[Type text]

Bahagi ng Pananalita Pag-uulit na ganap pag-uulit sa buong pangngalan

Hal. kuru-kuro, bayan-bayan, sabi-sabi
1. PANGNGALAN (Noun) 4. Tambalan ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinag-iisa.
Mga Uring Pansemantika Ang kayarian ay tumutukoy sa anyo ng salita at iba pang yunit ng wika.
1. Pantangi (Proper Noun) partikular ng pangalan ng tao, hayop, bagay, Ang anumang salitang maaaring isunod sa ang/si, ng/ni, sa/kay, at mga anyong
pook o pangyayari. maramihan ng mga ito, ay isang pangngalan o dili kaya ay isang salitang gumaganap
Hal. Miguel, Clarissa, Bb. Luz De Guzman ng tungkulin ng pangngalan.
Tagpi, Muning, Brownie, Spotty Hal.
Magasing Panorama, Mongol 2 1. Nakatapos sa pagdodoktor ang anak na matiyaga.
Talon ng Maria Cristina, Ilog Pasig 2. Ang tagumpay ng anak ay tagumpay rin ng mga magulang.
Paligsahang Bb. Universe ng Taong 1975 3. Hindi matatapatan ng salapi ang pagtingin ng magulangsa anak.
2. Pambalana (Common Noun) tumutukoy sa pangkahalatang-diwa. Ang anyong maramihan ng ang/si ay ang mga/sina; ang maramihan ng ng/ni ay ng
Hal. bata, lalaki, babae, lolo, abogado mga/nina; at ang maramihan ng sa/kay ay sa mga/kina.
aso, pusa, insekto Hal. ang mga anak, ng mga anak, sa mga anak, nina Maria, kina Maria, sina Maria
lapis, kotse, relo, radio Mga Kakanyahan ng Pangngalan
ilog, lungsod, kabundukan 1. Kausapan o Panauhan ng Pangngalan - ang nagsasabi kung ang
sayawan, gulo, banggaan pangngalan ay tumutukoy sa taong nagsasalita, taong kumakausap, o
3. Tahas (Concrete) ang pangngalan kung tumutukoy sa bagay na taong pinag-uusapan.
material. Halimbawa :
Hal. tao, hayop, puno, gamut, pagkain Ako si Don Diego.
4. Basal (Abstract) ang tinutukoy ay hindi material kundi diwa at kaisipan. Ikaw si Don Diego.
Siya si Don Diego
Dalawang uri ng tahas: Di-palanasak at palansak. 2. Kailanan ng Pangngalan nalalaman natin kung ang pangngalan ay
Palansak (Mass Noun) tumutukoy sa pangkat ng iisang uri ng tao o bagay. tumutukoy sa isa, dalawa o higit pang tao, hayop, bagay, pook, o
Hal. Buwig, kumpol, hukbo, lahi, tumpok, tangkal pangyayari. Ito ay maaaring isahan, dalawahan, maramihan o lansakan.
Di-palansak tumutukoy lamang sa mga bagay na isinasaalang-alang nang isa-isa. Halimbawa:
Hal. Saging, bulaklak, sundalo, tao, kamatis, manok Isahan : kapatid
Mga Uring Pangkayarian Dalawahan : kambal
1. Payak ang pangngalan kung ito ay isang salitang-ugat lamang. Lansakan : kawan
Hal. asin, bunga, balak, diwa 3. Kasarian ng Pangngalan pangngalang may sekso at walang sekso.
2. Maylapi o Hinango kung binubuo ng salitang-ugat at panlaping Pag-uuri ng Pangngalan Ayon sa Kasarian
makangalan. v Mga Pangngalang may Kasarian
Hal. kaklase, kabuhayan, pagbasa, dinuguan Tiyak na Kasarian
3. Inuulit ang pangngalan kung ang kabuuan nito o ang bahagi nito ay Panlalaki
inuulit. Pambabae
Dalawang uri ng Inuulit: Pag-uulit na di-ganap o pag-uuli na parsyal at ang pag- Di-tiyak na Kasarian
uulit na ganap. v Mga Pangngalang Walang Kasarian
Halimbawa:
Pag-uulit na di-ganap o pag-uulit na parsyal ay yaong bahagi lamang ng Mga Pangngalang Tiyak na Panlalaki
salitang-ugat ang inuulit. Mario kuya
Hal. bali-balita, Sali-salita, tagu-tagumpay Ginoong Ramos tandang
pagtuturo, pagpaplano Don Jose ninong

1
[Type text]

Pananaw na Pansemantika : ang panghalip ay salita o katagang panghalili sa

Mga Pangngalang Tiyak na Pambabae ngalan.
Maria Ana ate Pananaw na Istruktural : and panghalip ay maikilala dahil sa impleksyon o
Gng. Ramos ninang dumalaga Donya pagbabagong- anyo.
Perez
Mga Pangngalang Di-Tiyak ang Kasarian Uri ng Panghalip
Estudyante manok kapatid guro 1. Mga Panghalip na Panao - ay panghalili sa ngalan ng tao.
manananggol kalabaw Anyong ang Anyong ng
Mga Pangngalang Walang Kasarian Panauhan (palagyo) (paukol) Anyong sa (paari)
Bibliya diwa Isahan
Bulking Mayon aklat Una Ako Ko Akin
Maynila laro Ikalawa Ikaw, ka Mo Iyo
4. Kaukulan ng Pangngalan ang tawag sa kakanyahan ng pangngalang Ikatlo Siya Niya kanya
nagpapakita ng gamit nito sa pangungusap. Dalawahan
Dalawang Uri ng Kaukulan ng Pangngalan *(kata) *(nita) *(kanita)
1. Kaukulang Palagyo kung ginagamit itong simuno, pamuno sa simuno, Kita, tayo Natin Atin
pangngalang patawag, kaganapang pansimuno, o pamuno sa kaganapang
pansimuno. Una
Simuno gamit ang pangngalan Ikalawa Kayo Ninyo Inyo
Si Rizal ay Dakilang Malayo Ikatlo Sila Nila Kanila
Pamuno sa Simuno ang gamit ng pangngalan Maramihan
Si Rizal, ang bayani, ay Dakilang Malayo. Una Kami Naming Amin
Pangngalang patawag ang gamit ng pangngalan Ikalawa Kayo Ninyo Inyo
Carisa, alagaan mo si Choy. Ikatlo Sila Nila Kanila
Kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan
Si Mabini ay Dakilang Lumpo. 2. Mga Panghalip na Pamatlig humahalili sa sa ngalan ng tao, bagay, atb.
Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan na itinuturo o inihihimaton.
Ang dalagang iyon ay si Alice, ang pinsan ko. I. Pronominal
2. Kaukulang Palayon ang pangngalan kung ginagamit na layon ng Anyong ang (Paturol)
pandiwa o layon ng pang-ukol o kung pamuno sa alinman sa dalawa. *ire (ibang anyo : yari)
Layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan ito
Ang masipag na ama ay nagsisinop ng kanilang bakuran iyan (ibang anyo : yaan)
Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan iyon (ibang anyo :yaon)
Ibigay mo kay Cesar ang para kay Cesar, at sa Diyos ang para sa Diyos. Anyong ng (Paari)
Pamuno sa layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan *nire (ibang anyo :niyari)
Ang mga Hapon ay umaangkat sa Pilipinas ng mangga, isang ipinagmamalaking nito
bungang-kahoy natin. niyan
Pamuno sa layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan noon (ibang anyo: niyon, niyaon)
Igalang mo ang ukol sa relihyon, ang tagapag-ugnay natin sa ating Panginoon. Anyong sa (Paukol)
*dine
2 PANGHALIP (PRONOUN) dito
diyan
doon
2
[Type text]

II. Panawag-pansin o Pahimaton Istruktural : ang pandiwa ay nakikilala sa impleksyon nito sa ibat ibang aspekto
1. *(h) ere ayon sa uri ng kilos na isinasaad nito.
2. (h) eto
3. (h) ayan Kayarian ng Pandiwa
4. (h) ayun Ang pandiwa sa Filipino ay nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama ng isang
III. Patulad salitang-ugat at ng isa o higit pang panlapi.
*ganire
ganito Kaganapan ng Pandiwa
ganyan Ang tawag sa bahagi ng panaguri na bumubuo o nagbibigay ng ganap na kahulugan
ganoon (ibang anyo: gayon) sa pandiwa at magagawang paksa ng pangungusap kung babaguhin ang pokus ng
IV. Palunan pandiwa.
*narini (ibang anyo : nandini)
narito (ibang anyo : nandito) Pitong Uri ng Kaganapan ng Pandiwa
nariyan (ibang anyo : nandiyan) kaganapang tagaganap
naroon (ibang anyo : nandoon) kaganapang layon
kaganapang tagatanggap
3. Panghalip na Panaklaw sumasaklaw sa kaisahan, dami, o kalahatan ng kaganapang ganapan
tinutukoy. kaganapang kagamitan
Halimbawa: kaganapang sanhi
isa anuman magkanuman kaganapang direksyunal
iba alinman kuwan
balana sinuman Mga Pokus ng Pandiwa
lahat ilanman 1. Kaganapang Tagaganap panaguring nasa pokus sa tagaganap ang
tanan kailanman pandiwa + paksa
madla saanman Halimbawa :
pawa gaanuman 1. Kinain ng bata ang suman at manggang hinog.
4. Panghalip na Pananong yaong mga panghalili sa ngalan ng tao, bagay, 2. Kumain ng suman at manggang hinog ang bata.
atb. na ginagamit sa pagtatanong. (Ang bata ay kumain ng suman at manggang hinog.)
Halimbawa: 2. Kaganapang Layon panaguring nasa pokus sa layon ng pandiwa +
Isahan Maramihan paksa
sino sinu-sino Halimbawa :
ano anu-ano 1. Kinain ng bata ang suman at manggang hinog.
alin alin-alin 2. Kumain ng suman at manggang hinog ang bata.
kanino kani-kanino (Ang suman at manggang hinog ay kinain ng bata.)
ilan ilan-ilan 3. Kaganapang Tagatanggap panaguring nasa pokus sa tagatanggap ang
pandiwa + paksa
Halimbawa:
3. PANDIWA (VERB) 1. Bumili ako ng ilaw na kapis para sa pinsan kong nagbalikbayan.
2. Ibinili ko ng ilaw na kapis ang pinsan kong nagbalikbayan.
Pansemantika : ang pandiwa ay salitang nagpapakilos o nagbibigay-buhay sa isang (Ang pinsan kong nagbalikbayan ay ibinili ko ng ilaw na kapis.)
lipon ng mga salita 4. Kaganapang Ganapan panaguring nasa pokus sa kaganapan ang
pandiwa + paksa

3
[Type text]

Halimbawa: 1. Aspektong Perpektibo o Pangnagdaan naglalarawan sa kilos o galaw

1. Nagtanim ng gulay sa bakuran an gaming katulong. na ginawa na o katatapos pa lamang. Ito ay kadalasang nabubuo sa
2. Pinagtamnan ng gulay ng aming katulong ang bakuran. pamamamagitan ng mga panlaping.
(Ang bakuran ay pinagtamnan ng gulay ng aming katulong.)
5. Kaganapang Kagamitan panaguring nasa pokus sa kagamitan ang Halimbawa: nag-inum, nag-aral, uminum, itinanan, nilamon, nakitaan, nakita
pandiwa + paksa
Halimbawa: 2. Aspektong Imperpektibo o Pangkasalukuyan naglalarawan sa kilos
1. Pinunsan ko ang mga kasangkapan (sa pamamagitan) ng basahang o galaw na kasalukuyang ginagawa. Nabubuo ang pandiwang ito sa
malinis. pamamagitan ng pag-uulit sa unang pantig sa salitang-ugat at
2. Ipinampunas ko ng mga kasangkapan ang basahang alinis. pagdaragdag ng panlaping katulad ng sa Apektong Perpektibo.
(Ang basahang malinis ay ipinampunas ko ng mga kasangkapan.) nag-, um-, -in-, -nan, ni-,
6. Kaganapang Sanhi panaguring nasa pokus sa sanhi ang pandiwa + -an, at na-
paksa Halimbawa:
Halimbawa: naglalaba (nag-la-laba), umiinom (um-i-inom)
1. Nagkasakit siya dahil sa labis na paghithit ng opyo. minamahal (ma-in-mahal), nilalamon (ni-la-lamon)
2. Ipinagkasakit niya ang labis na paghithit ng opyo. nakikita (na-ki-kita), nakikitaan (na-ki-kita-an)
(Ang labis na paghithit ng opyo ay ipinagkasakit niya.)
7. Kaganapang Direksyon panaguring nasa pokus sa direksyon ang 3. Aspektong Kontemplatibo o Panghinaharap naglalarawan sa kilos o
pandiwa + paksa galaw na gagawin pa lamang. Ito ay kadalasang nabubuo sa pamamagitan
Halimbawa: ng pag-uulit lamang ng unang pantig ng salitang-ugat o pagdaragdag ng
1. Ipinasyal ko sa Tagaytay ang mga panauhin kong kabilang sa Peace Corps. unlaping: mag- , ipag-, maka-, naka-. Maaaring ding gamitin ng
sabay.
2. Pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing kabilang sa Peace Corps ang Halimbawa: gagawa (ga-gawa), maglalaba (mag-la-laba)
Tagaytay.
(Ang Tagaytay ay pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing kabilang sa Peace Di-Karaniwang Pandiwa
Corps.)
1. Maykaltas di-karaniwan ang pandiwa kung ang salita ay nawawalan ng
Mga Aspekto ng Pandiwa titig o pantig.
Ang aspekto ay katangian ng pandiwa na nagsasaad kung naganap na o hindi
pa nagaganap ang kilos at kung nasimulan na o natapos nang ganapin o
ipinagpapatuloy pa ang pagganap.
Karaniwang Di-Karaniwang Ayos ng
Salitang-ugat Panlapi Ayos ng Pandiwa Pandiwa
Aspektong Aspektong Aspektong buhos -an buhusan busan
Salitang-ugat Perpektibo Imperpektibo Kontemplatibo higit ma- / -an mahigitan mahigtan
mahal minahal minamahal mamahalin lagay -an lagayan lagyan
asa umasa umaasa aasa takip -an takipan takpan
aral nag-aral nag-aaral mag-aaral
2. Maylipat karaniwang ang pandiwa kung ang isa o dalawang titik ng
salita ay naililipat, at may ilang titik o pantig na nawawala.
nag-, um-, -in-, -nan, ni-, Karaniwang Di-Karaniwang Ayos ng
-an, at na- Salitang-ugat Panlapi Ayos ng Pandiwa Pandiwa

4
[Type text]

tanim -an taniman tamnan

atip -an atipan aptan Ang sinaing ay bantayan mo at baka masunog.
silid -an silidan sidlan (simuno-layon) (pandiwa) (tagaganap)
3. Pokus sa Ganapan-kung ang simuno ay nasa ganapang kilos, nakapokus
3. Maypalit napapalitan ang isa o dalawang titik ng pandiwa kaya ito sa ganapan ang pandiwa.
ay nagiging di-karaniwan. Halimbawa:
Karaniwang Di-Karaniwang Ayos ng Pinintahan niya ng berde ang mga tulay.
Salitang-ugat Panlapi Ayos ng Pandiwa Pandiwa (pandiwa) (tagaganap) (simuno-ganapan)
dinig ma- madinig marinig Ang mga tulay ay pinintahan niya ng berde.
dugtong ka- kadugtong karugtong (simuno-ganapan) (pandiwa) (tagaganap)
halik -an halikan hagkan 4. Pokus sa Tagatanggap-nakapokus sa tagatanggap ang pandiwa kung ang
bayad -an bayadan bayaran simuno ang tagatanggap ng kilos.
Halimbawa:
4. Maysudlong di-karaniwan ang pandiwa kung ang karaniwang anyo Ikuha mo si TinTin ng bagong damit.
nito ay nadaragdagan ng isa o dalawang titik o kung ang pandiwa ay (pandiwa) (tagaganap) (simuno-tagatanggap)
may dalawang hulapi.
Karaniwang Si TinTin ay ikuha mo ng bagong damit.
Ayos ng Pandiwa (simuno-tagatanggap)(pandiwa) (tagaganap)
Di-Karaniwang Ayos ng
Salitang-ugat Panlapi Pandiwa 5. Pokus sa Gamit-nakapokus sa gamit ang pandiwa kung ang simuno ay
antabay -an antabayan antabayanan ang kasangkapan o bagay na ginamit sa pangungusap.
kuha -in kuhain kuhanin Halimbawa:
mata -in matain matahin Ipangguhit mo ang lapis sa papel.
buti pag- / -an pagbutian pagbutihan (pandiwa) (tagaganap) (simuno-gamit)
Ang lapis ang ipangguhit mo sa papel.
Pokus ng Pandiwa (simuno-gamit) (pandiwa) (tagaganap)
Pokus relasyong semantika ng pandiwa at simuno
6. Pokus sa Sanhi-sa sanhi ang pokus ng pandiwa kung ang simuno ay
1. Pokus sa Tagaganap-ang pandiwa ay nakapokus sa tagaganap kung ang nagpapahayag ng dahilan ng kilos.
simuno ng pangungusap ang tagagawa ng kilos. Halimbawa:
Halimbawa: Ikinatuwa ni Czarina ang biro ni Zeus.
Nakapag-aral si Marvino kahapon. (VERB)(tagatanggap)(simuno-sanhi)(tagaganap)
(pandiwa) (simuno-tagaganap) Ang biro ni Zeus ay Ikinatuwa ni Czarina.
(simuno-sanhi) (tagaganap) (VERB) (tagatanggap)
Si Marvino ay nakapag-aral kahapon. 7. Pokus sa Direksyon-kung ang simuno ay nagsasaad ng direksyon ng
(simuno-tagaganap) (pandiwa) kilos, nasa pokus sa direksyon ang pandiwa.
Halimbawa:
2. Pokus sa Layon-ang pandiwa ay nakapokus sa layon kung ang layon ng Pinuntahan ko ang Boracay noong isang linggo.
pangungusap ang simuno. (VERB) (tagaganap) (simuno-direksyon)
Halimbawa: Ang Boracay ang pinuntahan ko noong isang linggo.
Bantayan mo ang sinaing at baka masunog. (simuno-direksyon) (VERB) (tagaganap)
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-layon)

5
[Type text]

1. Lantay naglalarawan ng isang pangngalan o panghalip na walang

pinaghambingan.
4. PANG-URI (ADJECTIVE) Halimbawa: Kabigha-bighani ang pook na ito.
Gamit ng Pang-uri 2. Pahambing nagtutulad sa dalawa o higit pang pangngalan o panghalip.
1. Panuring Pangngalan 2 Uri ng Paghahambing
Mararangal na tao ang pinagpapala. 1. Paghahambing na magkatulad- ginagamit ito kung ang dalawang
Panuring Panghalip pinaghahambing aymay patas na katangian. Ginagamitan ito ng mga
Kayong masigasig ay tiyak na magtatagumpay. panlapingkasing, sing, magsing, magkasing o kaya ay ng mga
2. Pang-uring Ginagamit Bilang Pangngalan salitanggaya, tulad, paris, kapwa at pareho.
Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo. Halimbawa: Magkakasingganda ang mga bulaklak sa hardin.
3. Pang-uring Kaganapang Pansimuno 2. Paghahambing na di-magkatulad ginagamit ito kung ang
Mga madasalin ang mga Pilipino. pinaghahambing ay maymagkaibang katangian. May dalawa itong uri:
a. Pasahol - kung ang hinahambing ay mas maliit, gumagamit ito ng mga salitang
Kayarian ng Pang-uri tulang ng lalo, di-gaano, di-totoo, di-lubha o di-gasino.
1. Payak- kung binubuo ng likas na salita lamang o salitang walang lapi. Halimbawa: Di-gaanong magaganda ang mga moske sa Taguig kaysa sa mga
Halimbawa : makikita sa Zamboanga.
Maiinit ang ulo ng taong gutom. b. Palamang - kung ang hinahambing ay mas malaki o nakahihigit sa
Huwag kang makipagtalo sa sinumang galit. pinaghahambingan,gumagamit ito ng mga salitanghigit, labis at di-hamak.
2. Maylapi - kung binubuo ng salitang-ugat na may panlapi. Halimbawa: Lalong kahali-halina ang mga bulaklak dito kaysa sa nakita ko sa Parke.
Halimbawa : 3. Pasukdol ay katangiang namumukod o nangingibabaw sa lahat ng
kalahi kayganda pinaghambingan.
mataas makatao Halimbawa: Ang ganda-ganda ng Palawan.
malahininga Walang kaparis sa ganda si Glenda.
3. Tambalan kung binubuo ng dalawang salitang pinag-iisa. Pang-uring Pamilang
Halimbawa : mga salitang naglalarawan sa pangngalan o panghalip sa pamamagitan ng
Karaniwang Kahulugan mga numero.
taus-puso biglang-yaman Uri ng Pamilang
bayad-utang hilis-kalamay 1. Patakaran o Kardinal- ginagamit sa karaniwang paraan ng pagbibilang ng
Patalinghagang Kahulugan pangngalan o panghalip.
kalatog-pinggan ngising-buwaya Halimbawa: isa, dalawa, tatlo
bulang-gugo kapit-tuko 1. Panunuran o Ordinal- ginagamit sa pagpapahayag ng pagkasunud-sunod
ng mga pangngalan o panghalip. Gumagamit ito ng mga
Kailanan ng Pang-uri panlaping pang- at ika-.
May tatlong kailanan ang mga pang-uri : isahan, dalawahan, at maramihan. Halimbawa: pang-una, pangalawa, pangatlo, una, ikalawa, ikatlo
Halimbawa: 1. Pamahagi- ginagamit sa pagpapahayag ng pagkakabaha-bahagi o
Kalahi ko siya. (Isahan) pagkakahati sa kabuuan ng isang bagay. Gumagamit dito ng mga
Magkalahi kaming dalawa.(Dalawahan) panlaping ika- at ka-.
Magkakalahi tayong lahat. (Maramihan) Halimbawa: ikatlong bahagi, ikaapat na bahagi, katlo (1/3), kapat (1/4)
1. Palansak- ginagamit sa pagsasaad ng mga bukod na pagsasama-sama ng
Kaantasan ng Kasidhian ng Pang-uri mga pangngalan o panghalip.
Ibat ibang Antas ng Kasidhian ang Pang-uri Halimbawa: aanim, anim-anim, tig-anim, animan, dadalawa, dala-dalawa,
tigdadalawa, dalawahan

6
[Type text]

1. Pahalaga- ginagamit sa pagbibigay ng halaga ng isang bagay. Gumagamit Maraming mga salita sa Pilipino na likas na mga pang-uri. Kung walang katumbas
dito ng mga panlaping ma- attig-. ang mga ito sa Asi na likas na pang-uri-rin, ang mga nabanggit na panlapi rin ang
pera ang tinutukoy. dapat gamitin. Halimbawa:
Hal: Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito. tahimik kahipos, mahipos
1. Patakda/tiyak na bilang inuulit ang unang pantig ng salitang bilang. tamad katamar, matamar, tamaran
Hal. iisa,tatatlo, dadalawa, aapat
Si Teresa ay nag-iisang anak. 3. maka+ugat (para sa) Asi: maka+ugat
Sasampung piso ang natira sa kanya. Halimbawa:
makatao makatawo
Mga Panlaping Makauri maka-Diyos maka-Dyos
1. in, ma+ugat+in (madaling maging o madalas maging) ma+ugat+on,
ka+ugat+on 4. may / marami (hindi man panlapi, ito ay may katumbas na panlapi sa Asi)
2. Asi: ugat+on, ugat+hon
tabain matabaon, katabaon Halimbawa:
sakitin masakiton, kasakiton may / maraming galis galison
bugnotin masaputon, kasaputon may / maramimg kulangot otngohon
dumihin mabulingon, kabulingon may / maraming ipis tabakongon
siponin masip-onon, kasip-onon
matulogin matuyugon, katuyogon 5. medyo (bahagya, hindi man panlapi, ito ay may katumbas na panlapi sa
matampohin malisoron, kalisoron Asi) Asi: ma+ugat-ugat, maSu+ ugat
mainisin masaputon, kasaputon Halimbawa:
medyo maganda maganda-ganda, maguganda
2. ma+ugat (may taglay) Asi: ka+ugat, ma+ugat medyo pangit mayain-yain, mayuyain
Pwede ring gamitin ang hulaping on o hon medyo malakas makusog-kusog
ngunit hindi ito umaakma sa lahat ng salitang ugat. Paminsan-minsan diy nagagamit
ang hulaping an o han. Ang ma Su+ ugat ay maaring gamitin kung ang salitang-ugat ay nagsisimula sa katinig
maganda kaganda, maganda at kung ang unang pantig nito ay hindi katunog ng o o u. Ang S ang nagrerepresenta
mabaho kabaho, mabaho, bahoan sa simulang katinig ng salitang-ugat.
mabato kabato, mabato, batoon
mahalay kauyag, mauyag, uyagon 6. napaka+ ugat, ugat+ugat, pang-uri+panh-uri (ubod ng) Asi: pagka+ ugat;
madaya karada, marada, radaon, radaan pagkau+ ugat, kau+ ugat (kung angsalitang-ugat ay nagsisimula sa patinig
maliban sa u o o); ka+ ugat-ugat, pagka+ ugat-ugat (kung ang salitang-
Ang panlaping ka ay malimit na gamitin kung ang pang-uri ang nagsisilbing panag-uri ugat ay nagsisimula sa patinig); pagka Su+ ugat, ka Su+ ugat (kung
(predicate) ng isangpangungusap. Halimbawa: Karada sida. Sida nagsisimula naman sa katinig kung saan ang S ang nagrerepresenta sa
ay karada. (Madaya siya. Siya ay madaya.) Kung hindi, ma ang unang titik nito)
ginagamit. Halimbawa: Sida ay maradang kaidamo. (Siya ay madayang kalaro.) Halimbawa:
Sa on/hon o an/han naman, hindi mahalaga kung paano ginagamit ang pang-uri. napakaganda pagkaganda, pagkaguganda, kaguganda
Halimbawa: Radaon/Radaan sida. Sida ay radaong/radaang kaidamo. napakapangit pakayain, pagkayuyain, kayuyain
napakagaling pagkaayo, pagkauayo, kauayo, kaayo-ayo, pagkaayo-ayo
Sa mga paghahambing, ang panlaping dapat gamitin ay ma. Halimbawa: mas napakaasim pagkaaslom, pagkauaslom, kauaslom, kaaslom-aslom, pagkaaslom-
madaya mas marada, pinakmadaya -pinakamarada. aslom
napakaliit pagkaisot, pagkauisot, kauisot, kaisot-isot, pagkaisot-isot

7
[Type text]

napakahalay- pagkauyag, kauyag-uyag, pagkauyag-uyag
maputing-maputi, puting-puti pagkaputi, kaputi-puti, pagkaputi-puti
Ang pagkau, kau, pagkaSu o kaSu ay mas mataas ang antas sa pagka.
7. kasing+ ugat, magkasing+ ugat, magsing+ ugat, (magkapareho)
walang panlaping katumbas ito sa Asi at sa halip ay ginagamit ang
salitang pareho o kapareho
Halimbawa:
kasingganda kaparehot ganda
magkasingganda, magsingganda parehot ganda
8. pinaka+pang-uri (nakahihigit sa lahat) Asi: pinaka+pang-uri
Halimbawa:
pinakamataba pinakamataba
pinakatahimik pinakamahipos
1. Pamanahon (Adverb of Time) nagsasaad kung kailan ginanap ang
kilos.
May Pananda
nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa, hanggang
Hal. Kailangan mo bang pumasok nang araw-araw?
Tuwing pasko ay nagtitipon silang mag-anak.
Umpisa bukas ay dito ka na manunuluyan.
Walang Pananda
kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas, sandal, atb.
Hal. Manonood kami bukas ng pambansang pagtatanghal ng dulang Pilipino.
Ipagdiriwang ngayon n gating pangulo ang kanyang ika-40.
Nagsasaad ng dalas
Araw-araw, tuwing umaga, taun-taon, atb.
Hal. Tuwing Mayo ay nagdaraos kami sa aming pook ng santakrusan.
Nag-eehersiyo siya tuwing umaga upang mapanitili ang kanyang kahulugan.

9. pang+ugat, ika+ugat (pamilang) pang+ugat, ika+ugat 1. Panlunan (Adverb of Place) tumutukoy sa pook/lugar kung saan
halimbawa: naganap ang kilos.
pang-apat, ika-apat pang-ap-at, ika-ap-at Sa ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pambalana o panghalip.
pangsampu, ika-sampu pangsampuyo, ika-sampuyo kay/kina ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pantanging ngalan ng tao.
Hal. 1. Maraming masasarap na ulam ang itininda sa kantina.
5 PANG-ABAY (ADVERB) 2 Nagpaluto ako kina Aling Myra at Luisa ng masarap na keyk para sa iyong
Istruktural na kahulugan : ang pang-abay ay makikilala dahil kasama ito ng isang kaarawan.
pandiwa, pang-uri o isa pang pang-abay na bumubuo ng parirala.
1. Pamaraan (Adverb of Manner) naglalarawan kung paano naganap, o
Pansemantikang kahulugan : ito ay nagbibigay- turing sa pandiwa, pang-uri o sa iba magaganap ang kilos ng pandiwa. Ginagamitan ng panandang nang o na/-
pang pang-abay. ng.
Halimbawa :
Uri ng Pang-abay Kinamayan niya ako nang mahigpit.
1. Pang-abay na Kataga o Ingklitik : mga katagang lagging suusunod sa Natulog siya nang patagilid.
unang salita ng kayariang kinabibilangan. Bakit siya umalis na umiiyak?
ba daw/raw pala man
kasi din/rin tuloy muna 1. Pang-agam - pang-abay na nagsasaad ng walang katiyakan ng isang kilos.
kaya naman nga pa Hal. Marahil, sigurong, tila, baka, wari, atb.
na yata lamang/lang Marami na marahil ang nakabalita tungkol sa desisyon ng Sandiganbayan.
Halimbawa : Tila patuloy na ang pag-unlad ng turismo sa Pilipinas.
Nailigtas ba ang mga minerong nabarahan sa minahan? Waring natutupad din ang ating mga pangarap.
Alam pala ng kanyang nanay ang nangyaring sakuna.
Kumain muna sila bago umalis. 1. Panang-ayon- (Adverb of Affirmation) pangabay na nagsasaad ng
Alangan naman yata na sila pa ang lumapit sa atin. pangsangayon. Ito ay katumbas ng affirmation sa Ingles. Ang ilan sa
2. Pang-abay na salita o parirala ganiton pang-abay ay oo, opo, tunay, talaga, atb.
Halimbawa:

8
[Type text]
Opo, susundin ko po ang utos ninyo.
Tunay, na maganda siya.
1. Pananggi (Adverb of Disagreement/Negation)pang-abay na
nagsasaad ng hindi pagsangayon tulad nghindi/di at ayaw.
Halimbawa:
Hindi pa lubusang nagagamot ang sakit na kanser.
Ngunit marami na rin ang ayaw tumigil sa pagsisigarilyo.
1. Panggaano o Pampanukat nagsasaad ng dami, halaga o timbang
Halimbawa :
Tumaba ako ng limang libra.
Dinagdagan niya ang biniling lansones nang apat na guhit.
Tumaagal ng limang oras ang operasyon niya.
1. Pamitagan (Adverb of Respect)- nagsasaad ng pagrespeto
1. Kailan po kayo uuwi?
Opo, aakyat a po ako.
1. Panuring nagsasaad ng pagsasalamat o pagtanaw ng utang na loob.
Hal. Maraming salamat at tinulungan mo ako.
1. Pananong pang-abay na ginagamit sa pagtanong
2. Panunuran Pagsusunud-sunod ng mga salita, hanay o kalagayan.
Hal. Kahuli-hulihang tinawag ng guro ang batang walang takda.
1. Panulad (Comparative Adverb) pang-abay na nagsasaad ng
paghahambing
Hal. Di-hamak na masipag si Ana kaysa kay Trining.
1. Kundisyunal nagsasaad ng kundisyon pa
ay nagsasaad ng kundisyun para maganap ang kilos na isinasaad ng pandiwa. Mga
sugnay o parirala na pinangungunahan ng kung, kapag, o pag at pagka-.
Hal. Luluwag ang ekonomiya ng bayan japagnakapagtatag ng maraming
industriya ditto sa atin.
1. Kusatibo tawag sa pang-abay na nagsasaad ng dahilan sa pagganap sa
kilos ng pandiwa. Binubuo ng parirala o sugnay na pinangungunahan
ng dahil sa.
Hal. Nagkasakit si Vianning dahil sa pagpapabaya sa katawan.
1. Benepaktibo - nagsasaad ng benepisyo para sa isang tao dahil sa
pagganap sa kilos ng pandiwa o layunin ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa :
o Mag-aroskaldo ka para sa maysakit.
o Magbili ka ng mga alaga mong manok para sa matrikula mo.
1. Pangkaukulan- pinangungunahan ng tungkol, hinggil, o ukol.
Halimbawa :
9
o Nagplano kami tungkol sa gagawin nating pagdiriwang.
o Nagtapat siya sa ina hinggil sa kanilang pagiging magnobyo.
MGA PANG-UGNAY
Ang Pang-ugnay ay mga salitang nagpapakita ng relasyon ng dalawang yunit sa
pangungusap, maaaring salita, dalawang parirala o ng dalawang sugnay.
6 PANGATNIG (CONJUNCTION)
Ang Pangatnig ay bahagi ng pananalita na nag-uugnay sa salita sa kapwa salita, o
isang kaisipan sa kapwa kaisipan. Ito ay maaaring pantulong o pantuwang.
Mga Uri Ng Pangatnig
Pantuwang ang pangatnig kapag pinag-uugnay nito ang mga
magkakasingkahulugan, magkakasinghalaga o magkakapantay na mga bagay
o kaisipan.Ang mga pantuwang na pangatnig ay: at, saka, pati.
Halimbawa:
Magtitirik ng kandila at magpapadasal si Ka Ebeng sa Araw ng mga Patay.
Ang mga mamamayan pati na ang mga dayuhan ay pupulungin ng Pangulo.
Dalhin mo bukas pagtungo natin sa talon ang timba, tabo saka ang mga
labahin.
Pantulong naman ang pangatnig kung pinag-uugnay nito ang sugnay na di-
makapagiisa sa malaya o makapag-iisa o punong sugnay. Nag-uugnay ng di-
magkapantay na salita, parirala o sugnay: kung, kapag, upang, para, nang,
sapagkat, dahil sa.
Halimbawa:
Nag-trabaho siya ng mabuti, para makabili siya ng damit.
Umasenso ang kanyang buhay, dahil sa kanyang pagsisikap
Pamukod pamukod ito kung may pamimili, pagtatangi, pag-aalinlangan,
pagtatangi sa isa o sa iba sa dalawa o mahigit pang bagay o kaisipan. tulad ng o,
ni, man, maging at kaya.
Halimbawa:
Ni sa pangarap ni sa panaginip ay hindi siya nagisip ng ganyon.
Paninsay o Pasalungat kung sa tambalang pangungusap, ang ikalawa ay
sumasalungat sa una, ang ginagamit ay:ngunit, bagaman, habang, kahit,
datapwat, subalit.
Halimbawa:
Sasalo raw siya kahit masama ang kanyang loob.
Ang mamamayang pilipino, bagamat hirap sa buhay, ay laging kamamasdan ng
kasiyahan.
Ang subalit ay ginagamit lamang kung ang ngunit, at datapwat ay ginagamit na sa
unahan ng pangungusap.
[Type text]

Matahimik pa rin ang Pilipinas ngunit hindi pa rin lubos makapaniwala ang mga taga- 2. Pang-angkop ng ng ginagamit kung ang salitang sinusundan ay
ibang bansa dahil sa maling nalalathalang balita, subalit patuloy pa rin silang dito ay nagtatapos sa patinig.
dumaragsa. Halimbawa: Masayang naglalaro ang mga bata.
Panubali kung may pag-aalinlangan o pagbabakasakali, ang ginagamit
ay: kung, pag, sana, baka, pagka, kapag, sakali. Ang pang-angkop na ng ay nag-uugnay rin sa mga salitang magkakasunod kung
1. saan ang naunang salita ay nagtatapos sa katinig na n. Ngunit hindi ito isinusulat sa
Lalong hihirap ang iyong buhay kung babayaan mong ganitong anyo. Ang titil na n sa hulihan ng salita ay kinaltas na lamang. Kaya ang
nakatiwangwang ang iyong lupa. angkop na ng at hindi g ang ginamit.
Pinamihasa mo ang iyong anak sa karangyaan, baka magsisi ka
pagdating ng araw. Hal. Luntian ng halaman luntiang halaman
Pananhi mula sa salitang sanhi o dahilan. Ito ay ginagamit kung ang mga Maraming banging matatarik sa ating bansa.
kadahilanan, ay inilalahad, kung nangangatwiran, kung tumutugon sa katanungang 3. Pang-angkop na g ginagamit kung ang salitang durogtungan ay
bakit? nagtatapos sa titik na n.
Ang mga salitang ginagamit ay: dahil, sapagkat, palibhasa, kasi, Halimbawa: Isang masunuring bata si Nonoy.
kundangan, atb.
Sumama ang kanyang pakiramdam dahil sa nakain niyang hilaw na 8. PANG-UKOL (PREPOSITION)
mangga.
Lumayas ang anak niya kasi sobra niyang pinagmamalupitan. v Pang-ukol ang tawag sa mga kataga o salitang nag-uugnay sa isang pangngalan
Panlinaw kung ang nasabi ay pinaliliwanagan pa, ang ginagamit sa iba pang salita sa pangungusap.
ay: samakatuwid, kaya, gayunpaman, kung gayon, alalaon, sana, atbp . v Ito ay ginagamit upang matukoy kung sang lunan o kung anong bagay ang mula o
Hal. tungo, ang kinaroroonan, ang pinangyarihan o kina-uukulan ng isang kilos, gawa,
Makahulugan at makabulahan ang kasaysayan, sa makatuwid, ang palasak balak ari o layon. Ang mga ito ay laging may layon na maaaring isang pangngalan o
nating kawikaan: Ang hindi marunong lumingon sa pinangalingan ay hindi isang panghalip.
makararating sa paroroonan. ay diwang bagay lamang.
Panulad ito ay pariralang magkatugon na ginagamit sa pagtutulad.
Kung ano ang itinanim, ay siya ring aanihin. Mga uri o mga karaniwang pang-ukol
Kung alin ang pinagkapili-pili, ay siya pang nakuha ng bungi. sa/sa mga ng/ng mga ni/nina
Panapos ginagamit ang pangatnig na ito kung nagpapahayag ng layon o kay/kina sa/kay labag sa
pagbabadyang nalalapit na pagwawakas sa pagsasalita. Ito ay:upang, nang, sa nang may tungkol sa/kay mula sa
wakas. hinggil sa/kay nang wala para sa/kay
Pahalagahan ang pangaral ng mga magulang nang hindi malihis ng laban sa/kay ayon sa/kay tungo sa
patutunguhan. alinsunod sa/kay
Ang Pilipinas, sa wakas, hindi pa man lubos na maunlad ay kababanaagan
na ng mapangakong bukas. Dalawang pangkat ng Pang-ukol
1. Ginagamit na pangngalang pambalana: ukol sa, laban sa, hinggil sa,
7. PANG-ANGKOP (LIGATURE) ayon sa, tungkol sa, para sa.
ay ang salitang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan (na, ng, g). Halimbawa:
May Tatlong Pang-angkop ang ginagamit sa pag-uugnay ng mga salita Ukol sa mga Filipino ang paksa ng usapin.
1. Pang-angkop na na ginagamit kung ang salitang sinisundan ay Laban sa manggagawa ang kanilang pinapanukala.
nagtatapos sa katinig. Ang mga aklat na ito ay para sa mahihirap.
Halimbawa: Mataas na kahoy ang kanyang inakyat.

10
[Type text]

2. Ginagamit sa ngalan ng tanging tao ang gawa, ari, layon, at kilos ay para lamang Kina (maramihan)
sa ngalan ng tao, tulad ng ukol kay, laban kay, para kay, tungkol kay, ayon kay, Halimbawa: Nakipagkasundo na si Lukas kina Juan at Pedro.
hinggil kay.
Halimbawa:
Para kay Juan ang pagkaing ito.
Hinggil kay Enrico ang kanilang problema.
Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay nagdaragdag sa ating kaalaman.
Ang napili naming paksa para sa dula ay tungkol kayAndres Bonifacio.

9. MGA PANANDA
ay nagsisilbing tanda ng gamit ng pambalarila ng isang salita sa loob
ng pangungusap o ayos ng mga bahagi ng pangungusap.

1. Mga Pantukoy (Article/Detreminer)

Ay katagang nangunguna sa pangngalan o panghalip na ginagamit na simuno
o kagaganapang pansimuno o panag-uri o alinman sa dalawa.
Dalawang Uri ng Pantukoy
1. Pantukoy na Pambalana tumutukoy sa pangngalang pambalana ang,
ang mga, mga

ang (isahan)
Halimbawa: Ang pinuno ay palaging naglilingkod sa kanyang mga nasasakupan.
ang mga (maramihan)
Halimbawa: Nagtulung-tulong ang mga mag-aaral sa paggawa ng collage.
mga (maramihan)
Halimbawa: ang pinuno ay tinulungan ng kanyang mga tagasunod.

2. Pantukoy na Pantangi tumutukoy sa pangngalang pantangi (tiyak na

tao) si, sina, ni, nina, kay, kina

si (isahan)
Halimbawa: Si Gng. Arroyo ay nagsisikap upang mapabuti ang kalagayan nating mga
Pilipino.
Sina (maramihan)
Halimbawa: nanguna sa paglilinis ng barangay sina G. at Gng. Dela Cruz.
Ni (isahan)
Halimbawa: Napagalitan ni Coach Dimagiba ang mga manlalaro dahil hindi sila
dumating sa oras.
Nina (maramihan)
Halimbawa: hindi ininatuwa ng guro ang pag-aaway nina Anton at Luis.
Kay (isahan)
Halimbawa: Ibinahagi ni Sofia ang kanyang keyk kay Sam.

11