4.
Pagtabag ng lupa (landslide) - pagguho ng lupa
at bato sa dalisdis ng bundok dahil sa pagyanig ng
lupa dahil sa lindol (hal. mga pagtabag na naganap
sa kabundukan ng Nueva Ecija at siyudad ng Baguio
nuong Hulyo 1990)
Mga pagguho na naganap sa siyudad ng Baguio matapos
ang lindol nuong July 1990
5. Tsunami - ang sunod-sunod na malahiganteng
alon sa dagat na nalilikha ng isang lindol na ang
epicenter ay nasa ilalim ng dagat o malapit sa baybay
dagat (hal. ang tsunami na naganap nuong Agosto
1976 sa Gulpo ng Moro at lindol nuong Nobyembre
1994 sa Oriental Mindoro).
Dingding at bubong ng kubo tinangay ng tsunami sa Brgy.
Malaylay, Lumang Baco, Oriental Mindoro
Ilang salitang mahalaga sa paghahanda
laban sa mga panganib ng lindol:
1. Pag-aaral
2. Pagmamapa ng bitak o fault
3. Kaalaman ng bawat mamamayan (mula
bata, matanda, mga lider at iba pa)
4. Panuntunan (hal. Structural code,
ordinansa sa paghahanda at pag-iingat,
at iba pa)
5. Pagtutulungan sa komunidad
6. Komunikasyon
7. Pagsasanay (earthquake drill)
Nagsulat: Jane T. Punongbayan at mula sa
pinagsama-samang presentasyon tungkol sa lindol
at mga panganib nito ng mga teknikal na personel
ng PHIVOLCS
Inihanda at inilimbag ng PHIVOLCS para sa
Proyektong Pagpapalakas ng Paghahanda ng
mga Residente ng REINA sa pagdating ng
Geologic at Meteorological Disasters
Mula sa suporta ng UNDP at UN-OCHA
Sa pakikipagtulungan ng
PHIVOLCS-DOST, PAGASA-DOST,
MGB-DENR at OCD-NDCC
At ng
Lokal na Pamahalaan ng Real, Infanta at Nakar
Hulyo 2005
adg/mlmv
ANO ANG LINDOL?
Ang lindol ay mahina hanggang sa malakas na
pagyanig o pag-uga dahil sa biglaang pag-galaw
kapag nagkaroon ng palihis na paggalaw ang
magkabilang bloke ng bato sa tabi ng bitak (o fault)
sa ilalim ng lupa.
Ang lindol ay minomonitor at itinatala ng
seismograph, isang instrumento na sumusukat ng
lindol. Sa kasalukuyan, ang mga instrumentong
panukat ng lindol (seismograph) sa buong Pilipinas ay
nakakatala ng di bababa sa 20 lindol bawat araw,
kung saan, 4 hanggang 5 ang nararamdaman kada
linggo.
MGA ILANG KONSEPTO NA DAPAT
TANDAAN:
2 Paraan ng pagtanto ng lakas ng lindol
May 2 pamamaraan kung paano masusukat ang
lakas ng lindol, ang intensity at magnitude. Ang
intensity ay ang lakas ng lindol batay sa naramdaman
ng mga tao at sa mga epekto ng pagyanig sa
kapaligiran at mga gawang istruktura. Tandaan, ang
intensity ay kadalasang mas malakas malapit sa
episentro at humihina habang ang lugar ay papalayo
dito.
Ang magnitude ay batay sa mga impormasyon mula
sa mga instrumento at naglalahad ng tunay na
enerhiya o lakas ng nailabas ng lindol mula sa
kanyang pinanggalingan.
Ang intensity ng lindol sa Pilipinas ay sinusukat gamit
angtinatawag na PHIVOLCS Eartqhuake Intesntiy
Scale (PEIS).
Episentro at Focus
Ang focus ay ang aktwal na pinagmulan ng pagbitak
sa ilalim ng lupa, kung saan ang enerhiya ng lindol ay
nag-ugat. Ang episentro (epicenter) ay ang lugar sa
ibabaw ng lupa na direktang nasa itaas ng focus. Ito
ang ginagawang reference o batayan ng
determinasyon ng desrkipsyon ng lugar na pinamulan
ng lindol.
MGA PANGANIB NA DULOT NG LINDOL
Mayroong ibat-ibang panganib na maaring idulot ng
lindol, ito ay ang mga sumusunod: pagyanig (ground
shaking), pagbitak ng lupa (rupture), pag-aastang
pagtutubig ng kalupaan (liquefaction), pagtabag
(landslide).
1. Pagyanig (ground shaking) - ang makapa-
minsalang baba-taas at paduyang galaw na
nararamdaman kapag may lindol; maaring maging
epekto ng malakas na pagyanig ay ang pagkapinsala
o tuluyang pagguho ng istruktura o mga gusali. (hal.
ang pagguho ng mga gusali katulad ng Hyatt Hotel sa
siyudad ng Baguio nuong 16 July 1990).
Gumuhong Hyatt Hotel sa siyudad ng Baguio noong
July 16, 1990
2. Pagbitak ng lupa (ground rupture) - paglikha ng
bago o muling pag-alagwa sa mga bitak ng lupa (o
fault) na nakapagitan sa dalawang bahagi ng bloke
lupa na gumagalaw ng palihis o sa magkasaliwang
direksyon (hal. Ang pagbitak na naganap sa
kahabaan ng Digdig Fault nuong Hulyo 1990)
Ang pagbitak ng lupa na naganap sa Nueva Ecija (pansinin
ang paglihis ng mga pilapil sa magkabilang direksyon)
3. Pagsasatubig ng lupa (liquefaction) - ito ay ang
pagbabago ng tibay ng lupa mula sa pagiging bato at
matigas hanggang sa parang maging likido; dahil dito
ang anumang istruktura katulad ng bahay o gusali na
nasa ibabaw ay
maaring lumubog o
tumagilid (hal. Ang
mga naganap na
paglubog at pagta-
gilid ng bahay at
gusali sa Dagupan
nuong Hulyo 1990)
Pagatagilid ng gusali
dahil sa liquefaction
sa Dagupan City,
July 16, 1990