DAVRANI BMLER

HEMRELKTE
HEDEFLER KLER ARASI
Bu niteyi altktan sonra;
Davran biimlerini sralayabilecek
LKLER VE
Pasif davran tanmlayabilecek LETM
Pasif kiinin zelliklerini ve beden hareketlerini bilecek
Saldrgan davran tanmlayabilecek
Saldrgan kiinin zelliklerini ve beden hareketlerini bilecek
Maniplatif davran tanmlayabilecek
Maniplatif kiinin zelliklerini ve beden hareketlerini
bileceksiniz

NDEKLER

Giri
Davran Biimleri
2.1.Pasif Davran
Pasif Kiinin zellikleri
Pasif Kiinin Beden Hareketleri
2.2.Saldrgan Davran
Saldrgan Kiinin zellikleri
Saldrgan Kiinin Beden Hareketleri
2.3.Maniplatif Davran
Maniplatif Kiinin zellikleri
Maniplatif Kiinin Beden Hareketleri
zet
Deerlendirme
Kaynaklar
Yaralanabilecek Kaynaklar

HAFTA

26
DAVRANI BMLER

GR
Bireylerin duygusal, toplumsal, fizyolojik gereksinimlerini giderme zorunluluu
onlarn davranlarnn temelini oluturmaktadr. Bireyler bu ihtiyalarn karlamak iin
evresindeki kiilerle srekli iletiim halindedirler. Bu iletiim esnasnda duygu, istek ve
ilgiler deiik davran biimleriyle ifade edilir. Baz bireyler evresiyle ilikilerinde
saldrgandrlar, yani istedikleri ulamak, gereksinimlerini karlamak iin, bakalarn
krma, kk grme ve dikkate almama eilimi gsterirler. Baz bireyler o denli
ekingendirler ki, amalarna ulaamazlar, gereksinimlerini karlamakta glk ekerler,
bu nedenle de ou kez ya eksiklik kaygsyla ya da fkeyle doludurlar. ekingenliin ve
saldrganln yan sra bakalarn kk grmeden, onlarn haklarn yadsmadan kiinin
kendi haklarn da koruyabilmesi olarak tanmlanan atlganlk da kiileraras davran
ekillerinden salkl iletiimi eididir (rgn 2000; Kaplanolu 2006).

DAVRANI BMLER
nsanlar aras ilikilerdeki davranlar Bond tarafndan atlgan, pasif, saldrgan ve
dolayl (maniplatif) olmak zere drt gruba ayrlmtr. Bu snflandrma kiilik
yapsnn snflandrmas olmayp bireysel iletiim rneklerini snflandrmak iin
kullanlmaktadr (stn 1995; zda 1999; Ayaz 2002; Bal 2003; Kaplanolu 2006)

Pasif (ekingen) Davran

Pasif davran bireyin duygu, inan, dnce, gereksinimleri gibi kendine zg
unsurlar yanstmada yetersiz olmas; haklar bakalar tarafndan ihlal edildiinde buna
kar koymamas ve kendini savunamamas olarak tanmlanabilir (Aknc 1999; zda
1999; Ayaz 2002).

Pasif Kiinin zellikleri

Pasif davran yoluyla iletiim kuran kiiler, duygularn ve isteklerini saklama
eilimindedirler.

Sosyal ve profesyonel ilikilerinde olumlu veya olumsuz duygularn,

dncelerini ifade etmede glk yaamaktadrlar.

ounlukla susmay tercih ederler ya da ben nemli deilim, bana

aldrmayn, duygularm nemli deil gibi mesajlar ifade eden szel ya da
szel olmayan ifadeler kullanrlar.

Onaylamadklar bir durumla karlatklarnda, yattrc rol oynarlar, yaanan

sorunda kendi sorumluluklarn almak istemezler, dier kiinin sorunu zmesini
beklerler ve atmaktan kanrlar.

Kendilerini, aresiz, gsz, kstlanm ve endieli hissederler.

zgvenleri azdr ve duygularn ok nadir olarak dile getirirler. zgvenleri az

olduu iin de kendi dnce, inan ve duygularnn bakalarnkinden daha

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi

DAVRANI BMLER

nemsiz olduu dncesindedirler ve bakalarnn onlar adna karar vermesine

izin verirler.

Baka insanlarn gdmnde hareket ettiklerinde rahattrlar.

zellikle pasif kadnlar bir azize gibi yaad iin kendine acr ve neden hi
kimsenin onu bu ileli hayattan kurtarmadn dnp dururlar.

Ailelerine, sosyal ve i arkadalarna ynelik herhangi bir eletiri getiremezler.

nk evrelerindeki kiilerde kt bir izlenim brakma ya da aptalca grnme
korkusu yaarlar.

Sk sk zr dilerler.

Bir ey istemek ya da hayr demekte glk ekerler.

letmek istediklerini st kapal iletirler ve kendisi anlatmadan bakalarnn ne

istediini anlamasn beklerler.

Boyun eici davranlar bireyin kendini kabuln etkiler, benlik saygsn azaltr
ve baz bireylerde yaygn deersizlik, depresyon ve hatta saldrganlk patlamalar
olabilir

Pasif Kiinin Beden Hareketleri

Pasif davranlar sergileyen kiilerin beden ifadeleri de kendilerine
gvensizliklerini yanstmaktadr.

Gz iletiiminden kanrlar, aa ve yukar bakarlar, ses tonlar ok yumuak,

sakin, kararsz, hafif titrek ve ksktr. Yz ifadeleri af diler gibidir.

Bakalarnn zerine gelmelerine veya arada ok az mesafe brakarak

konumalarna izin verirler.

Balar hafif ne doru eilmi ve boyunlar yana doru bkk, yenik bir
grnmdedirler.

Rahatsz ve eri oturu ve her an kamaya hazr bir grnmdedirler.

El sk sk aza gtrlr ve kapatlr. Eller kvrlr ve bklr.

Hareketleri yava olup sinirli sinirli parmaklar ile oynarlar ( Austin 1997; zda
1999; Ayaz 2002; Bal 2003).

Saldrgan (Agresif) Davran

Saldrgan olmak, kendini korumak adna bakalarnn haklarna zarar verecek
biimde davranmaktr. Saldrgan davran; kiinin bir bakas ile iletiiminde duygularn,

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi

DAVRANI BMLER

gereksinimlerini ve dncelerini ifade etmesi, kendi haklarn savunmas fakat

bakalarna emretmeye ve kk drmeye almasdr.

Saldrgan Kiinin zellikleri

Saldrgan kiiler, dier kiilerden bir eyler sormak yerine isteyen kiilerdir.

Genellikle savunucudurlar ve bakalarna atarak bu savunmacl kapatrlar.

Grltldrler.

Ykl zne kelimeler kullanr, sulamalar yapar, bakalarn sulayan siz

mesajlar gnderirler.

Bakalar iin seim yapar ve bakalarn kullanarak hedeflerine ularlar

(Tan 1993; stn 1995; Bal 2003; Timuin 2005; Yldz 2006).

Yakn iliki kuramazlar ve fkelerini yanl biimde ifade ederler (Bal 2003).

Kendi haklarn koruyup, ihtiyalarn karlayabilirler. Ancak bunu yaparken

sklkla bakalarnn haklarna, duygularna, benlik saygsna zarar verirler.

Emir verici tutumlar ve fkeli davranlar nedeniyle iletiim kurmaktan

kanlan kiilerdir.

evrelerinde gvensiz, rekabet iinde, ilikilerinde de dier kiilere kar

kazanmaya odaklanmlardr (Timuin 2005).

evreyle kurduu ilikilerde saldrgan tavr benimsemi olan kimseler konuma

ve tavrlarnda kendilerini yceltir, bakalarn sular veya kk grrler.

Bakalar adna seim yapmakta saknca grmez, kolayca tehdide ynelir,

karsndaki insan veya insanlarn duygularn gz nne almazlar.

Bu insanlarn azndan sk sk duyabileceimiz sz ben ak szlym, ben

doruyu sylerim dir. Oysa gerei sylemek iin, ilgili kiilerin duygularn
incitmeyecek duygular her zaman bulunur.

Bu insanlarn davranlarnn en nemli zelii tepkici olmalardr.

Hep bakalarna bir eyler gstermek, ispat etmek iin hareket ederler. Ben
onlara gsteririm, grsnler bakalm nasl oluyormu ifadelerini sk sk
kullanrlar ( Tan 1993; Austin 1997; Batla 1997; Alberti 2002; Kaplanolu
2006).

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi

DAVRANI BMLER

Karlarndakine emrederler, kk drmeye alrlar ve onlar kullanarak

kendi amalarna ularlar.

ounlukla sen dilini kullanrlar.

stnlk havas, kstah ve alayc tavr yaygndr. Karlarndaki kiilerde

savama ya da kama tepkisi ortaya karrlar.

Yaam bir rekabet olarak grrler ve yaamn her zaman dier insanlara kar
kazanmaya dayal olduunu dnrler.

Sen nemli deilsin, ben senden daha nemliyim ve her eye ramen ben
kazanmalym dncesi hakimdir.

Genelde cezalandrc, dmancl, sulayc ve ar talepkar hareketler sergilerler

(stn 1995; Ayaz 2002; Bal 2003).

Saldrgan Kiinin Beden Hareketleri

Saldrgan davran gsteren bireylerin beden durular gergindir ve genelde
ayakta dururlar.

fkeli ve gergin yz ifadesi, atlm kalar, yksek ve tehdit edici ses tonu,
bakalaryla sk fikir uyumaszl, dikilip kalan gz temas, eller belde, ayaklar
ak duru, klm gzler, iaret eden bir parmak, stn, otoriter bir konuma
vardr.

Konuurken ya bakalarn rahatsz edecek kadar yaklar ya da iletiimi

gletirecek kadar uzak dururlar (Ayaz 2002; Alberti 2002; Bal 2003).

Saldrgan davran gsterenler, kendilerinin gl ve dierinin gdlmeye ihtiyac

olduuna inanrlar.

Saldrganlk, bakalarnn haklarnn yzeye kmasna izin vermez, duygusal ve

fiziksel olarak zorlamay ierir.

Dierlerinin haklar yokmuasna talepte bulunabilirler.

Maniplatif ( Dolayl) Davran

Maniplatif davranan kiilerin bakalarnn haklarna sayg duyar gibi grnp,

gerekte sayg gstermedii, belirgin olarak da dier kiilerin kendilerini sulu
hissetmelerini salamak ya da reddedici mesaj vermektense unutturmay ve unutmay
seen davranlar gsterirler.

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi

DAVRANI BMLER

Maniplatif Kiinin zellikleri

Kiisel grlerini aklamaktan ok bakalarnn fikirlerinin arkasna saklanmay
tercih ederler.

Kendi gereksinimlerini karlamak iin baka insanlarn enerjilerini, zamanlarn,

yeteneklerini kullanrlar.

Duruma ve kiiye gre deikendirler.

fkelendikleri zaman eitli hilelerle intikam almaya alrlar. Bunu yle dolayl
yollardan yaparlar ki fkesini ynelttii kimse, onun kendisine fkelenmi
olduunu anlayamaz ( Austin 1997; Ayaz 2002; Bal 2003).

Maniplatif Kiinin Beden Hareketleri

Beden ifadelerinde, ar arkada canls ve kur yapar grnmndedirler.

Konuurken karsndakini rahatsz edecek kadar yaknlar ya da iletiim

kuramayacak kadar uzaklarlar.

Eletirileri gz, az ve dudaklarn anlaml biimde oynatarak dolayl yaparlar.

Gz temaslar duruma gre deiir.

Ses tonlar imal ve tehditkrdr. Hareketlerinde koruyuculuk, naziklik, kur

yapclk dikkat eker (Ayaz 2002; Bal 2003; Kaplanolu 2006).

Olduka karmak olan bu davran eitli ekillerde kendini gsterir (Poussard

2002; Kaplanolu 2006);
Dierlerinin gllnden yola kmak: vmek, abartmak
Dierlerinin zayflndan yola kmak: Kmsemek, sululuk yaratmak.
Ortama ilikin zellikleri kendi yararna kullanmak: Gereklilik ve kurallar kendine
uygun olarak yorumlayarak uygulamak.
steinin yerine gelmesini salayacak oyun yaratmak: Kendini maskeleyerek ak
yrekliyi oynamak, belirsizlik ve atma yaratarak kendine ihtiya duyulmasn
salamak, dierinin karn ne srerek kar salamak.

ZET
nsanlar aras ilikilerdeki davranlar atlgan, pasif, saldrgan ve dolayl (maniplatif)
olmak zere drt gruba ayrlmtr.
Pasif davran bireyin duygu, inan, dnce, gereksinimleri gibi kendine zg unsurlar
yanstmada yetersiz olmas durumu olarak tanmlanabilir.
Saldrgan davran, kendini korumak adna bakalarnn haklarna zarar verecek biimde
davranmaktr.
Maniplatif davran kiilerin bakalarnn haklarna sayg duyar gibi grnp, gerekte
sayg gstermedii, karc ilikilerin kurtulduu davran biimidir.

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi

DAVRANI BMLER

DEERLENDRME

1. Aadakilerden hangisi pasif kiinin zelliklerindendir?

a) Duruma ve kiiye gre deikendirler

b) ounlukla sen dilini kullanrlar

c) z gvenleri yksektir

d) Sk sk zr dilerler

e) Grltldrler

2. Aadakilerden hangisi saldrgan kiinin zelliklerindendir?

a) Duygularn ve isteklerini saklama eilimindedirler

b) ounlukla susmay tercih ederler

c) Bakalar iin seim yaparlar

d) Bir ey istemekte glk ekerler

e) Hayr demekte glk ekerler

3. Aadakilerden hangisi maniplatif kiinin zelliklerindendir?

a) Duruma ve kiiye gre deikendirler

b) Bir ey istemekte glk ekerler

c) Sk sk zr dilerler

d) Hayr demekte glk ekerler

e) Karlarndakine emrederler

CEVAPLAR

1. D

2. C

3. A

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi

DAVRANI BMLER

KAYNAKLAR
1. Ayaz . (2002). Hemirelerin Benlik Saygs ve Atlganlk Dzeylerinin
Belirlenmesi.M..Salk Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, stanbul,
(Danman: Yrd.Do.Dr. A Din Sever).
2. Kaplanolu AE. (2006). Ynetici Hemirelerin Atlganlk Dzeyleri ile
Doyumlar Arasndaki liki. M.. Salk Bilimleri Enstits, Yksek Lisans
Tezi, stanbul, (Danman: Yrd.Do.Dr. Y Akbal Ergn).
3. rgn SK. (2000). Anne Baba Tutumlar ile 8. Snf rencilerinin Benlik
Sayglar ve Atlganlklar Arasndaki liki. M..Eitim Bilimleri Enstits,
Yksek Lisans Tezi, stanbul, (Danman: Prof. Dr. A Kulakszolu).
4. stn B. (1995). Hemirelerin Atlganlk ve Tkenmilik Dzeyleri. H.. Salk
Bilimleri Enstits Yaynlanm, Yaynlanm Doktora Tezi, Ankara,(Danman:
Prof. Dr. N Kum).
5. zda . (1999). Psikodrama Gruplarnn Hemirelik Yksek Okulu
rencilerinin Benlik Saygs, Atlgan Davran, Empatik Eilim ve Empatik
Beceri Dzeylerine Etkisi.H.. Salk Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, Ankara,
(Danman: Prof.Dr.G Terakye)
6. Bal . (2003). Hastanede alan Hemire ve Dier Bayan Salk Personelinin
Benlik Sayglar ve Atlganlk Dzeylerinin ncelenmesi.M.. Salk Bilimleri
Enstits , Yksek Lisans Tezi, stanbul, (Danman:Yrd.Do.Dr.A Din Sever).
7. Aknc T. (1999). Yurt D Yaants Geiren ve Geirmeyen Genlerin
Atlganlk Dzeylerinin Karlatrlmas.M.. Eitim Bilimleri Enstits,
Yksek Lisans Tezi,stanbul, (Danman: Prof. Dr. A Kulakszolu).
8. Poussard JM. (2002). Gvenli Davran. inde: rgtte Kiisel Geliim. Ed:
Aslan A,Nobel Yayn Datm, s:417-449.
9. ( Tan 1993; stn 1995; Austin 1997; zda 1999; Ayaz 2002; Alberti 2002;
Timuin 2005; Yldz 2006).
10. Timuin A. (2005). Ynetici Hemirelerin Atlganlk Dzeyleri ve Bunu
Etkileyen Faktrler. ..Salk Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi,stanbul,
(Danman:Do.Dr. S Buzlu).
11. Yldz A.(2006). Birinci Basamak Salk Hizmetlerinde alan Hemire, Ebe ve
Salk Memurlarnn Benlik Saygs ve Atlganlk Dzeyleri. ..Salk Bilimleri
Enstits, Yksek Lisans Tezi, stanbul, (Danman: S Buzlu).
12. Alberti R, Emmons M. (2002).Your Perfect Right, A Guide To Assertive
Living.Kendinize Yatrm Yapn!Atlganlk. eviren: Katlan S, HYB Yaynclk,
Ankara, 2002.

Atatrk niversitesi Uzaktan Eitim Uygulama ve Aratrma Merkezi