INSTITUTI I ZHVILLIMIT T ARSIMIT

PROGRAM ORIENTUES PR PROVIMIN E LIRIMIT

LNDA

GJUH SHQIPE

KOORDINATORE: ERIDA KOLECI

VITI SHKOLLOR 2016 - 2017

1
1. UDHZIME T PRGJITHSHME
Programi orientues i gjuhs shqipe sht nj dokument i vlefshm pr nxnsit e klass s nnt,
pr msuesit dhe pr specialistt e prfshir n procesin e vlersimit t Provimeve t Lirimit.
Programi orientues prfshin konceptet, njohurit dhe aftsit m t rndsishme t lnds,
prvetsimi i t cilave siguron suksesin e nxnsve n testin e gjuhs shqipe n Provimet e Lirimit.
Ky program orientues sht mbshtetur n programet e gjuhs shqipe pr klasat 6-9;

1.1. Synimet e programit orientues

Programi synon:
- t ndihmoj nxnsit n prgatitjen e tyre pr Provimin e Lirimit;
- t ndihmoj msuesit e gjuhs shqipe n punn e tyre pr zbatimin e programit, si dhe pr tu
dhn udhzimet e duhura nxnsve;
- t orientoj specialistt q merren me hartimin dhe me vlersimin e testeve n Provimet e
Lirimit.

1.2. Krkesa q duhen marr parasysh pr testin e provimit t gjuhs shqipe

Nxnsi testohet pr aftsit intelektuale, t cilat jan t vzhgueshme, t matshme, t synuara
nga programi dhe t zhvilluara n lndn e gjuhs shqipe, si:
aftsia pr t identifikuar dhe pr t kuptuar (nivel baz);
aftsia pr t analizuar dhe pr t zbatuar (nivel mesatar);
aftsia pr t vlersuar, pr t gjykuar dhe pr t mbajtur qndrime t caktuara (nivel i lart).

1.3. Prqindja e pikve n test pr secilin nivel

Nivelet e aftsive intelektuale
Niveli baz Niveli mesatar Niveli i lart
40% 40% 20%

2
1.4. Struktura e testit
Pjesa e par: Tekst letrar
Pjesa e dyt: Tekst joletrar
Pjesa e tret: Pyetje pr njohurit rreth sistemit gjuhsor
Fragmentet ose tekstet n test jan t panjohura pr nxnsit dhe nuk jan pjes e teksteve
msimore. Pyetjet pr tekstet ose pr fragmentet testojn aftsin e nxnsit pr t kuptuar,
analizuar, reflektuar dhe gjykuar mbi to.

2. OBJEKTIVAT E PROGRAMIT ORIENTUES SIPAS LINJAVE

2.1. LINJA: T lexuarit
Nxnsi t jet i aft:
- t grupoj pjest q lexon sipas gjinive dhe llojeve letrare;
- t identifikoj ngjarjet ose shtjet kryesore n nj tekst;
- t krahasoj pjes t ndryshme brenda tekstit;
- t gjej nj titull tjetr, t ndryshm nga titulli i tekstit t dhn;
- t lexoj duke shpjeguar grafikt, tabelat, pikturat dhe shenja t tjera, me t cilat shoqrohen
tekstet;
- t dalloj n nj tekst jo m pak se tri elemente karakterizuese pr personazhet, mjediset,
gjendjet, veprimet, marrdhniet etj.;
- t listoj tiparet e personazheve q plqen, duke e mbshtetur mendimin e tij me argumente;
- t zbrthej me imagjinat domethnien e teksteve t ndryshme;
- t zbuloj mesazhin n nj tekst t dhn;
- t komentoj fragmente t ndryshme prmes analizave t tekstit;
- t prmbledh idet dhe t mbaj qndrim kritik ndaj tyre;
- t interpretoj qllimet e autorit n tekst;
- t dalloj figurat stilistike si: personifikimi, antiteza, krahasimi, hiperbola, metafora;
- t zbrthej figurat stilistike duke treguar funksionin shprehs t tyre;
- t identifikoj kuptimin e par dhe t figurshm t fjalve;
- t dalloj dhe t analizoj elemente t thjeshta t vargzimit, gjat analizave t teksteve
letrare;
- t dalloj tiparet kryesore t gjuhs dhe t stilit t shkrimtarit;

3
- t analizoj dhe t vlersoj gjuhn e nj teksti.

2.2. LINJA: T shkruarit

Nxnsi t jet i aft:
- t shkruaj pr lexues t ndryshm: msues, prindr, shok, t afrm;
- t shkruaj pr t dhn informacion pr t tjert, nprmjet prshkrimit dhe argumentimit;
- t prshkruaj prvoja vetjake dhe veprimtari t kryera n grup;
- t prshkruaj dukuri t natyrs sipas kndvshtrimit t tij imagjinar;
- t hartoj me shkrim zgjidhje pr situata t ndryshme;
- t prshkruaj heronjt e tij imagjinar duke prdorur fjalorin e duhur;
- t shkruaj ese argumentuese;
- t shkruaj ese prshkruese;
- t shkruaj prmbledhje;
- t shkruaj nj mbyllje tjetr, t ndryshme nga varianti i dhn;
- t shkruaj flet ditari, letr formale dhe joformale;
- t zbatoj krkesat gjuhsore sipas llojit t shkrimit.

2.3. LINJA: Njohuri t sistemit gjuhsor

Nxnsi t jet i aft:
- t dalloj klasat e fjalve;
- t prcaktoj gjinin, numrin dhe rasn e emrit;
- t dalloj gjinin, numrin, rasn dhe shkalln e mbiemrit;
- t prcaktoj formn, mnyrn, vetn, numrin, kohn e foljeve;
- t dalloj foljet kam dhe jam me funksion t mvetsishm dhe ndihms;
- t dalloj format e pashtjelluara;
- t prcaktoj funksionet e formave t pashtjelluara;
- t prcaktoj llojin e premrave;
- t prcaktoj veorit gramatikore t premrave t ndryshm;
- t dalloj trajtat e shkurtra dhe t bashkuara (tri pozicionet);
- t dalloj pjeszn u t joveprores nga trajta e shkurtr u;
- t dalloj premrin vetor t vets s tret nga premri dftor;
- t dalloj ndajfoljen dhe t prcaktoj llojin e saj;

4
- t dalloj lidhzat;
- t dalloj parafjalt;
- t dalloj fjalt sipas formimit: t thjeshta dhe jo t thjeshta (t prejardhura, t prbra, t
prngjitura);
- t ndrtoj familjen e fjalve t ndryshme me jo me pak se 4 fjal;
- t analizoj fjaln sipas ndrtimit;
- t analizoj fjaln sipas fjalformimit;
- t krijoj ifte sinonimie dhe antonimie;
- t dalloj shprehjet frazeologjike;
- t prcaktoj llojin e fjalis sipas kumtimit dhe intonacionit;
- t tregoj llojin e fjalis sipas ndrtimit (prbrjes);
- t tregoj llojin e fjalis sipas modalitetit: mohore, pohore;
- t prcaktoj llojin e fjalis sipas qllimit t thnies: dftore, pyetse, nxitse, dshirore,
thirrmore;
- t tregoj llojin e fjalis sipas gjymtyrs kryesore: dykryegjymtyrshe dhe
njkryegjymtyrshe;
- t prcaktoj llojin e fjalis s prbr me bashkrenditje dhe me nnrenditje;
- t ndrtoj skemn e nj fjalie t dhn;
- t shndrroj fjalin e thjesht n t prbr;
- t emrtoj funksionet gramatikore t gjymtyrve (kryefjal, kallzues, prcaktor, kundrinor,
rrethanor) n nj fjali t dhn dhe t prcaktoj se me far shprehen;
- t prcaktoj llojet e kundrinorve;
- t prcaktoj llojet e prcaktorve;
- t prcaktoj llojet e rrethanorve;
- t dalloj ligjratn e drejt nga e zhdrejta;
- t prdor sakt shenjat e piksimit brenda dhe n fund t fjalis;
- t prdor sakt shkronjn e madhe;
- t shkruaj drejt bashktinglloret e zshme n trup dhe n fund t fjals;
- t prdor sakt bashktinglloret nistore: sh, zh, , s, z;
- t prdor drejt zanoret: e, , i/y, u/y;
- t prdor drejt nyjn e prparme te mbiemrat;
- t shkruaj drejt fjalt kur takohen dy shkronjave t njjta;

5
- t shkruaj sakt fjalt q prmbajn grupet e zanoreve: ye, ua, ie;
- t shkruaj sakt datat;
- t shkruaj drejt fjalt q mbarojn me: -r, -rr, l n shums.

2.4. Konceptet kryesore t ksaj linje jan si m posht:

Nnlinjat Konceptet
Sintaks - Kryefjala
- Kallzuesi
- Prcaktori
- Rrethanori
- Kundrinori
- Grupi emror
- Grupi foljor
- Fjalia e thjesht sipas kumtimit dhe gjymtyrve
- Fjalia e prbr me bashkrenditje dhe nnrenditje
Morfologji - Klasat e fjalve
- Emri
- Mbiemri
- Premri
- Folja
- Ndajfolja
- Parafjala
- Lidhza
Leksikologji dhe - Fjalformimi
fjalformim - Sinonimet dhe antonimet
- Familja e fjalve
- Shprehjet frazeologjike
Drejtshkrim - Shkrimi drejt i fjalve, i numrave dhe i datave
- Shenjat e piksimit

3. TABELA E PESHS SPECIFIKE SIPAS LINJAVE

Nr. Linja Prqindja
1 T lexuarit 45 %
2 T shkruarit 15 %
3 Njohuri rreth sistemit gjuhsor 40 %