crawfurd memaksa Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman untuk
menandatangani Perjanjian 2 Ogos 1824:
a. Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman menyerahkan Singapura
kepada SHTI buat selama-lamanya.
b. Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman hendaklah membenarkan
pedagang-pedagang bebas berdagang di Johor dan wilayah taklukannya.
c. Sultan Hussein dan Temenggung Abdul Rahman atau waris mereka boleh
menetap di tanah milik mereka di Singapura atau berpindah dari Singapura.

Sultan Hussein berpindah ke Bandar Hilir Melaka kerana kecewa dengan syarat
Perjanjian 2 Ogos 1824.
SHTI mengarahkan Temenggung Abdul Rahman memindahkan pusat pentadbiran
Singapura dari Kuala Sungai ke Teluk Belanga untuk memajukan Singapura.
SHTI mengambil tanah-tanah di Kampung Gelam dan Teluk Belanga.
Pada 1866, pusat pemerintahan Johor dipindahkan dari Teluk Belanga ke Johor
Bahru.

1.5 Perpecahan Kepulauan Melayu

1. Belanda mempertikaikan tindakan Stamford Raffles membuka petempatan di
Singapura kerana menganggap Singapura adalah di bawah pengaruh Belanda.
2. Belanda juga bimbang kemajuan pelabuhan di Singapura akan mengancam
perdagangannya di Belanda.
3. British enggan menyerahkan Singapura kepada Belanda kerana yakin Singapura
akan menjadi pelabuhan bebas dan pangkalan tentera di Kepulauan Melayu.
4. Perjanjian Inggeris Belanda 1824 @ Persetiaan London:
a. Belanda mengiktiraf petempatan British di Singapura.
b. Belanda berjanji tidak akan membuka petempatan baru di Tanah Melayu.
c. Belanda menyerahkan Melaka kepada British manakala British menyerahkan
Bangkahulu kepada Belanda.
d. British berjanji tidak akan membuka petempatan baru di Selatan Singapura.
5. Kesan daripada Perjanjian Inggeris Belanda 1824:
a. Kepulauan Melayu terbahagi kepada dua kawasan pengaruh dan kerajaan
Johor berpecah.
b. Tanah Melayu dan Singapura di bawah pengaruh British.
c. Kepulauan Riau dan Lingga di bawah pengaruh Belanda.
d. British bebas meluaskan pengaruhnya di Semenanjung Tanah Melayu.
1.6 Penubuhan dan Pentadbiran Negeri-Negeri Selat
1. Pada 1824, SHTI mempunyai 3 petempatan di Tanah Melayu iaitu Pulau Pinang,
6

2.
3.
4.
5.

6.

Melaka, dan Singapura.

Pulau Pinang ditadbir oleh Leftenan Gabenor manakala Melaka dan Singapura
ditadbir oelh Residen.
Pada 1826, ketiga-tiga petempatan ini digabungkan menjadi Negeri-Negeri Selat.
Tujuan NNS ditubuhkan adalah untuk menyeragamkan pentadbiran dan
menjimatkan perbelanjaan.
Pada 1932, Singapura telah menggantikan Pulau Pinang menjadi ibu negeri NNS
kerana kedudukannya lebih strategik dan menguntungkan.
Struktur pentadbiran NNS pada tahun 1826:

Residen Konsuler
Pulau Pinang
7.
8.
9.
10.
11.
12.

13.

Gabenor Jeneral British di India

Gabenor Negeri-Negeri Selat
Residen Konsuler
Melaka

Residen Konsuler
Singapura

Gabenor Jeneral British di India bertanggungjawab menggubal semua dasar dan

undang-undang di NNS.
Penduduk dan saudagar tempatan rasa tidak puas hati kerana seolah-olahnya NNS
ialah tanah jajahan India.
Saudagar-saudagar British di NNS merayu kepada kerajaan British untuk
memindahkan pentadbiran NNS ke London.
Pada 1867, NNS diisytihar sebagai tanah jajahan British dan diletakkan di bawah
tanggungjawab Pejabat Tanah Jajahan di London.
Sebuah Majlis Perundangan ditubuhkan bagi membolehkan NNS meluluskan
undang-undang sendiri.
Faktor pemindahan pentadbiran NNS dari India ke London:
a. SHTI di India tidak mengambil berat tentang kebajikan NNS.
b. NNS membantah cadangan menghapuskan taraf pelabuhan bebas di
Singapura.
c. Kedatangan imigran Cina ke NNS tidak terkawal. Mereka menubuhkan
kongsi gelap dan sering melakukan kekacauan.
d. Pengenalan Akta Mata Wang 1855 iaitu penggantian penggunaan dolar
Sepanyol oleh rupee India. Keadaan ini merugikan para pedagang kerana
nilai rupee India sangat rendah.
e. Penduduk tempatan membantah kerana British menjadikan NNS sebagai
tempat pembuangan banduan.
Pada 1871 NNS mengeluarkan mata wang sendiri bagi menggantikan dolar
Sepanyol dan rupee India.