(vuquangnguyen2016) - Vật Lý Thống kê- PGS. Nguyễn Nhật Khanh - 2018

Câu 1
* Phân bố chính tắc suy rộng lượng tử

1. Thiết lập
Hệ chính tắc suy rộng lượng tử là
Q (năng lượng
Trao đổi → (hệ suy rộng lớn)
N : số hạt
Hệ chính tắc lượng tử
E = E : xác suất xảy ra rất lớn,
E ≠ E, và N ≠ N : xác suất xảy ra rất nhỏ
→ E ∈ [E, E + δE], N ∈ [N, N + δN]
→ rất nhiều trạng thái lượng tử khác nhau,
do N rất lớn nên trạng thái vi mô (trạng thái lượng tử dày đặt)
Mục đích :
ρnN (EnN) = ρnN : Tìm xác suất để hệ nằm trong trạng thái lượng tử n,
tương ứng năng lượng En trong N hạt

Giải quyết
Phân bố Thông kê cổ điển → Lượng tử Hoá → Chuẩn hoá → Kết luận
μN-En
Phân bố thống kê cổ điển : ρN (q, p) = A.ⅇ k T B
 
μ N-H

Lượng tử hoá : ρ = A.ⅇ Tk B
 
H φnN = EnN φnN, và N φnN = NnN φnN
→ Hàm phân bố Chính tắc suy rộng lượng tử
 
μ N-H
* 
ρnN,nN =  φnN ρ φnN ⅆq = A  φnN ⅇ T φnN ⅆq
* k B
 
μ N-H μN-EnN
CMR : ⅇ kB T =ⅇ kB T
 
μ N-H
ⅇ kB T φnN =
  k
∞  μkNB-H
T 
∞  kB1 T 
k
     
 φnN =  μ N - H.μ N - H ...μ N - H φnN
k=0
k! k=0
k!
k
∞  kB1 T 
= [μN - EnN].[μN - EnN] ...[μN - EnN] φnN
k=0
k!
2 Copyright VU QUANG NGUYEN _ GIAI DE VLTK _ 2017-2018.nb
k
∞  kB1 T  μN-EnN
= [μN - EnN]k φnN = ⅇ kB T φnN
k=0
k!
 
μ N-H μN-EnN
ρnN,nN = A  φnN ⅇ * kB T φnN ⅆq = A. φnN* ⅇ kB T φnN ⅆq
μN-EnN μN-EnN
= A.ⅇ kB T
 φnN φnN ⅆq = A.ⅇ
* kB T
μN-EnN
Kết luận : Hàm phân bố chính tắc suy rộng ρnN,nN = ρnN = A.ⅇ kB T
Điều kiện chuẩn hoá :

∞ ∞
μN-EnN
ρnN = 1 → A ⅇ kB T =1
n,N n,N
∞
1 μN-E nN
→ A = , với Z = ⅇ k T : Tổng thống kê chính tắc suy rộng lượng tử

B
Z n,N
1 μN-E nN
→ ρnN = ⅇ kT B
Z
∞
1 ∞ μN-E nN
E = EnN ρnN = EnN ⅇ k T B
n,N
Z n,N
∞
1 ∞ μN-E nN
N = NnN ρnN = NnN ⅇ k T B
n,N
Z n,N
Thế nhiệt động Ω = F - μ N = E - TS - μ N
-Ω
→ Ω = -kB TlnZ → Z = ⅇ k BT
Ω+μN-EnN
→ ρnN = ⅇ kB T
* Thăng giáng Gauss

Xét hệ vĩ mô, đại lượng vật lý x, x ≠ x : nhỏ
Hàm phân bố ρ (x) = CΔΓ (x)
Entropy σ (x) = ln[ΔΓ (x)] → ΔΓ (x) = ⅇσ (x)
→ ρ (x) = CΔΓ (x) = Cⅇσ (x)
∂σ 1 ∂2 σ 2
Khai triển taylor σ (x) = σ (x) + x=x (x - x) + 2 x=x (x - x) + ...
∂x 2 ∂x
x = x : σ (x) Đạt giá trị cực đại, giá trị quá nhỏ có thể bỏ qua
∂2 σ
đặt - β = x=x < 0
∂x2
Copyright VU QUANG NGUYEN _ GIAI DE VLTK _ 2017-2018.nb 3
1
→ σ (x) = σ (x) - β (x - x)2
2
1 2 -β (x-x)2
→ ρ (x) = Cⅇσ (x) = Cⅇσ (x)- 2 β (x-x) = Aⅇ 2
Trong đó, A = Cⅇσ (x)
∞ ∞ -β (x-x)2 2π
Điều kiện chuẩn hoá : 1 =  ρ (x) ⅆx = A  ⅇ 2 ⅆx = A.
-∞ -∞ β
β
→ A=
2π
β -β (x-x) 2
→ ρ (x) = ⅇ 2
2π
Ta có :
∞ β ∞ -β (x-x) 1 2
(Δx)2 =  (x - x)2 ρ (x) dx =  (x - x)2 ⅇ 2 dx =

-∞ 2 π -∞ β
1
→ β=
(Δx)2
Câu 2
Chứng minh hệ thức nhiệt động
∂P ∂P
CV   = CP  
∂V S ∂V T
∂(P,S)
∂P T ∂(P,T) ∂(P, T)
∂S
T. ∂T P ∂P CP ∂P
Ta có :   = ∂(V,S) =   =  
∂V S T ∂(V, T) T. ∂S  ∂V T CV ∂V T
∂(V,T) ∂T V
∂P ∂P
→ CV   = CP  
∂V S ∂V T
∂P CP ∂P ∂P
Rút ra từ trên :   =   = ℽ 
∂V S CV ∂V T ∂V T
Từ phương trình khí lý tưởng : PV =
∂P ∂ NkB T NkB T -P
NkB T →   =   = - =
∂V T ∂V V T V2 V
Vì S = const (do δQ = 0 → dS = 0 → S = const)
nên phương trình đoạn nhiệt :
dP P
= -ℽ
dV V
ⅆP
→  =
P
ⅆV
-ℽ  → lnP = -ℽlnV + const → ln (PVℽ) = const → PVℽ = const
V
Câu 3 : U = αVT3
Tính CV _Entropy S và Năng lượng tự do F
∂U
CV =   = 3 αVT2
∂T V
∂S ∂S
Mà CV = T   →   = 3 αVT2 →  ⅆS = 3 αV  T ⅆT
∂T V ∂T V
(* Hàm S(V,T) *)
3
→ S = αVT2 + f (V)
2
3
Do S → 0 khi T → 0 nên f (V) = 0 → Entropy S = αVT2
2
3 3 2 -αVT3
* Năng lượng tự do F = U - TS = αVT - T * αVT =
2 2
Câu 4
V = 10-18 m3
N
P = 0.1  2 
m
δT = 0.13
Thăng giáng của nhiệt độ

Copyright VU QUANG NGUYEN _ GIAI DE VLTK _ 2017-2018.nb 5
kB T 2
2 kB T 2 2 T2
(ΔT) = = N iR =
CV iN
NA . 2
2 T2
(ΔT)2 iN 2
→ δT = = =
T T2 iN
Do khối khí lý tưởng gồm 2 nguyên tử nên i = 5

Giả thiết δT = 0.13 và i = 5 → N = 23.6686 hạt
PV
Từ phương trình khí lý tưởng nên T =
NkB
Thay các giá trị từ giả thiết và trên ta rút ra T = 306.16 K
* Thăng giáng của thể tích

∂V
(ΔV)2 = -kB T  
∂P T
Áp dụng phương trình khí lý tưởng nên
∂V ∂ NkPB T  NkB T -V
  = =- =
∂P T ∂P
T
P2 P
kB TV
→ (ΔV)2 =
P
→ Thăng giáng tương đối của thể tích
kB TV
(ΔV)2 P 1 1
δT = = = = = 20.5548 %
V V2 N 23.6686
2
In[2]:= Solve ⩵ 0.13, x
5x
Out[2]= {{x → 23.6686}}
0.1 * 10-18
In[3]:=
23.6686 * 1.38 * 10-23
Out[3]= 306.16
1
In[4]:= * 100
23.6686
Out[4]= 20.5548
12/24/2017
Trường Đại Học Khoa Học Tự Nhiên, ĐHQG TPHCM
Khoa Vật lý - Vật lý kỹ thuật
ĐỀ KIỂM TRA CUỐI HỌC KÌ I (2014 – 2015)

MÔN: VẬT LÝ THỐNG KÊ – KHÓA 2012A
Thời gian làm bài: 90 phút
(Không được sử dụng tài liệu)
Câu 1: Thí sinh được quyền chọn câu 1a hoặc 1b:
1a: Trình bày về phân bố chính tắc suy rộng (lớn) lượng tử.
1b: Trình bày về cơ chế thăng giáng qua đó thiết lập biểu thức tính thăng giáng
tuyệt đối của nhiệt độ T và thể tích V.
Câu 2: a) Chứng minh hệ thức nhiệt động:
∂P CV ∂T
( ) =− ( )
∂T V T ∂V S
Từ đó hãy suy ra phương trình đoạn nhiệt của khí lý tưởng có dạng TV γ−1 =
CP
const với γ = .
CV
b) Cho hàm entanpi của hệ W = αT3 / P trong đó P là áp suất của hệ, T là nhiệt
độ, α là hệ số dương. Hãy xác định thế nhiệt động Φ, entropi S, thể tích V và nhiệt
dung CP của hệ. Cho biết S ⟶ 0 khi T ⟶ 0.
Câu 3: Một khối khí lý tưởng phân tử gồm hai nguyên tử có thể tích trung bình 10-9
(mm3), nhiệt độ trung bình bằng 300K. Biết rằng thăng giáng tương đối của nhiệt độ
của khối khí δT = 13%. Hãy tính áp suất P và thăng giáng tương đối δV của thể tích
của khối khí. Cho hằng số Boltzmann kB = 1,38.10-23 (J/K).
- - - HẾT - - -
More Documents: http://physics.forumvi.com
18
2 Giai de vat ly thong ke 2014-2015.nb
Câu 1:
* Trình bày vê phân bố chính tắc suy rộng lớn lượng tử
Phân bố chính tắc suy rộng lượng tử
1. Thiết lập
Q (năng lượng
N : số hạt
→ E ∈ [E, E + δE], N ∈ [N, N + δN]
Mục đích :

Giải quyết
μN-En
 
μ N-H

 
 
μ N-H
* 
ρnN,nN = ∫ φnN ρ φnN ⅆq = A  φnN ⅇ k T φnN ⅆq
* B
 
μ N-H μN-EnN
 
μ N-H
ⅇ kB T φnN =
  k
k
 μkN-H   k 1T       
∑∞
k=0
BT
k! φnN = ∑∞
k=0
B
k! μ N - H.μ N - H ...μ N - H φnN
1 k
k 
= ∑∞
k=0
B
k!
T
[μN - EnN].[μN - EnN] ...[μN - EnN] φnN
k
 k 1T  μN-EnN
= ∑∞
k=0
B
k! [μN - EnN]k φnN = ⅇ kB T φnN
 
μ N-H μN-EnN
ρnN,nN = A  φnN ⅇ * kB T φnN ⅆq = A.
Câu∫ φ1:nN* ⅇ kB T φnN ⅆq
μN-EnN μN-EnN * Trình bày vê phân bố chính tắc suy rộng lớn lượng tử
= A.ⅇ kB T
∫ φnN φnN ⅆq = A.ⅇ
* kB T
μN-EnN
Kết luận : Hàm phân bố chính tắc suy rộng ρnN nN = ρnN = A.ⅇ kB T
Giai de vat ly thong ke 2014-2015.nb 3
* Trình bày cơ chế thăng giáng -> rút ra thăng giáng của nhiệt độ và thể tích
Cơ chế thăng giáng
Xết hệ vĩ mô, đại lượng vật lý x, x ≠ x : nhỏ

→ ρ (x) = CΔΓ (x) = Cⅇσ (x)
1 ∂2 σ
Khai triển taylor σ (x) = σ (x) + ∂σ
∂x x=x (x - x) + 2 ∂x2 x=x (x - x)2 + ...
2
đặt - β = ∂∂xσ2 x=x < 0
1
→ σ (x) = σ (x) - 2 β (x - x)2
-β (x-x)2
σ (x)- 12 β (x-x)2
→ ρ (x) = Cⅇσ (x)
= Cⅇ = Aⅇ 2
-β (x-x)2
∞ ∞ 2π
Điều kiện chuẩn hoá : 1 = ∫-∞ ρ (x) ⅆx = A ∫-∞ ⅇ 2 ⅆx = A. β
β
→ A= 2π
β -β (x-x)2
→ ρ (x) = 2π ⅇ 2
Ta có :
-β (x-x)2
∞ β ∞ 1
(Δx)2 = ∫-∞ (x - x)2 ρ (x) dx = 2π ∫-∞ (x - x)2 ⅇ 2 dx = β
1
→ β=
(Δx)2
THiết lập đại lượng nhiệt động

Câu 2 :
∂P -CV ∂T
1) Chứng minh hệ thức nhiệt động   =   Từ đó, rút ra phương trình đoạn nhi
∂T V T ∂V S
∂P ∂(P, V) ∂(P, V) 1 ∂(S, V) 1 ∂P ∂S CV ∂T

  = = T. = .  T  =- . 
∂T V ∂(T, V) ∂(S, V) T ∂(T, V) T ∂S V ∂T V T ∂V S
∂P -CV ∂T
→  =  
∂T V T ∂V S
∂P ∂T
trong đó dU = TdS - PdV → -  = 
∂S V ∂V S
∂T -T ∂P CP (CV + nR) nR 1 (γ - 1)
Từ trên rút ra :   = .  với : γ = = = +1→ =
∂V S CV ∂T V CV CV CV CV nR
nRT ∂P nR
phương trình khí lý tưởng : PV = nRT → P (T) = →   =
V ∂T V V
∂T dT (γ - 1) nR (γ - 1)
vì S = const nên   = = -T. . = -T
∂V S dV nR V V
dT (γ - 1) dT dV
→ = -T → = -(γ - 1)
dV V T V
dT dV
⇔ = -(γ - 1)  → lnT = -(γ - 1) lnV + const
T V
→ TV(γ-1) = const, khi S = const hay phuong trinh doan nhiet
2. Tìm Φ, V, S, CP, biết S → 0 khi T → 0
∂W αT2
CP =   =3
∂T P P
∂S ∂S 3 αT
mà CP = T   →   =
∂T P ∂T P P
3 αT 3 αT2
⇔  dS =  dT ⇔ S = + f (P)
P 2P
3 αT2
vì S → 0 khi T → 0 nên f (P) = 0. Suy ra S =
2P
αT2 3 αT2 αT3

Φ = W - TS = -T =-
P 2P 2P
∂Φ αT3
V=  =
∂P S 2 P2
3. Một khối khí lý tưởng phân tử gồm hai nguyên tử có thể tích trung bình 10-9 mm3,
nhiệt độ trung bình bằng 300 K. Biết rằng
thăng giáng tương đối của nhiệt độ của khối khí δT = 13 %
Hãy tính áp suất P và thăng giáng tương đối δV của thể tích của khối khí
Cho hằng số Boltzmann kB = 1, 38.10-23 (J / K)
kB T 2 kB T 2 kB T 2 2 T2
(ΔT)2 = = = =
CV n. iR
2
N iR
N
. 2
iN
A
(ΔT)2 2 2 2
Từ đó, δT = = → N= = = 23.6686 (hạt)
T iN iδT2 5. δT2
kB T2 kB T2 kB T 2 2 T2
(ΔT)2 = = = =
CV n. iR
2
N iR
N
. 2
iN
A
(ΔT)2 2 2 2
Từ đó, δT = = → N= = = 23.6686 (hạt)
T iN iδT2 5. δT2
NkB T
→P= = 0.097988 N  m2
V
NkB T
Từ phương trình khí lý tưởng : V (P) =
P
∂V NkB T -V
→   =- =
∂P T P2 P
∂V kB TV
→ (ΔV)2 = -kB T   =
∂P T P
(ΔV)2 kB T 1
→ δV = = = = 20.5548 %
V PV N
12/24/2017
19
Câu 2 : một khối khí lý tưởng phân tử gồm 2 nguyên tử có
V = 10-18 m3, P = 0.1 N  m2
δT = 0.13
Xác định T_ δV và δN
kB T 22 kB T 2 kB T 2 2 T2
Thăng giáng của nhiệt độ (ΔT) = = = Nik =
Cv n × iR B iN
2 2
2 T2
(ΔT)2 iN 2
→ δT = = =
T T2 iN
Từ giả thiết δT = 0.13 và do Khối khí này gồm 2 nguyên tử nên i = 5

→ N = 23.6686 hạt
Áp dụng phương trình khí lý tưởng PV = NkB T
Thay các giá trị P _ V ở giả thiết và N ở trên → T = 306.16 K
* Thăng giáng của thể tích

∂V
(ΔV)2 = -kB T  
∂P T
Dựa vào phương trình khí lý tưởng nên :
∂V ∂ NkB T -V
  =   =
∂P T ∂P P T P
kB TV
→ (ΔV)2 =
P
→ thăng giáng tương đối của thể tích
kB TV
(ΔV)2 P kB T 1
δV = = = = = 20.5548 %
V V2 PV N
* Thăng giáng của số hạt

(ΔN)2 ≈ N
(ΔN)2 N 1
→ δV = = = = 20.5548 %
N N2 N
3. Q và F
-∑N
N
-En i=1 εni -εni
* Tổng thống kê Q =  ⅇ kB T =  ⅇ kB T =   ⅇk BT
n1,n2... n1,n2... i=1 n1,n2...

2 GIAI DE VLTK 2016 to 2017.nb
N 1
-n+ 2  ℏω
=  ⅇ kB T = (Q1)N
i=1 n1,n2...
Với Q1 = Q2 =. .. QN và
-ℏω
∞ 1
-n+ 2  ℏω -ℏω -3 ℏω -5 ℏω ⅇ2kBT
Q1 =  ⅇ kB T =ⅇ 2 kB T +ⅇ 2 kB T +ⅇ 2 kB T + ... = -ℏω
n1 =0 1 - ⅇk BT
-ℏω N
ⅇ2k BT
→ Q= -ℏω
1 - ⅇk BT
-ℏω N
ⅇ2k BT
* Năng lượng tự do F = -kB TlnQ = -kB Tln -ℏω

1 - ⅇk BT
-ℏω -ℏω Nℏω -ℏω

= -NkB T - ln 1 - ⅇ k T  = + NkB Tln 1 - ⅇ k T 
B B
2 kB T 2
Câu 1 :
* Trình Bày PB Fermi - Dirac
Phân bố Fermi - Dirac

nk : số lấp đầy
nk : số hạt trung bình ở trạng thái lượng tử k
Số hạt của hệ N = ∑k nk
→
EnN = ∑k εk nk
Tính
∞
μN-EnN
Ω = -kB TlnZ, với Z = ⅇ kB T
n,N
∂Ω
Thế nhiệt động Ω = F - μ N = -kB TlnZ → N = - 
∂μ T,V
μN-EnN μ (∑k nk )-∑k εk nk ∑k (μ-εk ) nk
→ Z=  ⅇ kB T =  ⅇ kB T =  ⅇ kB T
n1,n2,... n1,n2,... n1,n2,...
(μ-εk ) nk
=  ⅇ kB T
k nk
GIAI DE VLTK 2016 to 2017.nb 3
(μ-εk ) nk
→ Ω = -kB TlnZ = Ω = -kB T.ln ⅇ kB T
k nk
∂Ω ∂ (μ-ε ) n k k
→ N = -  =  kB T. lnⅇ k T  B
∂μ T,V k
∂μ n k
∂ (μ-ε ) n k k
= nk, trong đó nk = kB T. lnⅇ k T  B
k
∂μ n k
A. Phân bố Fermi - Dirac

Xét Spin S = 1 / 2, 3 / 2, ... Mỗi trạng thái lượng tử không quá 1 hạt
Nguyên lý loại trừ Pauli : nk = 0, 1
1
(μ-εk ) nk (μ-εk )
→ ⅇ kB T = 1+ⅇ kB T
nk =0
Kết luận
∂ (μ-ε ) 1 k
→ nk = kB T. ln1 + ⅇ k T  = B
(μ-ε )
∂μ ⅇ- k T + 1 B
k
(nk < 1 : thoả mãn nguyên lý Pauli)
* Trình bày phân bố CHÍNH TẮC LƯỢNG TỬ
Phân bố Chính tắc lượng tử

Hệ vi mô là hệ con của một hệ lớn cô lập
* Giả sử hệ lớn ở trạng thái cân bằng
E = E : Xác suất xảy ra rất lớn
E ≠ E : Xác suất xảy ra rất nhỏ
→ E ∈ [E, E + δE]
N rất lớn →
nhiều trạng thái lượng tử khác nhau dày đặc rất nhiều trạng thái lượng tử
→ Xác suất để hệ nằm trong trạng thái lượng tử n,
hay E ∈ [E, E + δE] : ρn (En) = ρnn
1. VẬT LÝ THỐNG KÊ CỔ ĐIỂN :
-E
ρ (q, p) = A.ⅇ k T B
 
2. Lượng tử hoá : E → H H φn = En φn
2.1 Thiết lập
4 GIAI DE VLTK 2016 to 2017.nb
ρ = A.ⅇ k T
-H
B
=  φn (q) ρ φn (q) ⅆq = A  φn (q)* ⅇ k T φn (q) ⅆq

-H
*
ρnn B

-H -En
2.2 CMR : ⅇ kB T φn (q) = ⅇ k T φn (q) B
xk x
∞
Ta có : ⅇ = 
k=0
k!

-H k k   
-H
 ∞  kB T  ∞  kB1 T  H.H ... .. H φn
ⅇ kB T φn =   φn =  
k=0
k! k=0
k!
k    k
∞ En. kB1 T  H.H ... .. H φn ∞  kEB nT  -En
=   =   φ n = ⅇ k T φn
B
k=0
k! k=0
k!

-H -En
→ ⅇ φn (q) = ⅇ k T φn (q)
kB T B
2.3 Kết luận

-En -En -En
ρnn = A  φn (q)* ⅇ k T φn (q) ⅆq = Aⅇ k T  φn (q)* φn (q) ⅆq = Aⅇ k
B B BT
-En
ρn = Aⅇ k BT
2.4 Chuẩn hoá

Điều kiện chuẩn hoá
∞ ∞
 -E n
ρn = 1 → A.ⅇ k T = 1 B
n n
∞
-En 1
Đặt Q = ⅇ k BT : là tổng thống kê chính tắc lượng tử → A =
n
Q
1 -E n
vậy ρn = ⅇk T, B
Q
F-En
F = -kB TlnQ → ρn = ⅇ k BT
∞
1 ∞ -E n
→ Năng lượng trung bình E = En ρn = En ⅇ k T B
n
Q n
Phân bố Chính tắc lượng tử
Hệ vi mô là hệ con của một hệ lớn cô lập
* Giả sử hệ lớn ở trạng thái cân bằng
E = E : Xác suất xảy ra rất lớn
E ≠ E : Xác suất xảy ra rất nhỏ
→ E ∈ [E, E + δE]
N rất lớn →
nhiều trạng thái lượng tử khác nhau dày đặc rất nhiều trạng thái lượng tử
→ Xác suất để hệ nằm trong trạng thái lượng tử n, hay E ∈ [E, E + δE] : ρn (En) = ρnn
1. VẬT LÝ THỐNG KÊ CỔ ĐIỂN :
-E
ρ (q, p) = A.ⅇ k T B
 
2. Lượng tử hoá : E → H H φn = En φn
2.1 Thiết lập

ρ = A.ⅇ k T
-H
B
=  φn (q) ρ φn (q) ⅆq = A  φn (q)* ⅇ k T φn (q) ⅆq

-H
*
ρnn B

-H -En
2.2 CMR : ⅇ kB T φn (q) = ⅇ k T φn (q)
B
xk x
∞
Ta có : ⅇ = 
k=0
k!
 k k   
-H
 ∞  k-H
BT
 ∞  kB1 T  H.H ... .. H φn
ⅇ kB T φn =   φn =  
k=0
k! k=0
k!
k    k
∞ En. kB1 T  H.H ... .. H φn ∞  kEB nT  -En
=   =   φ n = ⅇ k T φn
B
k=0
k! k=0
k!

-H -En
→ ⅇ φn (q) = ⅇ k T φn (q)
kB T B
2.3 Kết luận

-En -En -En
ρnn = A  φn (q)* ⅇ k T φn (q) ⅆq = Aⅇ k T  φn (q)* φn (q) ⅆq = Aⅇ k
B B BT
-En
ρn = Aⅇ k BT
2.4 Chuẩn hoá

2 PHAN BO THONG KE.nb
Điều kiện chuẩn hoá

∞ ∞
 = 1 → A. ⅇ k-ET = 1
ρ
n
 n  B
n n
∞
-En 1
Đặt Q = ⅇ k BT : là tổng thống kê chính tắc lượng tử → A =
n
Q
1 -E n
vậy ρn = ⅇk T, B
Q
F-En
F = -kB TlnQ → ρn = ⅇ k BT
∞
1 ∞ -E n
→ Năng lượng trung bình E = En ρn = En ⅇ k T B
n
Q n
Phân bố Maxwell - Boltzmann Lượng tử

1. Thiết lập
Xét chất khí lượng tử với tư cách là một hệ chính tắc lượng tử
∞
-En
ρn = Aⅇ kB T , với En = εk, εk : năng lượng của một hạt ở trạng thái lượng tử k
k
∞ ∞
-∑kεkT -εk
→ ρn = Aⅇ kB
= A ⅇ k BT
k
∞ ∞ ∞ ∞
-εk -εk
đặt A = Ck → ρn = A ⅇ kB T = Ck ⅇ kB T  = (ρ(εk))
k k k k
-εk -εk
ρ(εk) = Ck ⅇ k T = Cⅇ k T (Ck = C) : Phân bố Maxwell - Boltzmann Lượng tử
B B
Khi chỉ có động năng : Phân bố Maxwell Lượng tử

Khi chỉ có thế năng : Phân bố Boltzmann Lượng tử
2. Chuẩn hoá → Kết luận

∞ ∞
-εk
Chuẩn hoá : ρk = 1 ⇔ C ⅇ k BT =1
k k
∞
1 -ε k
→ C = , với q1 = ⅇ k T : Tổng thống kê cho 1 hạt B
q1 k
PHAN BO THONG KE.nb 3
-εk 1 -ε k
Kết luận : Hàm phân bố : ρ(εk) = Cⅇ k BT = ⅇk T B
q1
Phân bố chính tắc suy rộng lượng tử

1. Thiết lập
Q (năng lượng
N : số hạt
→ E ∈ [E, E + δE], N ∈ [N, N + δN]
Mục đích :

Giải quyết
μN-En
 
μ N-H

 
 
μ N-H
* 
ρnN,nN =  φnN ρ φnN ⅆq = A  φnN ⅇ k T φnN ⅆq
* B
 
μ N-H μN-EnN
 
μ N-H k k
 
μ N-H
∞  kB T  ∞  kB1 T       
ⅇ kB T φnN =  φnN =  μ N - H.μ N - H ...μ N - H φnN
k=0
k! k=0
k!
k
∞  kB1 T 
= [μN - EnN].[μN - EnN] ...[μN - EnN] φnN
k=0
k!
k
∞  kB1 T  μN-EnN
= [μN - EnN]k φnN = ⅇ kB T φnN
k=0
k!
 
μ N-H μN-EnN
ρnN,nN = A  φnN ⅇ * kB T φnN ⅆq = A. φnN* ⅇ kB T φnN ⅆq
μN-EnN μN-EnN
= A.ⅇ kB T
 φnN φnN ⅆq = A.ⅇ
* kB T
μN-EnN
Kết luận : Hàm phân bố chính tắc suy rộng ρnN,nN = ρnN = A.ⅇ kB T
Điều kiện chuẩn hoá :

∞ ∞
μN-EnN
ρnN = 1 → A ⅇ kB T =1
n,N n,N
∞
1 μN-E nN
→ A = , với Z = ⅇ k T : Tổng thống kê chính tắc suy rộng lượng tử

B
Z n,N
1 μN-E nN
→ ρnN = ⅇ kT B
Z
∞
1 ∞ μN-E nN
E = EnN ρnN = EnN ⅇ k T B
n,N
Z n,N
∞
1 ∞ μN-E nN
N = NnN ρnN = NnN ⅇ k T B
n,N
Z n,N
Thế nhiệt động Ω = F - μ N = E - TS - μ N
-Ω
→ Ω = -kB TlnZ → Z = ⅇ k BT
Ω+μN-EnN
→ ρnN = ⅇ kB T
Phân bố Fermi - Dirac và Bose - Einstein

nk : số lấp đầy
nk : số hạt trung bình ở trạng thái lượng tử k

Số hạt của hệ N = ∑k nk
→
EnN = ∑k εk nk
Tính
∞
μN-EnN
Ω = -kB TlnZ, với Z = ⅇ kB T
n,N
∂Ω
Thế nhiệt động Ω = F - μ N = -kB TlnZ → N = - 
∂μ T,V
μN-EnN μ (∑k nk )-∑k εk nk ∑k (μ-εk ) nk
→ Z=  ⅇ kB T =  ⅇ kB T =  ⅇ kB T
n1,n2,... n1,n2,... n1,n2,...
(μ-εk ) nk
=  ⅇ kB T
k nk
(μ-εk ) nk
→ Ω = -kB TlnZ = Ω = -kB T.ln ⅇ kB T
k nk
∂Ω ∂ (μ-ε ) n k k
→ N = -  =  kB T. lnⅇ k T  B
∂μ T,V k
∂μ n k
∂ (μ-ε ) n k k
= nk, trong đó nk = kB T. lnⅇ k T  B
k
∂μ n k
A. Phân bố Fermi - Dirac

Xét Spin S = 1 / 2, 3 / 2, ... Mỗi trạng thái lượng tử không quá 1 hạt
Nguyên lý loại trừ Pauli : nk = 0, 1
1
(μ-εk ) nk (μ-εk )
→ ⅇ kB T = 1+ⅇ kB T
nk =0
Kết luận
∂ (μ-ε ) 1 k
→ nk = kB T. ln1 + ⅇ k T  = (μ-ε )
B
∂μ ⅇ- k T + 1 B
k
(nk < 1 : thoả mãn nguyên lý Pauli)

B. Phân bố Bose - Einstein
Spin S = 0, 1, 2, ..
Theo nguyên lý loại trừ Pauli : nk = 0, 1, 2, ...
∞
(μ-εk ) nk (μ-εk ) 2 (μ-εk )
ⅇ kB T = 1+ⅇ kB T +ⅇ kB T + ...
nk =0
1
= (μ-εk )
1-ⅇ kB T
(μ-εk )
∞
∂ (μ-ε ) n ∂ 1 k k 1 ⅇkT B
→ ln  ⅇ k T  = lnB  = ×
∂μ n =0 ∂μ 1 - ⅇ (μ-ε
k T
)
kB T 1 - ⅇ (μ-ε
k T
)
B
k
B
k
Kết luận
∂ (μ-ε ) n 1 k k
→ nk = kB T. lnⅇ k T  = (μ-ε )
B
∂μ nk ⅇ- k T - 1 B
k
Thăng giáng của các đại lượng nhiệt động

 
ΔU = A + Q + A, với A : công do hệ nhận được từ trường thăng giáng
 
ΔU = -PΔV + TΔS + A → A = ΔU + PΔV - TΔS

Thế năng của hệ trường thăng giáng Et = A = ΔU + PΔV - TΔS
→ Xác suất để hệ có Et Phân bố Boltzmann
-Et -(ΔU+PΔV-TΔS)
ρ (ΔU, ΔS, ΔV, ΔP) = C.ⅇ k BT = C.ⅇ kB T
Tính
U = U (S, V)
1.
∂U ∂U
→ ΔU =   ΔS +   ΔV
∂S V ∂V S
1 ∂2 U 2 ∂2 U 2 ∂2 U
+ × (ΔS) + (ΔV) + 2 (ΔS) (ΔV)
2 ∂S2 ∂V2 ∂S ∂V
1 ∂2 U 2 ∂2 U 2 ∂2 U
→ ΔU = TΔS - PΔV +  (ΔS) + (ΔV) + 2 (ΔS) (ΔV)
2 ∂S2 ∂V2 ∂S ∂V
∂2 U ∂2 U ∂2 U
 ∂S2  (ΔS)2 + ∂V2  (ΔV)2 +2  ∂S ∂V  (ΔS) (ΔV)
-
→ ρ (ΔU, ΔS, ΔV, ΔP) = C.ⅇ 2 kB T
∂U ∂2 U ∂2 U
Ta có : Bởi vì : Δ  = (ΔS) + (ΔV)
∂S ∂S2 ∂S ∂V
∂U ∂2 U ∂2 U
và Δ  = (ΔV) + (ΔS)
∂V ∂V2 ∂S ∂V
→ Vậy :
∂2 U 2 ∂2 U 2 ∂2 U
(ΔS) + (ΔV) + 2 (ΔS) (ΔV)
∂S2 ∂V2 ∂S ∂V
∂U ∂U
= Δ  ΔS + Δ   ΔV
∂S ∂V
∂U ∂U
Δ  ∂S  ΔS+Δ  ∂V  ΔV ΔTΔS-ΔPΔV
-
ρ (ΔU, ΔS, ΔV, ΔP) = C.ⅇ 2 kB T = C.ⅇ- 2 kB T
Tính giá trị hàm phân bố
* 1. T, V độc lập
∂S ∂S
S (T, V) → ΔS =   ΔT +   ΔV
∂T V ∂V T
∂P ∂P
P (T, V) → ΔP =   ΔT +   ΔV
∂T V ∂V T
ΔTΔS ∂S
=  ∂T  V (ΔT)2 +  ∂V
∂S
 T (ΔV) (ΔT)
→
ΔPΔV ∂P
=  ∂T ∂P
 V (ΔV) (ΔT) +  ∂V  T (ΔV)2
∂S ∂P
→ ΔTΔS - ΔPΔV =   (ΔT)2 -   (ΔV)2
∂T V ∂V T
∂S ∂P
 ∂T  (ΔT)2 - ∂V  (ΔV)2
- ΔTΔS-ΔPΔV - V T
→ ρ (ΔU, ΔS, ΔV, ΔP) = C.ⅇ 2k T B = Cⅇ 2 kB T
Đặt C = ab
ΔT = T - T
ΔT = V - V
∂S 2 ∂P 2
 ∂T  T-T  ∂V  V-V
V T
-
→ ρ (T, V) = aⅇ 2 k T .bⅇ 2 k B B T = ρ (T).ρ (V)
Trong thăng giáng nhỏ Gauss có dạng
-β
(x-x)2
-(x-x)2 1
ρ (x) = Aⅇ 2 = Aⅇ 2 (Δx) , với β =
2
(Δx)2
∂S 2
- ∂T  T-T
V
* ρ (T) = aⅇ 2 kB T
∂S
1 CV  ∂T V 2 kB T 2
→ = = → (ΔT) =
2 (ΔT)2 2 kB T 2 kB T2 CV
∂P 2
- ∂V  V-V
T
-
* ρ (V) = bⅇ 2 kB T
∂P
1 - ∂V T kB T ∂V
→ = → (ΔV)2 = - = -kB T  
2 (ΔV)2 2 kB T ∂P
 ∂V T ∂P T
* 2. S, P độc lập
ΔTΔS-ΔPΔV
ρ (ΔU, ΔS, ΔV, ΔP) = C.ⅇ- 2 kB T
∂T ∂T
T (S, P) → ΔT =   ΔS +   ΔP
∂S P ∂P S
∂V ∂V
V (S, P) → ΔV =   ΔS +   ΔP
∂S P ∂P S
ΔTΔS =  ∂T 2 ∂T
∂S  P (ΔS) +  ∂P  S (ΔP) (ΔS)
→
ΔPΔV =  ∂V ∂V 2
∂S  P (ΔP) (ΔS) +  ∂P  S (ΔP)
∂T ∂V
→ ΔTΔS - ΔPΔV =   (ΔS)2 -   (ΔP)2
∂S P ∂P S
∂T ∂V
 ∂S  (ΔS)2 - ∂P  (ΔP)2
- ΔTΔS-ΔPΔV - P S
→ ρ (ΔU, ΔS, ΔV, ΔP) = C.ⅇ 2k T B = Cⅇ 2 kB T
Đặt C = ab
ΔS = S - S
ΔP = P - P
∂T 2 ∂V 2
 ∂S  S-S  ∂P  P-P
P S
-
→ ρ (S, P) = aⅇ 2 k T .bⅇ 2 k T = ρ (S).ρ (P)
B B
Trong thăng giáng nhỏ Gauss có dạng

-β 2 -(x-x) 1 2
ρ (x) = Aⅇ 2 (x-x) = Aⅇ 2 (Δx) , với β = 2
(Δx)2
∂T 2
 ∂S  S-S
P
-
* ρ (S) = aⅇ 2 kB T
1  ∂T
∂S  P ∂S
→ = → (ΔS)2 = kB T   = kB CP
2 (ΔS)2 2 kB T ∂T P
∂V 2
- ∂P  P-P
S
-
* ρ (P) = bⅇ 2 kB T
1 - ∂V
∂P  S kB T ∂P
→ = → (ΔV)2 = - = -kB T  
2 (ΔP)2 2 kB T  ∂V ∂V S
∂P  S
Cơ chế thăng giáng
Xết hệ vĩ mô, đại lượng vật lý x, x ≠ x : nhỏ

→ ρ (x) = CΔΓ (x) = Cⅇσ (x)
∂σ 1 ∂2 σ 2
Khai triển taylor σ (x) = σ (x) + x=x (x - x) + x=x (x - x) + ...
∂x 2 ∂x2
∂2 σ
đặt - β = x=x < 0
∂x2
1
→ σ (x) = σ (x) - β (x - x)2
2
1 2 -β (x-x)2
→ ρ (x) = Cⅇσ (x) = Cⅇσ (x)- 2 β (x-x) = Aⅇ 2
∞ ∞ -β (x-x)2 2π
Điều kiện chuẩn hoá : 1 =  ρ (x) ⅆx = A  ⅇ 2 ⅆx = A.
-∞ -∞ β
β
→ A=
2π
β -β (x-x) 2
→ ρ (x) = ⅇ 2
2π
Ta có :
∞ β ∞ -β (x-x) 1 2
(Δx)2 =  (x - x)2 ρ (x) dx =  (x - x)2 ⅇ 2 dx =

-∞ 2 π -∞ β
1
→ β=
(Δx)2

(vuquangnguyen2016) - Vật Lý Thống kê- PGS. Nguyễn Nhật Khanh - 2018

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(vuquangnguyen2016) - Vật Lý Thống kê- PGS. Nguyễn Nhật Khanh - 2018

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Câu 1

* Phân bố chính tắc suy rộng lượng tử

tương ứng năng lượng En trong N hạt

Điều kiện chuẩn hoá :

→ A = , với Z = ⅇ k T : Tổng thống kê chính tắc suy rộng lượng tử

E = EnN ρnN = EnN ⅇ k T B

N = NnN ρnN = NnN ⅇ k T B

* Thăng giáng Gauss

Trong đó, A = Cⅇσ (x)

(Δx)2 =  (x - x)2 ρ (x) dx =  (x - x)2 ⅇ 2 dx =

Thăng giáng của nhiệt độ

Do khối khí lý tưởng gồm 2 nguyên tử nên i = 5

* Thăng giáng của thể tích

Out[2]= {{x → 23.6686}}

ĐỀ KIỂM TRA CUỐI HỌC KÌ I (2014 – 2015)

Câu 1: Thí sinh được quyền chọn câu 1a hoặc 1b:

Câu 2: a) Chứng minh hệ thức nhiệt động:

tương ứng năng lượng En trong N hạt

Cơ chế thăng giáng

* Thăng giáng Gauss

Xết hệ vĩ mô, đại lượng vật lý x, x ≠ x : nhỏ

Trong đó, A = Cⅇσ (x)

THiết lập đại lượng nhiệt động

∂P ∂(P, V) ∂(P, V) 1 ∂(S, V) 1 ∂P ∂S CV ∂T

2. Tìm Φ, V, S, CP, biết S → 0 khi T → 0

αT2 3 αT2 αT3

Từ giả thiết δT = 0.13 và do Khối khí này gồm 2 nguyên tử nên i = 5

* Thăng giáng của thể tích

* Thăng giáng của số hạt

n1,n2... n1,n2... i=1 n1,n2...

* Năng lượng tự do F = -kB TlnQ = -kB Tln -ℏω

-ℏω -ℏω Nℏω -ℏω

* Trình Bày PB Fermi - Dirac

Phân bố Fermi - Dirac

n1,n2,... n1,n2,... n1,n2,...

= nk, trong đó nk = kB T. lnⅇ k T  B

A. Phân bố Fermi - Dirac

(nk < 1 : thoả mãn nguyên lý Pauli)

* Trình bày phân bố CHÍNH TẮC LƯỢNG TỬ

Phân bố Chính tắc lượng tử

=  φn (q) ρ φn (q) ⅆq = A  φn (q)* ⅇ k T φn (q) ⅆq

2.3 Kết luận

2.4 Chuẩn hoá

→ Năng lượng trung bình E = En ρn = En ⅇ k T B

=  φn (q) ρ φn (q) ⅆq = A  φn (q)* ⅇ k T φn (q) ⅆq

2.3 Kết luận

2.4 Chuẩn hoá

Điều kiện chuẩn hoá

→ Năng lượng trung bình E = En ρn = En ⅇ k T B

Phân bố Maxwell - Boltzmann Lượng tử

Khi chỉ có động năng : Phân bố Maxwell Lượng tử

2. Chuẩn hoá → Kết luận

→ C = , với q1 = ⅇ k T : Tổng thống kê cho 1 hạt B

Kết luận : Hàm phân bố : ρ(εk) = Cⅇ k BT = ⅇk T B

Phân bố chính tắc suy rộng lượng tử

tương ứng năng lượng En trong N hạt

Điều kiện chuẩn hoá :

→ A = , với Z = ⅇ k T : Tổng thống kê chính tắc suy rộng lượng tử

E = EnN ρnN = EnN ⅇ k T B

N = NnN ρnN = NnN ⅇ k T B

Phân bố Fermi - Dirac và Bose - Einstein

nk : số hạt trung bình ở trạng thái lượng tử k

n1,n2,... n1,n2,... n1,n2,...