Ang Dulang Pilipino sa Panahon ng Okupasyon ng mga

Hapon (1942-1945)

Ni Cristina R. Rocas
Stud. No. 97-28869
MA Filipino (Panitikan)
PP 261
Pasulat na Ulat

I. Kaligirang Panlipunan ng Pilipinas

                   

sa Panahon ng Okupasyon ng mga

Hapon
                                               
Sa pagdating ng mga Hapones sa ating bansa, dala nila ang kanilang propaganda na ang mga
hapon ay dumating sa Pilipinas bilang kapatid na siyang magpapalaya sa mga Pilipino. Ngunit taliwas
ang propagandang kanilang pinangangalandakan sapagkat laganap noon ang pagmamaltratong inabot
ng mga Pilipino sa kamay ng mga hapon. Pinatunayan ito ng mga salaysay ng mga dumanas ng
karahasan--- pagmamaltrato, pambubugbog, pagpatay ng mga kaanak at panggagahasa. [1]
Mayroong pinaniniwalaang tatlong pangunahing dahilan para sakupin ng mga Hapones ang
Pilipinas. Una, para maprotektahan ang imperyo ng mga hapon mula sa mga US military bases.
Kinailangan nilang pigilin ito sa pamamgitan ng pagsakop sa Pilipinas na lumalabas na isang teritoryo ng
Amerika sa panahong iyon. Ikalawa, ang Pilipinas ay nasa tugmang posisyon sa Timog-Silangang Asya
na kinakailangan ng mga Hapon sa kanilang pag-abante sa katimugan. Makakatulong din ng malaki ito
sa pagprotekta ng kanilang mga supply lines at para palakasin ang depensa ng hukbong hapon. At ikatlo,
sa Pilipinas matatgpuan ang mga hilaw na materyales na kailangan ng bansang hapon para sa digmaan.
[2]Ang lahat ng ito ay para sa itatagauyod ng depensang pangmilitar ng mga haon at siyang kumukontrol
sa pamamahala ng Pilipinas.[3]
Ninais din ng mga hapon na makuha ang respeto nga Pilipino gaya ng respetong binigay ng mga
ito sa mga Amerikano. Ngunit nahirapan silang makuha ang simpatya ng mga Pilipino. Sinasabing gawa
ng mahabang panahon ng pagkababad sa kulturang kanluranin ang mga Pilipino ay nakalimot na sa
kanyang pagiging Asyano. Gayundin, ang pagiging highly literate ng mga Pilipino ay nagsilbing sagabal
sa pagsakop ng hindi lamang bansa gayundin ng kamalayan ng mga Pilipino. Ang problemang ito ang
nagbunsod sa pagkabuo ng isang cultural policy sa panahon ng pananakop ng Japanese Invasion Army.
Nakapaloob sa cultural policy na ito ang paglalatag ng mga programa na makakatulong sa
ikabubuti ng pagsasamahang Pilipino-Hapon. Kabilang sa mga polisiyang ito ang pagpapatuloy ng
pamahahala ng mga Pilipino ng sariling gobyerno ngunit kumikilala sa hapon [4] bilang bagong
mananakop. At bilang pampalubag-loob ay idineklara ni Prime Minister Hideki Tojo na ibabalik ang
kasarinlang hinihiling ng mga Pilipino kung makikipagtulungan na ng lubusan ang mga Pilipino sa mga
Hapon.[5] Kabilang din sa polisiyang ito ang pagtatatag ng Bagong Pilipinas o New Philippines.[6] Ang
unang hakbang na kinakailangan ay ang paglalatag ng mga pundasyong ispirituwal na siyang sentro ng
kultura at siyang tanging sandigan ng politika, ekonomiya, industriya at edukasyon ng bansa. [7]
Upang mapabilis ang pagpapasunod sa mga Pilipino sa mga polisiyang ito, ninais ng mga Hapon
na makontrol ang kaisipan ng mga Pilipino at ito’y sa pamamagitan ng pagmanipula sa edukasyon. Ang
Ang Administrasyong Pangmilitar ay nag-isyu ng Order No. 2 noong 1942 na naglalayong na baguhin ang
edukasyon sa Pilipinas para sa kanilang kapakinabangan. [8] Kasama sa mga kautusang ito ang
pagtuturo ng wikang Hapon sa Pilipinas sa pag-asang maaari pang mabura sa isipan ng mga Pilipino ang
Ingles.[9] Nais ng mga Hapon na madebelop sa mga Pilipino ang ideyang ang mga Hapon ang siyang
makapangyarihang lider sa Asya. Noong panahong iyon ay idineklarang opisyal na wika ang Niponggo
kasama ng Tagalog at idinagdag sa mga curriculum sa mga paaralan.[10]
Malaki ang ipinakitang suporta ng mga Hapon sa pagdebelop ng mga Pilipino ng kaisipang
maka-Pilipino at maka-Asyano. Nagagawa ng mga kampanya na sumusuporta sa paggamit ng Tagalog
bilang pamansang wika. Ang wikang Ingles ay tinanggal bilang opisyal na wika at ang mga aklat o
anumang nagpapakita ng suporta sa Amerika ay sinesensor.
Napakalaki rin ng epektong idinulot ng sensurang Hapon sa panitikan sa panahong iyon. Sa
sobrang higpit nito ay maraming mga literary periodicals ang napahinto sa paglalathala. Dahil sa pagliit
ng bilang ng mga peryodiko ay nagkaroon ng kakulangan sa espasyo para sa mga akdang pampanitikan
sa Ingles. Taliwas naman ito sa lubos na pagyabong ng mga akdang pampanitikang Tagalog. Mas
lamang ang mga akdang pampanitikan sa Tagalog sapagkat supotado ito ng mga Hapon. Walang
puwang sa paglalathala ang mga akdang pampanitikan sa Ingles kung kaya’t maraming mga manunulat
sa Ingles ang lumipat sa pagsusulat sa Tagalog para lamang makapagpalathala.
Ipinagbawal ng mga Hapon ang pagpasok ng mga Hollywood  movies sa Pilipinas. Tanging mga
lumang pelikulang Ingles at Tagalog lamang ang paulit-ulit na ipinapalabas. Nagpalabas din ng mga
Pelikulang Hapon. Samantala ang industriya ng pelikula sa panahong iyon ay baldado mula sa paggawa
ng mga bagong pelikula. Ang kakulangang ito ng mga pelikula ang nagbigay-daan sa pagyabong ng
Dulaang Pilipino. Ang okupasyon ito ng mga Hapon ay nagbunsod sa masiglang panahon ng Tanghalang
Pilipino.[11]

II. Ang Dulaang Pilipino sa Ilalim ng

                

Okupasyon ng mga Hapon

Mayroong dalawang uri ng dula ang nadebelop sa panahong iyon, ang legitimate at illegitimate.
Ngunit ito ay batay sa pagtataya ng mga tradisyunal. Ang legitimate plays ay binubuo ng mga dulang
susmusunod sa kumbensyon ng pagsulat at pagtatanghal nito samantala sa illegitimate plays naman
pabilang ang mga stageshows.[12]
Ang paggamit sa live stageshows bilang entertainment ng Japanese Propaganda Corps, na
binubuo ng mga sibilyan na inaatasang manipulahin ang kultura ng mga nasasakupang bansa ng mga
Hapon, ay nagging matagumpay lalo na sa pagtagos sa kamalayan ng mga Pilipino. Kasama sa
propagandang ito ang pagtatayo ng mga Revue Companies sa bansa sa pangunguna ni Hidemi Kon ng
Japanese Propaganda Corps. Kinuha niya ang isang Italian national na si Carpi [13] upang mag-organisa
ng isang kompanya na magtatanghal sa iba’t ibang bahagi ng bansa at pinangalanan itong International
Revue Company na binubuo ng iba’t ibang nasyonalidad ng mga artista.
Ang mga artista sa pelikula ay nagbuo rin ng kanilang mga sariling grupo ng revue company at
nagsimulang magpalabas sa kalagitnaan ng taong 1942. Noong una ang mga stageshows ay
mga musical variety shows lamang na binubuo ng mga kantahan, sayawan at mga dula na itinatanghal
sa pagitan ng dalawang pelikulang ipinalalabas. Sa kadahilanang, paulit-ulit na lamang ang mga pelikula
ang tanging inaantabayanan na lamang ng mga manonood ay ang mga stageshows. Sa kalaunan ay
hiniwalay ang bahaging musikal ng kanilang palabas mula sa mga dula.
Ang mga sumusunod ay ang mga pangalan ng mga revue companies na naitatag sa panahong
iyon:
     
Grupo                                 Tagapagtatag/Tagapangulo         Tanghalan
Filipinas Revue                        Joe Climaco                               Life
Sampaguita Revue                   Lou Salvador                             Dalisay
Silos Follies                              Manuel Silos                             Avenue
Philippine Artists League         Lamberto Avellana                   Avenue
Thelma’s Stageshow                                                                     Lyric
United Artists                            Ramon Estrella                         Lyric
Roque Stage Revue                   Roque Family                           Lyric, Capitol
Artists’ Guild Show Company                                                    Palace
Palace Variety Revue                                                                  Palace
Radio Variety Revue Company                                                   Palace
Filipino Players’ Show               Fernando Poe, Sr.                     State
Associated Artists                       Fernando Poe, Sr.                    Capitol
Star Revue Company                  Jose Dayrit                               Line Star
                                                  
Namayagpag ng husto ang mga stageshows,una sapagkat walang ibang kahati ito sa
pagbibigayng aliw sa mga manonood sa panahong iyon. Ikalawa, naghahanap ng paraan para
makapaglibang at makapagsaya ng kahit papaano ang mga tao sa kabila ng digamaan at pananakop ng
mga Hapon sa bansa. Ikatlo, maaaring ipagpalagay na ang mga Pilipibno noon ay binalingan ang
stageshow bilang paraan ng pagtakas sa realidad ng buhay--- ang kawalan ng trabaho at pagdarahop sa
buhay. Ikaapat, nakahatak din ng husto ng mga manonood ang stageshow sapagkat ang mga
nagsisiganap ay ang mga kilalang artista rin sa pelikula.
Ang stageshow ay kombinasyon ng mga pagpapatawa, musika, mga sayaw at dula. Ang mga
palabas na ito ay itinanghal sa mga sinehan sa kalakhang Maynila. [14] Isang halimbawa nito ay ang
regular na pagpapalabas araw-araw ng mga stageshows sa Metropolitan Theater na tinawag na Straight
Vaudville Fantasy.[15]
Ang mga stage shows sa panahong ito ay nagsilbing hanapbuhay para sa mga artista ng
tanghalan na nawalan ng hanapbuhay nang lumaganap ang pelikulang Amerikano. Gayundin nagsilbi rin
itong pang-aliw sa publiko upang maibsan ang tensyon na kanilang nararamdaman. Dinudumog ang mga
stageshow sa panahong ito sapagkat inaaliw nito ang mga taong ligalig sa digmaan. Naging lunsaran din
ito ng mga adhikaing pangmakabayan. Sinasabing naglalaman diumano ito ng mga nakatagong mensahe
ng panghihikayat sa mga Pilipino upang makiisa sa pinaglalaban ng mga kapwa Pilipinong ayaw sa mga
Hapon (HUKBALAHAP) noong panahong iyon.[16] 
Noong 1942 hindi lamang mga vaudeville fantasies ang ipinalalabas, isang halimbawa na rito ang
programa ng Metropolitan Theater. [17] Nagkaroon ng  ekspirementasyon sa programa na naglalaro sa
dalawang uri ng palabas --- isang oras ng stageshow na hinahalinhinan ng programa ng kundiman at
 dinagdaga ng muling pagpapalabas ng mga magagandang pelikula tulad ng Ang Maestro o Prinsesa
Uduja.
Pagdating sa kasuotan sa mga pagtitipon at iba pang mga okasyon ang kadalasang isinusuot ng
mga manonood ay barong tagalog para sa mga lalaki at balintawak (isa itong impormal na katutubong
kasuotan para sa mga babae na kadalasang isinusuot kapag may okasyon) naman para sa mga babae.
At ang Kimigayo ang pambansang awit ng Hapon ay itinutugtog bago umpisahan ang mga palabas sa
tanghalan panahong iyon.[18] Ito’y bilang pagpapaalala sa mga Pilipino sa presensya ng isang bagong
mananakop. Kadalasan itong unang piyesang tinutugtog pagkatapos ng opening number  at ang standard
opening piece sa mga konsyerto, asembleya at iba pang mga pagdiriwang. [19]
Ayon kay Julian C. Balmaseda sa kanyang talumpati noong Setyembre 8, 1943 sa Institute of
National Language, napansin ng publiko ang kanilang mga napapanood ng panahong iyon ay hindi
dulang matatawag o illegitimate.

“The public presently noticed that what they saw in these showhouses were not real dramas, but
their mixedup dialogues taken at random here and there and which were staged withsong hits from old
songs of musical films, and also with comical talks that sprang from the imaginatin of Tuging and Puging,
Lopito and Lopita and other theatrical clowns. It was also the public who then looked for legitimate stage
shows and in order to respond to this demand the Dramatic Philippines was organized at Metropolitan
Theater”.[20]

Kung kaya’t bilang tugon sa mga manonood na naghahanap ng mga lehitimong dula
nagsimulang magpalabas ang Dramatic Philippines[21] sa pamumuno ni Narciso Pimentel Jr. noong
Pebrero 2, 1943 (staging area ng grupo ang Metropolitan Theater). Naipalabas ng grupo ang kauna-
unahang mga lehitimong dula ng panahong iyon. Ang dalawang isang yugtong dula ang Sino ba
Kayo? na mula sa iskrip ni Julian C. Balmaseda at isinalin sa tagalog ni Fransico Soc Rodrigo at
ang Help Wanted ni Domingo Nolasco.[22] Napakainit ng pagtanggap ng mga manonood sa
dulang Sino ba Kayo? Kung kaya’t naipalabas ito ng dalawangpu’t walong (28) beses at ang kasamang
pelikula lamang nito ang napapalitan.

Mula 1943 hanggang Enero 1944 ay dalawangpung dula ang naipalabas ng Dranmatic
Philippines sa Metropolitan Theater bilang stage area. Kabilang sa mga dulang ito ay ang mga
sumusunod:

Mga dulang nasa wikang Pilipino ( karamihan ay mula

 sa orihinal sa ingles at isinalin sa Pilipino at iba naman ay orihinal na akda)
        Paa ng Kuwago – adaptasyon ni Francisco Soc Rodrigo mula sa The Monkey’s Paw ni W.W. Jacobs
        Sino ba kayo? – isang yugtong dula sa panulat ni Julian Balmaseda sa Ingles at isinalin sa Tagalog ni
Francisco Soc Rodrigo sa direksyon ni Narciso Pimentel Jr.
        Ang Asawa ng Abogado – isang adaptasyon ng orihinal na dula ni F. Liongson sa Espanyol at isinalin sa
Tagalog
        Sa Pula, Sa Puti – isang yugtong dula sa panulat ni Francisco Soc Rodrigo sa Tagalog na orihinal sa
Ingles. Sa panahon ng Hapon ito ay itinanghal sa direksyon ni Narciso Pimentel Jr. ng Dramatic
Philippines
        Martir sa Golgota – isinalin at inadapt ni Francisco Soc Rodrigo sa Tagalog mula sa Pasyon sa Ingles ng
Ateneo sa panulat ni Rev. Hunter Guthrie at Rev. Joseph A. Mulrey sa Ingles.
        Ang Kahapong Nagbalik- isinalin at inadapt ni Francisco Soc Rodrigo mula sa orihinal nito sa Espanyol
ang El Pasada Que Vuelve ni Francisco Liongson
        Tia Upeng – salin mula sa Ingles ang Charley’s Aunt
        Ulilang Tahanan –orihinal sa Ingles ni Wilfrido Ma. Guerrero noong 1940 at isinalin sa Pilipino ni Juan C.
Laya. Isinapelikula ng Premiere Productions sa direksyon ni Gerardo de Leon at ipinalabas noong Hunyo
1994 sa Capitol Theater sa pamagat na House For  Sale, The Foresaken House. Itinanghal sa
Metropolitan Theater noong Enero 1944 sa Tagalog

Taong 1943 katapusan ng Marso, nag-anunsyo ang management ng Metropolitan Theater na

hindi na magpapalabas ng mga pelikula sapagkat simula sa araw na iyon ay mga dulang tagalog at
Philharmonic Prominade na lamang ang magpupuno ng kanilang mga programa.

III. Ang Sensura ng mga Dula

             

Ang lahat ng mga pagtatanghal sa panahong ito ay nasa ilalim  ng sensura ng Japanese
Propaganda Corps gaya ng radyo at ng mga publikasyon. Ang mga iskrip ay kinakailangang ipasa muna
sa mga kinauukulan at tsaka lamang makakapagsimulang mag-rehearse kapag napahintulutan na aito. At
hindi lamang iyon, isang araw bago ang pagtatanghal ay pinapanood pa ito ng mga censors.
                       

Mga Uri ng Dulang Pinahihintulutan[23]

Tradisyunal na dula- hinihikayat ng mga awtoridad na hapon ang mga revue company na

bigyang-pokus ang pagpapalabas ng mga tradisyunal na porma ng dula gaya ng sarsuwela o di kaya ng
mga dulang may mga katutubong mga tagpuan. Halimbawa ukol sa mga buhay ng mga muslim at
iba  mga pangkat-etniko upang lalong maigiit sa mga Pilipino manonood ang pagiging mga Pilipino at
Asyano. May mga dula rin na may temang batay sa mga awit, korido, mga katutubong alamat at mga
epiko.
Historikal na dula
- pinahihintulutan din ng sensura ang ganitong mga dula na nagpapakita ng pagiging makabayan.
May mga dulang  nagtatanghal ng buhay ni Rizal at iba pang mga rebolusyunaryo.
Dula ng Propaganda
- Nais ng mga awtoridad na bigyang-diin ang  pagtatanghal ng mga dulang nagtatampok sa mga
buhay ng  mga mahihirap lalo na ng mga magsasaka at mga mangingisda.
Dulang nagtatampok ng mga Ordinaryong Tao
- Naapakaraming mga dula na nagtatampok ng iba’t ibang mga buhay ng ordinaryong tao sa
lungsod. Ang mga tema ay ukol sa mga di-pagkakaunawaan sa pamilya at ang pang-araw-araw na
pakikipagsaplaran ng isang tao para lamang mabuhay. Ito ay maaring repleksyon ng kahirapan ng buhay
sa panahong iyon. Isang halimbawa dito ay ang dulang satirikong Bigas ay tungkol sa pagkaubos ng
bigas na totoong nangyari sa panahong iyon.
Musical Fantasy
- itoy mga dulang nagtatapok ng mga tema ng romansa, makukulay na mga kasuotan at mga
kapanapanabik na mg pakikipagsapalaran kung kaya’t mas naging popular ang uring ito. Mas epektibo ito
sapagkat may pagka-eskapista, na siyang kailangan sa panahon ng digmaan.
 Dulang Relihiyoso
- isinasaagawa parin sa panahong iyon ang mga dula tuwing semana santa sa lahat ng mga
teatro sa kamaynilaan gaya ng senakulo o mga dulang may temang relihiyoso.
Dulang Tagalog at Dulang Salin
- karamihan sa mgga dulaang naipalabas ay mga salin sa Tagalog mula sa orihinal nito sa Ingles
at mga dulang nasusulat sa orihinal sa Tagalog sapagkat hinihikayat ng mga awtoridad na mga Hapon
ang paggamit ng Tagalog bilang pangunahing wika.
Dula sa Ingles
- sa simula pa lamang ng okupasyon ng Hapon ay ipinagbawal na ang pagpapalabas ng mga ito
ngunit sa kahuli-hulihang taon ng pananakop ay muling naitanghal ang mga dulang nasa wikang Ingles.
Dula sa Espanyol
- may mga mangilan-nguilan parin mga Spanish Drama groups ang nagtanghal parin sa mga
college auditorium.
Opera at operettas
- itinatanghal ito sa Metropolitan Theater. Ito ay pinaunlad upang magkaroon ng sopistikadong
panlasa ang mga Pilipino pagdating sa musika.
 Iba pang mga musikal na pagtatanghal
- Bukod sa mga opera at operettas ay may iba pang mga espesyal pang mga konsyerto gaya
ng May Time Music Festival  na itinanghal noong Mayo 30, 1942 sa Saint Theresa’s  College Auditorium.

IV. Ang Dalawang Panig ng Pagtingin

Ukol sa Dulaang lumaganap sa panahon
ng Hapon
A.     Ang Pananaw ng mga Pilipino sa dulaan sa panahong iyon
Mayroong dalawang pangunahing kritisismo ukol sa dulaan sa panahong ito. Una, ito ay walang iba kundi
mga pinagtagpi-tagping mga porma ng sining. Ayon kay Manuel Z. Arguilla (isang batikang manunulat na
nagtrabaho bilang censor ng mga stageshows sa panahon ng mga Hapon,

As vaudeville,   they are passable. As burlesque,they are useless.

As musical comedies, they are extremely inane. As melodramas,
they are uninteresting. As plays their value is absolutely nil. As
presentations of Filipino life on stage, they are unfaithful
and untrue. They lack vigor, character and seriousness. They
are formless and invertebrate. They do not bare, even
in the slightest degree, the usual earmarks of lasting literature:
beauty of language,sincerity of characterization and versimilitude
of plot[24]
 Ang ikalawang kritisismo ay ang mga pagtatanghal sa panahong iyon ay mahihinang uri sapagkat
walang banghay, walang lohika o maayos na pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari. Ayon kay
Amadeo R. Dacanay:

Stageshows were generally half-baked improvisatios and

some directions even resorted to buying stories.In addition ,

the actors were mostly had or indifferent, as if they had
  never been introduced to the rudiments of acting.[25]

Ngunit ayon din kay Dacanay bagaman may mga kahinaang tinataglay ang dulaan sa panahong
iyon ay may mga grupo pa rin na  nagsisikap para makapagtanghal ng mga lehitimong dula o produksyon
gaya ng Dramatic Philippines. Sa kabila  ng pagbabawal ng mga Hapon sa paggamit ng Ingles ay
binigyang pokus pa rin ng grupo ang pagsasalin ng mga sa Ingles sa Tagalog.

B.     Ang Pagtingin ng mga Hapon sa Dula

Para sa mga Hapon na nakapanood ng mga musical shows sa panahong iyon ang
nagsabing walang sariling tradisyon ng dulaan sa Pilipinas. Sapagkat ang mga musical shows
diumano ay mga imitasyon lamang ng kulturang Amerikano. [26] Ganito rin ang palagay ng
Chairman ng Department of Information (Dramatic Section) na si Kodama Hidemi na ang isang
magandang dula ay magagawa lamang kung may matatag na pambansang kamalayan ang isang
bansa at epektibo ito kapag nilalaman nito ang mithiin at paniniwala ng mga mamamayan.
 
The important mission of drama through amusement and in deepening the
Ground of national culture which is conducive to the elevation of the
Standard of life. Therefore it comes as a naturalconclusion that drama
 should exist for the nation and not merely a vulgar and capricious past
time.[27]
  

IV.                Ang Dulaan Bilang Propaganda

A.     Ang Pagtatatag ng Philippine National Theater o PNT
Para magkaroon ng pagbabago sa hindi magandang pagtingin sa dulaan sa panahong iyon at
upang mapataas ang lebel nito ay itinatag ng mga artista ng dulaan ang Philippine National Theater,
Incorporated (naging PNT sa kalaunan) noong October 14, 1943 sa proklamasyon ng Republika ng
Pilipinas. Nakapailalim sa PNT ang Dramatic Philippines, Musical Philippines at Metropolitan Theater.

Ang ilan sa kanilang mga proyekto ay ang pagdadaos ng mga patimpalak sa pagsulat ng iskrip
na tumatalakay sa mga paksa ditto sa Pilipinas upang pasiglahin at mapaunlad ang kultura ng bansa sa
kabuuan.

Nagpalabas din ang samahang ito ng isang magasin  ang Backstage noong Nobyembre 1943.

Nagbibigay ito ng mga pag-uulat ukol sa mga aktibidad sa dulaan at ng mga artista. Ito ay nasa wikang
Ingles at may ilang bahagi rin naman na nasa Tagalog. Ang huling isyu ay noong Hulyo 8, 1944 sanhi ng
mataas  na singil sa paglilimbag.

Ang PNT ay naging lunsaran para lumaganap ng husto ang teatro bilang propaganda . Isa na rito
ang mga pagdadaos ng mga iba’t ibang paligsahan na nagbigay-daan sa maraming produksyon ng mga
akdang makabayan. Kabilang dito ang mga awiting Martsa Laurel ni Lucio D. San Pedro; Doon sa Kung
Saan Matamis ang Mangga at Kundiman ng Bayan ni Leon T. Ignacio.[28] Isang patunay lamang na ang
Metropolitan Theater bilang kanlungan ay may malaking kontribusyon sa propaganda.

B.     Ang Paglaban/Pagtutol sa Dulaan

 Sa mga stageshows sa panahong ito ay mga paglaban o pagtutol din na ikinakabit ang mga
direktor at aktor sa kanilang mga dayalogo o di kaya’y mga eksena. Isa ito sa kanilang mga paraan na
kahit paano ay maisahan nila ang mga Hapon. Isang halimbawa nito ay ang satirical comedy skits nina
Tugo at Pugo na ginagawang katatawanan ang mga Hapon. [29]
Ang historikal na dulang Tandang Sora ay may pagpapakita  rin ng pagtutol laban sa mga Hapon.
Ang dula ay tungkol sa isang babaeng bayani na lumaban laban sa mga kastila na ang tanging mithiin ay
ang lumaya ang bayan. Pianayagan itong itanghal ng board of censors ngunit may ilang torture scenes
ang inalis. Narito ang isang paglalarawan sa pagtatanghal ng naturang dula sa direksyon ni Avellana:

Tandang Sora was presented without those scenes, but even

without them, the people quickly grasped the motive of the PAL
  (Philippine Artist League) in presenting this stirring drama.
Close to the end of the play, there was a brief glimpse of the flag
Of the Katipuanan. Since during those early days of the Japanese
Occupation the Filipino Flag was not be exhibited on the pain of
Punishment, it was disconcerting to the Japanese authorities that
  the audience of the Avenue rosesilently at the sight of the Katipunan
  Flag on stage. Although the audience jammed the theater everyday,
Avellana was ordered to replace  Tandang Sora  with a comedy”.[30] 

Ang teatro sa panahong ito ay nagging isang lunan ng mga taong laban sa mga Hapon. Naging
lugar ito kung saan sila nagkakaroon ng malayang  komunikasyon ng patago. Sinasabing 80% ng mga
tao sa teatro noong panahong iyon ay kabilang sa anti-Japanaese Underground movement at 15%
naman ang nakikipagtulungan lamang.

Sa kabuuan naging matagumpay ang mga artista ng teatro sa panahong ito sapagkat nailarawan
nila ng sa kanilang mga pagtatanghal ang mga kondisyong panlipunan sa ilalim ng okupasyon ng mga
Hapon. Sa kalaunan ang mga pagtatanghal na ito ay naging propaganda laban sa mga Hapon. Ang mga
gawaing ito ng protesta ng pagtatanghal ay parehong kalahok ang mga gumaganap at ang mga
manonood.

V. Ang Pagsasakonteksto ng Dulang

                 

Condemned! Ni Wilfrido Ma. Guerrero

A.     Buod ng Dulang Condemned!
Nagsimula ang dula sa ilang oras na lamang ay bibitayin na si Pablo Gonzales sa salang
pagpatay sa isang lalaking nagtangkang gahasain ang kanyang kasintahan na si Cristina. Habang
naghihintay ng kanyang oras ng pagbitay ay isa-isang nagdatingan ang mga taong nagging malapit sa
kanya. Ang unang bisita niya ay ang paring nagsilbing tagapagpaalala niya sa mga salita ng Diyos sa
tuwing nalulungkot siya sa kanyang sinapit at kapag natatakot siya sa tuwing maaalala ang sasapiting
pagbitay. Ang ikalawa naman niyang bisita ay ang kanyang kababatang si Andres Gorospe. Naligayahan
ng husto si Pablo sa pagbisita niya sapagkat bumabalik muli sa kanya ang alaala ng kanyang kabataan
noong bago pa mamatay ang kanyang ama. Sang-ayon kay Andres hindi kayang pumatay ni Pablo
sapagkat takot ito sa balisong, lalong hindi sugarol at lasenggo. Ngunit si Pablo mismo ang umamin na
nag-iba siya mula nang lumayas siya sa kanyang Tia Chedeng noong maglalabing-apat na taon siya
noon. Sa kanilang usapan naisalaysay ni Pablo ang nangyari sa kanya nang mamatay ang kanyang ama.
Nang mamatay ang kanyang ama, iniwan siya ng kanyang ina na si Angela sa kanyang Tia Chedeng at
nagumon sa pagsusugal at sumama sa isang Marcos Nable. Sa pananaw ni Pablo ang ina niya ang
puno’t dulo ng kanyang kasawian sa buhay. Para sa kanya ay hindi siya mabibitay kung hindi siya
napariwara dahil sa paglalayasa at hindi siya maglalayas kung may inang magbibigay sa kanya ng pag-
aaruga at pagmamalasakit. Ang ina niya ang kanyang sinisisi sa lahat ng mga nangyari sa buhay niya.
Ang ikatlo niyang bisita ay si Simeon Sereno na nagging barkada niya sa lahat ng kalokohan. Para kay
Pablo si Simon ang naglapit sa kanya sa kasamaan. Kung kaya’t galit siya noong una at hindi niya
pinapasok ngunit wala rin nagawa si Pablo nang magpumilit na pumasok si Simeon sa kinaroroonang
piitan ni Pablo. Nais na Makita ni Simeon si Pablo kahit sa huling pagkakataon para humingi ng tawad sa
lahat ng mga bagay na nagawa niyang nakasama kay Pablo. Ang ikaapat na bisita naman ay ang
kanyang Tia Chedeng na walang tigil sa paggabay sa kanya. Kahit sa kahuli-hulihang pagkakataon ay
pinatunayan nito ang pagmamalasakit sa pag-abot nito sa kanya ng isang kuwintas na may krusipiho. At
kinukulit siya nitong mangumpisal upang mahugasan ang lahat ng kanyang mga pagkakasala sa
pamamagitan ng paghingi ng kapatawaran sa Panginoon. Ang ikalimang bisita ay si Cristina na
nagnanais na siya ay pakasalan ni Pablo kahit sa huling pagkakataon. Ngunit nagdadalawang-isip si
Pablo sapagkat ayaw niyang masira ang kinabukasan ni Cristina st maging balo kaagad ng isang
mamamatay tao. Pero mag-iiba ang desisyon ni Pablo sa huli. Sa muling pagdating ng pari ay hihilingin ni
Pablo na ikasal sila ng pari sa halip na mangumpisal siya. Nakasal ang dalawa, ilang minuto na lamang
ang nalalabi bago ang takdanmg oras ng pagbitay nang biglang dumating ang kanyang ina. Ang kanyang
huling bisita ay ang ina niyang si Angela ang konprontasyon ng dalawa ay nagbigay-daan sa paglilinaw
ng isang masalimuot na nakaraan. Ang lahat ng mga hinanakit ni Pablo sa ina ay dinaan sa mga sumbat.
Pinagtapat ng kanyang ina ang buong katotohanan sa likod ng mga masalimuot na pangyayari at kahit
huli na ang lahat ay nakuha na rin ni Pablong patawarin ang kanyang ina bago pa man siya mamatay.

B.     Ang Teorya ni Eagleton bilang framework sa Pagsusuri ng dulang Condemned!

Ang gagamiting framework sa pagsasakonteksto ng dulang Condemned! Ni Wilfrido Ma.
Guerrero ay ang teorya ni Terry Eagleton.[31] Gaya ng mga historical at biograpikal na mga kritiko, ang
mga Marxista ay interesado din sa sosyolohikal na konteksto ng panitikan (sociological context of
Literature). Para sa mga Marxista ang tekstong pampanitikan (literary text) ay produkto ng kasaysayan.
At ang kasaysayan ay siyang nagdedetermina ng panglipunan at pang-ekonomiyang sitwasyon ng isang
bansa na may malaking impluwensya naman sa literature na siya rin na makikita/papaimbulog sa mga
akdang pampanitikan. Ngunit ang isang Marxistang kritiko ay mas interesado sa pagkatas ng
mga themes of interests sa mga social historians.[32]

Ngunit hindi rin lamang mga repleksyon ng panlipunan at  pang-ekonomiyang kondisyon ang
literature kundi bahagi rin ito ng isang buong sistema ng mga panlipunang ugnayan at moda ng
produksyon na nag-emerge sa pagdaloy ng kasaysayan.

Sa sanaysay ni Terry Eagleton sa Literature and History ipinaliwanag niya na ang literature ay

bahagi ng isang power structure  o ng isang struktura ng kapangyarihan ng kasaysayan. At ang susi sa
pag-unawa sa panitikan ay ang magkaroon ng rebolusyunaryong pag-unawa hinggil sa kasaysayan
mismo.[33] At para maunawaan naman ang kasaysayan ay binalangkas ni Eagleton ang mga ugnayan
ng mga pangunahing bahagi ng kasaysayang panlipunan (relationship of the components of social
history) mula sa perspektibang Marxista ang 1) base  at superstructure,2) literature at superstructure,at
3) literature at ideology.

Kung tataluntunin ang ganitong pagbasa maaaring sabihin na ang Condemned! Bilang isang
akdang pampanitikan na nalikha sa panahon ng okupasyon ng Hapon ay produktong iniluwal mismo ng
panitikang nagsasalamin ng mga panglipunan at pang-ekonomiyang kondisyon sa panahong iyon.
 Nagsimula sa pagtalakay si Eagleton sa ugnayan ng lipunan at ng superstructure ng lipunan sa
pag-aaral ni Karl Marx at Frederick Engels na Consciousness does not determine life: life determines
consciousness.[34] Sa madaling salita, ang panlipunang kalagayan ng isang tao ay makikita o
madedetermina sa kung paano siya kumikilos, kung paano mag-isip at paano niya ituring ang sarili. Ang
mga ugnayang panlipunan ng mga tao ay nadedetermina sa pamamagitan ng kanilang mga material na
pangangailangan (material necessity).[35] Sa paglipas ng panahon ang dibisyon sa paggawa sa isang
lipunan (mode of production) ay nagbabago.[36]

Sa puntong ito maaaring sabihin na ang isang awtor bilang bahagi ng isang institusyong
panlipunan o superstructure ay may kapasidad na ilarawan ang kairalang panlipunan ng panahon na
kanyang kinabibilangan. At ang akdang pampanitikan na kanyang iniluwal na sumasalamin sa
panglipunan at pang-ekonomiyang kalagayan ng kanyang bansa ay maaaring magdetermina ng posisyon
ng manunulat sa lipunan. Sa kaso ng dulang Condemned! Makikita  ang isang depektibong paglalarawan
sa buhay ng isang ordinaryong tao. Mapapansin na hindi gagap ni Wilfrido Ma. Guerrero ang kilos, ugali
at gawi ng masa tulad ng kanyang nais na talakayin sa karakter ni Pablo Gonzales sapagkat mas gamay
niya ang pagtalakay sa middle-class sapagkat siya’y pabilang sa antas na ito. Ang mga katangiang
tinataglay ng tauhang si Pablo Gonzales ay ang persepsyon ni Wilfrido Ma. Guerrero  ng isang
indibiduwal na mula sa mababang antas ng lipunan. Makikita ito sa mariin niyang pag-giit sa dula ng
kahalagahan ng edukasyon sa isang tao, ang pagiging intelektuwal ay isa lamang sa mga determinant
factor  ng isang middle class. Isa pang salik na tinutukoy ni Guerrero ay ang pagkakaroon ng takot sa
Diyos at relihiyoso na sinasabing wala sa isang di-aral sapagkat padalos-dalos sa mga kilos at gawi at
lalong walang takot sa Diyos.

Ang dulang Condemned! Ay nasa orihinal sa Ingles ngunit dahil sa panahong iyon ng pananakop
ng mga Hapon, para maitanghal ay isinalin muna ang iskrip sa Tagalog bilang Salarin!Noong 27
Nobyembre 1943 sa Capitol theater sa direksyon ni Fernando Poe Sr. Isinagawa ito sa kadahilanang
pinagabawal nang mga Hapon ang paggamit ng Ingles bilang wika sa mga performance text o teksto sa
pagtatanghal. Ngunit kapansin-pansin ang pagiging eskapista ng tema ng dula sa kadahilanang wala
itong pagtalakay sa realidad --- sa tensyon o pakikibaka ng mga Pilipino sa mga mananakop na Hapon.

VII.                   Ang Bibliyograpiya

1)             Barte,
Gina V.ed. Panahon ng Hapon (Sining sa Digmaan, Digmaan sa
Sining).Metro Manila: Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, 1992.127-136.

2)             Buenaventura,
Cristina-Laconico. The Theater in Manila (1846-1946). Manila:
De la Salle University Press, 1994.

3)         Julian C. Balmaseda, “Philippine Drama”, papel na nasusulat sa orihinal sa

Pilipino at binasa sa Institute of National Language, noong 8 Setyembre, 1943.

4)         Tiongson, Nicanor G.ed. Philippine Theater. Vol.7 of CCP Encyclopedia of

Philippine Arts. 10 vol. Manila: Cultural Center of the Philippines, 1994.
5)         Eagleton, Terry. “Literature and History”. Marxism and Literary
Criticism.University of  California Press, 1976. 1-19.  Report in  Contexts for Criticism.
Ed. Donald Keesey. 3rd. ed. Mountain View, CA: Mayfield, 1998.

Ang mga patunay ng panggagahasang ito ay ang mga salaysay ng mga comfot women sa panahong
iyon. Ang mga kaugnay na babasahin para ditto ay ang salaysay ni Nana Rosa, na inilantad ang kanyang
karanasan sa publiko.
[2] Kabilang sa mga strategic raw materials na ito ay ang mga minerals, ores abaca at mga agricultural
produce gaya ng lumber---ang lahat ng ito ay kinakailangan sa pagpapalakas ng kanilang depensa.
[3] Barte, Gina V.ed. Panahon ng Hapon (Sining sa Digmaan, Digmaan sa Sining). Metro Manila:
Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, 1992.11.
[4] Ang nagbibigay ng lahat ng mga pag-uutos ay ang Japanese Military Administration.
[5] Barte, Gina V.ed. Panahon ng Hapon (Sining sa Digmaan, Digmaan sa Sining). Metro Manila:
Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, 1992.12.

[6] Naglatag ng mga hakbang tungo sa pagtatatag ng isang Bagong Pilipinas ang commander-in-chief ng
Japanese Military Forces ditto sa Pilipinas, si Lt. General Masaharu Homma na sa tingin niya ay
makatutulong sa pagkakaisa ng  mga Hapon at Pilipino.
[7] Barte, Gina V.ed. Panahon ng Hapon (Sining sa Digmaan, Digmaan sa Sining). Metro Manila:
Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, 1992.12.

[8] Ibid.
[9] Isa lamang ito sa mga polisiya upang magkaroon ng kabuuang ideya, maaaring tignan ang aklat na
“Panahon ng Hapon (Sining sa Digmaan, Digmaan sa Sining).
[10] Hindi lamang sa mga paaralan itinuro ang Niponggo maging sa mga pribado at pampublikong mga
opisina ay mayroon din mga special classes. Naglaan din ng mga special Niponggo section sa mga
diyaryo. Pinalitan din ang mga pangalan ng mga kalsada, tulay at mga plasa gaya ng Dewey Boulevard
na pinangalanang Heiwa Boulevard; ang Jones Bridge ay tinawag na  Banzai Bridge;at ang Taft Avenue
ay tinawag namang Daitoa Avenue at iba pa. Marami rin mga lektyur tungkol sa kulturang Hapon na
maririnig sa mga radyo at mga artikulo na nalalathala sa mgfa diyaryo at magasin.
[11] Tanghalang Pilipino ang ginamit ko ditto katumbas ng Filipino Stage Ito ay batay lamang sa sariling
pagtataya sa paggamit ng angkop na salita at kung paano ko ito naunawaan.
[12] Tinawag na illegitimate stage ng mga tradisyunal. Noong dumating ang mga Amerikano ang tinawag
ditto ay bodabil mula sa vaudeville  ng Amerika ngunit ng lumaon ay nagging stageshow sa panahon ng
Hapon.
[13] Si Carpi ay isang Italian national na may sariling tropa na naglilibot sa Asya para magtangal ay na-
stranded sa Pilipinas gawa ng digmaan. Ikinulong siya ng mga oisyales na Amerikano bilang kalaban ng
bansa ngunit sa panahon ng Hapon ay pinalaya siya at inatasan na mag-organisa ng isang revue
company. Naalala kasi ni Hidemi Kon ang palabas nina Carpi sa Japan noong 1930’s.
[14] Julian C. Balmaseda, “Philippine Drama”, papel na nasusulat sa orihinal sa Pilipino at binasa sa
Institute of National Language, noong 8 Setyembre, 1943.p.317.
[15] Mayroon itong dalawang show araw-araw. Ang unang show ay nagsisimula ng alas-2 ng hapon at
ang ikalawa naman ay alas-4 ng hapon. Ang mga vaudeville fantasies na naipalabas noong 1942 sa
Metropolitan theater ay ang mga sumusunod:
Tango Fantasy, Oriental Stories, Rancho Grande, Toy House, Hawaiian Charms, Lady of the Fan, Guard
of the Queen, Babes in Joyland, Cuban Rhythms, Siamese Fantasy, Cuban Fantasy, Pearl of the Orient,
Argentine Nights, Gypsy Melodies at Pharaoh’s Dream. Ang mga ito’y itinanghal upang mapunan ang
kawalan ng pelikula ngunit ng lumaon ay naging maunlad.
[16] Tiongson, Nicanor G.ed. Philippine Theater. Vol.7 of CCP Encyclopedia of Philippine Arts. 10 vol.
Manila: Cultural Center of the Philippines, 1994.
[17] Ang pagkakaroon ng bagong management nito ay nagdulot ng malaking pagbabago sa mga palabas
nito.
[18] Buenaventura, Cristina-Laconico. The Theater in Manila (1846-1946). Manila: De la Salle University
Press, 1994. 148.
[19] Ibid.
[20] Julian C. Balmaseda, “Philippine Drama”, papel na nasusulat sa orihinal sa Pilipino at binasa sa
Institute of National Language, noong 8 Setyembre, 1943.p.318.
[21] Ibid.
[22]Ang mga manonood ng araw na iyon ay nakaranas ng isang hitik na hitik na araw ng lingo sapagkat
bukod na sa dalawang dula ay sinundan pa ito ng isang pelikula ng Hollywood ang Backstreet at ang isa
pang oras ng programa ng light classics ng Philharmonic Promenade. Ang ticket ay nagkakahalaga ng 30
centavos para sa balcony seats, 60 centavos para sa orkestra at 1.00 php para sa loge seats.

[23] Barte, Gina V.ed. Panahon ng Hapon (Sining sa Digmaan, Digmaan sa Sining). Metro Manila:
Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, 1992.127-136.

[24] Ibid.
[25] Ibid
[26] Ibid.
[27] Ibid.
[28] Ang pagtatanghal ng mga awiting nagwagi sa patimpalak ay pinamunuan ng PNT sa Metropolitan
Theater noong 30 Nobyembre 1943. Sa naturang okasyon ay nagbasa ng tula si Amado V. Hernandez na
may pamagat na Ang mga Naglamay sa Dilim ng Gabi. Sinundan ng pagtatanghal ng romantikong dula,
ang Bayan Ko na tungkol sa pakikibaka ng mga Pilipino laban sa Espanya para sa kalayaan.
[29] Ginawang katatawanan ang mga Hapon sa pamamagitan ng pagpuno sa braso ng mga relo at ito ay
sa direksyon ni Climaco na nagdulot ng kanyang pagkakakulong sa loob ng 31 araw sa Fort Santiago.
[30] Barte, Gina V.ed. Panahon ng Hapon (Sining sa Digmaan, Digmaan sa Sining). Metro Manila:
Sentrong Pangkultura ng Pilipinas, 1992.127-136.

[31] Eagleton, Terry. “Literature and History”. Marxism and Literary Criticism. University of  California
Press, 1976. 1-19.  Report in  Contexts for Criticism. Ed. Donald Keesey. 3rd. ed. Mountain View, CA:
Mayfield, 1998. 460-67.