Kanceri Pulmonardhe Kujdesi Infermieror PDF

Kanceri pulmonar dhe kujdesi infermieror
REPUBLIKA E SHQIPERISE
Universiteti Aleksandr Moisiu DURRES
Fakulteti i Studimeve Profesionale
Departamenti i Mjeksis
Dega i Infermieri Kirurgjikale
Punoi Udhheqsi shkencor
MA student Gentian DAULLE M.PH, M.Sc Indrit BIMI
Durrs 2014
1
Gentian DAULLE
PERMBAJTJA
1 Shkurtesat e prdorura... ....3

2 Lista e grafikve. ...3
3 Lista e tabelave...4
4 Lista e figurave...4
5 Kanceri pulmonar, objetivat ../..5
6 prmbajtja e tems .6
7 Abstrakti.. ..7
8 Fjalt kyce .7
9 Hyrje ..8
Kapitulli 1 Tumoret dhe karakteristikat e prgjithshme .....10
Kapitulli 2 Sistemi respirator ..16
Kapitulli 3 Kanceri pulmonar ...20
III.1 Epidemiologjia e CA pulmonar .22
III.2 Etiologjia e CA pulmonar...24
III3 Patologjia e CA pulmonar... ..28
III.4 Stadet e CA pulmonar 32
III.5 Klinika e CA pulmonar ..36
III.6 Diagnostikimi i CA pulmonar.....39
III.7 Trajtimi i CA pulmonar ..42
III.8 Parandalimi i CA pulmonar 53
Kapitulli 4 Proesi infermieror .54
Kapitulli 5 Studime statistikore ....58
10 Bibliografia .62
2
Gentian DAULLE
1. Shkurtesa t prdorura
CA-> Kancer
O.B.SH. -> Organizata Botrore e Shndetsis
CT -> Tomografi e kompjuerizuar
MRI -> Rezonanc Magnetike
UES -> Ultra Elektro Sonografi
PET -> Positron Emission Tomography
EKG -> Elektro Kardio Grama
SCLC -> Small Cell Lung Cancer (kanceri pulmonar me qeliza t vogla)
NSCLC -> Non Small Cell Lung Cancer (kanceri pulmonar me qeliza jo t vogla)
COPD-> Smundje Kronike Obstruktive Pulmonare
PTH-> Hormoni i paratiroides
Lista e grafikve
Grafiku 1; Incidenca e CA pulmonar n shkall botrore 2013
Grafiku 2; Vdekshmria nga CA pulmonar sipas grup-moshave
Grafiku 3; Frekuenca n % e simpomave t CA pulmonary
Grafiku 4; % e mbijetess n personat e diagnostikuar me NSCLC
Grafiku 5; Qelizat prbrse t kancerit pulmonary
Grafiku 6; Shkalla e mbijetess 5-vjeare n kancerin NSCLC
Grafiku 7; Shkalla e vdekshmris s disa tumoreve te femrat
Grafiku 8; Shkalla e vdekshmris s disa tumoreve te meshkujt
Grafiku 9; Tumoret pulmonare 2010-2013 (Spitali i Durrsit)
Grafiku 10; Raporti I tumoreve pulmonare
Grafiku 11; Raporti i CA pulmonar (M/F)
Grafiku 12; Raporti i CA pulmonar (fshat/qytet)
Grafiku 13; T dhnat e spitalit t Durrsit pr CA pulmonar sipas grup-
3
Gentian DAULLE
moshave
Grafiku 14; Variacioni i CA pulmonar (M/F) 2010-2013
Lista e tabelave
Tabela1 ; Stadet dhe karakteristikat e tumoreve pr do stad

Tabela 2; Shenjat e CA pulmonar n baz t shpeshtsis dhe shfaqjes
Tabela 3; T dhnat klinike q sugjerojn pr metastaza
Tabela 4; Medikamentet q prdoren n kimioterapin e CA pulmonar
Tabela 5; Kombinime medikamentesh n kimioterapi
Tabela 6; Medikamentet q prdoren 6 muaj pas fillimit t kimioterapis
Tabela 7; Stadet dhe % e mbijetess n kancerin NSCLC
Lista e figurave
1. Tumoret
2. Mutacionet e AND_s, shkaku kryesor i CA pulmonar
3. Proesi i formimit t qelizs tumorale
4. Proesi i formimit t mass tumorale
5. Qeliza tumorale beninje
6. Qeliza tumorale malinje
7. Metastazimi
8. Sistemi respirator
9. Pulmonet
10. Kanceri pulmonar
11. Raporti i qelizave q formojn CA pulmonar
12. Stadet e CA pulmonar
13. Metodat e diagnostikimit t CA pulmonar
14. Bronkoskopia
15. Kanceri bronkial
16. Kimioterapia
17. Kanceri pleural
18. Duhani, shkaktari kryesor i kancerit pulmonar
19. Ndotja e ajrit
20. Stadi 0 i CA pulmonar
21. Stadi I i CA pulmonar
22. Stadi II i CA pulmonar
23. Stadi III i CA pulmonar
24. Stadi IV i CA pulmonar
4
Gentian DAULLE
1. Kanceri pulmonar dhe kujdesi infermieror
Objektivat
1. Studimi i kancerit pulmonar
2. Prcaktimi i shkaqeve t kancerit pulmonar
3. Studimi i shprndarjes gjeografike
4. Prcaktimi i grup-moshs dhe gjinis m t prekur
5. Studimi i patologjis s kancerit pulmonar
6. Prcaktimi i trajtimit m efikas dhe masat parandaluese
7. Prcaktimi i rolit dhe ndikimit t infermierit n pacientt me kancer pulmonar
8. Studimi i t dhnave statistikore
9. Konkluzione
5
Gentian DAULLE
2. Prmbajtja e tems
Cfar sht kanceri i mushkrive?
Kanceri i mushkrive sht kanceri i trakes, bronkeve ose i alveolave.M i shpesht sht
kanceri i bronkeve.
Kanceri i mushkrive sht kanceri m i madh vrass n t gjith botn. 20% e vdekjeve nga
kanceri i prkasin kancerit t mushkrive ( 28% n burra dhe 10% n gra).
N grat, kanceri i gjirit sht shkaktari kryesor i vdekjeve nga kanceri (18%), por n disa
vende si p.sh. n Angli vdekjet e grave nga kanceri i mushkrive jan m t lartea nga vdekjet
prej kancerit t gjirit.
Format e kancerit te mushkrive
Jan dy forma kryesore t kancerit t mushkrive: Kanceri i
mushkrive me qeliza jo t vogla (NSCLC-non-small lung cancer) dhe kanceri i mushkrive
me qeliza t vogla (SCLC-small cell lung cancer)
Forma m e shpesht e kancerit t mushkrive sht ajo me qeliza jo tvogla(NSCLC),e cila
ka mbijetes m t gjat se SCLC, q ka tendenc t prhapet m shpejt.
Cfare e shkakton kancerin e mushkrive?
Duhanpirja sht prgjegjse pr afrsisht 90% t rasteve me kancer t mushkrive.
Duhanpirja pasive rrit rrezikun pr kancer t mushkrive tek ata qe nuk pijn duhan.
Faktor t tjer ( kancerogjen) mund t rrisin rrezikun e kancerit t mushkrive vetm ose
n kombinim me duhanpirjen (p.sh. asbestoza, rrezatimi dhe substanca te ndryshme kimike).
Numri i rasteve q kto te fundit shkaktojn sht shum i vogl n krahasim me kancerin q
shfaqet tek duhanpirsit.
Trajtimi i kancerit t mushkrive
Zbulimi i hershm t kancerit t mushkrive mund t prmirsoj mbijetesn, por kjo nuk
sht akoma plotsisht e prcaktuar.
Mnyrat e trajtimit
Trajtimi mund t prfshij kirurgjin, rrezatimin dhe kemioteapin, t ndara ose t
kombinuara me njra-tjetrn.Trajtimi duhet t jet individual n varsi t tipit dhe stadit t
smundjes.
Kirurgjia
Kirurgjia pr heqjen e kancerit pulmonar sht e mundur vetm n nj numr t kufizuar
rastesh.Nuk sht e prcaktuar nse kanceri sht prhapur n pjest e tjera t trupit ose sht
n nj pjes t mushkrive q e bn heqjen e tij t pamundur.
Rrezatimi/kemioterapia
6
Gentian DAULLE
Rrezatimi dhe/ose kemioterapia mund t prdoren pr reduktimin e mass tumorale para

operacionit ose si mjekim ndihmues n stadet e avancuara t smundjes.
Kemioterapia eshte kurative vetm n nj numr t kufizuar rastesh (~5%).
3. Abstrakti
Hyrje.Kanceri i mushkrive sht kanceri me i madh vrass n Europ dhe n t gjith botn.
Edhe n Shqipri ai po prhapet me ritme t shpejta 20% e vdekjeve nga smundjet
kancerogjene i prkasin kancerit t mushkrive, ( 28% n burra dhe 10% n gra). Edhe pse te
grat, kanceri i gjirit sht shkaktari kryesor i vdekjeve nga kanceri (18%), n disa vende nr. i
vdekjeve t grave nga kanceri i mushkrive jan m t larta se nga vdekjet prej kancerit t
gjirit. Shkaktari kryesor I knacerit pulmonar sht duhani por nuk prjashtohen edhe shkaqe
t tjera.Trajtimi i kancerit pulmonar bhet me kirurgji, radioterapi dhe kimioterapi.Metoda
m e mir pr t parandaluar kancerin pulmonar sht ndalimi i pirjes s duhanit dhe
paraqitja te mjeku sapo t hasen problem t sistemit respirator, sepse shum simptoma t
kancerit pulmonar jan t njjta me ato t smundjeve t tjera bronko-pulmonare.
Qllimi i studimit sht njohja me pacientt me kancer pulmonar, shprndarjen gjeorafike,

grupmoshat dhe gjinin m t prekur, problemet shoqruese t kancerit pulmonar, metodat
ekzaminuese dhe t mjekimit etj. Shprndarja gjeografike do tna ndihmonte pr ta lidhur
Shfaqjen e kancerit me kushtet gjeografike, klimaterike, socio-ekonomike, kulturore etj.
Ndrsa n lidhje me grup-moshat mund t studionim edhe mnyrn dhe stilet e jetess. Duke
i studiuar me kujdes t gjitha kto do ta kishim m t leht q t mundsonim n mnyrn
m t mir parandalimin e shfaqjes s kancerit pulmonar.
Metodologjia e studimit statistikor, sht studiuar n baz t t dhnave t regjistrave t

Spitalit Rajonal Durrs.Pr kt jan prdorur regjistrat e pacientve pr vitet e studiuara.Ky
studim i brsht retrospektiv. Qllimi I studimit t ktyre statistikave sht vlersimi i sakt
i problematiks s kancerit pulmonar.Numri i pacientve t marr n studim sht 60.
Rezultatet.Pas marrjes n studim t 60 pacientve duket qart se numri m i madh i t

prekurve nga kanceri pulmonary sht me banim n qytet.Gjithashtu m t riskuar nga kjo
smundje jan meshkujt. Mosha m e prekur sht mbi 45 vje, kulmin e arrin mbi 65 vje
Konkluzione: Nga studimet e kryera vihet re se nga viti n vit incidence e kancerit pulmonar
po vjen duke u shtuar, kjo vihet re jo vetm te meshkujt por edhe te femrat. Ky fenomen sht
m I theksuar n zonat urbane.
4. Fjalt kye
Kancer,Malinj, Beninj, Borderline,Mutacion i ADN, Parenkima, Stroma, Karcinoma,
Sarkoma, Rritje Ekspansive, Lezion ekzofit, Lezion endofit, Proliferim, Metastaz,

mikrocitom,
SCLC/NSCLC
7
Gentian DAULLE
Hyrje
Kanceri sht nj term i prgjithshm q prdoret pr nj grup me m tepr se 100 smundje
t cilat mund t prekin do pjes t organizmit. Terma t tjer sinonime q prdoren jan
tumori dhe neoplazma.Kanceri njihet si rritje e pakontrolluar e qelizave q prodhojn 1 tumor
ose neoplazm.Qelizat e kancerizuara humbasin specializimin e indit q i prkasin dhe nuk i
prgjigjen mekanizmave t kontrollit q normalisht e kufizojn ndaljen e qelizave.Kanceri
mund t kaloj nga forma primare e tumorit n formn sekondare t tij n nj proces q
ndryshe quhet "METASTAZ". Fjala "tumor" rrjedh nga gjuha latine... TUMORE--njtje,
gjunge, fryerje.Prodhohet nga shumimi jonormal i qelizave prmes procesit t ndarjes
mitotike t qelizave.
Fjala kancer u prdor s pari nga Hipokriti i njohur edhe si babai i medicins n shek e V
p.e.s. duke u bazuar n faktin se tumoret prhapen n trup n mnyr t ngjashme me lvizjen
e gaforreve.
Kanceri i pulmonar sht kanceri me i madh vrass n Europ dhe n t gjith botn. Edhe n
Shqipri ai po prhapet me ritme t shpejta 20% e vdekjeve nga smundjet kancerogjene i
prkasin kancerit t mushkrive, ( 28% n burra dhe 10% n gra). Edhe pse te grat, kanceri i
gjirit sht shkaktari kryesor i vdekjeve nga kanceri (18%), n disa vende nr. i vdekjeve t
grave nga kanceri i mushkrive jan m t larta se nga vdekjet prej kancerit t gjirit.
Ky lloj kanceri sht nj nga problemet kryesore t shndetit n vendin tone ashtu si edhe n
t gjith botn. N ditt e sotme CA pulmonar sht shkaku kryesor i vdekjeve nga CA pr t
dyja gjinit ( shkakton m shum vdekje sesa kanceri i gjirit, prostates, zorrs s trash dhe
8
Gentian DAULLE
pankreasit t marra s bashku) .
Duke e krahasuar me llojet e tjera t tumoreve, kanceri pulmonar sht m vdekjeprurs dhe
prhapet m shpejt.Parandalimi i kancerit t mushkrive sht e vetmja mnyr efektive pr
ta luftuar at. Mospirja e duhanit sht gjja e vetme m e rndsishme pr ta parandaluar
kancerin e mushkrive
.
Kanceri pulmonar sht konsideruar i rrall n vitet 1900, me m pak se 400 raste.
Megjithat, sht cilsuar si shkaku kryesor i vdekjeve nga kanceri n Ameriken e Veriut dhe
n Europ, duke vrar 3 her m shum se kanceri i prostats dhe pothuajse dy her m
shum se kanceri i gjirit.. Pirja e duhanit sht shkaku kryesor i kancerit pulmonar, Me rnien
9
Gentian DAULLE
e duhanpirjes ka dhe nj rnie t incidencs s kancerit pulmonar. Kjo rnie sht vn re m

shum tek meshkujt. Megjithse pirja e duhanit mbetet shkaku kryesor i kancerit pulmonar n
gjith botn, n m shum se 60% t rasteve t reja me kancer pulmonar, ndodhin n individ
t cilt nuk kan pir asnjher duhan ( kan pir m pak se 100 cigare gjat gjith jets
>> M tepr se 10 milion njerz diagnotikohen do vit me kancer n t gjith botn.

>> Esht parashikuar q deri n vitin 2020 t ket 15 milion raste t reja me kancer
do vit.
>>9 prej 10 rasteve me CA jan duhanpirs
>> Kanceri sht shkaktar i 6 milion vdekjeve do vit ose i 12 % t vdekjeve n
bot.>>Tumoret beninje t pulmonit (papiloma, adenoma, tumoret mukoepidermoide etj. )
jan t rralla.
>> Ndrmjet tyre m i rndsishm sht adenoma.
KAPITULLI-1;Tumoret dhe karakteristikat e prgjithshme t tumoreve

"Tumori (neoplazi, blastom) sht nj mas indore anormale, q vjen nga rritja
autonome e qelizave me brtham n trupin e njeriut, shkaktuar kryesisht nga
mutacionet e ADN, e cila persiston edhe pas largimit t stimulit q fillestar dhe q
tejohet nga qelizan qeliz.
Tumoret prbhen nga dy komponent: a) parenkima dhe b) stroma. Parenkima siguron

shumllojshmrin dhe aktivitetin sintetik t qelizave ndrsa stroma u siguron ktyre qelizave
mbshtetjeb mekanike dhe furnizimin ushqimor. Stroma prmban edhe en gjaku t cilat do
t ushqejn tumorin pasi madhsia e tij ti ket kaluar 1-2 mikron.
10
Gentian DAULLE

.
Egzistojn nj grup qelizash n organizm t cilat jan t predispozuara pr t br rritje
tumorale. Pikrisht kto qeliza t transformuara quhen qeliza neoplazike.Qelizat
neoplazike proliferojn dhe krijojn nj fryrje anormale, q sht pikrisht masa
tumorale. N fakt fryrje anormale , ose zmadhim organesh ndodhin edhe gjat proceseve
t tjera patologjike si : inflamacioni, hipertrofia, hiperplazia etj.
Nprmjet transformimit (q prfshin nj sr ndryshimesh gjenetike) qelizat nuk i

nnshtrohen m mekanizmave rregullatore t rritjes normale, dhe kjo rritje bhet; -autonome,
e pakontrolluar, aksesive, kaotike, e paqllimshme. Karakteristikat makroskopike t tumoreve
11
Gentian DAULLE
jan : forma, madhsia, ngjyra, konsistenca etj
I-2 Klasifikimi i tumoreve

Njihen 4 tipa te Kancerave : KARCINOMAT, SARKOMAT, LEUEMIA dhe LYMFOMA.
I-2.1 Klasifikimi histogjenik, I ndan tumoret sipas indit apo qelizave nga e kan marr
origjinn, kemi:
- tumore nga qelizat epiteliale
- tumore nga indi mezenkimal
-tumore nga indi limfoid
- tumore hematopoetike etj
12
Gentian DAULLE
I-2.2Klasifikimi biologjik I ndan tumoret n
Beninje
Malinje
borderline
Tumoret beninje (karakteristikat)

->Jan jo invaziv dhe mbeten t lokalizuar
->Ritmi i rritjes s tyre sht i ngadalt
-> Kan ngjashmri t madhe histologjike me indin e origjins
13
Gentian DAULLE
Tumoret beninje mbeten t lokalizuar.Ata rriten ngadal, nuk e invadojn indin prreth dhe
nuk prhapen n vende t tjera n organizm.Pra tumori beninj rritet lokalisht dhe kjo mnyre
rritje quhet ekspansive. Tumori beninj vetm sa e shtyp indin e shndosh, q sht prreth
tumorit. Kshtu kur nj tumor beninj zhvillohet mbi nj siperfaqe mukozale ose
epiteliale,tumori zhvillohet mbi t, sepse nuk mund t invadoje nn t, duke formuar nj
formacion t ngritur mbi siprfaqe, q quhet lezion ekzofit dhe q sht karakteristik pr
tumoret beninje. Ky formacion mund t jet n formn e nj gishti t ngritur mbi siperfaqe t
lidhur me t me nje kmbz i quajtur polip, ose n formn e shum gishtave e quajtur
papilom. Tumoret beninje n organeve solide jan t mir kufizuar, shpesh t rrethuar nga
nj kapsul fibroze, q sht rezultat i shtypjes dhe i atrofis, q pson indi i shndosh n
afrsi.Siprfaqja e prerjes s tumoreve beninje sht homogjene, ndersa kur jan t
lokalizuara n siprfaqe, ajo sht intakte, pra e padmtuar.Histologjikisht tumoret beninje
ngjajn shum me qelizat dhe indin nga e kan marrorigjinn.Megjithse tumoret beninje
sipas prkufizimit, jan t kufizuar n vendin ku lindin, ata mund t krijojn probleme klinike
si pasoj e :
-Shtypjes apo komprimimit t indeve fqinje
14
Gentian DAULLE
-Obstruksionit-Prodhimit t hormoneve (psh tumoret beninje t tiroides mund t shkaktojn

tiroidoz)
-Transformimit n nj neoplazi malinje
-Ankthit (sepse pacienti friksohet se ndoshta ky lezion q ka sht dicka e keqe)
Tumoret malinje (karakteristikat)

->Jan invazive, pra t afta t prhapen direkt n regjionet fqinje ose t japin metastazave -
>Rriten relativisht shpejt
->Ngjashmeria histologjike me indin e origjins sht variabl, shpesh e ult.
->Rritja lokale sht infiltrative
Tumoret malinje jan invaziv.Ata rriten shum shpejt dhe jan t kufizuar keq me indin
fqinj.Histologjikisht ata ngjajn m pak me qelizat dhe indin nga e kan marr origjinn sesa
tumoret beninj.Tumoret malinje pushtojn dhe shkatrrojn indin fqinj, prandaj dhe heqja
kirurgjikale e tyre paraqet vshtirsi.Edhe kur ajo bhet n kufij n dukje t shndosh,
egzaminimi histologjik mund t vr e dukje prezencn e neoplazis. Tumoret malinje, duke
infiltruar n indin fqinj, iu krijojn qelizave neoplazike mundsin t penetrojn muret e
enve t gjakut dhe limfatike dhe t prhapen n kt mnyr n vende t tjera n organizm.
Ky proces i rndsishm dhe karakteristik pr tumoret malinje, quhet metastazim dhe tumoret
sekondare q formohen quhen metastaza. Jo t gjith tumoret malinje kan aftsi t njjta
metastazuese. Tumoret malinje n siperfaqet mukozale ose epiteliale, n stadet e hershme
mund t krijojn nj ngritje apo rritje nga jasht, por meq invadojn indin nn t kan nj
drejtim rritjeje nga brenda, ose si quhet ndryshe endofite. Siprfaqja e tyre sht shpesh e
uleruar.Tumoret malinje n organet solide, tentojn t jen t kufizuar keq.Ata rriten n
mnyr infiltrative, penetrojn n trajt gishtrinjsh n strukturat fqinje normale. Meqnse
siprfaqja e prerjes s tyre sht e rregullt dhe ngjan me gaforren (latinisht gaforre = cancer),
ather smundja ka marr emrin kancer. Tumoret malinje shpesh kan zona nekrotike
qendrore pr shkak t perfuzionit t paprshtatshm.Siperfaqja e prerjes s tyre sht
heterogjene. Smundshmria dhe mortaliteti nga tumoret malinje mund t jet pasoj e :
Komprimimit dhe destruksionit t indeve fqinje
- Formimit t tumoreve sekondare (metastaza)
-Humbjes s gjakut nga siperfaqet e uleruara
-Obstruksionit t kanaleve natyrale (p.sh tumoret malinje t kolonit shkaktojn obstruksion
intenstinal)
-Prodhim hormonesh (p.sh ACTH,ADH nga disa tumore t pulmonit) japin efekt
paraneoplazik qe shkaktojne renie ne peshe dhe dobesi
-Ankthit dhe friks.
15
Gentian DAULLE
Tumoret malinje kan aftsi t madhe metastazuese.
Rrugt e metastazimit jan:, - hematogjene, - limfogjene, transcelomike, implantimi, -

endokavitare etj.
16
Gentian DAULLE
KAPITULLI II;Sistemi respirator(Aparatus respiratorius)

Sistemi i frymmarrjes Esht nj sistem organesh t cilat kan si funksion shkmbimin e
gazeve midis organizmit dhe mjedisit rrethues. Sistemi respirator prbhet:
- Rrugt e kalimit t ajrit: zgavra e hunds, faringu, laringu, trakea dhe bronket
- Organet e shkmbimit t gazeve: mushkrit
- Elementt mekanik: pleura, diafragma, muret torakale.
Zgavra e hunds sht pjesa fillestare e sistemit t frymmarrjes. Zgavra e hunds me an

t nj perdeje ndahet n dy zgavra, kurse nga zgavra e gojes ndahet me an t qiellzs.
Siprfaqja e brendshme e zgavrave t hunds sht e rritur me dukjen e nga 3 guacave
eshtrore n t dy ant e vrimave t hunds
Guacat eshtrore e ndajn hapsirn e brendshme t hunds n disa rrugica t ngushta n
form t labirintit npr t cilat kalon ajri.
Ajri q ka hyr npr zgavrat e hunds qndron nj koh m t gjat n rrugicat e
lartprmendura t hunds, n t cilat nxehet dhe pajisjet me lagshti. Siprfaqja e brendshme
e zgavrave t hunds sht e pajisur me mukoz t holl n t ciln gjenden qimet e holla.
Qelizat e mukozs s hunds tajojn lngun jargore i cili, s bashku me qime, ndal hyrjen e
pluhurit dhe t mikrobeve n organet e frymmarrjes.
17
Gentian DAULLE
Fyti (faringu);sht vend i kryqzimit t rrugs s frymmarrjes dhe rrugve pr tretjen e

ushqimit.Ajri nga zgavra e hunds npr fyt kalon n laring, kurse ushqimi nga goja futet n
kaprcell. Edhe fyti sht i veshur me mukoz n t ciln mblidhet pluhuri i cili prmes
lngut jargor, duke u kollitur, hidhet n ambientin e jashtm.
Laringu; prfaqson pjesn e siprme t zgjeruar t gabzherit. Ai prbhet nga disa pllaka
krcore q jan t lidhura ndrmjet vet n mnyr t lvizshme. N pjesn e siprme t
laringut gjendet kapaku i laringut - epiglota q mbyll hyrjen n laring gjat kaprdimjes s
ushqimit. Kshtu, ushqimi dhe pshtyma kalojn n kaprcall.
Laringu shrben si organ ku prodhohet zeri. N prodhimin e zrit marrin pjes dy rrudha t
mukozs s laringut q quhen kordhat zanore.
Te njeriu pr dallim nga shtazt laringu ka funksion t veant. Ai s bashku me zgavrn e
hunds dhe t gojs duke ndihmuar krijimin e tingujve t fjals s artikuluar, ndihmon t
folurit.
Trakea; fillon prej pjess s poshtme t laringut dhe ka gjatsi deri n 12 cm.
Trakeja ndrtohet nga 15-20 unaza jo t plota krcore q gjithmon ngelin t hapura pr
deprtimin e ajrit.
Bronket; prfaqsojn degzime t pjess s poshtme t trakes n zgavrn e kraharorit.
Me t hyr n mushkri, bronket degzohen n deg m t vogla - bronkiole.Sejcili nga
bronket kryesore pasi futen n hilus pulmonis ndahet n bronke m te vegjl. Ndarja e
bronkut I ngjan nj peme (arbor bronchialis).Fillimisht nga bronket nisen nga kater deg
ventrale dhe dorsale.Bronku I djatht jep pr lobin e siprm t mushkris s djatht nj deg,
q quhet ramus eparterialis, ndrsa degt e tjera I takojn lobit t poshtm t pulmonit t
djatht.N ann e majt, ku nuk ka ramus eparterialis, dega e par ventrale shkon n lobin e
siprm t mushkris s majt, degt e tjera pr lobin e poshtm t saj. M tej ato ndahen n
bronkiola,n numr 12-18, t cilt vazhdojn ndarjen, sejcili n dy bronchioli respiratori, n
murin e t cilave shfaqen alveolat. Bronkiolet respiratore ndahen n ductus alveolaris.N
vendin e majs se ductus alveolar degzohet n qesen alveolare dhe s bashku formojne
acinusalveolaris q paraqitet si baza e strukturs s mushkris.
Pareti i bronkeve dhe bronkiolave sht i ndrtuar nga pllakzat krcore. N saje t
pllakzave krcore bronket dhe bronkiolet gjithmon qendrojn t hapura pr kalimin e ajrit.
Gypat m t vegjel t bronkeve - bronkiolet, prfundojn me strajca ajrore - alveole, pareti i
t cilave sht shum i holl dhe i furnizuar mir me rrjetin e kapilarve t gjakut
Mushkrit jan organe voluminoze t buta me ndrtim zhpuzor - elastik dhe ngjyr t
kuqrremt. Ato jan t vendosura n zgavrn e kraharorit anash zemrs dhe vazave t
mdha q hyjn dhe dalin prej saj. Kan formn e nj konusi t prer, ku dallojm:
> bazn (basis pulmones) t drejtuar posht dhe t vendosur mbi diafragmn
> majn (apex) t drejtuar sipr 2-3 cm mbi brinjn e par.
Krahu i djatht i mushkrive sht i ndar n tri lobe, kurse i majti n dy.Indi q ndrton
mushkrit sht poroz dhe shpuzor. N secilin krah t mushkrive gjejm arteriet dhe venat
mushkrore dhe nervat.Nga ana e jashtme e tyre mushkrit jan t veshura me nj cipe t
18
Gentian DAULLE
holl q quhet pleur.Pleura prbhet prej dy fletve n mesin e t cilave gjendet nj lng q
prfaqson prodhim t tyre.Fletza e jashtme sht e puthitur pr zgavrn e kraharorit dhe
pr diafragm, kurse ajo e brendshme pr mushkri.Indi mushkror prbhet nga nj numr i
madh i bronkeve dhe bronkioleve. Bronkiolet prfundojn me strajca t vogla ajrore-alveole
n t cilat bhet shkmbimi i gazrave. Pareti i alveoleve sht shum i holl dhe prbhet
nga epiteli njshtresor.
N sejciln mushkri dallojm tre faqe:
1. facies sternocostalis
2. facies medialis
3. facies inferior
Facies stemocostalissht m e madhe. N t gjejm gjurmt e brinjve (impresiones

costales) si dhe gjurmt e shkaktuara nga arteria subklavia.
Faces medialis ka vendosje dhe prbhet nga nj pjes e pasme vertebrale dhe nj e perparme
mediastinale. N kt faqe gjenden hilus pulmonis, nprmjet s cils hyjn n mushkri
arteria pulmonare, bronku kryesor, arteriet bronkiale, nervat dhe dalin venat pulmonare. Kto
formojn rrnjn e mushkris (radix pulmones). Faqet ndahen njra nga tjetra nprmjet tre
buzeve:
margo anterior,e mpreht, e cila n mushkrin e majt n pjesn e poshtme paraqet

nj grryerje (incisura cardiaca)
margo superior, e rrumbullakosur dhe konsiderohet shpesh si faqja e pasme e
pulmonit dhe:
margo inferior.
Nprmjet dy fisurave : (oblike dhe horizontale),mushkria e djatht ndahet n

tre lobe:
lobi i siprm,i mesit dhe i poshtm.
Ndrsa mushkria e majt prbhet nga lobi I siprm dhe I poshtm, t ndara nprmjet tyre
nga fisura oblike. Lobi I siprm sht nj zgjatim I vogl, n formn e gjuhzs q veohet
pr shkak t incizurs kardiake, n anologji me mushkrin e djatht konsiderohet si lobi I
tret I saj. Pumlmoni I djathtsht m I shkurtr dhe m I gjer, pr shkak t shtypjes q
ushtron nn t hepari, ndrsa I majti m I gjat dhe m I ngusht pr shkak t shtypjes q I
bn zemra (impressiones cardiaca ).
Funksioni kryesor i mushkrive sht shkmbimi i gazeve mes ajrit q ne thithim dhe gjakut.
Nprmjet mushkrive, dioksidi i karbonit largohet nga trupi dhe oksigjeni n.p.m. rrugve t
frymmarrjes hyn n sistemin e qarkullimit t gjakut
19
Gentian DAULLE
II-PleuraMushkrit mbshtillen nga nj mbules seroze e cila quhet pleura dhe

dallojmpleurn parietale dhe pleurn viscerale. Pleura viscerale, mbshtjell mushkrit, me
perjashtim tehilusit te saj. Ajo ngjitet imtsisht me parenkimn pulmonare, futet n fisurat
nprmjet lobeve, duke realizuar dhe ndarjen mes tyre, dhe I jep mushkris shklqimin e
saj.Kalimi n pleurn parietale, bhet n rrnjn e mushkris.Pleura parietale ndahet
n:pleura costalis,pleura mediastinalis dhe pleura diaphragmatica;pjesa e siprme formon
kupoln e saj. Si shihet emrtimi i pjesve t saj,lidhet me vendet ku ajo kalon. Kshtu
pleura kostale, vesh nga brenda brinjt dhe muskujt nprmjet tyre;pleura diafragmatike
mbulon faqen e siprme t diafragms, ndrsa pleura mediastinale formon kufirin lateral t
mediastinit. Kubeja, cupula pleurale, gjendet mbi majn e mushkris, 2-3 cm mbi
klavikuln. Kur njra pjes e pleurs parietale kalon tek tjetra, formohen hapsira t cilat quhen
recese. T tilla jan:recessus phrenicocostalis,costomediastinalis anterior,posterior dhe
phrenico-mediostinalis.
Diafragma (musculus phrenicus)

sht nj muskul I gjer q ndan kavitetin torakal nga ai abdominal.Diafragma prbhet nga
pjesa muskulare n periferi dhe pjesa tendinoze n qendr.Diafragma luan nj rol t
rndsishm n frymmarrje, sidomos n inspirim sepse kur ajo kontraktohet shton
kapacitetin e kavitetit torakal
20
Gentian DAULLE
Kapitulli -III-Kanceri pulmonar:

Me termin kancer pulmonar prkufizohen neoplazit malinje q e marrin origjinn nga
strukturat prbrse t mushkris. Njihen disa lloje kancersh pulmonar n varsi t mnyrs
s zhvillimit t tij, por ka nj ndarje t prgjithshme q i klasifikon kancert n dy lloje :
A-> Kancer pulmonar me qeliza t vogla(mikrocitoma), q haset n 20% t rasteve dhe
konsiderohet si nj nga format m t rrezikshme. Prgjithsisht n kohn q diagnostikohet
mundsia q dhe t ket metastazuar sht shum e madhe.Ky lloj zhvillohet shpejt dhe
mundsia e trajtimit kirurgjikal sht gati e pamundur, m shpesh pr trajtimin e tij mjekt
preferojn kombinime t kimioterapis me radioterapin. l
B-> Kancer pulmonar me qeliza jo t vogla q perfshin t gjitha nnllojet e tjer t kancerit
pulmonar. Haset n 80% t rasteve, zhvillohet m ngadal dhe mundsit e trajtimit t tij jan
m komode
21
Gentian DAULLE
Kanceri Bronko-alveolarKanceri bronkoalveolar sht nj lloj i kancerit t mushkrive

me qeliza jo - t vogla. Organizata Botrore e Shndetsis ( OBSH) e klasifikon at si nj
nntip adenokarcinotatoz dhe prbn rreth 2% -14 % t t gjitha rasteve t kancerit t
mushkrive. Kanceri bronkoaveolar sht nj kancer primar malinj i mushkrive, q do t
thot se mushkrit jan vendi i par ku ky kancer zhvillohet ; ai nuk vjen n mushkri nga
diku tjetr n trup . Kanceri bronkoalveolar zakonisht zhvillohet n zonat periferike t
mushkrive dhe prhapet npr membranat q ndan alevolat nga njra-tjetra.
Sipas nj hulumtimi t botuar n vitin 2003 tregohet se ka dy modele pr zhvillimin e

kancerit bronkoalveolar .
A- N rreth 40-80 % t rasteve qelizat kancerogjene jan gjetur n nj zon t kufizuar t

mushkrive , duke mundsuar trajtimin kirurgjikal.
B- N pjesn e mbetur t rasteve, qelizar shtrihen n nj zon t gjer .
Pavarsisht se si kto qeliza jan t shprndar , ato duken identike dhe shpesh jan t
prziera me qelizat e tjera adenokarcinomatoze.Kanceri bronkoalveolar ka m shum gjasa t
zhvillohet n personat t cilt nuk kan pir kurr duhan por shkaku I sakt mbetet akoma I
paqart. Si t gjitha tumoret e mushkrive edhe te kanceri bronko-alveolar ndikojn factor t
till si: duhani, marijuana, asbesti, radoni, arseniku, produktet e qymyrit, benzina etj
22
Gentian DAULLE
Simptomate kancerit t bronkoalveolar kan tendenc pr tu zhvilluar vetm pasi kanceri

sht shum i avancuar dhe ndoshta sht prhapur n pjes t tjera t trupit t tilla si: mli,
veshka, kocka, apo tru.
Simptomat prfshijn: kollitjen, vshtirsi n frymmarrje, dhimbje gjoksi, humbje peshe.

Kanceri bronkoalveolar shkakton prodhim t shtuar t mukusit..
Diagnoza.Testet diagnostike jan t njjta si pr do kancer t dyshuar t mushkrive ,

duke filluar me radiografin, ( CT ) scan , biopsia, ( MRI ) , UES, dhe pozitron emission
tomography ( PET ). testet e mvonshme bhen pr t prcaktuar nse kanceri ka metastazuar
n organe t tjera. Faza e kancerit prcaktohet sistemin TNM.
Parandalimi.Mund t arrihet duke shmangur pirjen e duhanit apo edhe duke iu shmangur
sa m shum faktorve t tjer q shkaktojn kancer pulmonar.
Tumoret pleuraleKa disa lloje kanceresh q mund t prekin n pleurn , malinje dhe
beninje. Tumoret m t zakonshm jan malinj dhe quhen mesotelioma malinje pleurale. Kjo
sht nj e njtur agresive , e cila n prgjithsi lidhet me ekspozimin ndaj asbestit (
zakonisht kontakt pr arsye profesionale Forma m agresive sht" sarcomatous ".
23
Gentian DAULLE
Tumoret diagnostikohen pasi shfaqen simptomat si, dyspnea respiratore ( gulim ) , koll ,
ethe ,etj. Diagnoza definitive vendoset me videotorakoskopi.Trajtimi kirurgjikal prdoret pr
qllime terapeutike dhe paliative, ndrsa kimioterapia dhe radioterapia prdoren vetm pr
qllime paliative.
III-1 Epidemiologjia e kancerit pulmonar.
Kanceri pulmonar sht shkaku m i shpesht i vdekjeve nga kanceri, pergjegjes per 1/3 e
vdekjeve te lidhura me kancerin si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat. M shum se 220.000
individ jan diagnostikuar me kancer pulmonar n Shtetet e Bashkuara nvitin 2010.
Incidenca e kancerit arriti kulmet n vitet 1980, dhe u vu re nj rritje e incidencs dhe tek
grat. Kanceri pulmonar sht I rrall nn moshn 40 vjec, dhe rreziku pr t zhvilluar kancer
rritet me moshn. Probabiliteti pr t zhvilluar kancer sht 8% pr meshkuj dhe 6% pr
femrat. Incidenca e kancerit varion nga rraca dhe grupet etnike,me nj incidenc m tlarttek
Afro-amerikant. Indexi i mortalitetit nga kanceri i pulmonit ka qen n rritje sidomos n
vendet n zhvillim, megjithat vitet e fundit duket t jet zvogluar pak n Amerik dhe
Kanada. Edhe pse incidenca tek meshkujt po zvogelohet, vihet re nj rritje e vazhdueshme e
incidencs s kancerit pulmonar me qeliza jo t vogla tek femrat jo duhanpirse relativisht t
reja.
24
Gentian DAULLE
Si shihet nga grafikt 7 dhe 8, kanceri pulmonar ka prqindje m t madhe vdekshmrie pr

t dyja gjinit.
III-2 Etiologjia e kancerit pulmonar
A. DuhanpirjaNdryshe nga lloje t tjera t kancerit , shkaqet e t cilave jan shpesh t

panjohura, shkaku kryesor i kancerit pulmonar sht pirja e duhanit. Korrelacioni midis tyre
(pirjes s duhanit dhe kancerit) u zbulua n vitin 1950. Sic dihet cigarja prbehet nga duhani,
letra, filtri dhe nga disa materiale shtes. Por gjat prodhimit i shtohen dhe prbrs t tjer si
25
Gentian DAULLE
pesticide, fertilizer dhe materiale dezinfektimi. Tymi i cigares prmban rreth 4000 lloje
kimikatesh, nga t cilat 2000 jan helme.
Disa nga kimikatet q prmban tymi i duhanit:
Monoksidi I karbonit: tymi i makinave, Arsenik, Metanol, DDT, Kadmium, Gaz

Butan, Aceton, Naftalin, Amoniak.
Disa nga kancerogjent q prmban duhani:
Tymi i duhanit prmban rreth 60 lloje kancerogjensh, njpjes e vogl e t

cilve jan rradhitur m posht:
Styrene,
Benzen,
Nitrozaminat,
Formaldehid,
Hidralazin,
Vinil klorur
Nikel,
Kadmium,
26
Gentian DAULLE
Arsenik,
Polonium
Hidrokarburet aromatike policiklike.
Nga kto, hidrokarburet polyaromatik dhe nitrosamina me sa duket mund tndikojn direkt
n ADN
Ekspertt vlersojn se nj person q pi duhan, m shum se nj paket n dit ka

rrezik t zhvillimit t kancerit t mushkrive nga 20-25 her m t lart se
njjoduhanpirs.
Nse nj person ndrpret pirjen e duhanit, rreziku i kancerit reduktohet gradualisht
me kalimin e kohs, por mjaft e vshtir. Duket se vetm pas 15 vjet t
mosprdorimit t plot t duhanit,rreziku I kancerit pulmonar sht n t njjtin nivel
me ata q nuk kan pir ndonjher duhan.
Pirja e duhanit tuba ose puro sht gjithashtu nj faktor i rndsishm rreziku, por jo
aq i rndsishm sa numri i cigareve t pira.
Rreth 90% e kancerit pulmonar q shkaktohet nga duhanpirja sht e lidhur me:
Numri i cigareve te pira
Mosha n t ciln individi ka filluar duhanin
Periudha e kohs s pirjes s duhanit
Duhanpirja pasive
Rreth 25% e t gjitha rasteve me kancer pulmonar ndodh n persona t cilt qndrojn n
ambiente ku pihet duhan.Duhanpiresit pasiv jan t ekspozuar kryesisht ndaj nitrosamins,e
cila sht nj kancerogjen.
B- Ekspozimi ndaj radiumit.
Radiumi mund t deprtoj n shtpi prmes t carave t themeleve,t bodrumeve dhe mund
t arrij nivele t larta n shtpit me ajrosje t pakt, n ambjente t mbyllura.Inspirimi I nj
sasie t madhe gazi radium jep dmtim t qelizave t frymmarjes.Ekspozimi ndaj radiumit
rrit rrezikun pr kancer pulmonar. Radiumi sht shkaku kryesor I kancerit pulmonar te jo-
duhanpiresit dhe shkaku I dyt kryesor tek duhanpirsit. Rreziku I zhvillimit t kancerit nga
radiumi varet nga:
a) sasia e radiumit
b)koha e ekspozimit ndaj radiumit
c) sht duhanpirs apo jo.
Personat t cilt pijn duhan dhe jan t ekspozuar ndaj radiumit kan rrezik shum m t
lart pr t zhvilluar kancer sesa personat t cilt nuk pijn duhan.
C- Ekspozimin ndaj asbestit
Rrit rrezikun pr kancer pulmonar 9 her m shum se nj person q nuk sht I ekspozuar
ndaj asbestit. Rreziku I ekspozimit ndaj asbestit sht I lart tek ata q punojn n ndrtim.
Kombinimi I duhanpirjes dhe ekspozimit ndaj asbestit rrit rrezikun pr kancer pulmonar 90
her. Nj tjetr kancer I njohur si mesothelioma esht I lidhur ngusht me ekspozimin ndaj
asbestit.
27
Gentian DAULLE
D- Smundjet kronike t mushkrive

t tilla si tuberkulozi apo smundje kronike obstruktive t mushkrive (COPD) jan gjithashtu
faktor rreziku pr kancer t mushkrive.Nj person me COPD ka nj rrezik 4-6 her m t
lart se nj individ i shndosh, edhe n qoft se pacienti nuk pi duhan dhe nuk ka faktor t
tjer t rrezikut pr kt smundje.
E- Ekspozimi profesionalndaj kimikateve kancerogjene
Rreziku pr kancer pulmonar sht I rritur npersonat t cilt punojn n industri t
caktuara.
Kimikatet q rrisin rrezikun pr kancer pulonar jan:
arseniku dhe prbrjet inorganike t arsenikut,
berillium dhe perbrjet e tij,
cadmium dhe prbrjet e tij,
kimikatet q prdoren pr prodhimin e goms,hekuri,celiku,qymyri,eteret klormetili dhe
biklormetili,kromi,nafta,hidrokarburet aromatike policiklike, alumini, uraniumi,
plutoniumi, pluhuri I silicit, kristalet e silict,nikeli etj. Kto jan shkaqe t rralIa
tkancerit pulmonar sepse normalisht nj person nuk rri shume I ekspozuar ndaj ktyre
kimikateve, vetm n rastet kur punon pr nj koh shum t gjat n ambiente t tilla.
F- Historit personale dhe familjare pr kancer pulmonar.
Persona t cilt kan pasur kancer kan nj rrezik t lart pr t zhvilluar kancer prsri.
Gjithashtu pesona t cilt kan pasur familjare t tyre (vllezr,motra, prindrit ose fmijt)
me kancer pulmonar jan m t rriskuar pr kancer pulmonar. Rritja e rrezikut pr kancer
pulmonar tek familjart mund t jet pr shkak t nj sr faktorsh , t tilla si :
- sjellje t prbashkta (pirja e duhanit) ose q jetojn n t njjtin ambjent ku ka karcinogjen
si radium. Studimet kan treguar se rreziku pr kancer pulmonar rritet n qoft se nj antar I
familjes ka zhvilluar kancer pulmonar n mosh t hershme.
G- Arseniku.
Pirja e ujit me nivel t lart t arsenikut rrit rrezikun pr kancer pulmonar. Rreziku rritet m
tej nqoftse shoqrohet me duhanpirjen.
H- Ekspozimi ndaj radioterapis.
Njerzit t cilt jan trajtuar me radioterapi t krahrorit pr kancere t tilla si Linfoma
Hodgkin apo kanceri I gjitit kan rritje t rrezikut pr t zhvilluar kancer pulmonar.
I- Ekspozimi ndaj rrezatimit jonizues
Gjat shprthimit t bombave atomike rritet rreziku pr kancer pulmonar,pr kt , njerzit n
Japoni jan m t rrezikuar duke qen se jan ekspozuar ndaj ktyre rrezatimeve jonizuese.
J- Ndotja e ambientit:
Disa agjent me veprim reduktues si dioksidi I sulfurit,pjesza lndsh karbonike jan par t
jen karcinogjene.Ndotsit e ajrit ndryshojn midis vendeve t ndryshme. Disa krkime
tregojn se ndotja e ajrit n qytete ka br q kanceri pulmonar t zhvillohet m shum n
zonat urbane n krahasim me zonat rurale.
28
Gentian DAULLE
K- Sistemi imunitar I dobesuar

rrit rrezikun pr kancer pulmonar. Imuniteti mund t dobsohet nga nj sr faktorsh t till
si :
- Medikamentet (imunosupresoret)
- Infeksioni I HIV dhe AIDS. Njerzit me HIV AIDSkan nj rrezik t lart pr L-
Faktor t tjer t mundshm q rrisin rrezikun pr kancer pulmonaryFaktort e

mposhtm kan lidhje me kancerin pulmonary, por nuk ka prova t mjaftueshme pr t
thn se jan faktor rreziku. sht e nevojshme t bhen studime t mtejshme pr t
qartsuar rolin e ktyre faktorve n kancerin pulmonar.
Pirja e marijuans. T dhnat kan sugjeruar pr nj lidhje midis pirjes s marijuans dhe
kancerit pulmonar por q kjo lidhje nuk sht aq e fort sa e duhanpirjes me kancerin
pulmonar.
Djegia e drurit.Provat kan treguar se ekziston nj rrrezik potencial pr kancerin pulmonary

nga djegia e drurit n ambjentet e mbyllura.Djegia e lndve djegse t tilla si druri jep nivel
t lart t ndotjes s ambjentit sidomos n ambiente t mbyllra dhe me ventilim t dobt.
Dieta.sht e nevojshme t bhen m shum studime pr t qartsuar m mir rolin e diets

n zhvillimin e kancerit pulmonar.Disa studime kan raportuar nj rnie t rrezikut pr
kancerin pulmonary n njerzit q kan nj diet t pasur me fruta dhe perime.Disa studime
kan treguar nj ulje t rrezikut te personat t cilt kan nj konsumim t lart t
29
Gentian DAULLE
Seleniumit.Studime t tjera kan treguar se duhanpirsit t cilt marrin suplemente me beta-

karoten kan rrezik m t lart pr kancerin pulmonary.
Jeta sedentare.Njerzit q bjn jet sedentare kan nj rrezik m t lart pr kancer

pulmonar, pavarsisht se kjo nuk sht vrtetuar akoma.
Heqja e vezoreve.Disa studime sugjerojn se heqja e dy vezoreve mund t rris rrezikun te

nj grua pr nj zhvillim t kancerit pulmonary. Studime t tjera duhet t bhen pr t kuptuar
m mir kt rrezik.
III-3 Patologjia e kancerit pulmonar

Termi kancer pulmonar prdoret pr tumoret q rrjedhin nga epiteli respirator
(bronket,bronkiolat dhe alveolat). Mezoteliomat, limfomat dhe sarkomat jan t ndryshme
nga tumoret e epitelit t pulmoneve. Sipas Organizats Botrore t Shndetsis ( W H O)
tumoret e pulmoneve ndahen n dy lloje:
a- karcinoma me qeliza t vogla (small cell lung cancer SCLC)

b- karcinoma me qeliza jo t vogla (non-small cell lung cancer NSCLC) e cila
histologjikisht prfshin adenokarcinomn, karcinomn skuamoqelizore, karcinomn
me qeliza t mdha
Kto lloje t kancerit t epitelit t pulmoneve ndodhin n 90% t rasteve. Pjesa q mbetet
prfshin karcinomat e padiferencuara, si : karcinoidin, tumorin e gjndrave bronkiale dhe dy
lloje t tjera t kancerit por q jan shum t rralla.
T gjitha lloje t kancerit pulmonar mund t gjenden tek duahnpirsit. Zakonisht sht par
q karcinoma me qeliza t vogla dhe karcinoma skuamoqelizore jan t lidhura
histologjikisht me duhanpirjen. Karcinoma skuamoqelizore sht forma m e zakonshme e
diagnostikuar nga tumoret me qeliza jo t vogla, megjithat ulja e konsumimit t duhanit n 4
dekadat e fundit si dhe ndryshimi i prodhimit t cigareve ( prdorimi I llojeve t ndryshme t
30
Gentian DAULLE
filtrave ) ka zvendsuar karcinomn skuamoqelizore me adenokarcinomn, e cila sht

forma m e shpesht e kancerit pulmonar. Incidenca e kancerit me qeliza t vogla sht
gjithashtu n rnie. Edhe n persona t cilt nuk kan pir asnjher duhan mund t gjenden
t gjitha llojet e tumorit, megjithse adenokarcinoma sht m e shpeshta, m e zakonshmja
Karcinoma me qeliza t vogla sht nj tumor me nj diferencim t dobt neurendokrine I cili
tenton t ndodh si nj mas qndrore n pjesn bronkiale dhe sht I lidhur fort me
duhanpirjen. Karcinoma me qeliza t vogla ka citoplazm t vogl dhe bertham
hiperkromatike t vogl. Karcinoma me qeliza t vogla mund t prodhoje hormone t tilla si :
hormonin ACTH, AVP,ANF,GRP. Kto hormone mund t dallohen q n sindromn
paraneoplazike e cila ndihmon n diagnostikimin e hershm t smundjes. Karcinoma
skuamoqelizore e pulmoneve, morfologjikisht sht identike me karcinomn skuamoqelizore
ekstrapulmonare ( t koks dhe qafs ) dhe dallohen vetm nga klinika. Ky lloj kanceri,
tenton t zhvillohet n pjesn centrale dhe sht I lidhur me duhanpirjen. Adenokarcinoma
zakonisht lokalizohet n pjesn periferike t pulmoneve dhe mund t lidhet me duhanpirjen.
Megjithat adenokarcinoma sht lloji m I zakonshm I kancerit pulmonar tek personat t
cilt nuk kan pir asnjher duhan. Histolagjikisht n indin kanceroz vrehet prania e
gjndrave, strukturave papilare dhe mukusit ciliar etj. Karcinoma bronkoalveolare sht nj
nntip I adenokarcinoms q zhvillohet n alveol, pa invadim, e cila n radiografi mund t
paraqitet si nj mas e vetme ose si nje lezion multinodular difuz. Karcinoma
bronkioalveolare e vetme ndodh shum rrall. Zakonisht ndodh adenokarcinoma me
karakteristika t karcinoms bronkoalveolare. Karcinomat me qeliza t mdha, tentojn t
lokalizohen n pjesn periferike dhe jan karcinoma pulmonare me diferencim t dobt, t
prbra nga qeliza malinje t medha pa evidence t qelizave skuamoze, me diferencim
glandular dhe me tipare t tumorit me qeliza t vogla e par n mikroskop me drit.Ky kancer
zakonisht prbhet nga nj shtres qelizash t mdha malinje, q shpesh shoqrohen me
nekroz. Histolagjikisht pr qllim trajtimi kancerin pulmonar e ndajm n dy lloje:
- karconoma me qeliza t vogla (SCLC)

- carcinoma me qeliza jot vogla (NSCLC)
Karcinoma me qeliza t vogla (SCLC) sht e shprndar gjersisht n momentin e

diagnostikimit. Edhe nse sht e lokalizuar, rrall sht e shrueshme me rezeksion
kirurgjikal. N t kundrt karcinoma me qeliza jo t vogla (NSCLC) mund t hiqet me
rezeksion kirurgjikal n 30% t rasteve. Karcinoma me qeliza t vogla I prgjigjet m mir
kimioterapis citotoksike. Me njohjen biologjike t kancerit jan duke u zhvilluar klasifikime
t tjera, t cilat jan duke u bazuar n pranin e mutacioneve specifike dhe molekulare.
Njohja e ktyre dallimeve molekulare nund t ndihmoj n trajtimin e tumoreve n t
ardhmen.
31
Gentian DAULLE
Tipet e qelizave t kancerit pulmonar

Adenokarcinoma
Prbn 20-30% t neoplazive pulmonare.Fillon m shpesh n periferi, e merr zanfilln nga
qelizat epiteliale dhe m pak nga qelizat glandulare.Shpesh shfaqet ne indet cikatriciale
parenkimale t proeseve patologjike t mparshme. Pr shkak t lokalizimit
adenokarcinoma ka nj shfaqje m t vonshme dhe manifestimet klinike jan me pak
evidente n krahasim me karcinomn epidermoide. Paraqet tendenc t lart metastazimi.(e
dyta mbas mikrocitoms)
Grafiku 5 ; Qelizat e kanerit pulmonar

T tjera
Karcinoma me 5%
qeliza t vogla
15%
Adenokarcino-
ma
40%
Karcinoma me
qeliza t
mdha
15%
Karcinoma
skuamo-
qelizore
25%
32
Gentian DAULLE
Karcinoma me qeliza t mdha

Incidenca vlersohet rreth 15-20%.Mund t jet me origjin centrale apo periferike.Masa
tumorale shpesh ka dimensione t mdha n momentin e diagnozs dhe relativisht e kufiziar
mir.Hasen shum shpesh zona nekroze.N ekzaminimin mikroskopik paraqet qeliza
epiteliale atipike q karakterizohen nga brthama t mdha, nukleola t dukshme dhe
citoplazem t bollshme.Kta element, nuk kan aspekte t diferencimit epidermoid,
glandular apo neuroendokrin dhe jan t organizuar n zona solide. Sipas llojit t diferncimit
qelizor dallohen dy variante: Forma me qeliza gjigante: me nj numr t rritur t qelizave
polinukleare, pleiomorfe dhe t tjera me forma t ndryshme. Forma me qeliza t qarta: e
rrall, karakterizohet nga qeliza me citoplazem t qart, shkumoze dhe pa mucin.
Karcinoma me qeliza t vogla
Mikrocitoma, prbn rreth 25% t tumoreve malinje t pulmonit. (Rreth 1 n 5 raste me Ca
pulmonar rezulton me qeliza te vogla.)sht neoplazia me karakter m t lart malinj dhe
me aftsi t shprehur pr prhapje n distanc (metastazimit) me rrug hematogjene ose
limfatike.
Masa fillestare m shpesh ka vendosje centrohilare.Fillimi klinik shpesh sinjalizohet nga
metastazat. Frekuenca e ktij fenomeni sht kaq e lart sa q prball nj mikrocitome
histologjikisht t vrtetuar, duhet te mendosh pranine e metastazes.Tipi histologjik i
mikrocitoms sht i diskutushm:Shoqrimi i shpesht me sindromat paraneoplazike
sugjeron nj origjin nga qeliza me funksion neurosekretor.Nj konfirmim pr kt hipotez
vjen nga studime imunohistiokimike, q tregojn shpesh tipare t diferencimit neuroendokrin
si:Granulacione citoplazmatik dhe prezenc t peptideve dhe aminave(serotonina,
kalitonina, leukoencefalina, gastrina etj.)
Karcinoma bronkoalveolare
Zakonisht gjendet n periferi t mushkris, afr pleurs.Nuk ka lidhje me duhanin.
Histologjikisht shihen ca si alveola t rrethuar me qeliza kuboide (jo t sheshta).
Karcinoma me qeliza skuamoze
Mas n hilum, me zanafill bronkiale.Shkaktohet nga duhani.
Karcinoma bronkogjene
Shkakton hiperkalcemi sepse sekreton PTHrp (PTH related peptide).
Tumori karcinoid bronkial
Sindromi karcinoid - sekretim i serotonins (5-HT). Shenjat/simptomat: diare, skuqje,
smundje karcinoide e valvulave t zemrs, tinguj fishkllyes n mushkri. Diagnoza: N
urin shihet nivel i rritur i 5-HIAA (metabolit i 5-HT). Methysergidi prdoret gjat trajtimit
sepse sht antagonist i 5-HT.
Limfangioma/leiomioma
Tumor i muskulaturs t lmuar, shkakton bllokim t bronkiolave.Haset pothuaj gjithmon n
grat q nuk kan arritur menopauz. Prezantimi klasik: pneumotoraks. Trajtimi: progesteron
ose transplant i mushkrive.
33
Gentian DAULLE
T tjera sindroma kanceroze
1. Tumori i sulkusit superior (pancoast tumor).

a. Sindromi Horner: ptoz, mioz, anhidroz; shkaktohet nga dmtimi i
nervit/ganglionit simpatik n qaf.
b. Sindromi i vens kava superiore: vena kava shtypet, bllokohet nag tumori dhe
si pasoj shkaktohet fryrje e venave t qafs, enjtje e fytyrs, cianoz.
2. Karcinoma me qeliza t vogla shkakton nj sindrom me dobsi muskulare q njihet
si sindroma Lambert-Eaton; mekanizmi sht prodhimi i antitrupave kundr kanaleve
presinaptik t kalciumit; klinikisht ngjan me miastenin grave.
3. Metastazat mushkrore t kancerit t veshkave mund t shkaktojn policitemi nse
prodhojn eritropoetin.
III-4 Stadet e kancerit pulmonar

Njohja e stadeve t kancerit pulmonar sht shum i rndsishm pasi trajtimi i tij bhet n
baz t stadit. Pr stadifikimin e kancerit pulmonar prdoret sistemi TNM, i cili prfshin
Masn e kancerit ose tumorit ( T )
Shprndarjen n nyjet limfatike ( N )
Metastazat n distance (M)
34
Gentian DAULLE
Tabela 1 Stadet dhe karakteristikat e tumoreve pr do stad
Tumor (T) Karakteristikat

T0 Nuk vrehet prania e tumorit
T1 Tumori me diametr <2 cm rreth pulmoneve
ose pleurs viscerale, pa invazion
T1a Tumor 2 cm
T1b Tumor >2 cm por < 3 cm
T2 Tumor >3 cm por < 7 cm
T2a Tumor > 3 cm por < 5 cm
T2b Tumor >5cm por < 7 cm
T3 Tumor > 7 cm I cili prfshin toraksin,
diafragmn, nervin frenik, pleurn dhe
perikardin
T4 Tumor I cdo madhsie I cili prfshin :
mediastinin, zemrn, traken, nervat rekurent,
ezofagun, vertebrat
Nyje limfatike (N)
N0 Nuk paraqet invadim t nyjeve limfatike
N1 Tumori ka invaduar njrin nga pulmonet
N2 Tumori ka invaduar nyjat limfatike t krahut
prkats t murit t kraharorit ose t laringut
N3 Tumori ka invaduar nyjat limfatike t krahut
tjetr t mushkrive ose nyjat limfatike m t
largta
Metastaza (M)
M0 Nuk ka metastaza
M1 Metastaza n organe t tjera (rene, kocka, tru)
Mx Prania e metastazave nuk mund t gjykohet
dot duke qen se karcinomat parvocelulare
dhe joparvocelulare t pulmoneve prhapen
me shpejtsi t ndryshme
35
Gentian DAULLE
Stadi 0 Kjo quhet faza ' in situ' e smundjes, n kt faz kanceri nuk ka invaduar afr indeve
dhe nuk sht I shprndar jasht pulmoneve
Stadi I
Kanceri sht I vogl, nuk ka invaduar n asnj linfonodul, n kt rast kirurgjia mund t heqi
komplet kancerin. Stadi I ndahet n dy nnstade, stadi IA ose IB, tumoret m t vogla se 3cm
futen n stadin IA dhe tumoret m t mdha se 3cm dhe m t vogla se 5cm futen n stadin
IB.
Stadi II. Stadi II ndahet n dy nnstade: Stadi IIA dhe IIB. N stadin IIA tumori sht> 7cm,
nuk ka invaduar n linfonodujt ose tumori sht<5 cm dhe ka invaduar n linfonodujt m t
afrt. N stadin IIB, tumori sht m I madh se 5cm dhe m I vogl se 7 cm I cili mund t
ket invaduar ose jo n strukturat e afrta t pulmoneve por q nuk ka invaduar n
linfonodujt.
36
Gentian DAULLE
Stadi III. Stadi i III ndahet n dy nntipe:IIIA dhe IIIB.
Stadi IIIA:Kanceri n kt stad sht I cdo lloj madhsie dhe mund t: Prfshij bronkun
kryesor, sht e shprhapur n pleur, ka invaduar lindonodujt e pulmonit t ans s vet por
nuk ka invaduar n distanc ose Tumori sht n cdo lIoj madhsie, shprhapur n kafazin e
krahrorit, diafragmn, pleurn mediastinale dhe n membranat prreth zemrs
Stadi IIIB: Tumori sht nmadhsi t ndryshme, sht I prhapur n pjesn mediastinale,
zemr, trake ose me shum noduse tumorale n t njjtin lob pulmonar
Stadi IV N kt stad, kanceri ka invaduar edhe n pjes t tjera t trupit, npleur, prreth
zemrs etj. Kanceri pulmonar mund t jap metastaza kudo n trup por zakonisht ai prhapet
n kok, kocka, hepar dhe n mbiveshkore.
37
Gentian DAULLE
III-5 Klinika
M shum se gjysma e pacientve me kancer pulmonar e zbulojn smundjen pasi ajo ka
avancuar.N stadin e fillestar smundja mund t kaloj pa simptoma, e ashquajtura faza
asimptomatike e fsheht e smundjes.Shumica e pacientve i shfaqin shenjat (simptomat) e
kancerit pulmonar si pasoj e .
o tumorit primar,
o rritjes se mass tumorale,
38
Gentian DAULLE
o nga invazioni ose obstruksioni strukturave pulmonare,

o shfaqjes s metastazave n distanc
o sindroma paraneoplazike.
Tabela 2. Shenjat e kancerit pulmonar n baz t shpeshtsis dhe t shfaqjes

Shenjat Frekuenca
Koll 8 75 %
Humbje n pesh 0 68 %
Dispne 3 60 %
Dhimbje krahrori 20 49 %
Hemoptizi 6 35 %
Dhimbje kockash 6 25 %
Temperatur 0 20 %
Dobsi 0 10 %
Obstruksion t vens cava superior 04 %
Disfagi 02 %
wheezing dhe stridor 02 %
Grafiku -3 Frekuenca n % e simptomave

80
70
60
50
40
30
20
10
0
39
Gentian DAULLE
Tabela-3 ; T dhnat klinike t cilat sugjerojn pr metastaza
Bazuar n anamnez -Humbje m shum se 10 % t peshs s

prgjithshme trupore
-Anoreksi
-Lodhje muskuloskeletike
-Dhimbje kockash
-Shenja neurologjike (dhimbje koke, sinkop,
dobsi n ekstremitete, ndryshim t statusit
mental)
Bazuar n ekzaminimin fizik Limfadenopati ( > 1 cm)
Sindroma e vens cava superior
Hepatomegali ( > 13 cm span)
Shenja neurologjike
Papiloedema
Bazuar n testet laboratorike HCT< 40% (burrat) dhe < 35% ( grat)
Gamma-glutamyl-transferas
Serum glutamyc-axaloatic
Transaminase SGOT
Niveli I kalciumit
Shfaqja m e zakonshme e kancerit pulmonar sht tek duhanpirsit e tdy gjinive, zakonisht
rreth dekads s 7-t t jets.Kur nj individ ka koll dhe hemoptizi dhe sht duhanpirs ose
vuan nga smundjet obstruktive pulmonare dhe sht 40 vjec,duhet t dyshoj pr kancer
pulmonar dhe duhet ti nnshtrohet t gjitha egzaminimeve pr t.Nse nj individ ka
pneumoni kronike e cila nuk I prgjigjigjet trajtimit me antibiotik duhet t dyshoj dhe ti
nnshtrohet egzaminimeve pr kancer pulmonar.Pacientt me kancer central ose
endobronkial mund t paraqesin koll, hemoptizi, wheezing, stridor,dispne. Tumoret n
pjesn periferike t pulmoneve shkaktojn :dhimbje pleurike ose dhimbje krahrori,dispne n
pozicion ortostatik dhe simptoma t abcesit t pulmoneve si pasoj e tumorit. Tumoret n
pjesn regjionale t toraksit shkaktojn: obstruksion trakeal,kompresion ose shtypje t
ezofagut e cila jep disfagi,kemi shtypje t kordave zanore e cila jep ngjirje t zrit,paraliz t
nervit frenik,paraliz t nervit simpatik cervical e cilajep sindromn Horner( Sindroma
Horner sht fundosja e kokrdhokut t syrit e shoqruar me rnien e qepalls s siprme
(ptoz) ,mioz dhe mosdjersitje). Probleme t tjera t tumoreve regjionale prfshihen
sindroma e venskava superior nga obstruksioni vaskular me zgjerim t enve t
gjakut,tamponade kardiake,aritmi deri n dshtim t puns s zemrs. Shenja t prgjithshme
t mund t prfshijn: anoreksi,humbje n pesh,dobsi,temperatur dhe diersitje gjat nats.
Metastazat jasht toraksit shfaqen n 50% t pacientve me karcinomn skuamoqelizore,n
8% te pacientve me adenokarcinom dhe karcinom me qeliza t medha dhe n 95% n
pacientt me karcinoid dhe me kancer me qeliza t vogla.Reth 1/3 e pacientve shfaqin
shenjat dhe simptomat si pasoj e metastazs s tumorit. Metastazat e kancerit pulmonar
mund t ndodhin n cdo organ dhe n baz se ku shfaqet metastaza,shfaq edhe simptoma t
tjera. Pacientt me metastaza n tru shfaqin: dhimbje koke,nauze dhe t vjella,deficit
40
Gentian DAULLE
neurologjik.Pacientt me metastaza n kocka mund t shfaqin citopeni ose leukoeritroblastoz.

Metastazat n mlci japin: hepatomegali, dhimbje n kuadratin e siprm t djatht,anoreksi
dh rnie n pesh. Disfunksioni I heparit dhe obstruksioni I rrugve biliare sht I
rrall.Metastazat n gjndrat e mbiveshkores jan t zakonshme por rrall shkaktojn dhimbje
ose insuficenc renale, vetm ne rast se kemi zmadhim t madh t mbiveshkores.
Sindroma paraneoplazikesht trsia e shenjave klinike t lidhura me organet dhe
sistemet e ndryshme q shfaqen n kuadr t nj tumori malinj n organizm,i
diagnostikuar ose jo.
Sindroma paraneoplazikesht e zakonshme n pacientt me kancer pulmonar,sidomos n
kancerin me qeliza t vogla SCLC,dhe mund t paraqesi shenjat fillestare t prsritjes s
tumorit. Prvec ksaj sindroma paraneoplazike mund t imitoj shfaqjen e metastazave n
organe,e cila pastaj krkon m shum nj terapi paliative,sesa terapi kuruese. Shpesh
sindroma paraneoplazike mund t qetsohet nga trajtimi i tumorit. N disa raste,
patofiziologjia e sindroms paraneoplazike sht e njohur,sidomos kur tumori sekreton
hormone me aktivitet biologjik. Megjithat n shum raste patologjia nuk sht e njohur.
Simptoma sistemike si: anoreksia ,humbje n pesh ( e par n 30% t
pacientve),ethe,imunitet i komprimuar jan shenja tsindroms paraneoplazike ,etiologjia
e t cilave sht e panjohur ose e paidentifikuar. Humbja e peshs n m shum se 10% t
peshs totale t trupit konsiderohet si nj shenj me nj prognoz t keqe.
Sindroma endokrine vrehet n 12% t rasteve : hiperkalcemia e cila rezulton nga prodhimi
i hormoneve t paratiroides (PTH) ose me e zakonshmja peptide e PTH,e cila sht
komponenti metabolik me krcnues pr jetn,zakonisht ndodh n karcinomn
skuamoqelizore.Simptoma klinike prfshihen : nauze dhe t vjella,dhimbje
abdominale,konstipacion,poliuri,etje dhe gjndje e alteruar mendore.Hyponatremia
shkaktohet nga sekretimi I paprshtatshm I hormonit antidiuretik (SIADH) ose nga atrial
natriuretik peptide (ANP). N shumicn e rasteve niveli i hormonit antidiuretik rregullohet
1-4 javt e para t fillimit t kimioterapis. Gjat ksaj kohe natriumi mbahet n 128meq/L
nprmjet kufizimit t lngjeve. Kur kufizimi I lngjeve sht I pamjaftueshm mund t
prdorim demeclocycline-n. N qoft se nuk kemi prmiresim t nivelit t natrium it n 3-
4 or pas kufizimit t likideve adekuate duhet t matim nivelin e ANP n plazm pr t
prcaktuar shkakun. Sekretimi I ACTH nga kanceri pulmonar me qeliza t vogla dhe
karcinoidi shkaktojn crregullime elektrolitike,sidomos hypokalemin,m rrall ndryshime
n hormone t tjera t trupit, t cilat ndodhin nsindromn Cushing nga nj adenoma
hipofizare.
III-6 Diagnostikimi I kancerit pulmonar
A- AnamnezaT dhnat q merren nga anamneza jan shum t rndsishme pr

diagnostikim e kancerit pulmonar. Simptomat dhe shenjat jan jo specifike edhe mjeku edhe
pacienti duhet t jen shum vegjilent ndaj tyre. T dhnat q merren nga anamneza si koll,
hemoptizi, dhimbje gjoksi, dispne, duhet t na bjn t dyshojm pr kancer pulmonar.
Historia familjare pr kancer pulmonar, historit personale si : pirja e duhanit, ambjenti I
puns I cili mund t jet toksik etj. Informacioni I marr nga anamneza mund t na ndimoj
n formulimin e nj dyshimi pr kancerin pulmonar e cila pastaj sugjeron t bhen
41
Gentian DAULLE
egzaminime m t hollsishme . Rreth 2/3 e kancerit pulmonar diagnostikohet n fazn e

avancuar.Diagnostikimi I kancerit pulmonar n pacientt e dyshuar pr kt smundje sht
mjaft kompleks dhe prfshin :
B- Radiografia e toraksit. Radiografia sht hapi I par diagnostikues pas simptomave

fizike dhe historis s pacientit, t cilat t ngrejn dyshimet pr kancer pulmonar. Radiografia
sht nj egzaminim e cila jep pamje antero-posteriore si dhe latero-laterale, si dhe e
ekspozon pacientin ndaj nj sasie t vogl rrezatimi me rreze -X. N baz t radiografis
mund t zbulohen fusha , mas, ose imazhe t dyshimta n pulmone por sht e nevojshme
pr egzaminime t mtejshme pasi jo cdo mas e gjetur n pulmone sht kanceroze.
C- Tomografia e kompjuterizuar CT.Tomografia sht zakonisht egzaminimi I dyt pas

radiografis jo normale t pulmoneve ose/edhe pas nj radiografie normale t pulmoneve.
Mund t bhet pr t par, toraksin, abdomenin dhe/osetrurin pr t egzaminuar kancerin
pulmonar si dhe metastazat. Egzaminimi me CT -scan bhet kur radiografia tregon nj
anomali t pulmoneve por edhe kur nuk tregohen n baz t radiografis anomali apo masa
n pulmone, pr tu siguruar bhet egzaminimi me CT -scan. Tomografia e kompjuterizuar
prdor rrezet-X t kombinuara me imazhe t shumta t lidhura me nj kompjuter.Nj
avantazh I CT-scan sht se eht m e ndjeshme se radiografia n zbulimin e noduseve.
Ndonjher mund t prdoren edhe lnd kontrasti pr t ndihmuar n prshkrimin m t
mir t organeve. N CT -scan pacienti sht I ekspozuar ndaj nj sasie minimale rrezesh X.
Efekti m i padshiruar zakonisht shkaktohet nga lnda e kontrastit, kjo zakonisht shkakton
skuqje, kruarje, t cilat zhduken shum shpejt. Reaksione t rnda anafilaktike nga lndt e
kontrastit jan t rralla. CT i abdomenit mund t identifikoj dhe metastazat n hepar si dhe
n gjndrat e mbiveshkores, CT e koks mund t zbuloj pranin dhe shtrirjen e metastazave
t kancerit n tru. Nj teknik tjetr e quajtur CT -spirale prdoret pr t identifikuar kancerin
pulmonar. Kjo procedur krkon nj lloj t vecant CT -scaneri dhe ka treguar se sht mjaft
efektive n identifikimin e kancerit n faza t hershme tek duhanpirsit dhe tek ish
duhanpirsit.
D-Rezonanca magnetike.
Egzaminimi me rrezonanc magnetike bhet pr t prcaktuar m mir detajet e tumorit.
Teknika e rezonancs magnetike prdor magnetizimin, (val radioje dhe nj kompjuter pr t
prodhuar imazhet e trupit). Rrezonanca magnetike nuk ka ndonj efekt ansor t njohur deri
tani dhe pacienti nuk I nnshtrohet asnj ekspozimi ndaj rrezeve. Imazhi I prodhuar nga
rezonanca magnetike sht mjaft I detajuar dhe mund t zbuloj edhe ndryshime t vogla t
strukturave brenda trupit. Njerzit me implante mekanike, pacemakers, valvula artificiale t
zemrs nuk mund t bjn resonance pr shkak te rrezikut q magneti mund t lviz pjesn
metalike t ktyre strukturave.
E-PET (positron emission tomography)

PET sht nj teknik e specializuar e cila prdor lnd radioaktive pr t prodhuar imazhe 3-
dimensionale me ngjyra, t indeve t trupit. Ndrsa CT-scan dhe Rezonanca magnetike
shikojn strukturat anatomike, skanimi PET mat aktivitetin metabolik dhe funksionin e
42
Gentian DAULLE
indeve. Skanimi PET mund t prcaktoj nse nj ind tumoral sht aktiv n rritje si dhe
mund t prcaktoj llojin e qelizave brenda nj tumori t vecant.
F-Citologjia e sputumit.Diagnoza e kancerit pulmonar krkon gjithmon konfirmimin e

qelizave malinje nga nj patolog, kur simptomat dhe radiografia ngrejne dyshimet pr
kancer pulmonar. Metoda m e thjesht pr t vendosur diagnozen sht egzaminimi I
sputumit me nj mikroskop. Nse tumori sht I lokalizuar n pjesn qendrore t pulmoneve
dhe kur ka invaduar n rrugt e frymmarrjes, kjo procedur e njohur si citologjia e
pshtyms apo e sputumit mund t vizualizoj qelizat e tumorit. Kjo procedur sht e
parrezikshme dhe e lir pr diagnostikimin e indit por q vlera e saj sht e kufizuar pasi
qelizat kanceroze jo gjithmon jan t pranishme n sputum edhe nse tumori sht prezent
n pulmone. Gjithashtu qeliza jokanceroze, her pas here mund t psoj ndryshime si pasoj
e reagimit ndaj inflamacionit ose lndimit q e bn at t duket si qeliz kanceroze.
GBronkoskopia.sht nj metod e egzaminimit klinik. Ajo lejon pamjen direkte t

tumorit dhe me an t bronkoskopis mund t marrim edhe material pr biopsi. Me
bronkoskopi jo vetm mund t shikojm ose t dyshojm pr proces kanceroz, t marrim
material pr biopsi, t prcaktojm n disa raste paoperueshmrin e kancerit por mund t
prdoret edhe pr rezeksion paliativ n karcinomat bronkiale stenozante. Procedura mund t
jet e pakndshme dhe krkon qetsues dhe anestezi. Bronkoskopia, q t kryhet n mnyr
korrekte, duhet t bhet nga nj pneumolog ose kirurg. Efekt i padshiruar mund t jet koll
me rrema gjaku 1-2 dit pas bronkoskopis, kurse komplikacione serioze t bronkoskopis
jan t rralla prfshijn: hemoptizi e madhe, ulje e nivelit te 02 n gjak, aritmi kardiake si dhe
43
Gentian DAULLE
komplikacionet nga anestezia dhe medikamentet sedative.
H- Marrja e indit tumoral pr biopsi.Marrja e indit tumoral pr biopsi me nj gjilpr

prmes lkurs si dhe nn vzhgimin e imazheve radiologjike sht shum e rndsishme pr
t prcaktuar diagnozn e kancerit pulmonar.Kjo sht vecanrisht e dobishme kur tumori
sht I lokalizuar n nj pjes periferike t pulmoneve dhe nuk mund t merret mostra e indit
tumoral me an t bronkoskopis. Perpara fillimit t procedurs aplikohet anestezi lokale n
zonn ku do t marrim materialin me gjilpr nga indi tumoral nprmjet lkurs. Kjo
procedur sht prgjithsisht e sakt kur sht lokalizuar shum mir zona e prekur me an t
procedurave t tjera, nqs kjo zon nuk sht e lokalizuar mir ather e gjith proedura sht
jo e sakt. Nj komplikacion I rrall (2-5%) q ndodh gjat marrjes s materialit me gjilpr
pr biopsi sht pneumotoraksi.
I.Torakocenteza.Ndonjher kanceri pulmonar prfshin edhe indet prreth pulmoneve

(pleurn) e cila con n grumbullimin e likideve n hapsirn midis pulmoneve dhe kafazit t
krahrorit. Aspirimi I nj mostre t ketij likidi pleural me an t nj gjilpre mund t zbuloj
qelizat kanceroze dhe t vendos diagnozen.Ashtu si procedura e msiprme edhe
torakocenteza ka nj rrezik t vogl pr t zhvilluar pneumotoraks.
J-Mediastinoskopia.Mediastinoskopia sht nje egzaminim kirurgjikal e cila realizohet duke

br nj incision n drrasn e krahrorit n mes t brinjve dhe pastaj nprmjet
ktijincizioni merret mostr nga linfonodujt ose ind tumoral pr biopsi. Kjo procedur bhet
nn anestezi t prgjithshme n salln e operacionit.
K- Torakotomia.Torakotomia sht nj procedur e cila bhet me anestezi t prgjithshme

n salln e operacionit. Kirurgu bn nj incizion n drrasn e krahrorit dhe egzaminon n
mnyr direkte pulmonet si dhe merr mostr nga indi tumoral pr ta egzaminuar.
L-Analizat.Analizat rutine t gjakut nuk mund t diagnostikojn kancerin pulmonar, por ato
mund t zbulojn anomalit biokimike ose metabolike t trupit t cilat shoqrojn kancerin.
P.sh Niveli I lart I kalciumit ose I enzims fosfataz alkaline jep t dhna pr metastaza n
kocka. Gjithashtu rritja e nivelit t enzims AST ose SGOT dhe ALT ose GSTP jep t dhna
pr dmtimin e mlcis nga tumori.
III- 7 Trajtimi.
Trajtimi pr kancerin pulmonar mund t prfshij kirurgjin, kimioterapin, radioterapin
dhe/ose nj kombinim t tyre. Vendimi se cila metod sht m e prshtatshme bhet sipas
44
Gentian DAULLE
individit dhe duke marr n konsiderat lokalizimin dhe stadin e tumorit si dhe gjndjen e
prgjithshme shndetsore t pacientit. Si n t gjith tumoret e tjer, terapia e dhn mund t
jet mjekuese ( kurative ) ose paliative. M shum se nj lloj terapie mund t jepet n shum
raste.N kto lloj rastesh, terapia q I shtohet t pars quhet ndihmse (adjuvante).Tipe t
tjera t trajtimit si terapia hormonale, terapia biologjike mund t prdoren gjithashtu ndisa
tipe tumoresh. Trajtimi I kancerit bhet nga mjeku specialist n onkologji. Stadin Trajtimit i
kancerit mund t bhet pr qellim:
Parandalimi (profilaksi). Profilaksia bhet pr t parandaluar rritjen dhe shumimin e qelizave
kancerogjene ose pr t hequr inde prekanceroze t cilat mund t kthehen n kancer
Kurim. Trajtimi n kt rast bhet pr t shruar kancerin
Kontrollimin e kancerit. Trajtimi n kt rast jepet pr t kontrolluar tumorin dhe pr t
ndaluar rritjen dhe shprndarjen e qelizave kancerogjene
Palativ. Kur kurimi sht I pamundur ather trajtimi bhet pr t reduktuar simptomat si:
dhimbje,dispne,hemoptizi,pr t rritur komfortin dhe cilsin e jets
Shkenctart thon se kan prdorur nj vaksin eksperimentale t quajtur Gvaks pr t
eliminuar kancerin e mushkrive.Ajo prbhet nga nj molekul q prmban nj gjen t
veant.Ky gjen vendoset n qelizat kanceroze, gj q shkakton ndryshim e pamjes s ktyre
qelizave dhe n kt mnyr kanceri mund t identifikohet leht dhe mund t pastrohet si
veprohet n raste infeksionesh, gripi apo t ftohti. T dhnat tregojn se tek disa pacient
tumori n mushkri u zhduk plotsisht, ndrsa tek t tjert prparimi i smundjes u
ngadalsua dukshm.Tek nj numr pacientsh q provuan kt vaksin tre vjet m par
kanceri nuk sht rishfaqur, thot doktor John Nemunatis, onkologjis pran qendrs
mjeksore universitare Baylor n Dallas t Teksasit. Sipas shkenctarve, ky sht studimi i
par q tregon se kanceri n mushkri mund t zhduket plotsisht ose pr nj koh t gjat.
Nj prpjekje e ngjashme kundr kancerit t lkurs gjithashtu ka dhn rezultate premtuese
A-Kirurgjia.Heqja kirurgjikale e tumorit zakonisht sht e rezervuar vetm pr nj faz t

tumorit, fazn e dyt t kancerit me qeliza jot vogla dhe sht trajtim I zgjedhur pr
kancerin q nuk sht prhapur prtej mushkrive. Rreth 10-35% e tumoreve malinje t
mushkrivemund t hiqen me kirurgji. Ndr personat q kan nj kancer t izoluar q rritet
ngadal, 25% kan mbijetuar pas diagnozs.Kirurgjia nuk sht e mundur nse kanceri sht
shum pran trakes ose nse pacienti ka problem t tjera serioze.Proedura e zgjedhur
kirurgjikale varet nga lloji dhe lokalizimi I kancerit.Kirurgjia pr kancerin pulmonary prbn
nj proedur madhore kirurgjikale dhe krkon nj ndjekje dhe nj prkujdesje t madhe
infermierore dhe periudha e hospitalizimit mund t vazhdoj me muaj.
B- Kimioterapia.Kimioterapia sht trajtimi I cili prdor medikamente anti-kanceroze

citotoksike pr trajtimin e kancerit pulmonar. shte nj terapi sistemike e cila qarkullon n t
gjith trupin duke shkatrruar qelizat kanceroze,duke prfshir edhe qelizat t cilat jan
shprndar n trup,pra kur tumori ka dhn metastaza t largta. Kimioterapia sht nj
trajtim I zgjedhur pr shumicn e tumoreve me qeliza t vogla, sepse n shumicn e rasteve
kto tumore jan prhapur shum n momentin kur bhet diagnostikimi I tyre.Kimioterapia
mund t jepet nga goja ose n form infuzionesh i/v, ose nj kombinim I t dyjave.Por dihet
q kimioterapia prve efekteve positive n ndaljen e rritjes s tumorit, dmton edhe qelizat e
45
Gentian DAULLE
organizmit.sht detyra e infermieres q ta vr n dijeni pacientin pr kto efekte ansore si

dhe ta ndihmoj n trajtim dhe menaxhim.
Kimioterapia zakonisht prdoret pr trajtimin e kancerit pulmonar si:
Trajtim fillestar i shoqruar ose jo me radioterapin

Prpara trajtimit me radioterapi ose kirurgjis pr t zvogluar tumorin
Pas kirurgjis pr t shkatrruar qelizat kanceroze t mbetura si dhe pr t reduktuar
rrezikun e riprseritjes s kancerit
Pr t qetsuar dhimbjen ose pr t kontrolluar simptomat n tumoret e avancuar
(kimoterapia paliative).
Tipet e kimioterapisKimioterapia q prdoret zakonisht pr t trajuar kancerin pulmonar

sht terapia me baz platini, Cisplatin (Platinol AQ) ose Carboplatin (Paraplatin) dhe
zakonisht kombinohet me nj nga kto:
Tabela 4 Disa medikamente q prdoren pr kimioterapi n trajtimin e kancerit
pulmonary
Etoposide (Vepesid,VP-I6)
EP (etoposide dhe cisplatin) kombinimi m I zakonshm
EC (etoposide dhe carboplatin)
Irinotecan ( Camptosan, CPT-II)
Poclitoxel (Taxol)
Docetaxel ( Taxotere)
Gemcitabin ( Gemzar)
Vinorebin (Novebine)
Vinblastin (Velbe)
Tabela 5 Kombinime medikamentesh n kimioterapi
CAV
Cyclophosphamide ( Cytoxon, Procytox)
Doxorubicin ( Adriomycin)
Vincristine (oncovine)
Alternime t CA V me EP
CAVE. Cyclophosphamide
Doxorubicin
Vincristine
Etoposide
CAE
Cyclophosphamide
46
Gentian DAULLE
Doxorubicin
Etoposide
PEC
Politaxel
Etoposide
Carboplatin
N qoft se kanceri nuk I prgjigjet ktij trajtimi ose kur kemi prsritje t tumorit 6 muaj
pas fillimit t trajtimit mund t prdoren medikamente t tjera si :
Tabela 6 Medikamentet q prdoren 6 muaj pas fillimit t kimioterapis
Docetaxel
Pemerexed ( Aimta)
Topotecan
Efektet ansore t kimioterapis

Efektet ansore nga kimioterapia ndodhin n t gjitha llojet e kimioterapis,por jan t
ndryshme n individ t ndryshm.Efektet ansore mund t ndodhin gjat terapis, direkt pas
terapis ose disajav pas saj.Zakonisht jan t prkohshme dhe prfshijn:
Probleme t sistemit digjestiv,nauze dhe t vjella, humbje oreksi
stomatit ose infeksion t mukozs s gojs,konstipacion, diarre,lodhje,
dmtim t palcs s kockave, infeksion I cili shkaktohet nga ulja e rruazave t bardha t
gjakut (neutropeni)
trombacitopeni q mund t favorizoj pr hemoragji sidomos kur ka nj
rnie t theksuar t tyre.
Anemi (lodhje,dhimbje koke,dispne,palpitacion,zbehje t lekurs) si
pasoj e uljes s numrit t qelizave t kuqe t gjakut. Probleme t
frymmarrjes, frymmarrje siprfaqsore,wheezing,koll,probleme t
fshikzs urinare.
Dhimbje t fshikzs urinare,hematuri, urgjenc urinare,tromboz, mpiksje t gjakut,
ndryshime t lekures: irritim t lekurs,rash, prurit etj
Marrje mendsh, Reaksion alergjik: vshtirsi n frymmarrje, skuqje t lkurs, simptoma t
gripit,rrruf,temperatur,artralgji,mialgji, dhimbje krahrori, alopeci,dmtime t nervave
(nervotoksicitet) ,mpirje t duarve dhe kmbve (neuropatia periferike) , tinitus (dridhje t
syrit) , zhurma n vesh,dhimbje dhe skuqje n vendin e injeksionit, zbehje t syve, convulsion,
edem t kmbve etj
C- Radioterapia.N praktikn klinike onkologjike radioterapia z nj vend shum t
rndsishm n trajtimin e tumoreve. Efektiviteti I ktij trajtimi varet nga karakteristikat
47
Gentian DAULLE
histologjike t kancerit,lokalizimimi dhe gjndja e prgjithshme e pacientit.Radioterapia

prdoret si :
Radioterapia parsore
Trajtim fillestar pr t shkatrruar qelizat kancerogjene
Radioterapia preoperatore
N kt rast radioterapia preoperatore prdoret n ato raste kur tumori paraqitet n nj stad
relativisht t avancuar, q nuk lejon ndrhyrjen kirurgjikale t suksesshme nind t shndosh
dhe krkon trajtim paraprak me radioterapi pr ta zvogluar tumorin deri n kufijt e
operabilitetit.
Radioterapia postoperatore
bhet pr t sterilizuar fushn ose regjionin e operuar paraprakisht,pr t vrar cdo qelize t
mbetur nga rezeksioni kirurgjikal si dhe pr t ulur rrezikun e prsritjess kancerit.
Radioterapia paliative.
Prdoret pr t qetsuar ose lehtsuar simptomat e smundjes t tilla si :dhimbje
krahrori,dhimbje t forta t metastazave kockore,sindromat e kompresionit t organeve, t
vens cava superior ose t kompresionit mediastinal,sindromi I rritjes s presionit endokranial
nga metastazat cerebrale etj. Duhet patur parasysh se radioterapia paliative nuk sht nj
trajtim me qllim kurativ dhe rndsia e saj me gjith efektin e prmirsimit dramatik t
ankesave,sht e prkohshme.
Radioterapia e jashtme
Radioterapia e jashtme ose Radioterapia tanskutane (Teleterapia), gjat s cils midis burimit
t rrezatimit dhe lkurs s pacientit ka nj distanc t caktuar,q shkon nga disa centimetra e
deri n nj metr. Zakonisht kanceri pulmonar trajtohet me radioterapi t jashtme.
Rrezatimi I krahrorit mund t bhet:
Si trajtim vetm pr stadet e vona t kancerit pulmonar,kur rezeksioni kirurgjikal
sht I pamundur si pasoj e dmtimit t funksionit t pulmoneve ose pr shkak t
problemeve t tjera shndetsore t pacientit.
Pas kimioterapis ose me kimioterapin kur tumori nuk mund t hiqet me kirurgji por
q tumori nuk sht shprndar n organe t tjera.
Rrezatimi profilaktik I koks.Rrezatimi profilaktik I koks bhet pr t parandaluar
metastazat cerebrale nga kanceri pulmonar me qeliza t vogla (SCLC). Rrezatimi profilaktik I
koks duhet t bhet sa m shpejt pas radioterapis s toraksit dhe kimioterapis.
Brachyterapia ose terapia endokavitare. Terapia endokavitare sht futja e nj substance
radioaktive n indin tumoral ose afr tij. Substanaca radioaktive mund t futenedhe n pjesn
ku sht hequr indi tumoral, kto substanca bashk me rrezatimin e jashtm vrasin qelizat
kanceroze. Brachyterapia pr kancerin pulmonar ndimon n lirimin e rrugve t frymmarrjes
dhe n lehtsimin e simptomave si: frymmarrje siprfaqsore,kolln,hemoptizin etj.
Brachyterapia sht e ngjashme me bronkoskopin fibrooptike. Ajo bhet me anestezi
lokale,futet nj kateter I vogl nprmjet kanalit tbronkoskopis fibrotike deri tek vendi ku
sht bllokimi I rrugve t frymmarrjes nga kanceri dhe pastaj me an t kateterit hedhim
dozn e substancs radioaktive n vendin e bllokimit.
48
Gentian DAULLE
Efektet ansore te radioterapis

Efektet ansore t radioterapis varen kryesisht nga:
Madhsia e pjess s ekspozuar ndaj rrezatimit
Pjesa e ekspozuar nga rrezatimi
Doza e rrezatimit
Treatment schedule
Kto efekte ansore mund t ndodhin gjat trajtimit, direkt pas trajtimit me rreze ose disa jav
pas trajtimit. Zakonisht kto shenja jan t prkohshme, shenja t tilla jan:
Ndryshime tlekurs : irritime t lekurs,rash,prurit,skuqje,dehidrim t lekurs.
Nauze dhe t vjella, ezofagitis, vshtirsi n glltitje,Fatigue, lodhje
Komplikacionet serioze nga radioterapia jan trralla dhe ato jan:
Problemet e pulmoneve q lidhen radioterapine krahrorit
Pneumoni Fibroz pulmonare
Problemet q lidhen me rrezatimin profilaktik t koks
Shprndarja e kancerit n nj organ tjetr t trupit.
Trajtimi medikamentoz. metyrapone dhe ketoconazol sht I paefektshm si pasoj e nivelit

shum t lart t kortizolit. Trajtimi m efektiv pr menaxhimin e sindroms Cushing sht
trajtimi I kancerit me qeliza t vogla SCLC. Adrenaloktomia bilaterale bhet n raste
ekstreme. Sindroma skeletale prfshin clubbing n 30% t rasteve (zakonisht n NSCLC) dhe
osteoartropatia hipertrofike n 1-10% t rasteve (zakonisht n adenokarcinom ). Pacienti
mund t shfaq periostit, dhimbje, dobsi n kocka, njtje n kockn e prekur. Sindroma
neuro-miopatike shfaqen n vetm 1 % t rasteve por q sht shum dramatike dhe prfshin
sindromn miastenike Waton-Lambert dhe verbim, n karcinomn me qeliza t vogla, ndrsa
neuropatia periferike, degjenerimim subakut cerebral, degjenerimi kortikal dhe polimioziti
mund t shfaqen n t gjitha llojet e kancerit pulmonar. Pacientet me kto crregullime
paraqesin dobsi n muskujt proksimal, zakonisht n gjymtyrt e poshtme dhe rrall
simptoma t prekjes s nervave cranial ose prfshirjen e muskujve bulbar dhe respirator.
Pacientt t cilt I prgjigjen mir kimioterapis, kan dhe prmirsim t ktyre crregullimeve
neurologjike pr kt, kimioterapia sht zgjedhur si trajtimi fillestar. Paraneoplazia
encefalomiolitike dhe neuropatia sensoriale, degjenerimi cerebral dhe encefaliti I trungut
cerebral ndodhin n karcinomn me qeliza t vogla SCLC t lidhura me nj llojshmri
antitrupash anti-neuronal sic jan: anti-Hu, anti-CRMP5 dhe ANNA3. Kuagulimi I
trombociteve manifestohet n 1-8% t rasteve dhe erfshin tromboflebitin venoz (sindroma
Trousseau), trombozat jobakteriale t endokarditit me arteriotromboli, disiminimin e
kuagulimit intravascular me hemoragji dhe anemi, granulocitoz dhe leukoeritroblastoz.
Komplikacionet trombolitike zakonisht jan t rralla dhe t vshtira pr ty diagnostikuar.
Manifestimet kutane si: dermatomiozis dhe akantoza jan shum t rralla n kancerin
pulmonar. Gjithashtu manifestimet renale si sindroma nefrotike ose glomerulonefriti gjenden
n m pak se 1 % t pacientve.
49
Gentian DAULLE
Trajtimi I kanceritpulmonar me qeliza jo t vogla (Non-small cell lung cancer

NSCLC). Trajtimi I kancerit NSCLC varet nga stadi I kancerit:
Stadi okult
Stadi 0
Stadi I
Stadi II
Stadi.lllA
Stadi IIIB
Stadi IV
-Stadi rekurent I kancerit
Trajtimi kancerit gjithashtu varet nga:

-Lokalizimi I kancerit
-Prfshirja e linfonodujve dhe cilt linfonoduj jan perfshir
-Gjndja e prgjithshme e pacientit
Prdoren disa lloje t ndryshme trajtimesh pr kancerin NSCLC
kirurgji,radioterapi,kimioterapi,target terapi,kirurgjia me lazer dhe fotodinamikoterapia.
Kto mund t prdoren si trajtim I vetm ose t kombinuara me njra-tjetrn.
Stadi okult
N stadin okult t kancerit pulmonar me qelizajo t vogla,tumori sht shum I vogl pr tu
identifikuar me testet imazherike,por qelizat kanceroze gjenden n sputum. Testet q bhen
n kt rastjan: radiografi,tomografi dhe bronkoskopia pr t lokalizuar tumorin. Kto
tumore jan stadi fillestar dhe mund t kurohen me ndrhyrje kirurgjikale nse ato
diagnostikohen n kt stad.
Kirurgjia sht trajtimi fillestar pr stadin okult. Tipet e kirurgjis jan:
a) heqja ose rezeksioni I nj pjese t vogel t lobit pulmonarku ndodhet kanceri
b) segmentektomia-heqja e nj segmenti t lobit pulmonar.
Fotodinamikoterapia. Mund t jet nj mnyr trajtimi pr disa pacient n stadin okult,t

cilt nuk mund t tolerojn kirurgjin pr shkak t funksionit t dobt pulmonar ose pr
probleme t tjera shndetsore.
Stadi 0
N stadin 0 (karcinoma in situ), kanceri n kt stad sht vetm n shtresn fillestare t
rrugve ajrore. Kto tumore trajtohen me: Ndrhyrja kirurgjikale.
Tipet e kirurgjis jan:
a) heqja ose rezeksioni I nj pjese t vogl t lobit pulmonar ku ndodhet kanceri
b) segmentektomia-heqja e nj segmenti t lobit pulmonar
Stadi I
N kt stad kanceri nuk ka invaduar n linfonoduj dhe as n pjes t tjera t trupit.
50
Gentian DAULLE
Stadi IA - Kanceri nuk sht m I madh se 3cm dhe sht I lokalizuar vetm n pulmone.
Stadi IB -Tumori sht m I madh se 3cm, prfshin bronkun kryesor ,kanceri sht I
shprndar n pleur, kancerijep obstruksion t pjesshm t rrugve t frymmarrjes duke
shkaktuar kolaps pulmonar ( atelektaze) ose infeksion t asaj pjese t pulmonit.
Kirurgjia sht trajtimi fillestar pr stadin I t kancerit pulmonar. Tipet e kirurgjis jan:
a) Lobektomia-heqja e nj lobi t pulmoneve,
b) Segmentoktomia -heqja e nj segmenti t pulmonit pr heqjen e tumoreve t vogla ose kur
pacienti nuk toleron heqjen e nj lobi.
c) heqja e nj pjese t bronkut
Radioterapia.
Radioterapia e jashtme mund t bhet n stadin e I-r pr pacientt tcilt nuk tolerojn
ndrhyrje kirurgjikale pr shkak t problemeve t tjera shndetsore.
Kimioterapia.
Prdoret pas kirurgjis s kancerit pulmonar n stadin e I-r .Cisplatin e kombinuar me
medikamente t tjera sht trajtimi m i zakonshm.
Stadi II.N stadin IIA t kancerit me qeliza jo t vogla NSCLC, kanceri nuk sht m I madh
se 3cm,nuk ka invaduar pleurn viscerale dhe as bronkun kryesor,ka invaduar afr zons
tumorale n linfonodujt hiliar por nuk ka invaduar n pjes t tjera t trupit. N stadin IIB,
kanceri sht m I madh se 3cm,prfshin edhe bronkun kryesor por jo afr bifurkacionit
trakeal,sht I prhapur n pleur,bllokon pjesrisht rrugt e frymmarrjes,sht I shprndar
n linfonodujt e afrt por jo n pjes t tjera t trupit.
Stadi IIB
Kanceri sht n madhsi t cfardoshme me nj nga:
a) sht I shprndar n kafazin e krahrorit,diafragm,pleurn mediastinale ose n
membranat afr zemrs.
b)prfshin bronkun kryesor ngjitur me bifurkacionin trakeal,
c)jep kolaps pulmonar ose pneumoni,
d)nuksht I prhapur n linfonodujt ose n pjes t tjera t trupit.
Trajtimi
Kirurgjia.sht trajtimi fillestar pr stadin II-t t kancerit pulmonar NSCLC.Tipet e
kirurgjis jan:
a) lobektomia-heqja e t gjith lobit t pulmonit,
b)pneumonektomia-heqja e t gjith pulmonit,
c )heqja ose rezeksioni I nj pjese t bronkut,
d)segmentoktomia -heqja e nj segmenti t nj lobi t mushkris, e cila bhet n

njerzit t cilt nuk tolerojn lobektomin.
K- Radioterapia. Rrezatimi I jashtm mund t bhet pr trajtimin e pacientve n kt

stad,n pacientt t cilt nuk tolerojn ndrhyrjen kirurgjikale pr arsye shndetsore si dhe
51
Gentian DAULLE
mund t bhet pas kirurgjis pr t vrar qelizat e mundshme t mbetura nga rezeksioni
kirurgjikal.
Kimioterapia. Trajtimi me medikamente citotoksike zakonisht bhet pas kirurgjis.

Cisplastin e kombinuar me medikamente t tjera sht trajtimi m I zakonshm.
Stadi IlIA.Kanceri nkt stad sht I cdo lloj madhsie me nj nga:
Kanceri prfshin bronkun kryesor

sht e prhapur n pleur
Bllokon pjesrisht rrugt e frymmarrjes
Ka invaduar limfonodujt e pulmonit te ans s vet por nuk ka invaduar n distanc
ose tumori sht n cdo lloj madhsie me nj nga:
- prhapur n kafazin e krahrorit,diafragmn,pleurn mediastinale dhe n

membranat prreth zemrs
- Prfshin bronkun kryesor dhe ngjitur me bifurkacionin trakeal
- Tumori jep kolaps pulmonar ose pneumoni
- tumorishtprhapur n linfonodujt e ans s kancerit por jo n distanc.
Kimioterapia mund t jepet pr trajtimin e kancrit n kt stad.Cisplantin e kombinuar me
medikamente t tjera citotoksike ose mund t prdoret gemcitabin ose vinorelbin. Kirurgjia
me lazer mund t ofrohet pr stadin IV pr t lehtsuar simptomat dhe pr t liruar
obstruksionet n rrut e frymmarrjes.
52
Gentian DAULLE
Trajtimi I kancerit pulmonary me qeliza t vogla (SCLC small cell lung cancer)
Trajtimi n kt tumor varet nga stadi i tumorit:
- Stadi kur kanceri sht i kufizuar n kafazin e kraharorit

- Stadi kur kanceri ka invaduar dhe n pjes t tjera t trupit
- Stadi kur tumori sht prsritur, ka recidivuar.
Trajtimi gjithashtu n kt rast varet edhe nga lokaizimi i tumorit si edhe nga gjndja e
prgjithshme e pacienit.Kimioterapia sht trajtimi fillestar pr kancerin pulmonary me
qeliza t vogla.Kimioterapia mund t aplikohet si trajtim I vetm ose I kombinuar me
radioterapin.Ndrhyrjet kirurgjikale bhen rrall, vetm n raste kur tumori sht
lokalizuar vetm n pulmone dhe nuk ka invaduar limfonodujt ose oranet e tjera, n kt
rast mund t bhet ndrhyrja kirurgjikale pr t hequr tumorin.
Stadi kur kanceri sht i lokalizuar vetm n kafazin e kraharori.
Tumori n kt rast sht vetm n pulmone, n mediastin dhe n limfonoduj e afrt.
Trajtimi
Kimioterapia.Trajtimi me medikamente citotoksike me ose pa radioterapin e kraharorit

sht trajtimi fillestar pr kt stad t kancerit.
Medikamentet citotoksike prfshijn:
- EP- Etoposide (Vepseid, VP-16), Cisplatin (Platinol AQ)

- EC- Etoposide, Carbopatin (Paraplatin)
- CAV Cyclophosphamid (Cytoxan, Proxytoc), Doxorubicin (Adriamycin),
Vincrisin (Oncovin)
- CAVB Cyclophosphamid, Doxorubicin, Vincristin, Etoposide
- CAV IEP- alternime t CAV me EP
Kur jepet Doxorubicin dhe cyclophosphamide nuk duhet br radioterapia e toraksit pr

shkak t reaksioneve q ndodhin nga prdorimi i tyre me rrezatimin.
Radoiterapia .
Tipet e trajtimit me rrezatim jan:
a) Rrezatimi i kraharorit i kombinuar me kimioterapin,
Rrezatimi i koks pr qllime profilaktike, kjo bhet n pacient cilt i prgjigjen shum
mir kimioterapis dhe bhet pr t ulur rrezikun e dhnies s metastazave n tru,
gjithashtu sepse shum medikamente nuk I kal;ojn barrierat e truri, kshtuq sht I
nevojshm trajtimi me radioterapi
53
Gentian DAULLE
Kirurgjia
Ndrhyrja kirurgjikale bhet rrall pr trajtimin e ktij stadi t kancerit.Ajo mund t bhet
pas kimioterapis, kur tumori sht I vogl dhe nuk ka invaduar mediastinin dhe q ka nj
funksion t mir t pulmoneve.
Stadi i prhapjes s kancerit (avancimit)
N kt stad, kanceri ka invaduar n pulmonin tjetr, n limfonodujt e ans tjetr t pulmonit

ose edhe n pjes t tjera t trupit
Trajtimi
Kimioteapia sht trajtimi filestar. Terapia prfshin:
EP- Etoposide (Vepesid, VP 16), Cisplatin (Platinol)

EC- Etoposide, Carboplatin (Paraplatin)
CAV- Cyclophosphamide (Cytoxan, Proxytox), Doxorubicin (Adriamycin),
Vincristin (Oncovin)
Etoposide oral
Radioterapia
Trajtimi me rreze n kt stad bhet pr t lehtsuar simptomat e tumorit fillestar si dhe t

metastazave n kocka dhe n kok, pr trajtimin e vens cava superior, pr qllime
profilaktike.
Stadi I prhapjes s kancerit (avancimit)
Radioterapia, Trajtimi me rreze n kt stad bhet pr t lehtsuar simptomat e tumorit

fillestar si dhe t metastazave n kocka dhe n kok, pr trajtimin e vens cava superior, pr
qllime profilaksie.
Stadi kur kanceri sht prsritur, ka recidivuar
N kt stad kemi prsritjen e tumorit pasi sht trajtuar m prpara. Ai mund t shfaqet
prsri n vendin e origjins, ku ka qen n fillim ose mund t shfaqet n pjes t tjera t
trupit
Trajtimi
Kimioterapia bhet pr t trajtuar kt stad t kancerit. Nqs tumori prsritet 3 muaj pas
fillimit t trajtimit, mund t aplikohet e njjta kimioterapi e cila prfshin :
EP -Etoposide (Vepesid,VP-16), Cisplanin (Platinol AQ)

EC -Etoposide, Carboplatin ( Paraplatin)
54
Gentian DAULLE
CAV-CycIophophamid (Cytoxan,Procytox),Doxorubicin (Adriamycin),Vincristin

(Oncovin).
Cisplatin dhe irinotecan ( Camptosar, CPT-II)
Etoposid oral
Topotecan (Hycamtin)
Radioterapia
Tipet e terapis q prdoren pr kt stad jan
a)Radioterapia e jashtme pr t qetsuar simptomat e metastazave n kocka dhe n kok, pr

t trajtuar sindromn e vens cava superior
b )brachiterapia bhet pr t liruar obstruksionin n rrugt e frymmarrjes
Fotodinamikoterapia. Bhet pr t trajtuar tumorin e prsritur n bronke, pr t liruar

obstruksionin e shkaktuar nga tumori n bronke, pr t br nj frymmarrje m t leht.
Kirurgjia me lazer. Bhet n kt rast pr t liruar obstruksionin n mnyr q t lehtsoj

procesin e frymmarrjes. Inserimi I stenteve bhet pr t mbajtur t hapura rrugt ajrore, t
cilat jan bllokuar nga presioni I tumorit n rrugt ajrore
III- 8Parandalimi I CA pulmonar.
->Mnyra m e mir pr t parandaluar kancerin e mushkrive sht duke ndaluar pirjen e

duhanit
->Prpjekja pr t shmangur njerzit prrreth q pijn duhan, shmangia e vendeve ku pihet

duhan.
->Sigurimi I nj ventilimi t mir nse n ambientin ku jetohet ka prani t gazit t radonit
->Veshja e pajisjeve mbrojtse nse punohet n nj industri e cila sht e ekspozuar ndaj
substancave t njohura q shkaktojn kancer t mushkrive
->Nj diet e pasur me fruta dhe perime mund t zvogloj rrezikun e zhvillimit t kancerit
pulmonar. Megjithat, kjo ende nuk sht vrtetuar
->Dianostikimi I hershm I kancerit ndimon n trajtimin e smundjes dhe n rritjen e

jetgjatsis s pacientve me kancer pulmonar
55
Gentian DAULLE
Kapitulli IV- Proesi infermieror

Anamneza infermierore.Anamneza sht 'historia e pacientit' , shkaqet q kan influencuar
ose q influencojn n gjndjen shndtsore t pacientit. Kjo histori merret nga pacienti ose
nga personi I cili e shoqron. N anamnezn infermierierore pacienti referon q ka qen
duhanpirs. Pacienti referon se koht e fundit ka pasur dispne, koll, n fillim e that e m
pas me sputum dhe me rrema gjaku, e cila sht edhe natn, ka dhimbje krahrori, lodhje,
kputje, anoreksi dhe rnie n pesh. Ai referon se koht e fundit ka pasur nj rndim t
ktyre simptomave
Vlersimi infermieror n pacientt me kancer pulmonar. Infermierja vlerson pr shenjat

dhe simptomat q jan : koll, hemoptizi, dhimbje krahrori, dispne, lodhje, rnie ne pesh.
Infermierja pyet pacientin, prej sa kohsh pi duan, sa cigare pi n dit. Vlerson tolerancn
kardiopulmonare gjat pushimit, ngrnies, ecjes. Vlerson pulmonet pr pranin e zhurmave
pulmonare si rale, wheezing, stridor, nse pacienti ka frymmarrje siprfaqsore apo
frymmarrje t thell, prdorimin e muskujve aksesor pr t lehtsuar frymmarrjen.Vlerson
lkurn pr cianoz e cila tregon pr nj ventilim jo normal t pulmoneve. Infermierja
vlerson kolln, nse sht koll e vazhdueshme, koll produktive, me sputum apo me rrema
gjaku. Vlerson pr dhimbjen e krahrorit, nse sht dhimbje e vazhdueshme, nse sht
rnduese, therse.Vlerson sistemin kardiak pr takikardi, bradikardi, mat pulsin. Vlerson
shenjat e prgjithshme si anoreksine, humbjen n pesh, lodhje, kputje. Vlerson ankthin,
frikn e pacientit rreth diagnozs s kancerit dhe frika e nj prognoze t keqe
Diagnoza dhe menaxhimi infermieror
1-Shkmbimi i gazeve i dmtuar si pasoj e tumorit pulmonar. N pacientt me kancer

pulmonar, ka dmtime t shkmbimit t gazeve 02 dhe CO2, si pasoj e mass tumorale, e
cila mund t obstruktoj nj pjes t pulmonit, si pasoj e sekrecioneve q mund t
rrjedhin nga tumori dhe q mund t obstruktoj bronket, duke br q pacienti t mos
arrij t ket nj ventilim adekuat t organizmit. Shenjat dhe simptomat q indikojn pr
dmtim t shkmbimit t gazeve jan: zhurmat pulmonare si rhale, wheezing, frekuenca
dhe thellsia e respiracionit jo normale, dispne, cianoz, koll me ose pa sekrecione.
Infermierja duhet t ndrhyj pr t prmiresuar shkmbimin e gazeve dhe ventilimin
adekuat alveolar. Instrukton pacientin pr t lvizur dhe pr tu kollitur her pas here, n
mnyr q me an t kolls t njerr jasht sekrecionet t cilat obsruktojn bronket dhe
pengojn ventilimin. Infermierja instrukton pacientin t kryej frymmarrje t thell her
pas here duke inspiruar me hund dhe ekspiruar me goj, sepse kjo ndikon n rritjen e
elasticitetit pulmonar si dhe n nj frymshkmbim m adekuat. Infermierja ndimon n
pozicionimin e pacientit, duke I ngritur kokn e krevatit n knd 35 - 45 n mnyr q
t lehtsoj frymmarrjen dhe dispnen. Inkurajohet pacienti pr pushime t mjaftueshme
dhe pr t ruajtur fuqit. Nse t gjitha kto nuk arrijn t bjn q pacenti t arrij t ket
56
Gentian DAULLE
nj oksigjenim t mjafturshem me t indeve ather sht e nevojshme brja e

oksigjenoterapis. Oksigjeni mund t jepet me mask, kanjul, balon ambu etj.Infermierja
bn administrimin e medikamenteve si: bronkodilatator, kortikosteroid , mukolitik,
antibiotik, antihistaminik. sht shum e rndsishme q pacienti t mos pij duhan,sepse
duhani rrit prodhimin e sekrecioneve dhe irriton mukozat respiratore dhe kjo on n nj
rndim t dispnes dhe n nj frymmarrje t paefektshme.
2- Dhimbja e cila mund t jet e lidhur me masn tumorale, incizionin kirurgjikal, tubat e
drenazhit, me metastazat e tumorit n kok dhe n kocka. Dhimbja prjetohet ndryshe n
pacient t ndryshm. Ajo mund t shkaktohet nga invadimi I tumorit n pleur duke dhne
dhimbje pleurale, nga metastazat n kocka dhe n kok, dhimbja pas ndrhyrjes kirurgjikale
nga incizioni kirurgjikal, traumat e indeve, nga prezenca e tubave t drenazhit etj. Infermieri
duhet t pyes pacientin pr lokalizimin e dhimbjes, karakteriztikat e dhimbjes, nse sht
dhimbje e vazhdueshme, dhimbje rnduese, prerse, djegse etj. Vlersojm intensitetin e
dhimbjes nga 1-10, n mnyr q ta kemi m t leht n administrimin e medikamenteve.
Ndimohet pacienti t lviz dhe t pozicionohet n krevat n mnyr q t lehtesoj
dhimbjen. Krijon nj ambient sa m relaksues si dhe e sugjeron t lviz, nse e lejon gjndja
shndetsore n mnyr q t lehtsoj dhimbjen dhe t shprqndrohet duke e larguar
mendjen nga dhimbja. Infermierja administron medikamentet sipas prshkrimit t mjekut, si
analgjezik pr t lehtsuar dhimbjen
3-) Defiit nutricional, e cila mund t jet e lidhur me rritjen e mass tumorale, komprimimin
e ezofagut nga masa tumorale. Tumori influencon n krkesat metabolike t trupit, sepse
qelizat tumorale konkurojn pr nutrientt me qelizat normale. Pacienti shpesh ka nauze
dhe t vjella t cilat t cojn n nj deficit nutricional dhe n rnie n pesh. Tumori n
pjesn regjionale t toraksit jep komprimim t ezofagut duke dhn disfagi. Trajtimi I
kancerit me radioterapi dhe kimioterapi mund t jap crregullime t ushqyerjes dhe humbje t
oreksit, gjithashtu kimioterapia dhe radioterapia zakonisht shkaktojn nauze dhe t vjella.
Infermieria n bashkpunim me dietologun duhet t hartoj nj program ditor pr ushqyerjen e
pacientit sipas nevojave dhe shijes s tij. Duhet inkurajuar pacienti dhe ndihmuar n
ushqyerje duke krijuar nj ambjent sa m t prshtatshm pr ushqyerjen dhe duke larguar
aromat apo ingredientt t cilat mund ti shkaktojn t vjella. Nse pacienti ka t vjella,
infermieri duhet t regjistroj sasin dhe cilsin e t vjellave. Administrojm antiemetik pr
t ndaluar t vjellat. Nse nuk arrijm t kryejm nj ushqyerje adekuate te pacienti, si pasoj
e nauzeve dhe t vjellave, ather sht e nevojshme t bhet ushqyrje parenterale n mnyr
q t plotsojm nevojat ushqyese t pacientit. N prgjithsi pacientt me kancer kan rnie
n pesh, ndaj sht e nevojshme q t masim peshn e pacientit, pr t vlersuar nevojat
ushqyese dhe pr t ndryshuar dietn e tij
4- Ankth dhe frik n lidhje me diagnozn, trajtimin dhe prognozn e kancerit. N

momentin q pacientit i tregohet diagnoza e kancerit, ai mund t bjer n nj gjndje shoku,
mund t irritohet, t mohoj smundjen dhe t refuzoj t pranoj at q po i ndodh.
Infermierja duhet ta ndimoj pacientin, t shpreh shqetsimet, ankthin, frikn q ndjen
lidhur me diagnozn e kancerit. Pacienti duhet t inkurajohet t marr pjes n vendimet e tij,
lidhur me trajtimin e smundjes. Disa pacient shfaqin nj ndjenj mosbesimi ndaj ekipit
57
Gentian DAULLE
mjeksor, madje edhe ndaj interventeve t kryera pr trajtimin e smundjes. Pacienti ka

nevoj pr suportin e pjestarve t familjes, t afermit, duke i qetsuar ata se nj reagim nga
ana e tij sht normale kur paraqitet nj diagnoz kaq e vshtir sa kanceri. Persona t tjer q
mund t ndimojn dhe q mund t prfshihen n trajtimin psikologjik pr t reduktuar ankthin
dhe frikn mund t jen: psikologu, psikiatri dhe punonjsi social
5- Munges njohurish n lidhje me smundjen dhe trajtimin e saj. Infermieri ka prgjegjsi

q pacienti t marr informacionin rreth smundjes s tij, n.q.s ai e krkon kt informacion,
shum pacient dshirojn t din rreth diagnozs s tyre, kurse disa t tjer duan t din
vetm far sht e nevojshme pr ta q t menaxhojn aktivitetin e tyre ditor. Pjesmarrja e
pjestarve t familjes ose e personave t tjer sht e rndsishme dhe e inkurajon pacientin
pr cdo diskutim. Infermieri kupton se cfar dshiron ai t dij, jep informacion rreth
smundjes dhe trajtimit t saj, i tregon efektet ansore t kimioterapis dhe radioterapis,
rreth ndrhyrjes kirurgjikale,i shpjegon n mnyr t vecant procesin kirurgjikal. Kur sht e
nevojshme mund t prdoren edhe skica apo figura pr ta ilustruar n mnyr q t kuptohet
m leht nga pacenti. sht shum e rndsishme q infermieri t flas n nj gjuh q sht
e kuptueshme pr t dhe jo me terma t komplikuar. i jep informacion rreth vetkujdesit, t
kuptoj shenjat dhe simptomat t cilat tregojn pr progresin e trajtimit si: ndryshime n
aparencn e incizionit, vshtirsia n frymmarrje, dispne, dhimbje torakale, temperaturn,
ndryshimi n aparencn e sputumit. T gjitha kto ndimojn n zbulimin e hershm dhe n
parandalimin e komplikacioneve. I rekomandon nj diet t pasur me proteina dhe me nivel
t lart t karbohidrateve nse sht e nevojshme. i rekomandon t mos kryej aktivitet fizik i
cili shkakton dhimbje dhe dispne
Kujdesi infermieror n pacientt q do ti nnshtrohen kirurgjis
Faza preoperatore: Kjo faz fillon q n momentin kur sht marr vendimi pr t'iu
nnshtruar interventit kirurgjikal dhe mbaron n castin e transferimit t pacientit n tavolinn
operatore. Kjo faz prfshin prgatitjet dhe vlersimet fizike dhe psikologjike t pacientit
para operacionit. N kt faz sigurohet nj histori e plot preoperatore, duke br vlersime
fizike t pacientit. N kt faz shikojm dhe monitorojm sistemet e frymmarrjes, shikojm
frymmarrjen, frekuencn respiratore, thellsin e respiracionit, shikojm pr prdorimin e
muskujve aksesor pr nj frymmarrje t leht, shikojm ndryshimet n ngjyrn e mukozave
pr cianoz e cila na tregon pr hipoksi. N kt faz sht shum e rndsishme prmirsimi i
ventilimit alveolar. Infermieri asiston n dhnien e kujdesit q prfshin shmangien e
irrituesve bronkial, vecanrisht n pirjen e duhanit, pirja e lngjeve n sasi t madhe dhe
prdorimi i lagshtuesve pr zhvendosjen e sekrecioneve, administrohen bronkodilatator
sipas prshkrimit pr t paksuar bronkospazmn dhe e instruktojm pr nj frymmarrje
diafragmale, pr nj ventilim m t mir. Gjndja e rnduar e pulmoneve sht shpesh e
shoqruar dhe me nj sasi t shtuar t sekrecioneve respiratore. N periudhn preoperatore
rrugt e frymmarrjes duhet t lirohen nga sekrecionet pr t reduktuar mundsin e
atelektazs apo t infeksioneve n fazen post operatore. Kjo realizohet nprmjet lagshtimit,
drenazhit postdural dhe perkusionit t kraharorit shoqruar me administrimin e
bronkodilatatorve (nqs sht e prshkruar). Volumi i sputumit matet cdo dit n pacientt t
cilt nxjerrin nj sasi t madhe t sekrecioneve. Kto matje bhen pr t prcaktuar nse sasia
58
Gentian DAULLE
e sekrecioneve sht duke u zvogluar. Monitorojm sitemin kardiak, bjm EKG, masim
tensionin arterial "pulsing, identifikojm nse pacienti ka takikardi, bradikardi. Inferieri
vlerson funksionin e heparit, funksionin gastrointestinal, renal, endokrin, neurologjik,
hematologjik. Pacienti informohet pr at cfar e pret n periudhn post-operatore si:
shpjegohet ndrhyrja kirurgjikale, prania e tubave n krahror dhe shishet e drenazhit,
administrimi i oksigjenit pr t lehtsuar frymmarrjen dhe n.q.s sht e mundur prdorimin e
ventilatorit. I shpjegohet pacientit rndesia e kthimit t vazhueshem n shtrat pr t nxitur
drenimin e sekrecioneve t mushkrise,instruktojm pacientin pr prdorimin e spirometrit q
fillon q n periudhn preoperatore pr ta msuar pacientin dhe me prdorimimin korrekt t
tij. Meqnse plani i kollitjes do t jet i rndsishm n periudhn post opreatore pr t
nxjerr sekrecionet, pacienti duhet t jet instruktuar pr teknikn e kollitjes. Ai msohet t
shtyp vendin e incizionit me duar, jastk ose peshqir t palosur. Sic dihet, pacienti prpara
operacionit ka ankth dhe frik rreth ndrhyrjes kirurgjikale. Ai mund t shfaq reaksione
shum t rndsishme si frik nga hemoragjia si pasoj e sputumit n gjak, diskomforti nga
kolla kronike dhe dhimbja e krahrorit ose frika e vdekjes si pasoj e dispnes dhe tumorit.
Infermierja ndimon pacientin ti largoj m t shumtn e ktyre frikrave. Kjo bhet duke
korrigjuar ndonj mendim t gabuar rreth operacionit, duke i dhn siguri rreth operacionit,
duke iu prgjigjur me shum takt pyetjeve rreth dhimbjeve, diskomforit dhe trajtimit
2Faza intra-operatore:Faza intra-operatore quhet periudha q fillon n momentin kur

pacienti hyn n salln e operacionit deri n momentin kur pacienti kalon n dhomn e
terapis intensive apo n pavion.Infermieri e shoqron pacientin deri n krevatin e
operacionit,ku e ndimon t pozicionohet. Ajo n salln operatore dorzon edhe karteln
infermierore kujan t shkruara t gjitha t dhnat e pacientit dhe gjndjen e tij. N kohn e
operacionit infemierja shkruan t gjitha t dhnat e operacionit,si shkoi operacinoni,prania e
drenave,likidet e dhna pacientit,anestezia e prdorur etj. N momentin q mbaron operacioni
infermierja ndimon anestezistin pr t br zgjimin e pacientit dhe pasi ai t jet zgjuar dhe
arrin t kryej frymmarje, sht i vetdijshm,pra i ka t monitoruara mir parametrat vitale,
pacienti m pas kalon n reaminacion.
3Faza post-operatore Kjo faz fillon me pranimin e pacientit n dhomn e zgjimit dhe
mbaron me nj vlersim-ndjekje n klinik ose n shtpi. N momentin q pacienti sht n
dhomn e zgjimit bhet vlersimi i rrugve t frymmarrjes, monitorohet statusi
pulmonar,dgjohen tingujt e frymmarrjes ,thellsia,ritmi dhe modeli e frymmarrjes,
vlersohet ngjyra e lkurs pr cianoz,vlersohen gazet n gjak pr shenja t hipoksis dhe
mbetjeve t CO2 . Infermieri mat dhe regjistron presionin e gjakut,pulsin dhe presionin
central venoz cdo 2 or. Monitoron n mnyr t vazhdueshme EKG pr disritmi.Disritmit
jan m t hasura pas operacioneve torakale. N pacientt me pneumonektomi totale ka
vecanrisht prirje pr crregullime kardiake. Matim temperaturn e pacientit. Inkurajohet
59
Gentian DAULLE
pacienti pr frymmarrje t thell dhe efektive si dhe nxitet prdorimi e spirometrit,kjo

ndimon pr t arritur nj zgjerim maksimal t mushkrive dhe n hapjen e rrugeve t
mbyllura ajrore. Inkurajohet dhe ndihmohet pacienti pr njkollitje efektive ( q arrihet) cdo
1-2 or. Kollitja sht e nevojshme pr t hequr sekrecionet e mbetura t cilat lvizin me
vshtirsi nga regjioni ioperuar. Infermierja duhet t shikoj sasin, viskozitetin dhe ern e
sputumit. Ndryshimet e sputumit sugjerojn pr prezencn e infeksionit ose ndryshime n
statusin pulmonar. Inspektohet incizioni kirurgjikal pr skuqje dhe
hipertermi,ngurtsim,erra, carje dhe drenim. Kontrollohet drenazhi,goditjet dhe vibrimet
sipas prshkrimit. Vendoset pacienti n pozicion semi-fowler.Pacientt me respiracion t
kushtzuar mund t mos jen n gjndje t kthehen n ann e pa operuar.Ndimohet pacienti
n ndryshimin e pazicionit cdo 2 or.Administrohen medikamentet sipas prshkrimit t
mjekut.
KAPITULLI V ; Studime statistikore

Studimet statistikore jan kryer n Spitalin e Durrsit, ku jan prdoru regjistrat e pacientve
t shtruar me kancer pulmonar. Studimet prfshijn nj periudh prej 4 vitesh (2010-2013).
Numri i personave t regjistruar me kt smundje pr periudhn 2010-2013 ka qen 60, prej
t cilve shumica ishin meshkuj, gjithashtu shumica e pacientve ishin nga qyteti. Nga t
dhnat statistikore del se mosha m e prekur sht mbi 60 vje kryesisht e seksit mashkull.
I pa
Grafiku 9; Tumoret e Sistemit Respirator
prcaktuar
7% 2010-2013
Bronko-
pulmonar
22%
Kanceri
pleural
71%
Grafiku 10; Raporti i tumoreve pulmonare
60
Gentian DAULLE
20
18
16
14
12
Kanceri bronko-pulmonar
10
Kanceri pleural
8 I paprcaktuar
6
0
2010 2011 2012 2013
Nga viti n vit numri i rasteve t reja vjen duke u shtuar.
Grafiku 11; Raporti M/F (CA i mushkrive)

2010-2013
meshkuj
femra
61
Gentian DAULLE
Grafiku 12; raporti fshat/qytet

(kanceri pulmonar) 2010-2013
Fshat
26%
Qytet
74%
Grafiku 13; T dhnat e spitalit Rajonal Durrs

2010- 2013
Numri i t prekurve sipas grup-moshave
kanceri i sistemit respirator
0
15-24 25-34 45-54 55-64 65+
Grafiku 14; Variacioni i CA pulmonar M/F pr periudhn 2010-2013
62
Gentian DAULLE
12
10
6
Meshkuj
4 Femra
0
CA i sistemit CA i sistemit CA i sistemit CA i sistemit
respirator M/F respirator M/F respirator M/F respirator M/F
2010 2011 2012 2013
Grafiku 15; Raporti fshat/qytet pr individt e prekur nga kanceri pulmonar 2010-2013
16
14
12
10
8 Fshat
6 Qytet
0
kanceri sistemit kanceri I sistemit kanceri i sistemit kanceri Iisistemit
respirator respirator respirator respirator
Deklarat: Ky sht punim origjinal i br prej meje duke u bazuar n literatur (sipas
bibliografis) dhe n baz t t dhnave t Shrbimit t Statistiks n Spitalin Rajonal Durrs
63
Gentian DAULLE
Bibliografia
1. Ozols RF, Herbst RS, Colson YL, et al. Clinical kancer advances 2006: major research
advances in kancer treatment, prevention, and screening a report from the American
Society of Clinical Oncology. JClin Oncol 2007;25(1): 146.
2. Ferlay J, Autier P, Boniol M, et al. Esti'mates of the kanch incidence and mortality in
Europe in 2006. Ann Oncol 2007;18: 581.
3. Sano H, Marugame T. International comparisons of cumulative risk of lung kancer, from
kancer incidence in five continnts Vo\. VIII. Jpn J Clin Oncol 2006;36(5): 334.
4. Wakelee HA, Chang ET, Gomez SL, et al. Lung kancer incidence in never smokers. JClin
Oncol 2007 10;25(5): 472.
5. Vineis P, Alavanja M, Buffler P, et al. Tobacco and kancer: recent epidemiological
evidence. J Natl Kancer Inst 2004;96(2): 99.
6. Alberg AJ, Samet JM. Epidemiology of lung kancer. Chest 2003;123(1 Suppl): 21S.
7. Flehinger BJ, Melamed MR, 7.aman MI3, et a!. Early lung kancer detection: results of the
initial (prevalence) radiologic and cytologic screening in ~he Memorial Sloan-Kettering
study. Am Rev Respir Dis 1984;130(4):
555.
8. Matakidou A, Eisen T, Houlston RS. Systematic revie of the relationship beteen family
history and lung kancer risk. Br JKancer 2005;93(7): 825.
9. Hang SJ, Cheng LS, Lozano G, et a1. Lung kancer risk in germline p53 mutation carriers:
association beteen an inherited kancer predi:;position, cigarette smoking, and kancer risk.
Hum Gjenet 2003;113(3):
238. ~
10. Landi S, Gemignani F, Canzian F, et al. DNA repair and cell cycle control gjenes and the
risk of young-onset lung kancer. Kancer Res 2006;66(22): 11062.
11. hitro MJ, Smith BJ, Pilotto LS, Pisaniello D, Nitschke M. Environmental exposure to
carcinogjens causing lung kancer: epidemiological evidence from the medical literature.
Respirology 2003;8(4): 513.
12. Bosken CH, ei Q, Amos cr, Spitz MR. An analysis of DNA repair as a determinant of
survival in patients ith non small-cell lung kancer. JNatl Kancer Inst 2002;94(14): 1091
13. Bosken CH, ei Q, Amos cr, Spitz MR. An analysis of DNA repair as a determinant of
survival in patients ith non small-cell lung kancer. J Natl Kancer Inst 2002;94(14): 1091
14. Valaitis J, arren S, Gambel D. Increasing incidence of adenokarcinoma of the lung.
Kancer 1981;47: 1042.
15. Noguchi M, Morikaa A, Kaasaki M, et al. Small adenokarcinoma of the lung.
Histologic characteristics and prognosis. Kancer 1995;75(12): 2844.
16. Kish JK, Ro JY, Ayala AG, et al. Primary mucinous adenokarcinoma of the lung ith
sigi1et-ring cells: A histochemical comparison ith signet-ring cell karcinomas of other
sites. Hum PathoI1989;21(4): 459.
17. Katzenstein AL; Prioleau PG, Askin FB. lhe histologic spectrum and significance of
clear-cell change in lung karcinoma. Kancer 1980;45(5): 943.
18. Carter D. Squamous cell karcinoma of the lung: an update. Semin Diagn Patho11985; 2
64
Gentian DAULLE

Kanceri Pulmonardhe Kujdesi Infermieror PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kanceri Pulmonardhe Kujdesi Infermieror PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kanceri pulmonar dhe kujdesi infermieror

Universiteti Aleksandr Moisiu DURRES

Fakulteti i Studimeve Profesionale

Dega i Infermieri Kirurgjikale

Kanceri pulmonar dhe kujdesi infermieror

Punoi Udhheqsi shkencor

MA student Gentian DAULLE M.PH, M.Sc Indrit BIMI

1 Shkurtesat e prdorura... ....3

O.B.SH. -> Organizata Botrore e Shndetsis

CT -> Tomografi e kompjuerizuar

MRI -> Rezonanc Magnetike

UES -> Ultra Elektro Sonografi

PET -> Positron Emission Tomography

EKG -> Elektro Kardio Grama

COPD-> Smundje Kronike Obstruktive Pulmonare

PTH-> Hormoni i paratiroides

Tabela1 ; Stadet dhe karakteristikat e tumoreve pr do stad

1. Kanceri pulmonar dhe kujdesi infermieror

Rrezatimi dhe/ose kemioterapia mund t prdoren pr reduktimin e mass tumorale para

Qllimi i studimit sht njohja me pacientt me kancer pulmonar, shprndarjen gjeorafike,

Metodologjia e studimit statistikor, sht studiuar n baz t t dhnave t regjistrave t

Rezultatet.Pas marrjes n studim t 60 pacientve duket qart se numri m i madh i t

Kancer,Malinj, Beninj, Borderline,Mutacion i ADN, Parenkima, Stroma, Karcinoma,

Sarkoma, Rritje Ekspansive, Lezion ekzofit, Lezion endofit, Proliferim, Metastaz,

pankreasit t marra s bashku) .

e duhanpirjes ka dhe nj rnie t incidencs s kancerit pulmonar. Kjo rnie sht vn re m

>> M tepr se 10 milion njerz diagnotikohen do vit me kancer n t gjith botn.

KAPITULLI-1;Tumoret dhe karakteristikat e prgjithshme t tumoreve

Tumoret prbhen nga dy komponent: a) parenkima dhe b) stroma. Parenkima siguron

Nprmjet transformimit (q prfshin nj sr ndryshimesh gjenetike) qelizat nuk i

jan : forma, madhsia, ngjyra, konsistenca etj

I-2 Klasifikimi i tumoreve

I-2.2Klasifikimi biologjik I ndan tumoret n

Tumoret beninje (karakteristikat)

-Shtypjes apo komprimimit t indeve fqinje

-Obstruksionit-Prodhimit t hormoneve (psh tumoret beninje t tiroides mund t shkaktojn

-Transformimit n nj neoplazi malinje

-Ankthit (sepse pacienti friksohet se ndoshta ky lezion q ka sht dicka e keqe)

Tumoret malinje (karakteristikat)

->Ngjashmeria histologjike me indin e origjins sht variabl, shpesh e ult.

->Rritja lokale sht infiltrative

Tumoret malinje kan aftsi t madhe metastazuese.

Rrugt e metastazimit jan:, - hematogjene, - limfogjene, transcelomike, implantimi, -

KAPITULLI II;Sistemi respirator(Aparatus respiratorius)

Zgavra e hunds sht pjesa fillestare e sistemit t frymmarrjes. Zgavra e hunds me an

Fyti (faringu);sht vend i kryqzimit t rrugs s frymmarrjes dhe rrugve pr tretjen e

> majn (apex) t drejtuar sipr 2-3 cm mbi brinjn e par.

N sejciln mushkri dallojm tre faqe:

Facies stemocostalissht m e madhe. N t gjejm gjurmt e brinjve (impresiones

margo anterior,e mpreht, e cila n mushkrin e majt n pjesn e poshtme paraqet

Nprmjet dy fisurave : (oblike dhe horizontale),mushkria e djatht ndahet n

lobi i siprm,i mesit dhe i poshtm.

II-PleuraMushkrit mbshtillen nga nj mbules seroze e cila quhet pleura dhe

Diafragma (musculus phrenicus)

Kapitulli -III-Kanceri pulmonar:

Kanceri Bronko-alveolarKanceri bronkoalveolar sht nj lloj i kancerit t mushkrive

Sipas nj hulumtimi t botuar n vitin 2003 tregohet se ka dy modele pr zhvillimin e

A- N rreth 40-80 % t rasteve qelizat kancerogjene jan gjetur n nj zon t kufizuar t

B- N pjesn e mbetur t rasteve, qelizar shtrihen n nj zon t gjer .

Simptomate kancerit t bronkoalveolar kan tendenc pr tu zhvilluar vetm pasi kanceri

Simptomat prfshijn: kollitjen, vshtirsi n frymmarrje, dhimbje gjoksi, humbje peshe.

Diagnoza.Testet diagnostike jan t njjta si pr do kancer t dyshuar t mushkrive ,

III-1 Epidemiologjia e kancerit pulmonar.