PNEUMATSKI TRANSPORTERI 1/23

PNEUMATSKI TRANSPORTERI
Pneumatski sistemi rukovanja materijalom predstavljaju bezbedan, pouzdan, ekonomian i ekoloki
prihvatljiv nain transporta materijala.
Osnovna funkcija ovih sistema je transport materijala, ali pored toga, ovim sistemima moe se
obezbediti meanje, razmena toplote, suenje, hemijske reakcije.
Sama ideja korienja pneumatskih transportera veoma je stara, ali se prvi pneumatski transporter
pojavljuje tek krajem 19. veka, pri emu se interes za ove transportere znaajnije iskazuje tek posle
II Svetskog rata. Medijum moe biti neki odredjen gas (u zavisnosti od robe koja se transportuje), ali
se najee koristi vazduh

KLASIFIKACIJA PNEUMATSKIH TRANSPORTERA

PNEUMATSKI
TRANSPORTERI

PNEUMATSKI PNEUMATSKI PNEUMATSKE

TRANSPORTERI ZA TRANSPORTERI ZA GRAVITACIONE
KAPSULE (PATRONE) RASUTE ROBE KLIZNICE (koriste silu
zermljine tee)
VAZDUNI PNEUMATSKI
LIFTOVI TRANSPORTERI

USISNI (VAKUUM) POTISNI (SA

Sa podpritiskom NADPRITISKOM)

KOMBINOVANI

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 2/23

Primena
Pneumatska postrojenja primenjuju se u razliitim oblastima: transportnim i uopte logistikim
procesima, industriji, rudarstvu, gradjevinarstvu,...
Pneumatski transporteri pogodni su za utovar i istovar rasute robe u/iz brodova, vagona, a esto se
koriste za dopremu i otpremu robe u/iz silosa
Pneumatski transport pogodan je za suve, lako pokretljive, sitno komadaste, zrnaste i prainaste
materijale (itarice, cement, ugljena praina, sitan ugalj, drvena piljevina, pepeo,...)
Transportni kapaciteti ovih postrojenja su cca 300 t/h, duine transporta do oko 2000 m, a visinske
razlike koje se mogu savladati su do 100 m.
Dobre osobine
Potpuno hermetiki zatvoren sistem koji okolinu titi od materijala koji se transportuje, a nema ni
gubitaka robe pri transportu
Mali prostor za ugradnju
Mogua je potpuna automatizacija procesa
Radna snaga koja opsluuje transporter praktino nije potrebna
Usisni uredjaj moe dohvatiti svaki ugao pa nije potrebno dodatno zgrtanje pri istovaru
Ovi transporteri pogodni su pre svega za sluaj da je zahvatanje materijala potrebno vriti na vie
mesta jednovremeno, a odlaganje na jednom mestu.
Takoe, ovi sistemi izuzetno su pogodni za manipulaciju opasnih, posebno toksinih materijala jer je
veoma mala verovatnoa prosipanja materijala u okolinu, s obzirom da je re o podpritisku na
mestu zahvatanja.
Ukoliko se eli jo vei stepen zatite od izlaska materijala u atmosferu izvode se sistemi u
zatvorenoj petlji

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 3/23

Loe osobine
Visoka potronja energije (1 - 4 kWh/t), to je vie nego kod veine transportera (i do 10 puta),
posebno za one vrste transporta koje koriste velike brzine radnog fluida
Pri transportu abrazivnih materijala dolazi do brzog troenja delova
Vazduh se na izlasku iz postrojenja mora preiavati da bi se spreilo zagaenje okoline.
PRINCIP RADA: USISNI VAKUUM TRANSPORTER

Sl. 1 - Usisni pneumatski ureaj

Princip rada: Vakuum pumpa (1) pogonjena motorom (2) isisava vazduh i stvara razliku pritiska izmedju sisaljke (3) i izlazne cevi (4).
Usled potpritiska u cevima (5), vazduh krene u sisaljku povlaei za sobom materijal uvodei ga u sistem cevi (5). Kada smea vazduha i
materijala doe do risivera (istovarivaa) (6), struja vazduha se naglo usporava usled poveanja preseka. Tu vazduh menja pravac i
odlazi kroz cev (7), a materijal kao tei pada na dno risivera i kroz ventil (8) upada u bunker (9). Sitne estice i praina koje su zajedno sa
vazduhom ule u cev (7) ponovo se usporavaju u preistau (10) odakle kroz ventil (11) ulaze u bunker. ist vazduh, proavi kroz cev
(12) ulazi u vakuum pumpu (1) i izlazi kroz cev (4)

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 4/23

PRINCIP RADA: POTISKUJUI TRANSPORTERI SA NADPRITISKOM

Vea proizvodnost i vea relacija transporta u odnosu na prethodne

Sl. 2 - Potiskujui pneumatski ureaj

Princip rada: Kompresor (1) sabija vazduh koji se skuplja u rezervoaru (2) koji slui i kao amortizer za izravnanje pritiska. Iz
rezervoara, usled razlike u pritiscima vazduh ulazi u cevovod (3). Na mestu gde vazduh ima dovoljnu brzinu da moe povui i materijal,
postavlja se sistem za ubacivanje materijala - utiskiva (4) koji u vazdunu struju ubacuje materijal koji se transportuje. Materijal proavi
kroz cevovode (5) ulazi u jedan ili vie istovarivaa - risivera (6) gde usled smanjenja brzine materijal pada na dno i preko ventila (7)
izlazi Vazduh pomean sa prainom i sitnim esticama odlazi dalje u cevovod (8) gde se u preistau (9) izdvaja praina i preostali delii,
a preien vazduh izlazi u atmosferu kroz cev (10)
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I
PNEUMATSKI TRANSPORTERI 5/23

PRINCIP RADA: KOMBINOVANI PNEUMATSKI UREAJ

Ovaj sistem primenjuje se u situacijama kada je potrebno premetati robu sa vie mesta
istovremeno i na vee relacije bilo po duini ili po visini.
Ureaj ima dva dela : usisni ureaj (1)-(2) (3) (4) i potiskujui ureaj (5)-(6)-(7).

Sl. 3 - Kombinovani pneumatski ureaj

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 6/23

Pneumatski transporteri za rasute terete

Imajui u vidu da je re o smei materijala i fluida (pri emu je kod pneumatskih postrojenja fluid
najee vazduh), transportni kapacitet moe se izraziti kao:

Q m = 3.6 F v v V [ t ]
h
Odnosno, analogno, prema (Suvajdi 1973):

Q m = 3.6 V VV [ t ]
h
gde su:
Vv[m3/sec] protok vazduha
3
v [kg/m ] specifina masa vazduha
[-] koeficijent smee (maseni odnos materijala i vazduha)
vv [m/sec] brzina vazduha u cevovodu
F [m2] unutranja povrina cevi
Uobiajena vrednost koeficijenta smee pri lebdeem kretanju estica materijala kree se u
granicama = 10 30, a u pojedinim sluajevima i do 50. Brzina vazdune struje u ovom sluaju je
u opsegu od 15 [m/s] do 30 [m/s], i mora biti vea od brzine materijala za najmanje cca 50%.
Ukoliko se pak radi o viim koncentracijama, gde je koeficijent smee > 100, kada materijal "tee"
noen fluidom, a ne lebdi, brzina vazdune struje je mnogo manja tako da gotovo odgovara brzini
materijala, i kree se u opsegu od 0.5 [m/s] do 5 [m/s] (Pfeifer i dr. 1998).

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 7/23

U sutini, minimalna brzina vazduha mora biti dovoljna da sila pritiska koju vazduna struja stvara
odri esticu nekog materijala u lebdeem poloaju, odnosno da je pokrene u smeru kretanja struje.
Odnosno, uslov lebdenja estice mase m, ija je napadna povrina F ( .. 1989):

m g = C a v F v 2v
gde se koeficijentom Ca opisuje oblik i veliina estice.
U literaturi se mogu nai razliiti pristupi utvrivanju veliina koje su od znaaja za proraun
transportnog kapaciteta ovih sistema i sa time povezanih veliina, a ovde prezentirani koncepti
bazirani su na pristupima koje navode (Suvajdi 1973), odnosno (Pfeifer i dr. 1998).
Ono to je karakteristika gotovo svih pristupa jeste da se kao ulazne veliine deklariu transportni
kapacitet, konfiguracija trase i vrsta materijala, a cilj prorauna je utvrivanje potrebnog pritiska u
sistemu, prenik cevovoda i nominalne snage.
1.Pristup proraunu prema (Suvajdi 1973)
REDUKOVANA DUINA TRANSPORTA

L red = l H + l v + l kr + l s [m]
lH [m] duina horizontalnog dela cevovoda,
lv [m] duna vertikalnog dela cevovoda
lkr [m] ekvivalentna duina krivina,
ls [m] ekvivalentna duina skretanja ravanja (za prainaste materijale ls=8[m])
U tabeli u nastavku date su ekvivalentne duine krivina

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 8/23

Tab. Ekvivalentne duine krivina (za uglove od =90o)

VRSTA EKVIVALENTNE DUINE KRIVINA (lkr [m])
MATERIJALA ZA ODGOVARAJUE ODNOSE r/d
(PRENIK KRIVINE / UNUTRANJI PRENIK
CEVI)
4 6 10 20
Prainasti 48 510 610 810
Zrnasti 810 1216 1620
jednolian
Sitan 2835 3845
nejednolian
Krupan 60 80 7090
nejednolian
BRZINA STRUJANJA VAZDUHA
Kod racionalne potronje energije ova brzina treba da je neto iznad kritine brzine (potrebne za
lebdenje), odnosno:

m '
v v > v k = Ca a [ m / s]
v
a' [m] dimenzija komada materijala
Ca koeficijent karakteristian za materijal (oblik, veliina, povrina), proporcionalan
preniku komada materijala koji se za veliine prenika 0.000010.07 [m], kree u opsegu
Ca 10170, a za materijal iji su komadii u obliku kugle prenika a'=0.0050.07 [m], Ca 170

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 9/23

Vrednosti znaajnijih parametara relevantnih za proraun, za karakteristine materijale, date su u

tabeli.
Tab Vrednosti parametara za karakteristine materijale
VRSTA MATERIJALA KRAKTERISTIKA ZAPREMINSKA BRZINA
3
MATERIJALA MASA [kg/m ] LEBDENJA U
STRUJI
VAZDUHA [m/s]
Penica ista 800 9.8
Jeam - 650 8.7
Kukuruz - 730 8.99.5
Seme pamuka - 600 9.5
Laneno seme oieno 660 5.2
Komadasti ugalj srednji 620 10.611
Komadasti ugalj sitan 750 8.7
Bukova pilotina vlana 750 6.8
Za specifinu masu vazduha pri pritisku od 1(bar) moe se uzeti da je v=1.2 kg/m3. Takoe, pri
grubom proraunu, moe se uzeti da specifina masa vazduha u vertikalnom delu transportera, za
postrojenja sa nadpritiskom, ima vrednost od v =1.62 (kg/m3), a kod usisnog ureaja v =0.80.95
(kg/m3)
Za cevovod u kome je pritisak blizak vrednosti 1(bar), a gde je v=1 (kg/m3) konstantno, brzina
vazduha se moe izraziti na sledei nain:

v v = C a1 m + C a 2 L red [ m / s]

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 10/23

gde su:
Ca1, Ca2 koeficijenti koji u obzir uzimaju dimenzije materijala - vrednosti za Ca1 navedene su u
tabeli, a Ca2 =(25)10-5 (pri emu za suve i prainaste materijale vae manje vrednosti)
Tab. Vrednosti koeficijenta Ca1
VRSTA MATERIJALA MAKSIMALNA Ca1
DIMENZIJA
Prainasti 11000 m 1016
Zrnasti ujednaen 110 mm 1720
Sitnokomadasti ujednaen 1020 mm 1722
Srednjekomadasti ujednaen 4080 mm 2225

Kod usisnih ureaja u izrazu v v = C a1 m + C a 2 L red [ m / s] prvi sabirak se izostavlja pa izraz ima
oblik
v v = C a 2 L red [ m / s]
ODREIVANJE SMEE VAZDUHA I MATERIJALA
Kod veih postrojenja koeficijent smee materijala i vazduha zavisi od prenika cevi d, pritiska p i
redukovane duine Lred.
Pritisak p zavisi od vrste postrojenja:
Kod postrojenja sa visokim nadpritiskom p = 2.5 5 [bar]
Kod postrojenja sa srednjim nadpritiskom p = 1.3 2.2 [bar]
Kod postrojenja sa usisnim dejstvom p = 0.2 0.45 [bar]
Za odreivanje koeficijenta smee materijala i vazduha () mogu se koristiti dijagrami na slikama,
kao i podaci u tabeli.

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 11/23

Dijagrami na slici (odnose se na postrojenja sa nadpritiskom, pri emu se kriva a) odnosi na suve i
lako pokretljive materijale, a kriva b) na vlane i jako habajue materijale.

60

50

40

30
a)

20
b)
10
Lred

0
200 600 1000 1400 1800

Koeficijent smee () za postrojenja sa nadpritiskom

Dijagram na slici odnosi se na postrojenja sa podpritiskom usisna, za sluaj transporta itarica.

40

30

20

10

Lred

0 25 50 75 100 125 150 175

Koeficijent smee () za postrojenja sa podpritiskom pri transportu itarica

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 12/23

Podaci u tabeli odnose se na materijale koji se najee manipuliu pneumatskim sistemima

transporta i tu u sluaju prosenih visina dizanja i prosene duine transportera (visine dizanja cca
20-30 m, i duine transporta cca 300-500 m).
Tab. Koeficijent smee za tipine materijale pri prosenim uslovima
VRSTA MATERIJALA KONCENTRACIJA RADNA BRZINA
SMEE () VAZDUHA
VV[m/sec]
Zrnasti materijal 525 2226
Cement 20100 925
Ugljena praina 20100 620
Pesak 320 3070
UTVRIVANJE PROTOKA (KOLIINE) VAZDUHA I UNUTRANJEG PRENIKA CEVI
Saglasno izrazu kojim se definie transportni kapacitet sistema, protok vazduha VV mogue je
utvrditi kao:
Qm
VV = [ m 3 / s]
3.6 V
Isto tako, protok vazduha mogue je izraziti na bazi relacije:

d 2
VV = v V [ m 3 / s]
4

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 13/23

Otuda je potrebni unutranji prenik cevi, imajui u vidu prethodne izraze, mogue utvrditi kao:

4VV 4Q m
d= d= [ m]
v V ,odnosno 3.6 V v V
Pri tome treba imati u vidu da unutranji prenik cevi dobijen na bazi izraza predstavlja teorijsku
vrednost, a stvarni potrebni unutranji prenik cevi usvaja se na bazi standardnih vrednosti.
UTVRIVANJE POTREBNOG PRITISKA VAZDUHA U CEVOVODU
Na osnovu rezultata teorijskih i eksperimentalnih istraivanja formulisani su sledei izrazi za
utvrivanje poetnog pritiska pneumatskih transportera.
Za postrojenja sa nadpritiskom:

L red v 2V
pp = pk 1+
d
Za usisna postrojenja:

L red v 2V
p 'p = p 'k 1
d
gde su, pored ve prethodno korienih oznaka:
pp, pk (pp, p'k) apsolutni pritisak vazduha na poetku odnosno na kraju potiskujueg (usisnog)
pneumatskog cevovoda,

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 14/23

d [m] prenik cevi,

koeficijent otpora vazduha u cevima =
Pri tome, koeficijent u prethodnom izrazu, kod potiskujuih pneumatskih transportera, funkcija je
koeficijenta , kako je to prikazano dijagramom na slici. Vrednost koeficijenta utvrdjuje se
korienjem izraza.

L red v 2V
=
d

16

12

0 20 40 60 80 100

Zavisnost od koeficijenta kod potiskujucih transportera

Kod usisnih postrojenja vrednost koeficijenta je konstantna i iznosi =1.5.10-7. Ukoliko se materijal
transportuje na visinu H, otporima trenja koji se savlauju pritiskom (podpritiskom) vazduha treba
dodati i teinu stuba smee materijala i vazduha po jedinici povrine preseka vertikalnog dela cevi,
odnosno:

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 15/23

H 'V
pH = 4
[bar ]
10
gde je:

V
'
- srednja specifina masa vazduha [kg/m3], na vertikalnom potezu
Saglasno tome, navedeni izrazi za utvrivanje poetnog pritiska pneumatskih transportera prelaze u
sledei oblik:
Za postrojenja sa nadpritiskom:

L red v 2V
pp = pk 1+ p H > 1 [bar ]
d
Za usisna postrojenja:

L red v 2V
p 'p = p 'k 1 p H < 1 [bar]
d

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 16/23

UTVRIVANJE SNAGE KOMPRESORA PUMPE

Pod pretpostavkom izotermikih procesa potrebna snaga kompresora pumpe rauna se korienjem
izraza (Suvajdi 1973):

Ais Vo
N= [KW]
6120
U gornjem izrazu, Ais predstavlja specifian rad za izotermiku kompresiju jednog kubnog metra
vazduha,
p1
A is = 2303 p o log [kgm m 3 ]
po
Ostale veliine imaju sledee znaenje:
p1[bar] pritisak pumpe (za potisne sisteme p1>1, za usisne sisteme p1<1). Ovaj pritisak
utvruje se na bazi
p 1 = p p + p v ( bar )
pri emu je:
pp [bar] pogonski pritisak kod potiskujueg sistema (prethodni izraz), pri emu je kod usisnog
sistema p p = p o p p , to predstavlja pritisak na kraju cevovoda (utvrivanje pritiska p p realizuje se
' '

primenom prethodno datog izraza

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 17/23

[] koeficijent gubitaka usled ubacivanja materijala, koji kod potiskujueg sistema iznosi
=1.151.25, a kod usisnog ureaja =1.05 1.10
pv [bar] pad pritiska u cevovodu potiskujueg ureaja izmeu pumpe i utiskivaa materijala je
pv=0.3 bar, a kod usisnog ureaja gubitak pritiska izmeu pumpe i filtera je pv=0.02 bar
Vo [m3/min] potrebna koliina usisanog vazduha koja se sraunava preko V1

Vo = Vl c 60 ( m 3 / min)
c [] koeficijent gubitaka vazduha u cevnoj mrei c =1.1
po [bar] atmosferski pritisak (1 bar)
Kod usisnog ureaja proraun potrebne snage moe se raunati prema jednakosti za N, pri emu
se Ais, u zavisnosti od pritiska p1, datog prethodnim izrazom, uzima prema tabeli.
Tab. Specifini rad za izotermiku kompresiju i pritisak pumpe
p1 [bar] 0.6 0.7 0.8 0.9
Ais [kgm/m3] 4700 4100 3500 2700

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 18/23

2.Pristup proraunu prema (Pfeifer i dr. 1998)

Predloeni pristup ima za cilj utvrivanje potrebnog pritiska u sistemu, prenika cevovoda, kao i
nominalne snage postrojenja.
Utvrivanje navedenih veliina bazirano je na definisanim zahtevima koji podrazumevaju sledee
ulazne podatke: zahtevani kapacitet, vrstu robe i konfiguraciju trase.
Kao i u prethodnom pristupu, i ovaj proraun je u velikoj meri baziran na iskustvenim podacima.
POTREBAN PRITISAK VAZDUHA U CEVOVODU
Potreban pritisak u sistemu posledica je potrebe savlaivanja pet vrsta otpora:
otpora vazduha,
otpora materijala,
savlaivanja visinske razlike,
otpora ubrzanja i
otpora u krivinama
Od sutinskog znaaja za proraun su otpor materijala, savlaivanje visinske razlike i otpor u
krivinama, a preostali se u obzir uzimaju preko odgovarajuih koeficijenata i uveanja ovih
osnovnih otpora.
Potreban nadpritisak (podpritisak) u sistemu utvruje se na bazi izraza:
V 2
p = K vV
2
gde pored ve korienih, uvedene oznake imaju sledee znaenje:
p [bar] - potreban pritisak vazduha ( p 0.5 [ bar ] )

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 19/23

- koeficijent meavine, kao odnos masenog protoka materijala ( m

& [kg/s]) i masenog protoka
& V [kg/s]), odnosno ( = m
vazduha ( m & m
& V , =10 - 30)
vV [m/s] - brzina vazduha, vV=15 30 m/s
K [-] - koeficijent ukupnih otpora
Koeficijent ukupnih otpora K utvruje se primenom sledeeg izraza:
l1 l 2hg vG i
K = G + +2 1 +
d l1 v G vV 2
vV
2

vV
Prvi sabirak u izrazu obuhvata otpore materijala, drugi lan otpore podizanja materijala na visinu h,
a trei ukljuuje otpore u krivinama.
Oznake uvedene u prethodnom izrazu imaju sledee znaenje:
l1

G
d [-] - specifini gubici za cev duine 1m i prenika d (iznose 0.05 0.15, pri emu se manje
vrednosti odnose na materijale manje specifine mase)
l [m] - duina cevi
vG,vV[m/s] - brzina materijala, odnosno vazduha, pri emu odnos (vG/vV iznosi 0.7-0.8 m/s, a
manje vrednosti se odnose na prainaste materijale
i [-] - broj krivina

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 20/23

Takoe, brzina vazduha vV mora biti vea od brzine lebdenja estica vS, tj. v V 1.5v S . Brzina
lebdenja estice oblika kugle data je izrazom:

4 gd k m
vS =
3 cW V
gde su:
dK [mm] - veliina estice
cW [-] - koeficijent otpora vazduha cW0.6
POTREBAN PRENIK CEVOVODA
Prenik cevovoda (d [m]) mogue je utvrditi na bazi izraza

2m
& Kv V
d=
p
Prethodni izrazi pruaju mogunost i za izvoenje sledee relacije
V 2 m& m
&
p = K vV i = =
2 m
&V d 2
V vV
4

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PNEUMATSKI TRANSPORTERI 21/23

Metod prorauna snage prema (Pfeifer i dr. 1998)

Nakon utvrivanja potrebnog nadpritiska (podpritiska) u sistemu p i nakon odreivanja potrebnog
prenika cevovoda d, potrebnu snagu sistema mogue je odrediti korienjem izraza:
&
p V
N= V
[kW]
1000
& [m 3 ] oznaava zapreminski protok vazduha koji se utvruje primenom relacije:
gde V V

& = d 2
m 3
VV vV [ ]
4 s

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

HIDRAULIKI TRANSPORTERI 22/23

Hidrauliki transporteri za rasute terete

Koncept prorauna hidraulikih transportera bazira se na slinim metodolokim postavkama kao i
proraun pneumatskih transportera, a razlike su posledica injenice da je pri transportu vrstih
materija medijum prenosa tenost najee voda.
Ovaj transportni sistem primenjuje se za masovne terete kakvi su pre svega: pesak, ljunak, ugalj i
odreene rude. Naravno, hidraulini sistem transporta je tipian i za prevoz masovnih tenih tereta
voda, nafta, derivati nafte,...
Proraun hidraulikih transportera podrazumeva odreivanje brzine smee, koncentraciju smee i
potronju vode, prenik cevovoda i pritisak u cevovodu. Kao i u prethodnom sluaju osnovne ulazne
veliine su zahtevani transportni kapacitet, karakteristike materijala i oblik trase.
ZAPREMINSKI PROTOK
Zapreminski protok smee vode i materijala VS moe se izraziti kao (Suvajdi 1973):
1 + V
VS = Vm [m 3 / h ]
Z
gde su:
Vm[m3/h] - zapreminski protok materijala pre meanja sa vodom
V [-] - koeficijent specifine potronje vode (V = VV/Vm' = 2-5), pri emu Vm' oznaava
koliinu materijala koji se transportuje, a VV potronju vode (m3/h)
Z [-] - stepen zapreminske rastreenosti materijala koji predstavlja odnos Z= Vm/Vm'

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

HIDRAULIKI TRANSPORTERI 23/23

PRENIK CEVOVODA
Zapreminski protok smee mogue je izraunati kao:

D2
VS = 3600 v S [m 3 / h ]
4
D [m] - prenik cevovoda
vS [m/s] - brzina kretanja smee u cevi, koja mora biti vea od kritine brzine lebdenja materijala
u fluidu vK, odnosno vS= (3 4 )vK
Kritina brzina lebdenja materijala u fluidu odreuje se saglasno narednom izrazu:

v K = 0.55 d K ( m 1) [m / s]
gde dK predstavlja veliinu estice.
Oigledno, korienjem izraza za VS i za vK, mogue je utvrditi potreban prenik cevovoda.
PRITISAK U CEVOVODU
Pritisak u horizontalnoj cevi sa slobodnim izlazom funkcija je otpora u cevi (), brzine strujanja
smee (vS), duine (L) i prenika cevi (D).
Za prosene uslove eksploatacije otpori u cevi kreu se u granicama = 0.04 0.045
2
S v
p = L + 1 (bar)
D 200
Prethodni izrazi odnose se na horizontalne transportere, a moe se usvojiti da svakom savlaivanju
visinske razlike od 1 m, odgovara horizontalna duina transporta od 25 do 35 m.
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I