1
163
Ky projekt sht financuar nga Delegacioni Europian
Ruajtja dhe konservimi i habitatit
t llojit dushk, nprmjet
trajtimit me rrallime tregtare
N
kuadr t Projektit
Ruajtja e Habitateve t nj
rndsie t veant, n-
prmjet metodave q promovojn
zhvillimin e tyre t qndrueshm,
mbshtetur nga ALCDF, bn pjes
edhe prmirsimi i pyjeve t degra-
duar t dushkut. Pyjet e dushkut
jan burimi kryesor pr furnizimin
e banorve t zonave rurale me ma-
terial drusor pr plotsimin e nevo-
jave t tyre jetike dhe me gjeth pr
blegtorin, por njhersh kryejn
edhe funksione t tjera t rndsi-
shme, ekologjike dhe mjedisore.
N bashkpunim me komunite-
tet dhe strukturat e menaxhimit t
pyjeve pran Bashkis s Lezhs, u
diskutuan konkretisht dhe n m-
nyr t detajuar mundsit e pr-
zgjedhjes s hotspoteve, me ka-
rakteristika prfaqsuese dhe me
interes pr komunitetet e fshatrave,
ku ato do t shtrihen. Qllimi krye-
sor sht formulimi i rekomandi-
meve t aplikueshme, pr t gjitha
ekonomit pyjore t Lezhs, n
prfundim t ktij projekti.
INVENTARI KOMBTAR I PYJEVE,
PROJEKT ME PRITSHMRI T LARTA
Prof. dr. ARSEN PROKO, Fakulteti i Shkencave Pyjore
T
gjith ata q jan t lidhur
me sektorin e pyjeve n
Shqipri e din mir kontri-
butin e nj serie projektesh financuar
nga Banka Botrore dhe institucione
t tjera me autoritet ndrkombtar, n
zhvillimin e sektorit t pyjeve, Projekte,
q kan synuar mir-menaxhimin e
burimeve pyjore e kullosore, rehabi-
litimin e tyre, si dhe uljen e nivelit t
varfris n zonat e thella rurale.
Aktualisht nga Ministria e Mje-
disit sht duke u zhvilluar faza e tret
dhe m pikantja Projekti Shqiptar
pr shrbimet n Ekosistem, finan-
cuar nga Banka Ndrkombtare pr
Rindrtim dhe Zhvillim, Qeveria
Genci KACORI, Zef IMERAJ
Pr sa i prket prmirsimit t
pyjeve t degraduar t dushkut,
hotspoti u zgjodh n ngastrn 154/
a t ekonomin pyjore Brinjat e
Trtonit, n fshatin Ungrej. Pylli i
ksaj ngastre paraqitet me zhvillim
jo t mir, pr shkak t numrit t
madh t drurve pr ha, duke krijuar
nj grumbull jo t rregullt, ku drurt
e nnshtruar dhe pa perspektiv
jan penges pr zhvillimin e
drurve t tjer, pra ngadalsojn
Suedeze, prmes SIDA dhe GEF.
Objektivi i prgjithshm i zhvillimit t
ktij projekti sht t mbshtes
praktikat e menaxhimit t qndrue-
shm t burimeve natyrore dhe t rris
prfitimet monetare e jo-monetare t
komuniteteve n zonat e integruara
t projektit, q kryesisht priren drejt
erozionit, lokalizuar n zonat e larta
malore. Kjo parashikohet t arrihet
prmes mbshtetjes s sigurimit t
mjeteve alternative t jetess (drunore
e jodrunore), si dhe prdorimit t
mekanizmave t shrbimeve n eko-
sistem (PES).
Projekti konsiston n disa pr-
brs: (i) forcimi i kapacitetit insti-
tucional pr t prmirsuar shrbimet
mjedisore nga menaxhimi i integruar i
peizazhit; (ii) planifikimi dhe prgatitja
pr Grantet IPARD like, pr t
prmirsuar menaxhimin e toks; (iii)
prgatitja e pagesave pr shrbime n
Ekosistem. Ky projekt po mbshtet
procesin e rritjes s tyre. Nprmjet
sondazheve n terren, u verifikuan
t dhnat e planit t mbarshtimit
mbi numrin e drurve pr ha dhe
kurordendsin e grumbullit.
Sipas t dhnave konkrete, pylli
i ksa ngastre prbhet nga lloji lis,
me mosh 25 vjeare, me lartsi
mesatare 6 m, diametr mesatar 6
cm dhe kurordendsi 0.9-1.0.
Numri i drurve pr ha sht 7.950,
Vijon n fq. 3
gjithashtu prmirsimin e rrjetit t
prhershm t vrojtimeve dhe zbatimin
e Inventarit Kombtar t Pyjeve.
Inventari Kombtar i Pyjeve sht
hapi m i rndsishm pr prcaktimin
e ndryshimeve n koh e hapsir t
mbuless pyjore, vendimmarrjen poli-
tike pr zhvillimin e sektorit, si dhe
kryerjen e detyrimit ligjor ndrkomb-
tar t monitorimit e raportimit t
zhvillimit t qndrueshm t pyjeve.
Ndrkoh, q ANFI 2004, i kryer
nga nj kompani e huaj, pati konte-
stime n disa aspekte dhe nuk u
prdor si duhet pr qllimet pr t cilat
u krye, prfshi dhe mungesn e kom-
petencave t strukturave pyjore
shqiptare pr ta prdorur at. Ndrsa shoqata t ndryshme dhe pasionant t gjuetis. E kam thn vite
ANFI 2018 ka si qllim ngritjen e ka-
paciteteve dhe forcimin e kompete-
ncave t Shrbimit Pyjor Shqiptar, pr
t kryer vet e n vazhdimsi inven-
Vijon n fq. 3
(VITI XIX I BOTIMIT)
Projekti Menaxhimi i
Ekosistemit Ndrkufitar
Shqipria, Kosova dhe Maqedo-
nia, angazhohen pr bashkpu-
nim n fushn e Mjedisit
M
inistrat e Mje-
disit t Shqi-
pris, Maqe-
donis dhe Kosovs,
prkatsisht, Lefter Ko-
ka, Bashkim Ahmeti dhe
Ferat Shala, zhvilluan
n Tiran Takimin e Ni-
velit t Lart, gjat t cilit prezantuan projektin Menaxhimi i
Ekosistemit Ndrkufitar. Gjat takimit ata shkmbyen pikpamjet
e tyre lidhur me hapat e mtejshm pr zbatimin e Vizionit t Prba-
shkt trepalsh, t nnshkruar n vitin 2013 Pr nj zon t mbrojtur
ndrkufitare t rajonit Sharr/Sar - Planina/Korab - Koritnik, rajon q
aktualisht sht pjes e projektit q u prezantua pas ktij takimi.
N fjaln e tij, ministri Koka theksoi rndsin e bashkpunimit
rajonal pr mbarvajtjen e ktij projekti. Vullneti i prbashkt ka
rndsi kye pr ta br t zbatueshm kt projekt dhe t tjera
mes vendeve tona! Shpesh ndodh q nuk jan fondet apo mungojn
kapacitetet e shteteve pr t realizuar finalizimin e bashkpunimeve,
por vullneti pr ta uar prpara at. far firmosim e biem dakord,
duhet t ken vullnetin ton, i cili sht vendimtar pr zbatimin e
do projekti t prbashkt nnvizoi ministri Koka, i cili rikonfirmoi
vullnetin e pals shqiptare pr bashkpunim n zbatimin e projektit.
Ministri Koka n fjaln e tij u ndal n rolin q ka pushteti vendor n
prfitueshmrin dhe implementimin e sakt t ktyre projekteve,
si dhe rolin aktiv t komunitetit, si prfitues kryesor i zhvillimit t
turi-zmit n kto zona t mbrojtura.
Vijon n fq. 6
Censusi Kombtar
i Shpendve Dimrues
Censusi u krye m 13-16 janar 2017, n kuadr t
Censusit Ndrkombtar t shpendve dimrues t
ujit. Duke iu bashkuar ksaj nisme ndrkombtare,
Shqipria konfirmon edhe nj her rolin e saj t
rndsishm n mbrojtjen e biodiversitetit botror.
N
Rezervatin e Mena-
xhuar Kune-Vain, Le-
zh, u prezantuan rezul-
tatet e Censusit Kombtar pr
Shpendt Dimrues t Ujit n
Shqipri. I pranishm ishte edhe
ministri i Mjedisit Lefter Koka, i
cili prshndeti mbajtjen e ktij censusi pr her t dyt n vendin
ton dhe vuri n dukje efektet pozitive t Moratoriumit t Gjuetis.
Formalizmi dhe sistemi na bn t kuptojm situatn jo vetm t
fauns s egr, por t gjith sektorve t Mjedisit. Sot jemi ktu ku
sht br nj pun e shklqyer pr t evidentuar rezultatet e
moratoriumit t gjuetis. M vjen mir q rezultatet ishin shum
pozitive dhe kjo na bn tashm q t ulemi e t diskutojm edhe me
m pare, nuk do t jen gjykatat ato q do t vendosin sesi duhet t
funksionoj ky sektor n Shqipri, por duhet t jemi t gjith s
bashku, pra Ministria, specialistt e fushs, gjuetart, pr ta ushtruar
kt pasion n mnyr sa m t ligjshme.
Vijon n fq. 6
 2

DITA BOTRORE E PYJEVE DHE

21 marsi, sht shpallur Dita Ndrko-
mbtare e Pyjeve (IDF) nga Asambleja e
Prgjithshme e OKB n vitin 2012 (Viti
Botror i Pyjeve). Ajo u prkujtua pr her
t par n gjith botn m 21 mars 2013.
Pse Festohet Dita Botrore e Pyjeve
Pyjet jan pjes shum e rndsishme e jets n Tok. punsuar n sektorin e energjis s drurit, me kohe t plot
Ata prmbushin krkesat e qenieve njerzore, duke siguruar
hije, strehim, pije freskuese, prfshir ajr t pastr dhe
uj. N botn moderne e me rritjen e popullats globale,
rriten krkesat pr prodhime pyjore. Pra, pyjet jan n
rreziqe t mdha nga shpyllzimet dhe degradimi. Pyjet jan
komunitet kompleks i drurve, q ofrojn streh pr nj
gam t madhe kafshsh; nn ta banojn jovertebror,
krpudhave e baktere, q luajn rol t rndsishm n
balancimin e ciklit ushqyes n tok dhe pyje.
Dita Botrore e Pyjeve, si fest, ofron nj mundsi t
madhe pr t gjith njerzit pr t msuar m shum pr
kontributin e tyre n ruajtjen e mirqenies s njerzve. Gjat
ksaj ngjarjeje njerzit ndajn pikpamjet dhe idet e tyre,
duke punuar s bashku pr t prfshir pyjet n strategjit ver.
e ardhshme t ndryshimit t klims.
Sipas burimeve, del se ka nj humbje vjetore prej rreth
13 milion ha akra pyje, gj q on n humbjen e specieve
bimore dhe kafshve t pyllit. Pothuaj 30 % e siprfaqes s
toks n t gjith botn sht e zn nga pyjet, q prmbajn rndsishm si burime t rinovueshme, pr t prmbushur
mbi 60.000 lloje pemsh, q jan burime te mdha ushqimi,
karburantit, foragjere, vajra esenciale, etj., etj., pr rreth
1.6 miliard njerz m t varfr t bots.
Viti 2017, Pyjet dhe Energjia, pes
mesazhet kryesore
1. Energjia me dru nga pylli: nj burim i madh i
energjis s rinovueshme n bot
Druri i siguron bots rreth 40 % t furnizimit me energji
t rinovueshme; kjo sht m shum se sa energji diellore,
energji hidroelektrike apo e ers. Druri dhe energjia e tij
luajn rol me rndsi edhe n vendet e industrializuara. Rreth
50 % e prodhimit botror t drurit (rreth 1.86 miliard m3)
sht prdorur si energji pr gatim, ngrohje dhe prodhimin
e energjis elektrike.
Nga rreth 2.4 miliard njerz ne bote, prdoret druri si
lende djegse, pr gatim dhe ngrohje.
PES MESAZHET E VITIT 2017
Pyjet dhe Energjia
2. Energjia e drurit: v n lvizje zhvillimin negativ, ka br q t dmtohen rend masivet pyjore t
ekonomik vendit. Ndr masat kryesore pr mbrojtjen e ktyre pyjeve
Rreth 883 milion njerz n vendet n zhvillim jan t t mbetur dhe mundsia pr riprtritje duhet konsideruar,
zvendsimi i druve t zjarrit me burime t tjera energjetike.
ose t pjesshme. Modernizimi i sektorit t energjis s drurit Ka kaluar viti qkur n vendin ton po zbatohet
mund t ndihmoj rigjallrimin e ekonomive rurale dhe pr Moratoriumit 10-vjear i ndalimit absolut t shfrytzimit t
t nxitur zhvillimin e ndrmarrjeve - investime m t mdha pyjeve pr qllime fitimi, pr qllime industriale e tregtare.
n prodhimin e ksaj energjie dhe lndt djegse t avancuara Lejohen vetm prerje pr dru zjarri, q shkojn n plotsim t
t drurit mund t sigurojn t ardhura pr t financuar nevojave jetike t banorve t zonave t ndryshme pr tu
menaxhim m t mir t pyjeve, m shum pyje n rritje ngrohur gjat dimrit. Qeveria ka miratuar nj vendim q, duke
dhe m shum vende pune. filluar nga viti 2017, u jep t drejtn bashkive, q pavarsisht
moratoriumit, t shfrytzojn pyjet pr t plotsuar nevojat e
3. Druri dhe pemt: n mjedisin urban, mund-
popullats pr ngrohje. Sipas vendimit, prerja e pyjeve pr
sojn fatura m t ulta t energjis, pra sjellin kursime
ngrohje do t realizohet nga kompani private t kontraktuara
Pyjet dhe drurt e veuar, t vendosur me projekt n nga bashkit ose edhe ndrmarrje publike, q do t ngrihen
zonat urbane, ndikojn n temperaturat e ajrit nga 2 deri 80C. posarisht pr kt qllim, nn administrimin e njsive t
Kt mjedis e ngrohin n dimr dhe e mbajn t freskt n pushtetit vendor. Pra, do vazhdoj prerje e pyjeve tashm pr
nevoja jetike, pasi eksporti sht i ndaluar. Shtrohet pyetja dhe
4. Energjia e drurit: zbut ndryshimet klimatike sa koh mund t vazhdohet kshtu? Bashkit apo dhe Qeveria,
dhe nxit zhvillim t qndrueshm kur do t mendojn, kur do t veprohet, q ngrohja t mos
Globalisht, pyjet mbajn energji rreth 10 her m shum bhet me dru; e qyteteve s pari dhe pastaj e fshatrave t
se konsumi vjetor n bot. Pra, ata kan potencial t mdha e institucioneve publike. A po planifikohen zhvillimet
urbane t qyteteve e qendrave t banuara pr nj apo disa
krkesn globale t energjis. dekada, a po parashikohet n kto plane, cilat jan burimet
energjetike, sidomos pr ngrohje. Ky vit (2017), n kt dit
5. Pyjet pr energji - nj ekonomi tani dhe n t
t pyjeve (21 Mars), me slloganin Pyjet dhe Energjia sjell n
ardhmen globale t gjelbr
vmendje kt problem madhor shqiptar. N prgjithsi,
Investimi m i madh n risi teknologjike dhe n pyje t shpyllzimi, prerja e paligjshme dhe nj klim n ndryshim
menaxhuara n mnyr t qndrueshme, sht elsi pr t krcnojn burimet tona pyjore. Prmes edukimit, mund t
rritur rolin e pyjeve si burim kryesor i energjis s veprojm pr t minimizuar kto krcnime, por kjo nuk
rinovueshme. Pra, ne investojm pr t ardhmen ton t mjafton nse nuk merren dhe veprime t menjhershme pr t
qndrueshme, n prmbushjen e disa objektivave t zhvillimit siguruar burime t tjera energjetike, pr t zvendsuar drut e
t qndrueshm dhe n rritjen e nj ekonomie t gjelbr. zjarrit. Kjo duket si krkes q nuk prkon me qasjet e kohs,
sot kur krkohen burime t rinovueshme energjie miqsore
Lnda drusore n Shqipri, si burim i pa- me mjedisin. Por, sa koh q pyjet tan jan me prodhimtari t
ult, kur shum grumbuj pyjor jan degraduar n mnyr t
zvendsueshm energjie, dhe pr sa koh?!
pakthyeshme, nuk kemi luksin dhe mundsi reale t prdorim
dru zjarri. Koha kalon, do mbetemi prgjegjs pr qeverisjen
Nuk ka studime t viteve t fundit, por referuar atyre
jo t qndrueshme t pyjeve, do mbetemi borxhlinj tek fmijt,
t disa viteve m par, krkesa pr lnd drusore pr djegie
q nuk u kemi siguruar nj t ardhme me pyje t shndetshm.
e gatim sht rreth 2.5 milion m3 n vit, ndrkoh q
T investojm tek njerzit, n mnyr q ata t
mundsia vjetore e shfrytzimit t lnds drusore prllogaritet
mbrojn pyjet e bots
teorikisht t jet 1.5 milion m3 n vit. Nj bilanc i till kaq
Mars, 2017

DITA E TOKS 2017 T msojm m shum pr

klimn dhe mjedisin, pr t
mbrojtur m mir tokn
Kjo, Dita e Toks, na thrret t mblidhemi me ko-
munitetin pr nj Msim, Inkurajim Mjedisor e Kli-
materik. Pra, t jemi t fokusuar n arsimimin e nje-
rzve.
Dita e Toks, u festua pr her t par n vitin
Edhe n Shqiperi, pas viteve 1995, kjo Dit ka filluar
t kujtohet n forma dhe organizata t ndryshme mje-
disore. Ka patur rezultate t prekshme nga veprimta-
rit e ksaj Dite, ku vmendja sht prqndruar
kryesisht te grryerja (erozioni) e toks si nj ndr

A
rsimi sht themeli pr prparim. Ne kemi
nevoj pr t ndrtuar nj qytetari globale,
q flet rrjedhshm pr konceptet e ndryshi-
meve klimatike dhe t vetdijshm pr krcnimin e
saj t paprecedent ndaj planetit ton. Pra, lind nevoja
ti pajisim t gjith me njohuri pr t ndrmarr ve-
prime pr mbrojtjen e mjedisit. Shkathtsia mjedisore
dhe klimatike sht motori jo vetm pr krijimin e
votuesve t gjelbr, avancimin e ligjeve dhe politi-
kave mjedisore e klimatike, por edhe pr prshpej-
timin e teknologjive dhe vendeve t puns s gjelbr.
1970 dhe tani sht e koordinuar n nivel global nga
Rrjeti Dita e Toks, dhe festohet do vit n t gjith
botn. Dita e veant e Toks, si dit e miratuar edhe
nga OKB, sht caktuar m 22 prill, 1970. Ajo sht
nj nga datat kryesore n Kalendarin Mjedisor Ndr-
kombtar. N kt dat n t gjith botn zhvillohen
veprimtari t ndryshme me objektiv mbrojtjen e
mjedisit, n mbrojtje t planetit ton - Tok. Kjo dit
mjedisore, do vit dhe n vende t ndryshme, ka nj
sllogan, si dhe forma t ndryshme organizimi, pjes-
marrjeje dhe veprime konkrete n mjedis.
dukurit m shqetsuese mjedisore q ka vendi yn.
Grryerja e toks sht kryesisht pasoj e shkatrri-
mit t mbuless bimore dhe e moszbatimit t masave
agroteknike. Relievi yn sht tepr malor e me pje-
rrsi t madhe. Prandaj bhet thirrje pr vmendje n
rritje pr ruajtjen e ekosistemeve malore dhe mbar-
shtim t integruar, pr t siguruar n vazhdimsi fun-
ksionet mbrojtse e mjedisore t tyre.
Kjo faqe u prgatit nga
Gjon FIERZA - AKM, Tiran
 3
INVENTARI KOMBTAR I PYJEVE, PROJEKT ME PRITSHMRI T LARTA
Prof. dr. ARSEN PROKO, Fakulteti i Shkencave Pyjore
tar kombtar e lokal t pyjeve e qndrueshm t burimeve natyrore, Agjencia Suedeze e Pyjeve sht Pr t patur zhvillim t suk-
kullotave. Arritja e ktij objektivi do jemi zgjedhja natyrore e sektorit pr nj organizat qeveritare, me detyr sesshm t ANFI 2018, duhet kuptuar
t realizohet duke i dhn mandatin bashkpunim dhe kemi nj mjedis pr t siguruar q Pyjet e Suedis t mir se far ka ndodhur n ANFI
nj ekspertize ndrkombtare, e fituar pune krijues e frymzues. menaxhohen n mnyr q politikat 2004. far sht br mir dhe far
tashm nga konsorciumi SLU & SFA. Me rreth 24 departamente, 45 pyjore t vendosura nga Parlamenti duhet prmirsuar, lidhur dhe me
Nj prshkrim i shkurtr preza- drejtues, 30 PhD/vit, 140 MSC/vit dhe Qeveria, t prmbushen. faktin se ai do t prdoret si baz
ntues, pr t njohur konsulentt tan, dhe 45 BSc/vit, Fakulteti i Shkencave krahasuese, pr t prcaktuar
sht i nevojshem: SLU (Swedish Pyjore sht institucioni kryesor pr dinamizmin e zhvillimit t pyjeve n
University of Agricultural Sciences), edukimin e lart pyjor dhe agjencia vendin ton. M tej, u demonstruan
ku ndodhet dhe Fakulteti i Shkencave m e madhe pr krkimin shkencor eksperienca t NFI n nj sr
Pyjore, sht themeluar n vitin 1977, n Suedi. Qllimi i krkimit sht t vendesh, duke filluar nga ato t e imazheve ajrore (ortofoto dhe
duke bashkuar tre kolegje ekzistuese mbuloj t gjitha fushat e shkencave rajonit e duke prfunduar n Suedi. LiDAR). Prdorimi i tyre do t rris
(Veterinari, Pyje, Bujqsi). Instituti i pyjore e t lidhura me t. Rezultati i ktij seminari ishte saktsin e t dhnave t marra dhe
Pyjeve sht themeluar n Stokholm Ekspertt e ktij fakulteti, q jan prcaktimi i kuadrit t ANFI 2018: (i) do ul sasin e orve n terren.
m 1828, pr t siguruar edukimin e dhe ekspertt prgjegjs pr rritjen e forcimi i metodologjis, pr t arritur N seminar morn pjes prfa-
lart pr ata q kan prfunduar kapaciteteve t Shrbimit Pyjor Agjencis Suedeze t Pyjeve i nevojat pr informacion t tanishm qsues nga gjith aktort, q do
shkollat praktike t pyjeve. Stafi i Fa- Shqiptar, jan t njjtt ekspert q sht caktuar detyra nga Qeveria dhe n perspektiv; (ii) kapacitete marrin pjes n kryerjen e ktij
kultetit t Shkencave Pyjore ka the- kan krijuar sistemin e Inventarit Suedeze pr t mundsuar pr- teknike (instrumente e pajisje) dhe (iii) procesi t rndsishm, t cilt m
meluar Sistemin e Inventarit Kombtar Kombtar t Pyjeve n Suedi. fshirjen aktive t Suedis n proceset zhvillim kompetencash sipas parimit pas do ndrtojn sistemin e nevoj-
t Pyjeve, i cili sht nj nga m t Agjencia Suedeze e Pyjeve sht ndrkombtare t politikave dhe t msojm duke br, si dhe ndarja shm, q do t vazhdoj me kryerjen
avancuarit n Evrop. Ai sht autoriteti administrativ pr shtjet raportimeve pyjore. Ajo sht auto- e roleve. E paraqitur skematikisht do e inventarve t tjera kombtar e n
institucioni prgjegjs pr kryerjen e e pylltaris n vend. Ai punon pr t ritet kshillues n mbshtetjen me kishim kuadrin e mposhtm: nivel lokal, si dhe me hartimin e
Inventarit Kombtar t Pyjeve, i cili, siguruar q pyjet e vendit t mbrohen eksperiz t Qeveris Suedeze. Agje- planeve t menaxhimit t njsive
fal teknikave t avancuara inovative dhe prdoren n nj mnyr q t ncia prfaqson Suedin n proceset territoriale pyjore. Theksojm faktin
t imazheve ajrore dhe t dhnave prodhojn t mira materiale, t e lidhura me pyjet n nivel Evropian se SLU & SFA (strukturat prgjegjse
LiDAR, kryen do vit Inventarin sigurojn fitime t qndrueshme, dhe ndrkombtar. t SNFI, kryejn inventarin e pyjeve
Kombtar t Pyjeve. ndrkoh q biodiversiteti duhet t Por, le t kthehemi tek problemi Suedeze do vit.
Vizioni i ktij institucioni sht: mbrohet. Agjencia gjithashtu punon yn, te komponenti i Ngritjes s Ka- Seminari i ardhshm, q do t
Ne udhheqim n progresin e q t nxjerr n pah vlern e pyjeve paciteteve t Shrbimit Pyjor Shq- zhvillohet n fillim t majit, do t
njohurive dhe n zhvillimin e pr lodhje dhe aktivitete t tjera. iptar n Inventarizimin Kombtar t fokusohet n rritjen e kompetencave
proceseve efektive pr zhvillimin e Pyjeve, dhe t prpiqemi ti japim Seminari i dyt trajnues, n shkurt pr marrjen e t dhnave n terren,
prgjigje dilems lidhur me prit- 2017, u fokusua n: (i) aspektet e pr- duke vazhduar me ngritjen e grupeve
shmrit e autoriteteve shqiptare t dorimit t t dhnave t marra nga t puns, q do t inventarizojn nj
interesuara n ANFI 2018 dhe pro- ANFI 2004 dhe disa analiza stati- zon pilot (nj rajon).
dukteve q lidhen me t. stikore t lidhura me shkalln e besi- Rezultatet e ktij inventarizimi
Mbas njohjes s situats n mit dhe gabimet standarde meto- pilot, n nivel rajonal, prve rritjes
sektorin pyjor shqiptar dhe disku- dologjike; (ii) aspekte t prdorimit s kompetencave t stafit t
timit me aktort rreth pritshmrive, t imazheve e t dhnave LiDAR, si inventarit, do t shrbejn si objekt
konsulenti mendoi ta filloj procesin teknika t avancuara pr reduktimin analize, pr t prsosur e miratuar m
e trajnimit (seminari i par) n nntor e t dhnave n terren dhe nxjerrjen tej metodologjin q do t prdoret
2016, me aktort q do t realizojn e sa m shum informacioni t n inventarizimin e ANFI 2018.
dhe prdorin ANFI 2018 (stafin e vlefshm, nprmjet prdorimit t Nse do perifrazonim thnien e
AKM, AKZM, disa shrbime pyjore imazheve. Krahasuar me vitin 2004, popullit ton se Fillimi i mbar
n bashki dhe nj grup ekspertsh ku u prdorn imazhet satelitore sht gjysma e puns, mendojm se
t rinj t FSHP). LANSAT, ka progres n prmirsimin ky sht nj fillim i mbar.
Pamje e nj nga kampuseve te Fakultetit te Shkencave Pyjore (SLU)

Vijon nga fq. 1

3
me vllim mesatar 91 m /ha.
Gjendja fitosanitare sht e
mir, ndrsa ajo vegjetative
nuk paraqitet e mir. Npr-
mjet ndrhyrjes, parashikohet
t hiqen rreth 816 drur pr
ha, me vllim prej rreth 15
m3/ha, duke synuar q ku-
rordendsia t arrij 0.7-
0.8. Rrallimi i grumbullit
shkakton ndryshimin e ku-
shteve mikroklimatike, q
shoqrohet me nj ekspozim
m t madh ndaj rrezatimit
diellor, t drurve t mbetur
dhe t siprfaqes s toks.
Pr pasoj, intensifikohet
procesi i fotosintezs dhe i
dekompozimit t mbeturina-
ve bimore, duke rritur pr-
mbajtjen e CO2 n atmosfern
e pyllit, i cili sht element i
Ruajtja dhe konservimi i habitatit t llojit dushk,
nprmjet trajtimit me rrallime tregtare
pandashm i fotosintezs.
Efektet finale reflektohen n
rritjen e vllimit t materialit
drusor. Pra, qllimi i trajtimit
sht krijimi i kushteve pr
zhvillimin e shpejt e cilsor
t pyllit, rritjen e prodhim-
taris s tij dhe shkurtimin e
ciklit t prodhimit, duke
siguruar vijueshmrin e t prej 18.2 m3, sikurse sht pa-
gjitha funksioneve t tjera.
Pas prfundimit t puni-
meve, nga del se rrallimet jan
kryer n prputhje me pro-
jektin dhe kriteret teknike t
trajtuara n workshopin e
zhvilluar n dhjetor t vitit
2016. Drurt e prer prfaq-
sojn rreth 25 % t numrit
fillestar t drurve t nnpar-
cels dhe jan ln drurt e bulluar n togje ose breza, t
shndosh, me gjendje t
mir fitosanitare dhe me
zhvillim t mir vegjetativ.
Nprmjet punimeve jan
hequr kryesisht drurt e
shtrembr, t pazhvilluar, t
thar, t dmtuar dhe t tjer
t paprshtatshm. Drurt
jan prer rrafsh me tokn, n
disa raste duke shkulur dhe
disa rrnj e cungje t vjetr.
Materiali drusor i rezultuar,
sht me diametr t vogl,
q klasifikohet n kategorin
e lnds s holl. Pr kt ar-
sye, prej ktij materiali jan
prodhuar dru zjarri n nj sasi
rashikuar dhe n projektin e
rrallimeve. Ato do t prdoren
pr nevojat vetjake (shtpia-
ke), t nj pjese t banorve
t fshatit Ungrej. Materiali
tjetr drusor, i paprdorshm,
q ka dal pas asortimit e q
Genci KACORI, Zef IMERAJ
prfaqson degza me diame- a) Ndryshimin e regjimit t
tr shum t vogl, i destinuar ndriimit e lagshtis dhe
pr dekompozim, sht grum- intensifikimin e procese-
ve biokimike t toks;
vendosur n vendet e zhve- b) Zhvillimin m t mir dhe
shura t nnparcels. rritjen m t shpejt t
Kullotja pas ndrhyrjeve drurve t mbetur, krye-
nuk prbn shqetsim pr gru- sisht n trashsi, duke
mbullin, pasi ai sht i rritur. rritur vllimin e tyre;
Po ashtu, nuk ka patur dm- c) Prmirsimin e struktu-
tim t drurve t mbetur, se- rs s pyllit dhe t cilsis nnkryetari dhe drejtori i
pse prmasat e drurve t rr- s materialit drusor;
zuar kan qen t vogla dhe d) Rritjen e prodhimtaris
rrzimi ka qen i kontrolluar. dhe shkurtimin e ciklit t
Punimet e kryera do t prodhimit;
shoqrohen me efekte, q do e) Ndryshimin e situats s
t ndikojn n: habitateve dhe largimin e
prkohshm t fauns s
egr dhe zhvillimin e flors
barishtore.
Pr rezultatet e ktij
Projekti, me 11 prill 2017, n
fshatin Ungrej u organizua nj
seminar, ku morn pjese
fermer, kryetar t disa
fshatrave, kryetari i Njsis
Administrative Kashnjet,
pyjeve i Bashkis s Lezhs.
Kontribut me vler pr
zhvillimin e ktij seminari
dhe n arritjen e rezultateve
shum t mira dha edhe
drejtori i CNVP-s pr Shqi-
prin, dr. Janaq Male dhe
inxh. Sokrat Kerri.
Punimet e kryera pr
rrallimin e pyllit t dushkut t
parcels nr.154/a, prbjn
nj prvoj t mir pr ba-
nort e fshatit Ungrej. Re-
zultatet e ktij projekti do t
prgjithsohen dhe do t
zbatohen n punime t ngja-
shme, n pyjet e dushkut t
Bashkis s Lezhs.
 4
Thesare t
natyrs son
Francezja Le Monde i kushton
artikull bukuris s alpeve shqiptare
Gazeta franceze Le Monde ka botuar pr lexuesit e N reportazh flitet gjersisht pr kto Alpe, q jan bunkerve, t cilt u ndrtuan nga E. Hoxha si mu-
saj n t gjith botn, nj reportazh kushtuar bukurive pjes e Alpeve Dinarike, flitet pr pjesn e Kelme- ndsi pr tu br ball sulmeve t mundshme jugo-
natyrore t Shqipris, me titull Sharmi i Ballkanit n ndit, pamjet trheqse dhe bukurit e rralla, por sllave, thuhet n artikull.
Alpet Shqiptare. edhe pr veshjet popullore t ksaj zone. N fund reportazhi tregon pr nj gjyshe, e cila pr-
Bhet fjal pr nj udhtim t realizuar nga blogu La Rreth 60 km nga Shkodra, sapo kalon Leqet e cjell ekipin e udhtarve, duke qndruar te pragu i
Balaguere, n bashkpunim me gazetn e njohur Hotit, kupton se je futur zyrtarisht n mrekullin e ders deri sa ata largohen e nuk duken m.
franceze n rajonin m t egr, n Alpet Shqiptare. Alpeve Shqiptare. Atje bie n sy prania e shum

Foto q shoqrojn reportazhin e gazets franceze Le Mond, 25 mars 2017

Gjorm - Kurbin

Nga: Edmond BROZI

MONUMENT I RRALL I NATYRS, I LN N HARRES
U
lliri mendohet t jet dru frutor aq i lasht kundr pushtuesve osman, madje tek sa shtit
sa dhe prania e njeriut n tok. Origjina e tij npr ullishten e Gjormit dhe m tej, at t Zhejs,
vjen nga pellgu i Mesdheut dhe mendohet leht mund t hassh n siprfaqe copa t ndry-
q zanafilln e ka n Palestin apo Sirin e sotme. shme qeramike, mbetje ensh t prdorimit sht-
Ulliri historikisht ka simbolizuar paqen. N Romn e piak, tulla, tjegulla, etj. Kjo tregon q kjo zon ka
lasht ulliri ishte i shenjt dhe konsiderohej si pema qen e banuar q n lashtsi, por fatkeqsisht me
frutore m e rndsishme n historin e agrikul- t nuk sht marr thuajse askush n mnyr t
turs. Pellgu i Mesdheut, sikurse dihet, ka klimn organizuar, pr t kryer krkime t specializuara
ideale pr rritjen e ksaj peme, e cila dallohet pr arkeologjike. Shum sivllezr t ktij ulliri, q ki-
frutet e shijshme dhe vajin e prodhuar prej tyre t shin mundur ti rezistonin kohs, luftrave e zjarreve,
nj cilsie t lart. Rreth 90 % e ullinjve n t gjith kto 25 vitet e fundit, si shum vepra t tjera t ar-
planetin prodhohen n kt zon, ku prodhuesit tit, jan trafikuar abuzivisht duke u prdorur pr t
m t mdhenj jan Spanja, Italia dhe Greqia. zbukuruar oborret e hoteleve apo vilave luksoze
Mjedisi gjeografik n t cilin gjendet Shqipria ka pronart e t cilve as e kan iden se sht
br po ashtu q edhe ilirt, paraardhsit e ulliri. Nuk sht e vshtir t dallosh se prreth
shqiptarve n kto troje q n lashtsi, t jen t rrnjve t ktij ulliri jan br grmime. Nuk duam
lidhur ngusht me kt pem. Kt fakt e vrte- as nuk duhet ta besojm q sht tentuar t shku-
tojn, pa as m t voglin dyshim, jo vetm gjetjet let, pasi kjo do ishte nj prpjekje e kot, thuajse e
nga grmimet arkeologjike, t mbushura me viza- pamundur pr vet prmasat e tij. Urojm q dikush
time me motive prej gjetheve apo fruteve t ktij mbase do jet kujtuar pr ti ndrtuar nj mur, duke
druri, sidomos ent q shrbenin pr ruajtjen e qen se dhe terreni sht i pjerrt, pr ti siguruar
ullijve dhe vajit t nxjerr prej tij. Po ashtu, doku- mbrojtje nga rrshqitja e mundshme e terrenit apo
mentet historike t Mesjeds dhe n vijim, dsh- rrjedhja e ujrave siprfaqsore kur ka reshje shiu,
mojn pranin e ullishteve n t gjith zonn ko- t cilat mund ti rmojn dhe nxjerrin n siprfaqe
drinore t vendit, nga veriu n jug, prball breg- sistemin rrnjor. T mos harrojm dhe faktin q ky
detit Adriatik dhe atij Jon. Hershmria e kultivimit t ulli edhe pas mijra vitesh jet vazhdon ende t
ksaj peme vrtetohet edhe prmes vreshtave t prodhoj kokrra.
vjetra e sidomos ekzemplarv t rrall, midis t Do t ishte e kot tu bjm apel organeve t qeveri-
cilve veohet ulliri n fshatin Gjorm t Kurbinit. sjes vendore, drejtoris rajonale t bujqsis dhe
Ky sht nj ulli me prmasa gjigante, i cili kalon asaj t bashkis, por edhe ministris prkatse dhe
do parashikim apo imagjinat normale, nga sa drejtoris s shrbinit pyjor, pasi fjalt bien si pr-
mund t mendoj dikush q nuk e ka par, q pr her n vesh t shurdhr. Nse nj shtet normal, q
rrjedhoj i duket e pabesueshme. Perimetri i trun- vlerson kulturn, historin, traditn, duhet medoe-
gut t ktij ulliri sht 11. 3 m dhe, sipas prlloga- mos t kujdeset edhe pr kt pasuri t pamuar e
ritjeve, i bie q diametri i tij t jet rreth 3.6 m. Nga t ln ndr breza e q fatmirsisht sht e pranish-
ky kndshikim nuk sht e leht t prcaktoht mo- me. Jemi dshmitar q shum monumente t nj
sha e ksaj peme, por, nisur nga prmasat e trun- rndsie t veant jan ln n mshir t fatit. N
gut, specialistt mendojn q ky ulli n mos m i nj vend tjetr t Bashkimit Evropian, ku pretendon
vjetri duhet t jet nj ndr individt m t vjetr, jo t antarsohet edhe vendi yn, ky ulli, dshmitar i
vetm n Shqipri por edhe m gjer, n Ballkan shekujve, do t mblidhte rreth vetes mijra turist,
dhe Evrop. vendas e t huaj. Por, mbase nj apel, prmes ktij
N nj shtet normal, ku funksionon si duhet ligji pr shkrimi, shkon edhe pr banort e fshatit Gjorm, t
mbrojtjen e monumenteve t natyrs, ky ulli duhet cilt jan me fat q kan nj pasuri t till. Ata duhet
t gzonte mbrojtje dhe kujdes t veant. Kush e t kujdesen dhe ta mbrojn t part kt monument
di sa luftrave, zjarreve apo stuhive u ka mbijetuar t natyrs (dhe pse uditrisht nuk sht shpallur si
ky ulli prgjat shekujve?! Kujtojm q kjo zon i tille), sepse kjo pasuri vlen sa vet qndresa dhe
ishte qendr kryesore e luftimeve t Sknderbeut historia e lavdishme e Gjormit, Kurbinit dhe Arbris.
 5

Ekosistemet for-
mohen nga mjedisi
i gjall dhe jo i
Shrbimet e ekosistemeve
Nga THIMAQ LAKO
gjall. Pra, Eko-

K
sistemet jan ba- onventa mbi Diversitetin Biologjik (1992) e Ja 10 fakte interesante, pr katr grupet e shrbimeve q ofrojn ekosistemet e bots!
shksi t formuara prkufizon ekosistemin si nj kompleks t
organizmave t gjalla dhe mjedisit abiotik me t Uji, ushqimi, lnda e drurit dhe mallra t tjera ,jan disa nga prfitimet
nga BIOTIKET materialet q njerzit marrin nga ekosistemet nga shrbimet e furnizimit.
cilin ata bashkveprojn n nj vend t caktuar. Me fjal
(qniet dhe mjedisi
t tjera, ekosistemi sht nj rrjet lokal ku bimt dhe kafsht
i gjall) DHE bashkveprojn me peizazhin n t cilin jetojn. Pr kt
Sot bota prodhon 17 % m shum ushqim pr person sesa 30 vjet m
ABIOTIKET(Bota par, me normn e prodhimit q sht rritur m shpejt se sa popullsia
arsye shrbimi i ekosistemit, nga nj ekosistem i caktuar, gjat dy dekadave t fundit. Nga t gjitha shrbimet e ekosistemit,
jo e gjall), ose sht nj prfitim i drejtprdrejt dhe i matshm, pr prodhimi i ushqimit sht ai q ka vazhdimisht prirje n rritje n
mjedisi abiotik dhe shembull, parandalimi i erozionit t toks nga pyjet. historin e kohve t fundit.
biotik. Aktualisht shum prej ktyre shrbimeve t ekosistemeve
Ekosistemi sht jan t nnvlersuara ose nuk kan t gjitha vlersim Ekosistemet ofrojn nj larmi t madhe t materialeve, prfshi lndn
bashksi aktive e financiar. Shum struktura dhe funksione t ekosistemit drusore, bio-karburantet dhe fibrat nga bimt dhe kafsht. Pr shembull,
biosfers, q jan duke u shkurtuar krejtsisht, meq vendimet e blegtoria ofron lloje t ndryshme t lndve t para t tilla si fibr
prbhet nga prditshme shpesh fokusohen n rikthimin e menjhershm (lesh, lesh angora), lkur dhe produkte t prdorura n industrin
organizmat e t shpenzimeve financiare. Studimi Vlersimi i ushqimore dhe t prodhimit t ushqimeve pr blegtorin (kockat, gjaku).
gjalla, vendosur n Ekosistemeve t Mijvjearit, q sht vlersimi m i plot
nj hapsir t i shrbimeve t ekosistemit deri m sot, ku u prfshin mbi Prodhimet bujqsore kan vartsi t madhe ujrat e mbla pasi gati
1300 shkenctar nga 95 vende t bots, evidentoi se mbi
prcaktuar mir. 60 pr qind e ujrave t mbla n bot t prdoren pr t ujitje.
60 % e shrbimeve mjedisore t studiuara po degradohen
N kt hapsir Prmirsimi i sistemeve t kultivimit t kulturave bujqsore mund t
m shpejt se sa koha q nevojitet pr rimkmbjen e tyre.
organizmat e gjalla Vlersimi i Ekosistemeve t Mijvjearit i ka klasifikuar n
rris kapacitetin mbajts t ujit n tok dhe furnizimin me uj.
jan t lidhura katr grupe shrbimet e ekosistemeve:
ngusht midis tyre Medikamente kye t tilla si kinina, q prdoret pr luftimin e malaries,
Furnizuese: Produktet e dobishme fizike t tilla si sigurohet nga bimt. Njohurit tradicionale mund t na msojn shum
dhe me mjedisin ushqim, dru, fibr, lnd djegse, bim mjeksore, etj. pr ilae t tjera t mundshme nga natyra pr sa koh q ruhet ekuilibri
fizik, n bashk- Rregullatore: Kto jan prfitimet parandaluese: roli i brisht i ekosistemeve pyjore.
veprim t shum- i ekosistemeve n kontrollin e erozionit, parandalimin e
llojshm pr prmbytjeve, rregullimin e klims, sekuestrimin e karbonit, Ruajtja e cilsis s ajrit dhe t toks, duke siguruar kontrollin e prmbytjeve
shkmbimin e pastrimin e ujit, etj. dhe t smundjeve ose pjalmimin e kulturave bujqsore jan disa nga
energjis dhe t Mbshtetse: Kjo prshkruan rolin e ekosistemeve si shrbimet rregullatore, q ofrohen nga ekosistemet.
lnds. nj erdhe pr prfitimet e tjera t mjedisit, t tilla si cikli
ushqimor n natyr dhe formimi i toks. Shrbimet e Trajtimi i ujrave t zeza: Ekosisteme t tilla si ligatinat filtrojn
N prbrjen e biodiversitetit, si speciet dhe ruajtja e habitatit prfshihen rrjedhjet e ujit, dekompozojn mbeturinat prmes aktivitetit biologjik t
n kt kategori. mikroorganizmave dhe eliminojn mikroorganizmat e dmshme
ekosistemit gjalle-
Kulturore: Ekosistemet e ndryshme jan burime t patogjene.
sat si bashksi
riprtritjes estetike dhe shpirtrore, si dhe t rekreacionit
quhen biocenoz, dhe edukimit n natyr, q ofrojn shrbime pr industrin Parazitt nematod gastro-intestinal jan nj nga smundjet m
ndrsa lnda e turizmit. shqetsuese t prodhimit nga bagtit e imta n zonn tropikale dhe
organike quhet N vijim shrbimet e ekosistemeve ilustrohen nga nj subtropikale. Smundja mund t kontrollohet biologjikisht duke
biotop. Midis dy publikim i FAO-s n shkurt t vitit t kaluar On ecosystems prdorur luftimin me krpudha.
ekosistemeve and the services they provide Lets talk facts.
shtrihet nj zon, e Blegtori mund t ket ndikim negativ n cilsin lokale t ajrit, sidomos
cila karakterizohet Ekosistemet dhe shrbimet q ofrojn Le t prmes lshimit t amoniakut (NH3), q vjen nga sistemet e blegtorale
nga tipare t flasim pr faktet me densitet t lart. Instalimi i filtrave n stallat e blegtoris mund t
prbashkta t t Shrbimet e ekosistemeve jan baza e t gjitha ndihmoj n reduktimin e ktij ndikimi.
dy ekosistemeve. sistemeve t ushqimit dhe bujqsore
Sigurimi i hapsirave jetsore pr bimt ose kafsht dhe ruajtja e nj
Biosfera prbhet shumllojshmrie t bimve dhe kafshve, jan shrbime mbshtetse dhe
nga miliona eko- jan baz pr t gjitha ekosistemet dhe shrbimet e tyre.
sisteme, prej t Ekosistemet detare dhe ujrave t mbla jan habitate t rndsishme
cilve formohen pr miliona specie ujore (p.sh. shkmbinjt nnujor koralor jan streh
rajone t ndry- pr 25 % t specieve t peshqve detar dhe nj burim i rndsishm
shme t gjeografis ushqimi pr mse nj miliard njerz n mbar botn) q shfrytzohen
s gjallesave (bio- pr tregti ose pr tu konsumuar n vend.
gjeografi). Rajoni
m vete prbn at Q nga viti 1900, ka humbur rreth 75 % e diversitetit gjenetik bimor
q quhe biom n pasi fermert n mbar botn kan braktisur varietetet e tyre t shumta
ekologji dhe zon lokale dhe racat lokale pr t tjera me prodhimtari t lart, gjenetikisht
gjeografike n Shrbimet e ekosistemit bjn t mundur jetn njerzore, uniforme. Ruajtja e diversitetit gjenetik sht elsi pr prshtatjen
gjeografi. nprmjet sigurimit t ushqimit dhe ujit t pastr, rolit n kushte q ndryshojn.
rregullator mbi smundjet dhe klimn, rolit n pllenimin e Prfitimet jomateriale q njerzit marrin nga ekosistemet quhen shrbime
Gjallesat n nj bimve dhe n formimin e toks, duke siguruar njkohsisht kulturore. Ato prfshijn frymzimin estetik, identitetin kulturor, ndjesin e
Ekosistem jan prfitime rekreative, kulturore e shpirtrore. Vlera e shtpis, si dhe prvojn shpirtrore lidhur me mjedisin natyror.
disa llojesh. Secili shrbimeve t ekosistemeve n vitin 2014, sht vlersuar
me nj shum kolosale prej 125 mij miliard dollar Shkmbinjt nnujor koralor jan veanrisht t rndsishm pr
lloj prbn nj turizmin dhe kan nj vler t lart q lidhet me to. Peshkimi rekreativ
amerikan. Shrbimet e ekosistemeve, t ofruara nga
grup m vete, i cili sht nj sektor n rritje i turizmit, me rreth 118 milion peshkatar n
biodiversiteti, jan themelore pr prodhimin e ushqimit dhe
ka edhe hapsirn zgjidhjen e problemeve t varfris e uris. botn e industrializuar.
e tij t jets. Ndodh
shpesh q hapsi-
rat e jets s A e dini se?
grupeve dhe t
llojeve, jan t N nj lug gjelle me dherishte ka m shum organizma t gjall individuale se sa ka njerz n tok.
ndrthurura me do kafshat e tret e ushqimit q hani varet nga polenizuesit.
njra-tjetrn. Varietetet lokale dhe indigjene t ushqimit mund t prmbajn 1000 her m shum lnd ushqyese se sa varietetet
m t zakonshme.
Jetesa e 10-12 % e popullsis s bots varet nga peshkimi dhe akuakultura.
 6
Projekti
Vijon nga fq. 1
Menaxhimi i Ekosistemit Ndrkufitar i Shpendve Dimrues
Me prfundimin e ktij projekti,
kjo zon ndrkufitare do t hyj si
kryeprioritet dhe me procedura t
thjeshtuara, n do aplikim q do
t bhet pr fondet IPA ndrkufitare
rikonfirmoi gatishmrin pr reali-
zimin e ktij bashkpunimi ministri
i Mjedisit t Kosovs, z. Shala: Ne
jemi gati. Kemi do mekanizm
dhe kapacitet gati pr t br t
mundur kt projekt. Natyra, flora
dhe fauna, jan pakrahasimisht m
t rndsishme se barrierat, u
shpreh ai.
Edhe Ministri i Mjedisit t Ma-
qedonis, z. Ahmeti ndau t njjtin
qndrim, duke thn se: Rikon-
firmojm vullnetin e qeveris son,
bazuar n firmosjen e marrve-
shjes mes tre vendeve dhe ktij
5 Prilli
Dita e Zogjve
F
illimi i muajit prill, prkon me
ardhjen e shum lloje zo-
gjsh. Prandaj edhe 5 prilli
sht caktuar si dita simbolike,
gjat s cils, pioniert e t rinjt
kontribuojn pr mbrojtjen e zogjve
dhe shpendeve n prgjithsi,
duke vendosur fole apo edhe
ushqime, sidomos n zonat ku
dimri ikn von dhe ushqimi n
natyr pothuaj mungon.
Pr vet pozicionin gjeografik,
vendi yn ka qen dhe mbetet bio-
korridor pr lvizjet faunistike midis
kontinenteve. Zogjt dhe shependt
e tjer, si banor t ktij mjedisi, jan
pasuri kombtare me vlera t
mdha. N vendin ton hasen rreth
370 lloje zogjsh, nga t cilt rreth 290
autokton e 80 shtegtar.
Prve efektit rekreativ, pr bu-
kurit, kngt e cicrimat, ata kan
vlera t pazvendsueshme n
ekulibrin biologjik midis qenieve t
gjalla.
Nisur vetm nga nj aspekt, si
sht luftimi i insekteve, dobia e
shpendeve dhe e zogjve sht e
pallogaritshme pr prodhimin,
ekonomin dhe biodiversitetin n
prgjithsi. Shpendt, zogjt n
veanti, jan t domosdoshm pr
tokn, jetn e gjall. Ata vendosin
Censusi Kombtar
vizioni t prbashkt pr avancimin
e zonave ndrkufitare. Kontribuoj-
m n mbrojtjen m efikase dhe
prmbushjen e qllimeve globale
pr biodiveristetin.
N prfundim t Takimit, t tre
Ministrat doln n nj deklarat t
prbashkt pr median, ku rikon-
firmuan angazhimin dhe vullnetin
e tyre pr t uar prpara jo vetm basads Gjermane n Shqipri
zbatimin e projektit pr menaxhi-
min ndrkufitar, por edhe hartimin
dhe zbatimin e do projekti tjetr
n t gjith sektort e Mjedisit.
Projekti Rajonal pr Mena-
xhimin e Eksosistemit Ndrkufitar
zbatohet si pjes e Fondit t Hapur
Rajonal pr Evropn Juglindore -
Biodiversiteti (ORF-BD) dhe
financohet nga Ministria Federale
Natyra pa jetn e egr,
si dita pa diell
ekuilibrin mes qenieve t gjalla, duke
penguar shtimin e madh t insek-
teve. Duke par shpejtsin me t
ciln shtohen kta dmtues dhe
shifrat astronomike t individve t
do lloji, lind pyetja: Me far ush-
qehen gjith kto qenie? Prgjigja
sht e qart: Me ushqim organik,
q e gjejn te bimt, kafsht dhe
njerzit. Insektet gjejn kushte t
mira zhvillimi sidomos n masivet
pyjore monokultur. Bile, kur jan
me shumic, mund t zhdukin pyje
t tra. Duke patur parasysh sasin
e madhe t ushqimit, q krkon nj
insekt, kuptohet sasia e madhe e
ushqimit q konsumohet prej tyre.
Kta dmtues, q jan me miliona,
dmtojne dhe zhdukin siprfaqe t
mdha me kultura bujqsore e
pyjore. Pr t luftuar dmtuesit e
kulturave bujqsore e pyjore ka shu-
me metoda: masa agroteknike,
metoda mekanike, kimike dhe bio-
logjike, por mjaft prej tyre zhduken
edhe nga zogjt.
Gargulli i kuq (Stornus roseus), i
ushqyer me ushqimin e tij t prefe-
ruar, karkalecin, n oret e mngjesit
ha 50-60 karakalec dhe n mesdit
deri 120 t mdhenj, kurse t vegjl
deri 200. Gargulli i kuq sljell pr t
vegjlit e tij do fluturim nga tre
karkalec me pesh 3 g secili dhe
gjat dites nj ift u sjell t vegjlve
260 g karkaleca; gjat folezimit
njmujor, nj ift zogjsh on n fole
11000 g karkaleca. Gjat nj muaji,
1000 garguj, q jetojn n koloni, s
bashku me zogjt e vegjl,
asgjesojn 22 ton karkaleca. Zogu
i vogl i qyqes (Coculus canorus) n
Gjermane pr Bashkpunim
Ekonomik dhe Zhvillim (BMZ), me
vler prej 3 milion euro. Ky fond
ka paracaktuar nj vler prej
250.000 Euro pr t 3 vendet e
rajonit, t kushtuar specifikisht pr
zonn Sharr/Sar - Planina/Korab -
Koritnik. Projekti synon t kon-
tribuoj n forcimin e bashkpu-
nimit rajonal mes tre vendeve dhe
t siguroj kushtet pr fillimin e
menaxhimit t ekosistemit ndr-
kufitar n zonn Sharr/Sar - Pla-
nina/Korab - Koritnik.
Lanimi i ktij projekti sht
me rndsi t madhe pr t tre
vendet partnere, pr rajonin m t
gjer t Evrops Juglindore, por
edhe n kontekstin e zbatimit t
Iniciativs s Harkut Dinarik.
N prezantimin e projektit ishin
t pranishm prfaqsues t Am-
prfshirje m t gjer e t kualifikuar t stafit t AKZM-s; (iii) prani
dhe t GIZ (i cili do t zbatoj kt
projekt), si dhe prfaqsues nga
organizatat ndrkombtare, rajo-
nale e kombtare t prfshira n
ruajtjen e natyrs dhe menaxhimin
ndrkufitar, prfshir edhe institu-
tet krkimore, akademike, organi-
zatat e shoqris civile, si dhe ba-
shkit dhe prfaqsues t nivelit
lokal nga rajoni.
nj dit ka arritur t haj 18 har-
dhucka 9-10 cm t gjata, 39 karka-
lec t mdhenj, 3 kristalida t flu-
turs koka e t vdekurit (Acheronit
atropos), 43 vemje t fluturs s lak-
rs, 5 larva t zhuzhakut t majit, 4
merimaga t mdha, 50 krimba mie-
lli dhe shum krisalida milingonash.
Zogjte e vegjl pjellin 4-15 vez,
por disa prej tyre ngrohin 2-3 her
n vit. T vegjlit e tyre, n prgjithsi
i ushqejn me insekte: miza, karka-
lec, zhuzhak, mushkonja, krimba,
larva e vez insektesh, etj. Disa zogj
i ushqejn t vegjlit me minj,
hardhucka, gjarprinj, etj. dhe u japin
pr t ngrn shum her n dit.
Eshte vrejtur se crloi u on t
vegjlve n fole deri 200 her ush-
qim n dit, dallandyshja bisht-
grshr (Hirundo rustica) 250 her,
trishtili (Parus mjer) 340 her,
bishtkuqi 450 her, mizkapsi i
prhimt 560 her, etj. Nse su-
pozojm se mizkapsi u shpie t
vegjlve do her vetm nga nj
miz, del se ai mbyt 560 miza, por
n t vrtet do radh zogjt u
shpien t vegjlve m shum insek-
te, kshtu q sasia e insekteve q
ata shfarosin gjat nj dite sht
shum m e madhe.
Vijon nga fq. 1
Gjykata Kushtetuese la n fuqi vendimin e moratoriumit. Nuk dua
ti dekurajoj gjuetart, por dua tu them q ne jemi t hapur t ulemi
me ta pr t diskutuar pikrisht kto rezultate t nxjerra nga
specialist t fushs dhe pr t hapur nj dialog t ri, pr t funksionuar
edhe ky sektor n mnyr ligjore dhe korrekte, nnvizoi ministri Koka.
M tej ai u shpreh se rezultatet e reforms administrative tashm
jan t dukshme: Reforma administrative e br n fund t vitit 2013,
po jep rezultatet e saj. Ne kemi nj Agjenci Kombtare t Zonave t
Mbrojtura, q nuk e kishim m par dhe kemi njerz profesionist e
t prkushtuar. Kemi, gjithashtu, Inspektoratin Shtetror t Mjedisit
e Pyjeve dhe Agjencin Kombtare t Mjedisit, t cilat, n mnyr t
pavarur, funksionojn me agjencit simotra n vende t tjera evropiane.
Kt vit Censusi shnon disa arritje, si: (i) shtrirje m t gjer,
krahasuar me nj vit m par (19 ligatina kundrejt 16 n 2016-n); (ii)
m t madhe t shpendve, krahasuar me nj vit m pare; (iv) prani
shpendsh q prej kohsh nuk ishin par n ligatinat tona.
Rezultatet e ktij Censusi konfirmojn efektet pozitive t
moratoriumit t gjuetis, si pasoj e t cilit sht vrejtur progres i
dukshm n shfaqjen dhe numrin e popullatave t llojeve t fauns
s egr. Pavarsisht nj dimri m t ashpr se vitet e shkuara, u
regjistrua nj numr i lart i shpendve t uji. N total u regjistruan
64 lloje shpendsh uji dhe nj numr i prgjithshm prej 165.268
individsh (nga 98.564 individ n 2016-n). Shum lloje me interes
global ruajtjeje u vrojtuan kt vit, t cilat dshmojn rndsin e
Shqipris pr zogjt shtegtar.
Censusi ofroi disa vzhgime t rndsishme pr disa lloje, q
shnojn pr her t par dimrimin e tyre n ligatinat shqiptare.
Parku Kombtar Divjak-Karavasta regjistroi 39.999 individ dhe 51
lloje t ndryshme shpendsh uji, duke u shpallur kshtu zona m e
pasur n kt mes dimri. Zona t tjera t rndsishme pr shpendt
e ujit ishin Narta (40 lloje), Kune-Vaini (36 lloje) dhe Butrinti (33
lloje). Indeksi m i lart i larmis u regjistrua n Kune-Vain, duke
treguar nj baraspesh t mir midis numrit t lart t shpendve t
ujit dhe diversitetit t lart t llojeve t vrojtuara.
Korbi dhe disa shpend t tjera
ushqehen n plehrishte dhe n
vende ku hidhen mbeturina, papa-
strti e ngordhsira. Pra, ata shfa-
rosin me lehtsi insekte dmtues t
rrezikshm, duke kryer edhe shr-
bime t mdha sanitare. Disa
shpend grabitqar t dits dhe t
nats, si skiftert, petritet, shqiponjat,
gjeraqinat, krahthati, etj., prdorin
pr ushqim lloje nga m t ndry-
shmet, duke zgjedhur gjithmon t
dobtit e t smurt dhe ndikojn Zogjt lvizin shum, qysh me
zbardhjen e dits e deri n
n shum raste mosshfaqjen e
smundjeve dhe epidemive. mbrembje. Rrembyesit e nats dhe
dallandyshet e nats vihen n lvizje
Oreksi i zogjve sht mahnits.
sapo ngryset dhe vazhdojn deri n
Ata jane shume gryks dhe mjaft
t gdhir. Nga ky aktivitet i madh, lind
prej tyre gjat 24 orve han ushqim
nevoja e ushqimit t tyre n mnyr
shum her m tepr se pasha e
intensive. Ata e mbushin stomakun
tyre. Nse njeriu do t kishte oreksin
4-5 her n dit. Nj grup prej 5-6
e zogjve duhej q do dit t hante
trishtilsh n nj dit ha m shum
mbi 50 kg buk. Nj shembull i mir
se 80 krimba mielli, 200 vemje
pr kt sht zogu i deles, i cili pe-
fluturash, 9000 larva insektesh. Nj
shon 17 g, por ha n dit 21 g ush-
individ prej tyre arrin t shfaros
qim, pra 26 % m shum se pesha
brenda vitit 8-10 milion insekte.
e tij.
 7
Nikaj Mertur
Rishtazi pr bimt
Ruajtja e riteve fetare dhe besimi mjeksore dhe
q u lan pasardhsve eterovajore
Nga GJON NEAJ

H
ulumtimet dhe gjurmimet
pr Nikaj Merturin, n
shtratin e t cilit kan ba-
shkjetuar historia, feja, eposi i
Kreshnikve dhe dimensioni njerzor
i pakrahasueshm, me virtytet m t
muara t racs s saj njerzore, prej
shekujsh nn trysnin e prhershme
t evazioneve t ndryshme, jan tu-
rrur pr t prmbysur jo vetm racn
e tyre, por fen, zakonet dhe mbase
edhe jetn n kto rajone t Shqi-
pris Veriore.
Karakteristik e veant e kra-
hins Nikaj Mertur sht se banort e
ktyre anve jo vetm i ruajtn traditat
shumshekullore t t parve t tyre,
ditn ti kultivojn ato tek pasardhsit
edhe n koht m t zymta t pu- t betimit tradicional t prvitshm q
shtimeve, thurn kng, vaje e rapso-
di dhe aedt e mrekullueshm t kra-
hins i ruajtn t paprekura deri n
ditt e sotme. Kngt, vajet dhe rapso-
dit e kreshnikve i bn ata q t kishs se Nikajve, ne librin e tij Rrno
personifikohen me Gjeto Basho Mu-
jin, Halilin, Gjergj Elez Alin, Ajkunn,
Omerin, duke treguar heroizma dhe
virtyte t pashoqe gjat rrjedhave t
ekzistencs s tyre, e mbi t gjitha
mbajtn gjall fen katolike, ndonse
n vitin 1967 shkatrruan kishat n
Gjonpepaj, Raj, Curraj Epr, etj.
Krishtrimi ka gjurm t hershme.
Ende ruhen rrenojat e disa kishave,
varreza ose toponime q lidhen me
banort paraardhs t Nikajt. Ndr m shme sht ndrtuar kisha e re e pa-
t njohurat jan kisha e Vargut dhe
varrezat pran saj, si thuhet n
dokumente qytez e seli ipeshkvnore
e Pultit. Kisha e Luzajs n Curraj,
edhe kjo ish-seli ipeshkvnore, varrezat
n lagjen Susaj n Lekbibaj, rrnojat
dhe varrezat e vjetra n Paplekaj, kisha
dhe varrezat e Shiokut n Gjonpepaj,
varrezat e Mavriqve n Kalbs e
Marin, kndej e andej lumit Curraj, etj.
Banort e Nikaj Merturit jan t
bindur se kto varreza nuk u prkasin
brezave paraardhs t fiseve t tyre,
por nj popullsie tjetr q skishte
lidhje gjaku me ta. Megjithat, jan
ruajtur e adhuruar si vende t shenjta,
me bindjen se ato i prkisnin nj
popullsie shqiptare t besimit katolik.
Betimi n kishn e Vargut, t Paple-
kajve ose t Luzajs, ishte i nj rn-
dsie t jashtzakonshme pr banort deri m tani as kmbana e kishs q u
e Nikaj Merturit. Deri n koht e vona,
kto kan qn vende tubimesh dhe
para 14 vjetsh. Kt e pohon edhe
bnin fshatart.
At Zef Pllumi, i cili ka sherbyer n
vitin 1946 dhe n vitet gjashtdhjet
t shekullit t kaluar si famulltar i
per me tregue, i pershkruan kshtu
malsort e ktyre anve: Po t ishte
kjo zon n perndim, do ta thurshin
me tel e mos me lan kurrknd me hi
pa kontroll. Ktu t gjith njerzit
jan mbretr dhe n mes vetit kan
marrdhnie t barabarta si mbretr.
Vetm ktu sht i sakt koncepti i
njeriut t lir. Ktu jan njerzit m
t lir q ka bota
Sot n themelet e kishs s her-
gzuar famullia Shn Sebastiani,
Gjonpepaj, Nikaj. Kjo kish i ka re-
zistuar sistemit komunist dhe jan
ruajtur nga fshatart e Gjonpepajve
ikonat dhe kmbana e kishs q daton
e shekullit t 17-t. Ajo ka qn prej
metali tunxh. Krahas vitit ishte shkruar
kishs s Nikajve. Por n fillimin e
viteve nntdhjet u dmtua dhe, me
krkes t banorve e me mbshtetje
t bamirsve, n vitin 2000 filluan
punimet pr ndrtimin e kishs s re,
q u shugurua n vitin 2002.
Sipas banorve, para disa vitesh
erdhn nga Shkodra disa fretn dhe
morn kmbann e kishs, nn pre-
tekstin se do ta riparojn, por ajo nuk
u pa m. Pas krkesave t herpas-
hershme t fshatit Gjonpepaj, u kishin
thn se do sjellin kmban tjetr, por
ruajt me dekada, as kmban tjetr nuk
erdhi, ndonse kisha ka prfunduar
prifti Dom Maurizio Cacciola, q
shrben n famullin Shn Gjoni,
Dushaj.
Drejtuesit vendor, n plotsim t
ankesave t banorve, pas nj takimi
me priftin q mbulon edhe famullin e
Nikajve, ka vn n dijeni edhe
ipeshkvin me qendr n La, n pritje
t realizimit t krkesave dhe ndihen
optimist se ato do t realizohen.
Edhe n Curraj Epr ekziston nj
kish e vogl q nuk ishte shkatrruar.
Pas vizits s Ipeshkvit, Monsinjor
Lucjan Avgustini, ndjes past, n lsis s tyre n t ardhmen - theksoi ai. Gjermania sht
korrik t vitit 2011, sht rikonstru-
ktuar, ndonse banort jan larguar
dhe tashm aty banojn vetm 3-4 N kt takim nuk mungoi edhe nj paraqitje letrare. Anali-
familje.
Edhe n Curraj Epr sht ruajtur
dhe mbrojtur feja gjat sistemit t
kaluar. Nga familja e Grimc Dems,
shtatorja e Jezu Krishtit ka qndruar
23 vite e groposur nn dhe. Pra, arri-
tn q nn nj regjim q i kishte shpa-
llur luft fes, mbajtn t paprekur
bekimin e Hyit.
Tashm kjo zon baritore prfshin
Nikaj Merturin, si Njsi Admini-
strative, me 2300 banor, me fshatrat
Lekbibaj, Shngjergj, Curraj Eprm,
Curraj, Tetaj, Qeresh-Mulaj, Gjon-
pepaj, Btosh, Peraj, Pal, Salc,
Bris. sht zona m e thell malore shme nuk jan vetm problem i nj vendi, por i yni, i tr komu-
e dioqezs dhe historikisht edhe kjo
zon ka qen shrbyer nga etr fran-
eskan. Q nga gjeneza, ky ko-
munitet katolik ka sakrifikuar, duke e
mbrojtur besimin me betimin pasha zhvillime t bashkrendohen edhe me institucione prkatse,
fen!.
Si tinglloi manushaqja bukuroshe n takimin
m t madh evropian gjermanofols pr bimt
mjeksore dhe eterovajore
Akademiku Nazim GRUDA, gjat fjals n takim
N takimin m t madh evropian gjermano fols pr bimt
mjeksore dhe eterovajo re, organizuar s fundi n Bern-
burg t Gjermanis, ishte i ftuar edhe akademiku shqiptar
Nazim Gruda. Ai referoi pr Potencialin e bimve mjeksore
dhe eterovajore n Shqipri. N kt prezantim z. Gruda
tregoi rndsin e bimve mjeksore pr vendin, p.sh. si se-
ktori i dyt m i madh n eksportin bujqsor, por edhe pro-
blemet e sotme n vjeljet shpesh pa kriter, pa zbatuar prak-
tikat e mira t mbledhjes bujqsore, problemet n selitjen e
ktyre bimve n siprfaqet, q sa vijn e zgjerohen, si
edhe ato t pasvjeljes. Problemet e sotme jan potenciali
ekzistues i rritjes, jo vetm t sasis, por, mbi t gjitha, i ci-
vendi i par importues, si nga sasia edhe nga vlera e bim-
ve mjeksore dhe eterovajore shqiptare.
zn e tij t thell shkencore ai e mbylli me vargjet e Naim
Frashrit mbi manushaqen e vogl dhe projektuar nj foto
origjinale nga Shqipria. Duke elektrizuar salln e mbushur
me m shum se 300 studiues e prfaqsues t industris
s bimve mjeksore dhe eterovajore, ai theksoi se sa t ko-
hs jan kto vargje edhe sot e ksaj dite pr ruajtjen e bio-
diversitetit. Por jo vetm kaq, vargjet Veilchen, du schne,
warum hebst du nicht den Kopf? jan edhe nj metafor
poetike, q simbolizon Shqiprin e vogl, q dalngadal
po e ngre kryet prpjet - tregoi ai.
Zoti Gruda i ftoi t pranishmit t bhen pjes e ktyre zhvilli-
meve, p.sh. prmes projekteve evropiane shkencore e zhvilli-
more pr ruajtjen e arealeve t bimve t vendit, si dhe kultivi-
min me kritere bujqsore t tyre. Ruajtja dhe selitja e qndrue-
nitetit shkencor - theksoi ai. Duartrokitjet n fund t referimit
t tij, si dhe diskutimet gjat ktij takimi, jan tregues t zhvi-
llimeve pozitive, q priten n t ardhmen n kt sektor kaq
t rndsishm t bujqsis shqiptare. Krkohet q kto
si dhe me aktort e tjer n vend.

Mbretthi (Regulus regulus), zogu m
i vogl q takohet tek ne, peshon 5-
6 g, ha deri 100 larva milingonash
n dit, kurse n vit 182 mij. T ve-
gjlit e ushqyer n mnyr intensive
zhvillohen shpejt; ata do dit rriten
me 30-40 % t peshes s tyre. Nj
turtull i vogel, 14 ditsh, gjat nj
dite ha nj sasi ushqimi q peshon
48 % m tepr se pesha e tij. Nga
kjo del qart se sasia e ushqimit q
han zogjt sht shum m e ma-
dhe e, pr rrjedhoj, sasia e inse-
kteve q shfarosen prej tyre, natyrisht
sht mjaft e madhe.
Fakt interesant n biologjin e
shpendve sht se han ushqim
t bollshm (insekte, minj, etj.),
shtohen me ritrme t shpejta, disa
her n vit dhe pjellin numr t madh
vezsh. Kjo sht veori sidomos pr
rrmbyesit e dits e t nats, si bufi
i vogl me vesh (Asio atus), ku-
kuvajka (Athene nocturne), shqipja
e livadheve (Cirus cyaneus), etj.
Prve ksaj, shpendt e egra
grumbullohen n vendet ku ka
shum brejts ose insekte t
dmshme. Vrehet gjithashtu se
shum prej tyre nuk han nj lloj
ushqimi, kur ai sht me pakic, por
kur shumzohen fillojne ti han me
shpejtsi t madhe. Kshtu ve-
projn gjelza, lejleku, afka e
bardh e vogl, pulbardha, etj.,
sidomos kur npr fusha ka brejts
t vegjl, minj e karkaleca.
Syt e zogjve jan shum t
mpreht, mund ti diktojn insektet
mjaft larg, i ndjekin, i kapin e i shfa-
rosin me shpejtsi e lehtsi, deri
n individt e fundit.
Zogjt ushqehen edhe me
barra e farra t kqija. Nga
analizat e bra n prmbajtjen e
ushqimit n stomakt e 295 th-
llzave t fushs, t vrara gjat
vers, ka dal se n ushqim ka
farra t flors spontane. Pra, zogj-
t bjn nj shrbim t madh, duke
pastruar barishtet e kqija.
Pr ekonomin pyjore, rndsi kushteve pr ti afruar n zonat
ka mbrojtja e pyjeve nga dmtuesit. bujqsore e pyjore duhet vlersuar.
N pyjet e thjesht ka kushte t Pr kt lypset br pun e madhe
favorshme pr insektet e dmshm sensibilizuese, me forma t ndry-
dhe jo t favoreshme pr zogjt. shme, me qllim q t luftohen disa
Kshtu, n pyjet me pisha takohen mendime jo t drejta pr shpendt
vetm 2-5 lloje zogjsh t vegjl, q e egr n prgjithsi. Nga ana tjetr,
ndrtojn fole, por edhe kta n sasi t rrisim dashurin pr zogjt te
t pakta (rrall takohen m shum fmijt, q tu bhet edukat mbrojtja
se 1-2 ifte pr ha. Prandaj, sht e e tyre. U del detyr msuesve,
nevojshme q pyjet afr qendrave t pylltarve, biologve e gjith atyre q
banuara t popullohen me zogj, duke e duan dhe e vlersojn kt pasuri
vendosur fole artificiale. e bukuri natyrore.
Pr t siguruar prodhimtari t Edhe ky shkrim, m shum se
lart frutash n kopshte dhe blloqet burim njohjeje e informimi, sht
me pem, lypset t kujdesemi pr apel pr komunitetet lokale, pr
ruajtjen e zogjve, t cilt shfarosin organizmat shtetrore prgjegjse,
n mas dmtuesit e pemve fru- pr biologt, pylltart, etj., pr t
tore. Zogjt q takojm n kopshte, vepruar sa m shpejt pr mbrojtjen
ara, parqe, pyje dhe kudo jan t nga zhdukja t ksaj pasurie t rrall
shumt. Mbrojtja e tyre dhe krijimi i t trashgimis son natyrore.
 8 E N G L I S H
This project is funded by the European Union
Conservation and preservation of the
oak habitat, through treatment with
commercial thinning
GENCI KACORI, ZEF IMERAJ
Regarding the project Conser-
vation of habitats of particular
importance through methods that
promote their sustainable develop-
ment, supported by ALCDF, inclu-
des as well the improvement of de-
graded oak forests. Oak forests are
the main source for supplying rural
residents with woody materials to
meet their vital needs and foliage, but
also perform other important ecolo-
gical and environmental functions.
In cooperation with the communi-
ties and forest management structures
of the Municipality of Lezha, there
were organised concrete and detailed
discussion of the possibilities of
selecting hotspots, with representa-
tive features and interest for the
communities of villages where they
will be extended. The main purpose is
to formulate the applicable reco-
mmendations for all Lezha forestry
economies at the end of this project.
Regarding the improvement of
degraded oak forests, the hotspot was
selected in the 154 / a parcel of the
forestry Brunjat e Trtonit forestry
in the village of Ungrej. The forest of
this parcel is poorly developed due
to the large number of hawk trees,
creating an improper pile where
obedient trees and prospects are a
hindrance to the development of
other trees, thus slowing down their
All the people in Albania related to
forestry sector know very well the
contribution of a series of project finance
by the World Bank and other
international institutions on the
development of forestry sector in
Albania, that have been focused on the
sustainable management of the forests
and pastures resources, their
rehabilitation and the eradication of the
poverty on the remote rural areas, as
well.
Actually Ministry of Environment is
developing the third phase and perhaps
the most important one: Albanian
Project of PES, financied from the
International Bank for Reconstruction
and Development, Swedish
Government, through SIDA and GEF.
The Project development objective is to
support sustainable land management
practices and increase communities
monetary and non-monetary benefits in
targeted project areas, which are mainly
in erosion prone rural upland areas. This
objective is to be achieved through the
support of alternative livelihoods
growth. Through field surveys, the
data of the breeding plan were verified
on the number of trees per hectare
and the crownhood of the cluster.
After the completion of the in-
terventions, it appears that the
thinnings have been carried out in
accordance with the project and the
technical criteria discussed at the
workshop held in December 2016.
The cut trees account for about 25%
of the initial number of subparcel trees
and the trees are left healthy, with
good phytosanitary status and good
vegetative development. Through
works, mainly crooked, underdevelo-
ped, dried, damaged and other un-
profitable trees have been removed.
The trees are cut flattened with the
soil, in some cases stripping some
roots of old stumps.
Works carried out will be accom-
panied by various effects, which will
affect:
a. Changing the lighting and humidity
regime and intensifying the bio-
chemical processes of the soil;
(woody and non-woody) as well as the
utilisation of the environmental services
mechanisms (PES).
The project consists on several
components: (i) strengthening
institutional capacity to improve
environmental services from integrated
landscape management, (ii) planning and
provision of IPARD like Grants to
improve land management, (iii)
introducing Payment for Environmental
Services, (iv) Supporting Project
Implementation.
The Project will finance the following
subcomponents: (i) preparation of a
change detection National Forest
Inventory (NFI); (ii) assistance in
developing a ten year rolling NFI; (iii)
support for forest management planning;
(iv) establishment of the Albanian Forest
Information System (AlFIS).
NFI is the most important step on (i)
the identification of the in time and in
space changes of the forest cover, (ii)
policy decision-making for the
development of forestry sector, (iii) as
well as fulfilment of the international legal
obligation on monitoring and reporting
processes of SFM.
Meantime that ANFI 2004, done by an
international company, was refused on
several aspects and was not used for the
purposes of which was performed,
including the missing of the competences
of forestry service to read it, ANFI 2018
KSHILLI BOTUES
Prof. dr. M. Kotro,PhD.C E. Imeraj, A.
Sokoli, Mrs. Lindita Manga, Prof. dr. B.
Lushaj, Prof.as. dr. E. Toromani, MSC
J. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. dr. A. Postoli,
A. Gacaferi
b. The best development and faster
growth of the remaining trees, mainly
in thickness, by increasing their
volume;
c. Improve the structure of the forest
and the quality of the timber material;
d. Increasing production and
shortening the production cycle;
e. Changing the habitat situation
and, consequently, temporary remo-
val of wild fauna and development
of herbaceous flora.
On April 11, 2017, a seminar was
organized in the village of Ungrej,
with the participation of farmers,
mayors of some villages, chairman of
Kashnjet Administrative Unit, deputy
chairman and forest director of the
Municipality of Lezha.
A valuable contribution for the
development of this seminar and in
achieving very good results was
provided by CNVP Director for
Albania, dr. Janaq Male and Inch.
Sokrat Kerri.
The interventions done for the
reduction of the oak forest of parcel
nr.154/ a, constitute a good experience
for the community of Ungrej village.
The results of this project will be
generalized and will be implemented
in similar works in the oak forests of
the Municipality of Lezha ...
Page 1, 3
National Forest Inventory a project with
high expectations for the forestry sector
Prof. dr. ARSEN PROKO, Faculty of Forestry Sciences
aims the strengthening of the capacities
and competences of the Albanian
forestry service to be able to establish
independently and in continuity, in
national and local levels, forest and
pasture inventories. The achievement of
this objective will be realized under an
international consultancy, assigned by
the SLU & SFA consortium.
SLU (Swedish University of Agricultural
Sciences), where Faculty of Forestry
Sciences is included, was formed in 1977
by combining three existing separate
colleges for veterinary medicine, forestry
and agriculture, as well as some smaller
units into one organisation. At the same
time, Forestry College were moved from
Stockholm to Ultuna, which already was
the main campus of the Agricultural
College. The Institute of Forestry was
founded in Stockholm in 1828 to provide
higher education to those who had gone
through practical forestry schools. The
new Swedish Forest Inventory System,
one of the most advanced in Europe, was
created by the staff of the Faculty of
REDAKSIA
V. Hoxha (Kryeredaktor),
G. Kacori, F. Memeli, A. Seci
Financ, marketig:
Msc. Gj. Fusha
The project Cross-Border Ecosystem
Management
Albania, Kosovo and Macedonia are
committed to cooperation in the
environment field
The Ministers of Environment
of Albania, Macedonia and
Kosovo, respectively, Mr.
Lefter Koka, Mr. Bashkim
Ahmeti and Mr. Ferat Shala,
held the High Level Meeting in
Tirana, during which they presented the project Cross-Border Ecosystem
Management. During the meeting, they shared their views on the further
steps for the implementation of the Tripartite Joint Vision, signed in 2013
On a Transboundary Protected Zone of the Sharr / Sar - Planina / Korab -
Koritnik Region, region that is currently part of the project that was presented
after this meeting ... Page 1, 6
Presentation of the National
Poultry Census results
The census was conducted on January 13-16, 2017,
in the framework of the International Winter Poultry
Census. By joining this international initiative,
Albania reaffirms once again its important role in
protecting the world biodiversity.
In the Managed Reserve Kune-Vain, in Lezha, were presented the
results of the National Census of Winter Poultry in Albania. Minister
of Environment Mr. Lefter Koka was present and welcomed the
holding of this census for the second time in our country and noted
the positive effects of the Hunting Moratorium ... Page 1, 6
Forestry Sciences. SLU is the respon- using of flight images. Comparing with
sible institution to establish National 2004, where satellite images
Forest Inventory, which thanks to (LANDSAT) are used, a progress is
innovative techniques of flight imagery done on the improvement of flight
and LiDAR data, implement every year images (Ortophotos and LiDAR data).
NFI in Sweden. Using of these images will increase the
The Vision of this institution is: We lead data gathering accuracy and spending
on the knowledge progress and on the time.
development of effective processes for the The next seminar, which will take place
sustainable development of natural on the beginning of May 2017 will be
resources, we are the natural choice of focused on the improvement of the
the sector for the cooperation and we competences on data gathering process
have a creative and inspiration work (field work), continuing building up the
environment. working groups, which will inventory
Second training seminar, of February pilot zones (a region).
2017, was focused on: (i) aspects of The inventory results on the pilot zone,
using ANFI 2004 data and exercises with regional level, beside the improvement
statistical method analyses, related to the of staff competences will serve as an
accuracy and standard deviation levels; object analyse, in order to further
(ii) aspects related to the utilisation of improve the methodology, that will be
air imagery and LiDAR data, as advanced used on the forest inventory of 2018.
techniques for the reduction of the field If I will paraphrased our popular
work and the increasing of the accuracy expression that The favourable
of data gathering and reducing of the field starting is the half of work, I think
time work and extracting as much as that mentioning process is a favourable
possible information, valuable thrugh the starting.
Kontaktoni:
erinda 001@gmail.com
velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098
Klubi Ekologjik, Lezh
Gazeta Kurora e Gjelbr
Nr. llogarie: 0110154266
www.ecl-albania.org