Akustyka muzyczna

Podstawy notacji muzycznej

i teorii muzyki
Opracowanie Kuba opatka
WPROWADZENIE
Nuta, piciolinia
Nuta (od ac. nota, znak) - znak
graficzny dwiku okrelajcy jego
wysoko i czas trwania.
Nuty zapisujemy na piciolinii i liniach
dodanych
Klucz
Klucz (ang. clef) okrela wysoko dwiku na piciolinii

klucz G klucz F klucz C

(g1) (f) (c1)

klucz wiolinowy klucz basowy klucz altowy

Nazwy dwikw
po polsku: c,d,e,f,g,a,h
po angielsku: C,D,E,F,G,A,B
nazwy sylabowe: do,re,mi,fa,sol,la,si(ti)
Zakresy dwikw
 Notacja MIDI
W notacji MIDI dwiki oznaczamy
du liter i cyfr. Wewntrznie
s one reprezentowane przez
liczb.

Wedug notacji MIDI c

razkrelnemu odpowiada C3,
a C subkontra C0
Wartoci rytmiczne
Pauza
Pauza sygnalizuje przerw w
melodii

1 caonutowa
2 pnutowa
3 wiernutowa
4 semkowa
5 - szesnastkowa
Kropka
Kropka przedua czas trwania nuty
(lub pauzy) o poow
uk
uk przedua czas trwania nuty o
czas nastpnej nuty
Takt
Takt - Odcinek stale powtarzajcego si
schematu metrycznego lub inaczej mwic
- zbir nut realizujcych schemat
metryczny. Takty w notacji muzycznej s
odzielane kreskami taktowymi,
obejmujcymi ca pieciolini.
Metrum takty proste
Metrum okrela rozkad akcentw w takcie
Schemat metryczny prosty dwuczciowy,
parzysty lub dwumiarowy
skada si z dwch dwikw z czego pierwszy jest
mocny (akcentowany) a drugi saby
nieakcentowany.

Schemat metryczny prosty trzyczciowy,

nieparzysty lub trzymiarowy
pierwszy dwik trjki jest mocny (akcentowany), a
dwa nastpne sabe.
 Metrum takty zoone
dwudzielne

trjdzielne
Tempo
Tempo wyznacza czas trwania nut
ilo wiernut
nazwa woska znaczenie
na minut (BPM)*
Tempa wolne
grave ciko
largo szeroko 40 - 60
lento powoli 60 - 66
adagio wolno 66 - 76
Tempa umiarkowane
andante idc 76 - 108
andantino szybciej ni andante
moderato umiarkowanie 108 - 120
allegretto ruchliwie 120 - 132
Tempa szybkie
allegro prdko, wesoo 120 - 168
vivo
ywo, szybko
vivace
presto piesznie 168 - 200
presto vivacisimo bardzo ywo
prestissimo bardzo szybko 200 - 208
Dynamika
Dynamika (gr. dynamis = sia) muzyczna zajmuje
si okreleniem wszelkich zjawisk zwizanych z
nateniem siy dwikw i jego zmianami w
utworze muzycznym.
Do oznaczania siy brzmienia dwikw su
nastpujce okrelenia:
 Znaki chromatyczne
Krzyyk podwysza dany dwik o p tonu

Bemol obnia dany dwik o p tonu

Kasownik znosi dziaanie poprzednich znakw

Nazwy dwikw
podwyszonych/obnionych

ces c cis C C C#
des d dis D D D#
es e eis E E E#
fes f fis F F F#
ges g gis G G G#
as a ais A A A#
b h his B B B#
"flat" "sharp"
Tonacja
Tonacja (ang. key) okrela materia
dwikowy, na ktrym oparty jest
utwr, czsto tosama z pierwszym
lub ostatnim dwikiem (akordem) w
utworze
Znaki przykluczowe
podwyszaj/obniaj dwiki w
obrbie caego utworu (do odwoania)
mona na ich podstawie rozpozna
tonacj.
Koo kwintowe/kwartowe
Tryb durowy/molowy
Kada tonacja durowa ma swoj pokrewn
tonacj durow opart na 6 stopniu tej
tonacji

C-dur a-moll
As-dur f-moll

tryb dur/moll nie rni si w zapisie -

przykluczowym, ale niemal zawsze
wynikaj jasno z analizy harmonicznej i
daj si atwo rozpozna suchowo
Tonacja - wiczenie
W jakich tonacjach s napisane nastpujce utwory?
Powtrzenia
Fragment utworu, ktry ma by
wykonany wicej ni raz, oznaczamy
nastpujcymi kreskami taktowymi:
Pocztek powtrzenia

Koniec powtrzenia

Pierwsza wolta Druga wolta

Linie
Linie umieszczane w partyturze nad
lub pod nutami modyfikuj sposb
wykonywania nut
legato

crescendo

decrescendo

tryl

Przenonik oktawowy w
gr i w d
Partytura
Partytura to zapis utworu na wiele
instrumentw.
Zawiera wszystkie informacje
konieczne do wykonania utworu
muzycznego
Gosy poszczeglnych instrumentw
zapisane s jeden nad drugim
Elementy partytury
Elementy partytury

nazwy instrumentw
Elementy partytury

klucze
Elementy partytury

znaki przykluczowe
Elementy partytury

metrum
Elementy partytury

wartoci rytmiczne
Elementy partytury

dynamika
Elementy partytury

linie
Style zapisu
klasyka
Style zapisu
jazz
INTERWAY
Pojcie interwau
Interwa tworz dwa dowolne dwiki
Jest tosamy z odlegoci pomidzy
dwikami
Jest podstawow jednostk budujc
relacj midzy dwikami
Moe by w formie diatonicznej
(dwiki grane po kolei)
Lub harmonicznej (dwiki grane
jednoczenie)
Interway
Pryma czysta 0 ptonw

Sekunda maa 1 pton

Sekunda wielka 2 ptony

Tercja maa 3 ptony

Tercja wielka 4 ptony

Kwarta czysta 5 ptonw

 Kwarta zwikszona/kwinta
zmniejszona (tryton) 6 ptonw

Kwinta czysta 7 ptonw

Seksta maa 8 ptonw

Seksta wielka 9 ptonw

Septyma maa 10 ptonw

Septyma wielka 11 ptonw

Oktawa czysta 12 ptonw

AKORDY
Akord
Akord to wspbrzmienie co najmniej 3
rnych dwikw
Dwiki wchodzce w skad akordu
musz mie rn wysoko i nazw
Akordy, zgodnie z szeregiem
alikwotw, buduje si tercjami
Akord jest podstawow jednostk w
harmonii
 Akord durowy
Akord durowy (trjdwik durowy) skada si z
tercji wielkiej i maej

(c-e-g)

3. wielka 3. maa

Charakteryzuje si brzmieniem okrelanym

jako radosne, jasne
Akord durowy tworz pierwsze dwiki walca
Nad piknym modrym Dunajem
 Akord molowy
Akord molowy (trjdwik molowy) skada si
z tercji maej i wielkiej

(c-es-g)

3. maa 3. wielka

Charakteryzuje si brzmieniem okrelanym

jako smutne, mikkie
Akord molowy tworz pierwsze dwiki
melodii ludowej Czerwone jabuszko
Oznaczenia akordw
W notacji polskiej:
C akord C-dur (c-e-g)
c akord c-moll (c-es-g)
F7 akord F-dur septymowy (f-a-c-es)
D0, Dzm akord d zmniejszone (d-f-as)
W notacji angielskiej:
Am akord a-moll (a-c-e)
Cm7 akord c-moll septymowy (c-es-g-b)
Daug akord D zwikszone (d-fis-ais)
RODZAJE STROJU
MUZYCZNEGO
Strj muzyczny
Strj muzyczny jest systemem,
wicym dwiki z obiektywn
czstotliwoci
Strj pitagorejski
Strj rwnomiernie temperowany
Czstotliwo a wysoko dwiku
Punktem odniesienia wspczesnego
stroju jest dwik a1 440Hz
Wraenie wysokoci dwiku zaley od
czstotliwoci logarytmicznie.
Strj pitagorejski
Najstarszy system stroju oparty na skracaniu
struny (zwikszaniu czstotliwoci drga)
ze wspczynnikami
Oktawa 2*f
Kwinta 3/2*f
Kwarta 4/3*f
Problem:
12 kwint (3/2)^12 = 129
7 oktaw 2^7 = 128
Strj rwnomiernie temperowany
System rwnomiernie temperowany
strj muzyczny, ktry polega na
podziale oktawy na dwanacie
rwnych ptonw. Stosunek
czstotliwoci dwch kolejnych
dwikw w systemie rwnomiernie
temperowanym wynosi 12 2

J.S. Bach, Das wohltempierte Klavier

Strj rwnomiernie temperowany
Such muzyczny
Potocznie zdolno muzyka do
rozpoznania elementw muzyki
(dwikw, akordw, tonacji) wycznie
na podstawie suchu.
Relative pitch such muzyczny
wzgldny zdolno syszenia relacji
pomidzy dwikami rozpoznanie
interwaw, akordw
Perfect pitch such absolutny
zdolno do identyfikacji wysokoci
dwikw niezalenie od kontekstu
SZEREG ALIKWOTW
 Podstawy fizyczne
Rozwizanie rwnania falowego
drgajcej struny
2 2

v 2

t 2
x 2
ma posta

( x, t ) A sin k ( x vt ) F ( x vt )
Gdzie k jest liczb cakowit.
Wynika std zoony charakter
drga.
rdo: R. Kulessa, Podstawy Fizyki, Uniwersytet Jagielloski;
M. Makowiecki, Fale
Szereg alikwotw
W widmie dwiku pojawiaj si
skadowe na czstotliwociach

f n f0 ; n N

Dla inynierw nazywaj si one

harmonicznymi
Dla muzykw alikwotami
Szereg alikwotw
Rwne odlegoci od siebie kolejnych alikwotw w
liniowej skali czstotliwoci, sprawiaj, e le
coraz bliej siebie w skali wysokoci dwikw
Przyblione wysokoci alikwotw dwiku C:

Alikwoty s syszalne w widmie dwikw

wszystkich instrumentw i gosu ludzkiego
Szereg alikwotw stoi u podstaw harmonii
HARMONIA
Harmonia
Harmonia jest nauk o czeniu
dwikw i akordw
Harmonia, wg przyjtych zasad,
precyzuje, jakie wspbrzmienia
dwikw brzmi lepiej lub pomagaj
osign podany efekt
Harmonia eksploruje zalenoci
midzy dwikami i akordami
 Stopnie gamy
Gama - skala muzyczna w systemie dur-moll,
zaczynajca si od danego dwiku.
Nazwa dwik w
Peniona funkcja
(i skrt) C-dur
centralny dwik gamy, przewanie zaczyna i
I. Tonika (T) C
koczy melodi
prowadzcy w d
II. ciy ku tonice i mediancie D
(brak)
III. Medianta (brak) rwno oddalona od toniki i dominanty E

IV. Subdominanta (S) dua samodzielno, ale mniejsza ni dominanty F

V. Dominanta (D) stopie o najwikszej samodzielnoci G

VI. Submedianta (brak) rwno oddalony od subdominanty i toniki A
prowadzcy w gr charakterystczny dwik w gamie, ciy ku
VII. H
(brak) ssiadujcej tonice

centralny dwik gamy, przewanie zaczyna i

VIII. Tonika (T) C'
koczy melodi; powtrzony pierwszy stopie
Funkcje harmoniczne
tonika (T) podstawowy akord w
utworze oparty na I stopniu tonacji
subdominanta (S) akord oparty na
IV stopniu tonacji, odchodzcy od
toniki
dominanta (D) akord oparty na V
stopniu, silnie dcy do rozwizania
na tonik
Konsonans / dysonans
Konsonans zgodne wspbrzmienie
dwikw pryma, oktawa, kwarta,
kwinta
Dysonans niezgodne
wspbrzmienie dwikw

Podstawow zasad harmonii jest

rozwizanie wspbrzmie
dysonansowych na konsonansowe.
OPROGRAMOWANIE DO
NOTACJI MUZYCZNEJ
Oprogramowanie
Funkcje oferowane przez oprogramowanie do
notacji muzycznej:
wprowadzanie nut rcznie i z klawiatury
formatowanie partytury
odgrywanie dwikw z wykorzystaniem
wirtualnych instrumentw
wydruk caej partytury i partii
poszczeglnych instrumentw
skanowanie wydrukowanych nut
transkrypcja muzyki
Oprogramowanie
Sibelius
Finale
Magic Score
Music Lite
NoteWorthy Composer
...
DZIKUJ ZA UWAG!