Professional Documents
Culture Documents
(1942-1945)
Ni Cristina R. Rocas
Stud. No. 97-28869
MA Filipino (Panitikan)
PP 261
Pasulat na Ulat
Namayagpag ng husto ang mga stageshows,una sapagkat walang ibang kahati ito sa
pagbibigayng aliw sa mga manonood sa panahong iyon. Ikalawa, naghahanap ng paraan para
makapaglibang at makapagsaya ng kahit papaano ang mga tao sa kabila ng digamaan at pananakop ng
mga Hapon sa bansa. Ikatlo, maaaring ipagpalagay na ang mga Pilipibno noon ay binalingan ang
stageshow bilang paraan ng pagtakas sa realidad ng buhay--- ang kawalan ng trabaho at pagdarahop sa
buhay. Ikaapat, nakahatak din ng husto ng mga manonood ang stageshow sapagkat ang mga nagsisiganap
ay ang mga kilalang artista rin sa pelikula.
Ang stageshow ay kombinasyon ng mga pagpapatawa, musika, mga sayaw at dula. Ang mga
palabas na ito ay itinanghal sa mga sinehan sa kalakhang Maynila. [14] Isang halimbawa nito ay ang
regular na pagpapalabas araw-araw ng mga stageshows sa Metropolitan Theater na tinawag na Straight
Vaudville Fantasy.[15]
Ang mga stage shows sa panahong ito ay nagsilbing hanapbuhay para sa mga artista ng tanghalan
na nawalan ng hanapbuhay nang lumaganap ang pelikulang Amerikano. Gayundin nagsilbi rin itong pang-
aliw sa publiko upang maibsan ang tensyon na kanilang nararamdaman. Dinudumog ang mga stageshow
sa panahong ito sapagkat inaaliw nito ang mga taong ligalig sa digmaan. Naging lunsaran din ito ng mga
adhikaing pangmakabayan. Sinasabing naglalaman diumano ito ng mga nakatagong mensahe ng
panghihikayat sa mga Pilipino upang makiisa sa pinaglalaban ng mga kapwa Pilipinong ayaw sa mga
Hapon (HUKBALAHAP) noong panahong iyon.[16]
Noong 1942 hindi lamang mga vaudeville fantasies ang ipinalalabas, isang halimbawa na rito ang
programa ng Metropolitan Theater.[17] Nagkaroon ng ekspirementasyon sa programa na naglalaro sa
dalawang uri ng palabas --- isang oras ng stageshow na hinahalinhinan ng programa ng kundiman at
dinagdaga ng muling pagpapalabas ng mga magagandang pelikula tulad ng Ang Maestro o Prinsesa
Uduja.
Pagdating sa kasuotan sa mga pagtitipon at iba pang mga okasyon ang kadalasang isinusuot ng
mga manonood ay barong tagalog para sa mga lalaki at balintawak (isa itong impormal na katutubong
kasuotan para sa mga babae na kadalasang isinusuot kapag may okasyon) naman para sa mga babae. At
ang Kimigayo ang pambansang awit ng Hapon ay itinutugtog bago umpisahan ang mga palabas sa
tanghalan panahong iyon.[18] Ito’y bilang pagpapaalala sa mga Pilipino sa presensya ng isang bagong
mananakop. Kadalasan itong unang piyesang tinutugtog pagkatapos ng opening number at ang standard
opening piece sa mga konsyerto, asembleya at iba pang mga pagdiriwang.[19]
Ayon kay Julian C. Balmaseda sa kanyang talumpati noong Setyembre 8, 1943 sa Institute of
National Language, napansin ng publiko ang kanilang mga napapanood ng panahong iyon ay hindi dulang
matatawag o illegitimate.
“The public presently noticed that what they saw in these showhouses were not real dramas, but
their mixedup dialogues taken at random here and there and which were staged withsong hits from old
songs of musical films, and also with comical talks that sprang from the imaginatin of Tuging and Puging,
Lopito and Lopita and other theatrical clowns. It was also the public who then looked for legitimate stage
shows and in order to respond to this demand the Dramatic Philippines was organized at Metropolitan
Theater”.[20]
Kung kaya’t bilang tugon sa mga manonood na naghahanap ng mga lehitimong dula nagsimulang
magpalabas ang Dramatic Philippines[21] sa pamumuno ni Narciso Pimentel Jr. noong Pebrero 2, 1943
(staging area ng grupo ang Metropolitan Theater). Naipalabas ng grupo ang kauna-unahang mga
lehitimong dula ng panahong iyon. Ang dalawang isang yugtong dula ang Sino ba Kayo? na mula sa iskrip
ni Julian C. Balmaseda at isinalin sa tagalog ni Fransico Soc Rodrigo at ang Help Wanted ni Domingo
Nolasco.[22] Napakainit ng pagtanggap ng mga manonood sa dulang Sino ba Kayo? Kung kaya’t
naipalabas ito ng dalawangpu’t walong (28) beses at ang kasamang pelikula lamang nito ang napapalitan.
Mula 1943 hanggang Enero 1944 ay dalawangpung dula ang naipalabas ng Dranmatic Philippines
sa Metropolitan Theater bilang stage area. Kabilang sa mga dulang ito ay ang mga sumusunod:
Mga dulang nasa wikang Pilipino ( karamihan ay mula
sa orihinal sa ingles at isinalin sa Pilipino at iba naman ay orihinal na akda)
Paa ng Kuwago – adaptasyon ni Francisco Soc Rodrigo mula sa The Monkey’s Paw ni W.W. Jacobs
Sino ba kayo? – isang yugtong dula sa panulat ni Julian Balmaseda sa Ingles at isinalin sa Tagalog ni
Francisco Soc Rodrigo sa direksyon ni Narciso Pimentel Jr.
Ang Asawa ng Abogado – isang adaptasyon ng orihinal na dula ni F. Liongson sa Espanyol at isinalin sa
Tagalog
Sa Pula, Sa Puti – isang yugtong dula sa panulat ni Francisco Soc Rodrigo sa Tagalog na orihinal sa
Ingles. Sa panahon ng Hapon ito ay itinanghal sa direksyon ni Narciso Pimentel Jr. ng Dramatic Philippines
Martir sa Golgota – isinalin at inadapt ni Francisco Soc Rodrigo sa Tagalog mula sa Pasyon sa Ingles ng
Ateneo sa panulat ni Rev. Hunter Guthrie at Rev. Joseph A. Mulrey sa Ingles.
Ang Kahapong Nagbalik- isinalin at inadapt ni Francisco Soc Rodrigo mula sa orihinal nito sa Espanyol
ang El Pasada Que Vuelve ni Francisco Liongson
Tia Upeng – salin mula sa Ingles ang Charley’s Aunt
Ulilang Tahanan –orihinal sa Ingles ni Wilfrido Ma. Guerrero noong 1940 at isinalin sa Pilipino ni Juan C.
Laya. Isinapelikula ng Premiere Productions sa direksyon ni Gerardo de Leon at ipinalabas noong Hunyo
1994 sa Capitol Theater sa pamagat na House For Sale, The Foresaken House. Itinanghal sa Metropolitan
Theater noong Enero 1944 sa Tagalog
Tradisyunal na dula- hinihikayat ng mga awtoridad na hapon ang mga revue company na
bigyang-pokus ang pagpapalabas ng mga tradisyunal na porma ng dula gaya ng sarsuwela o di kaya ng
mga dulang may mga katutubong mga tagpuan. Halimbawa ukol sa mga buhay ng mga muslim at iba mga
pangkat-etniko upang lalong maigiit sa mga Pilipino manonood ang pagiging mga Pilipino at Asyano. May
mga dula rin na may temang batay sa mga awit, korido, mga katutubong alamat at mga epiko.
Historikal na dula- pinahihintulutan din ng sensura ang ganitong mga dula na nagpapakita ng
pagiging makabayan. May mga dulang nagtatanghal ng buhay ni Rizal at iba pang mga rebolusyunaryo.
Dula ng Propaganda- Nais ng mga awtoridad na bigyang-diin ang pagtatanghal ng mga dulang
nagtatampok sa mga buhay ng mga mahihirap lalo na ng mga magsasaka at mga mangingisda.
Dulang nagtatampok ng mga Ordinaryong Tao- Naapakaraming mga dula na nagtatampok ng
iba’t ibang mga buhay ng ordinaryong tao sa lungsod. Ang mga tema ay ukol sa mga di-pagkakaunawaan
sa pamilya at ang pang-araw-araw na pakikipagsaplaran ng isang tao para lamang mabuhay. Ito ay
maaring repleksyon ng kahirapan ng buhay sa panahong iyon. Isang halimbawa dito ay ang dulang
satirikong Bigas ay tungkol sa pagkaubos ng bigas na totoong nangyari sa panahong iyon.
Musical Fantasy- itoy mga dulang nagtatapok ng mga tema ng romansa, makukulay na mga
kasuotan at mga kapanapanabik na mg pakikipagsapalaran kung kaya’t mas naging popular ang uring ito.
Mas epektibo ito sapagkat may pagka-eskapista, na siyang kailangan sa panahon ng digmaan.
Dulang Relihiyoso- isinasaagawa parin sa panahong iyon ang mga dula tuwing semana santa sa
lahat ng mga teatro sa kamaynilaan gaya ng senakulo o mga dulang may temang relihiyoso.
Dulang Tagalog at Dulang Salin- karamihan sa mgga dulaang naipalabas ay mga salin sa
Tagalog mula sa orihinal nito sa Ingles at mga dulang nasusulat sa orihinal sa Tagalog sapagkat hinihikayat
ng mga awtoridad na mga Hapon ang paggamit ng Tagalog bilang pangunahing wika.
Dula sa Ingles- sa simula pa lamang ng okupasyon ng Hapon ay ipinagbawal na ang
pagpapalabas ng mga ito ngunit sa kahuli-hulihang taon ng pananakop ay muling naitanghal ang mga
dulang nasa wikang Ingles.
Dula sa Espanyol- may mga mangilan-nguilan parin mga Spanish Drama groups ang nagtanghal
parin sa mga college auditorium.
Opera at operettas- itinatanghal ito sa Metropolitan Theater. Ito ay pinaunlad upang magkaroon
ng sopistikadong panlasa ang mga Pilipino pagdating sa musika.
Iba pang mga musikal na pagtatanghal- Bukod sa mga opera at operettas ay may iba pang mga
espesyal pang mga konsyerto gaya ng May Time Music Festival na itinanghal noong Mayo 30, 1942 sa
Saint Theresa’s College Auditorium.
Ang ikalawang kritisismo ay ang mga pagtatanghal sa panahong iyon ay mahihinang uri sapagkat
walang banghay, walang lohika o maayos na pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari. Ayon kay Amadeo
R. Dacanay:
Ngunit ayon din kay Dacanay bagaman may mga kahinaang tinataglay ang dulaan sa panahong
iyon ay may mga grupo pa rin na nagsisikap para makapagtanghal ng mga lehitimong dula o produksyon
gaya ng Dramatic Philippines. Sa kabila ng pagbabawal ng mga Hapon sa paggamit ng Ingles ay binigyang
pokus pa rin ng grupo ang pagsasalin ng mga sa Ingles sa Tagalog.
Ang ilan sa kanilang mga proyekto ay ang pagdadaos ng mga patimpalak sa pagsulat ng iskrip
na tumatalakay sa mga paksa ditto sa Pilipinas upang pasiglahin at mapaunlad ang kultura ng bansa sa
kabuuan.
Nagpalabas din ang samahang ito ng isang magasin ang Backstage noong Nobyembre 1943.
Nagbibigay ito ng mga pag-uulat ukol sa mga aktibidad sa dulaan at ng mga artista. Ito ay nasa wikang
Ingles at may ilang bahagi rin naman na nasa Tagalog. Ang huling isyu ay noong Hulyo 8, 1944 sanhi ng
mataas na singil sa paglilimbag.
Ang PNT ay naging lunsaran para lumaganap ng husto ang teatro bilang propaganda . Isa na rito
ang mga pagdadaos ng mga iba’t ibang paligsahan na nagbigay-daan sa maraming produksyon ng mga
akdang makabayan. Kabilang dito ang mga awiting Martsa Laurel ni Lucio D. San Pedro; Doon sa Kung
Saan Matamis ang Mangga at Kundiman ng Bayan ni Leon T. Ignacio.[28] Isang patunay lamang na ang
Metropolitan Theater bilang kanlungan ay may malaking kontribusyon sa propaganda.
Ang teatro sa panahong ito ay nagging isang lunan ng mga taong laban sa mga Hapon. Naging
lugar ito kung saan sila nagkakaroon ng malayang komunikasyon ng patago. Sinasabing 80% ng mga tao
sa teatro noong panahong iyon ay kabilang sa anti-Japanaese Underground movement at 15% naman ang
nakikipagtulungan lamang.
Sa kabuuan naging matagumpay ang mga artista ng teatro sa panahong ito sapagkat nailarawan
nila ng sa kanilang mga pagtatanghal ang mga kondisyong panlipunan sa ilalim ng okupasyon ng mga
Hapon. Sa kalaunan ang mga pagtatanghal na ito ay naging propaganda laban sa mga Hapon. Ang mga
gawaing ito ng protesta ng pagtatanghal ay parehong kalahok ang mga gumaganap at ang mga manonood.
V. Ang Pagsasakonteksto ng Dulang
Condemned! Ni Wilfrido Ma. Guerrero
A. Buod ng Dulang Condemned!
Nagsimula ang dula sa ilang oras na lamang ay bibitayin na si Pablo Gonzales sa salang pagpatay
sa isang lalaking nagtangkang gahasain ang kanyang kasintahan na si Cristina. Habang naghihintay ng
kanyang oras ng pagbitay ay isa-isang nagdatingan ang mga taong nagging malapit sa kanya. Ang unang
bisita niya ay ang paring nagsilbing tagapagpaalala niya sa mga salita ng Diyos sa tuwing nalulungkot siya
sa kanyang sinapit at kapag natatakot siya sa tuwing maaalala ang sasapiting pagbitay. Ang ikalawa naman
niyang bisita ay ang kanyang kababatang si Andres Gorospe. Naligayahan ng husto si Pablo sa pagbisita
niya sapagkat bumabalik muli sa kanya ang alaala ng kanyang kabataan noong bago pa mamatay ang
kanyang ama. Sang-ayon kay Andres hindi kayang pumatay ni Pablo sapagkat takot ito sa balisong, lalong
hindi sugarol at lasenggo. Ngunit si Pablo mismo ang umamin na nag-iba siya mula nang lumayas siya sa
kanyang Tia Chedeng noong maglalabing-apat na taon siya noon. Sa kanilang usapan naisalaysay ni Pablo
ang nangyari sa kanya nang mamatay ang kanyang ama. Nang mamatay ang kanyang ama, iniwan siya
ng kanyang ina na si Angela sa kanyang Tia Chedeng at nagumon sa pagsusugal at sumama sa isang
Marcos Nable. Sa pananaw ni Pablo ang ina niya ang puno’t dulo ng kanyang kasawian sa buhay. Para sa
kanya ay hindi siya mabibitay kung hindi siya napariwara dahil sa paglalayasa at hindi siya maglalayas
kung may inang magbibigay sa kanya ng pag-aaruga at pagmamalasakit. Ang ina niya ang kanyang sinisisi
sa lahat ng mga nangyari sa buhay niya. Ang ikatlo niyang bisita ay si Simeon Sereno na nagging barkada
niya sa lahat ng kalokohan. Para kay Pablo si Simon ang naglapit sa kanya sa kasamaan. Kung kaya’t galit
siya noong una at hindi niya pinapasok ngunit wala rin nagawa si Pablo nang magpumilit na pumasok si
Simeon sa kinaroroonang piitan ni Pablo. Nais na Makita ni Simeon si Pablo kahit sa huling pagkakataon
para humingi ng tawad sa lahat ng mga bagay na nagawa niyang nakasama kay Pablo. Ang ikaapat na
bisita naman ay ang kanyang Tia Chedeng na walang tigil sa paggabay sa kanya. Kahit sa kahuli-hulihang
pagkakataon ay pinatunayan nito ang pagmamalasakit sa pag-abot nito sa kanya ng isang kuwintas na
may krusipiho. At kinukulit siya nitong mangumpisal upang mahugasan ang lahat ng kanyang mga
pagkakasala sa pamamagitan ng paghingi ng kapatawaran sa Panginoon. Ang ikalimang bisita ay si
Cristina na nagnanais na siya ay pakasalan ni Pablo kahit sa huling pagkakataon. Ngunit nagdadalawang-
isip si Pablo sapagkat ayaw niyang masira ang kinabukasan ni Cristina st maging balo kaagad ng isang
mamamatay tao. Pero mag-iiba ang desisyon ni Pablo sa huli. Sa muling pagdating ng pari ay hihilingin ni
Pablo na ikasal sila ng pari sa halip na mangumpisal siya. Nakasal ang dalawa, ilang minuto na lamang
ang nalalabi bago ang takdanmg oras ng pagbitay nang biglang dumating ang kanyang ina. Ang kanyang
huling bisita ay ang ina niyang si Angela ang konprontasyon ng dalawa ay nagbigay-daan sa paglilinaw ng
isang masalimuot na nakaraan. Ang lahat ng mga hinanakit ni Pablo sa ina ay dinaan sa mga sumbat.
Pinagtapat ng kanyang ina ang buong katotohanan sa likod ng mga masalimuot na pangyayari at kahit huli
na ang lahat ay nakuha na rin ni Pablong patawarin ang kanyang ina bago pa man siya mamatay.
Ngunit hindi rin lamang mga repleksyon ng panlipunan at pang-ekonomiyang kondisyon ang
literature kundi bahagi rin ito ng isang buong sistema ng mga panlipunang ugnayan at moda ng produksyon
na nag-emerge sa pagdaloy ng kasaysayan.
Sa sanaysay ni Terry Eagleton sa Literature and History ipinaliwanag niya na ang literature ay
bahagi ng isang power structure o ng isang struktura ng kapangyarihan ng kasaysayan. At ang susi sa
pag-unawa sa panitikan ay ang magkaroon ng rebolusyunaryong pag-unawa hinggil sa kasaysayan
mismo.[33] At para maunawaan naman ang kasaysayan ay binalangkas ni Eagleton ang mga ugnayan ng
mga pangunahing bahagi ng kasaysayang panlipunan (relationship of the components of social history)
mula sa perspektibang Marxista ang 1) base at superstructure,2) literature at superstructure,at 3) literature
at ideology.
Kung tataluntunin ang ganitong pagbasa maaaring sabihin na ang Condemned! Bilang isang
akdang pampanitikan na nalikha sa panahon ng okupasyon ng Hapon ay produktong iniluwal mismo ng
panitikang nagsasalamin ng mga panglipunan at pang-ekonomiyang kondisyon sa panahong iyon.
Sa puntong ito maaaring sabihin na ang isang awtor bilang bahagi ng isang institusyong panlipunan
o superstructure ay may kapasidad na ilarawan ang kairalang panlipunan ng panahon na kanyang
kinabibilangan. At ang akdang pampanitikan na kanyang iniluwal na sumasalamin sa panglipunan at pang-
ekonomiyang kalagayan ng kanyang bansa ay maaaring magdetermina ng posisyon ng manunulat sa
lipunan. Sa kaso ng dulang Condemned! Makikita ang isang depektibong paglalarawan sa buhay ng isang
ordinaryong tao. Mapapansin na hindi gagap ni Wilfrido Ma. Guerrero ang kilos, ugali at gawi ng masa tulad
ng kanyang nais na talakayin sa karakter ni Pablo Gonzales sapagkat mas gamay niya ang pagtalakay sa
middle-class sapagkat siya’y pabilang sa antas na ito. Ang mga katangiang tinataglay ng tauhang si Pablo
Gonzales ay ang persepsyon ni Wilfrido Ma. Guerrero ng isang indibiduwal na mula sa mababang antas
ng lipunan. Makikita ito sa mariin niyang pag-giit sa dula ng kahalagahan ng edukasyon sa isang tao, ang
pagiging intelektuwal ay isa lamang sa mga determinant factor ng isang middle class. Isa pang salik na
tinutukoy ni Guerrero ay ang pagkakaroon ng takot sa Diyos at relihiyoso na sinasabing wala sa isang di-
aral sapagkat padalos-dalos sa mga kilos at gawi at lalong walang takot sa Diyos.
Ang dulang Condemned! Ay nasa orihinal sa Ingles ngunit dahil sa panahong iyon ng pananakop
ng mga Hapon, para maitanghal ay isinalin muna ang iskrip sa Tagalog bilang Salarin!Noong 27
Nobyembre 1943 sa Capitol theater sa direksyon ni Fernando Poe Sr. Isinagawa ito sa kadahilanang
pinagabawal nang mga Hapon ang paggamit ng Ingles bilang wika sa mga performance text o teksto sa
pagtatanghal. Ngunit kapansin-pansin ang pagiging eskapista ng tema ng dula sa kadahilanang wala itong
pagtalakay sa realidad --- sa tensyon o pakikibaka ng mga Pilipino sa mga mananakop na Hapon.