Interneti dhe Kompjuteri

Interneti dhe Kompjuteri

Fillimet e internetit i perkasin viteve 60 si perpjekje e ushtrise

amerikane te lidhte me Rrjet, Networks bazat e saj neper Amerike. Me
pas filluan universitet me njera-tjetren dhe me vone universitet
sherbyen si ISP per studentet dhe profesorat, kjo me qellim te behej
nje shkembim sa me i madh informacioni. Rreth viteve 70 filloi dhe
komercializimi i internetit por mund te dergohej vetem posta
elektronike dhe ishte shume e shtrenjte. Ndersa nga vitet 90 pati
Boomin e vete me komercializimin e plote, firma te nisura fillimisht me
dy vete dhe me kapital pre 500000$ pushtuan bursat e botes dhe
punesuan me mijera vete. P.sh. Yahoo filloi ne 90 nga dy vete
(japonez) me kapital fillestar prej 1000000$ dhe tani vlefta e saj eshte
mbi 300000000$ ne burse.

F illimet e internetit i perkasin viteve 60 si perpjekje e ushtrise amerikane te

lidhte me Rrjet /Networks bazat e saj neper Amerike. Me pas filluan
universitet me njera-tjetren dhe me vone universitet sherbyen si ISP per
studentet dhe profesorat, kjo me qellim te behej nje shkembim sa me i
madh informacioni. Rreth viteve 70 filloi dhe komercializimi i internetit por
mund te dergohej vetem posta elektronike dhe ishte shume e shtrenjte.
Ndersa nga vitet 90 pati Boomin e vete me komercializimin e plote, firma te
nisura fillimisht me dy vete dhe me kapital pre 500000$ pushtuan bursat e
botes dhe punesuan me mijera vete. P.sh. Yahoo filloi ne 90 nga dy vete
(japonez) me kapital fillestar prej 1000000$ dhe tani vlefta e saj sht mbi
300000000$ ne burse.

Rruga e krijimit t internetit

Rrjeti ARPA
Zanafilla e ides pr ndrtimin e rrjetit, q pr ne sht i njohur me emrin
"internet" rrjedh nga koha e lufts s ftoft n vitet 60-ta. Si iniciator t
nj rrjeti t till jan qarqet ushtarake te ShBA-ve t cilt nga disa
prezantues n internet sot, kritikohen pr mbajtjen sekrete t internetit.

Q n fillim t viteve 60-t, ushtarakt amerikan mendonin se si ti mbronin

informatat e mbledhura edhe n raste t ndonj sulmi atomik nga
kundrshtart. Si zgjedhje m e mir e ktij problemi shikohej nj rrjet
elektronike. N kt rrjet duhej q t njjtat t dhna t regjistroheshin
dhe t shprndaheshin ndr kompiuter q gjendeshin n largsi. N rast
ndryshimi apo futjeve t reja t t dhnave, duhej q ndryshimet t
bheshin n t gjith kompiutert e lidhur n at rrjet. Secili nga
kompiutert e lidhur duhej t komunikonte n disa lidhje me kompjutert
tjer. Vetm n kt mnyr ishte i mundshm vazhdimsia e
komunikimit n rast t shkatrrimit t ndonjrit nga kompiuterve ose
kputjes s ndonj lidhje. Sidoqoft n vitin 1964 Forcat Ajrore t ShBA-ve
angazhojn firmn RAND Corporation pr ndrtimin e projektit t quajtur
"Rrjeti i decentralizum".

Kjo firm nuk u angazhua pr at q ne sot e njoh paraardhs i internetit.

Pr shkak t shum vshtersive ky projekt nuk u realizua, vete ideja pr nj
"rrjet t decentralizuar" ku bartja e t dhnave bhet n form paketash
mbeti n kokat zhvilluese.

Qendra shkencore Advance Research Projects Agency (ARPA), q nga viti

1958 shrbente pr zhvillimin shkencor pr ushtrin amerikane, vendosi q
m 1966 t ndrlidh rrjetin me llogaritsin ARPA. Me kt rast ideja pr
"rrjetin e decentralizuar" u zhvillua edhe m tej dhe mori nj form paksa
m t kuptueshme. N vitin 1969 n rrjetin ARPA-Net ishin t lidhur katr
llogarits. Tre vite m von n ARPA-Net ishin t lidhur 40-t llogarits.
Duhet theksuar se edhe n kt koh ARPA-Net ishte nj rrjet i mbyllur.
Nga ky rrjet i mbyllur ARPA-Net do t ndrtohej m von rrjeti i internetit.

Te arriturat shkencore
Ideja pr lidhjen e llogaritsve n nj rrjet, ishte interesante jo vetm pr
qarqet ushtarake por edhe pr ato shkencore. N t vrtet pr
shkenctart nuk ishte shum interesante mundsia e sinkronizimit t t
dhnave ndr kompiuter, porse vet bartja dhe shkarkimi i t dhnave nga
nj kompiuter n tjetrin. Pasi q ARPA-Net kishte nj aftsi pr tu hapur
nuk ishte problem pr t zgjeruar edhe n fushat tjera. M ndihmn e ktij
rrjeti shkenctarve, q n vitet e `70 ju epej mundsia e shkarkimit t
informatat nga institutet e lidhura n ARPA-Net .

Numri i llogaritsve t lidhur n kt rrjet rritej dita-dits, llogaritsit e

lidhur kishin sisteme t ndryshme operative. Llogarits t fabrikantve t
ndryshme, unix e m von edhe kompiutert personale filluan t lidhen n
kt rrjet. Disa nga kta llogarits kishin lidhje t drejtprdrejt ndrsa t
tjert lidheshin me ndihmn e telefonit dhe t modemit.

Me kt paraqitet nevoja e nj protokollimi t ri t bartjes s t dhnave. Ky

protokoll duhej t mos jet i bazuar n sistemin operativ t kompiuterve t
lidhur dhe shpejtsin e bartjes s informatave. Si rezultat i ksaj nevoje
lindi protokolli TCP/IP, m kt u b edhe i mundshem bartja e
informatave n rrjetin ARPA-Net n mnyr t standardizuar pr t gjith
llogaritsit e lidhur n kt rrjet.

Merita shkencore n ARPA-Net kan edhe studentt, t cilt e zbuluan

kt rrjet n mnyrn e vet. Dshir e tyre ishte nj tablo informative ku
bhet kmbimi i informatave n mes tyre. Si rezultat i ksaj pune krijohet i
ashtuquajturi "Usenet " (rrjeti i prdoruesve). Me kt u vendos edhe nj
gur n ndrtimin e internetit.

Rrjeti i rrjeteve
Nevoja e dallimi t bots shkencore dhe asaj ushtarake t lidhur n ARPA-
Net, pr shkak t sekreteve ushtarake solli q n fillim t viteve `80 nga
ARPA-Net t ndahet rrjeti ushtarak Mil-Net, ndrsa ARPA-Net mbete n
duar t shkenctarve. N pjesn civile t ktij rrjeti n vitet 80, bhet
katapultimi i numrit t kompiuterve t lidhur n t. Shkaktar i rritjes s
numrit t lidhjeve, merret organizata amerikan National Science Foundation
(NSF). Kjo organizat arriti q t gjith llogaritsit e qendrave t
rndsishme shkencore n ShBA t i lidh n kt rrjet. Kshtu me kt
lidhje u b e mundshme q nga rrjete t vogla t kyen n rrjetin e madh
dhe nga ai n ndonj rrjet apo kompiuteri tjetr. Me kt edhe u krijua
"rrjeti i rrjeteve" pr t cilin pr nj koh t shkurtr merr dheun fjala
"internet" . Me kt edhe fjala ARPA-Net u largua nga kokat e njerzve
rreth viteve 80.

N t njjtn koh n Evrop ndiqeshin zhvillimet n kt drejtim. Mirpo

ato ishin t bazuara n Normat ISO. Pasi q modeli amerikan TCP/IP nuk
ishte norm e ISO-s ata edhe nuk e pranonin at. N vitin 1986
themelohet organizata RARE (Rseaux Associs pour la Recherche
Europenne) me qllim t koordinimit t iniciativave pr krijimin e nj
sistemit t lidhjeve t kompiuterve n nivelin Evropian. RARE lancoi
projektin evropian COSINE (Cooperation for an Open Systems
Interconnection Networking in Europe ) per kete qellim.

Inciativa evropiane ju prkul suksesit t TCP/IP-s n Amerik dhe m n

fund vendosen pr t krijuar nj rrjet multi-protokollar q ndr t tjera e
pranonte protokollin TCP/IP. Ky sistem i lidhjes u emrtua EuropaNet dhe
n t u lidhen qendra t ndryshme shkencore t Evrops.

Tani m ekziston lidhja transatlantike e Evrops n Backbone t ShBA-s.

Koordinimi i komunikimit n internet pr zonn Evropiane ju besua
organizats RIPE (Rseaux IP Europens). Edhe n Evrop ekziston
sistemi lidhja e rrjetit me nnrrjetet dhe quhet Ebone (Europischer
Internet-Backbone). Firm e cila pr shkak t bankrotit u desh t mbyllet n
vitin 2002. N kontinentet tjera ka iniciativa dhe zhvillime t ngjashme me
ato t Evrops.
Sot kur ne themi "Internet " ather nnkuptojm jo vetm thjesht nj
rrjet por sistemin :lidhjen e rrjeteve t ndryshme t vogla, organizatave,
institucioneve etj t lidhura n Backbone.

Te gjithe e keni degjuar fjalen URL dhe WWW. Por cdo te thote kjo fjale
URL Uniform Resource Locators qe ssht asgje pervetem se adresa e nje
faqe ne internet qe permban informacionin e shkembyer standart te
shprehur me Http:// (HyperText Transfer Protocol) qe ju shkruani ne cdo
adrese qe doni te shihni ne Internet. Hypertext do te thote nje tekst i
rregjistruar ne nje forme elektronike me lidhje referative ndermjet faqeve.
Kuptoheni Internetin si nje qytet te madh qe ka shume banesa, ca pallate,
rruge, trafik, shtepi te bukura dhe te shpifura, reklama neper rruge dhe
matrapaz qe duan te te tundojn te vesh ne faqet e tyre dhe te shesin dicka,
ka shtepi kurvash dhe reklama te felliqura, ka edhe xhami dhe kisha, teqe
dhe sinagoga, tempuj budistesh dhe orgjish. Imagjinoni Tiranen me plehra,
ndyresira dhe njerez te felliqur qe mezi presin te shkruajn llafe te poshtra
neper dhomat e bisedave (chatrooms), rruge me gropa (me keto ne
Internet kuptohen lidhjet e cala te disa ISP-ve).Pra shkurt ka cdo gje te
mire edhe te keqe por e rendesishme sht te dish adresen njesoj sic
duhet te dish adresen e shtepis qe te vesh. Pa adrese nuk vete gjekundi.
Ndersa me te pyetur shkon ne Stamboll thote populli dhe me te pyetur ne
Internet (d.m.th me search/kerkim) shkon edhe ne Hene pasi Stambolli ne
Internet nuk sht vetem se nje klikim ne www.instabul.com.tr larg.

Cfare sht WWW (World Wide Web) Eshte bota jone virtuale, Rrjeti i
Pergjithshem Boteror. Imagjinoni nje rrjet merimange gjikande qe vazhdon
te thuret edhe ne momentet qe ti po lexon kete. Merimanga e ka trupin ne
ShBA dhe kembet e saj gjithandej neper bote.

Mund te keni ndegjuar edhe per FTP (File Transfer Protocol) standarti i
percimit te skedarve qe programi skedar-percues duhet te mbshts kur
dergon skedar ne nje server interneti.
ISP - (Internet Service Provider) sht serveri qe mban faqet dhe na ben te
mundur lidhjen me internetin nga shtepia.Serveri sht nje komjuter qe te
ben ty te mundur lidhjen me internetin. Pra vetem nje mbshttes qe vete
sht i lidhur me nje server tjeter dhe ai tjetri vete me nje tjeter.

Hosteri - (pritesi) ai server qe mban faqen tende ne internet dhe qe ben te

mundur qe edhe te tjeret ta shohin. Kuptoheni si nje dyqan me qira qe
duhet te paguani qiramarresin.

XHTML - (extended HyperText Markup Language) dhe XML (eXtensible

Markup Language) jane standarte te reja per krijimin e faqeve, por versione
te reja te HTMLIntranet - sht nje rrjet privat kompjuterash me hyrje te
kufizuar vetem per nje organizat por qe perdor te njejtat rruge dhe forma
pune qe ka edhe Interneti. Mbrapashtesa .com ne adrese do te thote
commercial dhe sht per faqet me qellime dhe permbatje tregtare, org. do
te thote organization, .edu do te thote education dhe sht pra per
universitet dhe shkollat.

Protokolli TCP/IP
Pr bartjen e t dhnave digjitale n do rrjeti t ndrtuar s paku nga dy
kompjuter dhe nj lidhje transmetuese e informatave nevojitet protokollimi i
t dhnave. Nse ky protokollim standardizohet pr disa rrjete, ather
kemi t bjm me nj sistem t rrjeteve q quhet internet. Sot, cdo
transportim (bartje apo shkarkim) i t dhnave nga fletat elektronike, E-
Mail, FTP-s ose transportimet nga ndonj Telenet i largt, zbrthehen n
t ashtuquajtura "paketa" dhe protokollohet me protokollin TCP
(Transmission Control Protocol) (Protokolli i transmetimeve t kontrolluara).
N kt protokoll futen t dhnat mbi paket dhe t dhnat e adresuesit IP
(Internet Protocol)(Protokolli i internetit).

Gjat krkimit t ndonj flete elektronike n internet apo postes elektronike

E-Mail, ju drgoni t dhna n rrjet. Kto t dhna zbrthehen n paketa.
Paketat n vete kan t dhnat pr adresn se ku duhet t mbrrijn dhe
numrin e radhs n t dhnn e drguar n rrjet.
Pr arritjen n adresn e sakt, t pakets dhe n radhn e duhur brenda
t t dhns s drgua n rrjet, prkujdeset protokolli TPC. TCP-ja
prkujdeset q paketat t transportohen n adres t sakt dhe sipas
radhs s duhur. Pasi q t ken mbrri t gjitha paketat n adresn e
dshiruar mbyllet procesi i transmetimit (bartjes ose shkarkimit).

Sikurse telefonat q n rrjetin telefonik lajmrohen me nj numr t

paracaktuar nga qendra, po ashtu edhe do llogarits q kyet n internet
ka nj numr t quajtur Adresa IP. Llogaritsit t lidhur n rrjet quhen
Host ose Llogarits Host. Kshtu, kur ju kyeni me kompjuterin personal n
rrjet, qendra e juaj, ju lajmon aty me nj Adres IP. Keto qendra n
terminologjin e prdorur sot i quajn Provider. Qendra ka llogarits Host,
n t cilin lajmrohet kompjuteri juaj dhe nga aty merre nj Adres IP
statike me t ciln lajmroheni n llogarits tjer. Disa qendra t mdha
kan funksionet shrbyese q ju mundsojn klientve t tyre nj lajmrim
(Adresn IP) dinamik. Me kt shrbim ju mundsohet prezantimi i
ndryshm i Adress IP t kompjuterit tuaj n rrjetet tjera. Mirpo lajmrimi
juaj n qendr sht i njjti edhe pasi t jeni ri lajmruar n qendr, porse
pr rrjetet dhe llogaritsit tjer n rrjet, qendra do t prezantoj nj Adres
IP tjetr nga ajo para. Pr nj gj t till klientit i nevojite nj program
(software) q pranon protokollin TCP/IP. N sistemin operativ MS Windows
p.sh. sht nn regjistrin e Windows dokumenti winsock.dll.

Database
Database i Filmit Shqiptar (AMDB) sht nj database n internet i
informacionit pr aktort, filmat, filmat televiziv, dokumentart, dhe filmat
vizatimor. AMDB sht pron e Logoreci.com. Ky database sht krijuar
sipas ides s Pjerin Logorecit dhe realizuar nga nj grup i drejtuar nga
Niki Logoreci. Ky sht i pari database n internet pr filmin shqiptar.N
kt database ju mund t krkoni: Filmat,(filmat artistike e filmat televiziv,
dokumentart, dhe filmat vizatimor) dhe sigurisht aktort dhe krijuesit e
filmit. Gjithashtu ne database dhe faqet e tjera ju mund t shihni fotografi
nga filmat.
Internet Movie Database (IMDb) sht nj baz t dhnash (database) n
internet, ku jan memorizuar detaje t hollsishme nga shum filma, serit,
lojrat vizuale dhe videofilma nga bota, si dhe persona q kan luajtur dhe
kontribuar pr prodhimin e tyre.N arkivin e IMDb-s gjenden nj pjes e
madhe e gjith filmave t kinemas dhe shum filma televiziv, t cilt jan
xhiruar qysh prej fillimit t kinematografis.

Yahoo! Movies sht nj baz t dhnash (database) n internet, ku jan

memorizuar detaje t hollsishme t shum filmave nga bota, shrbim ky i
ofruar nga Yahoo! Inc.David Filo dhe Jerry Yang projektin e tyre filluan q
n vitin 1994 kur edhe ishin kandidat pr enxhinerin elektrike n
universitzetin e Stratfordit. n at kohv ata filluan t krijonin lista t nyjeve
(linqeve) favorite. Pasi q pas nj kohe kto lista u bn t gjata ata i
ndan n kategori, pasi q edhe kategorit u bn t strmbushura ata i
ndan n nnkategori dhe kshtu q n at koh koncepti bazik i Yahoo!
Inc. kishte lindur.Emri Yahoo! sht shkrutes nga "Yet Another
Hierarchical Officious Oracle!" emruar nga themeluesit e saj.Yahoo! nj
milion "goditjet" (hits) e para n nj dit i arriti q n vitin 1994 kur dhe
kishte filluar t strmbushej me materiale.Projektuesit e kategorive dhe t
projektit n vitin 1995 duke par trafikun e madh n faqen e tyre e dinin se
kishte potecial biznesi kshtu q themeluan korporatn Yahoo! me kapital
fillestar 2 milion dollar.

Google
Internet koroprata Google.com u themelua n vitin 1998 nga Larry Page
dhe Sergey Brin t cilt zhvilluan pjesn programore t motorit t tanishm
t krkimit Google.Pas suksesit t madh t arritur me motorin e krkimit
kjo korporat bri globalizimin gjuhsor t programit t vet si dhe filloi
ofrimin e shum shrbimeve tjera n brendi t aktivitetit kryesor, dmth.
ofrimin e mundsis pr gjetjen e shpejt t informatave.Google Inc.
(NASDAQ:GOOG) tani sht korporata m e suksesshme n internet me
$1.919 miliard t paraqitura n erekun fundit t vitit m 31 Dhjetor
2005,me nj rritje prej 86% krahasuar me erekun e njejt t vitit 2004.
(Burimi i t dhnave: MOUNTAIN VIEW, Calif.-31 Janar, 2006 Google Inc.)
Kjo korporat ka prdorur shume me sukses elementet e marketing miksit
duke br konkurente nga Microsoft Inc. e cila pr nj koh t gjat merrej si
nj monopol natyral dhe thuajse i pa thyeshm.

Gmail sht pjes pr shrbime t posts elektronike ofruar nga korporata

Google Inc.Edhe pse Gmail ose Googlemail si shrbim nuk daton hert
arriti shum shpejt t bhet i njohur ndr shfrytzuesit. Shkaku i arritjes s
nj popullariteti t shpejt ishte thjeshtsia, njkohsisht lidhja n
Googlepages (shbim pr krijimin e faqes personale) e m s shumti
hapsira e madhe e kutis postale me mbi 2793 MB (regjistruar m 13
dhjetor 2006) dhe gjithnj n rritje e sipr

Google Earth (ang. gugl rth ~ tok hulumtimi) sht nje program i
shkarkueshem falas qe ben te mundur vezhgimin ne hollesi te lemshit
toksor. Eshte softuer i Google Inc. qe krijon nje imazh virtual te tokes duke
perdorur fotografi satelitore, ajrore dhe te dhena te ruajtura topografike te
tokes.Funksionon ne keto sisteme operuese: microsoft windows 2000, xp,
linux, MAC OS X dhe FreeBSD.

Google Pages sht nj nga projektet e Google lab q mundson krijimin

e faqes personale. Fillimisht ky shrbim sht me nj html editues shum t
thjesht dhe me nj mundsi aplikimi shum t kufizuar, edhe pse pr
fillestart e fazs m t par t ndrtimit t nj faqe interneti sht nj
lehtsim shum i madh.Prparsia e googlepags ndaj nj labori tjetr pr
ndrtimin e faqeve personale sht lidhja direkte e edituesit t faqes me
postn elektronike, pra me t njejtin regjistrim t posts elektronike (psh:
emrijuaj@gmail.com) keni dhe mundsi pr ndrtimin e nj faqeje
personale (psh: http://emrijuaj.googlepages.com), pastaj prparsi tjetr
sht futja e drejtprdrejt e nyjeve tuaja, ose faqes suaj n prgjithsi, n
motorrin e krkimit Google Search si dhe krijimi i faqes sht pas asnj
reklam.

YouTube Inc. sht nj korporat amreikane themeluar nga Chad Hurley,

Steve Chen dhe Jawed Karim m 14 Shkurt, 2005. N Nntor 2005 ata
fituan kapital nga Sequoia Capital kshtu q n muajin Dhjetor definitivisht
u lshua n shfrytzim.Nga kjo koh Chad Hurley dhe Steve Chen mbeten
si antar t par t bordit t udhheqjes s ksaj korporate, pra njohur si
CEO - shefa ekzekutiv.Pr nj koh prej nj viti kjo koprorat arriti t bhet
nj nga kompanit m t mdha n rrjetin e internetit n branshin e
lansimeve mediale. Tani ( 11 Tetor, 2006) kjo media qendr peshon mbi 70
milion video dhe 1.65 miliard Dollar amerikan (ofruar dhe bler nga Google
Inc.)

Peer-to-Peer
Peer-to-Peer sht nj model tranferimi nga nj kompjuter n nj tjetr i t
dhnash midis dy ose m prdoruesve t rrjetit zakonisht pa kalimin e
ktyre t dhnave nprmjet nj kompjuteri t tret. P2P i cili shte
shkurtimi pr Peer-to-Peer, ka lindur pr t mbrojtur prdoruesit t cilt
shperndajn t dhna n mnyr t paliensuar. Mbrojtja qendron n
anonimitetin e dy prdoruesve dhe t dhnave q ato ndajn duke qn se
asnj institucion i tret ose person nuk mund t ndrhyj n lidhjen midis
dy kompjuterave pa thyer ligjet e privacy-s.

File sharing sht nj program t Peer-to-Peer.

BitTorrent sht nj File Sharing-program (P2P) paisje pr shperndarje te

skedareve e shkruar nga programuesi Bram Cohen. Me BitTorrent,
skedart ndahen n pjes t vogla, zakonisht nj erek megabajt. Kur
pjest t jene shperndare tek PEERS, ato mund t ribashkohen n
makinen krkuese. do peer prdor lidhjen m t mir deri te pjest q i
mungojne duke ofrouar n t njejtn koh ngarkim pr pjeset q veq i ka
shkarkuar. Kjo metod ka treguar rezultat veanrisht n tregtimin e
skedareve t mdhenj sikur videot apo kodet burimore t softuerit. N
shkarkimin e zakonshm, krkesat e larta shpiejn deri te "fytet e
pakalueshme" pr shkak t kufijve(caqeve) t serverit host. Me BitTorrent,
krkesa e lart n fakt do t shpejtoje tejimin pasi q m shum far (ang.
seed) t dosjes s plote i ofrohen grupit. Cohen thot q pr skedar t
popullarizuar BitTorrent mund t prkrah prafrsisht nj mij her m
shum shkarkime se HTTP.BitTorrent e zvogelon ngarkesen e
serverit,sepse perdoruesit zakonisht e shkarkojne skedarin prej
perdoruesve te tjere e jo serverit.. Per te shperndare nje skedar nepermjet
BitTorrent-it, perdoruesi krijon nje skedar .torrent, skedare i vogel "tregues",
i cili permbane:Emrin e skedarit, madhesine, dhe hash-in e do blloku n
skedare (i cili ndihmon pr vertetesimin e identitetit te skedarit) Adresen e
serverit tracker

eMule sht nj File Sharing-program pr kmbimin e filmave,

programeve, lojrave e gjrave te ngjashme t PC. Prdoret n Evrop nga
nj numr i madh i kmbyesve t programeve, filmave, muziks, lojrave.

MSN Messenger
MSN Messenger sht dialoguesi i firms Microsoft (MSN-it) i cili u lshua
n prdorim n korrik t vitit 1999, si platform pr biseda mes personave.
Messenger sht sistemi pr mesagjeri i atypratyeshm dhe pr shikim-
konference e Microsoftit. Klienti pr MSN Messenger sht shperndar me
version te ri se Windowsit, ate qe ka dermuar shum popullor perfundsishte.
Ai sht i thirrur shpesh thjeshtsisht MSN, edhe pse e perban vetem nje
pjese te rjet MSN.Per te perdorur MSN Messenger, nuk sht e
nevojshem te keni nje korespondence ne Hotmail por duhet nje kont ne
Microsoft Passport. Adressa e korespondences elektronike sht pra
identifikimi i perdoruesve ne kete sistem te Mesagjerise.

Disa programe jan krijuar qe te lejojne perdoruesve te perdorojne rejten e

MSN Messenger pa e perdoruar klientin zyrtar. Ndermjet tyre, e gjejme
:aMSN Alvaro\'s Messenger, ose Another MSN messenger clone.
Percaktojme gjithashtu qe AMSN sht disponibel nen Linux, BSD,
Windows dhe Macintosh. Perkthimi nen gjuhen shqipe sht i mundshem
ne aMSN.
Trillian Gaim nje projekt burim farke pr Windows, Unix.
Kopete pr Unix
Miranda_IM
Fire pr Macintosh
Adium X pr Macintosh eshte gjithashtu e mundshm qe te hyn ne lidhje
ne rejte MSN Messenger nga semti i MSN Web Messenger . Ky semte nuk
perdor thirrje Java dhe nuk nevojit qe klienti MSN Messenger t\'sht
vendosur, nga me, ai sht i pajtueshm me Internet Explorer & Mozilla
Firefox.Shkarkimi i mund te behet nga fleta zyrtare dhe nga fleta te tjera
elektronike qe e ndihmojne Mikrosofti. Qe nga data 6 prill 2005, MSN
Messenger sht i dispozuar ne versionin Ky program freskohet, nje
freskim i tij sht bere ne Messenger Plus! dhe me pjeset StuffPlug..

Webbrowser apo Shfletues interneti (Browser angl. pr Shfleto) sht

program i kompjuteritpr shikimin e faqeve t Internet-it. Prkrah HTML
sht shfletuesit i tregojn edhe dokumente t ndryshme si Word.Microsoft
sht firma m e madhe n mbar botn pr prodhimin e softuerit me
qendr n Redmond, nj paralagje e Seattle (Washington). Kjo ndrmarrje
u krijua n vitin 1975 nga Bill Gates dhe Paul Allen. Emri Microsoft qndron
pr "Microcomputer-Software" dhe u prdor pr her t par n nj letr t
dats 29 nntor 1975 nga Bill Gates drejtuar Paul Allen. M 26 nntor 1976
u regjistrua Microsoft si mark e mbrojtur.

Teknologji e informacionit
sht term me t cilin prfshihen t gjitha teknologjit q prdoren pr
krijimin, prpunimin, ruajtjen, transmetimin, kmbimin dhe prdorimin e
informacioneve n t gjitha format e saj, si jan: shnimet e biznesit,
konverzacionet gojore, fotografit, pikturat, prezantimet video dhe format
tjera, duke prfshir edhe ato ende t pa krijuara. Kshtu i definuar, ky
term m s miri integron elektronikn, telekomunikacionin
(telecommunications), informatikn (informatics), Internetin dhe mediumet
(media), kurse mund t prdoret n njjs dhe shums.

Nj rrjet kompjuterik sht nj grup kompjuterash autonom t ndrlidhur

me ndihmn e nj teknologjie t caktuar. Dy kompjutera quhen t
ndrlidhur nse jan t aft t shkmbejn informacion midis tyre. Lidhja
mund t realizohet me ann e kabllove elektrik, fibrave optike,
mikrovalve, rrezeve infra t kuqe apo me ann e satelitve. Rrjetet kan
forma dhe madhsi t ndryshme.

Kompjuter quajm nj mekanizm t automatizuar i cili transformon nj

njsi impulsive (quajtur informacione, t dhena n hyrje) n nj tjetr ose
krijon nj njsi t re (quajtur e dhn, informacion n dalje). Funksionaliteti
i kompjuterit sht rezultat i nj kombinimi t mirfillt efektiv n mes t
elementit softverik dhe hartverik.Ka tre lloje kompjuterash: analog, shifror
(ose sic quhet ndryshe dixhital) dhe hibrid.

Bluetooth
Emri Bluetooth rrjedh nga mbreti Danez Harald Blatand (Bluetooth=
dhmbi i kaltr) q kishte sunduar n shekullin e X.

Edhe nprmjet ksaj teknologjie bhet bartja e datave n mnyr

komfore, pra pa ndonj kabl. Iniciator standard kan qen Nokia dhe
Ericson dhe kan etabluar me sukses tek komponentt si Mobil telefona,
Headsets, PDA-s etj.

Bluetooth i takon padyshim Wirelees familjes ku munden n t njjtn koh

t lidhen maksimal 8 komponenta me nj transferim t Datave prej 1Mbit/s
n nj largsi prej 10 metrave.

Komponent t ndryshme q shfrytzojn Bluetooth jan si: Bluetooth-USB

komponent (si PC, Mobil Phone, Organizier, Printer). Bluetooth PC-Card,
ISDN-Modem me Bluetooth, Mobil telefonat me bluetooth, bluetooth PDAs,
bluetooth printer, scanner, bluetooth headset etj.

Bluetooth prdor 2,4GHz frekuencat por nuk sht e njjt me WLAN dhe
kushton m e lire se sa WLAN.

Wireless
Rrjetat Kompjuterike pa Kablo
Telefonia mobile sht do kund rreth nesh. A na pret di e ngashme edhe
n fushn e rrjetave kompjuterike Komunikimi pa kabllo sht gjithnj e m
i pranishm edhe n kt fush, e trendi n rritje edhe m i theksuar.
Shkaku kryesor pr kt sht pranimi i standardit IEEE 802.11 pr
Ethernet pa kabllo (Wireless Ethernet), pranimi i t njjtit nga nj shumic e
madhe prodhuesish, si dhe zhvillimi teknologjik sa i prket shpejtsis
dhe siguris s komunikimeve pa kabllo. Pasi q kemi t bjm me nj
teknologji jo mjaft t njohur, te shfrytzuesit, n njrn an sht prezent
mosbesimi, e n ann tjetr krkesat jo reale. Me kt tekst duam tju
afrojm botn e Wireless LAN rrjetave (WLAN) dhe t japim prgjigje n
pyetjet m t shpeshta lidhur me to. Kto pyetje kan t bjn me
mundsin e aplikimit, mnyren e integrimit t rrjeteve pa kabllo n rrjetat
ekzistuese me kabllo, pr at se nga ka varet mbulushmria maksimale si
dhe sa sht i sigurt komunikimi.

shtjet e siguris
Pyetja e shtruar m s shpeshti kur kemi t bjm me WLAN rrjetet sht
shtja e siguris s tyre. Ndoshta kjo do tju habis, mirpo, shum ekspert
pr qshtje sigurie mednojne se WLAN rrjetat jan m t sigurta se rrjeta
me kabllo. Pr kt ekzistojn argumente t forta, e mos t harojm se
edhe rrjetat me kabllo kan pjesn e vet pa kabllo, emitojn val t
intensitetit jo t vogl, sidomos UTP rrjetat e sotme. Kur kemi t bjm me
sigurin, dallimet kryesore n mes rrjetave LAN dhe WLAN rrjedhin nga
niveli i tyre fizik. Nuk do t merremi me dobsit e LAN rrjetavepor do t
shqyrtojm shkurtimisht disa mekanizma sigurie q disponojm tek WLAn
rrjetat, e q nuk i hasim n botn e rrjetave me kabllo. T prmednim
srish q vet teknologjia Spread Spectrum, si tham m pari, garanton
shkall t lart sigurie. Prveq ksaj shum Wireless paisje kan t
integruar opcionin pr enkriptim. IEEE 802.11, si standard ka tekniken e
siguris t njohur si Wired Equivalent Privacy (WEP) e cila bazohet n
prdorimin e qelsit dhe algoritmit RC4 pr enkriptim. Shfrytzuesit t cilt
nuk e din qelsin nuk mund ti qasen WLAN-it. Pasi q enkriptimi shum
leht implementohet n WLAN, kemi si rezultat numr t madh
prodhuesish t pavarur t specuializuar pr WLAN Security programe. Q
dikush ti qaset WLAN rrjetit duhet ti ket disa informata si: brezin
frekuencor, kanalin dhe nnkanalin e shfrytzuar, qelsin e siguris dhe
fjalkalimin pr autentikim dhe autorizim t shfrytzuesit. Duhen m shum
shnime se te rrjetat klasike me kabllo, ka i bn WLAN rrjetat mjaft t
sigurta. sht interesante t prmendim se komunikimi infra i kuq IR ofron
siguri t madhe n nivelin fizik, pasi q IR valt nuk kalojn npr objekte
t forta, si sht murri. Kjo zvoglon mundsin e aplikimit por garanton
q rrjeta e formuar brenda nj hapsire mund t jet e izoluar n mnyr t
prkryer nga bota e jashtme.

Informatika
Termi informatik sht bashkimi i dy fjalve t gjuhs franceze
informatique, informacion (ose t dhna, informata) dhe automatique
(automatik) dhe u prdor pr her t par n vitin 1962 nga Philippe
Dreyfus pr t treguar prpunimin automatik aritmetik t informacionit. Ka
shum prkufizime t ndryshme se far prfshihet brenda termit
informatik.

"Informatika sht shkenc q merret me prpunimin automatik t

informacioneve me kompjuter (computer), ku me prpunim nnkuptohet:
pranimi i informacioneve nga pajisjet hyrse (input devices) dhe shndrrimi
i tyre n sinjale (signal); transferimi i tyre npr linja pr komunikim brenda
kompjuterit (BUS) me teknika t ndryshme; deponimi n memorie
(memory); prpunimi nga pajisjet qendrore (CPU) me ndihmn e softuerit
adekuat (software) dhe n fund, shndrrimi i sinjaleve n informacione t
kuptueshme pr shfrytzuesin, nga pajisjet dalse (output devices)".
Informatika sht shkenc:
- e analizs teorike dhe konceptimit t sistemeve informatike Informatika
teorike,
- e formimit organizativ dhe teknik t sistemeve informatike - Informatika e
sistemeve ose Informatika praktike dhe
- e realizimit t sistemeve informatike, sidomos e realizimit t
komponentve teknike (Hardware)- Informatika teknike

Detyra e informatiks qndron kshtu n prpunimin e t dhnave n lidhje

me nj problem praktik, informacionet q nevojiten pr zgjidhjen ose
trajtimin e vet problemit. Mjeti themelor teknologjik n t cilin bazohet
informatika sht Prpunuesi Elektronik. do kompjuter, nga m i fuqishmi
deri tek m ekonomiku, sht i prbr nga dy elemente themelore:
hardware dhe software. (hard = i forte, i rnd; soft = i but, i leht ware =
prbrs). Me termin hardware (shpesh shnohet vetm me HW) tregohet
do paisje fizike, pjes e kompjuterit si pr shembull (kasa, ekrani, kujtesa,
disku, tastiera, njsite hyrs dhe dalse etj.) Nga ana tjetr me termin
software tregohen programet q prdoren n kompjuter (Word, Excel,
Gimp, ...) dhe q nprmjet informacioneve t ruajtura nga hardwari,
prodhojn rezultatet e krkuara nga prdoruesi.

Hardware
M par prcaktonte termi Hardware n Anglisht copa metali,me t cilat
forcoheshin prodhime druri,me qllim pr t rritur cilsine (forcn,
prdorimin e jetgjatsine) e tyre. Sot prdoret Hardware [Harduer] ndr t
tjera pr Pajisje prbrse n nj Sistem Kompjuterik (Njehsor). Ktu hyjn
t gjith grupet ndrtuese (Procesori,Kujtesa RAM,etj.) dhe aparatet
rrethuese. M thjesht n Hardware hyn dogj q mund t preket.
Prkundrazi prcaktohen si Software Programet e te dhnat (q nuk mund
t preken).

N Hardware hyjn:
- Mjetet dhnse ( Shtyps [printer], Ekrani, Beamer, Zforcuesi ...)
- Mjetet futse ( Tastiere, Mi, Joystick...)
- Mjetet ruajtse (Disk, Rrufe [Flash] kujtes, pajisjet CD-ROM disk, DVD
disk, Zip disk, Jaz disk ...)
- Kartat shtes (shtuese) (Karta Pamore [grafiks], Karta e Zrit, Karta
Rrjetit, TV-karta, ISDN-Karta, USB)
- Mjetet lexuese( lloje t ndryshme Scaner ose Krkues)
- Pjesa themelore e ndrtimit t Njehsorit( kompjuterit ) si sht pllakza
am (anglisht quhet edhe: Mother apo Main-board), ipi, Procesori dhe
Kujtesa (RAM).