Edrejtabiznesore Ushtrime 160928155919 PDF

Fakulteti
Ekonomik
E DREJTA BIZNESORE
Dr. Armand Krasniqi
Sllajdet e ligjratave
Universiteti i Prishtins
Fakulteti Ekonomik
E Drejta Biznesore 2
Prezentimi hyrs nga lnda E Drejta Biznesore

Prof. Dr. Armand Krasniqi
| Dr. Armand Krasniqi

E drejta biznesore si disiplin shkencore sht paraqitur relativisht von - n dekadat e

fundit t shekullit XX-t.
Materia, tematika dhe shtjet me t cilat sht marre e Drejta Biznesore gjat
periudhave t ndryshme kohore, sht shtjelluar nga ekspert t ndryshm - edhe
ekonomist edhe jurist.
Kjo deg e s Drejts, sht trajtuar si pjes prbrse; kryesisht e s Drejts Ekonomike
ose asaj tregtare-komerciale.
Fillet e para shtytse dhe prirse t ksaj disipline shkencore, jan paraqitur dhe
konsoliduar n SHBA, n vendet tjera me zhvillim ekonomik m t theksuar t
hemisfers perndimor e pastaj n mbar globin.
E drejta biznesore sht deg e veant juridike shkencore relativisht e re e cila n
gjrinin e saj prfshin dhe trajton shum probleme, qasje juridike si jan:
Fillet e s drejts;
Drjtes civile
E drejta ndrkombtare private;
Njohurit themelore mbi t drejtn civile dhe sendore;
T drejtn e detyrimeve;
T drejtn ekonomike; si dhe
T drejtn e puns;
Me zhvillimin intensiv dhe t shpejt t teknologjis dhe produkteve t reja, zgjerimin e
rrjetit t internetit;
t marrdhnieve ekonomike dhe t biznesit n nivel kombtar dhe ndrkombtar,
paraqitet nevoja e ndrtimit, avancimit dhe zhvillimit t
rregullave,
Parimeve; dhe
standardeve zhvillimore.
Kto rregulla dhe standarde, duhet t jepnin prgjigje adekuate, t shpejt dhe efikase,
per sfidat, problemet, krkesat , vshtirsit dhe nevojat e shumta t kohs, t cilat
gjithnj e m shum do t paraqiten, rrjedhimisht do t reflektohen, n raportet midis
subjekteve t ndryshme biznesore.
Ajo u krijua n baz t nevojave shoqrore biznesore q n mnyr sistematike e n

harmoni me nevojat, t cilat e drejta shkencore dhe logjike, parashtrohen pr
rregullimin e:
hapsirave t caktuara t jets shoqrore,
prpunimit t trsive t marrdhnieve juridike, t cilat krijohen n
prkufizimet juridike publike t lirive tregtare n kushtet e ekonomis
bashkkohore dhe intervencionist.

Kuptimi i s drejts biznesore

Nocioni e drejt biznesore buron nga tradita amerikane, n t ciln emrtimi e drejt
biznesore, fillimisht sht shfrytzuar si sinonim pr t drejtn tregtare;
mirpo me koh, ky nocion begatohet me prmbajtje t reja t ndryshme, n mnyr q
e drejta biznesore t zhvillohet dhe avancohet gjithnj e m tepr jo vetm n SHBA,
por edhe m gjer.
Esenca tematike dhe prmbajtjesore e s drejts biznesore sht pikrisht biznesi.
E drejta biznesore paraqet nj trsi t rregullave juridike, normave dhe institucioneve,

me t cilat prfshihen faktet, veprimet dhe aktivitetet q kan t bjn me
marrdhniet biznesore, subjektet e ndryshme biznesore dhe me biznesin n trsi.
E Drejta biznesore, realisht dhe objektivisht sht trsi e dispozitave rregullave
juridike, me t cilat prcaktohet pozita apo statusi i subjekteve pjesmarrs n
transaksionet biznesore; punt juridike(kontratat), t cilat ata i lidhin-gjat kryerjes apo
ushtrimit t aktiviteteve dhe veprimtarive t tyre, si dhe
institutet te ndryshme juridike-biznesore, t cilat mundsojn dhe avancojn zbatimin e
punve juridike-biznesore n jetn e prditshme ekonomike.
E Drejta biznesore rregullon statusin e subjekteve ekonomike-biznesore, q jan aktor

dhe faktor relevant n treg dhe n aktivitetet e prditshme ekonomike-biznesore, si
dhe
rregullon po ashtu edhe objektin e transaksioneve biznesore te pjesmarrsve t
ndryshm aktiv, n marrdhniet biznesore, q zhvillohen n tregun e lir dhe
ekonomin e tregut t nj vendi.
Objekt i rregullimit juridik t biznesit- mund t jen : ambienti juridik i afarizmit,

marrdhniet, marrdhniet kontraktuese t subjekteve biznesore, transaksionet e
ndryshme ekonomike, marrdhniet e puns, regullativa shtetrore, shtjet e
marrdhnieve pasurore dhe t mbrojtjes s tyre etj.
E drejta biznesore m tutje paraqet trsin e normave juridike, institucioneve dhe
parimeve, me t cilat rregullohen marrdhniet biznesore, t cilat krijohen n mes t
subjekteve t ndryshme biznesore)
E drejta Biznesore ka si lnd t saj t drejtprdrejt t studimit, prmbledhje e

prkufizimeve institucionale t tregut modern;
E drejta Biznesore sht e vetmja deg juridike e cila kriterin e efikasitetit Biznesor e
vn n lidhje t drejtprdrejt me kriterin e ligjshmris.

Studimi i lnds e E drejta biznesore krkon qasje multidisiplinare juridike n mnyr

q t trajtohen shkencorisht edhe problematikat e karakterit ekonomik / biznesor;
Lnda e Drejta biznesore, duke u bazuar n metodologji shkencore teorike studimi

shtjellon nj numr relativisht t madh institucionesh juridike t cilat sipas
planprogramit t ktij Universiteti fakulteti jan parapar q t msohen me student;
Pr shkak t natyrs heterogjene q ka lnd arsyetohet edhe vllimi i madh i teksti dhe
informacioneve q Ju dedikohen studentve;
Duhet pasur t qart se procesi i tranzicionit ekonomik do t ndikoj edhe n kt
disiplin shkencore;
Emrtimi i s drejts biznesore

emrimi apo termini e drejt biznesore, ka kaluar npr faza t ndryshme dhe sht
prcjellur me vshtirsi t shumta dhe t llojllojshme.
n fillim, e drejta e tanishme biznesore sht emrtuar dhe quajtur e drejt tregtare.
Kjo e drejt i ka rregulluar marrdhniet biznesore t subjekteve n tregtim, kmbim
dhe n qarkullim t mallrave dhe shrbimeve.
E tr kjo, nuk e mbulon materien tejet komplekse dhe shumdimensionale t
marrdhnieve dhe operacioneve biznesore.
M von, gjat periudhs zhvillimore t pas lufts s dyt botrore, kjo materie, sht
emrtuar si e drejt ekonomike, pr t filluar t emrtohet dhe ligjrohet, si e drejt
biznesore,
N vendet dhe n gjuht e ndryshme, e drejta biznesore sht emrtuar me emra t
ndryshm. N gjuhn angleze
p.sh.: Business Law; Commercial Law; Economic Law; Merchantile Law. N gjuhn
gjermane: Handels recht; n ate frnge: Droit commerciale; Droit Daffaire, ndrsa n
gjuhn italiane: Dirito Commerciale.
N aspektet dhe dimensionet t tjera edhe pr sa i prket emrtimit t saj, termi e

drejt tregtare, ekonomike etj., me kalimin e kohs ka derivuar, kshtu, krahas
ndryshimeve pozitive; rritjes dhe zgjerimit t aktiviteteve, veprimeve dhe operacioneve
biznesore edhe e drejta biznesore sht zgjeruar n prmbajtje dhe specifika, duke e
diversifikuar dhe pasuruar shpejt karakterin dhe objektin e saj, n njrn an, por edhe
emrtimin, natyrn e opusit dhe trsin ngrthimore ; respektivisht arkitekturn e saj.
E drejta bashkohore biznesore nuk e ka objekt t vetm tregtin, marrdhniet tregtare,

prkatsisht as vetm t drejtn tregtare-ekonomike.

Ajo do dit e m tepr, m fuqishm dhe n mnyr m gjithprfshirse, rregullon

marrdhniet biznesore, n pothuaj t gjitha fushat e jets ekonomike dhe asaj
shoqrore, n nj vend.
Pikrisht kjo gjendje tejet dinamike dhe intensive e zhvillimit t gjithanshm t s

drejts biznesore, ka ndikuar, n tejkalimin e prdorimit t mtejm t emrtimit apo
terminit e drejt tregtare, komerciale apo ekonomike dhe dominimin e plot n
qarkullimin juridik dhe shkencor t emrtimit e drejt biznesore.
Qllimi i studimit dhe ligjrimit t s drejts biznesore

Qllimi kryesor i s drejts biznesore, ndr t tjera konsiston arritjet kulturore t
analizave, teorike dhe praktike t modeleve m t dobishme dhe avancuese t biznesit
t nj vendi.
T studimit dhe t zhvillimit gjithprfshirs t kornizave legjislative dhe zbatimimit t
marrdhnieve biznesore ekonomike, pa barriera e restrikcione; jo vetm n nivelin
nacional, por edhe n at ndrshtetror dhe global.
Qllimi i s drejts biznesore, ndr t tjera ka t bj edhe me krijimin dhe zhvillimin sa

m t shpejt sasior dhe cilsor t kuadrove specialistike t degve dhe lemive t
ndryshme e q ndrlidhen direkt ose indirekt me kultivimin e formave dhe
modaliteteve, t aktiviteteve t ligjshme, t moralshme dhe etike biznesore.
Qllimi tjetr relevant i inkorporimit n Plan-programet msimore, n disa nga
institucionet e shkollimit dhe arsimimit t lart.
Rndsia e studimit t s drejts biznesore

E drejta biznesore ka shtrirje t gjer e shumdimensionale,
Prbn nj sistem t mvetsishm dhe kompleks t nj vargu degsh t s drejts dhe
disiplinash shkencore t grshetuara n t cilat, bhet fjal pr marrdhniet e s
drejts biznesore, me degt e tjera t s drejts.
Analizimi, kombinimi dhe studimi i vazhdueshm i diturive dhe t arriturave teorike e
praktike, bazuar edhe n prvojat e gjertanishme, doemos shpie drejt sendrtimit t
vizioneve, synimeve dhe objektivave zhvillimore t mikro dhe makro politikave dhe
sistemeve ekonomike.
Rritjen e profitit, mbarvajtjen e bizneseve dhe marrdhnieve biznesore n ekonomi

dhe m gjer, shpie edhe n avancimin e zhvillimit t gjithmbarshm ekonomik dhe
gjith shoqror t nj vendi.

Ktu qndron rndsia e madhe e shumfisht dhe e pakontestueshme e s drejts

biznesore n shoqrit bashkkohore sot.
Krahas dinamizmit, diversifikimit dhe intensifikimit t zhvillimit t s drejts biznesore
n t ardhmen, kjo rndsi, do t rritet e do t shtohet akoma m shum; pikrisht
ngase ashtu krkon praktika dhe jeta ekonomike.

Prezentimi 2
E Drejta Biznesore

NORMAT SHOQRORE DHE LLOJET E NORMAVE SHOQRORE

Shoqria njerzore krijohet nga njerzit dhe n kuadr t ksaj shoqrie nuk veprojn
vetm ligjet natyrore;
Shoqria njerzore sht turm e organizuar e njerzve e jo vetm nj turm mekanike;
Si e ktill ajo paraqet kategori sociologjike e q sht objekti i studimit t sociologjis
dhe filozofis s t drejts;
N shoqri nuk veprojn vetm normat e caktuara natyrore;
Shoqria njerzore e vetdijshme fillon t krijoj norma t caktuara t sjelljes;

do shoqri njerzore ka sjelljet e veta t vetdijshme dhe racionale;
Kjo shpreh shkalln e lart t kulturs shoqrore;
Shoqria njerzore e kuptoj nevojn pr lindjen dhe zbatimin e normave juridike;
Me an t tyre u kuptua se realizohet rregullsia e jets shoqrore;
Kjo lindi si rrjedhoj e faktit se njeriu n shoqri nuk ka t drejt t sillet si t dshiron ai
n baza individuale;
far nnkuptohet me fjaln norm?

Norm fjal latine do t thot rregull
Karakterizohet me dy kuptime themelore:

sht rregull mbi sjelljen e njerzve; dhe
sht rregull krkes q njerzit kan detyrim t sjelln sipas t saja
Definicion mbani n mend!

Nor. shoq. jan rregulla t sjelljes n nj shoqri t caktuar q kan pr qllim
rregullimin e jetn shoqrore n baz t qllimi t caktuar.
Cilesite karakteristike te normes ?

Prezumimi kryesor i norms sht se njerzit n shoqri duhet t sillen si qenie t
vetdijshme;
N esenc normat shoqrore prve funksionit rregullativ ato e kufizojn sjelljen e
individit t shoqrin e caktuar e cila i drejtohet vetdijes s njeriut;
Andaj njeriu nuk e vendos normn sipas dshirs dhe tekeve t veta por at e sjell pr
shkak t prshtatjes s vetdijshme me realitetin e kurrsesi si vullnet arbitrar;
N shoqri ekzistojn norma (rregulla) t llojllojshme q bazuar n karakterin e tyre jan
heterogjene;

Vlen t ceket se ndikimit t madh n vllimin dhe numrin e tyre ka shkalla e zhvillimit
shoqror dhe ekonomik;
N shoqri t zhvilluara jeta shoqrore sht e rregulluar me norma;
FUNKSIONET TJERA TE NORMES

Normat shoqrore kufizojn sjelljet e individve n nj shoqri t caktuar
Normat shoqrore krijohen nga e tr shoqria por edhe nga ndonj subjekti i caktuar;
Normat jan t drejtuara nga vetdija e individit;
Sipas krijimit t tyre normat ndahen:
- n ato t cilat i krijon e tr shoqria; ose

- nga ndonj organizat shtetrore
Sipas mnyrs s krijimit t tyre ato ndahen n:

norma shoqrore;
normat t cilat krijohen spontanisht (doket) dhe
Normat t cilat krijohen m qllim t caktuar (nga e drejta)
Funksionet tjera t norms:

Normat shoqrore kufizojn sjelljet e individve n nj shoqri t caktuar
Normat shoqrore krijohen nga e tr shoqria por edhe nga ndonj subjekti i caktuar;
Normat jan t drejtuara nga vetdija e individit;
Sipas krijimit t tyre normat ndahen:
n ato t cilat i krijon e tr shoqria; ose
nga ndonj organizat shtetrore
Pr aplikimin e secils norm ekzistojn sanksione t caktuara n sat t mos zbatimit t

tyre:
P.sh. pr moszbatimin e norms juridike jan sanksionet t cilat i parasheh ligji;
Nse sanksionet jan t natyrs shtetrore kemi t bjm me norma juridike;
Normat me t shpeshta dhe m t rndsishme jan normat juridike n relacion me
normat t tjera ekzistuese;
Prve normave juridike n jetn shoqrore kemi edhe normat zakonore doket dhe
normat e moralit;
Pr mos zbatimin e ktyre normave ekzistojn sanksione morale etj;

NORMAT SHOQRORE
Normat zakonore;
Normat e moralit; dhe
Normat juridike
NORMAT ZAKONORE Doket / 1

Normat zakonore doket u takojn grupit t normave shoqrore.
Normat zakonore historikisht jan normat me t vjetra t cilat sht konstatuar se kan
lindur q n komunitetin primitiv;
Ne veanti dallojn normat zakonore t cilat kan qen n aplikim n shtetin
skllavopronar romak;
Veori e caktuar konsiderohet edhe fakti se kto norma jan t lidhura pr shum
ngusht pr shoqrin dhe jeta e tyre zgjatt nse nuk vijn n kundrshtim me
botkuptimet e shoqris;
N shoqrin ma shtet (komunitetin primitiv) burim kryesor i rregullimit t shoqris

ishin doket t cilat me lindjen e shtetit u transformuna n norma t fuqishme juridike t
cilat e lindn t drejtn zakonore;
Normat zakonore jan rregulla t sjelljes n shoqri q krijohen nga prsritja e
shpesht dhe e gjat e tyre;
Arsyetimi i respektimit dhe zbatimit t tyre del nga vet aplikueshmeria dhe
zbatueshmeria e tyre n koh t gjat;
Pikrisht pr shkak t zbatimit dhe jets s gjat ato u adaptohen rrethanave shoqrore
se edhe bhen pjes prbrse e sjelljeve t njerzve gjat gjith jets;
Obligimi i sjelljes sipas normave zakonore n baz t vlersimit shoqror;
Racionaliteti zbatimit t normave zakonore sht i varur nga vlersimi shoqror;
Ndryshimi n mes t normave zakonore dhe atyre t moralit sht n faktin se normat e
zakonore jan t qndrueshme dhe aplikohen nj koh t gjat n shoqri ndrkaq
normat e moralit jan m pak stabile ndryshojn shpejt;
Normat zakonore dhe ato t moralit kan ngjashmri pr faktin se ato i krijon shoqria
njerzore dhe pr moszbatimin e tyre nuk krcnon dhuna e aparatit shtetror;
Zbatimi i normave juridike sht i rregulluar q nse ato nuk zbatohen sanksionet nga
dhuna e aparatit shtetror
Ekzistimi i sanksioneve pr zbatimin e normave zakonore
Normat zakonore historike jan rregulla t vjetra t cilat kan ekzistuar n shoqrit e
para primitive, skllavopronare, etj;

N shoqri pa shtet po ashtu jeta shoqrore sht rregulluar nprmjet t ktyre

normave;
Normat zakonore dhe shoqria pa shtet

Normat zakonore dhe ndikimi n zhvillimin e tregtis
Zhvillimi i tregtis duke i lehtsuar marrdhniet tregtare;
Ndikuan n nxjerrjen e konventave dhe marrveshjeve ndrkombtare mbi
fushn e tregtis;
Ndikuan n normativave juridike dhe zhvillimit t s drejts ekonomike
ndrkombtare;
Zhvillimi pozitiv i dokeve afariste;
Thyerja e barrierave tregtare;
Ligjet uniforme pr lidhjen e kontratave.
Mund t prfundohet me saktsi se normat zakonore jan t rndsishme pr
shoqrin;
Ndrkaq, normat zakonore biznesore (afariste, ekonomike, etj), si n planin nacional
dhe at ndrkombtar, jan shum t rndsishme pr faktin sepse e rregullojn sfern
e tregtis dhe qarkullimit t mallrave dhe shrbimeve;
pr faktin sepse e rregullojn sfern e tregtis dhe qarkullimit t mallrave dhe
shrbimeve;
NORMAT E MORALIT /1
Normat e moralit po ashtu jan lloj i normave shoqrore t cilat n vete prmbajn rregullin e
sjelljes i cili varet nga botkuptimet morale t nj shoqrie t caktuar;
Normat e moralit dallojn nga normat tjera shoqrore pr faktin se ato urdhrojn q t
bhet ato pr t ciln shoqria e konsideron si t mir ose e ndalon at si t keqe;
Zbatimi dhe kuptimi i tyre varet nga botkuptimet morale;
Sanksionet jan t natyrs morale;
Sjelljet e moralshme n shoqri;
Ndodh q n shoqri t ket botkuptime t ndryshme lidhur me normat e caktuara
morale;
Normat morale burojn nga kushtet objektive t nj shoqrie t caktuar;
NORMAT E MORALIT /2
Aplikimi i normave t moralit nuk sht i garantuar nga sanksionet shtetrore;
Normat morale nuk jan statike ato ndryshojn me zhvillimin e shoqris;
Normat morale dhe ndikimi i tyre n ekonomi;

Tendenca e shtetit q ti moralizoj normat e veta juridike;

Historiku i ksaj shtjeje ;
Nevoja e bashkjetess s normave morale dhe t atyre juridike;
Vetdija e njeriut, normat morale dhe normat juridike;
Botkuptimet dhe normat morale;
Tendenca e shtetit q t forcohet me an t mjeteve t dhunshme
Rritja e vetdijes;
NORMAT JURIDIKE
Norma juridike sht elementi m i rndsishm i s drejts dhe i rendit juridik;
sht lloj i norms shoqrore dhe rregull e sjelljes t njerzve;
Zbatimin e saj e siguron dhe e garanton shteti;
Nprmjet norms juridike manifestohet fuqia e shtetit;
Shteti siguron aplikimin e tyre nn krcnimin e sanksioneve;
Ekziston lidhje e pa ndar n mes t normave juridike dhe vet shtetit;
Norma juridike sht rregull t cilin e ka krijuar organi i caktuar i shtetit;
Norma juridike sht e krijuar n at mnyr q ajo detyrimisht duhet t zbatohet;
ELEMENTET E NORMS JURIDIKE

Fjalia sht element sintaksor i norms juridike, paraqet trsin e shprehjes gjuhsore
t kuptimit dhe t mendimit;
Duhet konstatuar se nprmjet t fjalis s shkruar sqarohet prmbajtja e norms
juridike dhe vullneti i shtetit;
E drejta shprehet nprmjet t normave juridike;
Norma juridike assesi nuk bn t ngatrrohet (przihet) me paragrafin ose nenin e
ndonj ligji ku aty mund t jn shum norma juridike;
Grumbulli i t gjitha normave juridike n nj shtet prbn SISTEMIN JURIDIK;

Norma juridike sht norm shoqrore por q dallon nga normat tjera shoqrore pr
faktin se nse ajo nuk respektohet pason sanksioni;
Normat juridike dallojn n mes veti se a jan kushtzuese apo jo kushtzuese;
Ato dallojn po ashtu n mes veti sepse jan t prgjithshme dhe t veanta;
Mirpo do norm juridike prbhet prej tri elementeve thelbsore:

a. Hipotezs (supozimit)
b. Dispozicionit; dhe
c. Sanksionit.

HIPOTEZA
HIPOTEZA supozimi sht ajo pjes e norms juridike e cila parasheh supozimet t
cilat duhen t plotsohet ndonj rregull e sjelljes n shoqri;
Andaj nuk duhet konsideruar se hipoteza supozimi sht norm juridike
prkundrazi sht vetm nj prshkrim i fakteve t cilat jan kusht pr
zbatimin e dispozicionit t norms;
(P.sh. n shumicn e Kodeve Penale parashihet se kush nuk e paguan tatimin
dnohet me gjob ose me burg)
HIPOTEZA E DISPOZICIONIT
HIPOTEZA E DISPOZICIONIT; (urdhrin kushtetues, ndalues, autorizues):
sht element i norms juridike e cila paraqitet t normat e prgjithshme;
Kjo nnkupton se mos mosrespektimi i dispozicionit sht kusht i domosdoshm
pr zbatimin e sansksionit;
(P.sh. do subjekt fizik ose juridik i cili sht i angazhaur n ndonj sfer t biznesit
sht i dtyruar q t paguaj tatimin n qarkullim ose n fitim)
HIPOTEZA E SANKSIONIT
Prcakton kushtet pr aplikimin e sanksionit;
Pra, mosrespektimi i dispozicionit t norms juridike sht kusht i domosdoshm pr
aplikimin e sanksioneve:
(Askush nuk mund t jet i dnuar pr vepr penale e cila paraprakisht nuk sht
parashikuar me ligj).
Dispozicioni i norms sht pjes qensore e norms me an t s cils bhet formulimi

juridik i interesit t shtetit;
Brendia e saj paraqet krkes se si duhet t sillet njeriu (subjekti i caktuar)
sht urdhr i nj vullneti i cili i sht drejtuar vullnetit tjetr:
I rr sistemi juridik sht i bazuar maksimalisht n respektimin e norms juridike dhe

at n radh t par at se far sht e potencuar n dizpozicionin e norms;
Dispozicioni e prmban urdhrin:
Kushtzues pasi q i urdhrohet subjektit q t sillet n baz t krkesave t
saj nse dshiron q ti shmanget sanksionit;

Kemi tri lloje dispozicionesh:

Dispozicionin urdhrues:
Krkohet q nga subjekti q n form urdhruese t sillet n nj mnyr t caktuar:
(p.sh. do kush sht i detyruar q ti prmbahet kushtetuts)
Dispozicionin ndalues:
I ndalohet subjektit kryerja e ndonj veprimi t caktuar (p.sh. ndalohet vrasja, vjedhja
mospagesa e tatimit)
Dispozicionin autorizues:
M t ciln autorizohet subjekti i t drejts pr ndrmarrjen e ndonj veprimi t caktuar
( p.sh. do kush ka t drejt n mbrojtje shndetsore, etj)
LLOJET E NORMAVE JURIDIKE

Klasifikimi llojeve t normave juridike:
Sipas llojit t dispozicionit;

Sipas prmbajtjes;
Sipas rndsis s rregullave t sjelljs
Gjithashtu edhe sipas normave;

t prgjithshme dhe
t veant
Sipas dispozicionit normat juridike ndahen n:

Norma juridike urdhruese;
Norma juridike ndaluese;
Norma juridike autorizuese;
RENDI JURIDIK
sht pjes e rendit shoqror q rregullohet nga e drejta;
Secili shtet ka normat e veta t cilat jan t lidhura ngusht ne mes veti;
Secili shtet e ka rendin e vet juridik;
Rendi shoqror sht grumbull i t gjitha marrdhnieve njerzore n mes vete;
Andaj duhet mbajtur n mend se rendi shoqror i prfshin t gjitha normat shoqrore
por edhe sjelljet reale t njerzve n baz t tyre dhe lidhjeve q kan me to;
Rendi juridik,ekonomik, regjional, global, etj.

Rendi juridik rregullohet me grumbull normash juridike;

Ekziston edhe rendi ndrkombtar q rregullohet me akte ndrkombtare;
do rend juridik prbhet nga dy elemente kryesore:

ELEMENTI NORMATIV
normat juridike si norma t sjelljes;
nga aktet juridike; dhe
veprimet psikike me t cilat krijohet norma juridike ose kushtet pr zbatimin e
tyre;
ELEMENTI FAKTIK
q manifestohet n realitet nga veprimet njerzore materiale
Rendi juridik nuk sht dukuri statike e cila sht dhn prgjithmon;
Rendi juridik sht dukuri dinamike q lviz dhe ndryshon varsisht me marrdhniet
shoqrore;
N kt situat shum shpesh kto marrdhnie ndryshohen, tjetrsohen,
transformohen, shuhen, etj,.
Rendi juridik dallon nga sistemi juridik sepse sht shum dinamik;
MARRDHNIET JURIDIKE Kuptimi

Njeriu pr do dit vendos marrdhnie t ndryshme me t tjert, krkon dhe ofron
shrbime, blen dhe shet, ndihmon fqinjin etj.
N kto marrdhnie ai duhet t sillet sipas rregullave (normave) t caktuara, sepse n
t kundrtn do t pasonin kaosi dhe konfliktet.
Disa prej marrdhnieve t ndrsjella nuk i rregullon shteti, e as q sht i interesuar
pr sjelljen e njerzve n to (mirsjellja, zakonet dasmore etj.).
Marrdhnia ndrmjet prfaqsuesit dhe urdhrdhnsit sht marrdhnie juridike
sepse sht e rregulluar me norma juridike.
Q t mund t bhet fjal pr marrdhnien juridike gjithmon duhet t ekzistojn s
paku dy subjekte.
Marrdhnia juridike nuk mund t lind vetvetiu.
Gjithmon duhet t ndodh ndonj fakt ose fakte q shkaktojn marrdhnien juridike.
Faktet thelbsore pr krijimin e marrdhnies juridike i quajm fakte juridike,
ndrkaq cili prej atyre fakteve do t jet juridik, prkatsisht mbi t ciln do t lidhet
krijimi i marrdhnies juridike, prcaktohet me norm juridike.

Dy jan llojet themelore t fakteve juridike:

Ndodhit si jan dukurit natyrore, vdekja, prmbytjet, trmetet etj., q shfaqen
jasht vullnetit t njeriut dhe nuk varen nga njeriu,
Veprimet njerzore:
fizike (thyerja e dritares s huaj) dhe
t vullnetshme (lidhja e kontrats).
Pjesa m e madhe e marrdhnieve juridike shkaktohet me veprimin e njeriut.
Elementet e marrdhnies juridike

Marrdhnia juridike, si edhe t gjitha marrdhniet e tjera shoqrore, sht
marrdhnie ndrmjet s paku dy personave subjekteve.
N kt marrdhnie njra pal sht e autorizuar q nga pala tjetr t krkoj dika,
kurse tjetra sht e detyruar q tia plotsoj at krkes.
Kjo marrdhnie e autorizimit nga njra an, dhe e detyrimit nga ana tjetr prbn
prmbajtjen e marrdhnies juridike.
Kshtu pra secila marrdhnie juridike ka dy elemente: subjekti dhe prmbajtja.

E DREJTA BIZNESORE
Prezanimi 3

BURIMET E S DREJTS
(materiale dhe formale)
N shkencn juridike sht rregull q t diskutohet pr burimet e s drejts

Ky diskutim rrjedh nga nevoja e konstatimit t fakteve se nga buron e drejta;
Sikurse n shumicn e degve dhe disiplinave juridike, autort kan mendime t
ndryshme lidhur me prcaktimin e fakteve se far prmban kuptimi i ndarjes n burime
t s drejts n kuptimin material dhe at formal;
Megjithat, nse i shikojm shumicn e ktyre botkuptimeve mund t konstatojm se
e burime e s drejts ndahen n burime:
materiale dhe
formale;
ka kondsiderohet burim matrial i s drejts?

Konsiderohet kushtet e jets materiale ose shkaqet, nevojat dhe rrethanat mareriale t
cilat kan ndikuar dhe ndikojn n lindjn dhe zhvillimin e s drejts;
ka konsiderohet burim formal i s drejts?

Konsiderohet aktat e prgjithshme nga t cilat burojn aktet e posame juridike me t
cilat rregullohet situata konkrete juridike;
T tilla jan:
Kushtetuta,
Ligjiet,
Aktet nn ligjore;
Kontratat ndrkombtare;
Doket dhe uzansat;
Precedenti gjyqsor;
Praktika gjyqsore;
Shkenca juridike
Kushtetuta
sht ligj i veant dhe akt m i lart i nj shteti q duhet dalluar nga ligjet tjera;
sht akti m i lart i prgjithshm q prmban n vete parimet kryesore dhe normat
m t rndsishme q kan t bjn me:
Rregullimin shoqror juridik;
Pushtetin shtetror;
Organizimin shtetror;

Sistemin ekonomik;
shtjen e prons;
Etj;
N mbshtetje t kushtetuts nxjerrn t gjitha Ligjet dhe aktet tjera;
Procedura e nxjerrjes sht e veant dhe zakonisht e nxjerr Parlamenti i shtetit ose
hyn n fuqi n baz t Referendumit;
Ligji
sht burimi kryesor i shkruar i s drejts;
sht forma kryesore n baz t s cils paraqitet e drejta;
Ligji zakonisht n kuptimin formal prkufizohet si dispozit, rregull ose si norm juridike;
Ligjin e nxjerr organi m i lart i shtetit Parlamenti, paraprakisht sipas nj procedure
t caktuar;
Hyn n fuqi pas shpalls n Gazetn Zyrtar pas afatit t prcaktuar Ligjor;
Ligji mund t shfuqizohet:
Me nxjerrje t ligjit t ri i cili e rregullon materien e njjt q duhet
shprehimisht t ceket n tekstin Ligjit t ri (obrogatio);
Ligji mund t plotsohet ose ndryshohet me dispozita t reja (abrogatio);
Ligji, gjithashtu sht rregull e prgjithshme pasi q nuk nxjerrt vetm pr nj situat
por ai i rregullon t gjitha rastet njsoi;
Puna krijuese lidhur me shpalljen dhe publikimin e ligjeve quhet kodifikim;
Aktet nn ligjore
Vetm m ligje sht e pamundur q t rregullohet e tr jeta shoqrore;
Andaj, sht n trsi e natyrshme dhe normale q me akte nn ligjore t rregullohen
shum shtje;
Kto jan akte me t ulta se sa aktet ligjore dhe se duhet t jen n pajtim t plot me
Ligjin;
Kto akte nuk i nxjerr organi m i lart i shtetit;
Zakonisht kto akte i nxjerrin organet administrative dhe gjyqsore;
Me kto aktet rregullohen problematikat m pr s afrmi dhe detajisht;
Aktet nnligjore jan:
Dekterligji;
Urdhresa;
Rregullorja;
Vendimi;
Udhzimi;

Kto akte i nxjerrin organet ekzekutive, organet e administrats por edhe

bartsit e funksioneve t caktuara shtetrore t cilt konsiderohen kompetent
n baz t ligjit;
Po ashtu sikurse edhe ligji aktet nnligjore duhet t publikohen n gazetn
zyrtare ose n ndonj form tjetr q t njoftohet publiku i gjer me to:
Kontratat ndrkombtare
Shum shtje n aspektin juridik ndrmjet t shteteve mund t rregullohen edhe me
kontrata;
Kontrata mund t jen bilaterale (dy paleshe) dhe multilaterale (shum paleshe);
Kontrata ndrkombtare q t fitoj karakterin e burimit juridik t vendit duhet q t
ratifikohet nga parlamenti i vendit;
Menjher porsa t ratifikohet shrben si burim juridik vendor fiton fuqin dhe
prparsin q t zbatohet para ligjit t vendit;
Ratifikimin e bn Kuvendi ose Parlamenti i shtetit;
Doket dhe uzansat

DOKT:
N kohn e lasht kur nuk ka ekzistuar e drejta e shkruar, doket si burim i s drejts
kan luajtur rol t rndsishm n rregullimin e jets shoqrore dhe ekonomike;
Edhe sot e ksaj dite doket konsiderohen burim i s drejts por ato radhitn t fundit n
list pr kah rndsia;
Kjo pr faktin se sot n botn moderne jeta shoqrore ekonomike sht e rregulluar
n mas t madhe me norma juridike;
Ato n literatur konsiderohet si jo precize dhe t paprsosura;
N vendet q kan sistemin juridik Anglo Sakson ato ende jan me rndsi t madhe:
N t drejtn tregtare doket kan rndsi t madhe;
Ekziston dallimi m mes t dokeve afariste dhe t drejts zakonore:
E drejta zakonore sht norm dhe se palt jan t vetdijshme se kan obligim q ta
zbatojn dhe t sillen sipas saj;
Doket afariste zbatohen nga palt n baz t vullnetit t tyre dhe n raste t caktuara
edhe n mnyr t heshtur;
Doket mund t ndahen edhe sipas territorit, p.sh:
Doke t prgjithshme;
Doke rajonale; dhe
Doke lokale;

UZANSAT
Uzansat jan afariste mirpo ato dallojn nga t parat sepse jan rregulla t shkruara,
sistemuara dhe t publikuara nga organi i shtetit ose nga ndonj organ i shteti q ka
autorizimin n baz t Ligjit
Edhe uzansat jan:
T prgjithshme;
T veanta:
do her uzansat e veanti i prjashtojn ato t prgjithshmet kur jan pyetje se cila
nga ato duhet t zbatohet e para:
Uzansat jan ta aplikueshme vetm nse palt gjat krijimit t marrdhnies s tyre
shprehimisht jan thirrur n to;
Praktika gjyqsore
Ne veanti tek shtetet t cilat e kan sistemi e rregullimit juridik Anglo sakson praktika
gjyqsore konsiderohet si burim i rndsishm i s drejts:
Ndrkaq, n sistemet kontinentale ku dominon e drejta shkruar, konsiderohet se e
praktika gjyqsore nuk mund t konsiderohet burim i s drejts sepse gjykata gjat
gjykimit vetm e zbaton t drejtn dhe nuk e krijon t drejtn;
Megjithat, praktika gjyqsore n kuadr t mendimit t vet nuk konsiderohet burim i
drejtprdrejt juridik mirpo ky mendim luan rol pozitiv dhe indirekt kontribuon n
sistemin e s drejts.
Shkenca juridike
Shkenca juridike ka rol dhe ndikim t madh n krijimin dhe zhvillimin e s drejts dhe
sistemit juridik n veanti;
Shkenca juridike e studion dhe e prpunon t drejtn pozitive duke e br interpretimin
shkencor t saj;
Duke i komentuar, krahasuar dhe analizuar normat juridike ajo jep kontribut t
jashtzakonshm n zhvillimin dhe prsosjen e sistemit juridik;
Shkenca juridike ju ndihmon organeve t juridikaturs, institucioneve ekonomike dhe
organeve t administrats;
Shkenca juridike ndihme e vet e paraqet m mnyr t shpjegimeve t normave
juridike, i komenton t metat, i shqyrton kundrthniet
Etj.

ZBATIMI I S DREJTS
Marrdhniet shoqrore rregullohen dhe shprehen me an t veprimtaris normative
juridike n realitetin shoqror;
Qllim parsor i s drejt dhe shtetit;
Rregullimi i sjelljes s subjekteve;
Qllimi q e drejta t kuptohet me vetdije;
Rregullimi i marrdhnieve ndrmjet njerzve;
Nse shkelen ligjet e nxjerra nga shteti ather zbatohen sanksionet;
Shteti duhet q ta ket parasysh momentin e nxjerrjes s norms duke ja prshtatur at
interesave t shoqris
Zbatimi vullnetar
Zbatimi i dhunshm;
AKTI JURIDIK
Akti juridik sht akt me t cilin krijohet norma juridike.
N kuptim m t gjr, akti juridik nnkupton shprehjen e vullnetit e cila shkakton
rrjedhoja juridike.
Ky akt sht akt i arsyes, vullnetit dhe vetdijes s prpiluesit, me form dhe prmbajtje
t caktuar.
Akti juridik sht edhe akt psikik, q nnkupton marrjen e ndonj vendimi q prmban
ndonj norm, rregull mbi sjelljen apo paraqet kushtin pr aplikimin e ndonj norme
tjetr.
Prbrja e aktit juridik

Akti juridik prbhet nga pjesa-komponenta e
A. brendshme ose psikike dhe
B. pjesa e jashtme ose materializuese e tij.
Pjesa e brendshme e aktit juridik ngrthen manifestimin e arsyes, vullnetit dhe
gatishmris s subjekteve, q e nxjerrin at akt.
Prmes pjess s jashtme manifestohet dhe prvijohet vet esenca e aktit juridik e
rndsishme dhe e domosdoshme pr ta njohur qytetart, pr t vepruar dhe sjell
sipas tij.
Varsisht nga rndsia dhe renditja (hierarkia vertikale), aktet konsiderohen si:
akte t fuqis juridike m t madhe:
ose m t vogl (ult).
Akti juridik pak a shum determinohet nga forma e tij, por vlersohet dhe valorizohet
varsisht nga prmbajtja q ka.

Forma e aktit juridik

Forma e aktit juridik prbhet nga:
Kompetenca;
autorizimin e nj subjekti t caktuar shtetror, pr t krijuar nj norm apo nj
akt juridik.
Kompetenca mund t jet lndore dhe teritoriale.
Procedura;
Materializimi i aktit juridik
shprehjen e jashtme t tij. Ky materializim i aktit juridik mund t bhet me goj
(fjal), me shkrim, me veprime konkludente; madje edhe me heshtje (quod tacit
consentire videtur).
Akti i veant juridik

Akti i veant juridik sht akt i cili prmban norm t veant juridike.
Kto akte burojn, mbshteten dhe krijohen, duke u bazuar n aktet e prgjithshme
juridike dhe duke qen n prputhshmri t plot me to.
Nse nuk jan n pajtim me aktet e prgjithshme, ather ato jan t kundrligjshme
Aktet e veanta n jetn e prditshme juridike - biznesore i nxjerrin organet shtetrore

dhe subjektet e tjer t s drejts t cilt e zbatojn ligjin.
Kto organe, prkatsisht institucione dhe subjekte jan:
gjykatat,
organet e administrats,
subjektet e ndryshme biznesore-ekonomike.
Aktet e plota juridike

Akt i plot i veant-individual juridik sht ai akt, q prmban normn e plot juridike,
d.m.th qe ka:
dispozicionin edhe
sankcionin.
Nse akti prmban vetm nj pjes t norms juridike, bie fjala vetm dispozicionin ose
vetm sanksionin, ather kemi t bjm, me aktin e veant jo t plot juridik
PROCESI I ZBATIMIT T S DREJTS

T gjitha normat juridike n nj shoqri t organizuar nxjerrn n mnyr q ato t
rregullojn raporte ose marrdhnie t caktuara shoqrore;
Megjithat, zbatimi i norms juridike sht proces i ndrlikuar dhe q varet nga:
Veprimet psikike;

Veprimet mendore;
Veprimet trupore;
Veprimet materiale fizike;
T gjitha kto veprime jan t orientuara n arritjen e dy qllimeve:

Q m saktsi t caktohet sjellja t ciln norma e caktuar e krkon n rastin
konkret; dhe
Q kjo sjellje t zbatohet;
N mnyr q t msohet m afr norma dhe zbatimi i saj duhet kaluar n kto faza:
Prcaktimin e sakt t prmbajtjes kuptimit t norms juridike;
Gjetjen e kuptimit t norms juridike;
Caktimin e situats konkrete n t cilin norma konkrete duhet t
aplikohet;
Zgjedhjen (vendosjen) e situats konkrete n t ciln situata konkrete
duhet t aplikohet;
Urdhrin q duhet dhn subjekti i cili duhet t kryej veprimet t cilat ia
cakton norma juridike;
Duhet dalluar edhe dy veprime t cilat jan t rndsishme pr do subjekt gjat
zbatimit t norms juridike:
shtja faktike e cila q dshiron t zgjedhn me kt norm
juridike;
shtjen juridike q dshiron ti zgjedh norma konkrete;
VEPRIMI I NORMS JURIDIKE N HAPSIR DHE KOH

Dispozitat e caktuara mund t vlejn n:
Territorin e shtetit por edhe vetm n nj pjes t tij (varsisht nga rregullimi
federal ose i thjesht):
Aspektin kohor i veprimit t dispozitave juridike;
E DREJTA POZITIVE
E drejta pozitive sht ajo e drejt e cila sht aplikim (zbatim) e sipr;
E drejt historike konsiderohet ajo e drejt e cila nuk sht n zbatim e sipr e cila ka
pushuar q t zbatohet;

INTERPRETIMI I S DREJTS
Kuptimi i interpretimit;
Mnyrat e interpretimit:
N baz t analizs
Gjuhsor;
Logjik
N baz t sintezs
Interpretimi sistematik;
Interpretimi historik;
Interpretimi telelogjik qllimor;
Llojet e interpretimit:
Legal;
Gjyqsor;
Shkencor;
MARRDHNIA JURIDIKE
T gjitha marrdhniet me an t te cilave realizohen qllimet e aktiviteteve njerzore i
quajm marrdhnie shoqrore;
Kto marrdhnie shoqrore realizohen nprmjet t sjelljes s njerzve n baz t
normave juridike;
Sipas prmbajtjes marrdhniet shoqrore i kemi mund t jen:
Ekonomike;
Politike;
Kulturore;
Familjare;
Nga marrdhnia e puns;
Etj;
Interesimi i shtetit pr rregullimin e marrdhnieve juridike me norma

Sanksionet
Pr realizimin e nj marrdhnie t caktuar juridike sht e domosdoshme ekzistence e
nj norme t prgjithshme ose t veant
Marrdhnia juridike krijohet n paz t fakteve t cilat si relevante i pranon norma
juridike;

FAKTET JURIDIKE
Ndodhit;
Veprimet juridike;
Punt juridike;
Punt e lejuara juridike dhe t palejuara;
E DREJTA OBJEKTIVE DHE E DREJTA SUBJEKTIVE

E drejta objektive trsia e normave juridike t cilat e prbjn nj sistem t caktuar
juridik;
E drejta subjektive sht ajo q i takon subjektit t caktuar.
Forca e t drejts subjektive sht e kushtzuar nga e drejta objektive
T drejtat subjektive lidhem me autorizimin dhe krkesn pr mbrojtjen e
saj
DETYRIMI JURIDIK
sht element i t drejts subjektive;
Rregullon shtjet e brjes, mos brjes (durimit) ose lshimit
Detyrimit juridik
OBJEKTI I S DREJTS
Jan faktet n t cilat n t cilat sht e orientuar e drejta subjektive;
Jan t gjitha ato relacione pr shkak t s cilave njeriu hyn n marrdhnie juridike
(p.sh. sendet, veprimet e njeriut, t mirat personale, shpirtrore, etj);
Objekt i t drejts civile jan ato fakte ose marrdhnie t cilat drejtprdrejt ose
trthorazi mund t shndrrohen n t mira materiale n t holla;
SENDET Kuptimi juridik

Jan pjes materiale t cilat gjenden n pushtetin njeriut;
Mbi to krijohet e drejta e pronsis apo ndonj e drejt tjetr;
Jan objekte materiale dhe objekt i rndsishm i marrdhnieve civile juridike;
Kuptimi i objektit material sht kuptim m i gjer se kuptimi i sendit;
Objekti material i prfshin t gjitha;
Ndrsa sendi sht i veant, individual;
Kuptimi i sendit sht m i ngusht se vet kuptimi i mallit;
Mall mund t konsiderohet edhe fuqia puntore, produktet intelektuale njerzore;

Nj objekti material q t trajtohet si send sht e domosdoshme q ai t jet:

I kufizuar n hapsir q t mund t trajtohet si send;
Nuk mund t konsiderohen si sende drita, nxehtsia, ajri, uji,etj);
Trupat n gjendje t ndryshme (gazrat, lngjet, etj) kur kufizohen n boca dhe t
tubuara n vende t prshtatshme, kur energjia elektrike prohet nga pruesit
elektrik ather konsiderohen sende;
Pr tu konsideruar dika send sht e detyrueshme q t jet:
Pjes e natyrs materiale;
T jet n pushtetin e njeriut; dhe
T jet objekt i t drejts pronsore;
LLOJET DHE NDARJA E SENDEVE

Mjetet kryesore dhe mjetet xhiruese
Sendet n qarkullim dhe jasht qarkullimit;
Sendet e pa lvizshme dhe t lvizshme;
Sendet e caktuara individuale dhe ato t caktuara sipas gjinis
Sendet e ndryshueshme dhe t pa ndryshueshme;
Sendet konsumuese dhe jo konsumuese;
Sendet e ndashme dhe jo t ndashme;
Sendet e thjeshta dhe t prbr;
Sendet kryesore dhe aksesore;
Parat;
Letrat me vler.

E DREJTA BIZNESORE
Leksionet nr. 4
SUBJEKTET E S DREJTS

SUBJEKTET E S DREJTS:
Personat fizik; dhe
Personat juridik;
Peronat fizik:
Individi i lindur;
Atributet e personit fizik;
Emri personal;
Vendbanimi domicili
Vendqndrimi
Shtetsia;
Personat juridik:
Formohen n shoqri n baz t normave t caktuara juridike;
Jan trajta shoqrore q sistemi juridik ua pranon cilsin e subjektit t s drejts;
Sistemi juridik u jep t drejt q t marrin pjes n sfern e qarkullimit dhe t krijojn
marrdhnie juridike si subjekte t pavarura;
Sot nuk mund t mendohet jeta pa subjekte t ktilla;
Biznesi bashkkohor tani zhvillohet nprmjet ktyre personave;
Personat juridik e kan pasurin e tyre;
Personat juridik karakterizohen pr kto cilsi:

Paraqesin nj trsi organizative;
Kan pasurin e veant t veten;
Pranohen nga shteti si person i posam juridik;
Por edhe vet shteti e ka statusin e personit juridik;
LLOJET E PERSONAVE JURIDIK

Peronat juridik t karakterit publik (spitalet, shrbimet, ndrmarrjet)
Privat;
OJQ t apo fondacionet
Shoqror akoma aktuale n Kosov;
1 Kushtet pr themelimin e personave juridik:
Tri momente themelore
1. Sistemi i paraqitjes;
2. Sistemi i lejimit;
3. Sistemi i regjistrimit

2. Pushimi (shuarja e personit juridik):

Me bashkim ose bashkngjitje ndonj subjekti tjetr;
Likuidimit t rregullt falimentimit;
AFTSIA JURIDIKE DHE AFTSIA PR T VEPRUAR

Aftsia e personave fizik dhe juridik t cilat jan barts t s drejtave dhe detyrimeve
t drejt quhet AFTSI JURIDIKE
Aftsia juridike e subjekteve sht e patjetrsueshme dhe nuk bartet;
Aftsia juridike e subjekteve as nuk mund t rritet e as t paksohet me vullnetin e
palve;
Kto ndryshime mund t behn vetm n prputhje me ligjet e shtetit;
Aftsia juridike e personave juridik:

E nnkupton aftsin q t jen barts s t drejtave dhe t detyrave;
aftsia e till juridike e ktyre peronave buron nga vet veprimtaria e caktuar e puns t
ciln e ushtron;
veprimtaria prcaktohet me statut ose me aktin e themelimit t peronit juridik;
personat konsiderohen trajta reale shoqrore;
vullnetin e peronit juridik e shprehin organet e saja respektivisht personat fizik;
personat fizik kan autorizime t prcaktuara me ligj q t veprojn n emr t peronit
juridik;
Aftsia juridike e personave fizik:

Aftsia juridike e personave fizik dhe aftsia pr t vepruar
Mosha pr fitimin e aftsis q t veprohet n kushte t caktuara;
Marrja e aftsis pr t vepruar;
REALIZIMI DHE MBROJTJA E T DREJTAVE

Realizimi i t drejtave
T drejtat subjektive n nj sistem t caktuar juridik rregullohet me norma t caktuara
juridike;
N baz t ktyre normave mund t sillen titullart e ktyre t drejtave;
Ushtrimi i ktyre t drejtave varet nga vet titullari i t drejtave
Nuk sht i detyruar q titullari ti ushtroj kto t drejta;
Mirpo, lshimi i shfrytzimit t ktyre t drejtave mund t sjell dme t caktuara;

Mbrojtja e t drejtave
M s shpeshti do subjekt i gzon t drejtat e veta;
Mbrojtja e t drejtave rregullohet me norma juridike;
Mbrojtja e t drejtave subjektive sht e drejt dhe detyr e shtetit;
Vetmbrojtja n mnyr arbitrare nuk sht e lejuar;
Ka raste kur edhe vetmbrojtja sht e nevojshme dhe e domosdoshme;
VETMBROJTJA
Konsiderohet kur individi merr veprime q t mbroj veten ose tjetrin nga dikush
tjetr q ushtron sulm t kundrligjshm;
GJENDJE E DMOMOSDOSHME
gjendje e cila paraqet rrezik t drejtprdrejt lidhur me sendet e veta dhe t huaja;
SISTEMI I S DREJTS
T gjitha marrdhniet e shumta shoqrore t cilat rregullohen me norma t caktuara
juridike e t cilat jan t lidhur ne mes veti n nj rend juridik prbn sistemin e s
drejts;
Sistemi juridik i nj vendi karakterizohet pr faktin se:
Ka pr qllim q qytetarve t u lehtsoj qytetarve aplikimin e s drejts;
Q m lehtsi organet shtetrore t zbatojn normat e caktuara juridike;
Prcaktohet dhe veprohet sipas prmbajtje dhe sistemimit t tyre;
Ka rndsi pr vet shkencn juridike;
STRUKTURA E SISTEMIT T S DREJTS

Sistemi juridik n prgjithsi prbhet nga element e saja:
Shkenca e s drejts sistemin juridik e ndan n tri (3) elemente kryesore:
Institucion juridik;
Deg t s drejts; dhe
Lmi juridike.
1. INSTITUCION JURIDIK
Trsia e normave juridike q e rregullojn marrdhnie t caktuara juridike e prbjn
institucionin juridik, (p.sh. Martesa, testamenti, etj);
Institucioni juridik mund t jet i ngusht ose i gjer
2. DEGA E S DREJTS
Paraqet nj grumbull t institucioneve t cilat n pikpamje juridike e rregullojn lmin
e njjt t marrdhnieve shoqrore sipas parimeve t njjta juridike;

Numri i degve juridike n nj shtet mund t jet i ndryshm;

3. LMI JURIDIKE
Paraqesin trsi t mdha t normave juridike, para se ti bashkohen sistemit juridik,
p.sh. e drejta penale, e drejta publike dhe private;
SISTEMET THEMELORE T S DREJTS

1. Sistemi anglosakson
sht zhvilluar pa ndikimin e t drejts romake;
Roli i madh i t drejts zakonore;
Roli i ligjeve sht dukshm m i vogl;
2. Sistemi kontinental
Bazohet n t drejtn e shkruar dhe t kodifikuar;
Ndikimi i konsiderueshm i t drejts romake;
Roli i zakoneve dhe dokeve sht relativisht m i vogl;
NJOHURIT THEMELORE MBI SHTETIN

Edhe shteti si e drejta sht dukuri shoqrore, historike dhe klasore;
Shteti sht organizimi m i rndsishm shoqror;
U krijua n shoqri ne momentin kur u ndan njerzit me paraqitjen e prons private;
Shteti mori mbi vete:
mbroj mnyrn e prodhimit ; dhe
siguroj zhvillimin e mnyrave t prodhimit;
Siguron qeverisjen e klass sunduese;
sht person juridik;
Posedon monopolin e ushtrimit t dhuns fizike;
sht pushtet sovran;
Funksioni i tij sht q t mbroj dhe ruaj mnyrn e caktuar t prodhimtaris;
sht bashksi e cila vepron n nj territor t caktuar;
Pr rregullimin e marrdhnieve shoqror e prdor edhe dhunn;
Dominon n zgjedhje e problemeve kapitale shoqrore ekonomike;
VEPRIMTARIA DHE FUNSKIONI I SHTETIT

T gjitha aktivitetet t cilat i ushtron shteti konsiderohen
t brendshme nacionale;
t jashtme ndrkombtare;
Veprimtarit e caktuara q t ushtroj pushtetin shtetror;

FUNKSIONET E BRENDSHME T SHTETIT JAN

1. Funksioni Legjislativ
2. Funksioni gjyqsor
3. Funksioni administrativ
FUNKSIONITE E JASHTME T SHETIT JAN:

1. Funksioni i mbrojtjes;
2. Funksioni i agresionit;
3. Funksioni i koekzistencs paqsore
PUSHTETI SHTETROR
Shteti si organizata m e fuqishme sht e krijuar q t ushtroj pushtet;
Pushteti sht dukuri shoqrore dhe sht i lidhur pr shoqrin njerzore;
Pushteti shtetror karakterizohet me dhun respektivisht dhun fizike;
Pushteti shtetrore e ka monopolin e ushtrimit t dhuns fizike;
Me ushtrimin e pushtetit shteti sht i lidhur me t drejtn;
Me pushtetin shtetrore manifestohet i shtetit dhe mnyrave t ushtrimit t
funksioneve t tij;
Ekzistimi i pushteteve t tjera n nj vend duhet t lejohet vetm nga ana e shtetit;
Ekzistojn tri karakteristika t pushtetit shtetror:

1. Dhuna,
2. Sovraniteti, dhe
3. Territorialiteti
1. SOVRANITETI
2. TERRITORIALITETI Hapsira toksore, ajrore, detare,
FORMAT E SHTETEVE
Forma e sundimit:
Forma e regjimit politik;
Forma e rregullimit shtetror;
1. FORMA E SUNDIMIT
Manifestohet nga ajo se si sht i organizuar zgjedhur shefi i shtetit;
Ekzistojn dy (2) forma t forma t sundimit:
A. MONARKIA dhe B. REBUBLIKA

A/ Monarkia karakterizohet:
monarku ka privilegje t jashtzakonshme;
t gjitha funksionet e pushtetit jan t lidhura pr personalitetin e tij;
monarku vije n pushtet n baz t trashgimis ose uzurpimit;
politikisht nuk i nnshtrohet juridiksionit t shtetit;
nuk i prgjigjet askujt;
Monarkia ndahet n monarki t kufizuar dhe at t pa kufizuar
B/ Republika karakterizohet:
shefi i shtetit nuk ka privilegje personale;
ka vetm nj shkall t caktuar t pushtetit;
Shefi i shtetit i nnshtrohet zgjedhjeve;
Pr punn e vet prgjigjet politikisht dhe juridikisht;
Pr udhheqje t dobt mund t shkarkohet edhe para mandatit;
Ekzistojn dy mnyra t zgjedhjes s shefit t shtetit k r y e t a r i t;
Mnyra amerikane
ku presidenti drejtprdrejt zgjidhet nga populli; dhe
Mnyra evropiane
ku presidenti nga parlamenti
2. FORMA E REGJIMIT POLITIK

Identifikohet nga mnyra se si sht i organizuar pushteti qendror n nj shtet;
Identifikohet n baz t rregullimit t marrdhnieve t pushtetit me popullin:
Nga identifikimi i ksaj marrdhnie prcaktohet se kush sht bartsi politik i pushtetit
sovran;
Nga identifikimi i ktyre marrdhnieve m s miri prcaktohen se sa sht niveli i t
drejtave demokratike n nj shtet t caktuar;
Andaj, format regjimeve politike n kuadr t shteteve t caktuara i ndajm n:
A. REGJIME DEMOKTARIKE dhe

B. REGJIME AUTOKRATIKE
3. FORMA E RREGULLIMIT SHETROR

Identifikohet n baz t faktit se si jan t rregulluara marrdhniet n mes t organit
qendror t shtetit dhe atyre jo qendrore lokale
A. CENTRALIZUAR dhe
B. DECENTRALIZUAR.

E Drejta Biznesore
Prezentimi nr. 5
Shteti dhe e drejta
Nocioni dhe prkufizimet e shtetit

Karakteristikat dhe veorit kryesore t shtetit

Shteti si nj organizate specifike, supreme shoqrore e organizuar n mnyr sui
generis, ka edhe karakteristikat,vecorit dhe elementet e tij.
Karakteristikat dhe veorit kryesore t shtetit jan se:
sht organizat shoqrore e shkalls dhe nivelit t lart;
sht organizat specifike e shoqris, sepse ka forcn m t organizuar Brenda
territorit t vet;
Forca apo dhuna q ka shteti n dispozicion vehet n lvizje kurdo q i duhet
shtetit;
sht organizat q funkcion kryesor nga aspekti shoqror ka zhvillimin e
procesit t prodhimit dhe ruajtjen e tij;
sht organizat shoqrore e cila pervec elementeve t dhuns dhe kontrollit t
fushave t ndryshme jetsore, ushtron dhe zhvillon edhe sherbime t ndryshme
publike n interes t prgjithshm.
Elementet kryesore t shtetit

Elementet kryesore, q e bjn nj vend, shtet. jan:
A. Pushteti shtetror (sovran);
B. Popullsia dhe
C. Territori i caktuar.
Q t tri kto elemente jan t ndrvarura reciprokisht. Kshtu q mungesa e njrit prej
tyre ndikon n trsin e shtjes.
Pa kto cilsi shteti i till n fakt, nuk trajtohet si shtet.
Rndsia e shtetit
N kushtet bashkkohore dhe demokratike t organizimit dhe funksionimi i shteti ka
ndryshuar n mas t madhe, ose do duhej ndryshuar ende, jo vetm natyrn dhe
strukturn, por edhe karakterin dhe misionin e tij.
Shteti sot nuk sht represent dhe as prototip i dhuns.
Nuk sht aparat pr destinimin dhe aplikimin e dhuns klasike.
Shteti bashekohor, n parim sot e gjith ditn sht ose duhet t jet institucioni m i
organizuar demokratik.
Shteti sot po duhet t prmbush parimet dhe konceptin e kontrats s mirnjohur
shoqrore t Zhan Zhak Rusos.
Kjo kontrat shoqrore bazohet n postulatin se shteti duhet t mbroj t drejtat
natyrore t individit.
Kto t drejta natyrore themelore dhe fundamentale jan: e drejta n jet, n liri dhe e
drejta n pasuri.

N kmbim pr kte mbrojtje t ofruar nga shteti, qytetari duhet ti prmbush disa
detyra t caktuara ndaj tij, si jan pagesa e tatimit etj.
Shteti i s drejts ose shteti ligjor

E drejta rregullon funksionimin e pushtetit, prkatsisht t vet shtetit, si nj organizate
demokratike dhe shoqrore pr masn, nevojat dhe krkesat e qytetarve.
Ky modalitet apo tip i shtetit sht pikrisht shteti ligjor ose i s drejts, q nnkupton
organizimin (organizatn) shtetrore, funksionimi dhe shtrirja e pushtetit t s cils,
totalisht jan t determinuara me norma juridike (me t drejtn).
E drejta dhe rendi juridik

E drejta sht sistemi i rregullave dhe normave shoqrore, q i rregullon marrdhniet
n mes njerzve dhe organizatave n shoqri t caktuar
E drejta sht faktori dhe rregullatori kryesor i rregullimit t marrdhnieve shoqrore,
si produkt dhe rezultat i sjelljeve dhe rrethanave t shoqris klasore, e drejta sht e
kushtzuar nga ekzistimi i diferencave klasore dhe shtresore n mest njerzve.
E drejta rregullon marrdhniet shoqrore, n t cilat mund t vij, deri te cenimi i

interesit shoqror; pra i interesit t prbashkt ose t t gjith antarve t shoqris.
E drejta definohet edhe si trsi e rregullave juridike t sjelljeve (normave).
Norma juridike sht rregull e sjelljes, t ciln e rregullon dhe sankcionon shteti.
E drejta e nj shteti sht trsi e rregullave t detyrueshme t sjelljes (dispozitive

juridike), t cilat i ka prcaktuar (sankcionuar) shteti e te cilat e bjn nj trsi t
gjithmbarshme dhe t harmonizuar sistemin juridik t shtetit prkats.
Sistemi juridik i nj shteti nga ana tjetr sht trsi e akteve juridike, t cilt i ka
parapar shteti e te cilt e prbjn nj trsi konsistente dhe koherente rendin
juridik
E drejta paraqet vullnetin e shtetit, gjegjsisht vullnetin e atyre q jan barts t

funkcioneve shtetrore
Shprehet prmes akteve t prgjithshme (kushtetuta, ligji, aktet nnligjore) dhe prmes
akteve t veanta juridike (aktgjykimi aktvendimi, vendimi).
E drejta sht postulat i pandashm nga shteti, ngase shteti nuk mund t ekzistoj pa t
drejtn dhe anasjelltas. Shteti prmes s drejts rregullon marrdhniet shoqrore, para se
gjithash ato marrdhnie ku ekziston rreziku, q t vije deri te konfliktet eventuale shoqrore.

Kto marrdhnie jan t rndsishme dhe me pesh pr stabilitetin e vendit (rendi

publik dhe i siguris, bashkimi i qytetarve, liria e shtypit dhe medieve, tatimet,
kontributet, veprat penale etj).
Rendi juridik (sistemi juridik)

T gjitha dispozitat (normat) juridike t nj shteti e prbjn rendin juridik (sistemin
juridik t tij).
Ky sistem quhet edhe sistem pozitiv-juridik i cili paraqet nj trsi t rregulluar e t
sistematizuar t t gjitha rregullave juridike. Elementet e sistemit juridik jan:
Dega e s drejts, norma juridike (rregulla juridike), institutet juridike etj.
Rendi juridik rezulton nga rendi shoqror dhe sht pjes prbrse e tij;
Rendi shoqror ngrthen n vete realizimin e marrdhnieve shoqrore prmes t
drejts, duke prfshir ktu t gjith realitetin shoqror (q nnkupton organizimin
apo trsin sociale, ekonomike dhe politike t nj shoqrie).
Rendi juridik ashtu sikurse edhe e drejta, duhet t jen n pajtim t plot me rendin
shoqror, sepse n t kundrtn ky rend shoqror dmtohet deri n rrezikim dhe
ather, ndrhyn shteti edhe me masa t dhuns.
Secili shtet e ka sistemin e vet juridik dhe at t s drejts. Prndryshe, rendi shoqror,
prveq rendit juridik prfshin n vete edhe rendin ekonomik, politik, moral etj.
Rendi juridik nga ana tjeter poashtu sht kompleks. Ai prbhet nga rendi normativ
dhe ai material.
Rendin normativ e prbjn normat juridike t nj shoqrie konkrete,
Ndersa Rendin material e prbjn veprimet juridike t cilat i ushtrojn subjektt e s
drejts personat fizik dhe juridik t nj vendi.
Rendi juridik sht pjes prbrse e rendit shoqror dhe rregullohet me t drejtn
/ose prmes s drejts. Ai paraqet trsin e s drejts se do shoqrie dhe sjelljet e
njerzve t cilat rregullohen me t drejen.
Rendin normativ, si pjes e Rendit juridik e prbjn normat juridike t nj shoqrie
konkrete.
Rendin material nderkaq e prbjn sjelljet e njerzve, me t cilat e drejta i nderlidh
disa rrjedhoja juridike.
Veprimet e njerzve, q kan efekt juridik, quhn veprime juridike.
Rendi juridik i prbr nga:

rendi normative dhe ai material (faktik) dhe
prbhet nga marrdhniet juridike.

Ky rend tejet i rndsishm, do t duhej shikuar si rend dinamik dhe dialektik-n

zhvillimin e siper.
Ai nuk sht rrumbullakuar, prfunduar as perfeksionuar, por modifikohet dhe
avancohet n vazhdimsi.
NJOHURIT THEMELORE MBI SHTETIN

Edhe shteti si e drejta sht dukuri shoqrore, historike dhe klasore;
Shteti sht organizimi m i rndsishm shoqror;
U krijua n shoqri ne momentin kur u ndan njerzit me paraqitjen e prons private;
Shteti mori mbi vete:
mbroj mnyrn e prodhimit ; dhe
siguroj zhvillimin e mnyrave t prodhimit;
Siguron qeverisjen e klass sunduese;

sht person juridik;
Posedon monopolin e ushtrimit t dhuns fizike;
sht pushtet sovran;
Funksioni i tij sht q t mbroj dhe ruaj mnyrn e caktuar t prodhimtaris;
sht bashksi e cila vepron n nj territor t caktuar;
Pr rregullimin e marrdhnieve shoqror e prdor edhe dhunn;
Dominon n zgjedhje e problemeve kapitale shoqrore ekonomike;
VEPRIMTARIA DHE FUNSKIONI I SHTETIT

T gjitha aktivitetet t cilat i ushtron shteti konsiderohen
t brendshme nacionale;
t jashtme ndrkombtare;
Veprimtarit e caktuara q t ushtroj pushtetin shtetror;
FUNKSIONET E BRENDSHME T SHTETIT JAN:

1. Funksioni Legjislativ
2. Funksioni gjyqsor
3. Funksioni administrativ
FUNKSIONITE E JASHTME T SHETIT JAN:

1. Funksioni i mbrojtjes;
2. Funksioni i agresionit;
3. Funksioni i koekzistencs paqsore.

PUSHTETI SHTETROR
Shteti si organizata m e fuqishme sht e krijuar q t ushtroj pushtet;
Pushteti sht dukuri shoqrore dhe sht i lidhur pr shoqrin njerzore;
Pushteti shtetror karakterizohet me dhun respektivisht dhun fizike;
Pushteti shtetrore e ka monopolin e ushtrimit t dhuns fizike;
Me ushtrimin e pushtetit shteti sht i lidhur me t drejtn;
Me pushtetin shtetrore manifestohet i shtetit dhe mnyrave t ushtrimit t
funksioneve t tij;
Ekzistimi i pushteteve t tjera n nj vend duhet t lejohet vetm nga ana e shtetit;
FORMAT E SHTETEVE
Forma e sundimit:
Forma e regjimit politik;
Forma e rregullimit shtetror;
1. FORMA E SUNDIMIT
Manifestohet nga ajo se si sht i organizuar zgjedhur shefi i shtetit;
Ekzistojn dy (2) forma t forma t sundimit:
A. MONARKIA dhe B. REBUBLIKA
A/ Monarkia karakterizohet:
Monarku ka privilegje t jashtzakonshme;
t gjitha funksionet e pushtetit jan t lidhura pr personalitetin e tij;
monarku vije n pushtet n baz t trashgimis ose uzurpimit;
politikisht nuk i nnshtrohet juridiksionit t shtetit;
nuk i prgjigjet askujt;
Monarkia ndahet n monarki t kufizuar dhe at t pa kufizuar
B/ Republika karakterizohet:
Shefi i shtetit nuk ka privilegje personale;
ka vetm nj shkall t caktuar t pushtetit;
Shefi i shtetit i nnshtrohet zgjedhjeve;
Pr punn e vet prgjigjet politikisht dhe juridikisht;
Pr udhheqje t dobt mund t shkarkohet edhe para mandatit;
Ekzistojn dy mnyra t zgjedhjes s shefit t shtetit k r y e t a r i t;
Mnyra amerikane
ku presidenti drejtprdrejt zgjidhet nga populli; dhe
Mnyra evropiane
ku presidenti nga parlamenti.

2. FORMA E REGJIMIT POLITIK

Identifikohet nga mnyra se si sht i organizuar pushteti qendror n nj shtet;
Identifikohet n baz t rregullimit t marrdhnieve t pushtetit me popullin:
Nga identifikimi i ksaj marrdhnie prcaktohet se kush sht bartsi politik i pushtetit
sovran;
Nga identifikimi i ktyre marrdhnieve m s miri prcaktohen se sa sht niveli i t
drejtave demokratike n nj shtet t caktuar;
Andaj, format regjimeve politike n kuadr t shteteve t caktuara i ndajm n:
A. REGJIME DEMOKTARIKE dhe
B. REGJIME AUTOKRATIKE
3. FORMA E RREGULLIMIT SHETROR

Identifikohet n baz t faktit se si jan t rregulluara marrdhniet n mes t organit
qendror t shtetit dhe atyre jo qendrore lokale
A. CENTRALIZUAR dhe
B. DECENTRALIZUAR

SISTEMI I DREJTSIS N REPUBLIKN E KOSOVS

Prezentim

Zhvillimet historike n dhe prreth Kosovs, n etapa t ndryshme kohore, kan

imponuar edhe specifikat e organizimit t pushteteve n Kosov, varsisht nga
karakteristikat e autoriteteve q kan sunduar territorin e Kosovs gjat historis.
Megjithat, nga koha e organizimit politiko ushtarak t Lidhjes s Prizrenit (1878) e gjer
n prfundimin e Lufts s fundit ne vititn 1999, n Kosov realisht mund t flitet
prorganizim t sistemit gjyqsor n nivel t institucioneve vendore.
Etapat me te rendesishme te zhvillimit te sistemit gjyqesor ne Kosove

GJYQSI N KOSOV NGA VITI 1945 DERI N KUSHTETUTN E VITIT 1974
RRNIMI I SISTEMIT GJYQSOR N KOSOV GJAT VITEVE T 90' T SHEKULLIT XX
KRIJIMI I SISTEMIT GJYQSOR NGA PASLUFTA E VITIT 1999 DERI ME SHPALLJEN E
PAVARSIS N VITIN 2008
ORGANIZIMI I SISTEMIT GJYQSOR SIPAS KUSHTETUTS S REPUBLIKS S KOSOVS

Pas shpalljes s pavarsis s Kosovs n shkurt t vitit 2008, dhe me miratimin e
Kushtetuts s Kosovs, organizimit t sistemit t drejtsis i kushtohet nj kapitull i
veant (VII) ku nga neni 102-108 jan t sanksionuara parimet e prgjithshme t
sistemit gjyqsor, organizimi, juridiksioni, prfshir ktu;
Kshilli Gjyqsor i Kosovs si organ prgjegjs, i cili siguron pavarsin dhe paansin e
sistemit gjyqsor, derisa rregullimin strukturor t gjykatave e ka ln t vendoset me
Ligj t veant.
N korrik t vitit 2010 aprovohet Ligji pr Gjykata Nr. 03/L-199 i cila prcakton sistemin
e gjykatave t Republiks s Kosovs t prbr nga:
Gjykatat Themelore, Gjykata e Apelit dhe Gjykata Supreme.
Pjes e sistemit gjyqsor t Republiks s Kosovs jan edhe Gjyqtart e EULEX-it,
funksioni dhe kompetenca e t cilve sht e prcaktuar sipas Ligjit Nr .03/L-053.
Fillimi i zbatimit t Ligjit pr Gjykatat, ka nisur me operacionalizimin e plot n janar t
vitit 2013, paraqet fillimin e nj periudhe t re n procesin e reformimit dhe strukturimit
t gjyqsorit t Kosovs, n nj sistem m bashkkohor dhe m efikas n ndarjen e
shrbimeve pr qytetar t Kosovs.
Sistemi i gjykatave i Republiks s Kosovs prbhet nga:

Gjykatat Themelore,
Gjykata e Apelit dhe
Gjykata Supreme

Gjykatat Themelore jan gjykata t shkalls s par n territorin e R.K. Sipas Ligjit pr
Gjykata funksionojn shtat Gjykata Themelore: e Prishtins, Gjilanit, Prizrenit,
Gjakov, Pejs, Ferizajt dhe e Mitrovics, dhe prve selis kryesore, secila Gjykat
Themelore ka degt e veta.
Gjykata e Apelit funksionon si gjykat e shkalls s dyt, me juridiksion territorial n
gjith Republikn e Kosovs. Selia e Gjykats s Apelit sht n Prishtin.
Gjykata Supreme e Kosovs sht instanca m e lart gjyqsore n Kosov dhe ka
juridiksion n gjith territorin e Republiks s Kosovs. Gjykata Supreme prfshin
kolegjin e apelit t Agjencionit Kosovar t Prons si dhe Dhomn e Posame t Gjykats
Supreme, gjyqtart e s cils jan pjes e Gjykats Supreme. Selia e Gjykats Supreme
sht n Prishtin.
Organizimi i Brendshm i Gjykats Themelore funksional

Departamenti pr shtjet Ekonomike q vepron n Gjykatn Themelore n
Prishtins, pr gjith territorin e Republiks s Kosovs;

Departamenti pr shtjet Administrative q vepron n Gjykatn Themelore n

Prishtins, pr gjith territorin e Republiks s Kosovs;
Departamenti pr Krimet e Rnda q vepron n selin e secils Gjykat Themelore;
Departamenti i Prgjithshm q vepron n selin e secils Gjykat Themelore, si dhe
n seciln deg t Gjykats Themelore;
Departamenti pr t Mitur, q vepron n kuadr t gjykatave themelore.
Departamenti pr shtje ekonomike i Gjykats Themelore

Departamenti pr shtje Ekonomike i Gjykats Themelore sht kompetent pr
shtjet n vijim:
kontestet ndrmjet personave juridik vendor dhe t huaj lidhur me shtjet e
tyre afariste;
riorganizim, falimentim dhe shuarjen e personave juridik, nse me ligj nuk
prcaktohet ndryshe;
kontestet lidhur me pengimin e posedimit, me prjashtim t prons s
paluajtshme, ndrmjet palve t cekura n nn-paragrafi 1.1. t ktij paragrafi;
kontestet lidhur me cenimin e konkurrencs, keqprdorim apo monopolizim
dhe pozitn dominuese n treg si dhe marrveshjet monopoliste;
mbrojtjen e t drejtave pronsore dhe t prons intelektuale.
kontestet midis kompanive t aviacionit, pr t cilat zbatohet Ligji mbi
Kompanit e Aviacionit, duke prjashtuar kontestet lidhur me t
drejtat e udhtarve;
shtje t tjera t parapara me ligj.
T gjitha shtjet n Departamentin pr shtje Ekonomike t Gjykats Themelore
gjykohen nga nj (1) gjyqtar profesionist, prpos nse me ligj nuk parashihet ndryshe.
Ish Gjykata ekonomike e Kosoves

Gjykata ekonomike e Kosoves n Prishtin funksionin e vet gjyqsor deri me 31.12.2012
e ka ushtruar n baz t Ligjit mbi gjykatat, t vitit 1978. Sipas ktij Ligji, i cili eshte
shfuqizuar , Gjykata ekonomike ka pasur keto kompetenca:
Shkalln e par t gjykimeve, e cila prfshin tutje:
Deliktet ekonomike t cilat i shkaktojn personat juridik;
Konfliktet ekonomike q kan t bjn me mbrojtjen dhe prdorimin e
shpikjeve, mostrave, modeleve dhe vulave metalike, t drejtn pr prdorimin e
firms si dhe konfliktet nga konkurrenca jolojale dhe e drejta e autorit;
Zbatimi i procedurave t falimentimit t dhunshm dhe likuidimit t rregullt, si
dhe t gjitha konfliktet q lindin me rasti ne zbatimit t ktyre procedurave, pa
marr parasysh cilsin e personave ndrgjyqsor;

Vendosja dhe zbatimi i ekzekutimit t vendimeve t marra nga gjykata n

shkalln e par;
Me ardhjen e tregon tregtis zgjedhur dhe veprimtari t tjera ekonomike, n kuadr t

sistemit t dhoms dhe n bashkpunim me Dhomn e Tregtis s Jashtme;
Krijimi dhe promovimi i publikimeve t marketingut, broshurave, CD ROM ve pr
antar individual, grupit nga deg t ndryshme, ose pr t prfaqsuar t gjith
strukturn ekonomike;
Burimet e mundshme t financimit dhe kushtet e tyre;
Nj teknologjike dhe t tjera novacione;
Oferta dhe krkesa n shtpi dhe jasht vendit;
Ligjet dhe rregullat n fushn e marrdhnieve ekonomike ndrkombtare;
Lshimi i dokumenteve n pajtim me autoritetet publike;
Aktivitete t tjera profesionale dhe t organizuar dhe detyrat sipas antarve.

Prezentimi 7
ODA EKONOMIKE E KOSOVS

ODA EKONOMIKE E KOSOVS (OAK)

Oda Ekonomike e Kosovs sht asociacioni i biznesit ne Kosove.
Themeluar ne vitin 1962 prej Parlamentit te Kosovs, OEK sht prfaqsuesi i vetm
ligjor i interesave te komunitetit te biznesit.
Oda Ekonomike e Kosovs sht nj organizate jo-profitabile, e pavarur dhe
profesionale e cila lobon dhe punon me qllimin kryesor te zhvillimit te ekonomis se
tregut, ndermarresis dhe rritjes se aftsive konkurruese te antarve te saj.
OEK sht e angazhuar te mbroje dhe prfaqsoje ne mnyrn me te mire te
mundshme interesat e antarve te saj, te kshilloj bizneset fillestare , te ju jap
asistence profesionale antarve te saj dhe ne veanti te promovoje investimet dhe
zhvillimin ekonomik te Kosovs.
Prezenca e OEK ne te gjith Kosovn sht e vendosur nprmjet zyrave te saj

regjionale ne Gjilan, Ferizaj, Prizren, Gjakove,Peje dhe Mitrovice.
Sipas ligjit mbi Oden Ekonomike te Kosovs, antarsimi behet ne baza vullnetare.
OEK perbehet prej 4 departamenteve, rreth 40 shoqatave sektoriale dhe rreth 20000
antarve.
Antaret e Odes operojn ne sektor te ndryshm te ekonomis duke prfshir sektorin

e Teknologjis, Telekomunikacionit , Ndrtimtaris, Bankave dhe Kompanive te
Sigurimit, Prpunimit te metaleve , Prpunimit te Drurit, Prodhimit dhe Prpunimit te
ushqimit dhe pijeve etj.
Me qellim te ofrimit te shrbimeve me cilsi dhe profesionalistet, Oda Ekonomike e
Kosovs sht certifikuar me ISO 9001-2008 dhe sht e angazhuar te implementoje
praktika te mira menaxheriale dhe te ofroje shrbime qe prmbushin krkesat e
antarve
Vizioni, Misioni dhe Qllimet

Vizioni:
ME ODEN EKONOMIKE TE KOSOVES, PER NJE EKONOMI TE FUQISHME NE KOSOVE
Misioni:
Ne prputhshmri me standardet ndrkombtare dhe praktikat e mira te lehtsoj,
loboje dhe prfaqsoje pr nj komunitet biznesi konkurrues dhe ekonomi te fuqishme
ne Kosove
Qllimet:
- Ofrimi i shrbimeve cilsore ne baze te krkesave te antarve / klientve

- Rritja e Prezencs se OEK ne proceset e rndsishme ekonomike sociale

- Mbajtja e stabilitetit financiar.
KONCEPTI I ORGANIZIMI DHE AKTIVITETET

Shoqatat profesionale n kryerjen e detyrave dhe t prfaqsoj interesat e t gjitha
aktiviteteve n kuadrin e saj;
Departamentet do t kryejn detyrat dhe prfaqsimin e interesave t disa shoqatave
n prbrjen e vet;
Organet e Ods (Kuvendit, Bordit Ekzekutiv, Bordi Mbikqyrs dhe Presidenti), mbulon
shtjen e t gjith sektort dhe prfaqsojn interesat e t gjith antarve t
Dhoms.
ROLI DHE DETYAR E ODES EKONOMIKE / ROLI FILLESTAR

Legjitime t prfaqsoj dhe mbroj interesat e antarve t Dhoms para autoritetit
legjislativ dhe ekzekutiv dhe administrata n, miratimin prgatitjen dhe zbatimin e
ligjeve dhe rregulloreve n fushn e biznesit;
Nxitja e zhvillimit ekonomik dhe ndrmarrsi;
Ecuria e autoriteteve publike (certifikatn e origjins, certifikimin e thirrjeve t biznesit
pr partnert e biznesit, certifikatat e antarsimit n Dhomn dhe t tjert.)
Dhe aktivitete t tjera q synojn rritjen e efikasitetit t antarve t saj dhe prfshirjen
e tyre t suksesshme n flukset tregtare (shkenca kompjuterike, edukim, programe
zhvillimi dhe projekte, t sistemit t cilsis n antar t Dhoms,
standardizimi i produkteve dhe shrbimeve, masa pr t mbrojtur prodhimin vendas,
dhe profesional, ndihm organizative, marketing dhe promovuese dhe t tjera pr
antart).
ANTART E ODS DHE T ANTARSIMIT

T gjitha subjektet e biznesit t regjistruar me seli n Republikn e Kosovs;
Duke u bashkuar me antarsimin e secilit antar ofron: antarsimit t barabart n
sistemin e dhoms, t drejtn pr t marr pjes n zgjedhjen e prfaqsuesve n t
gjitha format e organizimit dhoms, t drejtn pr t prdorur t gjith sistemin e
mundshme dhom, t drejtn pr t marr pjes n t gjitha format dhe t gjitha
programet e puns t sistemit dhom, t drejtn pr t prdorur t gjitha rezultatet e
sistemin e dhoms s aktiviteteve dhe programeve t asistencs, t drejtn e
prfaqsimit legjitim n subjektet e pushtetin legjislativ dhe ekzekutiv, dhe prfaqsim
pr bizneset dhe shoqatat e tjera, etj;

Vendimi i Ods s Tregtis n baz t kritereve t rn dakord pr t prcaktuar

marrdhniet dhe shuma e pagess unike e antarsimit mujore duke marr parasysh
fuqin ekonomike t antarve.
ANTART E ODS
Ata kan nj agjent t ligjshme dhe kompetent para se pushtetin legjislativ dhe
ekzekutiv, dhe prfaqsim n shtpi dhe jasht vendit, kan shoqatat e tyre t
organizimit n prfaqsimin dhe realizimin e objektivave t saj t biznesit;
Mund t bj nj ndikim t rndsishm n krijimin e nj mjedisi t favorshm pr
biznesin dhe t suksesshm t biznesit;
Ata kan shoqatn e tyre n dispozicion n do lloj asistence teknike dhe organizimin e
t gjitha llojet e ngjarjeve ekonomike me interes t prbashkt apo individual;
Ata kan nj infrastruktur t plot n dispozicion n zbatimin e t gjitha llojet e
aktiviteteve, pozita harmonizimin dhe artikulimin e interesave;
Pr antart e biznesit sht kryer nj funksion publik n kushte t favorshme.
SHRBIMET TEKNIKE
(ofrojn ndihm, kshilla dhe informata)
Nprmjet programeve t edukimit;
Konferenca profesionale, tryeza t rrumbullakta dhe simpoziume, prezantime
projekteve makro dhe si;
Antart n prgatitjen e programeve t zhvillimit, t regjistrimit t ndrmarrjeve t
reja, etj;
Marketing dhe aktivitetet promovuese pr antart;
Prgatitja dhe organizimi i antarve n shfaqje n panaire, ekspozita dhe forma t tjera
t prezantimit;
Ndrtimi i partneriteteve me t biznesit ndrkombtar, rajonal / dhomat e tregtis;
Organizimi dhe pranimin e vizitave t delegacioneve t biznesit t rajoneve t tjera dhe
vende t tjera, dhe komunikimet krijimin e biznesit me antart t interesuar;
Me ardhjen e tregon tregtis zgjedhur dhe veprimtari t tjera ekonomike, n kuadr t

sistemit t dhoms dhe n bashkpunim me Dhomn e Tregtis s Jashtme;
Krijimi dhe promovimi i publikimeve t marketingut, broshurave, CD ROM ve pr
antar individual, grupit nga deg t ndryshme, ose pr t prfaqsuar t gjith
strukturn ekonomike;
Burimet e mundshme t financimit dhe kushtet e tyre;
Nj teknologjike dhe t tjera novacione;
Oferta dhe krkesa n shtpi dhe jasht vendit;

Ligjet dhe rregullat n fushn e marrdhnieve ekonomike ndrkombtare;

Lshimi i dokumenteve n pajtim me autoritetet publike;
Aktivitete t tjera profesionale dhe t organizuar dhe detyrat sipas antarve.
PUBLIKIMET
- Gazeta e Ods
- Periodike, katalogje, etj;
Arbitrazha
Tribunali i prhershm i arbitrazhit i cili funksionon n kuadr t Ods Ekonomike t
Kosovs, sht institucion i cili ka autorizim publik pr ofrimin e shrbimeve t
arbitrazhit.
Arbitrazhi sht nj nga mnyrat alternative dhe m efikase t zgjidhjes s kontesteve,
n kohn kur bizneset jan t interesuara n zgjedhjen e shpejt dhe jo-burokratike t
kontesteve.
Tribunalet e arbitrazheve npr bot jan ato t cilat zgjidhin kontestet m t
komplikuara dhe me vlera m t mdha. Transparenca, konfidencialiteti, dhe mjetet e
kontrollit t procedurs nga palt jan vetm disa nga prparsit t cilat i ofron
arbitrazhi.
Pr m shum informata vizitojeni ueb faqen: www.kosovo-arbitration.com

N prgjithsi pr Ndrmarrjet
(Organizatat ose Formacionet Biznesore)
E Drejta Biznesore

do ndrmarrje e regjistruar m ligj sht organizat e pavarur dhe i ka organet e veta

dhe pasurin e q vet harton politikn dhe strategjin e zhvillimit, me emrin e vet merr
pjes n qarkullimin afarist dhe vet vendos rreth ndryshimeve eventuale rreth pozits s
vet.
Sipas formave t pronsis, ndrmarrjet mund t jet:
Publike
shoqrore,
t prziera dhe
private
KUPTIMI I NDRMARRJES
T gjitha vendet duke iu prshtatur standardeve dhe kushteve t ekonomis s tregut
synojn, q prmes ligjeve t vet, sa m sakt dhe drejt, t definojn ndrmarrjen si
subjekt juridik e cila ka pr qllim zhvillimin e veprimtaris s caktuar dhe arritjen e
profitit.
Me veprimtarin t ciln e zhvillon nj ndrmarrje nnkuptojm qllimin rreth
prodhimit, afarizmit dhe ofrimit t shrbimeve n treg.
T gjitha vendet duke iu prshtatur standardeve dhe kushteve t ekonomis s tregut
synojn, q prmes ligjeve t vet, sa m sakt dhe drejt, t definojn ndrmarrjen si
subjekt juridik e cila ka pr qllim zhvillimin e veprimtaris s caktuar dhe arritjen e
profitit.
Me veprimtarin t ciln e zhvillon nj ndrmarrje nnkuptojm qllimin rreth
prodhimit, afarizmit dhe ofrimit t shrbimeve n treg.
Me ndrmarrja kuptojm nj numr t caktuar t njerzve (pronarve dhe puntorve)
t cilt e mund te kan cilsin e personit juridik.
Ndrmarrja ka statutin e subjektit t veant juridik, pozit kjo pa t ciln nuk ka
mundsi q t merr pjes n marrdhniet juridiko-ekonomike n treg.
Ndrmarrjet, n prputhshmri me dispozitat ligjore, kan mundsi q t zhvillojn nj
ose disa veprimtari.
Qllimi themelor pr t cilin vepron ndrmarrja sht krijimi i profitit.
Ndrmarrjet t cilat nuk arrin q t funksionojn dhe t sigurojn profit rrezikojn t
likuidohen ose falimentohet trsisht.
Shoqrit ekonomike ose tregtare sipas themelimit ndahen n:
A. shoqri me bashkim personal dhe
B. shoqri me bashkimin e kapitalit.
Shoqrit e bashkimit personal jan: shoqrit komandite dhe shoqrit ortakie.

Shoqrit me bashkimin e kapitalit jan: shoqrit aksionare dhe shoqrit m

prgjegjsi t kufizuar.
Ndrmarrjet sipas madhsis varn nga numri i t punsuarve. N baz t ktij kriteri
ndrmarrjet ndahen n:
ndrmarrje t vogla (deri n 50 puntor),
ndrmarrje t mesme (nga 50 deri n 250 t punsuar) dhe
ndrmarrje t mdha (mbi 250 puntor).
Sipas shtetsis s investitorve t kapitalit ndrmarrja ndahet n:

vendore (me investimin e kapitalit nga personat fizik dhe juridik vendor),
ndrkombtare (me investimin e kapitalit nga personat fizik dhe juridik nga
vendet e jashtme) dhe
t przier (me investimin e kapitalit nga personat fizik dhe juridik t vendit dhe
atyre t jashtm).
Sipas ligjit ndrmarrje mund t themelojn personat fizik dhe personat juridik.
Zakonisht personat fizik mund t themelojn:
shoqri ortakrie,
shoqri komandite,
shoqri aksionare dhe
shoqri me prgjegjsi t kufizuar.
Personat juridik mund t themelojn;

shoqri aksionare,
shoqri me prgjegjsi t kufizuar dhe
shoqri komandite n pronsi t komanditorit.
Shteti mund t themeloj ndrmarrje publike.
Subjektet fizike dhe juridike ndrkombtare mund t themelojn;
ndrmarrje n territorin e vendit duke i respektuar dispozitat ligjore dhe
rregulloret konkrete t cilat e rregullojn kt procedur.
Sipas marrveshjes pr themelimin e ndrmarrjes ndrmarrjes i prcaktohen:

Themeluesit dhe nnshkrimi i tyre, formn e pronsis, shumn e mjeteve
financiare, udhheqjen e ndrmarrjes, afarizmin lidhur me humbjen dhe fitimin,
gjykatn kompetente pr zgjidhjen e kontesteve eventuale etj.
Pr ndryshim nga legjislacioni aktual, sipas disa ligjeve t vendeve t ndryshme pr
themelimin e ndrmarrjeve, mund t vrehen ndryshime t vogla lidhur me prmbajtjen
elementeve esenciale t aktit t themelimit.

Akti i themelimit ose kontrata pr themelimin e ndrmarrjes duhet t jet n form t

shkruar.
Investimet e themeluesve n ndrmarrje mund t jen n form t

parave,
sendeve dhe
t drejtave, ndrsa t shoqrit individuale puna ose shrbimet e ofruara.
Investimet q nuk jan para t cilat investohen n ndrmarrje, vlersohen sipas
personit q ka detyrime zyrtare me qllim t vlersimit, sigurimit dhe mbrojtjes s tyre.
INDIVIDUALITETI I NDRMARRJES
Ndrmarrjet ose shoqeria duhet q t dallohen nga njra tjetra dhe t ken
karakteristikat e caktuara individuale.
Sipas rregullores s Ligjit mbi shoqrit tregtare pr bizniset n Kosov, karakteristikat e
ndrmarrjeve duhet t jen:
firma,
selia dhe
veprimtaria.
KUSHTET PR NDRPRERJEN VEPRIMTARIS S NDRMARRJES

Ndrmarrja veprimtarin e vet e ndrpren;
nse i sht shqiptuar masa e ndalimit t ushtrimit t veprimtaris;
nse ndrpriten kushtet dhe shkaqet e q e arsyetojn ekzistimin e ndrmarrjes;
me kalimin e kohs s kontraktuar pr zhvillimin e veprimtaris;
me vendimin e kuvendit ose t antarve themelues;
nse numri i antrarve vjen deri n nj;
nse me vendim t gjykats kompetente vrtetohet inekzistenca e saj n regjistr;
nse nuk zhvillon veprimtari me gjat se afati q sht prcaktuar sipas ligjit;
falimentim;
nse kapitlai fillestar zvoglohet m shum se minimumi i duhur;
me lidhjen me ndrmarrje tjera ose me ndarje;
dhe n raste tjera t cilat i parashikon ligji.
Ndrmarrja e humb cilsin e personit juridik me rastin e shlyerjes nga regjistri.
Ndrmarrsi mund t ndrpres zhvillimin e veprimtaris:
lajmrimin e shkruar;
nse ndrpriten kushtet dhe shkaqet e q e arsyetojn ndrprerjen e veprimtaris s
ndrmarrjes;
me kalimin e kohs q sht kontraktuar dhe prcaktuar n regjistr;

me humbjen e aftsis pr t vepruar;

me vdekje;
nse nuk e zhvillon veprimtarin m gjat se afati i prcaktuar ligjor;
me ndalimin e ushtrimit t veprimtaris;
anulimin e vendimit dhe regjistrimin n regjistr;
dhe raste t tjera t cilat i parasheh ligji.

Ndrmarrjet
(Organizatat Biznesore Formacionet)
n Republikn e Kosovs

Baza ligjore
Burimet juridike me te cilat rregullohet themelimi, regjistrimi dhe veprimtaria e
organizatave (ndermarrjeve) biznesore jane:
LIGJI SHOQRIT TREGTARE Nr. 02/L-123
Ligji PR NDRMARRJET PUBLIKE Nr. 03/L-087
LIGJI PR NDRMARRJET PUBLIKE Nr. 03/L-087

Ky ligj prcakton kornizn ligjore lidhur me pronsin e Ndrmarrjeve Publike dhe
qeverisjen e tyre korporative n prputhje me parimet e njohura ndrkombtare pr
qeverisjen korporative t ndrmarrjeve publike.
Te gjitha ndrmarrjet publike jan ne pronsi te qeverise ose te qeverive lokale;
T gjitha NP do t organizohen si Shoqri Aksionare n prputhje me ligjin n fuqi mbi
shoqrit tregtare.
T gjitha interesat pronsore n nj NP do t prfaqsohen me aksione dhe t gjitha
kto aksione duhet t jen t regjistruara.
Ushtrimi i t Drejtave t Aksionarit

Qeveria ka kompetencn ekskluzive pr ushtrimin e t drejtave t aksionarit t
Republiks s Kosovs n NP-t Qendrore.
Qeveria do t vendos mbi kto shtje me shumic t thjesht votash.
Me qllim t prgatitjes s debatit n Qeveri, nj komision i zgjedhur i Ministrave
paraqet propozime ose vrejtje mbi kto shtje.
Kur nj komun sht aksionar n nj NP Lokale, t drejtat e saj t aksionarit do t
ushtrohet nga nj Komision Komunal i Aksionarve
Mbikqyrja nga Aksionart dhe Njsia pr Politikat dhe Monitorimin e NP-ve

Aksionari(t) e nj NP do t ushtroj mbikqyrje t vazhdueshme dhe rigoroze t
veprimtaris s Bordit t Drejtorve dhe Komisioneve t Auditimit t NP-s n fjal.
Qeveria i prgjigjet Kuvendit pr mnyrn n t ciln ajo, Ministri dhe Njsia pr
Politikat dhe Monitorimin e NP i ushtroj kompetencat dhe prgjegjsit t cilat u jan
dhn me kt ligj.
Qeveria do ti raportoj Kuvendit n baz vjetore mbi performancn e ktyre
autorizimeve dhe prgjegjsve si dhe mbi arritjen e objektivave t prcaktuara n
politikn e pronsis t prcaktuar n ligji.
Shitja e Aksioneve
Aksionet n nj NP Qendrore mund t shiten lirisht nse Qeveria miraton nj vendim
me shkrim me t cilin autorizohet nj Komision Qeveritar pr Privatizim pr t vazhduar

me tenderimin dhe shitjen e aksioneve, me kusht q ky vendim t miratohet me

shumic t thjesht votash nga Kuvendi i Kosovs.
Pas miratimit t ktij vendimi nga Qeveria dhe Kuvendi, Komisioni Qeveritar pr
Privatizim sht i autorizuar t kryej nj tender dhe ti shes aksionet n fjal.
Themelimi i Ndrmarrjeve t reja Publike

Ne baze te ktij ligji, do ndrmarrje e re publike mund t themelohet vetm nse kjo
autorizohet me nj vendim t Qeveris.
Ndrmarrja e re publike do t jet NP Qendrore, prve nse shprehimisht prcaktohet
ndryshe n ligjin e sipr cekur,
Ne baze te ktij Ligji prcaktohen edhe:
Zgjedhja e Drejtorve t NP Qendrore
Zgjedhja e Drejtorve t NP Lokale
Kushtet e Kualifikimit dhe Prshtatshmris Profesionale
Mbikqyrja nga Bordi i Drejtorve
Dhe cshtje tjera te rndsishme
LIGJI Nr. 02/L-123

PR SHOQRIT TREGTARE
Qllimi i ktij ligji sht q:
a) t prcaktoj llojet e shoqrive tregtare prmes s cilave mund t zhvillohen
veprimtarit tregtare n Kosov;
b) t caktoj kushtet e zbatueshme t regjistrimit, pr secilin lloj t shoqrive tregtare;
c) t prcaktoj, pr secilin lloj t shoqrive tregtare, dispozitat ligjore pr kapacitetin dhe
strukturn juridike si dhe t drejtat dhe detyrimet e pronarve, menaxherve,
drejtorve, prfaqsuesve juridik dhe palve t treta; dhe
d) t prcaktoj dispozitat ligjore t cilat nxisin dhe lehtsojn themelimin, funksionimin
dhe shprbrjen e rregullt dhe efektive t shoqrive tregtare.
Prkufizimet
Kompani do t thot nj shoqri aksionare ose shoqri me prgjegjsi t kufizuar q
sht themeluar n Kosov.
Ministria do t thot Ministria e Tregtis dhe e Industris.
Ministri do t thot Ministri i Ministris s Tregtis dhe t Industris.
Person i Autorizuar ka kuptimin e prcaktuar n paragrafin 13.7 ose, nse sht e
zbatueshme, n paragrafin 13.8 t ktij ligji.
Shoqri Tregtare e Kosovs sht term i prgjithshm q do t thot dhe prfshin
fardo lloji t shoqris tregtare t themeluar n Kosov sipas ktij ligji, p.sh

Ndrmarrjet individuale, shoqrit kolektive, shoqrit komandite, shoqrit me

prgjegjsi t kufizuar dhe shoqrit aksionare.
Shoqria e Huaj Tregtare sht term i prgjithshm i cili nnkupton nj shoqri (i) q
sht themeluar dhe aktualisht ekziston sipas nj ligji t nj jurisdiksioni jasht Kosovs,
Veprimtaria tregtare do t thot do lloj aktiviteti t rregullt ose t aktivitet t
prsritur I cili prfshin ofrimin, sigurimin ose prodhimin e mallrave, shrbimeve, prons
dhe/ose punve pr nj person ose shoqri, n kmbim ose n pritje t fardo lloj
pagese
Neni 4 ; Llojet e Shoqrive Tregtare t Kosovs

Nj shoqri tregtare mund t themelohet n Kosov si:
A. ndrmarrje individuale,
B. shoqri kolektive,
C. shoqri komandite,
D. shoqri me prgjegjsi t kufizuar ose
E. shoqri aksionare.
Neni 5 - Qllimet e Lejuara

Shoqria tregtare mund t themelohet dhe regjistrohet pr fardo qllimi t ligjshm
dhe mund t kryej fardo veprimtarie t ligjshme.
do person, shoqri ose grup i prbr nga nj ose m shum persona dhe/ose shoqri
mund t themeloj dhe regjistroj nj shoqri tregtare.
Biznesi Ndrmarrja individuale

sht form e organizimit biznesor, pa cilsi t personit juridik.
Personi i cili sht pronar i nj ndrmarrje individuale, qoft t regjistruar apo jo, ka
prgjegjsi t pakufizuar personale, pr t gjitha borxhet dhe detyrimet tjera, t
shkaktuara ose t imponuara nga ligji ose kontrata n lidhje me at biznes a ndrmarrje
individuale (neni 48 i ligjit).
Prgjegjsia e plot dhe e pakufizuar prfshin pronn dhe t gjitha llojet e tjera t
mjeteve dhe kapitaleve, t cilat personi prgjegjs i ka n pronsi t drejtprdrejt ose t
trthort; pavarsisht se prona dhe kapitalet e tilla shfrytzohen pr qllime biznesore-
afariste, personale apo shtpiake (neni 48 I Ligjit).
Shoqria kolektive ose partneritetit t prgjithshm- ortakror

Shoqria kolektive themelohet n prputhje me ligjin mbi organizatat biznesore .

Shoqria kolektive ose e partneritetit t prgjithshm, n pikpamje juridike, mund t

ekzistoj dhe veproj, n qoft se dy e m shum persona dhe/ose shoqri,
bashkpunojn n mes tyre, me qllim t ushtrimit t veprimtaris biznesore,
pavarsisht nga fakti se bashkpunimi i till mbshtetet n nj kontrat t shkruar, nj
marrveshje gojore apo n mirkuptim.
Nse shoqria kolektive e partneritetit t prgjithshm), themelohet prmes

regjistrimit, ortakt (partnert) e prgjithshm jan personat dhe/ose shoqrit, t cilat
jan prcaktuar si ortak t prgjithshm n memorandumin e shoqris kolektive dhe
n marrveshjen e tyre mbi ortakrin (partneritetin) e prgjithshm,
N qoft se shoqria kolektive themelohet n baz t ligjit, personat dhe/ose shoqrit,
t cilat bashkpunojn, me qllim t ushtrimit t veprimtaris biznesore, jan ortak t
prgjithshm t saj.
shoqria kolektive, nuk sht person juridik. Mirpo, megjithkt ajo mund t
posedoj pron, t lidh kontrata, t ushtroj padi dhe t jet e paditur
Secili ortak ve e ve dhe t gjith ortakt e prgjithshm bashkrisht, jan prgjegjs,

pr t gjitha borxhet dhe detyrimet e tjera, t cilat jan krijuar ose jan imponuar me ligj
ose me kontrat, n shoqrin kolektive.
Kjo prgjegjsi sht e pakufizuar dhe prfshin gjith pasurin, kapitalin dhe mjetet
tjera, t cilat jan n pronsi t drejtprdrejt ose t trthort t nj ortaku t
prgjithshm, pa marr parasysh, nse ato pasuri, kapitale ose mjete (asete)
shfrytzohen pr qllime:
biznesore;
personale,
shtpiake ose
familjare.
Ortakt e prgjithshm bashkrisht dhe personalisht jan prgjegjs, pr t siguruar

respektimin dhe prmbushjen e t gjitha detyrimeve ligjore.
Personi ose shoqria q pranohet si ortak i prgjithshm, n nj shoqri ekzistuese dhe
aktive kolektive, merr mbi vete prgjegjsi t prbashkt dhe personale pr t gjitha
borxhet dhe detyrimet e tjera t shoqris kolektive,
duke prfshir edhe detyrimet paraprake, n t njjtn shkoll dhe vllim, sikur edhe
ortakt tjer aktiv t shoqris ekzistuese kolektive.

Mund te konkludojme se!

Shoqria e ortakris sht ndrmarrja e cila themelohet n baz t kontrats n mes
t dy ose m shum personave fizik t cilt detyrohen q nga prgjegjsia e tyre
solidare e pakufizuar, pr detyrimet e shoqris, t ndrmarrin veprimtari t caktuara
nn nj firm.
Antart e ksaj forme t shoqris i prgjigjen kreditorve vetm n rast se pasuria e
shoqris nuk sht e mjeftueshme pr plotsimin e detyrimeve t shoqris.
Investimet n shoqri duhet t jen n para, sende dhe t drejta por edhe me pun ose
me ofrimin e shrbimeve pr shoqrin. Investimet e antarve n shoqri nuk sht e
thn t jen t barabarta.
Gjat kohs sa antari qndron n shoqri nuk mund t rris os ul rolin e tij pa
pelqimin paraprak t t gjith antratve t tjet t shoqris vetm n rast se ai e
ndrpren antrasin n shoqri.
Pasi q shoqria e ortakris sht shoqri tipike e karakterit personal, antart e

shoqris kan mundsi q pjesn e vet t investuar ta bartin t personat e tret vetm
n baz t pelqimit paraprak t antrave tjer t shoqris.
Bartja e pjesve n mes t antarve t shoqris n parim sht pa kurfar kufizimi.
Pjesa e cila sht fituar dhe e cila i prket antarve t shoqris regjistrohet n
kuadr t pjesve individuale t regjistruara.
Shoqria e ortakris pushon veprimtarin me likudim, ndryshime statusore, falimentim

si dhe me dispozita t tjera ligjore q jan n fuqi pr pushimin e veprimtaris dhe
ndrmarrjeve afariste.
marrveshja pr ndrprerjen e ekzistimit t shoqris me pelqimin e t gjith antarve;
perjashtimi i ndonj antrari sipas vendimit gjyqsor n baz t padis t antarve
tjer t shoqris; suspendimit t ndonj antari nga antarsia e shoqris.
Vdekja e antarit t shoqris sipas rregullit e pushon antarsin
Shoqria komandite ose e partneritetit t kufizuar

Shoqria komandite sht shoqria, q prbhet nga:
s paku nj ortak (partner) i prgjithshm dhe nga
s paku nj ortak i kufizuar.
Kjo shoqri nuk ka cilsi t personit juridik, por mund t posedoj pron, mund t lidh
kontrat dhe t padis t tjert n emr t saj dhe t jet e paditur nga t tjert. do
person ose organizat biznesore, duke prfshir edhe kompanin, mund t jet ortak i
prgjithshm ose i kufizuar i shoqris komandite.

Ortaku i prgjithshm i shoqris komondite sht bashkarisht dhe personalisht eshte

prgjegjs pr borxhet dhe detyrimet e saj, njjt si ortaku i prgjithshm i shoqris
kolektive, ndrsa ortaku i kufizuar jo
Shoqria komandite prkufizohet si shoqri (bashkim) i dy e m shum personave, q

punojn nn nj firm t prbashkt. Te kto lloje shoqrish ekzistojn dy kategori
antarsh:
a) Komplementart- t cilt nga aspekti i pasuris, pr detyrimet e shoqris prgjigjn-
me tr pasurin e tyre, n mnyr solidare- t pakufizuar dhe t cilt udhheqin me
punt e tyre dhe
b) Komanditort- jan antar, t cilt prgjigjen vetm deri n lartsin e mjeteve t
tyre t deponuara n shoqri .
Marrveshja e shoqris komandite

do shoqri komandite, duhet ta ket marrveshjen e saj si nj dokument pr veprimin
dhe funksionimin t saj.
Kjo marrveshje, lypset t prmbaj:
dispozitat q rregullojn menaxhimin e shoqris komandite;
dispozitat t cilat prcaktojn dhe specifikojn emrat dhe kontributet n
kapitalin e shoqris komandite pr secilin; dhe
dispozitat q rregullojn t gjitha sjelljet e tyre, t cilat, ortaket
dshirojn ti prfshijn n marrveshje.
N cilsi t ortakut t prgjithshm ose te kufizuar, do ortak sht i detyruar,
q ta nnshkruaj dhe ta zbatoj marrveshjen n trajtim t shoqris komandite
Kufizimet lidhur me prgjegjsin e ortakve t kufizuar

Asnj person ose shoqri, prve ortakut t prgjithshm, nuk sht i autorizuar q t
veproj, n emr t shoqris komandite ose ta detyroj at.
Nga kjo rezulton se ortaku i kufizuar nuk sht i autorizuar q t veproj n emr t
shoqris komandite ose ta detyroj at.
As kreditort eventual, nuk duhet t mbshteten n veprimet, premtimet ose paraqitjet
prfaqsuese t ortakve t kufizuar, kur sht fjala pr prcaktimin eventual t fardo
lloj prgjegjsie ose detyrimi t shoqris komandite.
Ortakve t kufizuar parimisht iu ndalohet pjesmarrja n kontrollimin ose menaxhimin
e veprimtaris biznesore t shoqris komandite.
Mirpo ortakt e kufizuar, nuk jan prgjegjs pr borxhet dhe detyrimet e tjera t
shoqris komandite, prve nse ata i shkelin ndalesat nga neni 71.5, prkitazi me
pjesmarrjen n kontroll dhe udhheqje t shoqris komandite.

Nse kjo ndodh ather, ato jan prgjegjse pr t gjitha borxhet dhe detyrimet t
tjera t shoqris komandite, deri n kufirin e fundit, pra n shkall t njjt, sikur edhe
ortakt e prgjithshm.
Shoqria (kompania) me prgjegjsi t kufizuar

Shoqria me prgjegjsi t kufizuar sht person juridik, juridikisht dhe ligjrisht e
ndar dhe e dallueshme nga pronart e saj.
Pronari i shoqris (kompanis) me prgjegjsi t kufizuar, nuk sht bashkpronar dhe
nuk disponon me interesa t transferueshme, n pronn e shoqris me prgjegjsi t
kufizuar.
Prndryshe, interesat pronsore n shoqrin me prgjegjsi t kufizuar, jan njsit,
n baz t t cilave bhet ndarja e pronsis n at shoqri-kompani (neni 78 I Ligjit
LOB)
Kapitali themelor te SH.P.K

Sipas LOB neni 79 paragrafi 1 dhe 2 kapitali per te themeluar nje SHPK duhet t jet t
paktn 1000 euro.
Ky kapital duhet ti paguhet shoqris n fjal, Brenda 14 ditsh, nga dita e regjistrimit;
Parimi i prgjegjsis n shoqrit me prgjegjsi t kufizuar

Shoqria me prgjegjsi t kufizuar sht prgjegjse, pr t gjitha borxhet dhe
detyrimet e tjera t saj; me t gjitha mjetet (asetet), duke prfshir edhe kapitalin
themelor.
Nj pronar i shoqris me prgjegjsi t kufizuar (shpk), nuk sht prgjegjs pr
borxhet ose detyrimet e shoqris vetm ngase sht pronar (neni 80 i Ligjit- LOB).
Shoqria me prgjegjsi t kufizuar, mund t ket pr pronar t saj nj ose m shum
persona dhe/ose organizata biznesore (n. 84 i LOB-it).
Konstituimi dhe aktet normative te SH.P.K.

Statutin e organizats biznesore
Bartja e interesave pronsore-
Bartja e interesave pronsore rregullohet me marrveshjen e shoqris me prgjegjsi
t kufizuar.
N qoft se nuk sht prcaktuar ndryshe me marrveshje, do pronar mund t bj
bartjen e interesit t tij pronsor, plotsisht ose pjesrisht, prmes shitjes, pengut,
dhurimit, trashgimis ose n mnyra t tjera.

Marrveshja, mund t parasheh dhe prcaktoj edhe prkufizime prkitazi me bartjen e

interesave pronsore, duke prfshir, por pa u kufizuar n kufizimet e theksuara n
nenet 97 dhe 98 t Ligjit mbi organizatat biznesore ( neni 96 I ligjit)
Shoqria aksionare Sh.A.

Shoqria aksionare sht person juridik, n pronsi t aksionarve t saj.
Ajo sht juridikisht e ndar dhe e veant nga aksionart; t cilt nuk jan
bashkpronar dhe nuk kan interesa t transferueshme n pronn ose mjetet (asetet)
e shoqris aksionare.
Nj shoqri aksionare mund t ekzistoj edhe me vetm nj aksionar.
Prndryshe, shoqria aksionare mund t ket nj ose m shum persona, organizata
biznesore dhe/ose shoqri t tjera si aksionar (n. 132).
Aksioni n shoqrin aksionare, sht pron e (nj) aksionari (t).

Aksionet n fakt paraqesin njsit, n baz t cilave, ndahen interesat pronsore n
shoqrin prkatse aksionare.
Aksionet nn kushte t caktuara mund t barten lirshm, plotsisht ose pjesrisht, nga
nj aksionar t cilitdo person ose shoqri (neni 126 i LOB-it).
Kapitali themelor i shoqris aksionare

Kapitali themelor i shoqris aksionare- duhet t jet t paktn 2.5000 euro, ose shuma
e gjithmbarshme e vlers nominale t t gjitha aksioneve.
Pr shembull (numri i aksioneve i shumzuar me vlern nominale t secilit aksion) t
emetuar nga shoqria, n kohn e regjistrimit t saj.
Kapitali themelor, paraqet shumn minimale, q sht n dispozicion pr prmbushjen
e krkesave (pretendimeve) t kreditorve (neni 153 i LOB-it). Shoqria aksionare-
kompania, mund t rris kapitalin e saj themelor, prmes ndryshimit dhe plotsimit t
statutit, n pajtim me Ligjin mbi organizatat biznesore (neni 154 i ligjit-LOB-it).
Parimi i prgjegjsis s shoqris akcionare

Shoqria aksionare sht prgjegjse pr t gjitha borxhet dhe detyrimet e tjera, me t
gjitha mjetet (askett) dhe pasurin e saj.
Asnj person, organizat biznesore, ose organizat tjetr, nuk sht prgjegjse pr
detyrimet e shoqris aksionare, vetm pr shkak se sht aksionar n at shoqri-
kompani (neni 128 i LOB-it).

Emetimi i aksioneve dhe llojet e tyre

Shoqria aksionare, sipas Ligjit mbi Organizatat Biznesore t Kosovs, mund t emetoj
dy lloje t aksioneve:
aksionet e thjeshta dhe
aksionet e privilegjuara.
Shoqria aksionare duhet t ket doemos aksione t thjeshta dhe duhet t emetoj s
paku nj aksion t till- t thjesht.
do aksion I thjesht apo i privilegjuar qoft, duhet ta ket vlern e tij nominale.
Aksionet e thjeshta t shoqris, nuk mund t shendrrohen (konvertohen) n aksione t
privilegjuara ose n letra me vler, ndrsa nse parashihet me statut t shoqris,
aksionet e privilegjuara, mund t konvertohen n aksione t thjeshta, ose n aksione t
kategorive t tjera t preferuara pr kompanin.
Shoqria aksionare sipas ligjit mbi organizatat biznesore t Kosovs (n. 141/5), nuk
sht e autorizuar, q t emetoj aksione ose letra me vler n prursin. N t
kundrtn ato do t jen nule.

Leksione
PARIMET THEMELORE T S DREJTS BIZNESORE

Dr. sc. Armand Krasniqi

Punt juridike biznesore ralozohen nprmjet raporteve juridike civile dhe detyrimore;
Pr shkak t natyrs, karakterit dhe rndsis ekonomike shoqrore ato interpretohen
leht nse ne paraprakisht i njohim parimet e ksaj t drejte.
Ndr parimet themelore t ksaj lnde jan:

Parimi i autonomis s vullnetit t palve dhe barazia e subjekteve t s drejts;
Parimi - Liria kontraktuese dhe sanksioni pasuror;
Parimi - Ekuivalenca e presacioneve;
Parimi - Ndrgjegjshmeria dhe ndershmeria;
Parimi - Zgjedhja e kontesteve eventuale nprmjet marrveshjs dhe ulja e kostove;
Parimi - Kompensimi i dmit dhe prgjegjsia pr dmin e shkaktuar;
Parimi - Drejtshmeria detyrimet pr realizimin e kontrats dhe pr veprimet e
kontrats;
Parimi - Antimonopolizimi;
Parimi - Antitrusti
Parimi - Antibojkoti;
Parimi - Antikorrupsioni;
Parimi i autonomis s vullnetit t palve dhe barazia e subjekteve t s drejts;
Parimi - Liria kontraktuese dhe sanksioni pasuror

Raportet juridike civile rregullohen sipas vullnetit t palve;
Vetn n raste t caktuar t jashtzakonshme organi i shtetit rregullon
raportet e ktilla;
Ekonomia e tregut funksion lirshm nprmjet t deklarimit t vullnetit t palve
(subjekteve t s Drejts) lidhur me veprimtarit biznesore si n planin nacional
ashtu edhe n at ndrkombtar;
Ky parim palve ju garanton lirin e kontraktimit dhe pozit t barabart
juridike;
Kjo pozit garantohet nprmjet t manifestimit t lirshm t vullnetit t palve
kontraktuese;
Autonomia e vullnetit t palve tani sht njri ndr postulatat me t
rndsishme t s drejts biznesore ndrkombtare;
N praktik parimi i autonomis s vullnetit t palve konsiston n faktin se
palt jan t lir q t ndrmarrin veprime juridike q t ndryshojn ose
modifikojn ndonj raport t caktuar juridik;
N t drejt vullneti i palve konsiderohet fakt juridik;
Q vullneti i palve t jet fakt i pranueshm juridik duhet q:
Vullneti duhet t jet i mirfillt;

I lirshm;
Serioz;
I deklaruar me goj, shkrim ose me mjete elektronike;
Parimi - Ekuivalenca e presacioneve

Konsiderohet parim tradicional jurdik i cili ka lindur q n kohrat e hershme;
Pr shkak t rndsis q ka ky parim rregullohet edhe me Ligjin e Marrdhnieve
Detyrimore pothuajse n do shtet;
Kuptimi i parimeve t mposhtme

Parimi - Ndrgjegjshmria dhe ndershmria;
Parimi - Zgjedhja e kontesteve eventuale nprmjet marrveshjes dhe ulja e kostove;
Parimi - Kompensimi i dmit dhe prgjegjsia pr dmin e shkaktuar;
Parimi - Drejtshmeria detyrimet pr realizimin e kontrats dhe pr veprimet e
kontrats;
Parimi - Antimonopolizimi;
Parimi - Antitrusti
Parimi - Antibojkoti;
Parimi - Antikorrupsioni;

KONTRATAT N BIZNES

KONTRATAT N BIZNES
Kontrata e detyrimeve
Kontrata sht burimi kryesor dhe m i rndsishem i marrdhnieve t detyrimeve.
Kontrata sht marrveshje e dy a m shum personave q ka pr qllim:
T krijoj,
T ndryshoj, ose
T shuaj nj marrdhnie juridike t detyrimit.
Kontratat hyn n grupin e punve juridike t dyanshme. Me ann e kontrats krijohet

detyrimi i ri, ndryshohet marrdhnia ekzistuese e detyrimit, prkatsisht me ann e saj
shuhen detyrimet.
Me an t kontrats rregullohen marrdhniet e pjesmarrsve n qarkullimin e
mallrave dhe n dhenien e shrbimeve.
Me an t kontrats bhet si qarkullimi i brendshm, ashtu edhe nderkombtar i
mallrave.
Me an t kontrats bartet pronsia, kurse n disa t drejta t tjera ajo sht baz pr
kalimin e pronsis.
Terminologjia e kontrats
Terminologjia lidhur me perckatimin e kontrates nuk eshte unike sepse pervec termit
kontrate perdoren edhe termat si :
Konvente, traktat, pakt, dakordim, marreveshje.
Termi konvente perdoret ne marredheniet ndermjet shteteve lidhen konventat e
ndryshme per rregullimin e ceshtjeve midis dy apo me shume shteteve.
Marreveshja eshte term i cili perdoret ne kuptimin e ngushte, qe te shenoje edhe
bisedimet qe paraprijne lidhjes se kontrates.
Me traktat nderkombetare konsiderohet cdo pajtim I vullnetit ndermjet shteteve me
qellim te krijimit, ndryeshimit ose nderprerjes se ndonje raporti juridik reciprok ose
marrveshje e karakterit kontraktual ndermjet shteteve ose organizatave te sheteve me
te cilat krijohen te drejtat dhe detyrimet per palet.
Dakordimi eshte shprehje qe perdoret per te percaktuar se palet jane pajtuar per
ndonje pjese te kontrates ose per ndonje dispozite te saj qe ka qene e paqarte.
Fushat e zbatimit te kontrats

Fushe e zbatimit te kontrates eshte e gjere.
Kontratat zbatohen gati ne te gjitha deget e se drejtes, pervec drejtes penale.

Ne te drejten e punes kontratat gjejne shprehje ne marredheniet rreth punes, ne

kontratat kolektive te punes.
Ne te drejten ekonomike me se shumti zbatohet kontrata per qarkullimin e mallerave
dhe per kryerjen e sherbimeve.
Ne te drejten nderkombeterare publike me ane te kontrates rregullohen marredheniet
midis shteteve.
Ne te drejten financiare kontratat zbatohet ne rregullimin e transaksioneve te
ndryeshme financiare.
Kontratat me se shumti zbatohen ne te drejten e detyrimeve.
Parimet e se drejts kontraktore

Parimet themelore te se drejtes kontraktore jane:
Parimi i lirise e kontraktimit dhe
Parimi i konsensualizmit.
Lira e kontraktimit sht njeri nder parimet themelore te se drejts kontraktore.
Parimi i lirise se kontraktimit paraqet mundsi pr pjesmarrsit ne marrdhniet e
detyrimet qe me vullnetin e tyre te lire ti rregullojn marrdhniet reciproke juridike te
detyrimeve.
Parimi i liris s kontraktimit do t thot:

Qe do subjekt i se drejts te vendose lirishte, te lidhe ose te mos lidh kontratn e
caktuar.
Qe do subjekt i se drejts te zgjedhe lirisht personin me te cilin do lidhe kontratn.
Qe subjektet e se drejts te caktojn lirisht prmbajtjen e kontrats, formn dhe
mnyrn e lidhjes se saj.
Qe subjektet e se drejts te vendosin lirisht mbi ndrrimin dhe mnyrat e shuarjes se
kontrats.
Ne rast se kontrata lidhet ndrmjet subjekteve me shtetsi te ndryshme, subjektet e se

drejts mund te zgjedhin lirisht legjislacionin i cili do te zbatohet ne kontratn e tyre, si
dhe te caktojn gjykatn ne rast kontesti ndrmjet palve.
Sipas prfaqsuesve te autonomis se vullnetit, detyrimet krijohen me vullnetin e
palve.
Vullneti i palve ka fuqi detyrimi dhe ai sht mbi ligjin.
Prmbajtja e kontrats caktohet lirisht nga palt kontraktuese, kur caktohet, ajo ka
vlern e ligjit pr palt.
Ne rast se nuk ekziston vullneti per caktimin e permbajtjes se kontrates, kontrata
anulohet.

Ne aspektin e permbushjes se kontrates, merret se palet lirisht duhet ta permbushin

ate.
Kontrata duhet ekzekutohet duke respektuar parimin pacta sund servanda kontrata
eshte ligj per palet.
Kufizimi i liris se kontraktimit

Liria e kontraktimit pr subjektet e se drejts nuk sht e pakufizuar.
Lira e kontraktimit kufizohet:
Ne pikpamje te mundsis se zgjedhjes se palve kontraktuese.
Ne pikpamje te prmbajtjes se kontrats.
Ne kontratat formale nprmjet forms se kontrats.
Ne lidhjen e kontratave kolektive.
Ne rastet kur pr lidhjen e kontrats krkohet dhnia e plqimit.
Kufizimi i liris se zgjedhjes se pals kontraktues ekziston. P.sh. Prodhuesit e bimve
industriale duhet keto prodhime t ua dorzojn prpunuesve te tyre ose atyre te cilt i
ka caktuar ligji. Kjo vlen edhe pr prodhuesit e bakrit, plumbit, arit,etj.
Liria e kontraktimit kufizohet ne pikpamje te prmbajtjes se kontrats. Disa kontrata
sipas ligjit e kane prmbajtjen te caktuar, ku palt nuk kane mundsi te ndryshojn
asgj.
P.sh. Kontrata mbi kredin qe lidhet ndrmjet banks dhe krkuesit te kredis etj.
Liria e kontraktimit sht e kufizuar me kontrata formale, ne te cilat forma parashihet
ose sipas ligjit, ose sipas kontrats.
Te tilla jan kontratat mbi shitjen e sendeve te paluajtshme, kontratat mbi ndrtimin,
kontratat mbi shfrytzimin e baness.
Nse forma nuk respektohet nga subjektet, kontrata sht e pavlefshme.
Liria e kontraktimit kufizohet ne rastet kur krkohet dhnia e plqimit, kur krkohet leja
ose plqimi pr mbrojtjen e interesit individual, p.sh. Kujdestari jep plqimin pr te
mbrojturin.
Parimi i konsensualizimit
Parimi i konsensualizimit sht parimi i dyte i rndsishm i se drejts kontraktore.
Ky parim do te thot se kontrata mund te lidhet thjesht ne baze te vullnetit te palve
kontraktuese solo consensus, pa pasur nevoje pr prmbushjen e forms se caktuar.
Ne baze te ktij parimi kontrata lidhet duke u mbshtetur ne bona fides- ne
mirbesimin, e palve kontraktuese.

KLASIFIKIMI I KONTRATAVE

Klasifikimi i kontratave
Liria e rregullimit t marrdhnieve kontraktuese ka mundsuar krijimin e kontratave

t shumta dhe t shumllojshme.
Kriteret pr klasifikimin e kontratave jan t ndryshme.
Duke pasur parasysh faktin s nj kontrat a sht parapar sipas ligjit apo jo, kontratat
klasifikohen n:
1. Kontrata me emr dhe
2. Kontrata pa emr.
Sipas kushteve t domosdoshme q nevojiten pr krijimin e tyre - se kontrata a lidhet

n baz t vullnetit t palve - solo consensus apo n baz t forms s caktuar,
kontratat klasifikohen n:
1. Kontrata konsensuale dhe
2. Kontrata formale.
Duke pasur parasysh se njra pal pr at q ka dhn a merr kundrvler adekuate

apo jo, kontratat klasifikohen n:
1. Kontrata me shprblim dhe
2. Kontrata pa shprblim.
Sipas t drejtave dhe detyrave q krijohen midis palve kontraktuese, kontratat

klasifikohen n:
1. Detyruese t njanshme dhe
2. T dyanshme.
Sipas asaj s me rastin e lidhjes s kontrats, a i din palt kontraktuese, t drejtat

dhe detyrat e tyre dhe se a varet kjo nga nj rrethan e ardhshme dhe e pasigurt,
kontratat klasifikohen n:
1. Komutative dhe
2. Aletore.
Sipas kohzgjatjes s prestimit q duhet t prmbushet, kontratat klasifikohen n

kontrata me:
1. Prestime t prhershme dhe
2. Prestime t prkohshme.

Sipas asaj se nj kontrat a jan elementet e nj kontrat apo ka elemente t disa

kontratave, kontratat klasifikohen n:
1. T thjeshta dhe
2. T prziera.
N baz t mnyrs s lidhjes s tyre, kontratat klasifikohen n:

1. T prgjithshme dhe
2. T veanta.
Duke pasur parasysh faktin s nj kontrat a mund t ekzistoj pavarsisht nga

ekzistimi i saj apo varet nga ndonj kontrat tjetr, kontratat klasifikohen n kontrata
t:
1. Pavarura dhe
2. Akcesore
Duke u bazuar n faktin se nj kontrat a lidhet me qllim q t lidhet nj kontrat

tjetr, kontratat klasifikohen n:
1. Parakontrat dhe
2. Kontrata kryesore.
Se a merren parasysh cilsit e veanta t pals kontraktuese apo jo, kontratat

klasifikohen n:
1. Kontrata intuitu personale dhe
2. Jo intuitu personale (personale dhe jo personale).
Se n lidhjen e kontrats a marrin pjes drejtprdrejt t gjitha subjektet q kan

shprehur vullnetin, apo nj person e lidh kontratn n emr t tyre, kontratat
klasifikohen n :
1. Individuale dhe
2. Kolektive.
Sipas tekniks dhe mnyrs s lidhjes s tyre, kontratat klasifikohen n kontrata me:
1. Prmbajtje t caktuar dhe
2. Kontrata t adezionit.
Varsisht s n nj kontrat a duket baza apo nuk duket, kontratat klasifikohen n:

1. Kuazale dhe
2. Abstrakte.

Kontratat me emr dhe pa emr (contraktus nominatus dhe innominatus)

Kontrata me emr, jan ato q jan t parapara dhe t rregulluara shprehimisht me
dispozita t ligjit ose t kodeve civile. N kt grup kontratash bjn pjes: kontrata e
shitjes, e dhurats, kmbimit, veprs, qiras etj.
Kontrata pa emr, jan ato kontrata q nuk e kan emrin e tyre dhe nuk jan t
rregulluara me ligje ose kode civile, por krijohen nga palt duke u bazuar n rregullat e
prgjithshme t s drejts kontraktuese.
N kt grup kontratash bjn pjes: kontrata pr sefin, kontrata pr ekspozimin,
botimin dhe kontrata pr angazhimin e kapaciteteve hotilere.
Kontratat konsensuale dhe formale

Kontrata konsensuale jan ato kontrata, t cilat lidhen me marrveshjen e thjesht t
palve kontraktuese-solo consensus, palt duhet t shprehin qllimin e kontraktimit.
Si kontrata konsensusale jan: kontrata mbi shitjen, mbi veprn, mbi qiran etj.
Kontrata formale jan ato kontrata, pr lidhjen dhe vlershmrin e t cilave me ligj
sht caktuar forma e posame, e cila paraqitet si element konstituiv i kontrats.
N kt grupe t kontratav hyn: kontrata mbi ndrtimin, kontrata mbi sigurimin,
kredin, garancin bankare, dhuratn.
Kontratat me shprblim (oneroze) dhe pa shprblim (lukrative)

Kontrata me shprblim n kto kontrata jept shprblimi pr at q merret. N kt
grup kontratash hyjn: kontrata mbi shitjn, mbi veprn, mbi ortakerin, mbi qiran,
mbajtjen e prjetshm,mbi ndrtimin.
Kontratat pa shprblim - jan ato kontrata n t cilat nuk jepet kurrfar shprblimi pr
at q fitohet.
Ktu hyjn: kontrata mbi dhuratn, huan pa kamat, kontrata mbi shrbimin, kontrata
mbi depozitn.
N kontratat me shprblim debitori prgjigjet pr mungesa fizike dhe juridike t
sendeve, kurse te ato pa shprblim nuk prgjigjet pr to, por vetm pr dashje.
Kontrata detyruese t njanshme dhe dyanshme

Kontratat e njanshme - jan kontrata nga t cilat krijohen detyra vetm pr njrn pal
kontraktuese, vetm ajo pal bhet debitor, kurse pala tjetr fiton t drejtn pr t
krkuar dhe bhet kreditor i saj.
Si kontrata t njanshme detyruese jan: kontrata mbi dhuratn, kontrata mbi huan,
kontrata mbi depozitn, kontrata mbi shrbimin, kontrata mbi autorizimin.
Kontratat e dyanshme detyruese krijojn t drejta dhe detyra pr t dy palt
kontraktuese, pra krijohen nga borxhi dhe krkesa.

Kontrata t ktilla jan: kontrata mbi qiran, kontrata mbi veprn, kontrata mbi
ortakrin, kontrata mbi sigurimin.
Kontrata komutative dhe aleatore

Kontrata komutative jan ato kontrata n t cilat palt kontraktuese q n astin e
lidhjes s kontrats i din t drejtat dhe t detyrat e tyre.
N kto kontrata hyjn: kontrata mbi shitjen, kmbimin, ndrtimin, sigurimin, qiran,
ortakrin etj.
Kontrata aleatore jan ato t drejta n t cilat palt n astin e lidhjes se kontrats nuk I
din t drejtat dhe detyrat e tyre, por kjo varet nga nj rrthan e ardhshm dhe e
pasigurt.
N kt grup hyjn: kontrata mbi sigurimin, kontrata mbi lojn dhe kushtin, kontrata
mbi mbajtjen e prjetshme.
Kontrata me prestime t prhershme dhe t prkohshme

Kontrata me prestime t prkohshme jan ato n t cilat prestimet ekzekutohen aty pr
aty, menjher. Detyrimi i debitorit prbht prej nj brje ose mosbrje, prej nj
lshimi t cilin ekzekuton pr nj cast, p.sh. Kontrata e shitjes s sendeve me para t
gatshme.
Kontrata me prestime t prhershme jan ato, t cilat ekzekutohen me intervale m t
gjata kohore. N kto kontrata, detyra e debitorit prbehet prej shum brjesh, mos
brjesh ose lshimesh, p.sh. kontrata mbi qiran, pagesa mujore etj.
Kontratat e thjeshta dhe t prziera

Kontratat e thjeshta jan ato q kan elemente t nj kontrate dhe paraqet nj lloj t
caktuar kontratash (p.sh. kontrata e shitjes, e qiras, e depozits, e dhurats, e
kmbimit etj).
Kontrata e przier sht nj kontrat, e cila sipas prmbajtjes ka elemente t disa
kontratave t thjeshta. Prmbajtja e ktyre kontratave paraqet nj trsi t nj kontrate
unike.
Kontrata t prziera jan: kontrata mbi pansionin, kontrata mbi sefin, kontrata mbi
allotmanin, kontratat mbi ingjeneringun.
Kontrata mbi sefin prmban elementet t kontrats mbi qiran dhe depozitn.
Kontratat e prgjithshme dhe t veanta

Kontrata t prgjithshme jan ato t cilat palt i kan caktuar, saktsuar, t drejtat dhe
detyrat n mnyr t prgjithshme, pr nj periudh t gjat kohore.
Kto zakonisht lidhen n ndrtimtari pr ndrtimin e urave, rrugev, fabrikave.

Pr kryerjn e ktyre punve lidhen dy lloje kontratash: t prgjithshme dhe t veanta.

Kontratat e prgjithshme me t cilat konstatohen dhe saktsohen t gjtha punt e
ndrtimit.
Kontrata t veanta jan ato t cilat lidhen pr do vit kalendarik, ku caktohen punt e
ndrtimit pr at vit.
Kontrata t veanta jan ato kontrata n t cilat jan konstatuar detyrat konkrete t
palve pr nj periudh t shkurtr prej nj viti.
Kontratat e pavarur dhe akcesore

Kontratat e pavarura (kryesore) krijojn efekte juridike dhe shuhen pavarsisht nga
ndikimi i ndonj kontrate tjetr.
Kontrata t pavarura jan: kontrata e shtitjes, ortakris, e qiras, e veprs, e shrbimit,
e dhurats etj.
Kontrata akcesore lidhet, ekziston dhe varet nga kontrata kryesore. Zakonisht kto
kontrata lidhen si shtes e kontrats s pavarur ose e kontrats s veant, por
akcesore.
Kotrata akcesore jan: kontrata pr dorzanin, kaparit, pengun, hipotekn, kuacionit,
pendimin.
Kontratat akcesore m s shumti lidhen pr ekzekutimin e kontrats.
Kontratat kauzale dhe abstrakte

Kontrata kauzale, shkaku i drejtprdrejt juridik pr ka sht lidhur kontrata sht i
njohur jo vetm pr palt kontraktuese, por edhe pr personat e tret.
Ktu bjn pjes: kontrata mbi dhuratn, huan, depozitn, qiran, veprn etj.
Kontratat abstakte jan ato t cilat nuk sht cekur qllimi pr t cilin palt obligohen.
Baza e kontrats ekziston n kto kontrata, por shkaku nuk sht njohur pr palt
kontraktuese, sepse obligohen.
Kontrata abstakte sht kombiali, ose kur dikush obligohet me shkrim se dikujt do tia
paguaj shumn e caktuar t parave.
Kontratat individuale dhe kolektive

Kontrata kolektive jan ato q krijojn efekte juridike pr t gjitha subjektet q i
prkasin grupit t caktuar, pa marr parasysh se t gjith nuk kan dhn plqimin pr
lidhjen e saj.
Ktu hyjn: kontrata kolektive e puns, kontrata e sigurimit kolektiv, pajtimi me dhun i
kreditorve.

Kontrata individuale, jan ato me t cilat saktsohen detyrat ndrmjet subjekteve -

antarve t grupit n emr t t cilave sht lidhur kontrata kolektive. Rastet m t
shpeshta jan: kontrata individuale e puns q lidh puntori me pundhnsin.
Kontratat paraprake dhe kryesore

Kontrata paraprake jan ato me an t cilave palt jan obliguar q n t ardhmen t
lidhin kontrat tjetr, elementet e t cilave jan caktuar m par.
Forma e parakontrats varet nga forma e kontrats kryesore q do t lidhet n rast se
forma sht kusht i vlefshmris s kontrats.
Kontrata kryesore jan ato t cilat krijohen pasi t jet prmbushur kontrata paraprake.
Nuk mund t zbatohen n kontratat paraprake rregullat mbi prgjegjsin pr mungesat
fizike dhe juridike t sendeve.
Kontrata personale dhe jo personale

Kontrata personale jan ato pr lidhjen e t cilave merret parasysh cilsia e veant e
pals kontraktuese.
Si cilsi t veanta konsiderohen: talenti, mjeshtria e veant, besimi i caktuar,
afiniteti ndaj nj personi.
Kontratat personale shuhen me vdekjen e pals, vetit e veanta t s cils jan marr
parasysh pr lidhjen e kontrats.
Kontratat jo personale jan ato, n t cilat nuk merret parasysh cilsia e veant e pals
kontraktuese (p.sh. kontrata e shitjes, kmbimit etj).
Kontrata me prmbajtej t caktuar dhe kontrata e adezionit

Kontrata me prmbajtje t caktuar jan ato, n t cilat sht caktuar prmbajtja nga
palt kontraktuese. N kto kontrata palt me marrveshje i caktojn elementet dhe
kushtet e saj.
Kontrata t adezionit jan ato, n t cilat njra pal q m par i cakton elementet dhe
kushtet e kontrats, kurse pala tjetr nuk merr pjes n prpilimin e ksaj kontrate, e as
q ndikon n ndonj element t ktyre kontratave.
Kto kontrata paraqiten n kontratat mbi transportin e mallrave n hekurudha, n
trafikun ajror, ujor, n lmin e sigurimit, n shrbimet postale, n shrbimet kumunale.
Interpretimi i kontrats
Kontrata sht vepr e palve kontraktuese. Ajo lidhet me pajtimin e vullnetit t

shprehur t dy ose m shum subjekteve me qllim t krijimit, ndryshimit, ose shuarjes
s marrdhnies s caktuar t detyrimeve.

Interpretimi i kontrats do t thot prcaktimi i kuptimit t vrtet dhe efekteve t

dispozitave t saj.
N rregullat e interpretimit t kontrats dallohen:
A. Rregullat e prgjithshme dhe
B. Rregullat plotsuese.
Nuk ekziston pajtimi sa u prket rregullave t prgjithshme t interpretimit.
Disa teoricient, t nisur nga koncepcionet individaliste, e konsiderojn se kontrata
duhet t interpretohet vetm sipas kritereve subjektive, do t thot sipas vullnetit t
shprehur t palve kontraktuese.
Sipas teoricientve t tjer, t cilt nisen prej koncepcioneve solidariste t kontrats,
kontrata duhet t interpretohet sipas kritereve objektive, do t thot sipas dokeve dhe
shprehive t rrethit shoqror n t cilin sht lidhur kontrata.
Sipas kodit civil Gjerman, duke theksuar se me rastin e interpretimit t kontrats duhet
vrtetuar vullneti i vrtet i palve kontraktuese dhe ai t interpretohet sipas kuptimeve
t qarkullimit afarist.
Rregullat plotsuese t interpretimit t Kontrats

Prve rregullave t prgjithshme t interpretimit t kontrats, ekzistojn edhe rregullat
plotsuese.
Kto rregulla jan:
Gjat interpretimit t kontrats nuk duhet tu prmbahemi domethnieve bukfale t
shprehjeve t prdorura, por duhet t vrtetohet qllimi i prbashket i palve
kontraktuese.
Nse ndonj kontrat ose ndonj dispozit e saj sht e pakuptueshme, duhet br
prpjekje q kontrata t ngel n fuqi dhe q kur t interpretohet t kt ndonj
kuptim.
Interpretimi duhet t jet i till q ti prgjigjet prmbajtjes, natyrs, lnds dhe
karakteristikave t kontrats.
Nse dispozitat e kontrats prbhen nga fjal t cilat mund t ken kuptim t ngusht
ose t gjer, dhe nuk dihet me siguri se cilin kuptim palt e kan parasysh, kontrata
duhet t interpretohet n kuptimin e ngusht.
N qoft se interpretohet kontrata me shprblim, ajo duhet t interpretohet me synim
q t realizohen rregullat e drejtshmris n dhniet reciproke t palve.
N rast se kontrata sht lidhur sipas prmbajtjes q m prpara t shtypur, ose kur
kontrata ka qen e prgaditur n ndonj mnyr tjetr dhe e propozuar nga njra pal
kontraktuese, dispozitat e paqarta do t interpretohen n llogari t pals tjetr.
Kontratat e tilla interpretohen n dm t prpiluesit n baz t rregulls q secili e
bart rrezikun e prdorimit t shprehjeve t dykuptimshme.

Interpretimi zakonisht sht pun e gjykats, prandaj ajo duhet ti ket parasysh t
gjitha kto rrethana me qllim q t vrtetohet vullneti i prbashkt i palve, duke mos
eliminuar suazat e rendit juridik t asaj t drejte ku ajo lidhet.
Kontratat e ndaluara
Kontrata sht e ndaluar nse sht n kundrshtim me parimet kushtetuese, me
dispozita ligjore, me normat e moralit shoqror dhe me normat e dokeve t mira.
Kontratat e ndaluara paraqiten n t drejtn e detyrimeve, n t drejtn ekonomike,
reale, financiare, administrative, dhe n t drejtn e puns.
Rastet e kontratave t ndaluara

Rastet m t shpeshta t kontratav t ndaluara, q paraqiten n praktik jan:
Esht e ndaluar q kontrata t lidhet midis avokatit dhe klientit, me t ciln avokati, pr
shrbimet q ofron merr m tepr shprblim, se q parashihet me tarifn q nxirret nga
Oda e Avokatve.
Esht e ndaluar kontrata q lidhet midis avokatit dhe klientit me t ciln avokati blen
trsisht ose pjesrisht gjn kontestuese q i sht besuar atij n mbrojtje.
Sipas nj rregulle tradicionale, merret se kontrata shte e ndaluar kur lidhet midis
avokatit dhe klientit, n t cilin avokatit i premtohet ti paguhet njra pjes e shums t
ciln pala e realizon nga ky kontest.
Esht e ndaluar kontrata pr dhnien e shums s caktuar t parave ndrmjetsuesit
pr t lidhur kuror midis personave t caktuar.
Esht e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjekteve, kur njri subjekt i premton
ndonj dobi pasurore q pala tjetr t lidh kuror.
Esht e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjekteve, kur njri subjekt i premton dobi
pasurore ose i jep subjektit femr me qllim t krijoj bashksi ilegjitime.
Esht e ndaluar kontrata e lidhur midis personave fizik dhe personave juridik civil, e cila
ka pr lnd t kontrats sendet n prdorim t prgjithshem, p.sh. rrugt, liqejt ,
sheshet, mineralet etj.
Esht e ndaluar kontrata midis palve kontraktuese kur njra merr detyrim nga pala
tjetr q t kryej vepr penale.
Pasojat juridike t kontrateve t ndaluara

Kontratat e ndaluara jan kontrata t pavlefshme.
Pavlefshmria e tyre sht relative ose absolute, varsisht nga fakti se ka cnojn
kontratat n rastin e lidhjes.
Nse me lidhjen e kontratave cnohet interesi individual i palve kontraktuese, kontrata
sht me pavlefshmri relative.

Kur me lidhjen e kontratave cnohet interesi i prgjithshm i shoqris, kontrata sht

me pavlefshmri absolute.
Anulimi i ktyre kontratave bhet sipas detyrs zyrtare n rast se sht pavlefshmria
absolute ose me inciativn e pals s dmtuar, kur sht pavlefshmria relative.
Anulimi i ktyre kontratave krijon pasoja juridike. Kto pasoja shprehen n kthimin n
gjendjen e mparshme.
Kthimi mund t jet i njanshm ose i dyanshm.
N rast t pavlefshmris s kontrats do pal kontraktuese sht e detyruar tia
kthej tjetrs at q e ka marrur n baz t kontrats s till, por n qoft s kjo nuk
sht e mundshme, ose n qoft se natyra e asaj q sht prmbushur e kundrshton
kthimin, do t jepet shprblimi prkats me para, sipas mimeve n kohn e marrjes s
vendimit gjyqsor, prve se ligji nuk cakton dika tjetr.
N qoft se kontrata sht e pavlefshme pr shkak t qllimit, ose sht kundr
parimeve kushtetuese t rregullimit shoqror, dispozitave ligjore ose morolit shoqror,
gjykata mund ta refuzoj n trsi ose pjesrisht krkesn e pals s pandrgjegjshme
pr kthimin e asaj ka ka dhn pala tjetr, e mund t vendos q pala tjetr at q e ka
marr n baz t kontrats se ndaluar tia dorzoj komuns n territorin e s cils ajo e
ka silin, vendbanimin ose vendqndrimin.
Pasojat juridike paraqiten n rast se sht kryer ekzekutimi i pjesshm ose n trsi i
kontrats.
Kontratat me fajde
Kontrata me fajde sht ajo sipas s cils njra pal kontraktuese fiton pr vete ose pr
personin e tret nj dobi t pamas nga pala tjetr kontraktuese, duke shfrytzuar
nevojn, varsin, mendjelehtsin, paprvojn e pals tjetr kontraktuese.
Pr t ekzistuar kontrata me fajde duhet t plotsohen disa kushte:
T jet kontrat me shprblim,
T ekzistoj nevoja e njrs pal kontraktuese
T ekzistoj mendjelehtsia
T ekzistoj paprvoja dhe t shkaktohet disproporcioni i prestimeve.
T ekzistoj kontrata me shprblim, sht rregull e prgjithshme se vetm n kontrata
me shprblim zbatohen rregullat e kontrats me fajde.
T ekzistoj nevoja e pals se dmtuar. Nevoja ekziston kur njra pal sht n pozit t
veshtir materiale, kur ka skamje n aspektin material ose nevoja pr ndonj bar (ilaq)
pr shrim.
Mendjeletsia, ekziston ather kur subjekti q vendos pr t lidhur kontrat nuk
mendon pr prmbajtjen e saj, e as q di pr rrejdhimet e kontrats q lidh.

Paprvoja, paraqet nj situat t atill, n t ciln nj subjekt ka lidhur kontrat duke

mos pasur njohuri t mjaftueshme pr lidhjen e kontratave.
Kontratat me fajde jan kontrata t ndaluara. Qllimi kryesor i tyre sht shfrytzimi i
pals s dmtuar.
T drejtat e pals s dmtuar

Pala e dmtuar ka t drejt t krkoj anulimin e kontrats. N qoft se disproporcioni i
dhnieve reciproke t palve nuk mund t eliminohet, kontrata shpallet e pavlefshme.
E drejta e anulimit t kontrats realizohet n afatin njvjear dhe rrjedh prej astit t
lidhjes s kontrats.
Pala e dmtuar ka t drejt t krkoj q kontrata t mbtet n fuqi, duke eliminuar
dispropocionin e prestimeve t shkaktuar me kontratn me fajde.
I dmtuari ka t drejt t krkoj shprblimin e dmit nse i sht shkaktuar dm pals
s dmtuar me lidhjen e kontrats me fajde.
Pasojat juridike t ktyre kontratave jan t njjta me ato t kontratav t ndaluara.

LIDHJA E KONTRATS - OFERTA

LIDHJA E KONTRATS
Lidhjes se kontrates i paraprijne veprimet paraprake, sic jane:
1. Negociatat,
2. Bisedimet dhe
3. Parabisidimet e paleve kontraktuese.
Pas perfundimit te ketyre parapergaditjeve, palet ndermarrin veprime kontrekte rreth

lidhjes se kontrates, si jane:
1. oferta dhe
2. pranimi i ofertes.
Negociatat
Lidhjes s kontrats i paraprijn bisedimet midis subjektve t caktuar.
Subjektt e interesuar mund t bisedojn pr elementet e:
1. caktimit t lartsis s mimit,
2. pr mnyrn dhe vendin e drgimit,
3. pr cilsit e sendit,
4. pr pagesn etj.
Kto parabisedime e kan karakterin e paraprgatitjes rreth lidhjes s kontrats.
N kt faz t bisedimeve, palt nuk jan n detyrim ndaj njra tjetrs.
Negociatat i paraprijne lidhjes se kontrats dhe nuk i obligojn palt biseduese.
Negociatat kan ndikim me rastin e interpretimit t kontrats dhe oferts.
Gjykata gjat interpretimit e kontrats gjithsesi duhet t marr parasysh vullnetin e
prbashkt t palve kontraktuese.
N qoft se ndonj subjekt pa arsye trhiqet nga negociatat e bra ather shkaktohet
dem.
Shprblimi i demit n kt rast prfshin;
1. humbjet e psuara,
2. shpenzimet e bra dhe
3. dobit eventuale q do ti realizonte I dmtuar.
4. Gjykata ketu merr parasysh sjelljen e dmtuesit, rrezikun normal n afarizm, dhe
shpenzimet e bra.
5. N shpenzime te lidhjes kontrates hyjne:
6. Shpenzimet e korrespodences
7. Udhtimet
8. Provezioni, ndrmjetsuesit, prfaqesuesit
9. Taksat gjyqsore, shpenzimet e prpilimit dhe t
10. Regjistrimit te kontrats.

OFERTA
Oferta sht shprehje e vullnetit t nj personi me an t cilin e fton personin tjetr t
konkretisht t caktuar m qllim q t lidhe nj marrdhnie kontraktuale kontrat.
Personi q ofron ofertn quhet ofertues ,
kurse personi t cilit I ofrohet oferta quhet i ofertuar.
M ofert merret iniciativa pr lidhjen e kontrats.
Oferta duhet ti plotesoje keto kushte:
Q t jet dhn nga personi i cili ka qllim t lidhe kontratn (ofertuesi) ose nga
personi I autorizuar i tij.
Ti prmbaj elementet thelbesore pr lidhjen e kontrats, t ciln dshirojn ta lidhin.
T prmbaj qart dhe seriozisht vullnetin e shprehur t propozuesit s dshiron t
lidhe kontrat n baz t kushteve t propozuara.
Oferta duhet t bhet me shkrim nse lidhet kontrata formale.
Malli q sht i ekspozuar n vitrinn e supermarketeve, t ndryeshme me mim te
caktuar paraqet oferten per lidhjen e kontrats s shitjes me do konsomues.
Mnyra e paraqitjes s oferts

Oferta mund t paraqitet me;
1. shkrim,
2. me goje,
3. ne heshtje.
Mnyrat e paraqitjes s oferts ndahen n dy grupe:
1. t drejtprdrejta dhe
2. t trthorta.
N mnyrn e drejtprdrejt t paraqitjes s oferts hyjn:
T gjitha deklaratat t shprehjes s vullnetit t bra me goj , me shkrim dhe m t
gjitha mjetet e tjera me an t cilave mund t tregohet qllimi pr t lidhur kontrat.
N mnyrat e trthorta t paraqitjs s oferts hyjn: t gjitha ato shprehje t
vullnetit, prej t cilave nuk mund t kuptohet s shprehin vullnetin pr t lidhur
kontrat, po mund t kuptohet trthorazi se ekziston nj vullnet I till.
N shprehjen e trthort t vullnetit hyjn edhe veprimet konkludente.
P.sh. sht lidhur kontrata mbi qiran, ns qiradhnsi ka marr qiran prpara edhe
pr priudhn q vjen pas kalimit t afatit.
Efektet juridike t oferts

Oferta sht shprehje e njanshme e vullnetit t ofertuesit, me an t s cils ai
propozon lidhjen e kontrats sipas kushteve t cilat I ka parashtruar n ofertn e vet.

Oferta nuk sht kontrat. Q t bhet kontrat, i ofertuari duhet ta paraqes

mendimin e vet dhe t pranoj ofertn.
Duhet dalluar ofertn e drejtuar personit t pranishm dhe ajo q i afrohet personi jo t
pranishm.
Konsiderohet se oferta i ofrohet personit t pranishm kur palt gjinden n t njjtin
lokal, dhe kur gjenden n lidhje t drejtprdrejt me ann t mjeteve teknike t
informimit.
Konsiderohet se oferta i bhet personit jo t pranishm jo vetm kur ofertuesi dhe i
ofertuarit nuk gjinden n t njjtin lokal,
edhe ne rast se kur ata gjinden bashk - oferta sht ofruar personit t pa autorizim pr
lidhjen e kontrats.
Si rregull, ofertuesi sht I lidhur pr ofertn, t ciln ia ka br ofertuarit dhe nuk
mund ta revokoj ofertn, por nga kjo rregull ka perjashtim.
Ofertuesi mund ta revokoj ofertn gjersa nuk i ka arritur t ofertuarit.
Pranimi i oferts
Pranimi i oferts sht shprehje e njanshme e vullnetit t ofertuarit me ann e t cilit e
miraton propozimin e ofertuesit pr lidhjen e kontrats n kushte t caktuara n ofert.
Kontrata lidhet pas prputhjes s oferts dhe t pranimit.
Q deklarata e nj personi, e cila paraqt prgjigjjen e nj personi t ofertuar pr
propozimin e ofertuesit, t jet pranim i oferts, duhet t plotsohen kto kushte:
T jet dhn nga personi i ofertuar, ose ngas personi i autorizuar prej tij. Si oferta,
ashtu edhe pranimi I saj duhet ti prkasin vetm ofertuesit dhe t ofertuarit.
Q sipas prmbajtjes ti prgjigjet plotsisht oferts. Pranimi i ofertes do te eksizstoj
vetm n ate rast, kur m t do t pranohet oferta n trsi, ashtu si sht pa kurrfar
kufizimesh, ndrrimesh.
Q t prmbaj shprehjen e qart dhe serioze t vullnetit t ofertuarit se dshiron t
lidh kontratn n kushtet e parapara n ofert.
Q ti arrij me koh propuzuesit d.m.th. N afatin e caktuar n ofert. Pranimi I arritur
pas afatit t caktuar pr pranim nuk krijon kurrfar efekti dhe ofertuesi nuk do t jet
me I lidhur pr propozimin e vet.
Mnyrat e pranimit t propozimit

Mnyrat e pranimit t propozimit, ose oferts, mund t jen:
1. t drejtprdrejta dhe
2. trthorta.

N mnyrn e drejtprdrejt hyjn ato deklarata t bra vecmas me goj , me shkrim,

me shenja t prgjithshme t pranimit ( luajtja e koks, duke dhn dorn, duke dhn
kaparin).
Ne menyrat e drejtperdrejta te pranimit te ofertes hyjne: nenshkrimi I te ofertuarit ne
oferten me shkrim te kontrates ose venia e shenjes se gishtit.
N mnyr t trthort pranimi i oferts , duhet q nga sjellja e personit t ofertuar t
kuptohet se ai ka dashur t shpreh pajtimin q t lidhet kontrata sipas propozimit t
br, p.sh. Kur personi sendin e dhene nga propozuesi do t vr n shport. Nga ky
veprim i ofertuari e pranon ofertn pr lidhjen e kontrats mbi shitjn.
Heshtja dhe pranimi i oferts
Nse palt kan lidhur ndonj kontrat n koh t caktuar, vazhdimi i ksaj
marrdhnieje mund t bhet duke heshtur, P.sh. N kontrata mbi qiran.
Nse ndrmjet palve ekzistojn marrdhnie t prhershme pune, heshtja e t
ofertuarit konsidrohet si pranim i oferts.
Nse palt merren vesh q heshtja e t ofertuarit t konsiderohet kontrata sht e
lidhur dhe s sht arritur pajtimi ndrmjet tyre
Efektet juridke t pranimit t oferts

Pasi i ofertuari jep plqimin pr ofert, lidhet kontrata e cila krijon t drejta dhe detyra
ndrmjet atyre subjektve.
Deklarata pr pranimin e oferts mund t revokohet ather kur deklarata pr
revokimin e pranimit t oferts arrin t ofertuesi para, ose njkohsisht kur arrin
deklarata pr pranimin e oferts.
Revokimi i vonuar i oferts nuk do t krijoj kurrfar efekti juridik.
Mbi kohn e lidhjes s kontrats

Nga asti kur lidhet kontrata rrjedhin edhe efektet e saj , detyra pr debitorin dhe t
drejtat pr kreditorin.
Nga ky ast fillon t rrjedh afati i kontrats n baz t s cils palt jan t detyruar ta
ekzekutojn detyrimin.
Sipas kohs s lidhjes s kontrats vrtetohet aftsia punuese t palve, e cila sht e
rndsishme pr zgjidhjen e cshtjs , se cila norme duhet t zbatohet kur sht br
ndrrimi i normave pr kt lloj kontrate.
Caktimi i kohs se lidhjes s kontrats ka rndsi edhe pr caktimin e vendit te lidhjes
s saj.
Koha e lidhjs s kontrats sht leht t caktohet kur oferta bhet ndrmjet palve t
pranishme.

Problemi lind ather kur lidhet kontrata ndrmjet palve jo t pranishem.

Ekzistojn katr teori pr kt cshtje: teoria e drgimit, teoria e deklarimit, teoria e
marrjes dhe teoria e njoftimit.

LETRAT ME VLER

Kuptimi i letrave me vler

Me lshuarjen e tyre n qarkullim krijojn detyrime me shprehjen e njanshme t
vullnetit;
Jan dokumente t shkruara me t cilat mund t prcaktohet ndonj e drejt pasurore e
cila sht inkorporuar n letr dhe sht e patjetrsueshme pa ekzistimin e letrs me
vler;
Letra me vler sht karakteristike se i takon atij q e mban q nnkupton se sht e
lidhur ngusht me subjektin q e mban;
Roli i letrave m vler n t drejtn biznesore dhe biznesin n prgjithsi sht shum i
madh;
Letrat me vler jan dokumente t cilat prpilohen me shkrim;
Formaliteti (Forma) sht njra ndr karakteristikat kryesore t saj;
Kjo nnkupton se ato prodhojn efekt juridik dhe ekonomik vetm nse jan t krijuara
n formn t ciln shprehimisht e prcakton ligji.
Letrat me vler i paraqesin dy vlera:

Vlern e vet q kan; dhe
Vlern t ciln e mbajn.
Nga kjo del se letrat me vler mban dy lloje t drejtash:

T drejtat n vet letrat me vler q ti posedon ato; dhe
T drejtat t cilat dalin nga letrat me vler (ajo se far sht shkruar n t);
Letrat me vler mundsojn zhvillim t shpejt dhe t sigurt t biznesit;
Lehtsojn qarkullimin n biznes dhe rrisin sigurin juridike;
Nj letr me vler pr t shrbyer si dokument i bazuar me ligjin duhet ti plotsoj
disa karakteristika t domosdoshme:
Duhet t cilsohet lloj i letrs me vler p.sh. sikurse q sht fjala pr kambialin, ekun,
fletdetyrimin, etj;
Firmn, respektivisht emrtimin dhe selin e lshuarsit t letrs me vler;
Firmn, respektivisht emrin e personit me urdhrin e t cilit lshohet letra me vler;
Caktimi i sakt i detyrimit i cili del nga letra me vler (elementet gjeografike, kalendarike
etj)
Nnshkrimi i lshuarit t letrs me vler ose faksimili i lshuarit nse kjo beht n seri;
Nnshkrimi .

SIPAS NATYRS S T DREJTAVE Q MBAJN NE VETE, LETRAT ME VLER MUND TI NDAJM

N:
Detyrime juridike;
- Kambiali dhe eku
Sendore reale juridike;
- T drejtat e pasuris apo hipoteks
Letra me vler t korporatave;
- Aksionet
LLOJET E LETRAVE ME VLER

Ndarjen e letrave me vler zakonisht ndahet sipas kriterit t bartsve t tyre;
T ktilla jan:
Letrat me vler me emr;
Letrat me vler sipas urdhrit;
Letrat me vler sipas prursit;
Letrat me vler me emr jan ato letra ku:
sht i cekur emri i bartsit te t drejtave pronsore dhe juridike t cilat i prmban vet letra;
Vetm personi i cili sht i cekur n letr mund ti realizoj kto t drejta;
Personi i cili e posedon letrn me vler ka mundsi q at ta bart n
personin tjetr;
Letrat me vler me emr garantojn siguri t madhe t qarkullimit;
Me humbjen e ksaj letre ka mundsi t beht amortizimi i tyre;
Letrat me vler sipas urdhrit jan ato letra ku:

Krijojn lehtsira n sfern e qarkullimit ekonomik juridik;
Bartn shum leht dhe n mnyr t thjesht me emr t personit tjetr;
Posedojn klauzoln paguaj sipas urdhrit;
Bartja e till e s drejtave quhet ndryshe INDOSIM
Me rastin e humbjes s tyre ka mundsi t beht amortizimi i tyre;
Letrat me vler sipas prursit;

Jan letra me vler shum m t avancuara se dy llojet e siprme;
Jan t liruara nga formalitetet e shumta;
Bartja e t drejtave nga letra beht shum shpejt;
Karakteristik e ktyre letrave sht se n to fare nuk ceket poseduesi i tyre;
Si posedues legjitim i tyre konsiderohet do person i cili e disponon letrn me vler;
Ky lloj i letrave me vler nuk siguron siguri t madhe;
Mundsia e keqprdorimit t tyre sht shum e madhe;

T kto letra me vler nuk ka mundsi t beht amortizimi pasi q kur humbet letra
automatikisht humbet edhe e drejta q del nga ajo.
LETRAT LEGJITIMUESE DHE SHENJTA

Letrat legjitimuese jan dokumente (shkresa) sipas t cilave:
- poseduesi i tyre sht formalisht i autorizuar q nga lshuari i tyre t krkoj q t kryej
ndonj veprim i cili sht i cekur n t;
Letrat legjitimes konsiderohen letra me emr;
Kto letra mund t konsiderohen edhe letra sipas prursit;
Shenja legjitimuese mund t jen p.sh:
- bilet udhtimi
- shenjat e gardrobave;
- shenjat e mallrave;
- shenja t caktuara numra etj.
FLETAKSIONET
Kuptimi dhe rndsia e fletaksioneve
Flet aksionet jan letra me vler q paraqesin risi n sistemin juridik,
po ashtu jan t lidhura me afirmimin e plot t shoqatave aksionare te ne si njrit nga
subjektet themelore ekonomike;
Fletaksioni sht letr me vler me t ciln realizohet pronsia n:

mjetet e deponuara n ndrmarrje,
bank ndonj subjekt tjetr ekonomik,
n organizatat tjera financiare,
ne organizata pr sigurimin e ndonj personi tjetr juridik i cili mund t arrij
fitim.
Poseduesi i fletaksionit i fiton 2 t drejta themelore

1. PJESMARRJA N PJESEN E FITIMIT
2. E DREJTA E PJESMARRJES N
QEVERISJES E SUBJEKTIT BIZNESOR;
Mund t ekziston fletaksioni pa t drejtn e pjesmarrjes n qeverisje;
Kur fletaksioni bartet nga nj person n tjetrin bartet pronsia e cila sht shnuar n
t fletaksionet;
jan shum e prshtatshme pr bashkimin e kapitalit t stimulimit maksimal t angazhimit t
mjeteve t disponuar;

Fletaksionet mund t lshohen n valutn nacionale dhe t huaj mirpo, brenda kufijve ton
n treg mund t shiten dhe t blihen vetm me valutn nacionale;
Fletakisonet paguhen n t holla , ( por ka mundsi edhe n sende edhe n t drejta ,
me nj kusht q vlera e ktyre sendeve t shprehet n t holla );
Fletaksioni prbhet nga 2 pjes :

N PJESEN E PAR T FLETAKSIONIT E CILA QUHET BAZA
(d.m.th. duhet t shnohen t gjitha elementet themelore t fletaksionit ).
NE PJESA E DYT PRBHET NGA PJESA E KUPONIT
( trisks ) q shrbejn pr pagimin e dividendit;
LSHIMI I FLETAKSIONIT
Vendimin pr lshimin e fletaksioneve e nxjerr organi prkats i qeverisjes t ndonj
subjekti ekonomik ekzistues (apo themeluesi p.sh . i ndonj shoqate t re aksionare .
Me vendimin mbi lshimin e fletaksioneve n veanti prcaktohet:

1. EMRTIMI I LSHUESIT T FLETAKSIONEVE;
2. SHENJA E OBLIGACIONIT Q LSHOHET N EMER APO SIPAS PRUESIT (sjellsit);
3. MNYRA E PAGIMIT T DIVIDENDS;
4. KOHA E RREGJISTRIMIT T FLETKASIONEVE;
5. MENYRA E RREGJISTRIMIT T FLETAKSIONEVE;
6. TE KUSH DHE N CILIN AFAT BHET PAGESA E MJETEVE PR BLERJES E FLETAKSIONEVE ;
7. N CILIN AFAT BHET KTHIMI I MJETEVE T PAGUARA N RAST T EMITIMIT T
FLETAKSIONEVE (heqje dore );
8. LLOJET E FLETAKSIONEVE ;
9. PAGESA E FLETAKSIONEVE ;
10. BARTJA E RREZIKUT etj;
Mjetet pr blerjen e fletaksioneve mund t paguhen menjher apo me kste

(kur pagesa bhet me kste blersit t fletaksionit i lshohet fletaksioni i prkohshem n
t ciln do pags e ksteve vrtetohet me shkrim .
N rast se poseduesi i fletaksionit e bn pagesn n trsi trhiqet fletaksioni i
prkohshm dhe i lshohet fletaksioni i rendom i lshuar.

PRMBAJTJA E FLETAKSIONIT
Fletaksioni si letr me vler duhet ti prmbaj t gjitha elementet q jan t parapara
si :
1. SHENJN SE SHT ME FLET AKSION

2. SHENJN E LLOJIT T FLETAKSIONIT , FIRMEN RRESPEKTIVISHT SELIN E LSHUESIT T
FLETAKSIONIT ;
3. FIRMEN RRESPEKTIVISHT EMRIN E BLERSIT APO SHENJEN N EMER T CILIT LSHOHET
FLETAKSIONI ;
4. AFATET E PAGIMIT T DIVIDENDS etj.
Elementet e kuponit pr pagimin e dividend jan

1. NUMRI RENDOR I KUPONIT ;
2. NUMRI I FLETAKSIONIT SIPAS T CILIT DIVIDENDA PAGUHET ;
3. EMERTIMI I LSHUESIT T FLETAKSIONIT ;
4. VITI N T CILIN DIVIDENDA PAGUHET DHE FAKSIMILI I NNSHKRIMI I PERSONAVE T
AUTORIZUAR ( lshuesit t fletaksioneve.)
LLOJET E FLETAKSIONEVE
t prkohshme
prhershme;
Duhet ta bjm dallimin e feltaksioneve

n emr ,
sipas urdhrit dhe
sipas prursit
Sipas radhs s lshimit fletaksionet munden me qen;

t themeluesit ,
t emisiont t pare apo t emisioneve t ardhshme;
fletaksionet munden me qen pa t drejt vote dhe me t drejt vote ose;
me t drejtn e nj vote apo me t drejt m m shum vota n kuvendin e aksionarve .
Rndsi t veanet kan fletaksionet me prorioritet n kt relacion me fletaskionet e

rndomta
Keto kan t drejtn prparsin n pags t dividend po ashtu t drejt pagese me
procedurn e falimentimit.

Fletaksionet me prioritet mund t jen:

KUMULATIVE DHE
PARTICIPUESE
Flet aksioni KUMULATIV jep poseduesit t saj t drejt pagese t dividend paguar
KUMULATIVE;
Fletaksionet PARTICIPUESE, prioritare i japin poseduesit krahas t drejts dividend edhe t
drejtn e ndarjes s fitimit n marrveshjen me vendimin mbi emetimin e ktyre fletaksioneve .
FLETDETYRIMI
sht dokument i shkruar me t cilin emituesi i saj obligohet q, subjektit t shnuar n
fletdetyrim (apo edhe sipas urdhrit t tij) prezentuesit t fletdetyrimit, n ditn,
muajin dhe shum e caktuar ti paguaj shumn e shnuar n kupon;
Fletdetyrimi participativ
Ekziston edhe fletdetyrimi participativ q nnkuptron q poseduesi i tij , prve
kamats (interesit) fiton edhe t drejtn pr pjesmarrje n fitimin i cili sht i
prcaktuar pr emituesin e fletdetyrimit:
N jetn praktike fletdetyrimi mund t emitohet me garancion dhe pa garancion;
Ndrmarrjet dhe institucionet shoqrore politike por edhe subjektet tjera juridike
mund ti emitojn (jepin) fletdetyrimet
n emrin dhe llogarin vet,
n emrin e vet dhe n llogari t dikujt tjetr, dhe
n emr dhe llogari t subjekteve t tjera;
Fletdetyrimi mund t shprehet n valutn e vendit dhe n valut t huaj;
Blersi i fletdetyrimit e fiton t drejtn vetm pasi q t paguaj mimin e saj n trsi.
Fletdetyrimi duhet t prmbaj:

Firmn respektivisht emrin dhe selin e emituesit t fletdetyrimit;
Firmn respektivisht emrin e blersit t fletdetyrimit;
Lartsin e shkalls s kamats;
Prqindjne e pjesmarrjes n fitim nse sht prcaktuar;
Afatet e pagimit t kamats;
Vendin dhe datn e emitimit s bashku me numrin serik dhe kontrollues t
fletdetyrimin;
Faksimilin s bashku m nnshkrim e subjekteve t autorizuara;

Leksione pr:
FLET ARKA
CETEFIKATI
FLET KOMPERCIALJA
Fletarka
Fletarka sht letr me vler pr shumn monetare t caktuar e cila duhet t
prmbushet n afatin e arritjs n baz t shkalls s caktuar t kamats;
Fletarkn mund ta emitoj banka, organizata e caktuar financiare dhe
institucioni kompetent shoqror politik;
Rndsia e tyre qndorn sepse nprmjet t shitjs s tyre emituesi i tyre tubon
mjete monetare afatshkurta;
Fletarka emitohet n baz t vendimit t organit kompetent t emituesit t saj;
Zakonisht fletarka jepet me afatin e arritjes deri n nj vjet;
Certifikati
Certifikati sht dokument i shkruar pr mjetet e deponuara n bank apo n ndonj
institucion tjetr kompetent n baz t nja afati t shkurt t kthimit deri n nj vit;
Flet komercialja
Fletkomercialja sht letr me vler e cila aplikohet nprmjet t shitjs n funksion
gjat tubimit t mjeteve monetare n nj afat t shkurt;
Emitohet nga ndrmarrjet dhe nga subjektet e caktuara juridike ekonomike n baz t
kompetencave ligjore;

KAMBIALI

KAMBIALI
Definicione
Kambiali sht letr me vler me t ciln lshuesi i saj obligohet q tia paguaj ndonj
personi shumn e t hollave e cila sht shnuar n kambial ose ti urdhroj ndonj
personi tjetr q ta bj kt.
Trasanti jep urdhr pr pagimin e kambialit
Trasati merr urdhrin pr pages t kambialit
Remitenti i paguhet kambiali
Nul i anulueshm
Akceptim pranimi i urdhrit q ta paguaj shum e kambialit
Indosanti personi t cilit i bartet e drejta
Indosatri personi i cili i pranon t drejtat biznesore
Nuk ekziston ndonj prkufizim I prgjithshm n t drejtn se cka sht kambiali;

Shumica e ligjeve fare nuk lshohet n prkufizimin e kambialit por vetm I prcaktojn
elemnetet t cilat nj kambial duhet ti posedoj
Pikrisht nga kto elemnet ai mund t prkufizohet n mnyr t knaqshme;
KUPTIMI DHE NATYRA E KAMBIALIT

sht letr me vler e cila lshohet n qarkullim sipas urdhrit;
Duke u bazuar n elementet e t drejts pozitive kambilain mund ta prkufizojm n
kt Kambiali sht pun formale juridike e pavarur nga marrdhnia e cila sht
krijuar, dhe se kjo sht pun e cila vetvetiu vlen dhe e cila obligon me deklaratat e
dhna dhe nnshkrimet e vna n kambial n formn dhe mnyrn si sh parapar
me ligj.
Tri teorit kryesore:

Teoria kontraktuese
Teoria emisionale
Teoria e kreacionit
Teoria kontraktuese sht teoria m e vjetr. Kambiali prkah natyra e saj juridike
sht lloj i veant i kontrats, e cila sht lidhur n ms t lshuesit t kambialit dhe
poseduesit t par t kambilait.
Teoria emisionale kambiali prkah natyra e saj juridike sht lloj i veat i shprehjes
s njanshme t vullnetit, por edhe faktit t lshimit t saj n qarkullim, do t thot

dorzimin e saj personit t tret, sepse vetm n kt mnyr kambiali do ta fitoj

veprimin e saj juridik.
Teoria e kreacionit detyrimi kambialo-juridik krijohet me shprehjen e njanshme t
vullnetit, por edhe t vnjes s nnshkrimit n kambial.
Dallimi n mes t teoris se emisionit dhe kreacionit sht se sipas teoris s emisionit
kombiali duhet t prpilohet dhe lshohet n qarkullim pr t prodhuar efektin e saj
juridik, kurse sipas teoris s kreacionit, detyrimi i kambialit sht krijuar me vet krijimin
e kambialit.
Rrolet kryesore t kambialit jan:

Rroli prioritar i kambialit t sotm qndron n at se ai paraqet nj mjet t
rndsieshm kreditues.
Kambiali mund t shrbej gjithashtu edhe si mjet i prshtatshm pr sigurimin e
krkesave (Garancioneve bankare, kredive t akceptuara)
N raste t veanta kambiali mund t shfrytzohet edhe si mjet i pagess, n radh t
par n qarkullimin ndrkombtar.
Roli dhe rndsia e kambialit n hapsirn ndrkombtare

Sipas materies dhe funksionit kambiali ka fituar disa veti dhe karakteristika
ndrkombtare;
sht njri ndr mjetet m t rndsishme n jetn ekonomike ndrkombtare;
Pikrisht kjo e paraqet nevojn e unifikimit t kambialit;
Prpjekjet e para pr t unifikuar kambalin datojn q n vitin 1812 n Konferencn
Ndrkombtare t Hags;
Pas 30 vitesh me 1930 n Gjenev u mbajt konferenca pr unifikimin e rregullave lidhur
me kambialin;
Kjo konferenc e nxorri konventn pr ligjin uniform;
PARIMET E KAMBIALIT
Parimet e kambialit jan:
Parimi i formalitetit
Parimi i inkorporimit
Parimi i rrptesis s kambialit
Parimi i detyrimit fiks t kambialit
Parimi i solidarsis s debitorve t kambialit
Parimi i drejtprdrejtshmris
Parimi i mvetsis s detyrimeve kambialore.

1) Parimi i formalitetit kambiali si letr me vler tipike, sipas urdhrit hyn n radhn e
letrave formale me vler, ku sipas ligjit sht e obligueshme forma me shkrim.
Deklaratat kambialore dhe nnshkrimet do t ken vler dhe forc kambialore nse
jan t shnuara n kambial, sepse deklaratat dhe nnshkrimet e dhna jasht kambilit
nuk prodhojn efekt kambialo-juridik.
2) Parimi i inkorporimit do t thot se ekzistimi i bazs juridike dhe dshmimi i saj jan
t inkorporuara n letrn e kambialit, dhe se puna juridike e kambialit nuk mund t
dshmohet me mjete t tjera prve letrs s kambialit me shkrim.
3) Parimi i rrptesis s kambialit rreptesia manifestohet n pikpamje t procdurs
formale juridike, sepse pr ti mbajtur t drejtat e kambialit duhet t prdorn
procedurat siq jan: protesta, padia, datimi, amortizimi, etj.
4) Parimi i detyrimit fiks t kambialit ka t bj me at se n baz t kambialit
mund t krkohet pr pages vetm ajo q sht e shnuar n kambial dhe aq sa sht
cekur.
5) Parimi i solidarsis s debitorve t kambialit n t drejtn e kambialit nse nj
debitor ka br pagimin e shums s kambialit , nuk ka t bj me debitorin kryesor,
krijohet mardhnja e bartjes. Ky debitor i cili e kryen pagesn ka t drejt regresi ndaj
t gjith atyre debitorve sepse t gjith kta jan debitor solidar.
6) Parimi i drejtprdrejtshmris secili nga nnshkruesit e kambialit, si debitor t
kambialit sht drejtrsedrejti prgjegjs ndaj poseduesit t kambialit.
7) Parimi i mvetsis s detyrimeve kambialore do deklarat kambialore dhe do
nnshkrim i cili formalo-juridikisht sht n rregull vlersohet nga deklaratat e tjera
kambialore nse kambiali n trsi sht n rregull n aspektin juridiko-formal.
LLOJET E KAMBIALIT
1. Kambiali i trasuar
2. Kambiali personal (solo kambiali)
3. Kambiali personal trheqs sipas urdhrit vetanak.
1) Kambiali i trasuar - sht asi kambiali i cili nj person (TRASANTI) i jep urdhr personit
tjetr (TRASATIT) q personi i tret (REMITENTI) ti paguaj pa kusht shumn e cekur n
kambial n momentin e arritjes s kambialit pr pages.
Dy lloje te kambialit te trasuar:
a) Kambiali i trasuar sipas urdhrit vetanak
b) kambiali i trasuar n trasantin
2) Kambiali personal te ky lloj kambiali ekzistojn vetm dy persona trasanti dhe
remitenti. Ktu trasanti obligohet ti paguaj remitentit shumn nga kambiali n
momentin e arritjes s kambialit pr pages.

3) Kambiali personal trheqs sipas urdhrit vetanak te ky lloj kambiali ne momentin

e lshimit nuk ka kreditor, sepse lshuesi i kambialit e prcakton obligimin q vets ti
paguaj dika. Pra, trasati, trasanti dhe remetenti jan nj person.
4) Kambiali mallor shitsi e krediton blersin n at mnyr q ia lshon kambialin,
kurse blersi e akcepton at dhe n kt mnyr ai bhet debitori kryesor i kambialit.
5) Kambiali afarist shfrytzohet te kontratat e qarkullimit t mallrave dhe shrbimeve.
6) Kambiali financiar sigurohen krkesat e kreditorve n qarkullimin e mallrave,
shrbimeve dhe pagesave.
Kambialte n baz t forms jan:

- Kambiale t plota (prmbajn t gjitha elementet e nvojshme t rndsieshme n
momentin e lshimit),
- Kambialet blanko (prmbajn vetm nnshkrimin e trasantit dhe eventualisht ndonj
element tjetr).
ELEMENTET E KAMBIALIT
Elementet qensore jan:
shenimi n letr se sht kambial n gjuhn n t ciln sht prpiluar
urdhri i pakusht q t paguhet shuma e caktuar
emri i personit i cili duhet ta bj pagesn (trasatit)
prcaktimi i afatit t arritjes s pagess
vendi i pagess
emri i atij t cilit do t duhej t bhej pagesa (remitentit)
data dhe vendi se ku sht lshuar kambiali
nnshkrimi i lshuesit t kambialit (trasantit)
Mungesa e cilitdo element t lartcekur e bn kambialin t pavlefshm juridikisht.
Elementet joqensore jan:
shprehja paguani pr kt prursin e kambialit
shprehja vlera e pranuar n t gatshme ose vlera e pranuar n mall
shprehja paguaj sipas urdhrit, etj.
Pa kto elemente kambiali funksionon pa pengesa. Mirpo, duhet pasur kujdes se nse
jan t shnuara n kambial ato fitojn mbrojtjen juridike dhe duhet respektuar.
PUNT-VEPRIMET KAMBIALORE
Kambiali si nocion i trsieshm paraqet nj numr t punve t ndara juridike, ku secila nga
kto bazohet n veprimet kambialo-juridike.
Lshuarja e kambialit
Shumzimi i kambialit
Akceptimi i kambialit

Avalimi n kambial
Prezantimi i kambialit
Pagesa e kambialit
Indosimi i kambialit (bartja)
Lshuarja e kambialit
Aktin i lshuarjes s kambialit e ndrmerr personi i cili quhet TRASANT, i cili sht
debitori i par kambialor.
Duhet ditur kto t dhna:
a) Kambiali n t cilin nuk ka urdhr t dhn sht nul nse nuk sht aceptuar, kurse kambiali
q sht aceptuar sht i plotfuqishm edhe kur nuk e ka urdhrin e dhn.
b) Nprmjet llojit t blanko kambialit, lshuarja mund t pasoj jo vetm pas aceptimit, por
eventualisht edhe pas deklarimeve t tjera.
c) Lshuarja e kambialit kryhet me vnjn e nhkrimit n kambial n vendin e caktuar pr
trasantin.
Shumzimi i kambialit
Kambiali mund t shumzohet jo vetm n momentin e lshuarjes s tij, por edhe m
von, deri n momentin e pagimit t shums n kambial.
Kambiali vetanak nuk mund t shumzohet, sepse me shumzimin e tij n realitet do t
vie deri te lshuarja m e madhe e numrit t kambialeve, e jo deri te shumzimi i tij.
Shumzohet vetm kambiali i njejt dhe nuk duhet paguar secili ekzemplar i shumzuar.
N ekzemplaret e shumzuar duhet t paraqiten nnshkrimet e t gjith personave t
autorizuar t cilt jan nnshkruar n kambialin origjinal.
do ekzemplar i kambialit duhet t prmbaj numrin e tij rendor.
Ekzemplari burimor i kambialit quhet unikat .
Indosimi i kambialit (bartja)

Indosimi i kambialit sht bartja e t drejtave nga kambiali q bhet me shprehjen e
njanshme t vullnetit me an t cilit nj person i quajtur INDOSANT i bart n personin
tjeter INOSATRIN t drejtat nga kambiali.
Indosamenti pr tu trajtuar i plotfuqishm duhet ti plotsoj dy kushte:
a) q t jet i dhn i pakusht sepse ekzistimi eventual i ndonj kushti konsiderohet
sikur t mos ekzistonte fare
b) kambiali apo t drejtat q bartn nga kambiali duhet t indosohen trsisht sepse
indosimi i pjesshm konsiderohet nul.
Prkah forma indosimi mund t jet:

a) I plot e prmban deklaratn e bartjes, emrin e indosatit dhe nnshkrimin e

indosantit
b) Bianko indosimi brmban vetm nnshkrimin e indosantit
c) Rekta indosimi prmban klauzoln e cila ndalon bartjen e mtejshme t atij
kambiali me indosim.
Prkah prmbajtja indosamentet kambialore mund t jen:
Indosamente pronsore
Indosamente t pengut dhe
Indosamente autorizuese.
Akceptimi i kambialit
Akceptimi i kambialit sht pun kambialo-juridike me t cilin TRASATI e pranon
urdhrin e TRASANTIT q t paguaj shumn nga kambiali.
Deklarata e trasatit q n kt relacion shnohet n kambial quhet akceptim dhe nga
ky moment i akceptimit t kambialit trasatin e quajm akceptues dhe ky n realitet
bhet debitori kryesor.
Akceptimi shnohet n fytyr t kambialit me shprehjen e pranoj, e pranoj pr
pagim, etj dhe vhet nnshkrimi.
Avalimi n kambial
Avalimi i kambialit sht veprim kambialor me t cilin nj person ndrmerr dorzani pr
prmbushje t rregullt t obligimit nga kambiali. Personi i cili merr dorzani avalist,
kurse personi pr t cilin jep dorzani avalisti quhet honorat.
Avalimi poashtu sht shprehje e njanshme e vulletit po n mnyr formale e cila
jepet (shenohet) sipas rregullit n fytyr t kambialit.
Prezantimi i kambialit
Dy shkaqe t prezantimit t kambialit:
Perzentimi pr akceptim dhe
Przentimi pr pages.
Pr prezantimin e kambialit pr pages kryesisht duhet respektuar kto kushte:
Kambiali duhet ti drgohet pr pages trasatit respektivisht akceptuesit nse m par
sht akceptuar.
Kambiali drgohet pr pagim n vendin e pagimit
Kambiali duhet t prezantohet pr pages n afatin e caktuar
Kambialin e drdon pr pages vet poseduesi i tij ose nprmjet bankes afariste t tij.

Pagesa e kambialit
Pagesn e kambialit duhet n radh t par ta kryej debitori kryesor i kambialit apo
pagesn duhet ti bhet poseduesit t autorizuar t kambialit i cili at e prcakton pr
pages n kohn e arritjes s tij pr pages.

EKU - KUPTIMI I EKUT

EKU - KUPTIMI I EKUT
sht paraqitur n mesjet; u zhvillua pr rregullimin e qarkullimit t pagesave.

Kuptimi i ekut sht me domethnie nga SHBA to chek q do t thot t paguash, t krkosh
llogarin, t vrtetosh etj.
N vitin 1931 n Paris jan nxjerrur tri konventa ndrkombtare mbi ekun:
- Konventa pr ligjin uniform t ekut,
- Konventa pr rregullimin e konflikteve ligjore n lidhje me materien e ekut dhe
- Konventa mbi taksat n materien e ekut.
Sot, eku sht nj ndr letrat m t shpeshta me vler t cilat i hasim n praktik, si n
qarkullimin e brendshm ashtu edhe n at ndrkombtar.
eku si letr me vler sht drejtprsdrejti i lidhur me pun bankare.

Njsoj si te kambiali i trasuar edhe te eku paraqiten tre persona:
- Personi i cili e lshon ekun - TRASANTI,
- Personi i cili e trheq ekun - TRASATI,
- Personi i cili me urdhr paguan shumn e shnuar n ek - REMITENT.
EKU dhe KAMBIALI dallojn:

- eku sht mjet pagese, kurse kambiali mjet pr kreditim,
- eku lshohet sipas prursit, kurse kambiali jo,
- Te eku trasati sht vetm banka, kurse te kambiali mund t jet do person,
- eku nuk mund t lshohet pa mbules, kurse kambiali po etj.
ELEMENTET E EKUT
eku si letr formale duhet ti prmbaj kto elemente:
1. Shenjn se sht ek i shkruar,
2. Urdhrin e trasatit q t paguaj shumn e t hollave,
3. Emrin e personit t cilit duhet ti paguhet,
4. Vendin ku duhet t kryhet pagesa,
5. Shnimin e dats dhe vendin e lshimit,
6. Nnshkrimin e prsonit i cili e lshon ekun (trasanti).
Njsoj si te kambiali elementet qensore t ekut mund ti ndajm n katr grupe:

1. Elementet e prgjithshme t ekut (shnimi se sht ek, urdhrin e pagess),
2. Elementet gjeografike (vendi i lshimit, pagess),

3. Elementet personale (shnimi i trasatit, nnshkrimi i trasantit),

4. Elementet kalendarike (shnimi i dits s lshuarjes s ekut).
Prandaj, formulari i cili nuk i ka kto t dhna nuk vlen si ek.
PUNT - VEPRIMET JURIDIKE T EKUT jan si vijojn:

1. Lshimi i ekut lshuesi mund t jet do person i aft pr t vepruar, i cili ka mbules n t
holla n bank. eku lshohet kur plotsohen t gjitha elementet qensore,
2. Shumzimi i ekut lejohet kur vendi i pageses sht jasht shtetit ton dhe kur lshohet
sipas prursit,
3. Indosimi i ekut ku ligji mbi ekun e njeh institucionin e bartjes;
4. Dorznia e ekut ku e ka pranuar avalin si dorzani dhe mund t jet do person prve
trasatit;
5. Prezentimi i ekut bhet n afat t caktuar me ligj dhe dallojn nga vendi n vend;
6. Pagesa e ekut bhet nga trasati dhe mund ta bj n trsi apo pjesrisht,zakonisht n t
holla t gatshme;
7. Protesta te eku jan t ndryshme duke filluar nga ato pr shkak t mospagess,
shpenzimeve protestuese, pr shkak t refuzimit prllogarits t ekut, t amortizimit, t
perkvizicionit,
8.Notifikimi i ekut bhet nga shkaqet e njjta si te kambiali.
LLOJET E EQEVE
I ndajm n :
1. eka n emr - ku caktohet se cili sht shfrytzues i ekut,
2. eka sipas urdhrit - lshohen rrall me emr t cekur n ek dhe mund t barten n
indosim,
3. eka sipas prursit - konsiderohet do person i cili e posedon ekun dhe nuk prcaktohet
remitenti,
4. eka alternativ - jan vet formulart e ekave dhe trajtohet si ek sipas prursit.
eqet i ndajm edhe sipas qllimit n:

1. ek pagues,
2. ek virmanues,
3. ek t bariruar (t nnvizuar),
4. ek t udhtimit dhe
5.ek t akreditivit.
1. eku pagues ku trasati e paguan shumn e ekut, ndrsa trasanti e shnon vetn si
remitent (e lshon ekun n emr t vet), dhe sht mjaft i shpesht n praktik.

2. eku virmanues - ku trasanti i jep urdhr trasatit ti hiqet vlera e ekut dhe ta bart tek
remitenti n
3. eku i bariruar (nnvizuar) ku shuma e t hollave n ek nuk paguhet me t gatshme.
Shfrytzohen ather kur trasanti realizon kontroll n mjetet e remitentit. Te ky ek pagesa e
trasatit bhet prmes bankes n mnyr t prgjithshme (tek do bank) dhe n mnyr t
veant (tek nj bank).
4. ekat e udhtimit jan paraqitur nga zhvillimi intenziv i qarkullimit turistik ndrkombtar.
Merret nga trasati por do her gjat udhtimit nnshkruhet nga trasanti.
5. ekat e akredivit i'u lshohen personave pr blerjen e mallrave t caktuara e sidomos atyre
bujqrore. Aplikohen me rregulla t njjta sikur te ekat e udhtimit.
LETRAT KUALIFIKUESE LEGJITIMUESE

Paraqiten n qarkullimin ekonomik. Zakonisht ktu numrohen:
1. Librat e kursimit,
2. Fletpengu,
3. Vrtetimi i depozits dhe
4. Taloni.
1. Libreza e kursimit dokument i cili lshohet nga banka. Amortizimin e librezs sipas prursit
e bn gjyqi komunal. Afati i paraqitjes sht 30 dit nga dita e shpalljes. Bartja e t drejtave
nga libreza mund t bhet me an te cesionit civilo-juridik.
2. Fletpengu dokument t cilin e lshon banka por e bjn edhe personat e tjer financiar,
ku obligohen ti paguajn shumn e cila sht shnuar si fletpeng (letra hipotekore). Jan
letra me vler ku nxjerrin dispozita t veanta.
3. Vrtetimi i depozitimit - letr me vler,lshohet sipas urdhrit nga banka.N kt letr ceken
sendet e depozituara dhe shpesh kjo letr quhet revers dhe aplikohet me rregulla t s
drejts sikur te kambilali.
4. Taloni - dshmi me shkrim pr lshimin e kuponave t ri. Lshohet n emr ose sipas
prursit.N praktik m s shpeshti lshohet sipas prursit kur nuk sht i shnuar shfrytzuesi
i dokumentit.

ADMINISTRIMI I DHUNSHM, LIKUIDIMI I PASURIS,

FALIMENTIMI DHE BAKROTIMI

T prgjithshme
Instituti juridik i likuidimit kolektiv t pasuris daton q nga e Drejta Romake;
Ky institute ka filluar q t zbatohet n Evrop n mesin e Shekullin 18;
N Shekullin 18 n Franc gjykatsit konsular ishin t autorizuar q bashk me gjykatat
e kompetencs s prgjithshme t zbatojn likuidimin e pasuris s debitorit i cili ishte
tregtar;
Pak m von me Kodin Tregtar (1807) falimentimit i sht dhn karakteri juridik penal;
Me ket kod por t plotsuar dhe ndryshuar me von gjykatat tregtare jan prcaktuar
si kompetente pr t zbatuar procedurn e likuidimit t pasuris;
Ky institut vazhdimisht me koh vazhdimisht sht modifikuar, sht br m i qart
dhe ka arritur q t jet i suksesshm lidhur me procedurat dhe kushtet e pr zbatim t
likuidimit t pasuris administrimit t dhunshm, t falimentimit dhe t bankrotimit;
N rast se plani i administrimit t dhunshm apo t prkohshm realizohet ather
debitori prsri e fiton t drejtn e disponimit t lirshm s pasuris s vet;
Nse pasuria e ndrmarrjes likuidohet ather subjekti juridik pran s ekzistuari;
Procedura pr likuidim t subjektit juridik bhet n prputhje me ligjin n fuqi dhe
mund t bhet edhe nga gjykata;
Kjo realizohet n baz t vendimit me t cilin ndrmarrja vihet nn:
Administrim;
kujdestari ;
Aktiviteti i administratorit ose kujdestarit fokusohet n aspektin e administrimit t
pasuris s subjektit juridik dhe n form t mbikqyrjes s punve dhe aktiviteteve
tregtare ose financiare dhe planit t ndrmarrjes;
Administrimin e dhunshm e shndrron n likuidim t pasuris s debitorit nse ky nuk

propozon ose realizon barazim;
N rastet kur gjykata konstaton se debitori nuk sht n gjendje q t propozoj
barazimin ather e zbaton likuidimin e pasuris s debitorit;
Kur caktohet masa e likuidimit t pasuris s debitorit kreditort bashksin e vet;
Akti gjyqsor e privon debitorin q t drejtoj ose disponoj me pasurin e vet;
Kjo ndales vlen gjat procesit t likuidimit.
Gjat procesit t likuidimit, te drejtat e debitorit i ushtron administratori (deri ne tre

veta) gjithnj nen mbikqyrjen e gjykatsit drejtues te likuidimit.
Shumat e realizuara nprmjet shitjeve te mallit t debitorit si dhe nprmjet inkasimit
t krkesave t tia, pas zbritjes s shpenzimeve t procedurs, paguhen n konton
(arkn) pr qeverisjen e fondeve publike (Casisse des depoots et consignations).

Brenda tre muajve nga dita e vendosjes pr likuidim t pasuris s debitorit, sipas
autorizimit t gjykatsit drejtues t likuidimit, administratorit duhet ti qaset shitjes s
pasuris s debitorit.
Shitja pasuris s debitorit bhet konform me dispozitat juridike civile q i dedikohen
sekuestrimit t paluajtshmrive.
Shuma e realizuar n at mnyr, fillimisht, ndahet pr;
kreditort e privilegjuar dhe t hipotekuar dhe,
m pastaj bhet ndarja e pasuris s shitur ndrmjet kreditorve t pa garantuar.
Gjat procedimit t t likuidimit,nga pasuria prkatsisht nga t ardhurat e veta debitori
mund t merr vetm aq sa i lejon gjykatsi drejtues i likuidimit, e cila sasi, duhet t
prkoj me nevojat elementare pr mbajtjen e debitorit dhe familjarve te tij.
Pas prfundimit t likuidimit t pasuris s debitorit, shprndahet bashksia e
kreditorve e krijuar n fillim t procedurs pr likuidim.
Falimentimi:
Sipas fjalorit t gjuhs shqipe me falimentim kuptohet mbyllja e tregtores, siprmarrjes
ose banks, etj, pr shkak t pamundsis s pagess s borxheve ose pr shkak t
pamundsis t prballimit t shpenzimeve t prodhimit.
Subjektit t s drejts q ushtrojn veprimtari tregtare, kur i shpallet falimentimi,;

i ndalohet ushtrimi i punve udhheqse,
i ndalohet ushtrimi i Punve drejtuese
prkatsisht administruese q kan t bjn me veprimtarin e tij.
N t ciln do nga faza e procedurs falimentuese q vjen pas pezullimit t pagesave,

gjykata duhet tia shpall falimentimin personal udhheqsit t subjektit juridik kur
dyshohet q i ka;
fsheh t dhnat kontabiliste,
q ka fsheh apo spekuluar pjes t aktives,
q synon mashtrim t caktuar apo q pranon borxhe fiktive.
Gjykata mund t caktoj falimentimin personal apo ndalesn e udhheqjes s subjektit

prgjegjs, t drejtimit apo t administratimit t punve t caktuara.
Nprmjet mass s till, subjekti nn ndales, e humb edhe t drejtn e vots n
kuvendin e subjekteve juridike q ndodhen nn administrimin e dhunshm apo n
procedurn e likuidimit t pasuris.
Gjykata sht e autorizuar q Ad Hoc t urdhroj shitjen e aksioneve dhe t hiseve t
debitorit n kuadrin e subjektit q ndodhet para falimentimit.

Akti gjyqsor apo likuidimi i pasuris Vis Leges kundr tregtarit apo afaristit debitor
trheq humbjen e zotsis zgjedhore aktive apo mandatin pr t ushtruar funksion
udhheqse pr subjektin juridik t vet.
Sanksionet juridike civilet tilla dhe t ngjashme, t caktuara n procedurn e
falimentimit t tregtarit, mund t hiqen nprmjet kthimit t t drejtave t humbura
sipas aktit gjyqsor , me t cilin, n form t prer ,prfundon procedura pr fikjen e
pasivs.
N prgjithsi kthimi i t drejtave t humbura, n procedurn e falimentimit, quhet
rehabilitim.
Mirpo, do gjykim pr krim t caktuar apo pr delikt ekonomik t rnd,automatikisht
e trheq ndalesn pr ushtrimin e veprimtaris tregtare, industriale apo t veprimtaris
zejtare dhe paraqet penges si pr rehabilitim ashtu edhe pr kthim fakultativ t t
drejtave m par t humbura.
Bankrotimi:
Bankrotimi konsiston n rrethan t vshtirsuar e cila debitorin e ekspozon pr
prgjegjsi penale.
Bankrotimi i zakonshm i shkaktuar me faj apo me pakujdesi (Dolus & Culpa)dnohet
me burg;
Ndrkaq, bankrotimi qllimkeq (Mala Fides)pr shkak t falsifikimeve kontabiliste,
dnohet m ashpr, zakonisht, prej nj viti deri n pes vjet burg!
N ann tjetr, dnimi pr shkak t bankrotit t zakonshm apo t bankrotit qllimkeq,
i caktuar kundr tregtarit,si subjekt fizik apo juridik, apo kundr udhheqsit t subjektit
juridik, sipas ligjit, trheq falimentim personal bashk me sanksione personale
prcjellse.
Bankrotim i zakont konsiderohet do pezullim i detyrimeve t debitorit i cili mund t
shkaktohet nga shpenzimet e pamatura dhe te paarsyeshme t debitorit, t
shpenzimeve n lojrat hazarde apo n pun t padrejta, t mbajtjes s kontabilitetit
fiktiv me synim t mashtrimit t kreditorve si dhe t ushtrimit t profesionit n
kundrshtim me ligjin.
Pr shkak t bankrotit t zakonshm, subjekti fizik apo juridik q e ushtron tregtin,

mund t shpallet fajtor dhe t denohet kur:
- pr llogari t tjetrkujt krijon detyrime jashtzakonisht t mdha;
- sipas vendimit gjyqsor pr likuidim t pasuris s tij, nuk i barazon detyrimet e veta;
- nga shkaqe t paarsyeshme, n afatin e caktuar, zakonisht prej 15 ditsh, nuk e
paraqet ndalesn e vet pr pagesa;
- n raste dhe n afate t caktuara, nuk i paraqitet adminastrorit t autorizuar;

- kontabiliteti i tij mbahet parregullisht dhe mngt si dhe,

- kur, kreditorin e caktuar e likuidon prkatsisht e paguan, por, n dm t kreditorit
tjetr.
Ndrkaq pr bankroton qllimkeq sht fajtor do tregtar q i pezullon pagesat i cili,e

fsheh kontabilitetin e vet, e fsheh apo e shpenzon paarsyeshm aktiven e vet apo pjesn
e saj si dhe i cili me qllim (Dolus) t mashtrimit, pranon borgje fiktive.
Edhe subjekti tjetr i s drejts q bashkpunon n veprimet e tilla, n procedurn
penale, zakonisht, shpallet fajtor dhe dnohet si bashkveprues.
N Republikn e Kosovs kt materie e rregullon:
RREGULLORE NR. 2003/7PR SHPALLJEN E LIGJIT T MIRATUAR NGA KUVENDI I
KOSOVSMBI LIKUIDIMIN DHE RIORGANIZIMIN E PERSONAVE JURIDIK N
FALIMENTIM
Falimentimi dhe bankrotimi

Bankrotimi vlen pr individt dhe sht nj rrug, t ciln mund ta ndrmarrin nse
jane tregtar individual/i vetm, apo partner n partneritet dhe kane borxhe, t cilat nuk
mund ti paguajne.
Kjo ju liron nga pagesa e borxheve, por asetet tuaja ndahen nga kreditort dhe mund t
vihet ndalim pr aktivitet biznesor t ardhshm prmes Urdhri Kufizues pr Bankrotim,
q lshohet nga gjyqi.
Urdhri kufizues pr bankrotim i cili lshohet nga gjyqi, nse bankrotimi konsiderohet i
pandershm dhe i dnueshm kjo mund t jet p.sh. n Britanin e Madhe, ndrmjet
2-15 vite ndales.
Kompania mund t detyrohet t mbyllet, nse hidhet n gjyq nga kreditort e saj,
huadhnsit, aksionart apo nga autoritetet qeveritare dhe ligjore, q krkojn mbylljen
e biznesit.
N mnyr alternative, pronart apo drejtort e biznesit mund t vendosin pr mos
vazhdimin e biznesit dhe t parashtrojn krkes pr mbyllje.
Nse vendosni ta mbyllni biznesin tuaj, mund t bisedoni me profesionistin e

falimentimit.
Gjyqi mund t vendos q kompania ti dorzohet pranuesit zyrtar. Pranuesi udhheq

kompanin n interesat m t mir t kreditorve dhe aksionarve, deri n "likuidimin"
apo shitjes s aseteve t kompanis. T gjitha parat q fitohen prmes ksaj,
shfrytzohen pr ti paguar borxhet e kompanis.

Prgatitja e mbylljes s biznesit

Procedurat pr ta mbyllur biznesin apo ndrmarrjen tuaj t vogl, varen nga aspekte t
ndryshme si jan lloji, madhsia, segmenti i tregut, etj. Dhe gjithashtu nga krkesat e
posame t vendit apo rajonit ku biznesi apo ndrmarrja ka funksionuar.
Kur nj biznes mbyllet, shitet, ekziston nj numr i rregulloreve qeveritare, q kan t
bjn me regjistrimin e kompanis apo biznesit, pagesn e puntorve dhe anulimin e
tatimeve.
Kjo do t thot se duhet ti kontrolloni t gjitha tarifat apo pagesat pr licenc, taksa,
sigurimin e puntorve, pensionet, standardet shndetsore dhe t sigurimit, etj.
Vmendja dhe respekti i kornizs ligjore, sociale dhe ekonomike nuk sht i
rndsishm vetm pr mbylljen n mnyr ligjore dhe pr tu shmangur nga dnimi,
por sht gjithashtu thelbsore, pr t rritur besimin tek ndrmarrsit, si person me
integritet.

BANKA DHE PUNT BANKARE

Banka
Bankat jan organizata financiare t cilat themelohen n do vend n baz t ligjeve t
aplikueshme;
Veprimtaria e tyre po ashtu ushtrohet n baz t ligjit dhe zakonisht merren me pun:
Depozitore;
Kreditore
Dhe pun t tjera mikse
N prgjithsi mund t konstatojm se bankat i kryen tri grupe t punve:

Punt aktive bankare;
T gjitha punt kur banka paraqitet si kreditor i klientve t saj;
Punt pasive bankare;
T gjitha punt kur banka paraqitet si debitore ndaj klienti t saj;
Punt neutrale bankare;
Punt bankare kur banka nuk paraqitet as si kreditore e as si debitore
Konsiderohen punt kur banka u kryen shrbime klientve t vet p.sh. n cilsi t
ndrmjetsuesit, komisionarit etj;
Bankat themelohen si shoqri (ndrmarrje / kompani) aksionare ose shoqri me
prgjegjsi t kufizuar n baz t aktit t themelimit, kontrats s themelimit ose
statutit t saj;
Banka e ushtron veprimtarin e vet n mnyr t pavarur me qllim t realizimit t
fitimit;
N aspektin e ekonomik veprimtaria e suksesshme e nj banke varet nga:
Parimi i likuiditetit;
Parimi i siguris dhe
Parimi i rentabilitetit;
Si do organizat tjetr edhe bankat jan bartse t te drejtave dhe t detyrimeve t
caktuara n kuadr t qarkullimit juridik;
Ato disponojn mjetet, mjetet financiare dhe pasurit e tyre t cilat i qarkullojn ose
administrojn sipas destinimit legal;
Pun bankare ushtrojn edhe organizatat tjera financiare t cilat themelohen dhe
licencohen n baz t ligjit pr ushtrimin e veprimtarive t caktuara bankare;
Bankat themelohen n baz t ligjit dhe akteve t themelimit gj q nnkupton
nxjerrjen e VENDIMIT MBI THEMELIMIN dhe SHUMN E MJETEVE T INVESTUARA;
Themeluesit e bankave e themelojn Kshillin themelues t banks;

Kshilli themeluesi i banks i paraqet Kuvendit t themeluesve t Banks:

Vendimin pr themelimin e banks;
Propozimin e statutit;
Propozimin pr zgjedhjen e antarve t Kshillit ekzekutiv respektivisht Bordit
Drejtues;
Drejtorit Ekzekutiv;
Dhe akt t tjera t rndsishme;
Kshilli Themelues i banks ka detyrim ligjor q ti drgoi dokumentacionin e nevojshm
Banks Qendrore Kombtare e cila e ka rolin qendror pr t licencuar dhe kontrolluar
punt dhe rregullsin juridike t aktiviteteve bankare;
Vendimi pr themelimin dhe funksionimin e banks e nxjerr Banka Qendore;
Me vendimin pr themelimin e banks prcaktohen:

Emrat e themeluesve;
Lloji i banks dhe qllimi i themelimit;
Punt depozitare, kreditore dhe punt tjera bankare t cilat duhet q ti ushtroi banka;
Shuma e prgjithshme e fondeve q i sigurojn themeluesit;
Afati pr pagimin e mjeteve pr fondet e banks;
T drejtat dhe detyrimet e themeluese t banks;
Mnyra e organizimit t punve bankare dhe mnyra e menaxhimit;
Kriteret pr ndarjen e fitimit, bartjes s rrezikut, mbulimit t humbjes,
Prgjegjsia e organeve manaxhuese pr sigurimin likuiditetit;
Kushtet pr dhe mnyrat e rritjes s fondeve t themelimit
Kushtet pr fondin rezerv dhe mnyrs s transferimit t letrave me vler;
Prcaktimin e politiks afariste financiare ;
Dhe pun t tjera t rndsishme bankare;
Kushtet pr suprimimin e banks dhe procedurat pr riorganizimin funksional t banks;
BANKAT N REPUBLIKN E KOSOVS

Sistemi bankar n Republikn e Kosovs rregullohet n baz t legjislacioni i cili n vete
prfshin:
Ligjin pr Bankn Qendore t Republiks s Kosovs Nr. 03/L-074
Rregulloret si m posht:
RREGULLORE NR. 1999/20 PR AUTORITETIN BANKAR DHE T PAGESAVE N KOSOV
RREGULLORJA NR. 2001/24 NDRYSHIM I RREGULLORES NR. 1999/20 MBI AUTORITETIN
BANKAR DHE T PAGESAVE T KOSOVS

RREGULLORE NR. 1999/21 PR LICENCIMIN, MBIKQYRJEN DHE RREGULLIMIN E

BANKAVE
RREGULLORE NR. 1999/4 PR VALUTN E LEJUAR PR PRDORIM N KOSOV
RREGULLORE NR. 2001/25 MBI LICENCIMIN, MBIKQYRJEN DHE RREGULLIMIN E
KOMPANIVE T SIGURIMIT E T NDRMJETSUESVE T SIGURIMIT
RREGULLORE NR. 2001/26 MBI TRANSAKSIONET E PAGESAVE
RREGULLORE NR. 2001/35 MBI PENSIONET N KOSOV
RREGULLORE NR. 2004/2 MBI PENGIMIN E PASTRIMIT T PARAVE DHE VEPRAVE T
NGJASHME PENALE
RREGULLORE Nr. 2005/20 NDRYSHIMI I RREGULLORES NR 2001/35 MBI PENSIONET NE
KOSOVE
RREGULLORE Nr.2006/47 MBI AUTORITETIN QENDROR BANKAR TE KOSOVES
RREGULLORE Nr.2008/28 MBI REGJISTRIMIN, LICENCIMIN, MBIKQYRJEN DHE
RREGULLIMIN E INSTITUCIONEVE MIKROFINANCIARE
Urdhresat administrative:
Udhzim Nr. 1
Mbi zvendsimin e kartmonedhave euro t dmtuara
Udhzim Nr. 2
Mbi Shmangien e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro t Falsifikuara nga Qarkullimi
Udhezimi Nr.2 i Amenduar
Udhzim Nr. 3
Mbi Standartet Minimale pr Klasifikimin e Gjendjes s Kartmonedhave Euro nga Palt
Tregtare
Udhzim Nr. 4
Pr Paketimin e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro pr Depozitimin e Sasis n BPK
Rekomandim Nr. 1
Mbi Kontrollin e Standarteve pr Riciklimin e Kartmonedhave nga Bankat Komerciale
Udhzim Nr. 1
Mbi zvendsimin e kartmonedhave euro t dmtuara
Udhzim Nr. 2
Mbi Shmangien e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro t Falsifikuara nga Qarkullimi
Udhezimi Nr.2 i Amenduar
Udhzim Nr. 3
Mbi Standartet Minimale pr Klasifikimin e Gjendjes s Kartmonedhave Euro nga Palt
Tregtare
Udhzim Nr. 4
Pr Paketimin e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro pr Depozitimin e Sasis n BPK

Rekomandim Nr. 1
Mbi Kontrollin e Standarteve pr Riciklimin e Kartmonedhave nga Bankat Komerciale
Letrat Kshilluese
Letr Kshilluese 2006 - 1 Aktivitetet Financiare Jasht-burimore
Letr kshilluese 2006 - 2 Praktika t pa shndosha dhe t pa sigurta t bankave
Letr Kshilluese 2006 - 3 Standardet Minimale pr Menaxhimin e Rrezikut t Kredis
Leter Keshilluese 2007 - 1 Parandalimi i Shprlarjes s Parave dhe Financimit t
Terrorizmit Letr Kshilluese 2007 - 2 Aktivitetet Koresponduese
Letr Kshilluese 2009 - 1 Standardet minimale per menaxhimin e rrezikut te likuiditetit
Letr Kshilluese 2009 - 2 Sistemi i Kontrollit t Brendshm
MEMORANDUMET
Memorandum i Mirkuptimit i amandamuar n mes t AQBK-s dhe Byros Shqiptare t
Sigurimit (Shqipri)
Memorandum i Mirkuptimit n mes t BPK-s dhe Banks s Shqipris
Memorandum i Mirkuptimit n mes t BPK-s dhe Banks t Slovenis
Memorandum i Mirkuptimit n mes t BPK-s dhe Byros Shqiptare t Sigurimit
(Shqiperi)
Memorandum i Mirkuptimit n mes t BPK-s dhe Komisionit te Mbikeqyrjes s
Sigurimeve t Shqiperise (Shqiperi)
Memorandum i Mirkuptimit n mes t BPK-s dhe Byros Kroate t Sigurimit (Kroaci)
Memorandum i Mirkuptimit n mes t BPK-s dhe Byros Kombtare t Sigurimit
(Maqedoni)
Autoriteti Qendror Bankar i Kosovs (AQBK), pasardhs i Autoritetit Bankar dhe t

Pagesave t Kosovs (BPK) sht nj entitet publik i veant i cili ka t drejt t
licencoj, mbikqyr dhe rregulloj institucionet financiare n territorin e Kosovs. BPK-
ja
sht themeluar n prputhje me dispozitat e Misionit t Administrats s Prkohshme
t Kombeve t Bashkuara n Kosov (UNMIK), Rregullorja nr. 1999/20 e nxjerr m 15
nntor 1999 ( e ndryshuar m 1 tetor, 2001) Mbi Autoritetin Bankar dhe t Pagesave t
Kosovs. Ve ksaj , me 24 gusht 2006 PSSP ka nnshkruar rregulloren e re mbi
Autoritetin Qendror Bankar t Kosovs dhe ka transformuar Autoritetin Bankar dhe t
Pagesave t Kosovs (ABPK-n) n

Sipas ksaj rregulloreje, objektivat themelore t AQBK-s jan:

T ruhet fuqia, aftsia paguese dhe funksionimi efikas i nj sistemi stabil t bazuar n
treg, duke inkurajuar krijimin e instrumenteve t sigurta financiare; dhe
Pa ndonj paragjykim, t prkrah politikat e prgjithshme n Kosov pr te kontribuar
n nj alokim efikas t burimeve n pajtim me principet e nj ekonomie me treg t
hapur.
AQBK-ja mes tjerash, ka kto kompetenca t veanta:
T rekomandoj nj politik t gjer udhzuese pr PSSP-n dhe IPVQ-t n fushat q
jan n prgjegjsin e saj;
T formuloj dhe t zbatoj masat, t kundrshtoj dhe rregulloj sistemet e pagesave
pr transaksionet n valut vendore dhe t huaj n Kosov;
T posedoj dhe t operoj nj ose m shum sisteme pagesash;
T mbaj depozita n valut t huaj, t bankave, Ministris s Ekonomis dhe Financave
si dhe subjekteve tjera publike;
T siguroj furnizim t mjaftueshm t banknotave dhe monedhave pr kryerjen e
transaksioneve me para t gatshme;
Ti licencoj, mbikqyr dhe rregulloj institucionet financiare; dhe
T kryej analiza t rregullta ekonomike dhe monetare t ekonomis s Kosovs, ti
publikoj rezultatet dhe t`i paraqes propozimet dhe masat Administrats s Misionit t
Prkohshme t Kombeve t Bashkuara dhe IPVQ-ve, n baz t ktyre analizave.
BANKAT KOMERCIALE N KOSOV

Autoriteti Bankar dhe i Pagesave i Kosovs (BPK) sht prgjegjs pr licencimin e
bankave.
BPK ja publikon rregulisht listn e bankave t cilat operojn n Kosov.
Bankat komerciale ofrojn pakon e plot t shrbimeve bankare, prfshir huat,
garancit, llogarit rrjedhse, llogarit e kursimeve, depozitat e afatizuar, transferat n
vend dhe jasht, si dhe shrbimet pr ruajtjen e gjsendeve me vler.
Lista e Bankave Komerciale
Banka Ekonomike
Banka pr Biznes
ProCredit Bank
Raiffeisen Bank Kosovo
Banka Kombtare Tregtare Dega Kosov
TEB sh.a.
Komercijalna Banka ad Beograd - Dega Mitrovic
NLB Prishtina .

ORGANIZATAT TJERA FINANCIARE

N shumicn e vendeve pos bankave pun t caktuara kryen edhe organizata t
ndryshme financiare;
Zakonisht t ktilla jan kursimoret postare, organizatat e caktuara kreditore
kursimore dhe organizata tjera t prcaktuara dhe rregulluara me ligj
Sipas t dhnave nga Banka Qendrore e Republiks s Kosovs t tilla jan:
Kompanit e sigurimit;
Institucionet mikro financiare;
Institucionet jo bankare financiare;
Agjencit pr transfero parash;
Kmbimoret;
Pr t gjitha kto informacione ju lutem shikoni n
ueb - http://www.bqk-kos.org/shqip

MATERIAL SHTES PR KONTRATAT

KONTRATA SI BURIM I DETYRIMEVE
1. KUPTIMI I KONTRATS (CONCTRATUS)
Kontrata sht burim m i rndsishm i detyrimeve n kuadr t s drejts detyrimore

dhe njkohsisht paraqet nj institucuionin qendror n kuadr t komunikimit juridik n mes
t palve kontraktuese.1 Nga kjo del se kontrata shte fakt juridik i cili ka rndsi n lmnjt
t ndryshm (apo deg t ndryshme juridike e ekonomike) si n t drejtn ndrkombtare,
ashtu edhe n t drejtn famljare, n t drejtn civile, n t drejtn ekonomike dhe n rastin
ton n t drejtn n turizm. Baza e lidhjs s kontrats sht arritja e ndonj rezultati t
caktuar n mes t palve kontraktuese e cila ka pr qllim t krijoj, t ndryshoj ose t shuaj
nj marrdhnje t caktuar juridike. N teorin juridike, kontrata definohet si plqim i vullnetit
n mes t dy apo m shum palve deri t e cila vie m qllim t konstatimit, ndryshimit ose
pushimit t ndonj marrdhnje detyrimore juridike. Kjo nnkupton faktin se kontrata sht
rezultat i dshirs s palve kontraktuese dhe se ato ekzkluzivisht prcaktojn kt dshir
dhe q n shkencn jurudike quhet parimi i autonomis s vullnetit. Aprovimi dhe respektimi
i kti parimi ka ardhur n shprehje si rezultat i asaj q palt lidhur m rregullimin e shtjeve t
tyre shum m mir do t mund ti prcaktonin kushtet dhe rrethanat n kontrat se sa shteti te
ndrhyj m dispozita juridike.
N t drejtn n turizm m s shpeshti aplikohen t ashtuquajturat kontratat lidhur m

ofrimin e shrbimeve respektivisht t gjitha kontratat q kan t bjn m ofrimin dhe shitjen e
shrbimeve n turizm.
Kur marrdhnjt e caktuara shoqrore pretendohen t rregulohn m kontrat, duhet t

konstatojm se si parim i shprhjes s vullnetit t lir t palve n t drejtn e detyrimeve
konsiderohen:
Liria e palve kontraktuese q t lidhin apo mos t lidhin kontratn dhe se ato i detyron
vetm vullneti i tyre;
Liria e subjekteve t s drejts q t zgjedhin personin m t cilin do t lidhin kontrat;
Liria e subjekteve t s drejts q sipas dshirs s tyre t prcaktojn prmbajtjn,
kushtet dhe formn e kontrats;
Liria e plot e kontraktuesve q pasi t ken lidhur kontrat m vullnetin e tyre ta
ndryshojn ose ta shuajn trsisht kontratn e lidhur. Mirpo, n teorin juridike sht i
1
Dr.N. Dauti: E drejta e detyrimeve, Universiteti i Prishtins, Prishtin 2001, fq.57

pranuar fakti se kontrata e lidhur n mnyr legale, duhet t jet ligj pr palt, dhe se
marrveshja q e kan arritur palt duhet t respektohet.- Pacta sund servanda.
Kryesisht n praktik, duke e pasur parasysh veprimin e tyre, kontrarat mund ti rendisim n
tri grupe:
a) Kontratat m t cilat krijohen detyrimet;

b) Kontratat m t cilat ndryshojn marrdhnjet deterymore dhe
c) Kontrata m t cilat shuhn marrdhnjet deterymore.
d)
N praktik n raste m t shpeshta na paraqitn kontratat nn pikn (a).
2. KLASIFIKIMI I KONTRATAVE
Kontratat n t drejtn detyrimore jan t shumllojshme qoft prkah natyra, prmbajtja

e tyre si dhe prkah t drejtat dhe detyrimet q dalin nga ato. Klasifikimi i mposhtm sht i
prgjithshm dhe sht i pranueshm nga shumica e autorve dhe praktika juridike posaqrisht
n lmin e turizmit.
Kontratat e njanshme dhe t dyaanshm. Kjo ndarje e kontratave bht duke u

mbshtetur n prmbajtjn e kontrats. Kontrata e njanshme konsiderohet ajo
kontrat ku vetm njra pal kontraktuese sht e detyruar t prmbush ndonj
prestim (kusht) q do t thot se njra pal ka vetm t drejta apo vetm detyrime.
P.sh. kontrata lidhur m faljen, kontrata mbi qiran. Nuk duhet harruar se t gjtha
kontratat jan dypalshe, por t kontrarat njpalshe e kemi fjaln vetm pr
detyrimin, pr t cilin njra pal sht e detyruar ta prmbush at.
Kontratat dypalshe. M kto kontrata krijohen aso marrdhnjeve detyrimore n t

cilat dy palt kontraktuese fitojn ndaj njra tjetrs t drejta dhe detyrime. T kto
kontrata t drejtat e njrs pal i prgjigjn detyrimit t pals s kundrt dhe
anasjelltas. Kto kontratat jan kontrata t shitjs, kontratat mbi organizimin e
udhtimit etj.

Kontratat me emer dhe pa emer. Kontrata me emer jan ato kontrata q jan t
parapara dhe q jan t rregulluara shprehimisht me dispozita ligjore. N kuadr t
ktyre kontratave bjn pjes: kontrata e shitjes, e dhurats, e vepres, e qiras etj.
Numri i ktyre kontratave n sferen e qarkullimit t mallrave dhe shrbimeve sht i
madh. Kontrata pa emer jan ato kontrata q nuk e kan emrin e tyre dhe t cilat nuk
jan t rregulluara me ligj t cilat lidhen nga palt duke u bazuar n rregullat e
prgjithshme t s drejts kontraktuese. N kuadr t ksaj kontrate bjn pjes:
kontrata pr sefin, pr ekspozimin, botimin dhe kontrata mbi angazhimin e kapaciteteve
hoteliere.
Kontrata konsensuale dhe formale. Kontrata konsensuale jan ato kontrata, t cilat
lidhen me marrveshjen e thjesht t palve kontraktuese. Palt kontraktuese duhet t
shprehin qllimin e kontraktimit. Kto lloje t kontratave jan karakteristike pr
marrdhnjt shoqrore bashkkohore. Si kontrata konsensuale jan: kontrata mbi
shitjen, mbi vepren, mbi qiran. Kontrata formale jan ato kontrata, q pr lidhjen e
vlershmrin e tyre duhet detyrimisht t prmbushet forma e caktuar ligjore. N qoft
se me kontrat parashifet forma e saj ather ajo quhet kontraktore e nse forma e
kontrats sht e parapar m ligj ather quhet ligjore.
Kontratat komutative dhe aleatore. Ky lloj klasifikimi i kontratave sht br varsisht

nga fakti se n astin e lidhjes, a kan njohuri palt lidhur me t drejtat dhe detyrat e
tyre. Kontrata komutative jan ato kontrata n t cilat palt kontraktuese q nga
momenti i lidhjes s tyre kan njohuri t mjaftueshme pr t drejtat dhe detyrimet e
tyre. Emertimi komutativ rrjedh prej fjals latine commutatio, q ka prmbajtjen e
ndrrimit, kmbimit.2 Kontratat e siprshnuara jan shum t rndsishme dhe
masovike n lmin e qarkullimit t mallrave dhe t shrbimeve posaqrisht n
krahasim me ato aleatore. N kuadr t ktyre kontratave hyjn: kontrata mbi shitjen,
kmbimin, sigurimin, qiran etj. Kontrata aleatore jan ato kontrata n t cilat palt n
momentin e lidhjes nuk kan njohuri pr t drejtat dhe detyrat e tyre, por q kjo njohuri
do t arrij nga rrethanat e ardhshme t cilat jan t pasigurta. N kuadr t kontratave
aleatore hyjn: kontrata mbi sigurimin, lojn dhe kushtin, shitjen e shpress etj.
Kontrata sipas aderimit (formale tipe t standardizuara). Tek kontrata e rndomt

ekziston vullneti i t dy palve pr t lidhur nj kontrat. Kurse tek kontrata e aderimit
kjo bht n mnyr t veant duke e br pranimin e kushteve (en blac) t cilat i
cakton njra pal. T kontratat e athenzinonit (sipas aderimit) jan prezente kto
karakteristika:
2
Dr.N.Dauti:Veper e cituar m lart fq. 89

a) Ekzistimi i njrs pal kontraktuese superiore (n aspektin e forcs ekonomike

q mund t paraqet n treg pozit monopoliste);
b) N form t oferts s prgjithshme i propozon lidhjen e kontratave nj numri
t pacaktuar dhe t pakufizuar t personave;
c) Klauzolat kontraktuese jan pjes prbrse dhe t formuluara njansisht (nga
pala n pozit m t fort ekonomike) q pala ti pranoj ashtu siq jan (en blak)
n trsi apo ti refuzoj trsisht.
Kontratat formulare. Jan lloj i kontratave t cilat i lshojn organizatat dhe

ndrmarrjet e ndryshme ekonomike dhe financiare t cilat kan nj numr t madh t
klientve. Kontratat formulare jan t prpiluara n mnyr mjaft koncize dhe
racionale n baz t prvojs s gjat t puns s tyre, q afarizmi t kryhet m shpejt
dh sht m rndsi se kta formular i parashofin situatat e shumta t cilat mund t
paraqitn nga marrdhnja juridike m klientet e tyre n prgjithsi. Sipas rregullit nuk
lejohet q t bhn perjashtime nga kta formular (m ka nnkuptohet se vrejtjet
dhe rezervat e klientve nuk pranohn). Ka raste t formularve t caktuar ku sht e
mundur q klientve tu ipet mundsia e orientimit t zgjedhjs s disa variantve q
gjithashtu t gjitha dobit shkojn n favor t pals s fort ekonomike. Kto kontrata
zakonisht i prdorin bankat, ndrmarrjet hoteliere dhe t udhhtareve, t transportit
etj.
Kontratat tipe. Jan kontrata t cilat i rregullojn marrdhnjt e ndryshme afariste n

mnyr uniforme t njjta n ndonj veprimtari ekonomike.
Kontratat e standardizuara. Jan kontrata t cilat pr dallim nga dy llojet e kontratave

t lartprmendura ln mundsi t konkretizimit t disa kushteve (zakonisht ato duhet
t plotsohn n formular). Mirpo, duhet pasur kujdes se edhe pse jan t
formuluara nga ekspertet jan t njanshme do t thot n dobi t formuluesit.
Duhet cekur se t gjtha format e kontratave t cilat i kemi cekur (tipe, formulare dhe t
standardizuara) jan rezultat i zhvillimit ekonomik dhe i qarkullimit t t mirave materiale m
nj shpejtsi dhe racionalitet dukshm m t madh se sa n kohrat e kaluara. Thjesht
ekonomia moderne repsktivisht edhe turizmi e hoteleira si lmi ekonomike, i kan zvndsuar
format e kontratave klasike duke i zvndsuar ato m forma moderne. Ndrhyrja e
institucioneve shtetrore q t kontribuojn rreth sanimit t paqartsive, parregullsive,
klauzolave kushtzuese etj, sht pothuajse e logjikshme dhe e domosdoshme sepse n kt

mnyr mbrohet interesi i konsumatorit dhe i personave t tjer fizik dhe juridik q punojn
n suaza t korrektsis profesionale.
3. LIDHJA E KONTRATS
M lidhjen e kontrats sipas t drejts s detyrimeve, nnkuptohet akti i vullnetshm i

palve q m deklarimet e tyre dshmojn vullnetin e tyre pr lidhjn e kontrats s caktuar.
Q kontrata t jet valide ( e vlershme ) duhet t jen t plotsuara kto parakushte,
respektivisht kushtet esenciale:
a) Aftsia juridikie pr lidhjen e kontrats,
b). Deklarata e shprehjs s vullnetit t palve,
c).Lnda e kontrats t jet e vlershme,
d).Vlershmria e bazs juridike dhe
e). Forma e kontrats.
Plqimi i vullnetit t palve manifestohet n at mnyr q nj subjekt ofron dika n

lidhje m ndonj marrdhnje pronsore juridike, apo n rastin ton rregullimin e marrdhnjeve
n turizm, n pikpamje t krijimit, ndryshimit apo pushimit, kurse subjekti tjetr at e pranon
dhe pajtohet m t pa shfaqur kurfar rezerva. Kga kjo del se kto marrdhnje harmonizohen
rreth pikpamjeve lidhur m elementet qensore t kontrats, sepse vetm harmonizimi i
pelqimeve nga ana e palve kontraktuese nnkupton shprehjen e vullnetit pr lidhjen e
kontrats. Dshira sht komponente kryesore pr lidhjen e do kontrate dhe njkohsisht
paraqet fenomen psiqik i cili i ka suazat e veta reale shoqrore-ekonomike n kuadr te t
cilave manifestohet, sepse prmbajtja e saj sht e determinuar nga kushtete jets s personit
t caktuar dhe mesit ku ai vepron dhe jeton. Rndsia e shprehjes s vullneiti si fakt juridik n
t drejtn ka rolin dhe peshen vendimtare t konstatimit dhe t prfektualizimit t puns
juridike si sht kontrata, sepse nga cilsia e shprehjs s vullnetit t palve varet edhe
vlershmria e oferts. Fjala sht pr dshirn e jashteme si akt i komunikimit dhe t jashtm
ndrnjerzor. N lidhjen e kontratave ekziston problemi se a duhet konsideruar si valide at se

ka ka menduar pala (teoria subjektive) dhe at se ka ka deklaruar pala (teoria objektive).

Qensore sht ajo se ka ka deklaruar pala (teoria obketive). Mirpo ka prejashtime sepse ka
raste kur mundsia e shprehs s vullnetit nuk sht shprehje e vullnetit t vrtet.
Shprehja e vullneit mund t realizohet kryesisht n dy mnyra themelore:
1.Shprehimisht
2.Heshturazi
Shprehimisht vullneti mainefestohet (drejtprdrejt apo terthorazi), qoft me goj apo

m shenja t cilat paraqesin mnyrn konvencionale t shprehjes sikurse jan luajtja e koks n
shenj aprovimi. Por kjo mund t jet edhe n form gojore apo m shkrim.
N praktik lidhjs s kontrats i paraprin oferta (offertum) e cila paraqet deshirn e

nj anshme t personit i cili i drejton oferten pr lidhjn e kontrats. Q oferta t ket baz
efektive juridike duhet q s paku ti prmbaj elementt m t rndsishme t kontrats pr t
ciln deshiron q ta lidh. Kjo nnkupton q qart t dihet pala dhe kushtet esenciale rreth
lidhjes s kontrats. Q Kontrata t kt dhe prodhoj efekte juridike duhet q oferta del nga
personi i cili e shpreh at si dhe kjo ofert ti degohet personit m t cilin dshirohet q t lidhet
kontrata.
Pranimi i oferts (acceptatio) konsiderohet si dakordim n mes t oferuesit dhe t

ofertuarit (personit i cili e pranon oferten). Q pranimi t kt efekte juridike sht e duhur q
nga personi i cili e pranon ofetn t shprehet qart se ai pajtohet n trsi m kushtet e oferts
dhe mbi t gjitha kto marrdhnje kontraktuese duhet ndrtuar mbi bazn e vullneit t palve.
Pajtueshmria dhe drgimi i katalogjeve, tarifave t mimeve dhe informacioneve t tjera

nuk konsiderohen oferta t cilat i obligojn palt, por ato konsiderohn vetm si thirrje pr nj
ofert serioze. Gjitashtu edhe lamrimet npr gazeta, revisat. Radio, TV, postear, lifleta etj,
nuk paraqesin ofert. Drgusei i ktyre thirrjeve apo informacioneve sht prgjegjs para ligjit
nse n kt mnyr i shkakton dm ofertuesit, nse ofetuesi sipas ligjit nuk e ka pranuar
ofertn.
Lidhja e kontratave n turizn m par shpesh realizohej n mnyrat klasike. Kjo mnyr e
lidhjs s kontrats posaqrisht n turizm pothuajse ka qn teper e ngadalshme dhe tani
aplikohet metodat shpejta pr lidhjen e kontrats e posaqrisht kontratat athenzione(sipas
aderimit). Kontratat athenzione (sipas aderimit) lidhn n at form q njra pal
ekonomikisht m e fort njanshmrisht i paraqet kushtet e lidhjs s kontrats sipas nj
formulari t shablonizuar pals tjetr n mnyr gjenerale, pamundsi q pala tjetr m

dshirn vet ti ndrroj ato. Kjo ofert e shablonizuar n ofertn sipas formularit nga ana e
njr pal quhet ofert gjenerale.
N baz t ktyre ofertave gjenerale lidhja e kontrats s aderimit (athenzionit) e obligon

paln q nnshkruhet n formular dhe m kt rast konsiderohet se pala i ka pasur t njohura
kushtet e kontrats dhe m dshirn e vet i ka pranuar.
Marr n prgjithsi karakteristikat e kontrats athenzione jan:
Superioriteti i njrs pal t diktoj kushtet e veta ekonomike pals tjetr duke e
konsideruar si gjeneral dhe q pala mund ta parnoj trsisht apo t refuzoj
trsisht.

Kontrata athenzione nuk paraqet nj prodhim t vendimi t prbashkt, por n baz
t nj formulari pregaditet oferta.
4. FORMAT E LIDHJES S KONTRATS
Me formn e kontrats nnkuptojm manifestimin e jashtm t prmbajtjs s

kontrats. sht parim i prgjithshm n t drejtn bashkkohore q aprovimi i kontrats
duhet t jet parimisht konsensual q do t thot se pr lidhjen e saj sht e nevojshme arritja e
plqimit t thjesht t palve kontraktuese n faredo mnyre. Pr disa kontrata, prve
plotsimit t kushteve t prgjithshme, nevoitet respektimi i elementeve t veanta pr lidhjen
e saj, form e cila parashihet n ligj. Ekzistojn nj varg kontratash pr lidhjen e t cilave si
kusht qensor sht parapar prmbushja e caktuar e formes ligjore. Pjesa me e madhe e
kontratave lidhet m shkrim por gjithashtu edhe format tjera jan aktuale dhe t ligjshme.
Ligji mbi marrdhnjet detyrimore sakt potencon se lidhja e kontrats nuk beht n
baz t ndonj forme t prcaktuar prve nse me ligj prcaktohet ndryshe 3 M kt
nnkuptojm se kontrat ka t njjten fuqi dhe vlefshmeri juridike pavarsisht sa a sht e
prpiluar me shkrim ose sht lidhur me goj, para ose jasht gjykats dhe pa ose me
dshmitar. Sipas kti ligji egzistiojn raste kur lidhja e kontrats detyrimisht duhet t bhet
3
Ligji mbi mardhnjet detyrimore

sipas forms dhe kushteve t prcaktuar paraprakisht ligjore (p.sh. ligji pr nj kontrat t
caktuar krkon patjetr formn me shkrim dhe vrtetmin e saj n gjykatn kompetente). Nse
ndonj kontratat formale nuk jan lidhur sipas forms s prcaktuar ligjore, vlefshmria e tyre
juridike nuk vjen n pyetje nse palt i prmbushin detyrimet t cilat kan dalur nga kjo
kontrat.4
Palt kontraktore mund t ndikojn n vlefshmerin e kontrats n prmbushjen e

detyrimeve t ndonj forme t caktuar kontraktore. N praktik zakonisht lajmrohen kontrata
t cilat lidhen me shkrim gj edhe e cila zakonisht e rrit shkalln e siguris juridike, qart e
pasqyron vullnetin e palve dhe prmbajtjen e kontrats.
Sa u prket kontratave t cilat lidhen me goj, konsiderohet se palt detyrohen me t

gjitha elementet t cilat jan deklaruar, pavarsisht se a jan t vrtetuar me shkrim.
Format pr lidhjen e kontrats mund t jen: solemne, relae, provuese, me shkrim,

ligjore dhe kontraktore.
Forma solemne sht form esenciale dhe element konstituiv i kontrats. Kjo form
duhet t ekzistoj: n kontratat pr qiran e lokaleve afaiste, pr ndrtimin, shfrytzimin e
baness etj. Pr kt lloj forme kontrata duhet t jet e prpiluar me shkrim.
Forma reale ekziston n ato raste kur dorzimi i sendit sht kusht i veant pr
krijimin e disa kontratave. Dorzimi i sendit duhet t bhet: n kontratn e huas, depozitit,
pengut etj.
Forma provuese shrben si prov pr vrtetimin e ekzistimit t kontrats n rast

kontesti ndrmjet palve kontraktuese. Forma provuese nuk sht element esencial i
kontrats, por ajo ka funksionin e provimit t vullnetit t shprehur t palve.
Forma me shkrim e kontrats sht form e prpiluar me shkrim me an t dors,

makins m shkrim, kompjuterit etj, dhe e nnsjkruar nga palt kontaktuese t cilt e kan
lidhur kontratn. Elementet kryesore t forms m shkrim t kontrats jan: teksti i kontrats
dhe nnshkrimi i palve kontraktuese.
Forma ligjore ekziston ather kur ligji shprehimisht krkon q pr lidhjen e nj

kontrat duhet patjetr t respektohet forma e caktuar. Zakonisht ligjet e vendeve t ndryshme
mbi marrdhenjt detyrimore shprehimisht krkojn formn m shkrim: t kontratat mbi
ndrtimin, mbi licencen, alotmanin etj.
4
Dr.M. Skakun: Poslovno Pravo, Veper e cituar fq.68

Forma kontraktore Ekziston ather kur palt kontraktuese, lidhur me kontraktimin e

marrdhnjs s caktuar, marren vesh pr formn dhe q kjo form t jet kusht i veant pr
vlershmrin e saj. Kjo kontrat nuk sht thelbsore por e karakterit deklerativ.
4.1. TEKNIKAT E LIDHJES S KONTRATAVE
4.1.1. Lidhja e kontratave prmes telefonit, telegramit dhe posts elektronike

(internetit)
Kontratat mund t lidhen prmes telefonit, telegramit apo posten elektronike respektivisht
internetit sepse n nj pjes t madhe t kontratave sidiomos atyre q e rregullojn
marrdhnjt n veprimtari turistike ndrkombtare nuk sht i nevojshm nnshkrimi i
kontrats por mjafton vetm konfirmimi n baz t kontakteve t lartprmendura. Kto
procedura t nevojshme dhe efikase e arsyetojn n maksimum nevojn e aplikimit t tyre
sikurse t rasti pr lidhjen e kontrates pr organizimin e udhtimit.
Lidhja e kontrats prmes telefonit, telegramit apo postes elektronike, pa t ciln tani m
nuk mund t mendohet zhvillimi i asnj veprimtarie, konsiderohet e vlefshme juridikisht. Sipas
shumics s legjislacioneve t cilat i rregullojn veprimtarit turistike, momenti i lidhjs s
kontrats prmes internetit sht konfirmi pr pranimin e oferts.
4.1.2.Lidhja e kontrats prmes personit t autorizuar
do person juridik mund t lidh kontrat n baz t aftsive juridike dhe zotsis afariste si
n lmin e qarkullimit t brendshm po ashtu edhe t jashtm pasi q t jet i regjistruar n
organet kompetente.
Kontratat dhe punt tjera juridike apo ekonomike mund t kryhn edhe prmes t
autorizuarit. Autorizimi bazohet n ligj, statut apo ndonj ankt tjetr normativ, por m
deklarimin personit i cili e ka autorizuar personin tjetr. Ndrmarrjet apo agjencionet turistike i

prfaqson prfaqsuesi i autorizuar i ndrmarrjs konform statutit apo personi i autorizuar

nga ndrmarrja.
Personat e autorizuar mund t jen persona q kan kompetenca t kufizuara dhe

autorizime q t lidhin vetm kontrata t caktuara dhe persona q kan kopetenca t kufizuara
dhe mund t lidhin kontrata pr t gjtha shtjt n kuadr t veprimtaris s subjektit i cili e
autorizon.
4.1.3. Momenti i lidhjs s kontrats
Momenti i lidhjs s kontrats ka nj rndsi t veant juridike pr palt kontraktuese pr

kto arsye:
a). Nga ai moment fillojn t rrjedhin dhe funksionojn detyrimet e palve;
b). Afatet e disa kontratave dhe detyrimeve q dalin nga to fillojn t rrjedhin sipas
rregullit nga momenti i lidhjs s kontrats.
N t gjitha sistemet juridike t vendeve, momenti i lidhjs s kontrats n mes personave

q jan prezent sht i rregullt dhe i dshirueshm sepse momenti i lidhjs s kontrats
pasqyron faktin se pala e pranon oferten respektivisht deklaron se pranon oferten. Mirpo, kur
bht fjal pr lidhjen e kontrats n munges t palve egzistojn botkuptime t ndryshme
n sistemet juridike t vendeve t ndryshme.
Lidhja e kontrats n mes t personave t cilat nuk jan prezent dukshm krijon probleme t
mdha sepse ktu ekziston se pari distanca kohore n mes t oferts dhe pranimit t saj. Nse
e analizojm m kujdes praktikn afaiste, mendimet shkencore dhe sistemet juridike mund t
konstatojm se egzistojn katr mundsi apo zhgjedhje q jan t pranueshm n sistemet e
ndryshme jurudike:
A. Teoria e deklarimit. Sipas teoris s deklarimit konsiderohet se kontrata sht e lidhur n

at moment kur i ofertuari ka br deklaratn (p.sh. e ka prpiluar letrn
rekomanduese) Kjo teori prfaqsohet n t drejtn Franceze.

B. Teoria e dgess. Sipas ksaj kontrata konsiderohet e lidhur n momentin kur i ofertuari
e drgon deklaeratn e tij lidhur m pranimin. (rast ekziston kur ofertuesi ja drgon
letrn posts apo prmes internetit). Kjo prfaqsohet nga e drejta anglo-saksone.
C. Teoria e pranimit. Mund t konstatojm se kjo n praktik sht m s shumti e
pranuar. Kt e pranojn sistemet juridike Gjermane, Skandinave etj. Edhe e drejta jon
e pranon kt teori e cila n rastin konkret merret se kontrata sht e lidhur n
momentin kur ofertuesi e ka pranuar deklaratn lidhur m pranimin. (p.sh. kur e merr
letren apo konfirmimin nga interneti nga ai i cili sht ofertuar.
D. Teoria e marrjs n dije. Sipas ksaj teorie kontrata sht e lidhur nga momenti kur
ofertuesi i ka marr n dije vet (n rast kur ai vet e ka lexuar letrn n t ciln sht
formuluar pranimi). Prfaqsuesit e ksaj teorie jan Italia, Belgjika dhe Holanda.
Nse i analizojm m vemendje kto katr teori mund t themi se kto mund t
racionalizohn n dy teori themelore.
1. N teorin e deklarimit (e cila n vehte prfshin edhe teorin e dgjimit) dhe

2. N teorin e pranimit ( n t ciln sht futur edhe teoria e marrjs m dije).
4.1.4. Vendi i lidhjs s kontrats
Njra ndr shtjt e rndsishme pr lidhjn e kontrats konsiderohet vendi i lidhjs s

kontrats. Kjo rndsi rritet sidomos kur sht fjala te kontratat e qarkullimit t mallrave dhe
shrbimeve n arenen ndrkombtare. Nga vendi i lidhjs s kontrats prcaktohet se cila e
drejt e shtetit do te aplikohet n marrdhnjt kontraktuese n mes t palve (e drejta e
vandit apo e drejta e huaj). Njkohsisht, i rndsishm konsiderohet edhe vendi i
prmbushgjs s kontrats .
shtja e vendit t lidhjs s kontrats zgjedhet n mnyr t gjithanshme si dhe momenti

i lidhjs s kontrats. Kshtu kontrata n mes t palve prezente konsiderohet s sht e lidhur
n at vend ku palt jan ndodhur m rastin e lidhjs s kontrats.
Nse nuk mund t prcaktohet vendi i lidhjs s kontrats konsiderohet ai vend ku

ofertuesi e ka selin e tij, respektivisht vendqendrimin n momentin kur e ka drguar ofertn.

4.2. PAVLEVSHMRIA E KONTRATS
Pelqimi i palve dhe forma e caktuar pr lidhjen e kontrats nuk jan kushte t
mjaftueshme pr plotfuqishmerin e kontrats. Fillimisht, sht e domosdoshme q shprehja e
vullnetit t palve duhet t jet n prputhje me t drejtn objektive si dhe prmbajtja e
kontrats t jet e lejushme sipas ligjit. Kontrata, pra, nuk prodhon efekte juridike nse
prmbajtja e saj nuk sht e lejueshme sipas dispozitave t s drejts objektive ose nse
vullneti i palve nuk sht manifestuar lirisht. Kontratat e ktilla konsiderohen t pavlefshme
dhe prishen ose anulohen.
Lidhja e kontratave n kundrshtim me dispozitat ligjore, lidhur me interesin publik, t

cilat konsiderohen t pavlefshme rrezikojn sigurin juridike dhe t individit dhe pikrisht pr
shkak t ktij interesi ato ndalohen me norma ipmerative, nuk prodhojn efekte juridike dhe
konsiderohen se as q jan t lidhura. Ndrsa, lidhja e kontratave pa i prfillur dispozitat ligjore,
lidhur me interesin e individit, vlejn deri sa palt nuk krkojn prishjen e tyre.
Kontratat e pavlefshme perjashtojn t gjitha efektet juridike dhe nuk krijojn as t

drejta e as detyrime. N pavlefshmeri mund t thirret do pal e interesuar, derisa gjykata ose
ndonj organ tjetr zyrtar sipas detyrs zyrtare deklarohen pr shkaqet e pavlefshmeris ose t
kundrtn.
N kt kategori radhien kti kontrata:
1. Kontratat e kundrligjshme jan t gjitha ato t cilat jan t ndaluara shprehimisht me

ligj,
2. Veprimet amorale juridike jan ato t cilat n prmbajtje fyejn dhe jan n
kundrshtim me standartet e parnueshme morale,
3. Kontratat pr fajde jan ato kontratra kur njra nga palt e keqshfrtzon paln tjetr e
cila gjindet n pozit t rnd materiale (ose ndonj form tjetr), n mnyr q vetit
ose personit t tret ti sjell fitim.
4. Kontratat simulante (mashtruese) jan ato n t cilat palt gjja se i lidhin m qllim t
fshehjes s gjendjes reale pr ndonj transaksion afarist t kontrsts,
5. Kontratat fiktive jan ato t cilat nuk i lidhin n t vrtet marrdhnjet kontraktore, por
ato krijon nj pasqyr se kontrata sht lidhur m qllim t shmangjes s detyrimeve
ligjore,
6. Kontratat t cilat personat juridik i lidhin jasht kopetencave dhe veprimtaris s
regjistruar, dhe
7. Kontratat e lidhura n baz tpersonave me paaftsi apsolute.

Kontratat e prishura jan ato n t cilat ekziston dhe mund t dokumentohet vullnetit i
vogl i njrs nga palt kontraktuese. Vullneti i vogl mund t paraqitet si: lajthim, mashtrim,
krcnim ose shtrngim.
Lajthimi sht papajtueshmeria e cila ekziston n mes t gjendjes reale dhe asaj t
prezentuar t ciln e paraqet personi i caktuar n ndonj marrdhnje eventuale. Nisur nga
gjendja e pranuar n mnyr t gabueshme, pr ndonj rrethan ose gjendje, personat
shprehin dshiren e cila sht e nevojshme t prodhoj efekte juridike, ather ekziston
lajthimi i cili e konteston lidhjen e kontrats t ligjshme. Lajthimi mund t jet n natyren e
kontrats, identitet t qarkullimit kontraktues, personit dhe motivit t kontrats. Kontrata
konsiderohet e prishur vetm nse ekziston lajthimi i cili sht i rndsis s veant pr
ekziztimin ose inekzistimin e kontrats. Lajthimet sjellin deri t pavlefshmria e kontratave nse
njra nga palt nuk ka pasur dijeni pr rrethanat reale.
Mashtrimi sht nxitja e qllimshme, rritja ose mbajtja e lajthimit t personi i caktuar
lidhur me disa elemente t kontrats me qllim q ato t futn dhe t lidhen n kontrat. N
kto raste lajthimi t njra pal sht i shkaktuar me qllim me veprimtarin e pals tjetr.
sht e duhur q n mes t lajthimit dhe deklerats s shprehjes s vullnetit t egzistoj lidhja
shkaktore (kauzale), n mnyr q lajthimi t jet shkak pr prishjen e kontrats.
Krcnimi sht tendenca e futjes n veprim e ndonj rrethane t keqe t jashtem nga
njra pal n drejtim t pals tjetr kontraktuese n mnyr q ai t ndjej frig nga ajo sjellje.
Personi e paraqet dshirn e tij nn ndjenjn e friges dhe nga ndikimi i saj ai nuk konsiderohet i
lir dhe pr kt shkak kontrata konsoderohet e prishur. Pr tu thirrur n prishjen e kontrats
pr shkak t krcnimit, duhet t jet serioze, e palidhshme dhe e kundrligjshme.
Shtrngimi sht veprimi i dhunshm i fizik dhe psiqik personit i q ushtrohet ndaj
njrs pal me qllim t dhnjs s deklarats pr shprehjen e vullnetit. Natyrisht, shprehja e
ktill e vullnetit nuk sht e lir dhe kontrata e lidhur n kt mnyr sht e pavlefshme. T
pavlefshme konsiderohen edhe ato kontrata t cilat i lidhin personat me aftsi t kufizuar.
Veprimet e caktuara t kontraktuese t pavlefshme nuk prodhojn efekte juridike dhe

konsiderohen sikurse t mos ekzistonin. sht e duhur q organi kompetent sipas detyrs
zyrtare t prcaktoj kushtet e pavlefshmris s kontrats dhe pasojat e shtrngimit.
T kontratat e paflefshme, fati i veprimtaris juridike sht plotsisht n duar t

personave t cilt jan t dmtuar nga lidhja e kontrats. Nse kta persona paraqesin
krkesn pr vlersim, kontrata konsiderohet se nuk ka ekzistuar fare q nga momenti i lidhjes
s saj. Afatet pr paraqitjen e kress prcaktohen saktsisht me ligj.

Edrejtabiznesore Ushtrime 160928155919 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Edrejtabiznesore Ushtrime 160928155919 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fakulteti

Prezentimi hyrs nga lnda E Drejta Biznesore

| Dr. Armand Krasniqi

E drejta biznesore si disiplin shkencore sht paraqitur relativisht von - n dekadat e

Ajo u krijua n baz t nevojave shoqrore biznesore q n mnyr sistematike e n

| Dr. Armand Krasniqi

Kuptimi i s drejts biznesore

E drejta biznesore paraqet nj trsi t rregullave juridike, normave dhe institucioneve,

E Drejta biznesore rregullon statusin e subjekteve ekonomike-biznesore, q jan aktor

Objekt i rregullimit juridik t biznesit- mund t jen : ambienti juridik i afarizmit,

E drejta Biznesore ka si lnd t saj t drejtprdrejt t studimit, prmbledhje e

| Dr. Armand Krasniqi

Studimi i lnds e E drejta biznesore krkon qasje multidisiplinare juridike n mnyr

Lnda e Drejta biznesore, duke u bazuar n metodologji shkencore teorike studimi

Emrtimi i s drejts biznesore

N aspektet dhe dimensionet t tjera edhe pr sa i prket emrtimit t saj, termi e

E drejta bashkohore biznesore nuk e ka objekt t vetm tregtin, marrdhniet tregtare,

| Dr. Armand Krasniqi

Ajo do dit e m tepr, m fuqishm dhe n mnyr m gjithprfshirse, rregullon

Pikrisht kjo gjendje tejet dinamike dhe intensive e zhvillimit t gjithanshm t s

Qllimi i studimit dhe ligjrimit t s drejts biznesore

Qllimi i s drejts biznesore, ndr t tjera ka t bj edhe me krijimin dhe zhvillimin sa

Rndsia e studimit t s drejts biznesore

Rritjen e profitit, mbarvajtjen e bizneseve dhe marrdhnieve biznesore n ekonomi

| Dr. Armand Krasniqi

Ktu qndron rndsia e madhe e shumfisht dhe e pakontestueshme e s drejts

| Dr. Armand Krasniqi

| Dr. Armand Krasniqi

NORMAT SHOQRORE DHE LLOJET E NORMAVE SHOQRORE

Shoqria njerzore e vetdijshme fillon t krijoj norma t caktuara t sjelljes;

far nnkuptohet me fjaln norm?

Karakterizohet me dy kuptime themelore:

Definicion mbani n mend!

Cilesite karakteristike te normes ?

| Dr. Armand Krasniqi

FUNKSIONET TJERA TE NORMES

- n ato t cilat i krijon e tr shoqria; ose

Sipas mnyrs s krijimit t tyre ato ndahen n:

Funksionet tjera t norms:

Pr aplikimin e secils norm ekzistojn sanksione t caktuara n sat t mos zbatimit t

| Dr. Armand Krasniqi

NORMAT ZAKONORE Doket / 1

N shoqrin ma shtet (komunitetin primitiv) burim kryesor i rregullimit t shoqris

| Dr. Armand Krasniqi

N shoqri pa shtet po ashtu jeta shoqrore sht rregulluar nprmjet t ktyre

Normat zakonore dhe shoqria pa shtet

| Dr. Armand Krasniqi

Tendenca e shtetit q ti moralizoj normat e veta juridike;

ELEMENTET E NORMS JURIDIKE

Grumbulli i t gjitha normave juridike n nj shtet prbn SISTEMIN JURIDIK;

Mirpo do norm juridike prbhet prej tri elementeve thelbsore:

| Dr. Armand Krasniqi

Dispozicioni i norms sht pjes qensore e norms me an t s cils bhet formulimi

I rr sistemi juridik sht i bazuar maksimalisht n respektimin e norms juridike dhe

| Dr. Armand Krasniqi

Kemi tri lloje dispozicionesh:

LLOJET E NORMAVE JURIDIKE

Sipas llojit t dispozicionit;

Gjithashtu edhe sipas normave;

Sipas dispozicionit normat juridike ndahen n:

| Dr. Armand Krasniqi

Rendi juridik rregullohet me grumbull normash juridike;

do rend juridik prbhet nga dy elemente kryesore: