MECHANICS OF MATERIALS

Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

KİRİŞLERDE VE İNCE CİDARLI ELEMANLARDA KAYMA GERİLMELERİ

Göz önüne alınan bir kesitteki Normal ve Kayma gerilmelerinin

dağılımı statik denge denklemlerini sağlamalıdır:

Fx = ∫ σ x dA = 0 M x = ∫ ( y τ xz − z τ xy )dA = 0 Q noktasında
Fy = ∫ τ xy dA = −V M y = ∫ z σ x dA = 0 gerilmeler

Fz = ∫ τ xz dA = 0 M z = ∫ (− y σ x ) = M
V ’ye karşılık gelen kayma gerilmesi τxy =?

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 1

 MECHANICS OF MATERIALS
ACC ′A′
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

y Kesme kuvvetinden (V ) y a-a kesitindeki

a kayma akısı ve
x kaynaklanan kayma gerilmesi
dA kayma gerilmesi
A C B
A’ C’ y c VQ
q=
T.E
x z I
T.E
VQ
τ ort =
a It
P
M y Pxy Pxy
V σx = − z = − ; σ x dA = − dA
Iz Iz Iz
M
Pxy
H σx ∑ F x = 0; H + ∫ σ x dA = 0 H −∫
Iz
dA = 0
yC
Px yC
PQ x
H=
Izy = y1
∫ y dA ; ∫ y dA = A y = Q ⇒Iz
H=
y = y1
Burada Q, kesit alanının y1 ile c arasında kalan kısmının Tarafsız Eksene göre statik momentini ifade
etmektedir. H ise ACC ′A′ kısmının alt yüzeyindeki yatay kesme kuvvetini göstermektedir. O halde;
birim uzunluktaki kesme kuvveti veya kayma akısı (q):

H PQ VQ
q= = ; (P = V ) q=
x Iz I

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 2

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Kirişte ara yüzey kayma Örnek: Dikdörtgen kesit

gerilmesinin (τxy ) belirlenmesi:
Yatay düzlemde ∆A alanına etkiyen
kesme kuvveti ∆H ise ;
∆H
τ ort =
∆A
q ∆x
=
∆A
VQ ∆x
=
I t ∆x
VQ
τ ort =
It
VQ 3 V ⎛ y 2 ⎞
τ xy = = ⎜1 − ⎟
Kirişin dikey kesitinde alt ve üst Ib 2 A ⎜⎝ c 2 ⎟⎠
kenarlar boyunca τxy =0’dır. Tarafsız
3V
eksen üzerinde kayma gerilmesi τ max =
maksimum değerine ulaşır. 2A

z x

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 3

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek V Üç tahta parçası şekildeki gibi çivilenerek bir I profil

oluşturulmuştur. Çiviler arası mesafe (kiriş ekseni boyunca)
s=25 mm ve kesitteki düşey kesme kuvveti V = 500 N
olduğuna göre;
a) Her bir çivinin taşıdığı kesme kuvvetini bulunuz.
b) Eğer çivi yerine yapıştırıcı kullanılsaydı kesitteki gerilme
dağılımı nasıl olurdu?

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 4

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek Şekildeki kiriş kesiti üç parçanın

birbirlerine yapıştırılmasıyla elde
edilmiştir. Verilen kuvvetler kesitin
simetri düzleminde etkimektedir.
C’den geçen yatay eksene göre atalet
momenti I= 8.63 x 106 mm4
olduğuna göre; n-n kesitinde a ve b
bağlantı noktalarındaki ortalama
kayma gerilmelerini bulunuz.
A

RA=1.5 kN

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 5

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
Örnek
Şekildeki gibi yüklenen T kesitli kiriş
için kesitteki kayma gerilmesinin
dağılımını gösteriniz. P kuvvet hattı
düşey simetri ekseni ile çakışıktır.
400 mm

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 6

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

İnce cidarlı parçalarda kayma gerilmeleri

VQ
∆H = ∆x
I
∆H VQ
τ zx = τ xz ≈ =
t ∆x It
perde

VQ
Daha önce perde (web) kısmındaki τ xy =
flanş gerilmeler içinde aynı ifade elde edilmişti. It
τ xy ≈ 0 Flanş kısımlarında
NOT:
τ xz ≈ 0 Perde kısmında

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 7

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Kayma akımının (q) bir

kesitteki değişimi sadece
statik momentin (Q)
değişimine bağlıdır.

VQ
q =τt =
I

Bir I profildeki kayma gerilmeleri ve kayma akımı:

Kayma akımının (q)

kesitteki değişimi sıvıların
akışına benzemektedir.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 8

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
Örnek
Şekildeki bağlantıda çiviler arası mesafe (kiriş ekseni boyunca) s=30 mm ve düşey
kesme kuvveti V = 1200 N olduğuna göre; her bir çivinin taşıdığı kesme kuvvetini
bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 9

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
Örnek
Şekildeki bağlantıda çiviler arası mesafe (kiriş ekseni boyunca) s=45 mm ve düşey
kesme kuvveti V = 5kN olduğuna göre; her bir çivinin taşıdığı kesme kuvvetini
bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 10

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek V Şekildeki bağlantıda A-çivileri arası mesafe sA=75 mm, B-çivileri arası mesafe
sB=40 mm, tüm kesitin x-eksenine göre atalet momenti Ix=1504 x 106 mm4 ve
düşey kesme kuvveti V = 6 kN olduğuna göre; A ve B çivilerinde meydana gelen
kesme kuvvetlerini bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 11

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
Örnek
Şekildeki kesit 4 ahşap parçanın birbirlerine yapıştırılmasıyla elde edilmiştir. V = 5
kN’luk düşey bir kesme kuvveti için yapıştırma noktalarındaki (A ve B) ortalama
kayma gerilmelerini bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 12

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek
Şekildeki kesit çeşitli geometrideki ahşap parçaların birbirlerine
yapıştırılmasıyla elde edilmiştir. V = 5 kN’luk düşey bir kesme kuvveti için
yapıştırma noktalarındaki (A ve B) ortalama kayma gerilmelerini bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 13

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Simetrik olmayan yükleme ve Kayma Merkezi

Kesme kuvvet hattı kesitin simetri ekseni ile çakışmıyorsa; kesitte eğilmenin yanında burulma da
meydana gelir. Yani kesitte kesme kuvveti ve burulmadan dolayı kayma gerilmeleri, eğilmeden dolayı
normal gerilmeler meydana gelir.

• Düşey simetri düzlemindeki bir

yüklemede deformasyonlar simetri
düzleminde meydana gelir.
Burulma meydana gelmez.

My VQ
σx = − τ ort =
I It

• Kuvvet hattı simetri ekseni ile çakışmıyor.

Eğilme ile birlikte burulma da meydana
gelir.
My VQ
σx = − τ ort ≠
I It

• Simetrik olmayan yüklemede Burulmanın

meydana gelmemesi için yük Kayma
Merkezinden uygulanmalıdır.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 14

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
D B E
V VQ
τ ort = V = ∫ q ds F = ∫ q ds = − ∫ q ds = − F ′
It B A D
D B
VQ
G
veya τ = V = ∫ τ dA F = ∫ τ dA
It B A

t dA = t .ds
ds s

F h = Ve

• Eğer kuvvet Kayma Merkezi olarak adlandırılan O noktasından uygulanırsa; Düzey düzlemde
burulmasız eğilme gerçekleşir. Simetrik yüklemede olduğu gibi; kesme kuvvetinden dolayı kayma
gerilmeleri eğilme momentinden dolayı normal gerilmeler meydana gelir. Aksi takdirde
burulmadan kaynaklanan gerilmelerin de hesaplanması gerekir.
© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 15
 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek: Şekildeki U kesitin kayma merkezini belirleyiniz. b = 100 mm, h = 150 mm, t =4 mm.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 16

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
Örnek: Şekildeki yükleme için kesitte meydana gelen kayma gerilmesinin
dağılımını çiziniz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 17

 MECHANICS
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
Örnek:
P=10 kN luk kuvvet kesitin geometrik merkezinden etki etmektedir. Buna göre en
büyük kayma gerilmesi değerini (gerilme yığılmalarını ihmal ederek) bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 18

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek Şekilde verilen ince cidarlı (et kalınlığı t) kiriş kesiti için kayma merkezinin (O noktası) konumunu bulunuz.
AB kısmındaki kayma akımı için T.E’den y uzaklıkta bir kesim yapılırsa:
2a + y
A
t A = t (2 a − y ) y=
2

y y 2a
T.E
Q = A⋅ y =
t
2
(4a 2 − y 2 ) τ=
VQ V
It
=
2I
(
4a 2 − y 2 )
2a 2a

I=
28 3
ta
F1 = ∫ τ dA =
V
∫a 2 I(4 a 2
− y 2
)t dy =
5
56
V
a
3
Benzer şekilde BD kısmındaki kayma akımı için bir kesim yapılırsa:
3
Q = ( ta ) a + ( tx )a
a
2
F1
t VQ Va ⎛ 3a ⎞
a τ= = ⎜ + x⎟
V dx x It I ⎝ 2 ⎠
F2 T.E
2a 2a
T.E Va ⎛ 3a ⎞ 15
H F3 F2 = ∫ τ dA = ∫0 I ⎝ 2 ⎠
⎜ + x ⎟t dx = V
0
28
F2 Kesme kuvvetinin momenti ile kesit üzerindeki bileşke kuvvetlerin momentleri eşit olmalıdır:

F1 (∑ M ) = (∑ M )
H V H F
5
Ve = F2 ( 2 a ) − 2 F1 ( 2 a ) e= a
7
© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 19
 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Örnek Şekilde verilen ince cidarlı (et kalınlığı t) kiriş kesiti için kayma merkezinin (O noktası) konumunu bulunuz.
F1
LDB = 80 2 + 60 2 = 100 mm ADB = 100 t
F2
40t 3
I AB = + ( 40t )60 2 ≅ ( 40t )60 2 = 144 × 10 3 t
12
h2 1
F2 I DB = ADB = ( 100t )60 2 = 120 × 10 3 t
3 3
V
F1 I = 2 I AB + 2 I DB = 528 × 10 3 t

AB kısmındaki kayma akımı için B den itibaren “s” mesafeden kesim yapılırsa:
Hatırlatma:
A = st y = 60 mm Q = A ⋅ y = 60 t s mm 3
VQ 60 V s
τ= =
It I
40 40
60 V s
bh3
b′h
3
b F1 = ∫ τ dA = ∫0 I t ds = 0.091 V
I x' = I x' = b′ =
12 12 sin β 0

Paralel kenar için: Kesme kuvvetinin momenti ile kesit üzerindeki bileşke kuvvetlerin
momentleri eşit olmalıdır:
b′h 3 h h2 h2 1
I x' =
12
= b = L.b. =
sin β 12 12 12
Ah 2
(∑ M ) = (∑ M )
D V D F

b′h 3 1 2 e = 10 .91 mm
Ix = = Ah Ve = ( 0.091 V ) 120
3 3
© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 20
 MECHANICS Uygulama
Edition
OF MATERIALS
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek
için örnek problemler
Şekilde verilen ince cidarlı (et kalınlığı diğer boyutlarının yanında çok küçük) kiriş kesitleri için kayma merkezinin
(O noktası) konumunu bulunuz.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 21

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Herhangi bir simetri ekseni olmayan kesitlerde Kesme Kuvvetinden (V)

P kaynaklanan kayma gerilmeleri

L - Kesit

Eğer kesme kuvveti asal atalet eksenlerinden birine dik ise (burada y ve z asal atalet eksenleri ve kuvvet z eksenine
dik); P den dolayı Mz eğilme momenti meydana gelir ve bundan kaynaklanan normal gerilmeler daha önce gösterildiği
şekilde hesaplanır. Fakat z eksenine dik olan kuvvet hattı kayma merkezinden geçmezse burulma da meydana gelir.
Böyle bir yüklemede Kesmeye karşılık oluşan kayma akımı ve bileşke kuvvet aşağıda gösterilmiştir. Şekilden
görüldüğü gibi kuvvet bileşenleri ve bileşke kuvvet “O” noktasından geçmektedir. Dolayısı ile burulmanın meydana
gelmemesi için kuvvet O noktasından (kayma merkezi) uygulanmalıdır.

A B
• Statik dengeden;
∫ q ds = V
o
∫ q ds = 0
o

Ancak OB kısmındaki bileşke kuvvetin “0” olması yatay

kısımda kayma gerilmesi olmadığı anlamına gelmez. OB
arasında gerilmenin “0” olduğu bir nokta vardır.

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 22

 MECHANICS OF MATERIALS
Edition
Fifth
Beer • Johnston • DeWolf • Mazurek

Z - Kesit
Şekilde gösterilen y ve z eksenlerinin asal eksenleri olduğu daha önce gösterilmişti. Z kesitin
boyutlarına bağlı olarak asal eksenler BD kısmı ile belli bir açı (θm) yapmaktadır. Z kesite sahip bir
kirişte simetri ekseni yoktur. Buna karşılık simetri merkezi olarak adlandırılan ve geometrik merkez
ile çakışık bir “O” noktası söz konusudur. Bu nokta kesit üzerindeki karşılıklı H ve H’ noktalarını
eşit uzaklıklara böler. Bu karşılıklı noktalardaki kayma akımları birbirine eşittir. OH ve OH’ eşit
uzaklıklar olduğuna göre momentin “0” olması için kayma merkezi “O” noktası olmalıdır.

θm
F

© 2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6- 23