ं े एक पेरणादायी प

पुलच
cooldeepak.blogspot.in/2010/11/blog-post_22.html

पु लं या पिह या मिृ तिदना या िदवशी लोकस ेने एक लेख पकािशत केला होता याम ये पु.ल. आिण सुनीताबाई यां या या
दे या या आनंदाचं अितशय िनमळ िववरण वत: पु लंनी एका प ातून केलेलं आहे. या प ात पु लं सग या आयु याचं सार
सांगनू जातात. आपण जगायला का आलो इथपासून ते आयु याचा सवो क ट िबंद ू इथवर ते सारं सांगतात.या प ाचं िनिम
ही तसं वेगळं आहे. पुलचं े नातेवाईक, चंद ू ठाकूर हे ल करात – हवाई दलात होते. यां या जवळ या िम ाचं िवमान
अपघातात िनधन झालेलं होतं. अशा पसंगी आयु याब लच िनराशा वाटू न यांनी पुलन ं ा एक प िलिहलं.
याचंच हे उ र -

१० जुलै १९५७,
िपय चंद ू

रा ीचे पावणे अकरा वाजले आहेत आिण मी रेिडओतून एक संगीितकेचा काय म पो यूस क न आताच घरी आलो आहे.
तुझे प वाचले. सुनीता सातार्याला बाबांकडे गेली आहे. वा तिवक प ितला आहे पण तु या प ाला उ र िलहावेसे वाटले
हणून उ र िलहायला लगेच बसलो. मला गे या िक येक िदवसांत शांतपणे व थ बसायला फु रसदच िमळाली नाही. हा
ऑपेराच घे. गेले आठ िदवस मी राबतो आहे. आज ९ ३० ते १० हा काय म झाला. वर हवेत िव न गेल.े मला फ त
थकवा उरला आहे. मी िवचार केला – फ त थकवा च उरला आहे का?

वा तिवक िवचार केलाही नसता. लाथ मा न वळकटी उघडली असती आिण घोरायलाही लागलो असतो. पण तु या प ाने
थकले या अव थेतही िवचार करायला लावले. आिण जसजसा िवचार येईल तसतसा मी िलिहणार आहे. िकंवा पेन आिण
कागदा या सहा याने िवचार करणार आहे.

तु या सव प ाचा सारांश हाच आहे की हे सारे आहे तरी काय? जु या लोकांनीही हा प न िवचा न घेतला आहे. क वम?
कु त: आयात:? तू कोण आहेस? कु ठू न आला आहेस?

पण सग यात मह वाचा प न मला वाटतं हा नाही. तू कशासाठी आला आहेस हा प न मह वाचा आिण का ट पासून
िवनोबांपयत सवजण या प नाचं उ र शोधत आहेत. या थोरां या मानानं आपण अ पमतीच. पण तू कशासाठी आला
आहेस? हा प न सुच याचं भा य यांना यांना लाभलं; ते तु या प ामुळं तुलाही लाभलं आहे, असं मला वाटलं; ते ध य
आहेत. हा महान प न आहे. मना या महान अव थेत हा प न सुचतो.

तुझं िवमान यापमाणे जिमनीवर वत:चा पंखा नुसताच िफरवीत रािहलं तर याला अथ नाही याचपमाणे मन देखील
जाग या जागी नुसतं घुमत रािहलं तर याला िकंमत नाही. जिमनीवरचे पायच सोडू न एक उ डाण यावं लागतं आिण
अिल तपणाने भूगोल पािह यासारखा जीवनाचा िवचार करावा लागतो.

पण हा िवचार करताना आप याला याचे उ र दे याची ताकद आहे, अशा अहंकारानं जर िवचार सु झाला तर उ र
ू िनमम हावं लागतं आिण घोडे पड खाते ते इथेच.
कधीच सापडत नाही. याला संपण

तू तु या प ात अिखल ी जातीला अ यंत हीन लेखन ू मोकळा झाला आहेस. बायका मूख! का – तर तुला यां यात
अिजबात अथ आढळत नाही. पण अशाच तुला मूख वाटले या बाईचं छोटं पोर पािहलं आहेस न तू? याचं ती सव व आहे
कारण या या सुखदु:खाशी ित या इतकं कोणी रममाण झालं नाही. आिण माणसाला काय हवं असतं ठावूक आहे? वत: शी
एक प होणारं दुसरं कोणीतरी! काय भयंकर अहंकार आहे नाही?

तु याशी वत:चं ‘ व’ व िवस न आपलं सव व अपण करणारी य ती हवी आहे. पण तू असा िवचार केला आहेस का? तू
कु णा यात तुझा ‘ व’ अपण करायला तयार आहेस का? िनमम होऊ शकतोस का? नाही! तू होऊ शकत नाहीस. मी होऊ
शकत नाही. होऊ शकतात फ त ि या. यांची तुला अजून ओळख पटली नाही.

1/3
तुझी आई पहा. ती आ पांसाठी जगते. ितला वैयि तक मह वाकां ा नाही. सुनीता वतं पणे खूप गो टी क शकली असती.
ित यात असामा य बु दीम ा आहे. पण ितने आपले सव व मा यासाठी ठे वले. मा यािशवाय ितला िवचार नसतो. इतके
आपण पु ष समपणा या वर या अव थेला नाही जाऊन पोहोचत. दु:खे िनमाण होतात ती इथे!

तू सदैव म ृ यू या छायेत वावरत असतोस. मी देखील ऑिफसम ये रोज सोनापुराव न जातो. अनेकांची अंितमया ा मला
िदसते. िवचार येतो सारा अ टाहास यासाठीच का करायचा? िलहायचं – नाटकं िलहायची – िवनोदी सािह य िलहायचं-
गायचं – गाणी करायची – कशासाठी? शेवट तर ठरलेलाच आहे. पण हे सारे िवचार कु ठू न उ प न होतात. याची गंगो ी
कोणती? याची गंगो ी आप या अहंकारात आहे. मी आहे तर जग आहे. िकंबहुना सारं मला आवडेल असं असलं तरच या
अि त वाला िकंमत आहे. या िवचारातून न की काही संभवत असेल तर दु:ख! िनराशा!. तुला अस या िनराशेने घेरले आहे.

तुला वाटतं मी लाईंग का करावं? चंद ू – कारकु नांनी तरी मानेचा काटा मोडेपयत का िझजावं? भं यांनी संडास साफ का
करावे? ि यांनी बाळं तपणा या यातना का भोगा या? इतकंच काय गाणा यांनी का गावं? िच कारांनी िच ं का काढावी?
जगात कु णी कु णाला दु:ख का ावं या प नाइतकाच जगात कु णी कु णाला आनंद तरी का ावा हा प न िवचारता
ये यासारखा आहे. शहा यांनी या प ना या मागे लागू नये. कारण हे सारं काय आहे कशासाठी आहे याचं उ र कु णालाही
सापडलं नाही. हे आहे हे असं आहे. यात आप याला होऊन अथ िनमाण करायचा आहे. नाही तरी फूल हणजे काय असतं?
काही ीकेसर काही पुक ं े सर एक मऊमऊ तुक यांचा पुजं का एवढंच ना? पण आपण याला अथ िदला. कु णी ते पेयसीला
िदलं. कु णी देवाला िदलं. कु णी वत: या कोटाला लावलं आिण फु लाला अथ आणला. जीवनालाही असाच अथ आणावा
लागतो. आिण तो अथ काहीतरी घे यात नसून काहीतरी दे यात असतो. जीवनाला आपण काहीतरी ावे लागते. अगदी
िनरपे बु दीने ावे लागते. आिण मग जीवनाला अथ येतो.

हवेत िवरणा या अ पजीवी वरांची संगीितका आज नदीत दीपदान करतात तशी मी सोडली. कु णाला आवडेल कु णाला
नावडेल. कु णी माना डोलावतील कु णी नाकं मुरडतील. मला याचं दु:ख वा आनंद होता कामा नये. दु:ख झाले पािहजे ते
देताना झाले या चुकांच,े अपूण वा या जाणीवेच.े आनंद झाला पािहजे ते करताना झाले या त मयतेचा! ब स. एवढे च
कर यासाठी आपण इथे आलो आहे.
तुकोबा हणतात यािचसाठी केला होता अ टाहास, शेवटचा दीस गोड हावा. मी हणतो रोजचा दीस गोड हावा हा
अ टाहास हवा. कारण रोज यातला कोणता िदवस शेवटचा आहे हे कधी कु णाला आधी कळलं आहे? आईला पोरापासून
काही घे याचा आनंद कु ठे असतो? पोराला ज म यापासून ती देत येते. तू कधी वास पीत असताना गाईचे समाधानी यान
पािहले आहेस का?

जीवनाचा मळा आपण िशंपावा. उगवलं तर उगवलं मग कु ठ याही ात तू ऐस. वैमािनक ऐस अगर हमाल ऐस. बोजा
टाकायचाच आहे. तो आनंदाने टाकावा. वैतागा या िठण या लगेच पायाखाली िवझवा या. वैताग कंटाळा मलाही येतो. ुदपणा
िदसतो. वाथ िदसतो. पण तसा आप यातही कु णाला आढळणार नाही ना याची िचंता असावी. हणजे मग जग याला धार
येते. मनाचा आ ल झडतो.

तू हे िफलॉसॉफर वाच यापे ा लिलत लेखक वाच. डो टोव की – गोक – िडक स – शे सिपयर वाच. जीवनाला रंग देणारी
माणसे ही. त व यांचं आिण माझं कधीच सूत जमलं नाही. शू याला भागत बसणारी मंडळी करायची आहेत काय? यापे◌् ा
तु या दारासमोर फु लबाग करायला लाग! जीवनाचा आनंद अ रा या कु पीतले झाकण उघड यासारखा दरवळायला लागेल
आिण ऐसा मझा येईल!

ल न ज र कर पण गिरबा या रिसक सालस पोरीशी कर. ितला िच कला येत असावी. ितला ते नाहीतर संगीत यावं. पण
केवळ िदखाऊ ऍकि लशम स न हेत हं. अगदी ख या ितला आप या कलांची जोपासना करता येईल अशा वा यात ठे व.
ती तुला जीवनाचं नवं दशन घडवील आिण चंदोबा ही श ती फ त ीत असते. परमे वराची ही अगाध कृती आहे. सा या
िजवीताची जी पेरणा आहे, ती वत:ही हे पु कळदा िवसरते आिण वे यासारखे वागते. हे दुदव आहे.

तुझे सोबती अचानक गेले आिण तुला दु:ख झाले. साहिजक आहे. अंतमुख होणंही साहिजक आहे. तू हणतोस की their
deaths were not justified.

My dear boy, whose deaths are justifiable?

2/3
माझा एक भाऊ औषधां या अभावी वया या अकरा या वष वारला. माझे वडील अ यंत िन यसनी होते, िन पाप होते,
पामािणक होते. ते प नाशी या आधी दयिवकाराने वारले. परवा मुबं ईत गोळीबारात माणसं मेली. आिण िहरोिशमा? याब ल
िलहायला हवं का?

या िदवशी ज माला येणं ज फाइबल होईल या िदवशी आपण मरणाचं जि टिफकेशन शोधत बसू. पण आज हाती
आले या णाचं सोनं करायचं आहे.

जीवना या या णांची मजा हीच की ते दुस याला िदले तर या जीवनाचं सोनं होतं नाहीतर शु द माती. आपलं जीवन
मातीमोल वाटायचं सु दा एकच कारण की मला दुस या या जीवनात सुख कसं देता येईल याचा िवचार अ व थ करीत नाही.
आिण तो यांना अ व थ करतो ते भा यवान जीवनाला अथ आणतात.

तुझं प मी सुनीताला पाठवीन. ितचं उ र तुला येईलच. १२ वाजत आले. आता थांबतो.

कळावे,

भाई.
---
मुळ ोत -- http://singletab.com/?p=1068

3/3