Page No.

1
 अनुक्रमणणका
क्र. चालू घडामोडी घटक पृष्ठ क्र.
१. राष्ट्रकुल खेळ २०१८ ३
२. ६५वे राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार २०१८ १३
३. राष्ट्रीय १८
४. आर्थथक २७
५. आंतरराष्ट्रीय ३८
६. राज्यस्तरीय ४८
७. क्रीडा ५४
८. चवज्ञान-तंत्रज्ञान ६३
९. चवचवध अहवाल व ननदेशांक ६८
१०. नवीन ननयुक्त्या व राजीनामे ७९
११. पुरस्कार व सन्मान ८५
१२. ननधनवाताा ९३

Page No. 2
 राष्ट्रक
ु ल खेळ २०१८
 राष्ट्रकुल खेळ ही राष्ट्रकुल पररषदेमधील सभासद राष्ट्रांिी एक क्रीडा स्पधाा
आहे. १९३०सून राष्ट्रकुल खेळ स्पधाा दर ४ वषाांनी भरवले जातात.
 सुरुवातीस निनटश एम्पायर खेळ, नंतर १९५४पासून निनटश एम्पायर व
राष्ट्रकुल खेळ, १९७०पासून निनटश राष्ट्रकुल खेळ ह्या नावंनी ही स्पधाा
ओळखली जात असे. १९७८साली राष्ट्रकुल खेळ हे नाव ह्या स्पधेला नदले
गेले.
 कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन ही लंडन येथे मुख्यालय असलेली संस्था ह्या
खेळांिे आयोजन करण्यास जबाबदार आहे.
 राष्ट्रकुल खेळांत अनेक ऑललिंनपक खेळ तसेि इतर काही चवशेष खेळ घेतले
जातात.
 राष्ट्रकुल पररषदेिे ५४ सदस्य असले तरीही राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ७१ देश भाग
घेतात. अनेक निनटश परकीय प्रदेश तसेि युनायटेड नकिंग्डममधील इंग्लं ड,
स्कॉटलंड, आयलांड व वेल्स हे घटक देश वेगवेगळे संघ पाठवतात.
 राष्ट्रकुल खेळ २०१८ ही राष्ट्रकुल स्पधाांिी एकचवसावी आवृत्ती ऑस्टरेललयाच्या
क्वीन्सलंड राज्यामधील गोल्ड कोस्ट ह्या शहरामध्ये ४ एनप्रल ते १५ एनप्रल
२०१८ दरम्यान आयोजीत केली गेली. ऑस्टरेललया देशात राष्ट्रकुल खेळांिे हे
पािवयांदा आयोजन करण्यात आले.
 आंतरराष्ट्रीय स्तरावर दजेदार कामचगरी करणारे भारतािे अनेक लशलेदार या
स्पधेत जोमाने उतरले आलण पदकांिी लयलूट केली.
 या स्पधेत भारताने एकूण ६६ पदकांसह (२६ सुवणा, २० रौप्य आलण २०

Page No. 3
 कांस्य पदक) ऑस्टरेललया आलण इंग्लंडनंतर पदताललकेत चतसरा क्रमांक
चमळचवला.
 या यादीमध्ये पानकस्तान २५वया स्थानी आहे. पानकस्तानने या स्पधेमध्ये एक
सुवणा आलण िार कांस्य अशा एकूण पाि पदकांिी कमाई केली.
 भारताला यावेळी टेबल टेननस एकेरी व भालाफेकीत राष्ट्रकुलमध्ये प्रथमि
सुवणापदक चमळाले.
 टेबल टेननसपटू मननका बत्रा ही यंदाच्या राष्ट्रकुल स्पधेमध्ये भारतासाठी
सवााचधक पदके लजिंकणारी खेळाडू ठरली आहे. चतने दोन सुवणा , एक रौप्य
आलण एक कांस्य अशा िार पदकांिी कमाई केली आहे.
 २०१४मध्ये ग्लास्गो येथे झालेल्या राष्ट्रकुल स्पधेत लजिंकलेल्या ६४ पदकांच्या
तुलनेत यंदािी भारतीय खेळाडूंिी कामचगरी अववल ठरली.
 भारताने नदल्ली येथे झालेल्या राष्ट्रकुल स्पधेमध्ये एकूण १०१ पदकांिी कमाई
केली होती. तर २००२मध्ये मँिेस्टर येथील स्पधेमध्ये ६९ पदके चमळवली
होती.
 खेळांच्या प्रकारानुसार भारतीय खेळाडूंच्या कामचगरीिा आढावा..
नेमबाजी

 नेमबाजीत यावेळी भारतीय नेमबाजांनी ७ सुवणा पदकांसह १६ पदके

कमावली.
 अननश भानवाला, मेहुली घोष आलण मनू भाकर यांसारख्या तरुण नेमबाज
तसेि हहना चसद्धू, लजतू राय आलण तेजहस्वनी सावंत यांसारख्या अनुभवी
नेमबाजांनी भारतासाठी सुवणापदके लजिंकली.

Page No. 4
 वेटणलफ्टिंग

 वेटललह्टिंगमध्ये भारताने एकूण ९ पदके कमावली. यामध्ये ५ सुवणा, २ रौप्य

आलण २ कांस्य पदकांिा समावेश होता.
 मीराबाई िानू, संजीता िानू, पूनम यादव यांनी भारताला सुवणा पदके
चमळवून नदली.
क
ु स्ती

 कुस्ती स्पधेतही भारतीय खेळाडूंनी ५ सुवणा, ३ रौप्य आलण ४ कांस्य

पदकांसह एकूण १२ पदके कमावली.
 बजरंग पुननया, चवनेश फोगाट, साक्षी मललक, सुचमत या पहलवानांनी
आपापल्या वजनी गटात भारताला पदके चमळवून नदली.
बॅडममिंटन

 बॅडचमिंटनमध्ये भारताने एकूण ६ पदके लजिंकली. भारताने चमश्र प्रकारात सुवणा

पदक लजिंकले.
 तसेि महहला एकेरीमध्ये सायना नेहवालने भारताच्याि पी. व्ही. चसिं धूला
हारवत सुवणा आपल्या नावावर नोंदवले.
 पुरुषांच्या एकेरी स्पधेत भारताच्या नकदांबी श्रीकांतला रौप्यपदकावर
समाधान मानावे लागले.
टेबल टेननस

 भारताच्या १० सदस्यीय टेबल टेननस संघाने या स्पधेत ३ सुवणा, २ रौप्य व ३

कांस्य पदकांसह एकूण ८ पदके पटकावली. भारतािी या स्पधेत टेबल

Page No. 5
 टेननसमधील ही सवोत्तम कामचगरी आहे.
 टेबल टेननसमध्ये भारतीय महहला आलण पुरुषांच्या संघाने सुवणा पदक
लजिंकून इचतहास रिला. ्यािप्रमाणे पुरुष आलण महहला सं घाने चमश्र टेबल
टेननस प्रकारात रौप्य पदक लजिंकले.
 ्यािबरोबर महहलांच्या एकेरीमध्ये मलणका बत्राने सुवणापदक लजिंकत
इचतहास रिला. मननका बत्राच्या िार पदकांच्या जोरावर राष्ट्रकुल स्पधेत
टेबल टेननसमध्ये भारत एकूण आठ पदकांसह अववल स्थानी राहहला.
बॉफ्सिंग

 बॉहक्तसिंगमध्ये भारताने ३ सुवणा, ३ रौप्य तर ३ कांस्य पदकांसह एकूण ९

पदके पटकावली.
 यामध्ये महहलांच्या ४८ नकलो वजनी गटात मेरी कोमने तर पुरुषांच्या ५२
नकलो वजनी गटात गौरव सोळंकीनेही सुवणापदक चमळवले.
अॅथलेनट्स

 अॅथलेनटक्तसमध्ये भारताने तीन पदकांिी कमाई केली. नीरज िोपडाने सुवणा

पदकािी कमाई केली. तर सीमा पूननयाने रौप्य आलण नवदीप कौरने कांस्य
पदकावर नाव कोरले.
स्वॉश

 दीनपका पल्लीकल आलण सौरव घोषाल जोडीने राष्ट्रकुल स्पधेत प्रथमि

स्क्वॉश चमश्र दुहेरीमध्ये रौप्यपदक पटकावले.
 तसेि दीनपका पहल्लकल व जोश्ना चिनप्पा स्क्वॉश महहला दुहेरीिेही
रौप्यपदक पटकावले.
Page No. 6
 हॉकी

 भारतीय हॉकी संघासाठी ही स्पधाा एखाद्या वाईट स्वप्नाप्रमाणे गेली. पुरुष

आलण महहला सं घाला एकही पदक लजिंकता आले नाही.

राष्ट्रक
ु ल २०१८ - पदकताणलका
क्र. देश सुवणा रौप्य कांस्य एकूण
१. ऑस्टरेललया ८० ५९ ५९ १९८
२. निटन ४५ ४५ ४६ १३६
३. भारत २६ २० २० ६६
४. कॅनडा १५ ४० २७ ८२
५. न्यूझीलँड १५ १६ १५ ४६

राष्ट्रक
ु ल २०१८ – भारताचे पदकमवजेते
क्र. खेळाडू खेळ पदक
१. अनीश भानवाला नेमबाजी (२५ मी. नपस्तुल) सुवणा
२. मनू भाकर नेमबाजी (१० मी. नपस्तुल) सुवणा
३. श्रेयसी चसिंग नेमबाजी (डबल टरॅप) सुवणा
४. लजतू राय नेमबाजी (१० मी. नपस्तुल) सुवणा
५. संजीव राजपूत नेमबाजी (५० मी. रायफल) सुवणा
६. तेजहस्वनी सावंत नेमबाजी (५० मी. रायफल) सुवणा
७. हीना चसद्धू नेमबाजी (२५ मी. नपस्तुल) सुवणा
८. मेहुली घोष नेमबाजी (१० मी. एअर रायफल) रौप्य
९. हीना चसद्धू नेमबाजी (१० मी. नपस्तुल) रौप्य
१०. अंजुम मुदचगल नेमबाजी (५० मी. रायफल) रौप्य
Page No. 7
११. तेजहस्वनी सावंत नेमबाजी (५० मी. रायफल प्रोन) रौप्य
१२. ओम चमथरवाल नेमबाजी (१० मी. नपस्तुल) कांस्य
१३. ओम चमथरवाल नेमबाजी (५० मी. नपस्तुल) कांस्य
१४. रवी कुमार नेमबाजी (१० मी. एअर रायफल) कांस्य
१५. अंकुर चमत्तल नेमबाजी (डबल टरॅप) कांस्य
१६. अपूवी िंडेला नेमबाजी (१० मी. एअर रायफल) कांस्य
१७. बॅडचमिंटन सं घ बॅडचमिंटन (चमश्र सांचघक) सुवणा
१८. सायना नेहवाल बॅडचमिंटन (महहला एकेरी) सुवणा
१९. पी. व्ही. चसिं धू बॅडचमिंटन (महहला एकेरी) रौप्य
२०. नकदांबी श्रीकांत बॅडचमिंटन (पुरुष एकेरी) रौप्य
साह्वक साईराज
२१. बॅडचमिंटन (पुरुष दुहेरी) रौप्य
व चिराग शेट्टी
अलिनी पोनप्पा
२२. बॅडचमिंटन (महहला दुहेरी) कांस्य
व चसक्की रेड्डी
२३. टेबल टेननस सं घ टेबल टेननस (महहला सांचघक) सुवणा
२४. टेबल टेननस सं घ टेबल टेननस (पुरुष सांचघक) सुवणा
२५. मननका बात्रा टेबल टेननस (महहला एकेरी) सुवणा
अिंथा शरथ
२६. कमल व जी. टेबल टेननस (पुरुष दुहेरी) रौप्य
साचथयान
मननका बात्रा व
२७. टेबल टेननस (महहला दुहेरी) रौप्य
मौमा दास
हरमीत देसाई व
२८. टेबल टेननस (पुरुष दुहेरी) कांस्य
साननल शेट्टी

Page No. 8
 अिंथा शरथ
२९. टेबल टेननस (पुरुष एकेरी) कांस्य
कमल
मननका बात्रा व
३०. टेबल टेननस (चमश्र दुहेरी) कांस्य
जी. साचथयान
३१. मेरी कोम बॉहक्तसिंग (४६-४८ नकलो) सुवणा
३२. चवकास कृष्णन बॉहक्तसिंग (७५ नकलो) सुवणा
३३. गौरव सोळंकी बॉहक्तसिंग (५२ नकलो) सुवणा
३४. सतीश कुमार बॉहक्तसिंग (९१ नकलो) रौप्य
३५. अचमत फंगल बॉहक्तसिंग (४६-४९ नकलो) रौप्य
३६. मनीष कौलशक बॉहक्तसिंग (६० नकलो) रौप्य
३७. नमन तन्वर बॉहक्तसिंग (८१ नकलो) कांस्य
३८. मनोज कुमार बॉहक्तसिंग (६९ नकलो) कांस्य
हुसामुहिन
३९. बॉहक्तसिंग (९१ नकलो) कांस्य
मोहम्मद
४०. चमराबाई िानू वेटललह्टिंग (४८ नकलो) सुवणा
४१. संलजता िानू वेटललह्टिंग (५३ नकलो) सुवणा
सतीश
४२. वेटललह्टिंग (७७ नकलो) सुवणा
लशवललिंगम
वेंकट राहुल
४३. वेटललह्टिंग (८५ नकलो) सुवणा
रगाला
४४. पूनम यादव वेटललह्टिंग (६९ नकलो) सुवणा
४५. प्रदीप चसिंग वेटललह्टिंग (१०५ नकलो) रौप्य
४६. पी. गुरुराजा वेटललह्टिंग (५६ नकलो) रौप्य
४७. दीपक लाथेर वेटललह्टिंग (६९ नकलो) कांस्य

Page No. 9
४८. चवकास ठाकूर वेटललह्टिंग (९४ नकलो) कांस्य
४९. सचिन िौधरी पॅरा पॉवरललह्टिंग कांस्य
५०. सुशील कुमार कुस्ती (७४ नकलो) सुवणा
५१. राहुल आवारे कुस्ती (५७ नकलो) सुवणा
५२. बजरंग पूननया कुस्ती (६५ नकलो) सुवणा
५३. सुमीत कुस्ती (१२५ नकलो) सुवणा
५४. चवनेश फोगाट कुस्ती (५० नकलो) सुवणा
५५. मौसम खत्री कुस्ती (९७ नकलो) रौप्य
५६. बचबता फोगाट कुस्ती (५३ नकलो) रौप्य
५७. पूजा धां डा कुस्ती (५७ नकलो) रौप्य
५८. सोमवीर कुस्ती (८६ नकलो) कांस्य
५९. साक्षी मललक कुस्ती (६२ नकलो) कांस्य
६०. नदवया काकरान कुस्ती (६८ नकलो) कांस्य
६१. नकरण कुस्ती (७६ नकलो) कांस्य
६२. नीरज िोप्रा ऍथलेनटक (पुरुष, भालाफेक) सुवणा
६३. सीमा पूननया ऍथलेनटक (महहला, थाळीफेक) रौप्य
६४. नवजीत चधल्लॉं ऍथलेनटक (महहला, थाळीफेक) कांस्य
दीनपका
६५. पहल्लकल व स्क्वॉश (चमश्र दुहेरी) रौप्य
सौरव घोषाल
दीनपका
६६. पहल्लकल व स्क्वॉश (महहला दुहेरी) रौप्य
जोश्ना चिनप्पा

Page No. 10
 ६५वे राष्ट्रीय मचत्रपट पुरस्कार २०१८
 संपूणा भारतीय कलाचविािे लक्ष लागून राहहलेल्या मानाच्या ६५वया राष्ट्रीय
चित्रपट पुरस्कारांिी घोषणा नदल्लीच्या शास्त्री भवनात करण्यात आली.
 चित्रपट क्षेत्रातील चवचवध चवभागांसाठी हे पुरस्कार जाहीर करण्यात आले. ३
मे २०१८ रोजी हे पुरस्कार प्रदान केले जाणार आहेत.
 यंदाच्या पुरस्कार सोहळ्यासाठी नेमण्यात आलेल्या पररक्षकांच्या ज्युरीिे
नेतृ्व नदग्दशाक शेखर कपूर यांनी केले होते.
पुरस्काराांची यादी
 मराठी मचत्रपटाांना ममळालेले पुरस्कार:
 सवो्कृष्ट् मराठी चित्रपट: कच्चा ललिंबू
 सवो्कृष्ट् बालचित्रपट: म्होरक्तया (मराठी चित्रपट)
 स्पेशल मेन्शन (फीिर नफल्म): म्होरक्तया (यशराज करॄाडे)
 सवो्कृष्ट् संकलन: मृ्युभोग
 सवो्कृष्ट् नदग्दशाक (लघुपट): नागराज मंजुळे (पावसािा ननबंध)
 सवो्कृष्ट् लघुपट (नॉन फीिर): मयत (सुयश लशिंदे)
 सवो्कृष्ट् प्रमोशनल चित्रपट: िंदेरीनामा (राजेंद्र जंगले)
 नर्थगस दत्त पुरस्कार (फीिर नफल्म): धप्पा (ननपुण धमााचधकारी) ाहा पुरस्कार
राष्ट्रीय एकतेवर आधारलेल्या चित्रपटास नदला जातो.]
 इतर पुरस्कार:
 सवो्कृष्ट् चित्रपट: लव्हलेज रॉकस्टार (सुवणा कमळ)
 सवो्कृष्ट् अलभनेता : ररद्धी सेन (नागकीातान)
Page No. 11
 सवो्कृष्ट् अलभनेत्री: श्रीदेवी (मॉम)
 सवो्कृष्ट् सहाय्यक अलभनेत्री: नदवया दत्ता (इरादा)
 सवो्कृष्ट् हहिंदी चित्रपट: न्यूटन (ननमााता: अचमत मसुरकर)
 सवो्कृष्ट् साहसी दृश्य: अब्बास अली मोगल (बाहुबली २)
 सवो्कृष्ट् स्पेशल इफेक्त्स: बाहुबली २
 उत्तम करमणूक करणारा चित्रपट: बाहुबली २
 सवो्कृष्ट् नृ्य नदग्दशान: गणेश आिाया (गोरी तू लठ मार: टॉयलेट एक प्रेम
कथा)
 स्पेशल मेन्शन (फीिर नफल्म): अलभनेता पंकज नत्रपाठी (न्यूटन)
 सवो्कृष्ट् बॅकग्राऊंड स्कोअर: ए. आर. रहमान (मॉम)
 सवो्कृष्ट् तेलुगू चित्रपट: गाझी
 सवो्कृष्ट् लिाखी चित्रपट: वॉनकिंग चवद द चविंड
 सवो्कृष्ट् ताचमळ चित्रपट: टू लेट
 सवो्कृष्ट् बंगाली चित्रपट: मयूरक्षी
 सवो्कृष्ट् कन्नड चित्रपट: हेब्बत रामाक्का
 सवो्कृष्ट् मल्याळम चित्रपट: थोंडीमुथलम दृहक्तशयम
 सवो्कृष्ट् ओररया चित्रपट: हॅलो आसी
 सवो्कृष्ट् गुजराती चित्रपट: दह..
 सवो्कृष्ट् आसामी चित्रपट: इशू

Page No. 12
 मवनोद खन्ना याांना दादासाहेब फाळक
े पुरस्कार जाहीर
 या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार सोहळ्यात प्रख्यात नदवंगत अलभनेते चवनोद खन्ना
यांना भारतीय चित्रपटसृष्ट्ीमध्ये मानािा समजला जाणारा दादासाहेब फाळके
पुरस्कार (मरणोत्तर) जाहीर झाला आहे.
 ७०च्या दशकात उत्तम अलभनेता म्हणून बॉलीवूड गाजवणारृा चवनोद खन्ना
यांनी उत्तराधाात कुशल नेता म्हणूनही छाप पाडली होती. गतवषी दीघा
आजारामुळे ्यांिे ननधन झाले.
 ‘मन की मीत’ या चित्रपटातून चवनोद खन्ना यांनी आपल्या कारकीदीला
सुरुवात केली होती. ्यांनी कारनकदीत खलनायकाच्या भूचमकेकडून
नायकाच्या भूचमकेकडे यशस्वी प्रवास केला.
 १९७१साली प्रदर्शशत झालेला ‘हम तुम और वो’ हा ्यांिा नायक म्हणून
पहहला चित्रपट होता.
 अमर अकबर अँथनी, मुकिर का चसकंदर, जमीर, हेराफेरी, बर्ननग टरेन हे
चवनोद खन्ना यांिे चवशेष गाजलेले चित्रपट होते.
 ्यांनी वाजपेयी सरकारमध्ये काही काळ सांस्कृचतक आलण पयाटन खा्यािे
मंनत्रपद भूषवले, तसेि नंतर परराष्ट्र खा्यािे राज्यमंनत्रपदही भूषवले.

Page No. 13
 राष्ट्रीय
मेघालयातून व अरुणाचल प्रदेशमधून अ्स्पा कायदा हटमवला
 मेघालयातून पूणातः तर अरुणािल प्रदेशमधून अंशतः सैन्य दल चवशेष
अचधकार कायदा अथाात (अ्स्पा) कायदा हटवण्यात आल्यािी घोषणा केंद्र
सरकारने केली.
 सप्टेंबर २०१७पासून मेघालयातील ४० टक्के भागात तर,
२०१७पासून अरुणािल प्रदेशातील १६ पोललस ठाण्यांच्या हिीत अ्स्पा
कायदा लागू करण्यात आला होता.
 मेघालयातून पूणातः तर अरुणािलच्या १६ पैकी ८ ठाण्यांच्या हिीतून
अफस्पा हटवण्यात आल्यािा मह्वपूणा ननणाय केंद्रीय गृहखा्याने जाहीर
केला.
 गेल्या ४ वषाांत ईशान्य भारतातील बंडखोरांच्या हहिंसक घटनांमध्ये ६३ टक्के
कपात झाली आहे.
 २०१७मध्ये नागररकांच्या मृ्यूच्या प्रमाणात ८३ टक्के तर सुरक्षा दलांतील
शहहदांच्या प्रमाणात ४० टक्के घट झाली आहे.
 सन २०००च्या तुलनेत २०१७मध्ये ईशान्य भारतातील हहिंसक घटनांमध्ये ८५
टक्के घट पहायला चमळाली आहे. ्यामुळे हा ननणाय घेण्यात आला आहे.
 यालशवाय ईशान्येतील बंडखोरांच्या आ्मसमपाण आलण पुनवासन योजनेंतगात
देण्यात येणारृा मदत ननधीिी १ लाखांवरून ४ लाख रुपये इतकी वाढ केली
आहे.
 सरकारने मलणपूर, चमझोराम आलण नागालँड या राज्यात पयाटनासाठी
जाणारृा परदेशी नागररकांना प्रचतबंचधत आलण संरलक्षत क्षेत्रासाठीच्या

Page No. 14
 परवानग्याही लशचथल केल्या आहेत. मात्र, पानकस्तान, अफगालणस्तान
आलण िीनसारख्या देशांसाठी ही बंदी कायम राहणार आहे.

‘अ्स्पा’ कायद्याबद्दल...
 आम्डा फोसा स्पेशल पॉवर अॅक्तट (अ्स्पा) लष्कराला जम्मू-काश्मीर आलण
ईशान्य भारतातील वादग्रस्त भागात चवशेषाचधकार देतो.
 हा कायदा अनेक कारणांनी वादग्रस्त असून, या कायद्यािा लष्कराकडून
दुरुपयोग केला जात असल्यािा आरोप नागररकांकडून वारंवार केला जात
आहे आलण तो हटवण्यात यावा अशी मागणीही दीघा काळापासून होत आहे.
 अफस्पाच्या कलम ४नुसार, सुरक्षा रक्षकांना कोण्याही पररसरािी तपासणी
करण्यािे तसेि चवना वॉरंट कोणालाही अटक करण्यािा अचधकार आहे.
 यामुळे वादग्रस्त भागात सुरक्षा रक्षक कोण्याही थराला जाऊन आपल्या
ताकदीिा वापर करू शकतात.
 संशयास्पद स्थस्थतीत ्यांना कोण्याही वाहनाला रोखण्यािे , ्यािी तपासणी
करण्यािे तसेि ्यावर जप्ती आणण्यािा अचधकार आहे.
 १९५८मध्ये पहहल्यांदा ईशान्य भारतात बंडखोरांशी मुकाबला करण्यासाठी
संसदेत हा कायदा पाररत करण्यात आला.
 सुरक्षा दलांच्या मतानुसार, या कायद्यामुळे कठीण पररस्थस्थतीत दहशतवादी
नकिंवा इतर धोक्तयांशी लढणारृा जवानांना कारवाईत सहकाया
चमळण्याबरोबरि सुरक्षादेखील चमळते.

Page No. 15
 आयुष्यमान भारत योजनेचे पफहले आरोग्यसेवा क
ें द्र छत्तीसगडमध्ये
 आयुष्यमान भारत योजनेअंतगात पहहल्या आरोग्यसेवा केंद्रािे उद्घाटन
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी १४ एनप्रल रोजी केले. छत्तीसगडिे मुख्यमंत्री
रमणचसिंग आलण आरोग्यमंत्री जे. पी. नड्डा यांिी याप्रसंगी उपस्थस्थती होती.
 या योजनेंतगात पहहले आरोग्य केंद्र चमळवण्यािा मान छत्तीसगडला
चमळाला असून या राज्यातील चबजापूर येथे या केंद्राच्या कामाला सुरुवात
झाली आहे.
 पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांिा हा िौथा छत्तीसगड दौरा ठरला आहे. या वषााच्या
अखेरीस छत्तीसगडमध्ये ननवडणुका होत आहेत. ्यामुळे ्यांच्या दौरृाला
चवशेष मह््व प्राप्त झाले आहे.
 बस्तर इंटरनेट योजनेच्या पहहल्या टप्प्यािे उद्घाटनही मोदी ्यांच्या हस्ते
झाले. ्याद्वारे आनदवासीबहुल सात लजल्ह्यांत ४० हजार नकमी फायबर
ऑहप्टकल केबल टाकून इंटरनेट जाळे ननमााण करण्यात येणार आहे.
 तसेि ्यांनी गुडुम व भानुप्रतापपूर या दरम्यान धावणारृा रेल्वेिे उद्घाटनही
केले. यामुळे बस्तर चवभाग रेल्वेच्या नकाशावर आला आहे.
आयुष्यमान भारत
 आयुष्यमान भारत ही योजना राष्ट्रीय आरोग्य संरक्षण योजना म्हणूनही
ओळखली जाते.
 सवा स्तरातील जनतेला प्राथचमक आरोग्यसेवा चमळण्यासाठी प्रय्न करणे
आलण देशाच्या ४० टक्के लोकसंख्येला चवम्यािे संरक्षण देणे ही या योजनेिी
मुख्य उहिष्ट्ये आहेत.
 आजवर आरोग्यसेवांपासून दुलालक्षत राहहलेल्या लोकांना या योजनेिा लाभ
चमळावा असा ्यामागे उिेश आहे.
Page No. 16
 ही योजना १० लाख गररब कुटुंबांना ५ लाखांपयांत दुय्यम आलण तृतीय
रुग्णालय सेवांसाठी संरक्षण उपलब्ध करुन देणार आहे.
 आयुष्यमान भारत योजनेंतगात २०२२ पयांत देशात १.५ लाख आरोग्य केंद्रे
उभारण्यात येणार आहेत.
 केंद्र सरकारकडून १०,५०० कोटी रुपयांच्या या योजनेला २१ मािा रोजी
मान्यता चमळाली होती.

मक्का मणशदीतील बॉम्बस्फोट खटयायातील सवआ आरोपी दोषमु्त

 हैदराबादमधील ऐचतहाचसक मक्का मलशदीतील बॉम्बस्फोटाप्रकरणी
न्यायालयाने ११ वषाानंतर सबळ पुरावया अभावी स्वामी असीमानंदसह पािही
आरोपींना दोषमुक्तत केले आहे.
 हैदराबादमधील मक्का मलशदीत १८ मे २००७ रोजी नमाज सुरु असताना
बॉम्बस्फोट झाला होता. या स्फोटांमध्ये ९ जण ठार तर ५८ जखमी झाले
होते.
 या स्फोटानंतर आंदोलन करणारृा जमावाला पांगवण्यासाठी पोललसांनी
गोळीबार केला होता. यात आणखी ५ जणांिा मृ्यू झाला होता. या
प्रकरणात एकूण १६० साक्षीदार होते.
 हैदराबाद बॉम्बस्फोटांमध्ये १० आरोपी होते. हे सवा जण अलभनव भारत या
संघटनेशी संबंचधत आहेत.
 ्यापैकी स्वामी असीमानंदसह पाि जणांना तपास यंत्रणांनी अटक केली
होती. यातील स्वामी असीमानंद व भरत भाई या दोघांिी जाचमनावर सुटका
झाली होती. तर उवाररत तीन आरोपी हैदराबादमधील कारागृहात आहेत.
 सुरुवातीला या प्रकरणािा तपास सीबीआयकडे सोपवण्यात आला होता.

Page No. 17
 एनप्रल २०११मध्ये या प्रकरणािा तपास राष्ट्रीय तपास यंत्रणेकडे
(एनआयए) सोपवण्यात आला.
 या खटल्यािा ननकाल नदल्यानंतर काही तासांति चवशेष राष्ट्रीय तपास
यंत्रणेिे (एनआयए) न्यायाधीश रवींद्र रेड्डी यांनी राजीनामा नदला आहे.
 रेड्डी यांनी आं रप्प्रदेश उच्च न्यायालयाच्या मुख्य न्यायमूताना आपला
राजीनामा पाठवला. वैयहक्ततक कारणांसाठी आपण राजीनामा देत असल्यािे
्यांनी राजीनामापत्रात नमूद केले आहे.
 राजीनामा देण्याआधी रेड्डी यांनी मक्का मलशदीतील बॉम्बस्फोटाप्रकरणी सबळ
पुरावयाअभावी स्वामी असीमानंदसह पािही आरोपींना दोषमुक्तत केले होते.

अयापवयीन मुलीांवर बलात्कार करणाऱ्यास फाशी

 अल्पवयीन मुलींवर होणारे बला्कार रोखण्यासाठी केंद्र सरकारकडून पॉक्तसो
अॅक्तटमध्ये दुरूस्ती करण्यात आलेल्या वटहुकूमास राष्ट्रपती रामनाथ कोचविंद
यांनी मंजुरी नदली आहे.
 नवीन अध्यादेशानुसार....
 १२ वषाांपेक्षा कमी वयाच्या मुलींवरील बला्कार प्रकरणात दोषी
ठरलेल्यास फाशीिी लशक्षा नदली जाईल.
 १६ वषे नकिंवा ्याहून कमी वयाच्या मुलीवर बला्कार नकिंवा सामूहहक
बला्कार करणारृांना अटकपूवा जामीन देण्यास पूणा प्रचतबंध असणार आहे.
 अशा गुन्हेगारांनी ननयचमत जाचमनासाठी अजा केल्यास पहब्लक प्रॉचसक्तयुटरला
व पीनडतेच्या प्रचतननधीला नकमान १५ नदवसांिी नोटीस नदल्याखेरीज ्या
अजाावर न्यायालय ननणाय देऊ शकणार नाही.
 या वटहुकूमात बला्कारपीनडतेच्या वयानुसार आरोपीस लशक्षा देण्यािी
Page No. 18
 तरतूद आहे. पीनडतेिे वय जेवढे कमी तेवढी लशक्षा अचधक असे हे वयस्त
प्रमाण असेल.
 पीनडत मुलगी १६ वषाांहून कमी वयािी असेल तर आरोपीस नकमान २०
वषाांच्या कारावासािी लशक्षा होणार आहे.
 गुन्ह्याच्या गांभीयाानुसार ही लशक्षा जन्मठेपेपयांतही वाढचवता येईल.
ही जन्मठेप गुन्हेगारािा नैसर्थगक मृ्यू होईपयांत लागू असेल.
 पीनडत मुलगी १२ वषाांहून कमी वयािी असेल तर वरील
लशक्षांखेरीज गुन्हेगारास फाशीिी लशक्षाही देण्यािी न्यायालयास मुभा असेल.
 एकूणि बला्काराच्या गुन्ह्यासाठी सध्या नकमान ७ ते १० वषाांिी लशक्षा
आहे. ्याऐवजी यापुढे जन्मठेप ही नकमान लशक्षा होणार आहे.

सरन्यायाधीशाांमवरोधातील महाणभयोग प्रस्ताव फ

े टाळला
 स्वतंत्र भारताच्या इचतहासात पहहल्यांदाि दाखल झालेला सरन्यायाधीश
दीपक चमश्र यांच्या चवरोधातील महालभयोग प्रस्ताव उपराष्ट्रपती व राज्यसभेिे
सभापती एम. वयंकय्या नायडू यांनी फेटाळून लावला आहे.
 गैरवताणूक व अचधकारांिा गैरवापर असे दोन प्रमुख आरोप ठेवून काँग्रेससह
एकूण ७ चवरोधी पक्षांनी सरन्यायाधीश दीपक चमश्रा यांना हटवण्यासाठी ७१
खासदारांच्या (६४ राज्यसभा सदस्यांसह ७ ननवृत्त खासदारांच्या)
स्वाक्षरृा असलेला प्रस्ताव २० एनप्रल रोजी वयंकय्या नायडू यांच्याकडे
सोपवला होता.
 न्यायाधीश िौकशी कायदा १९६८नुसार न्यायाधीशांचवरोधात महालभयोग
प्रस्ताव आणण्यासाठी लोकसभेतील १०० नकिंवा राज्यसभेतील ५०
खासदारांच्या स्वाक्षरृा आवश्यक असतात.

Page No. 19
 काँग्रेस, राष्ट्रवादी काँग्रेस, माकप, भाकप, समाजवादी पक्ष, बहुजन समाज
पक्ष आलण इंनडयन युननयन मुस्लीम लीग या पक्षांिा प्रस्तावाला पाहठिंबा
होता.
 चवचवध कायदेतज्ज्ञांशी ििाा केल्यानंतर २३ एनप्रल रोजी वयंकय्या नायडू यांनी
हा महालभयोग प्रस्ताव फेटाळून लावला.
 उपराष्ट्रपतींनी प्रस्ताव फेटाळला तर सुप्रीम कोटाात जाऊ, असा इशारा
काँग्रेसने यापूवीि नदला होता. ्यामुळे काँग्रेस आता सुप्रीम कोटाात जाण्यािी
शक्तयता आहे.
 सवोच्च न्यायालयाच्या ४ ज्येष्ठ न्यायाधीशांनी जानेवारी २०१८मध्ये इचतहासात
प्रथमि पत्रकार पररषद घेत सध्याच्या न्यायवयवस्थेवर टीका केल्यानंतर,
माकप नेते सीताराम येिुरी यांनी महालभयोग प्रस्तावािा मुिा सवाप्रथम
उपस्थस्थत केला होता.

पांतप्रधान मोदी आणण शी णजननपिंग याांच्यामध्ये अनौपचाररक चचाआ

 पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आलण िीनिे राष्ट्राध्यक्ष शी लजननपिंग यांच्यामध्ये
वुहानमध्ये झालेल्या दोन नदवसीय (२७ व २८ एनप्रल) अनौपिाररक लशखर
पररषदेत अनेक मह्वाच्या चवषयांवर आिासक ििाा झाली.
 दोन्ही ने्यांमध्ये मह्वाच्या मुद्यांवर एकमत झाले असून, यामध्ये सीमेवर
शांतता ठेवण्याच्या चवषयािा समावेश आहे.
 लष्करी सं घषा टाळण्यासाठी यापुढे दोन्ही देश रणननतीक संवाद
वाढवण्यावर भर देणार आहेत. सीमेवरील सं घषााच्या घटना टाळण्यासाठी
दोन्ही ने्यांनी हा ननणाय घेतला आहे.
 फक्तत लष्करीि नाही अन्य क्षेत्रांमध्येही भारत-िीन संबंध सुधारण्यासाठी

Page No. 20
 दोन्ही ने्यांमध्ये एकमत झाले आहे.
 या अनौपिाररक लशखर पररषदेत कुठल्याही करारावर स्वाक्षरी झाली नाही
नकिंवा घोषणा झाली नाही फक्तत हद्वपक्षीय संबं ध अचधक दृढ करण्यावर
भर देण्यात आला.
 डोकलामच्या सं घषाापासून भारत-िीन संबं धात ननमााण झालेला कडवटपणा
संपवणे हा मोदी-लजननपिंग यांच्या भेटीमागे उिेश होता.
 या लशखर पररषदेत भारत आलण िीनने अफगालणस्तानमध्ये प्रथमि संयुक्तत
आर्थथक प्रकल्पावर एकत्र काम करण्यािा ननणायही घेतला आहे. मोदी आलण
लजननपिंग यांच्यामध्ये या प्रकल्पाबिल एकमत झाले आहे.
 महा्मा गांधी यांच्या साबरमती आश्रमात २०१४मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी
आलण शी लजिंननपिंग यांच्यात पहहली अनौपिाररक बैठक झाली होती.
्यानंतर आता िीनमधील वुहान येथे या दोन्ही ने्यांमध्ये बैठक झाली.

सरकारने लाल नकयाला दालममया समूहाला दत्तक नदला

 नदल्लीतील ऐचतहाचसक लाल नकल्ला सरकारने दालचमया भारत समूहाला २५
कोटी रुपयांत ५ वषाांसाठी (वषााला ५ कोटी रुपये) दत्तक नदला आहे.
 दालचमया भारत समूह चसमेंट उ्पादक असून, ऐचतहाचसक वास्तू दत्तक
घेणारा तो देशातील पहहला उद्योग समूह ठरला आहे.
 पयाटन मंत्रालय आलण भारतीय पुरात्व चवभागासोबत दालचमया भारत
कंपनीने यासंबंधीच्या करारावर स्वाक्षरृा केल्या.
 दालचमया समूहाने आंरप् प्रदेशातील कडापा लजल्ह्यातील गंडीकोटा नकल्लाही
दत्तक घेतला आहे.
 दत्तक करारानुसार, लाल नकल्ल्यािी देखभाल, संवधान आलण सुशोभीकरण
Page No. 21
 करणे तसेि पररसरािे नूतनीकरण करणे या जबाबदारृा दालचमया समूहावर
राहतील.
 नकल्ल्याला भेट देणारृांकडून शुल्क वसूल करून महसूल चमळचवण्यािा
हक्कही कंपनीला राहील.
 मोगल बादशहा शहाजन याने १७वया शतकात हा नकल्ला बांधलेला
आहे. ‘अपनी धरोहर, अपनी पहिान’ या योजनेंतगात लाल नकल्ला दत्तक
देण्यात आला आहे.
 राष्ट्रपती रामनाथ कोचविंद यांनी २७ सप्टेंबर २०१७ रोजी जागचतक पयाटन
नदनािे औचि्य साधून या योजनेिी घोषणा केली होती.
 या योजनेंतगात एकूण २२ ऐचतहाचसक वारसा स्थळे दत्तक देण्यािी सरकारिी
योजना आहे. जगप्रचसद्ध ताजमहालही या यादीत आहे.

भारत आणण पानकस्तानचा प्रथमच एकनत्रत लष्करी सराव

 भारत आलण पानकस्तानिे संबं ध दहशतवादाच्या मुद्द्यावरून कमालीिे
ताणलेले असतानाि या दोन्ही देशांिे सैन्य प्रथमि दहशतवादचवरोधी
कारवाईच्या बहुराष्ट्रीय सरावात एकनत्रतपणे सहभागी होणार आहे.
 स्वातंत्र्यानंतर भारत व पानकस्तानमध्ये तीन युद्धे झाली असली तरी दोन्ही
देशांच्या सैन्यदलांनी एकनत्रत लष्करी सराव करण्यािी ही पहहलीि
वेळ असेल.
 यापूवी संयुक्तत राष्ट्र संघाच्या शांतता सेनेच्या कामात भारत व पानकस्तानच्या
सैन्याने एकनत्रत सहभाग घेतलेला आहे.
 िीनच्या पुढाकाराने स्थापन झालेल्या ‘शांघाय सहकाया सं घटने’च्या
(एससीओ) वतीने या सरावािे आयोजन करण्यात आले असून ्यात या
Page No. 22
 संघटनेिे िीनसह सवा ८ही सदस्य देश सहभागी होतील.
 ‘पीस इननलशएनटव्ह’ नावािा हा दहशतवादचवरोधी सराव ये्या
सप्टेंबरमध्ये रलशयाच्या उराल पवातराजींमध्ये आयोलजत करण्यात येणार आहे.
 जगभरात शांतता नांदावी यासाठी घेण्यात येणारृा या युद्ध सरावािा मुख्य
उिेश एससीओच्या ८ सदस्य देशांमध्ये दहशतवादाशी मुकाबला
करण्यासाठी सहकाया वाढवणे हे आहे.
 २००१साली स्थापन झालेल्या ‘एससीओ’मध्ये सन २००५मध्ये भारत व
पानकस्तानला प्रथम ननरीक्षक म्हणून व गेल्या वषी पूणा सदस्य म्हणून
दाखल करून घेण्यात आले.
 भारताला सदस्य करून घेण्यासाठी रलशयाने आग्रही भूचमका घेतली तर िीनने
पानकस्तानच्या सदस्य्वासाठी पुढाकार घेतला होता.
 पाश्चा्य देशांच्या ‘नाटो’ या लष्करी सं घटनेस शह देण्यासाठी स्थापन
केलेल्या या सं घटनेिे रलशया, िीन, नकगीज गणराज्य, कजानकस्तान,
तालजनकस्तान आलण उजबेनकस्तान, भारत व पानकस्तान हे देश सदस्य
आहेत.

काळवीट णशकार प्रकरणी सलमान खानला ५ वषाांची णशक्षा

 काळवीट लशकार प्रकरणी सलमान खानला जोधपूर न्यायालयाने दोषी
ठरवत ५ वषाांिी लशक्षा आलण १० हजारांिा दंड सुनावला आहे.
 या प्रकरणातील अन्य आरोपी तब्बू, सोनाली बेंद्रे, नीलम आलण सैफ अली
खान यांना न्यायालयाने सबळ पुरावयाअभावी दोषमुक्तत केले.
 वीस वषाांपूवी ‘हम साथ साथ है’ या चित्रपटाच्या चित्रीकरणासाठी सलमान
आलण अन्य कलाकार राजस्थानमध्ये गेले होते.
Page No. 23
 सलमानने १ व २ ऑक्तटोबर १९९८ रोजी मध्यरात्री कांकाणी गावात २
काळवीटांिी लशकार केली होती. लशकारीच्या घटनास्थळी सैफ अली खान,
नीलम, तब्बू आलण सोनाली बेंद्रे उपस्थस्थत होते.
 या प्रकरणात सलमानवर वन्यजीव संरक्षण कायद्याच्या कलम ५१ खाली
गुन्हा दाखल झाला होता.
 या लशकारीसाठी वापरण्यात आलेले शस्त्र हे चवना परवाना असल्यािे
पोललसांच्या तपासात ननष्पन्न झाले होते.
 सलमानचवरुद्धच्या खटल्यात पूनमिंद चबष्णोई व छोगाराम हे दोन साक्षीदार
अखेरपयांत आपल्या साक्षीवर ठाम राहहले. ्या दोघांनी नदलेल्या साक्षीमुळे
सलमान खानला लशक्षा होऊ शकली.

आसाराम बापूला बलात्कार प्रकरणी जन्मठेप

 जोधपूर न्यायालयाने बला्कार प्रकरणी स्वयंघोनषत अध्याह्मक गुरु
आसाराम बापूसह लशल्पी आलण शरदिंद्र या आरोपींना दोषी ठरवले
असून आसारामला जन्मठेपेिी लशक्षा सुनावली आहे.
 न्यायालयाने शरदिंद्र व लशल्पी या सहआरोपींनाही प्र्येकी २० वषाांच्या
कारावासािी लशक्षा सुनावली आहे.
 अल्पवयीन मुलीवर बला्कार केल्यािा आरोप आसारामवर होता, ज्यािी
सुनावणी जोधपूरमधल्या चवशेष एससी-एसटी न्यायालयात झाली.
 आसारामच्या मध्यप्रदेशातील चछिंदवाडा येथील आश्रमात लशकणारृा उत्तर
प्रदेशच्या अल्पवयीन मुलीच्या तक्रारीवरून आसारामला अटक करण्यात
आली होती.
 आसारामने जोधपूरनजीकच्या मनाई भागातील आश्रमात बोलावून १५
Page No. 24
 ऑगस्ट २०१३च्या रात्री आपल्यावर बला्कार केल्यािा चतिा आरोप होता.
 आसारामला इंदूरहून अटक करून १ सप्टेंबर २०१३ रोजी जोधपूरला
आणण्यात आले होते. तेव्हापासून तो न्यायालयीन कोठडीत आहे.
 संचिता गुप्ता उफा लशल्पी ही या दुदैवी मुलीच्या हॉस्टेलिी वॉडान होती तर
शरदिंद्र चछिंदवाडातील या आश्रमशाळेिा संिालक होता.
 लशल्पी व शरद यांनी आसारामला या कृ्यामध्ये साथ नदल्यािे न्यायालयात
चसद्ध झाले व ्यामुळे ्यांनाही लशक्षा झाली.

Page No. 25
 आर्थथक
चालू वषाआतील पफहयाया पतधोरणात व्याजदर जैसे थे
 िालू वषाातील पहहल्या पतधोरणात ररझव्हा बँकेने रेपो रेट ६ टक्तक्तयांवर तर
ररव्हसा रेपो रेट ५.७५ टक्के असा कायम ठेवला आहे.
 इंधनािे दर चवक्रमी उच्चांकावर जात असल्याने महागाई दरात वाढ होत
असल्याबिल तीव्र चििंता वयक्तत करताना ररझव्हा बँकेने द्वैमाचसक पतधोरणात
मह््वाच्या वयाजदरात कुठलाही बदल केलेला नाही.
 यापूवी देखील सलग तीन पतधोरणात ररझव्हा बँकेने वयाजदरात कोणतेही
बदल केले नव्हते. रेपो दरात शेवटिी पाव टक्तक्तयांिी कपात ऑगस्ट
२०१७मध्ये झाली होती.
 मह््वािे दर असे :
 ररझव्हा बँकेकडून अन्य बँकांना कजा देण्यासाठी (रेपो रेट) : ६ टक्के
 ररझव्हा बँकेला कजा घ्यायिे असल्यास (ररव्हसा रेपो रेट) : ५.७५ टक्के
 बँकांना आप्कालीन कजा हवे असल्यास (मार्शजनल फॅचसललटी) : ६.२५ टक्के
 बँकांनी ररझव्हा बँकेत ठेवण्यािी नकमान रक्कम (सीआरआर) : ४ टक्के
 बँकांिी नकमान रोख तरलता (एसएलआर) : १९.५ टक्के

सांशयास्पद परकी चलन धोरण असलेयाया देशाांच्या यादीत भारत

 अमेररकेच्या अथा मंत्रालयाने संशयास्पद परकी िलन धोरण असलेल्या
देशांच्या यादीत भारतािा समावेश केला आहे. या यादीत िीन, जमानी,
जपान, कोररया आलण हस्व्झलांड यांिाही समावेश आहे.

Page No. 26
 या संशयास्पद परकी िलन धोरण असलेल्या देशांिे िलन वयवहार
काळजीपूवाक तपासले जाणार आहेत.
 संसदेसमोर याबाबत सहामाही अहवाल सादर करण्यात आला असून, पुढील
आणखी दोन अहवाल संसदेसमोर सादर होईपयांतच्या काळात हे देश यादीत
कायम राहणार आहेत.
 या देशांच्या परकी िलन धोरणात सुधारणा झाल्यास ्यांना यादीतून
काढण्याबाबतिा ननणाय घेतला जाईल.
 या यादीतील देशांकडून िलनामध्ये फेरफार केले जात असल्यािे अद्याप
स्पष्ट् झालेले नाही. मात्र, यासाठी दोन ते तीन ननकष आहेत.
 या देशांच्या िलन वयवहारांवर बारकाईने नजर ठेवण्यात येणार असून,
वयापारातील असमतोल दूर करण्यासाठी नवे धोरण आणण्यास आलण
सुधारणा करण्यास ्यांना प्रो्साहन देण्यात येणार आहे.
 या यादीत समावेश होण्यामागील प्रमुख कारणे
 वयापारातील फायद्यासाठी स्थाननक िलनाच्या मूल्यात बदल.
 स्वस्त ननयाातीसाठी स्थाननक िलनािे मूल्य कमी ठेवणे.
 परकी िलनािी खरेदी वाढूनही स्थाननक िलन वधारणे.
 वयापारातील तफावत दूर करण्यासाठी प्रय्न नाहीत.

फरारी आर्थथक गुन्हेगाराांच्या वटहुक

ू मावर णशक्कामोतआब
 पळपुट्या आर्थथक गुन्हेगारांच्या मालमत्तांवर टांि आणणे नकिंवा ्या जप्त
करण्यािा अचधकार सरकारला देणारृा फरारी आर्थथक गुन्हेगारांच्या
वटहुकूमावर राष्ट्रपतींनी लशक्कामोताब केले.

Page No. 27
 फरारी आर्थथक गुन्हेगारांचवषयी ननगडीत वटहुकूम संसदेच्या अथासंकल्पीय
सत्रात सादर करण्यात आला होता. पण गोंधळ आलण स्थगन प्रस्तावामुळे हा
पाररत होऊ शकला नव्हता. ्यामुळे सरकारने वटहुकूमािा पयााय ननवडला.
 कोणताही वटहुकूम लागू केल्यानंतर सरकारला ्याच्याशी ननगडीत चवधेयक
सहा महहन्यांच्या आत संसदेच्या दोन्ही सभागृहात संमत करणे
आवश्यक असते.
 या वटहुक
ू मानुसार....
 ज्याच्याचवरुद्ध न्यायालयाने अटक वॉरन्ट जारी केले आहे व जी वयक्तती
देशाबाहेर पलायन करून नकिंवा मायदेशी परत येण्यास नकार देऊन
खटल्याला सामोरे जाणे टाळत आहे, अशी वयक्तती ‘फरार आर्थथक
गुन्हेगार’ मानली जाईल.
 अशा कारवाईसाठी संबंचधत वयक्ततीला ‘फरार आर्थथक गुन्हेगार’ म्हणून जाहीर
करण्यािा अचधकार मनी लॉहन्डरंग प्रचतबंधक कायद्याखालील चवशेष
न्यायालयास असेल.
 मात्र न्यायालयांवर अनावश्यक ताण पडू नये यासाठी सरसकट सवाि आर्थथक
गुन्हेगारांऐवजी फक्तत मोठ्या गुन्हेगारांना हा वटहुकूम लागू होईल.
यासाठी आर्थथक गुन्ह्यािी नकमान मयाादा १०० कोटी रुपये ठरचवण्यात आली
आहे.
 अशा आरोपींना ६ आठवड्याच्या आत फरारी घोनषत केले जाईल.
्यािबरोबर आरोप चसद्ध होण्यापूवी अशा आरोपींिी संपत्ती जप्त करणे नकिंवा
चवकण्यािी प्रहक्रया पूणा केली जाईल.
 अशा गुन्हेगारांिा ्या मालमत्तांचवषयी कोणताही नदवाणी दावा दाखल
करण्यािा अचधकारही या वटहुकूमाने संपुष्ट्ात येईल.

Page No. 28
 जप्त केलेल्या मालमत्तांिी देखभाल व चवल्हेवाट यासाठी प्रशासकही ्यामुळे
नेमता येईल.
 मात्र संबंचधत वयक्ततीला ‘फरार आर्थथक गुन्हेगार’ जाहीर करण्यािी
न्यायालयीन प्रहक्रया पूणा होण्यापूवी ती वयक्तती स्वत:हून भारतात परत आली
तर चतच्याचवरुद्धिी ही प्रस्ताचवत कारवाई आपोआप संपुष्ट्ात येईल.
 अशा वयक्ततीला भारतात नकिंवा परदेशात समन्स बजावणे , उत्तरासाठी वाजवी
मुदत देणे, वनकलाकरवी बाजू मां डणे व होणारृा ननकालाचवरुद्ध उच्च
न्यायालयात अपील करणे हे सवा कायदेशीर अचधकारही असतील.

टीसीएसचे बाजार भाांडवल १०० मबणलयन डॉलसआ

 देशातली नदग्गज आयटी कंपनी असलेल्या टाटा समूहातील एक प्रमुख
कंपनी असणारृा टाटा कन्सल्टन्सी सलव्हासेस (टीसीएस) १०० चबललयन
डॉलसा बाजार भां डवल असलेली भारतातील एकमेव कंपनी बनली आहे.
 २३ एनप्रल रोजी या कंपनीच्या समभागािा भाव वधारल्याने टीसीएसने १००
अब्ज अमेररकी डॉलरच्या (६.७ लाख कोटी रुपये) भां डवली मूल्यािा टप्पा
पार केला.
 टीसीएसने इतर कंपन्यांना पछाडत ही उंिी गाठली आहे. टीसीएसिे बाजार
भां डवल इतर आयटी इंडेक्तस कंपन्यांच्या तुलनेत ५२ टक्तक्तयांहून
अचधक आहे.
 टीसीएसिे भागभां डवल २०१०मध्ये २५,००० कोटी, २०१३मध्ये ५०,००० तर
२०१४पयांत ७५,००० कोटींपयांत गेले होते.
 पानकस्तान शेअर बाजारातील सवा सूचिबद्ध कंपन्यांच्या एकनत्रत भां डवली
मूल्यापेक्षा एकट्या टीसीएसिे भां डवल अचधक आहे.

Page No. 29
 मािाअखेरीस संपलेल्या चतमाहीत टीसीएसच्या समभागात ५.७१ टक्तक्तयांिी
वाढ झाली होती. मािाअखेर टीसीएसने ६,९०४ कोटी रुपये ननववळ
नफा कमावला होता.
 जागचतक स्तरावर १०० अब्ज अमेररकी डॉलरिा टप्पा पार करणारी टीसीएस
ही ६४वी कंपनी ठरली. अॅमेझॉन, फेसबुक आदी कंपन्या यापूवीि या सूिीत
आहेत.

ररलायन्स णजओच्या पेमेंट बँक

े ची सुरुवात
 मोबाइल क्षेत्रात खळबळ उडवून देणारी ररलायन्स लजओ कंपनी आता पेमेंट
बँनकिंग क्षेत्रातही उतरली आहे.
 लजओने ३ एनप्रल २०१८ पासून पेमेंट बँकेच्या स्वरूपात वयवहारास
सुरूवात केली, अशी माहहती भारतीय ररझव्हा बँकेने नदली आहे.
 ऑगस्ट २०१५ मध्ये पेमेंट बँक सुरू करण्यासाठी ११ जणांना परवानगी
देण्यात आली होती. ररलायन्स उद्योगसमूह ्यापैकी एक आहे.
 मोबाइल क्षेत्रातील भारती एअरटेलने नोव्हेंबर २०१६मध्ये सवाांत पहहल्यांदा
पेमेंट बँक सुरू केली होती.
 तर पेटीएमिे संस्थापक चवजय शेख शमाा संिललत पेटीएम बँकेने मे २०१७
आलण नफनो पेमेंट बँकेने मागील वषी जूनमध्ये वयवयासास सुरूवात केली
होती.

वेणुगोपाल धूत आणण कोचर दाम््त्याांमवरोधात लुकआऊट नोटीस जारी

 सीबीआयने लव्हडीओकॉनिे वेणुगोपाल
धूत यांच्यासमवेत आयसीआयसीआय बँकेच्या मुख्याचधकारी िंदा कोिर
Page No. 30
 आलण ्यांिे पती दीपक कोिर यांच्या चवरोधात लुकआऊट नोटीस
जारी केली आहे.
 एखाद्या संशचयत वयक्ततीला देशाबाहेर जाण्यापासून रोखण्यासाठी तपास
यंत्रणांकडून चवमानतळ इचमग्रेशन चवभागाला लुकआऊट नोटीस पाठवली
जाते.
 िंदा कोिर यांिे पती दीपक आलण लव्हडीओकॉनिे प्रमुख धूत यांनी वषा
२००८ मध्ये ५०-५० टक्के भाचगदारीत न्यूपॉवर ररन्यूएबल्स प्रा.लल.िी
(एनआरपीएल) स्थापना केली होती.
 परंतु, धूत यांनी एक महहन्यानंतर कंपनीच्या संिालकपदािा राजीनामा नदला
आलण यातील आपले भाग दीपक यांच्या नावावर हस्तांतररत केले.
 ्यानंतर २०१०मध्ये धूत यांच्या मालकीच्या सुप्रीम एनजी प्रा.लल.ने
एनआरपीएलला ६४ कोटी रूपयांिे कजा नदले. ्याबदल्यात न्यूपॉवरिे भाग
सुप्रीम एनजीच्या नावे हस्तांतररत करण्यात आले.
 सुप्रीम एनजी मािा २०१०पयांत न्यूपॉवरमध्ये ९४.९९ टक्तक्तयांिी भागीदार होती.
उवाररत ४.९९ टक्के भाग दीपक यांच्याकडे राहहली.
 वषा २०१० ते २०१३ दरम्यान सुप्रीम एनजीिे संपूणा भाग आधी महेश
पुंगललया यांना आलण नंतर दीपक यांच्या मालकीच्या एका टरस्टला नऊ
लाखात हस्तांतररत करण्यात आले.
 यािदरम्यान २०१२मध्ये लव्हडीओकॉनला आयसीआयसीआयबँकेने ३२५०
कोटी रूपयांिे कजा मंजूर केले होते. यामध्ये २८४९ कजा अजूनही
थकीत आहे. आता हे कजा एनपीएमध्ये गेल्यािे जाहीर करण्यात आले आहे.

Page No. 31
 आांतरराष्ट्रीय
बाांगलादेशमध्ये सरकारी नोकऱ्याांमधील आरक्षण रद्द
 गेल्या काही नदवसांपासून बांगलादेशमध्ये आरक्षणाचवरोधात सुरू असलेल्या
उग्र आंदोलनाच्या पािाभूमीवर पंतप्रधान शेख हसीना यांनी सरकारी
नोकरृांमधील आरक्षण पद्धत जवळपास रि करण्यािी मह््वपूणा
घोषणा केली आहे.
 या मागणीसाठी गेल्या काही नदवसांपासून चवद्याथी आलण बेरोजगारांिा
समावेश असलेले १०,००० आंदोलक ढाका शहरात ठाण मां डून बसले होते.
 अखेर या आंदोलनापुढे नमते घेत पंतप्रधान शेख हसीना यांनी आरक्षण रि
करण्यािा ऐचतहाचसक ननणाय घेतला.
 बांगलादेशातील प्रिललत वयवस्थेनुसार सरकारी नोकरृांमध्ये चवचवध
घटकांना सुमारे ५६ टक्के आरक्षण आहे.
 यामध्ये स्वातंत्र्य सैननकांिी मुले , महहला, पारंपररक अल्पसंख्याक, नदवयांग
आलण काही मागास प्रदेशातील लोकांिा समावेश होता.
 मात्र, नुक्याि झालेल्या आंदोलनानंतर आता सरकारी नोकरृांमध्ये केवळ
१० टक्के आरक्षण असेल.
 या आंदोलनाच्याननचमत्ताने बांगलादेशमध्ये मोठ्या प्रमाणात जनसमुदाय
रस््यावर उतरला होता. ्यामुळे ढाका शहरातील जनजीवन पूणापणे
चवस्कळीत झाले होते.
 बांगलादेशच्या एकूण लोकसंख्येच्या केवळ २ टक्के असलेल्या लोकांना ५६
टक्के आरक्षण नदले जाते. उवाररत ९८ टक्के लोकांसाठी फक्तत ४४ टक्के सं धी
उपलब्ध असण्यावर आंदोलकांिा आक्षेप होता.

Page No. 32
 या आरक्षणामुळे अनेक लोकांवर अन्याय होत असून सगळ्यांसाठी समान
न्याय असावा, अशी मागणी या आंदोलकांनी लावून धरली होती.
 या आंदोलनामुळे देशातील वातावरण प्रिंड तापल्यानंतर अखेर पंतप्रधान
शेख हसीना यांनी संसदेत आरक्षण पद्धती रि करत असल्यािी ऐचतहाचसक
घोषणा केली.

सीररयावर अमेररका, फ्रान्स आणण निटनचा हवाई हयाला

 सीररयातील डुमा शहरात ७ एनप्रल रोजी करण्यात आलेल्या रासायननक
हल्ल्यासाठी राष्ट्राध्यक्ष बशर अल असद हेि जबाबदार आहेत, असा ठपका
ठेवत अमेररकेिे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड टरम्प यांनी सीररयावर हवाई हल्ला
करण्यािे आदेश नदले. ्याला फ्रान्स आलण निटननेही पाहठिंबा नदला.
 अमेररका, निटन व फ्रान्स यांनी सीररयावर केलेल्या तुफान हल्ल्याने संपूणा
जगात चििंतेिे वातावरण ननमााण झाले आहे.
 रलशयाने या पररस्थस्थतीत उघड उघड सीररयािी कड घेतल्याने पुन्हा एकदा
शीतयुद्धािे अस्थस्थर पवा सुरू होणार का, अशी शंका भेडसावू लागली आहे.
 सीररयािे अध्यक्ष बशर अल असाद यांच्या चवरोधात लढणारृा बंडखोरांिा
बालेनकल्ला मानला जाणारृा डुमा येथे ७ एनप्रल रोजी रासायननक
हल्ला करण्यात आला. ्यात लहान मुलांसह एकूण ७४ जणांनी जीव
गमावला.
 क्रौया व अमानुषता यावर अमेररका, निटन व फ्रान्स यांनी हा हल्लाबोल केला
आहे. रासायननक अस्त्रांिी ननर्थमती, फैलाव व वापर यांना अटकाव
करण्यासाठी हे कठोर पाऊल टाकल्यािा दावा डोनाल्ड टरम्प यांनी केला
आहे.

Page No. 33
 या हल्ल्यात चतन्ही देशांना बी-१ बॉम्बसा, टोरनॅडो जे्ससारख्या
काही अ्याधुननक शस्त्रास्त्रांिा वापर केला गेला.
 अमेररकेकडून आरलीग िूक क्तलास आलण नटकोनडगो क्तलास क्र
ू झसासोबति
अनेक टॉमहॉक क्र
ू झ चमसाइलिा वापर करण्यात आला.
 सीररयािी राजधानी दमास्कस, तसेि होम्स या शहरानजीकिी दोन हठकाणे
या हल्ल्यािे मुख्य लक्ष्य होती.
 सीररयातील यादवी, अनहन्वत हहिंसािार, रलशयािा ्या देशातील हस्तक्षेप,
अध्यक्ष असद यांच्याचवषयी रलशयािे अध्यक्ष वलानदमीर पुचतन यांना असलेले
मम्व, असद यांना अमेररकेिा असलेला चवरोध अशा अनेक
बाबींमुळे सीररयातील स्थस्थती अचतशय गुंतागुंतीिी झाली आहे.

सीररयावरील ममत्रराष्ट्राांच्या हयायायाचा रणशयाकडून ननषेध

 सीररयात अमेररका व चमत्र देशांनी केलेल्या हवाई हल्ल्यािा ननषेध करण्यािा
रलशयािा संयुक्तत राष्ट्र सुरक्षा मंडळातील प्रय्न फसला आहे.
 अमेररका, निटन व फ्रान्स यांनी हा हल्ला केला होता. ्यावर
रलशयाने तातडीने सुरक्षा मंडळािी बैठक घेण्यास भाग पाडले. ्यात जे
मतदान झाले ्यात ननषेधािा ठराव फसला.
 रलशयाने अमेररकी आक्रमणािा ननषेध करून ते ताबडतोब थांबवण्यािी
मागणी करणारा ठराव मां डला होता. ्यात रलशयाला िीन व बोलललव्हया
यांिा पाहठिंबा चमळाला.
 रलशयाच्या ठरावाचवरोधात अमेररका, निटन, फ्रान्स, नेदरलँड्स, स्वीडन,
कुवेत, पोलंड, आयव्हरी कोस्ट या देशांनी मतदान केले , तर इचथओनपया,
कझाकस्तान, इहक्वटोररयल चगननया व पेरू हे देश अललप्त राहहले.

Page No. 34
 ७ एनप्रलला सीररयात दमास्कसिे उपनगर असलेल्या डौमा येथे करण्यात
आलेल्या रासायननक हल्ल्यात सुमारे ७४ जण मरण पावले होते.
 या हल्ल्यासाठी सीररयािे राष्ट्राध्यक्ष बशर अल असद हेि जबाबदार आहेत,
असा ठपका ठेवत अमेररकेने १४ एनप्रल रोजी सीररयावर हवाई हल्ला
करण्यािे आदेश नदले. ्याला फ्रान्स आलण निटननेही पाहठिंबा नदला होता.
 अमेररका, फ्रान्स व निटन या देशांनी सीररयातील रासायननक अस्त्रांच्या
िौकशीसाठी नवयाने प्रस्ताव मां डला असून तो संयुक्तत राष्ट्रांच्या सुरक्षा मंडळ
बैठकीत प्रसाररत करण्यात आला.

दणक्षण कोररयाच्या माजी राष्ट्राध्यक्षा भ्रष्ट्ाचार प्रकरणात दोषी

 दलक्षण कोररयाच्या माजी राष्ट्राध्यक्षा पाका ग्यून यांना भ्रष्ट्ािार प्रकरणात
दोषी ठरवण्यात आले असून ्यांना २४ वषाांिी लशक्षा सुनावण्यात आली
आहे.
 पाका ग्युन या दलक्षण कोररयाच्या पहहला महहला अध्यक्षा हो्या.
्या लोकशाही मागााने ननवडून आलेल्या देखील पहहल्या राष्ट्राध्यक्ष हो्या.
 लाि घेतल्यािा आलण पदािा गैरवापर केल्याच्या आरोपांमुळे ्यांना
अध्यक्षपदािा राजीनामा द्यावा लागला होता आलण जनक्षोभािाही सामना
करावा लागला होता.
 मािा २०१७मध्ये ्यांना अटक करण्यात आली होती. पाका यांच्यावर लाि
घेणे, सत्तेिा दुरुपयोग करण्यासह भ्रष्ट्ािाराच्या १६ प्रकरणांिा ठपका होता.
्यात ्या दोषी आढळून आल्या आहेत.
 पाका यांनी आपल्यावरील सवा आरोप फेटाळून लावत, या खटल्याच्या
कामकाजावर बहहष्कार टाकला होता.

Page No. 35
 राष्ट्राध्यक्ष पदावर असताना अचधकारािा गैरवापर केल्यािा व फौजदारी
गुन्ह्याखाली दोषी आढळून येणारृा पाका दलक्षण कोररयाच्या चतसरृा
राष्ट्रप्रमुख ठरल्या आहेत.
 यापूवी िून डू वॉन, रोन टे वू यांनाही भ्रष्ट्ािार व देशचवरोधी कारवायांमुळे
१९९० च्या दशकात दोषी ठरवण्यात आले होते.

हानफज सईदचा एमएमएल पक्ष दहशतवादी सांघटना घोनषत

 मुंबईवरील २६/११ हल्ल्यािा सूत्रधार आलण जमात-उद-दावािा
म्होरक्तया हानफज सईदच्या चमल्ली मुहस्लम लीग (एमएमएल) या राजकीय
पक्षाला अमेररकेने दहशतवादी संघटना म्हणून घोनषत केले आहे.
 यालशवाय तेहररक ए आझादी ए काश्मीर (टीएजीके) या संघटनेलाही
दहशतवादी संघटना म्हणून घोनषत करण्यात आले आहे.
 चमल्ली मुहस्लम लीगशी संबंचधत ७ जणांनादेखील अमेररकेने दहशतवादी
म्हणून घोनषत केले.
 एमएमएल आलण टीएजीके या दोन्ही सं घटना लष्कर-ए-तोयबािा
भाग आहेत. लष्कर ए तोयबािे डाव उधळून लावून ्यांिा खरा िेहरा समोर
आणण्यासाठी ही कारवाई केल्यािे अमेररकेने म्हटले आहे.
 या कारवाईनंतर आता अमेररकेला ‘लष्कर’च्या संपत्तीवर जप्तीिी कारवाई
करता येणार आहे.
 यापूवी हानफज सईदच्या चमल्ली मुहस्लम लीगने पानकस्तानच्या ननवडणूक
आयोगाकडे अजा केला होता. या अजाावर पानकस्तानच्या गृह मंत्रालयाने
जोरदार आक्षेप घेतला होता.

Page No. 36
 सांयु्त राष्ट्राांकडून दहशतवाद्याांची यादी जाहीर
 संयुक्तत राष्ट्र सुरक्षा पररषदेने दहशतवादी आलण दहशतवादी संघटनांिी एक
यादी प्रचसद्ध केली आहे. या यादीमध्ये १३९ पानकस्तानी दहशतवाद्यांच्या
नावािा समावेश आहे.
 या यादीमध्ये मुंबई दहशतवादी हल्ल्यािा मास्टर माईं ड हानफज सईद आलण
कुख्यात अंडरवल्डा डॉन दाऊद इिाहहमच्या नावािाही समावेश आहे.
 दहशतवादी कारवायांसाठी पानकस्तानातील दहशतवादी सं घटनांसोबत
कायारत आहेत नकिंवा संल्न आहेत, अशा दहशतवाद्यांिा यादीमध्ये समावेश
आहे.
 यादीमध्ये पहहले नाव अयमान अल जवाहहरीिे आहे, ज्याला अल कायदािा
प्रमुख ओसामा चबन लादेनिा उत्तराचधकारी मानले जाते.
 संयुक्तत राष्ट्राने असा दावा केला आहे की, जवाहहरी सध्या अफगालणस्तान-
पानकस्तान सीमा रेषेजवळि वास्तवयास आहे.
 यालशवाय ‘लष्कर ए तोयबा’शी संबंचधत अल मन्सूररयन, पासबान ए
काश्मीर, जमात उद दावा, फलाह ए इन्साननयत फाऊंडेशन या
संघटनांिाही दहशतवादी सं घटनांच्या यादीत समावेश करण्यात आला आहे.

नवाझ शरीफ याांची राजकीय कारकीदआ सांपुष्ट्ात

 पानकस्तान सवोच्च न्यायालयाने नदलेल्या ऐचतहाचसक
ननणायामुळे पानकस्तानिे माजी पंतप्रधान नवाझ शरीफ यांिी राजकीय
कारकीदा संपुष्ट्ात आली आहे.
 पाक राज्यघटनेच्या कलम ६२ (१) (एफ) अंतगात दोषी ठरलेला
लोकप्रचतननधी नकिंवा सरकारी कमािारृांवर आजीवन बंदी घातली जाईल,
Page No. 37
 असा ननणाय न्यायालयाने नदला आहे.
 गेल्या वषी पनामा पेपसा प्रकरणी पानकस्तान सुप्रीम कोटााने नवाझ शरीफ
यांना याि कलमांन्वये शरीफ यांना दोषी ठरवत पंतप्रधान पदावर राहण्यास
अपात्र ठरचवले होते.
 ्यामुळेि न्यायालयाच्या या ननणायामुळे आता शरीफ यांना यापुढे कधीि
सावाजननक पद स्वीकारता येणार नाही.
 याआधी ्यांना राजकीय पक्षाच्या अध्यक्षपदीही राहता येणार नाही, असेही
न्यायालयाने स्पष्ट् केले होते.

पानकस्तानामध्ये तृतीयपांथीयासाांठी पफहली शाळा सुरु

 पानकस्तानामध्ये तृतीयपंथीयासांठीच्या पहहल्या शाळेिे १६ एनप्रल रोजी
उद्घाटन करण्यात आले. एक्तसप्लोररिंग ्युिर फाऊंडेशनिा हा प्रकल्प आहे.
 २०१६साली इंडोनेलशयात तृतीयपंथीयांच्या शाळेला बॉम्बने उडवून देण्यात
आले. मुस्लीम देशांमध्ये तृतीयपंथीयांसाठी असणारी ती एकमेव शाळा होती.
 ्यानंतर तृतीयपंथीयांना लशक्षण देऊन ्यांना समाजाच्या मुख्य प्रवाहात
आणण्याच्या उिेशाने एक्तसप्लोररिंग ्युिर फाऊंडेशनिा ही शाळा सुरु
करण्यािा ननणाय घेतला.
 या संस्थेत प्रवेश चमळवण्यासाठी वयािी कोणतीही अट नसेल. सध्या या
शाळेत तीस चवद्यार्थयाांनी प्रवेश घेतला आहे.
 शालेय अभ्यासक्रमाबरोबरि कौशल्याआधारीत प्रलशक्षणही या शाळेत
देण्यात येणार आहे. चवद्यार्थयाांच्या गरजेनुसार अभ्यासक्रमािी रिना करण्यात
आली आहे. या शैक्षलणक संस्थेमधून मुलांना नडप्लोमािे लशक्षण घेता येणार
आहे.
Page No. 38
 या लशक्षणाच्या जोरावर ्यांना नोकरी चमळवणे शक्तय होणार आहे नकिंवा
्यांना वयवसाय करायिा असेल तर एनजीओिी मदत चमळणार आहे.
 २०१७सालच्या आकडेवारीनुसार पानकस्तानमध्ये १०,४१८ तृतीयपंथी आहेत.

उत्तर कोररयाचा अण्वस्त्र परीक्षण थाांबमवण्याचा ननणआय

 वारंवार अण्वस्त्र हल्ल्यांिी धमकी देणारे उत्तर कोररयािे हुकुमशहा नकम
जोंग उन यांनी २१ एनप्रलपासून अण्वस्त्र आलण बॅलेहस्टक क्षेपणास्त्रांिे
परीक्षण थांबचवण्यात येईल असे जाहीर केले आहे.
 नकम जोंग उन यांनी घेतलेला हा मोठा ननणाय म्हणजे जगासाठी आनंदािी
बातमी आहे, असे अमेररकेिे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड टरम्प यांनी म्हटले आहे.
 नकम जोंग यांनी अण्वस्त्र आलण क्षेपणस्त्रांिे परीक्षण थांबवण्याबरोबरि
्यािे केंद्रीही बंद करण्यात येणार असल्यािे जाहीर केले आहे.
 नकम जोंग यांनी याआधी बॅलेहस्टक क्षेपणास्त्रे आलण आहण्वक हल्ल्यािी
धमकी नदल्याने अमेररका आलण उत्तर कोररयामधील तणाव वाढला होता.
 मात्र गेल्या काही नदवसांपासून नकम जोंग यांनी नरमाईिे धोरण
स्वीकारल्यािे स्पष्ट् झाले आहे.
 देशािी आर्थथक पररस्थस्थती बघता नकम जोंग उन यांनी हा ननणाय घेतल्यािी
ििाा अमेररकेच्या राजकीय वतूाळात होत आहे.
 अमेररकेिे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड टरम्प आलण उत्तर कोररयािे हुकुमशहा नकम
जोंग उन यांिी भेट मे महहन्यात होण्यािी शक्तयता आहे.

Page No. 39
 ॅ स्टरो क
्युबा देशावरील क ु टुांबीयाांची सत्ता सांपुष्ट्ात
 क्तयुबाच्या अध्यक्षपदावरून राऊल कॅस्टरो पायउतार होणार असून दीघाकाळ
उपाध्यक्षपद भूषवलेले चमगल डायझ-कॅनेल (५७) यांच्याकडे ते सत्तेिी
सूत्रे सोपवणार आहेत.
 यामुळे कॅरेचबयन समुद्रातील या देशावर कॅस्टरो कुटुंबीयांिी ६ दशकांिी सत्ता
संपुष्ट्ात येणार आहे. कम्युननस्ट पक्षातील ज्येष्ठ नेते असलेले डायझ-कॅनेल हे
२०१३पासून ्या देशािे उपाध्यक्ष आहेत.
 ते कॅस्टरो कुटुंबाबाहेरील, तसेि क्तयुबामधील १९५९च्या क्रांतीनंतर जन्माला
आलेल्या नपढीमधील पहहले राष्ट्राध्यक्ष ठरणार आहेत.
 क्तयुबाच्या क्रांतीिे जनक मानले जाणारे नफडेल कॅस्टरो आलण ्यांिे भाऊ
राऊल कॅस्टरो यांनी शीतयुद्धात मोठी भूचमका बजावली.
 सध्या ८६ वषाांिे असलेले राऊल यांनी २००८मध्ये नफडेल कॅस्टरो यांच्या
आजारपणामुळे सत्ता आपल्या हाती घेतली होती. ्यापूवी नफडेल कॅस्टरो
यांनी सुमारे ५० वषे क्तयुबावर एकहाती विास्व राखले होते.

दणक्षण आणण उत्तर कोररयाच्या अध्यक्षाांची ऐमतहामसक भेट

 दलक्षण कोररयािे अध्यक्ष मून जाए आलण उत्तर कोररयािे अध्यक्ष नकम
जोंग २७ एनप्रल रोजी दोन्ही देशांना चवभागणारी सीमारेषा पार
करत परस्परांशी ऐचतहाचसक हस्तांदोलन केले.
 या ऐचतहाचसक भेटीमुळे दोन्ही देशांच्या संबंधांमधील नवया पवााला
सुरुवात झाल्यािी भावना दोन्ही ने्यांनी वयक्तत केली.
 तसेि आहण्वक युद्धािे ढग जमा झालेल्या कोररयन द्वीपकल्पात सध्या
शांततेिे वारे वाहू लागतील, अशी आशाही वयक्तत केली जात आहे.
Page No. 40
 आता कोररयन द्वीपकल्पावर कोण्याही स्वरुपात युद्ध होणार नाही तसेि या
द्वीपकल्पावरील अण्वस्त्रे पूणातः नष्ट् केली जातील असे नमूद करणारा
करार उत्तर कोररया आलण दलक्षण कोररया यांच्यामध्ये करण्यात आला आहे.
 गेली सात दशके युद्धजन्य स्थस्थतीत असणारृा या देशांनी शांततेिा काळ
आता सुरु झाल्यािे द्योतक असणारृा या करारावर स्वाक्षरी केली.
 १९५३नंतर उत्तर कोररयािी सीमा ओलां डून दलक्षण कोररयामध्ये जाणारे नकम
जोंग उन हे पहहले उत्तर कोररयन नेते ठरले आहेत.

पानकस्तानकडून सांरक्षण अांदाजपत्रकात २० टक्क

े वाढ
 पानकस्तानला अमेररकेकडून चमळणारी मदत नदवसेंनदवस कमी होत
असताना, पानकस्तानने भारताला समोर ठेवून आपल्या संरक्षण
अंदाजपत्रकात वाढ करण्यािा ननणाय घेतला आहे.
 २०१८-१९साठी पानकस्तानने आपल्या अंदाजपत्रकात संरक्षण क्षेत्रासाठी २०
टक्के वाढीव तरतूद केली आहे.
 पीएमएल-एन सरकारच्या कायाकाळातील ही आतापयांतिी सवााचधक वाढ
असल्यािे सांगण्यात येते
 पाक सरकार आलण लष्करादरम्यान तणाव असतानाही चतन्ही सशस्त्र
दलांसाठी १.१ नटरललयन रूपयांिी (१.१ लाख कोटी रूपये) तरतूद करण्यात
आली आहे.
 पानकस्तानमध्ये पहहल्यांदाि संरक्षणावरील तरतुदीने १ नटरललयनिा आकडा
पार केला आहे. मागील आर्थथक वषाािी तुलना करता २०१८-१९ साठी
संरक्षणासाठी १८० अब्ज रूपयांिी वृद्धी करण्यात आली आहे.
 यामध्ये २६० अब्ज रूपयांिा समावेश करण्यात आलेला नाही. ही रक्कम
Page No. 41
 लष्करी कमािारृांच्या ननवृत्ती वेतनासाठी नदली जाते. सवासाधारण
अथासंकल्पातून यासाठी तरतूद केली जाते.
 दहशतवाद ते युद्धालशवाय पानकस्तानिा संरक्षण खिा नेहमी भारतावर केंनद्रत
असाि राहहलेला आहे. अणुसंपन्न असलेल्या दोन्ही देशांमध्ये नेहमी तणाव
असतो.
 गेल्या काही नदवसांत ननयंत्रण रेषा आलण सीमेजवळील सततच्या
गोळीबारामुळे हा तणाव वाढलेला आहे.
 भारताने संरक्षण क्षेत्राच्या अंदाजपत्रकात ८ टक्तक्तयांनी वाढ केली होती.
परंतु, भारतािे एकूण संरक्षण अंदाजपत्रक पानकस्तानच्या तुलनेत ६
टक्तक्तयांनी जास्त आहे.

नेपाळमधील हायडरोइलेफ्टरमसटी प्रकयापाच्या कायाआलयात स्फोट

 पूवा नेपाळमध्ये भारताकडून चवकचसत करण्यात आलेल्या अरुण-३ या
हायडरोइलेहक्तटरचसटी (पाण्यापासून वीजननर्थमती) प्रकल्पाच्या कायाालयात २९
एनप्रल रोजी स्फोट झाला.
 या घटनेमध्ये कोणतीही जीचवत हानी झालेली नाही. तसेि िौकशीिे आदेश
देण्यात आले आहेत.
 पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते काही आठवड्यांनंतर या प्रकल्पािे उद्घाटन
होणार होते. मात्र, त्पूवी ही घटना समोर आली आहे.
 ९०० मेगावॅट क्षमतेिा अरुण-३ हायडरोइलेहक्तटरक प्रकल्प २०२०पयांत सुरु
होण्यािी शक्तयता आहे.
 मात्र, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी ११ मे रोजी आपल्या नेपाळ दौरृादरम्यान या
प्रकल्पािे लशलान्यास करणार होते.
Page No. 42
 अरुण- ३ प्रकल्पासाठी नरेंद्र मोदी आलण नेपाळिे पंतप्रधान सुशील
कोईराला यांनी २५ नोव्हेंबर २०१४ रोजी या प्रकल्प चवकासासाठी
करार झाला होता. भारताच्यावतीने सतलज जलचवद्युत चवभागाने या
करारावर स्वाक्षरृा केल्या हो्या.

Page No. 43
 राज्यस्तरीय
राज्य शासनाच्या जीवनगौरव व मवशेष योगदान पुरस्काराांची घोषणा
 राज्य शासनाच्या वतीने नदल्या जाणारृा जीवनगौरव व चवशेष योगदान
पुरस्कारांिी घोषणा सांस्कृचतक कायामंत्री चवनोद तावडे यांनी केली.
 राज कपूर जीवनगौरव पुरस्कार ज्येष्ठ अलभनेते धमेंद व राज कपूर चवशेष
योगदान पुरस्कार प्रचसद्ध नदग्दशाक राजकुमार हहरानी यांना जाहीर झाला.
 तर चित्रपती व्ही. शांताराम जीवनगौरव पुरस्कार प्रचसद्ध अलभनेते चवजय
िव्हाण आलण चित्रपती व्ही. शांताराम चवशेष योगदान पुरस्कार प्रचसद्ध
अलभनेत्री, नदग्दर्शशका मृणाल कुलकणी यांना घोनषत करण्यात आला.
 मराठी आलण हहिंदी चित्रपट क्षेत्राच्या उ्कषााकररता ज्यांनी दीघाकाळ आपले
आयुष्य वयचतत केले, तसेि चित्रपटसृष्ट्ीत अलभनय, संगीत, ननर्थमती,
नदग्दशान या क्षेत्रांत उ्कृष्ट् कामचगरी करणारृा कलाकारांना या पुरस्कारांनी
सन्माननत करण्यात येते.
 यातील जीवनगौरव पुरस्कार पाि लाख रुपयांिा, तर चवशेष योगदान
पुरस्कार तीन लाख रुपयांिा आहे.
 चित्रपटसृष्ट्ीत १९६०मध्ये पदापाण केलेल्या धमेद्र यांनी आतापयांत सुमारे
२५०हून अचधक चित्रपटांमध्ये भूचमका साकारल्या आहेत. ्यांना २०१२मध्ये
पद्मभूषण पुरस्काराने सन्माननत करण्यात आले आहे.
 चित्रपट ननमााते, नदग्दशाक व लेखक अशी राजकुमार हहरानी यांिी ओळख
आहे. चवधू चवनोद िोप्रा यांिे सहायक नदग्दशाक म्हणून ्यांनी चित्रपट
नदग्दशानाला सुरवात केली.
 ्यांनी स्वतः प्रमुख नदग्दशाक म्हणून मुन्नाभाई एम.बी.बी.एस. या चित्रपटािे

Page No. 44
 नदग्दशान केले. या चित्रपटास राष्ट्रीय पुरस्काराने सन्माननत करण्यात आले
होते.
 राजकुमार हहरानी यांना आजवर नफल्मफेअरसह अनेक पुरस्कारांनी सन्माननत
करण्यात आले आहे.
 चवजय िव्हाण हे मराठी चित्रपटसृष्ट्ीत सहायक कलाकार म्हणून
आले. मोरूिी मावशी हे चवजय िव्हाण यांच्या कारनकदीतील सवााचधक
गाजलेले नाटक.
 मृणाल कुलकणी यांनी मराठी-हहिंदी चित्रपट, नाटक, दूरचित्रवाणी या चतन्ही
क्षेत्रांत काम करत प्रेक्षकांिी मने लजिंकली आहेत.
 रमा माधव या मराठी चित्रपटाच्या नदग्दशानातून ्यांनी नदग्दर्शशका म्हणून
स्वतःिी वेगळी ओळख ननमााण केली आहे.

एमपीएससीच्या परीक्षेला दोन ओळखपत्रे बांधनकारक

 राज्य लोकसेवा आयोगाकडून (एमपीएससी) घेण्यात येणारृा स्पधाा परीक्षा
देताना प्रवेश प्रमाणपत्रासोबत परीक्षाथीला आता इतर दोन ओळखपत्रे सोबत
आणावी लागणार आहेत.
 बोगस परीक्षाथािी वाढती प्रकरणे पाहता ्यावर अंकुश ठेवण्यासाठी
आयोगाना हा ननणाय घेतला आहे.
 यासाठी परीक्षाथी उमेदवारािे आधार काडा , ननवडणूक आयोगािे
ओळखपत्र, पासपोटा (पारपत्र), पॅनकाडा आलण स्माटा काडा प्रकारिे
डरायलव्हंग लायसन्स यापैकी कोणतीही दोन ओळखपत्रे व ्यांिी छायांनकत
प्रत सोबत आणणे आयोगाने बंधनकारक केले आहे.
 परीक्षाथीने परीक्षेला येताना या ओळखपत्रांपैकी पुरावा सादर करणारी
Page No. 45
 कोणतीही दोन ओळखपत्रे सोबत आणली नाहीत, तर ्यांना परीक्षेला
बसण्यास मनाई करण्यात येईल, अशी घोषणा आयोगाने केली आहे.
 यालशवाय, आयोगातफे घेण्यात येणारृा सवा परीक्षांकरता
उमेदवारांनी परीक्षेच्या प्र्यक्ष वेळेपूवी नकमान एक तास अगोदर परीक्षा
कक्षात हजर राहणे अननवाया असल्यािेही आयोगाने कळवले आहे.

नरोडा पानटया नरसांहाराप्रकरणी माया कोडनानी दोषमु्त

 गुजरातमधील बहुिर्थित नरोडा पानटया नरसंहाराप्रकरणी गुजरात
हायकोटााने भाजपाच्या माजी ने्या माया कोडनानी यांना दोषमुक्तत केले
आहे.
 तर बजरंग दलािा नेता बाबू बजरंगी पटेलिी आजीवन तुरुंगवासािी लशक्षा
कायम ठेवण्यािा ननणाय हायकोटााने नदला आहे.
 अहमदाबाद शहराच्या सीमेवर असलेल्या नरोडा पानटया उपनगरात गोरप्ा
ह्याकां डानंतर उसळलेल्या दंगलीत ९७ मुहस्लमांिा मृ्यू झाला होता. तर
३३ जण जखमी झाले होते.
 नरोडा पानटया हे प्रकरण गुजरात दंगलीशी संबंचधत चवशेष तपास पथकाद्वारे
(एसआयटी) तपास करण्यात येत असलेल्या नऊ प्रकरणांपैकी एक होते.
 या ह्याकां डाप्रकरणी ऑगस्ट २०१२मध्ये चवशेष न्यायालयाने कोडनानी,
बाबू बजरंगीसह ३२ जणांना दोषी ठरवले होते. यातील ३० जणांना
जन्मठेपेिी लशक्षा सुनावली होती.
 चवशेष न्यायालयाने ्यावेळी बाबू बजरंगीला आजीवन तुरुंगवासािी,
तर कोडनानी यांना २८ वषे तुरुंगवासािी लशक्षा करण्यात आली होती.
 नरोडा येथून ३ वेळा चवधानसभेवर ननवडून गेलेल्या कोडनानी या नरेंद्र मोदी
Page No. 46
 यांच्या गुजरात राज्य सरकारमध्ये मंत्री हो्या.
 माया कोडनानी यांच्याचवरोधात ठोस पुरावा नसल्याने गुजरात हायकोटााने
्यांिी ननदोष सुटका केली आहे.
 या खटल्यातील ३२ दोषींपैकी गुजरात हायकोटााने कोडनानींसह १७ जणांना
दोषमुक्तत केले. तर १२ जणांिी जन्मठेपेिी लशक्षा कायम ठेवली.

Page No. 47
 क्रीडा
नकदम्बी श्रीकाांत जागमतक क्रमवारीत पफहयाया स्थानी
 बॅडचमिंटनमधील भारतािा स्टार खेळाडू नकदम्बी श्रीकांत याने जागचतक
क्रमवारीत पहहल्या स्थानावर झेप घेतली आहे. वल्डा बॅडचमिंटन फेडरेशनने या
क्रमवारीिी यादी जाहीर केली.
 पुरुषांच्या यादीत अववल स्थान चमळवणारा श्रीकांत हा पहहला भारतीय
बॅडचमिंटनपटू ठरला आहे.
 सायना नेहवालनमागोमाग आंतरराष्ट्रीय बॅडचमिंटनमध्ये प्रशंसनीय कामचगरी
करत भारतािे प्रचतननधी्व करणारा श्रीकांत दुसरा खेळाडू ठरला आहे.
 श्रीकांतने राष्ट्रकुल क्रीडा स्पधाांमध्ये सांचघक बॅडचमिंटन प्रकारात भारतीय
संघाच्या खेळात मह््वपूणा योगदान नदले होते. या स्पधेत भारतीय टीमला
बॅडचमिंटनमध्ये सांचघक प्रकारात सुवणापदक चमळवले.

नेमबाजी मवश्वचषक स्पधेत शाहजार ररझवीला रौ्यपदक

 दलक्षण कोररयाच्या िँगवोन शहरात सुरु असलेल्या नेमबाजी चवििषक
स्पधेत भारताच्या शाहजार ररझवीने रौप्य पदकािी कमाई केलेली आहे.
 ररझवीने १० मी. एअर नपस्तुल प्रकारात २३९.८ गुणांिी कमाई करत
रौप्यपदकावर मोहर उमटवली.
 दलक्षण कोररयात सुरु असलेल्या या स्पधेत तब्बल ७० देशांच्या ८००
खेळाडूंनी सहभाग घेतलेला आहे.

Page No. 48
 राफ
े ल नदालने माँटे कालो मास्टसआ टेननस स्पधेचे मवक्रमी जेतेपद
 जागचतक क्रमवारीतील अववल टेननसपटू स्पेनच्या राफेल नदालने तुफानी
खेळ करताना माँटे कालो मास्टसा टेननस स्पधेिे चवक्रमी ११वयांदा
जेतेपद पटकावले.
 एकतफीा झालेल्या अंचतम सामन्यात नदालने जपानच्या केई ननलशकोरीिा ६-
३, ६-२ असा सरळ दोन सेटमध्ये धुववा उडवला.
 या जेतेपदासह नदालने कोण्याही एका स्पधेत सवााचधक जेतेपद
पटकावण्यािा चविचवक्रम नोंदवला. एकाि स्पधेिे ११ जेतेपदे पटकावणारा
नदाल पहहला खेळाडू ठरला. याआधी ्याने फ्रेंि ओपन स्पधेिे चवक्रमी १०
वेळा जेतेपद उंिावले आहे.
 ्यािे हे ७६वे एटीपी टूअर जेतेपद ठरले. तसेि मास्टसा स्पधेतील ्यािे हे
३१वे जेतेपद आहे.
 यासह ्याने सर्थबयािा स्टार नोव्हाक जोकोचविच्या ३१ मास्टसा जेतेपदांच्या
चवक्रमािीही बरोबरी केली.

मोहम्मद सलाहला ईपीएल सवोत्क ु टबॉलपटू पुरस्कार

ृ ष्ट् फ
 इलजप्तमध्ये जन्मलेल्या मोहम्मद सलाह या उत्तर आनफ्रकन
फुटबॉलपटूला इंहग्लश प्रीचमयर लीग या वयावसाचयक फुटबॉलपटूंच्या
संघटनेने यावषीिा सवो्कृष्ट् फुटबॉलपटूिा पुरस्कार बहाल केला आहे. हा
बहुमान चमळचवणारा तो पहहला आनफ्रकन फुटबॉलपटू ठरला.
 ललव्हरपूल क्तलबकडून खेळताना मोहम्मद सलाहने यंदाच्या फुटबॉल
हंगामात आतापयांत ४१ गोल झळकावलेले आहेत. यांत इंहग्लश प्रीचमयर
लीगमध्ये झळकावलेल्या ३१ गोलांिा समावेश आहे.

Page No. 49
 ु टबॉलपटू बायचुांग भुमतयाकडून राजकीय पक्षाची स्थापना
फ
 भारतीय फुटबॉल संघािा माजी कणाधार बायिुंग भुचतयाने ‘हमरो चसक्कीम
पाटी’ या राजकीय पक्षािी स्थापना केली आहे.
 युवकांिी टीम बांधून चसक्कीमच्या चवकासासाठी काम करणे आलण
भ्रष्ट्ािाराचवरोधात लढा देणे असे या पक्ष स्थापनेमागील उिेश आहे.
 २०१४मध्ये बायिुंग भुचतयाने पलश्चम बंगालच्या मुख्यमंत्री ममता बॅनजी यांच्या
तृणमूल काँग्रेस पक्षाच्या चतकीटावर ननवडणूक लढवली होती. पण
ननवडणुकीत एस एस अहलुवालीया यांनी ्यािा पराभव केला होता.

आणशयाई चॅफम्पयनणशप स्पधेत सायना व प्रणॉयला काांस्य

 आलशयाई बॅडचमिंटन िॅहम्पयनलशप स्पधेत महहला एकेरीतील भारतािी अववल
महहला बॅडचमिंटनपटू सायना नेहवाल आलण पुरुषांच्या गटात एिएस प्रणॉय
यांना कांस्य पदक लजिंकले आहे.
 नुक्याि झालेल्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पधेत सुवणापदक चवजेती कामचगरी
करणारृा सायनािा िीनिी टॉप सीडेड ताई चयिंगने २५-२७, १९-२१ असा
सलग दोन गेममध्ये पराभव केला. आलशयाई िॅहम्पयनलशप स्पधेतील
सायनािे हे चतसरे कांस्य पदक आहे.
 पुरुष एकेरीच्या उपां्य फेरीच्या लढतीत प्रणॉयिा िीनच्या चतसरृा सीडेड
िेन लाँगने २१-१६, २१-१८ असा सरळ दोन गेममध्ये पराभव केला. प्रणॉयिे
आलशयाई बॅडचमिंटन िॅहम्पयनलशपमधील हे पहहले पदक आहे.

मतरांदाजी मवश्वचषक स्पधेत भारताला काांस्यपदक

 चतरंदाजी चवििषकाच्या चमश्र गटात अलभषेक वमाा आलण ज्योती सुरेखा
Page No. 50
 वेन्नाम यांच्या भारतीय संघाने तुकीािा पराभव करून कांस्यपदक पटकावले.
 कांस्यपदकासाठी रंगलेल्या या सामन्यात भारतीय सं घाने १५४-१४८ असा
चवजय चमळवला.
 चवििषकात चमश्र गटातील भारतािे हे दुसरे कांस्यपदक असून
यापूवी गतवषी अलभषेकने नदवया धयालच्या साथीने ही कामचगरी करून
दाखवली होती.
 वमाािे हे यश चविकरंडक स्पधेतील सातवे यश आहे. अंताल्या येथे गतवषी
झालेल्या स्पधेत वमााने नदवया दयाळसह िाँझपदक लजिंकले होते. याि स्पधेत
पुरुषांच्या सांचघक गटात ्याने भारतािे पहहले सुवणापदक चमळवले होते.
 तसेि मेहक्तसको येथे २०१५मध्ये झालेल्या चविकरंडक स्पधेत वैयहक्ततक
गटात ्याने रौप्यपदकािी कमाई केली होती. ्यावषी पोलंड येथील
चविस्पधेत याि गटात ्याने सुवणापदक लजिंकले होते.

आांतरराष्ट्रीय बॉफ्सिंग स्पधेत भारताला ३ सुवणआपदक

े
 सुचमत सांगवान (९१ नकलो), ननखट झरीन (५१ नकलो) आलण हहमांशू शमाा
(४९ नकलो) यांनी ५६वया बेलग्रेड आंतरराष्ट्रीय बॉहक्तसिंग स्पधेत
सुवणापदकािी कमाई केली.
 सर्थबया येथे झालेल्या या स्पधेत भारतीय बॉक्तससानी तीन सुवणा, पाि रौप्य
आलण पाि कांस्यपदके पटकावली.
 दुखापतीतून सावरणारृा सुचमतने इक्वेडोरच्या कॅस्टीलो टोरेसिा ५-० असा
सहज पराभव केला.
 कननष्ठ जागचतक अलजिंक्तयपद स्पधेतील माजी चवजे्या ननखटनेही खांद्याच्या
दुखापतीवर मात करताना अंचतम लढतीत ग्रीसच्या कौ्सोइऑगोपौलोयू
Page No. 51
 एकाटेरीनीवर सहज पराभव केला.
 महहला गटात जमुना बोरो (५४ नकलो) आलण राल्टे लाल्फाकमावीई (८१
नकलोवरील) यांना रौप्यपदकावर समाधान मानावे लागले.

Page No. 52
 मवज्ञान-तांत्रज्ञान
इस्रोचा जीसॅट -६ए उपग्रहाशी असलेला सांपक
आ तुटला
 भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेिा (इस्रो) देशातील आजवरच्या सवाात मोठ्या
स्वदेशी बनावटीच्या जीसॅट-६ए या दळवळण उपग्रहाशी असलेला संपका
तुटला आहे.
 सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून (श्रीहरीकोटा) २९ मािा रोजी जीएसएलव्ही
एफ ०८ या प्रक्षेपकाच्या सहाय्याने या उपग्रहािे यशस्वी प्रक्षेपण करण्यात
आले होते.
 या उपग्रहाच्या बांधणीसाठी २७० कोटी रुपये खिा करण्यात आले होते.
तसेि हा उपग्रह १० वषाांपयांत सेवा देईल, असे इस्रोने स्पष्ट् केले होते.
 जीसॅट-६ए या उपग्रहामध्ये सवाात मोठा अॅँटेना असून इस्त्रोनेि ्यािी
ननर्थमती केली होती.
 या उपग्रहामुळे सॅटेलाइट आधाररत मोबाइल कॉललिंग आलण कम्यूननकेशन
सेवा अचधक प्रभावी होणार होती.
 तसेि यामुळे दुगाम हठकाणी तैनात असलेल्या भारतीय सैन्य दलांमध्ये
समन्वय आलण संवाद अचधक सुलभ होणार होते.
 सवासामान्यांच्या दृष्ट्ीने आलण भारतीय सैन्याच्या दृष्ट्ीने हा उपग्रह अ्यंत
मह््वािा ठरणार होता.
 पॉवर चसस्टममधील चबघाडामुळे उपग्रहाशी असलेला संपका तुटला असून,
्यामुळे इस्रोच्या या मह््वाकांक्षी मोहीमेला धक्का बसला आहे.

Page No. 53
 इस्त्रोकडून आयआरएनएसएस-१आय उपग्रहाचे यशस्वी प्रक्षेपण
 भारतीय अवकाश संशोधन संस्था (इस्त्रो)ने आयआरएनएसएस-१आय या
उपग्रहािे आंरप्प्रदेशातील श्रीहररकोटा येथील सतीश धवन अवकाश
तळावरून यशस्वी उड्डाण केले.
 संपूणापणे स्वदेशी बनावटीच्या या उपग्रहािे पीएसएलव्ही-सी४१ प्रक्षेपकाद्वारे
अवकाशात प्रक्षेपण करण्यात आले. पीएसएलव्हीिे हे ४३ वे उड्डाण आहे.
 नदशादशानच्या सात उपग्रहांिी एक साखळी आहे. आयआरएनएसएस-
१आय अवकाश कक्षेत स्थस्थर झाल्यानंतर या उपग्रहांच्या समूहामध्ये दाखल
होईल.
 आयआरएनएसएस-१आय उपग्रह आयआरएनएसएस-१ए या नदशादशाक
उपग्रहािी जागा घेणार आहे. आयआरएनएसएस-१ए या नदशादशाक
उपग्रहात चबघाड झाल्याने हा उपग्रह पाठवण्यात आला आहे.
 या उपग्रहािी लांबी १.५८ मीटर, उंिी १.५ मीटर आलण रुंदी १.५ मीटर
असून, ्यािे वजन १४२५ नकलो आहे. हा उपग्रह बनवण्यासाठी १४२०
कोटी रुपये खिा आला आहे.
 या उपग्रहामुळे देशातील जीपीएस प्रणाली सक्षम होण्यासाठी मदत होणार
असून, तसेि या सॅटेलाइटिा नौदलाला मोठ्या प्रमाणात उपयोग होणार
आहे.
 समुद्रातील नदशा समजण्यासाठीही हा ग्रह फायदेशीर ठरणार आहे. ्यामुळे
मच्छीमारांनादेखील या उपग्रहािा फायदा होईल.

चीनचे स्पेस स्टेशन पॅमसनफक महासागरात कोसळले

 िीनने सात वषाांपूवी अंतराळात सोडलेली आलण ननयंत्रणाबाहेर गेलेली
Page No. 54
 चतयांगोंग-१ ही प्रयोगशाळा (स्पेस स्टेशन) २ एनप्रल रोजी दलक्षण पॅचसनफक
महासागरात कोसळली.
 एका स्कूल बसच्या आकारािी ही प्रयोगशाळा सुमारे ३४ फूट लांब आलण ११
फूट रुंद होती. चतिे वजन ८.५ टन इतके होते.
 िीनने सप्टेंबर २०११मध्ये चतिे प्रक्षेपण केले होते आलण ती दोन वषाांपयांत
कायारत राहण्यािा अंदाज होता.
 ्या तुलनेमध्ये ही प्रयोगशाळा २०१६पयांत कायारत राहहली. मािा २०१६मध्ये
या प्रयोगशाळेिे काम थांबचवण्यात आले. ्यानंतर या प्रयोगशाळेसोबतिा
तुटला होता.
 हे स्पेस स्टेशन मुंबई नकिंवा महाराष्ट्रात कोसळू शकेल, अशी शक्तयता वतावली
जात होती. मात्र, अवकाशयान महासागरात कोसळले.
 २०११मध्ये प्रक्षेनपत करण्यात आलेले हे िीनिे पहहले स्पेस स्टेशन होते.
्यावेळी स्वगाातील राजमहल असे ्याला नाव देण्यात आले होते.

लष्कराच्या बुलेटप्रूफ जॅक

े ट्ससाठी करार
 केंद्र सरकारने ‘मेक इन इंनडया’अंतगात ६३९ कोटींिा करार केला असून
याअंतगात लष्कराला १.८६ लाख बुलेटप्रूफ जॅके्स उपलब्ध होणार आहेत.
 गेल्या नऊ वषाांपासून कारवाईदरम्यान बुलेटप्रूफ जॅकेट चमळावेत यासाठी
लष्कर प्रय्न करत होते.
 नदल्लीमधील एसएमपीपी प्रायव्हेट ललचमटेड या कंपनीला हा करार चमळाला
आहे. हा आतापयांत ्यांना चमळालेला सवाात मोठा करार आहे. कंपनी ३
वषाांमध्ये हे जॅके्स लष्कराला पुरचवण्यािा प्रय्न करणार आहे.
 हे बुलेटप्रूफ जॅकेट जवानांना ‘३६० नडग्री सुरक्षा’ पुरवतील तसेि जॅकेटमध्ये
Page No. 55
 सुरक्षेसंबंधी सवो्कृष्ट् सुचवधा पुरवल्या जातील असा दावाही करण्यात आला
आहे.
 हे जॅकेट तयार करण्यासाठी ‘बोरॉन काबााइड सेरैचमक’ िा वापर करण्यात
येणार आहे. बॅलेहस्टक सुरक्षेसाठी हे सवाात हलके मटेररअल आहे.
यामुळे जॅकेटिे वजन कमी होण्यास मदत चमळेल.

Page No. 56
 मवमवध अहवाल व ननदेशाांक
भारताने ७.३ टक्क
े मवकासदर गाठणे श्य - एडीबी
 भारताच्या अथावयवस्थेिा वाढीिा दर िालू आर्थथक वषाांत ७.३ टक्तक्तयांपेक्षा
अचधक राहील तर ्यानंतरच्या वषाांत तो ७.६ टक्तक्तयांवर जाईल, असा
आशावाद आलशयाई चवकास बँक अथाात एडीबीने वताचवला आहे.
 वस्तू आलण सेवा करािी अंमलबजावणी आलण बँनकिंग सुधारणांिे हे फललत
असेल आलण भारताला आलशया खंडातील सवाात वेगवान अथावयवस्था म्हणून
लौनकक कायम राखता येईल, असा या चवत्तसंस्थेिा कयास आहे.
 एडीबीने 'आपल्या आलशयाई चवकासावर दृहष्ट्क्षेप' असे शीषाक असलेल्या
अहवालात, भारताच्या अथावयवस्थेबाबत आशादायी संकेत नदले आहेत.
 अन्य आलशयाई देशांसाठी वयापारातील जोखीम उच्च राहील आलण ्याच्या
मुकाबल्यासाठी केल्या जाणारृा उपाययोजनांतून आर्थथक चवकासदराला
हानी पोहिेल, असे भाकीत एडीबीने केले आहे.
 वस्तू आलण सेवा करािी अंमलबजावणी ही नजीकच्या भचवष्यात भारताच्या
अथावृद्धीला िालना देणारी मोठी शक्तती ठरेल, असे एडीबीिे मुख्य अथातज्ज्ञ
यासूयुकी सावाडा यांनी मत वयक्तत केले आहे.
 वयापारानुकूल वातावरणासाठी सरकारिे प्रय्न आलण उदारीकरणािे धोरण
यामुळे थेट चवदेशी गुंतवणुकीिा दमदार ओघ हा अथावयवस्थेला आणखी बळ
देईल, असा सावाडा यांिा कयास आहे.

भारताच्या अथआव्यवस्था वाढीचा ७.३ टक्क

े राहणार : जागमतक बँक
 यंदाच्या वषाात भारताच्या अथावयवस्था वाढीिा ७.३ टक्के इतका राहहल,

Page No. 57
 असा अंदाज जागचतक बँकेने वयक्तत केला आहे.
 यालशवाय भारतीय अथावयवस्था नोटाबंदी आलण वस्तू आलण सेवा कराच्या
पररणामांमधून बाहेर पडली असल्यािेही जागचतक बँकेने म्हटले आहे.
 २०१९ आलण २०२०मध्ये भारतीय अथावयवस्था ७.५ टक्के वेगाने वाढेल,
असाही अंदाज जागचतक बँकेने वयक्तत केला आहे.
 जागचतक बँकेकडून वषाातून दोनदा 'साऊथ एलशया इकॉनॉचमक फोकस
ररपोटा' प्रचसद्ध करण्यात येतो. या अहवालात हे अंदाज वतावण्यात आले
आहेत.
 भारताच्या आर्थथक वाढीिा वेग स्थस्थर असेल. यालशवाय खासगी क्षेत्रातील
गुंतवणूकदेखील िांगली राहहल, असा अंदाज आहे.
 जागचतक स्तरावर आर्थथक स्तरावर मुसंडी मारायिी असल्यास,
भारताने गुंतवणूक आलण ननयाात वाढवण्यावर लक्ष केंद्रीत करायला हवे,
असे जागचतक बँकेिा अहवाल सांगतो.
 नोटाबंदी आलण जीएसटीच्या अंमलबजावणीतील त्रुटींिा फटका भारतातील
गररबांना बसल्यािा उल्लेखदेखील अहवालात करण्यात आला आहे.

प्रभावशाली व्य्तीांच्या यादीत एकही भारतीय राजकारणी नाही

 नुकतीि ‘टाइम’ माचसकाने २०१८मधील जगातील सवाात प्रभावशाली शंभर
वयक्ततींिी यादी जाहीर केली.
 यामध्ये भारतीय हक्रकेट संघािा कणाधार चवराट कोहली, अलभनेत्री दीनपका
पादुकोण, ओला कंपनीिे सहसंस्थापक भाचवश अग्रवाल, भारतात जन्मलेले
मायक्रोसॉ्ट कंपनीिे सीईओ स्या नडेला यांिा समावेश आहे.
 या यादीत समाचवष्ट् झालेली दीनपका ही बॉललवूडिी एकमेव अलभनेत्री आहे.
Page No. 58
 २०१६मध्ये या यादीत नप्रयांका िोप्रािा समावेश होता.
 परंतु दुदैवाने भारतातील एकाही राजकारणी वयक्ततीिा समावेश या यादीत
करण्यात आलेला नाही.
 ‘टाइम’च्या गतवषााच्या प्रभावशाली वयक्ततींच्या यादीत मोदींिा समावेश
होता, मात्र यावषी मोदींना या यादीतून वगळण्यात आले आहे.
 भारतात प्रभावशाली नेता म्हणून गणल्या जाणारृा मोदींिा प्रभाव
आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मात्र कमी झाल्यािे नदसून येत आहे.
 नरेंद्र मोदी यांिा जागचतक प्रभाव उन्नाव, कठुआ, सुरत बला्कार प्रकरण,
जीएसटी, नोटाबंदी यांसारख्या अनेक कारणांमुळे कमी झाल्यािे बोलले
जात आहे.
 ‘टाइम’च्या यावषीच्या यादीत अमेररकेिे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड टरम्प, उत्तर
कोररयािा हुकूमशहा नकम जाँग उन, िीनिे राष्ट्राध्यक्ष क्षी लजिंगनपिंग, निटनिे
नप्रन्स हॅरी, सौदीिे क्राऊन नप्रन्स मोहम्मद चबन सलमान, जपानिे पंतप्रधान
लशिंझो आबे, फ्रान्सिे राष्ट्राध्यक्ष इमॅन्यूअल मॅक्रोन, बांगलादेशच्या पंतप्रधान
शेख हचसना, कॅनडािे पंतप्रधान जस्टीन टुडो यांच्या नावांिा समावेश आहे.

टॉप-५० ग्रेटेस्ट लीडसआच्या यादीत मुक

े श अांबानी
 देशातील सवाात श्रीमंत उद्योगपती मुकेश अंबानी आलण मानवाचधकार
कायाक्याा वकील इंनदरा जयचसिंह यांिा ‘फॉच्यूान’ माचसकाने जगातील टॉप-
५० ग्रेटेस्ट लीडसाच्या यादीत समावेश केला आहे.
 फॉच्यूानने ‘वल्ड्सा ग्रेटेस्ट लीडसा ऑफ २०१८’ ही जगातील ५० महान
पथदशाकांिी यादी जाहीर केली. या यादीत जगभरात बदल घडचवणारृा
नामांनकत वयक्ततींिा समावेश आहे.

Page No. 59
 मानािा ‘नप्र्जकर पुरस्कार’ चमळालेले स्थाप्य चवशारद बाळकृष्ण दोशी,
अॅपलिे सीईओ नटम कुक, न्यूझीलँडिे पंतप्रधान जचसिंडा आडाना आलण
फुटबॉल कोि ननक सबान यांच्या नावांिा समावेश या यादीत आहे.
 अंबानी यांना या यादीत २४वे स्थान चमळाले आहे. मोबाइल डेटा क्षेत्रात
केलेल्या उल्लेखनीय कायाासाठी फॉच्यूान माचसकाने अंबानी यांिा गौरव केला
आहे.

बँक
े त खाते नसलेयाया लोकसांख्येच्या बाबतीत भारत दुसरा
 जागचतक बँकेने प्रचसद्ध केलेल्या ‘ग्लोबल फाइंडेक्तस डाटाबेस’ या
अहवालानुसार बँकेत खाते नसलेल्या लोकसंख्येच्या बाबतीत भारतािा
िीननंतर दुसरा क्रमांक लागला आहे.
 मह््वाकांक्षी जनधन योजना यशस्वी झाली असली तरी भारतातील १९
कोटी नागररकांिे अजूनही कुठल्याही बँकेत खाते नाही, अशी माहहती या
अहवालातून समोर आली आहे.
 भारतातील एकूण बँक खा्यांपैकी अधी बँक खाती गेले वषाभर
ननहष्क्रय आहेत, असेही यात म्हटले आहे.
 जनधन योजनेमुळे मािा २०१८पयांत ३१ कोटी लोक औपिाररक बँनकिंग
वयवस्थेशी जोडले गेले, असा गौरवपूणा उल्लेखही अहवालात करण्यात आला
आहे. बँक खाते असणे हे गररबी ननमूालनातील पहहले पाऊल समजले जाते.
 बँकेत खाते असणारृा लोकांिी संख्या २०११पासून दुपटीने वाढून ८०
टक्के झाली आहे.
 २०१४मध्ये मोदी सरकारने राबचवलेल्या जनधन योजनेमुळे लोक बँनकिंग
वयवस्थेशी मोठ्या प्रमाणात जोडले गेले आहेत. तरीही बँकेत खाते नसलेल्या

Page No. 60
 जागचतक लोकसंख्येपैकी ११ टक्के लोक भारतातील आहेत.
 जगाच्या लोकसंख्येपैकी ६९ टक्के म्हणजेि ३.८ अब्ज प्रौढ लोकांकडे आता
स्वत:िे बँक खाते अथवा मोबाइल मनी प्रोव्हायडर आहे. २०१४मध्ये हे प्रमाण
६२ टक्के, तर २०११मध्ये अवघे ५१ टक्के होते.
 अहवालानुसार, बँक खाती नसलेल्या लोकसंख्येिे प्रमाण िीन आलण
भारतात अचधक आहे.
 िीनमधील २२.५ कोटी, भारतातील १९ कोटी, पानकस्तानातील १० कोटी
आलण इंडोनेलशयातील ९.५ कोटी प्रौढ नागररकांिे बँकेत खाते नाही.

Page No. 61
 नवीन ननयु्त्या व राजीनामे
इांदू मयाहोत्रा याांची सवोच्च न्यायालयात न्यायाधीश म्हणून ननयु्ती
 सवोच्च न्यायालयातील वररष्ठ वकील इंदू मल्होत्रा यांिी सवोच्च न्यायालयात
न्यायाधीश म्हणून ननयुक्तती करण्याच्या प्रस्तावाला कायदा मंत्रालयाने संमती
नदली आहे.
 सवोच्च न्यायालयात वररष्ठ वनकलाहून थेट न्यायाधीश बनणारृा ्या देशाच्या
पहहल्या महहला ठरणार आहेत. तर सवोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीश
बनणारृा इंदू मल्होत्रा या सातवया महहला आहेत.
 १९८९ मध्ये ३९ वषीय एम. फाचतमा चबबी यांिी देशाच्या सवोच्च
न्यायालयाच्या पहहल्या न्यायाधीश म्हणून नेमणूक करण्यात आली होती.
 ्यांच्यानंतर सुजाता मनोहर, रुमा पाल, ज्ञान सुधा चमश्रा, रंजना देसाई आलण
आर भानुमती ह्या सवोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीश पदी चवराजमान झाल्या
हो्या.
 सध्या सवोच्च न्यायालयातील २४ न्यायाधीशांमध्ये न्या. आर. भानुमती या
एकमेव महहला न्यायाधीश आहेत.
 इंदू मल्होत्रा यांिा जन्म १९५६साली बंगळुरुमध्ये झाला. ्यांनी लेडी श्रीराम
कॉलेज आलण नदल्ली चवद्यापीठातून ्यांनी आपले लशक्षण पूणा केले . ्यानंतर
मल्होत्रा यांनी राज्यशास्त्र चवषयात पोस्ट ग्रॅज्युएशन केले.
 नदल्ली चवद्यापीठाच्या चमरां डा हाऊस कॉलेज आलण चववेकानंद कॉलेजमध्ये
्यांनी प्राध्यापक म्हणून काम केले. १९८३मध्ये ्यांनी आपल्या वनकली
कारकीदीिी सुरुवात केली.
 ऑगस्ट २००७मध्ये इंदू मल्होत्रा यांिी सवोच्च न्यायालयाच्या वररष्ठ वकील

Page No. 62
 म्हणून नेमणूक झाली होती. सुप्रीम कोटााच्या वररष्ठ वकील म्हणून ननयुक्तत
होणारृा ्या दुसरृा महहला आहेत.
 १९७७मध्ये लीला सेठ सवोच्च न्यायालयाच्या वररष्ठ वकील बनल्या हो्या.
तसंि हायकोटााच्या पहहल्या मुख्य न्यायाधीश बनण्यािा मानही ्यांना
चमळाला होता.
 सवोच्च न्यायालयाच्या कॉलेलजअमने सवोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीश वररष्ठ
वकील इंदू मल्होत्रा व उत्तराखंड उच्च न्यायालयािे मुख्य न्यायाधीश के. एम.
जोसेफ यांच्या नावािी लशफारस केली होती.
 परंतु सरकारने न्यायाधीश के एम जोसेफ यांिी बढती रोखण्यािा
ननणाय घेतला आहे. जहस्टस जोसेफ उत्तराखंड उच्च न्यायालयात मुख्य
न्यायाधीश आहेत.
 २०१६मध्ये उत्तराखंडमध्ये राष्ट्रपती राजवट लागू करण्यािा केंद्र सरकारिा
ननणाय रि करणारृा खंडपीठात जोसेफ यांिा सहभाग होता.

राष्ट्रीय परीक्षा यांत्रणेच्या महासांचालकपदी मवनीत जोशी

 केंद्र सरकारने राष्ट्रीय परीक्षा यंत्रणेिे (नॅशनल टेहस्टिंग एजन्सी) महासंिालक
म्हणून ज्येष्ठ सनदी अचधकारी चवनीत जोशी यांिी ननयुक्तती केली आहे.
 केंद्रीय माध्यचमक लशक्षण मंडळािे (सीबीएससी) (२०१०-१४) माजी
प्रमुख अशी चवनीत जोशी यांिी ओळख आहे.
 १९९२च्या तुकडीतील मलणपूर केडरिे आयएएस अचधकारी असलेले चवनीत
जोशी हे मूळिे अलाहाबादिे आहेत.
 आयआयटी कानपूर येथून पदवी घेतल्यानंतर ्यांनी लखनऊ
आयआयएममधून एमबीए केले.
Page No. 63
 प्रशासकीय सेवेत आल्यानंतर युवक कल्याण व क्रीडा, खाद्यान्न प्रहक्रया
मंत्रालय अशा अनेक चवभागांत ्यांनी जबाबदारीिी पदे भूषवली.
 २०१०मध्ये सीबीएससीच्या अध्यक्षपदी ्यांिी ननयुक्तती झाली. या
कारकीदीत ्यांनी चवद्यार्थयाांसाठी अनेक िांगल्या योजना राबवल्या.
 तेथून एनटीएिे महासंिालक या नवयानेि ननमााण झालेल्या मह््वाच्या
पदावर ्यांना आणण्यात आले आहे.
 देशभरातील सुमारे ४० लाख चवद्याथी उच्च लशक्षणासाठीच्या चवचवध स्पधाा
परीक्षा देत असतात.
 ्यामुळे या परीक्षांिा दजाा कायम राखणे , सवा परीक्षा वेळेत घेणे, ्यांिे
ननकाल योग्य कालावधीत लागणे , नंतरिी प्रवेश प्रहक्रया पारदशाक ठेवणे
अशी अनेक आव्हाने जोशी यांच्यासमोर आता असतील.
 केंद्रीय अथामंत्री अरुण जेटली यांनी गतवषी अथासंकल्प सादर करताना उच्च
लशक्षणातील चवचवध अभ्यासक्रमांच्या प्रवेशासाठी एकि यंत्रणा स्थापन
करण्यािी घोषणा केली होती.
 आतापयांत सीबीएसई, एआयसीटीईसारख्या चवचवध संस्थांमाफात प्रवेश
परीक्षा घेतली जात असे.
 हे काम एकाि संस्थेमाफात व्हावे यासाठी आता एनटीएिी स्थापना झाली
असून पुढील वषी प्रथमि जेईईिी प्रवेश परीक्षा एनटीएमाफात घेतली जाणार
आहे.

अ. भा. नाट्य पररषदेच्या अध्यक्षपदी प्रसाद काांबळी

 अलखल भारतीय नाट्य पररषदेच्या अध्यक्षपदी प्रसाद कांबळी यांिी ननवड
झाली आहे. ते २०२३पयांत नाट्य पररषदेच्या अध्यक्षपदी राहणार आहेत.
Page No. 64
 मोहन जोशी पॅनलकडून ननवडणुकीच्या ररिंगणात असलेल्या अमोल कोल्हेंिा
्यांनी पराभव केला.
 यालशवाय अलखल भारतीय नाट्य पररषदेच्या उपाध्यक्ष प्रशासनपदी चगरीश
ओक यांिी ननयुक्तती करण्यात आली आहे.
 नाट्य पररषदेच्या प्रमुख कायावाहपदी शरद पोंक्षेंिी ननवड झाली आहे. तर
कोषाध्यक्ष म्हणून जगन्नाथ चितळे हे ननवडून आले आहेत.

डॉ. सुहास पेडणेकर याांची मुांबई मवद्यापीठाच्या क

ु लगुरुपदी ननयु्ती
 रसायनशास्त्रािे प्राध्यापक तसेि माटुंग्याच्या रामनारायण रुईया स्वायत्त
महाचवद्यालयािे प्रािाया डॉ. सुहास रघुनाथ पेडणेकर यांिी मुंबई चवद्यापीठाच्या
कुलगुरुपदी ननयुक्तती करण्यात आली आहे.
 राज्यपाल तथा कुलपती सी चवद्यासागर राव यांनी २७ एनप्रल रोजी डॉ.
पेडणेकर यांना ननयुक्ततीिे पत्र सुपूदा केले.
 डॉ. पेडणेकर यांिी ननयुक्तती कुलगुरूपदािा कायाभार स्वीकारल्यापासून ५
वषे कायाकाळासाठी नकिंवा वयािी ६५ वषे पूणा करतील तोपयांत करण्यात
आली आहे.
 २४ ऑक्तटोबर २०१७ रोजी डॉ. संजय देशमुख यांना चवद्यापीठाच्या
कुलगुरूपदावरुन कायामुक्तत केल्याने मुंबई चवद्यापीठािे कुलगुरूपद ररक्तत
झाले होते.
 लशवाजी चवद्यापीठ, कोल्हापूरिे कुलगुरू डॉ. देवानंद लशिंदे हे मुंबई
चवद्यापीठाच्या कुलगुरू पदािा अचतररक्तत कायाभार पाहत होते.
 मुंबई चवद्यापीठाच्या कुलगुरूंच्या ननवडीसाठी राज्यपालांनी इस्रोिे माजी
अध्यक्ष डॉ. के कस्तुरीरंगन यांच्या अध्यक्षतेखाली ननवड सचमती स्थापन
Page No. 65
 केली होती.
 डॉ. पेडणेकर यांना रसायनशास्त्रािे प्राध्यापक म्हणून २५ वषाांिा
अध्यापनािा दीघा अनुभव आहे.
 सेंनद्रय रसायनशास्त्र हा अभ्यासािा चवषय असलेल्या पेडणेकर यांनी
अमेररकेतील ‘हस्टव्हन्स इहन्स्टटय़ूट ऑफ टेक्तनॉलॉजी’ येथून पीएिडी केली.
 राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय दजााच्या संशोधनपनत्रकेत ्यांिे ४३हून अचधक संशोधन
पेपर प्रचसद्ध झाले आहेत. या लशवाय सात संशोधन प्रकल्प, एक पेटंट
्यांच्या नावावर जमा आहेत.
 इंडो-अमेररकन सोसायटी, इंनडयन माि्स िेंबर आदी संस्थांमध्ये सदस्य
म्हणून कायारत आहेत.
 नॅक, काकोडकर सचमती, आयसीटीिी चवद्वत पररषद आदी हठकाणी ्यांनी
सदस्य म्हणून काम केले आहे.
 टाटा केचमकल ललचमटेडकडून ्यांना ‘उ्कृष्ट् रसायनशास्त्र लशक्षक’ म्हणून
गौरचवण्यात आले होते.
 डॉ. पेडणेकर यांना २०१२ सालिा महाराष्ट्र सरकारिा उ्कृष्ट् लशक्षक
पुरस्कार चमळालेला आहे.

नासकॉमच्या अध्यक्षपदी ररशाद प्रेमजी

 माहहती-तंत्रज्ञान उद्योगािे प्रचतननचध्व करणारृा नासकॉम या सं घटनेच्या
अध्यक्षपदी चवप्रोिे मुख्य धोरणा्मक अचधकारी ररशाद प्रेमजी यांिी २०१८-
१९ सालासाठी ननवड करण्यात आली आहे.
 तसेि डब्ल्यूएनएस समूहािे मुख्याचधकारी केशव मुरुगेश यांिी उपाध्यक्षपदी
वणी लागली आहे. प्रेमजी हे नासकॉमच्या कायाकारी मंडळािे सध्या सदस्य
Page No. 66
 असून, २०१७-१८ सालात ्यांनी संघटनेिे उपाध्यक्षपदही भूषचवले आहे.
ते चवद्यमान अध्यक्ष रमण रॉय यांच्याकडून पदािी सूत्रे स्वीकारतील.

मवश्व फहिंदू पररषदेच्या आांतरराष्ट्रीय अध्यक्षपदी मवष्णू कोकजे

 हहमािल प्रदेशिे माजी राज्यपाल ननवृत्त न्या. चवष्णू सदालशव कोकजे यांिी
चवि हहिंदू पररषदेच्या आंतरराष्ट्रीय अध्यक्षपदी ननवड करण्यात आली आहे.
 केवळ चवद्यमान अध्यक्ष प्रवीण तोगनडया यांिी उिलबांगडी करण्याच्या
उिेशाने ५२ वषाांनंतर पहहल्यांदाि चवहहिंपच्या अध्यक्षपदासाठीिी
ननवडणूक घेण्यात आली होती, असे म्हटले जात आहे.
 केंद्र सरकार आलण पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्यावर टीका केल्याने राष्ट्रीय
स्वयंसेवक संघ आलण भाजपा तोगनडया यांच्यावर नाराज होते.
 या ननवडणुकीमध्ये चवष्णु सदालशव कोकजे यांना १९२ पैकी १३१ मते
चमळाली. तर प्रवीण तोगनडया यांिे समथाक राघव रेड्डी यांना ६० मते
चमळाली. एक मत अवै ध ठरवण्यात आले.
 आता चवि हहिंदू पररषदेिी नवीन कायाकाररणी जाहीर करण्यात आली
असून नवया कायाकाररणीत तोगनडया गटातील एकाही वयक्ततीिा समावेश
करण्यात आलेला नाही.
 चविंहहपच्या कायााध्यक्षपदी आलोककुमार, कायााध्यक्ष (चवदेश चवभाग)
अशोकराव िौगुले, महामंत्रीपदी चमललिंद पां डे, संघटन महामंत्रीपदी
चवनायकराव देशपां डे यांिी ननवड करण्यात आली आहे.
 नडसेंबर २०१७मध्ये तोगनडया यांच्या पदािा कायाकाळ संपला होता. ्यानंतर
नवीन अध्यक्षांच्या ननवडीसाठी २९ नडसेंबर २०१७ला भुवनेिरमध्ये
बैठकदेखील झाली होती. मात्र तोगनडया आलण ्यांच्या समथाकांनी गोंधळ

Page No. 67
 घालत कोकजे यांच्या नावाला चवरोध केला होता.

९८व्या नाट्य सांमेलनाच्या अध्यक्षपदी कीती णशलेदार

 ९८वया अलखल भारतीय मराठी नाट्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदी ज्येष्ठ गाचयका-
अलभनेत्री कीती लशलेदार यांिी ननवड करण्यात आली आहे.
 अलखल भारतीय मराठी नाट्यसंमेलनाच्या अध्यक्षपदासाठी कीती लशलेदार,
श्रीननवास भणगे आलण सुरेश साखवळकर यांच्यात िुरस होती.
 ज्येष्ठ रंगकमी जयमाला लशलेदार यांनीही नगर येथे झालेल्या ८३वया अलखल
भारतीय मराठी नाट्य संमेलनािे अध्यक्षपद भूषचवले होते. ्यामुळे नाट्य
संमेलनाच्या इचतहासात आई आलण मुलगी अशा दोघींना हा सन्मान
चमळण्यािी ही पहहलीि वेळ आहे.
 नाट्य पररषद कायाकाररणी आलण ननयामक मंडळाच्या बैठकीत यावषीिे
संमेलन १३ ते १५ जून दरम्यान मुंबईत होणार असल्यािेही जाहीर करण्यात
आले.
 याआधी १९९३साली मुंबईत नाट्य संमेलन झाले होते. आता बरोबर पंिवीस
वषाांनी पुन्हा एकदा मुंबईमध्ये नाट्य संमेलनािे चबगूल वाजणार आहे.
 नाट्य पररषदेिे नवननवााचित अध्यक्ष प्रसाद कांबळी यांिे हे पहहलेि नाट्य
संमेलन असणार आहे.
 मुंबईत नाट्य संमेलन कुठे घ्यायिे याच्या ननवडीिे सवााचधकार ननयामक
मंडळाने प्रसाद कांबळी यांच्याकडे नदले आहेत.

माकपच्या सरमचटणीसपदी सीताराम येचुरी याांची फ

े रननवड
 माक्तसावादी कम्युननस्ट पक्षाच्या २२वया राष्ट्रीय काँग्रेसमध्ये सीताराम येिुरी
Page No. 68
 यांिी पक्षाच्या सरचिटणीसपदी एकमताने फेरननवड करण्यात आली.
 माकपच्या मध्यवती सचमतीतील ९५ नवननयुक्तत सदस्यांनी या फेरननवडीवर
लशक्कामोताब केले.
 २०१५साली चवशाखापट्टणम येथे झालेल्या पक्षाच्या याआधीच्या येिुरी यांिी
पहहल्यांदा पक्षाच्या सरचिटणीसपदी ननवड झाली होती. ्याआधी या पदावर
ज्येष्ठ नेते प्रकाश करात होते.

टाटा सन्सच्या कापोरेट अध्यक्षपदी एस. जयशांकर

 टाटा सन्सच्या वैलिक आलण कापोरेट चवभागाच्या अध्यक्षपदी माजी परराष्ट्र
सचिव एस. जयशंकर यांिी ननयुक्तती करण्यात आली आहे.
 टाटाच्या जागचतक कापोरेट कामकाजाच्या जबाबदारीसह टाटािी जागचतक
धोरणं ठरवण्यािी जबाबदारीही जयशंकर यांच्यावर सोपवण्यात आली आहे.
 जयशंकर हे जानेवारी २०१५ ते जानेवारी २०१८ दरम्यान देशाच्या परराष्ट्र
सचिवपदी होते.
 टाटा सन्सिे अध्यक्ष म्हणून जयशंकर यांना टाटािे िेअरमन एन. िंद्रशेखरन
यांना ररपोटा द्यावा लागणार आहे.

Page No. 69
 पुरस्कार व सन्मान
वैज्ञाननक कीप थॉनआ याांना लुईस थॉमस पाररतोनषक
 नोबेल चवजेते वैज्ञाननक कीप थॉना यांना चवज्ञान प्रसारासाठी केलेल्या
कायाासाठी ‘लुईस थॉमस पाररतोनषक २०१८’ जाहीर करण्यात आले आहे.
 समजण्यास कठीण असे नोबेलप्राप्त संशोधन समाजापयांत पोहोिवण्यासाठी
्यांनी केलेल्या चवज्ञान लेखनासाठी ्यांना हा पुरस्कार प्राप्त झाला आहे.
 सापेक्षतावादातून गुरु्वािी संकल्पना सोपी करण्यासाठी थॉना यांिे नाव
घेतले जाते. काल, अवकाश या गुरु्वाच्या भौचमचतक गुणधमााना ्यांनी
अिूक, पण सोप्या पद्धतीने लोकांसमोर मां डले.
 पुस्तके, भाषणे व माहहतीपट या माध्यमांतून ्यांनी चवज्ञान प्रसारािे काम
केले आहे. वमाहोल्स, ब्लॅकहोल्स यांसारख्या संकल्पना ्यांनी सोप्या पद्धतीने
समजावून नदल्या आहेत.
 ‘ब्लॅक होल्स अँड टाइम वापास- आइनस्टाइन आउटरेलजअर लीगली’ हे
पुस्तक १९९४मध्ये ्यांनी ललहहले तेव्हापासून ्यांिा हा लेखन प्रवास अखंड
सुरूि आहे.
 २०१४मधील ‘इंटरस्टेलर’ या चित्रपटािे ते सल्लागार होते. या
चित्रपटाआधारे सापेक्षतावादािे गलणत उलगडण्यासाठी ्यांनी नंतर ‘नद
सायन्स ऑफ इंटरस्टेलर’ हे पुस्तकि ललहहले.
 लुईस थॉमस पुरस्कार हा खास ‘वैज्ञाननकातील कवी’ला नदला जातो, ्या
अथााने थॉना हे चवज्ञानािे ननरूपण करणारे प्रचतभाशाली कवीि आहेत.
 थॉना यांना गुरु्वीय लहरींच्या संशोधनासाठी २०१७िे भौचतकशास्त्रातील
नोबेल चमळाले आहे. सध्या ते कॅललफोर्ननया इहन्स्टटय़ूट ऑफ टेक्तनॉलॉजी या

Page No. 70
 संस्थेत फेनमन प्रोफेसर आहेत.

दाननश मसद्दीक्की याांचा पुणलत्झर पुरस्काराने गौरव

 रॉयटसा या वृत्तसंस्थेिे मुंबईिे फोटो जनााललस्ट दाननश चसिीक्की यांना ्यांच्या
रोहहिंग्या रे्युजीच्या फोटोसाठी मानाच्या पुलल्झर पुरस्काराने गौरवण्यात
आले आहे.
 म्यानमारमधून बांगलादेशमध्ये जाणारृा रोहहिंग्या चवस्थानपतांिे फोटो दाननश
चसिीक्की यांनी काढले आहेत.
 यापैकी एका फोटोत एक रोहहिंग्या माणूस आपल्या मुलाला खेिून घेऊन
िालला आहे अशा आशयािा एक फोटो आहे. या फोटोला सवााचधक पसंती
लाभली आहे.
 दाननश चसिीक्की यांिे सहकारी अदनान अचबदी यांनाही पुलल्झर पुरस्काराने
गौरवण्यात आले आहे.
 मुंबई प्रेस क्तलबनेही एक प्रेस नोट काढून फोटो जनााललस्ट दाननश चसिीक्की
यांिे अलभनंदन केले आहे.
 पत्रकाररतेतील मानाच्या पुलल्झर पुरस्कारांिी सुरुवात १९१७मध्ये झाली. १५
हजार अमेररकी डॉलसा आलण प्रमाणपत्र असे या पुरस्कारािे स्वरूप आहे.
 पत्रकाररता, साहह्य. संगीत रिना, वृत्तपत्रासाठीिी पत्रकाररता, फोटोग्राफी
या सवाांसाठी हे पुरस्कार प्रदान करण्यात येतात.

सूयआनारायण रणसुभे याांना गांगाशरण मसिंह पुरस्कार

 केंद्रीय हहिंदी संस्थेच्या वतीने नदला जाणारा ‘गंगाशरण चसिंह पुरस्कार’
सूयानारायण रणसुभे यांना जाहीर करण्यात आला.
Page No. 71
 हहिंदी भाषेच्या क्षेत्रात योगदान देणारृा वयक्ततींना हा पाि लाख रुपयांिा
पुरस्कार नदला जातो.
 भारत-पानकस्तान फाळणीच्या काळातील हहिंदी साहह्यािा अभ्यास करून
पीएिडी चमळचवल्यानंतर हहिंदू-मुहस्लमांमधील प्रश्नांिी उकल करणारा
चविारवंत अशी रणसुभे यांिी ओळख आहे.
 मराठीतील साहह्य देशभर पोहोिचवण्यािा दुवा म्हणून रणसुभे आयुष्यभर
झटले.
 ‘अक्करमाशी’, ‘उिल्या’, ‘आठवणींिे पक्षी’ हे दललत साहह्य ्यांनी हहिंदी
भानषकांसाठी अनुवानदत केले.
 माक्तसावाद आलण आंबेडकर हे ्यांच्या अभ्यासािे आलण चििंतनािे चवषय. या
वयक्ततींच्या चविारचविातील अनेक पुस्तके अनुवानदत व्हायला हवी, असे
ठरवून ्यांनी केलेले काम देशपातळीवर नावाजले गेले.
 ्यांना महाराष्ट्र हहिंदी अकादमीिा माधव मुहक्ततबोध, यशपाल यांिे ‘झूठा सि’
या मराठीत अनुवानदत केलेल्या पुस्तकास सौहादा पुरस्कार चमळाले आहेत.

महमूद अबू झैद याांना युनेस्कोचा वृत्तपत्र स्वातांत्र्य पुरस्कार

 तुरुंगवास भोगत असलेले इलजप्तमधील वृत्तछायाचित्रकार महमूद अबू
झैद यांना ‘युनेस्को गुईलमो कानो प्रेस फ्रीडम २०१८’ पाररतोनषक जाहीर
झाले आहे.
 २०१३साली काहहरामध्ये सुरक्षा दल आलण माजी राष्ट्रपती मुहम्मद मोसी
यांच्या समथाकांमध्ये झालेल्या हहिंसक िकमकीला कॅमेरात कैद करतांना
्यांना अटक करण्यात आली होती. ते पाि वषाांपासून तुरुंगवास भोगत
आहेत.

Page No. 72
 ्याला मृ्युदंडािी लशक्षा होण्यािी शक्तयता आहे. २ मे रोजी ्याला बहुधा
अनुपस्थस्थतीति हा पुरस्कार नदला जाईल.
गुईलमो कानो प्रेस फ्रीडम पाररतोनषक
 संयुक्तत राष्ट्राच्या शैक्षलणक, वैज्ञाननक व सांस्कृचतक संघटनेतफे (युनेस्को)
‘गुईलमो कानो प्रेस फ्रीडम’ पाररतोनषक नदले जाते. २५००० डॉलरिे रोख
बक्षीस आलण मानचिन्ह असे या पुरस्कारािे स्वरूप आहे.
 हा पुरस्कार कोलंचबयाच्या गुईलमो कानो इसाझा या पत्रकाराच्या
सन्मानाथा नदला जातो, ज्यािी १९८६साली ्याच्याि कायाालयासमोर ह्या
करण्यात आली.
 हा पुरस्कार अश्या वयक्ततीला, संघटनेला नकिंवा संस्थेला नदला जातो, ज्यांनी
चवशेषतः धोक्तयाच्या पररस्थस्थतीत वृत्त स्वातंत्र्य जपण्यास नकिंवा ्याला
प्रो्साहन देण्यासाठी आपले उ्कृष्ट् योगदान नदले आहे.
 पुरस्कारासाठी कानो फाऊंडेशन (कोलंचबया) आलण हेलचसिंगन सॅनोमत
फाऊंडेशन (नफनलँड) यांच्याकडून ननधी चमळतो.

डायना एडलजी आणण पांकज रॉय याांना जीवनगौरव पुरस्कार

 भारतीय हक्रकेट ननयामक मंडळाने (बीसीसीआय) भारतीय महहला संघाच्या
माजी कणाधार डायना एडलजी आलण माजी महान कसोटीपटू पंकज
रॉय यांना सी. के. नायडू जीवनगौरव पुरस्कार जाहीर केला आहे.
 डायना यांनी महहला हक्रकेटसाठी अ्यंत मोलािे योगदान देताना २० कसोटी
सामने आलण ३४ एकनदवसीय सामने खेळले.
 ्यांच्या १७ वषाांच्या कारकीदीत या दोन्ही प्रकारात ्यांनी अनुक्रमे ६३ आलण
४६ बळी चमळवले.
Page No. 73
 डायना एडलजी आलण पंकज रॉय यांना २०१६-१७ या वषाांसाठी तर माजी
कसोटीपटू अंशुमन गायकवाड आलण महहला संघाच्या माजी कणा धार सुधा
शाह यांना २०१७-१८ या वषाांसाठी हा जीवनगौरव पुरस्कार जाहीर झाला
आहे.
 ्यालशवाय अब्बास अली बेग, नदवंगत कसोटीपटू नरेन ताम्हणे, आलण
नदवंगत कसोटीपटू बुधी कंु दरन यांना चवशेष पुरस्काराने गौरचवण्यात येणार
आहे.
 जूनमध्ये भारत-अफगालणस्तान दरम्यान होणारृा पहहल्या कसोटी
सामन्याप्रसंगी हे पुरस्कार प्रदान केले जाणार आहेत.

Page No. 74
 ननधनवाताआ
ज्येष्ठ समाजवादी नेते भाई वैद्य याांचे ननधन
 ज्येष्ठ समाजवादी नेते आलण माजी गृहराज्यमंत्री भाई वैद्य (भालिंद्र सदालशव
वैद्य) यांिे स्वादुनपिंडाच्या ककारोगामुळे २ एनप्रल रोजी ननधन झाले. ते ८९
वषाांिे होते.
 स्वातंत्र्य सैननक, समाजवादी नेते आलण माजी गृहराज्यमंत्री असलेले वैद्य
राजकीय आलण सामालजक िळवळीत मात्र 'भाई वैद्य' याि नावाने पररचित
होते.
 भाई वैद्य यांिा जन्म २२ जून १९२७ रोजी झाला होता. चवद्याथी दशेत
असताना ्यांनी निनटशांच्या चवरोधात िलेजाव िळवळीत सहभाग घेतला
होता.
 १९४३पासून ते राष्ट्रसेवा दलािे सेवक झाले. ्यानंतर १९४६मध्ये कॉंग्रेस
समाजवादी पक्षामध्ये प्रवेश केला.
 १९५५मध्ये गोवामुक्तती आंदोलनातही ्यांनी सहभाग घेतला होता.
१९५७मध्ये संयुक्तत महाराष्ट्र लढ्यात ्यांनी ३ आठवडे तुरुंगवास भोगला
होता.
 १९६२ ते ७८ दरम्यान ते पुणे महापाललकेिे सदस्य होते. यािबरोबर, १९७४-
७५ दरम्यान ्यांनी पुणे शहरािे महापौरपदही भूषचवले होते.
 देशातील आणीबाणीच्या काळात ्यांनी १९ महहने चमसाबंदीखाली
कारावास भोगला.
 १९८३मध्ये जनता पाटीिे अध्यक्ष श्री.िंद्रशेखर यांच्या नेतृ्वाखाली
कन्याकुमारी ते नदल्ली दरम्यान ननघालेल्या भारत यात्रामध्ये ४००० नकमी

Page No. 75
 अंतराच्या यात्रेत ्यांिा सहक्रय सहभाग होता.
 पुरोगामी लोकशाही दलाच्या सरकारमध्ये ्यांनी गृह राज्यमंत्री म्हणून दीड
वषे प्रशासन सांभाळले होते.
 कष्ट्करृांच्या िळवळीत स्वत:ला झोकून देणारृा भाई वैद्य यांनी ्यांना
सुमारे २५ वेळा कारावास भोगला होता. अगदी अलीकडे लशक्षणहक्कासाठी
स्याग्रह करून वयाच्या ८८वया वषी ्यांनी स्वत:ला अटक करवून घेतली
होती.
 ्यांनी ‘लोकशाही समाजवाद’ ही चविारधारा स्वीकारली आलण अखेरच्या
िासापयांत जोपासली. ्यांच्या कायाािा सन्मान म्हणून ्यां ना पुण्यभूषण
पुरस्काराने गौरचवण्यात आले होते.

नेयासन मांडेला याांच्या पत्नी मवनी मांडेला याांचे ननधन

 दलक्षण आनफ्रकेिे माजी अध्यक्ष नेल्सन मंडेला यांिी प्नी आलण
वणाभेदचवरोधी कायाक्याां चवनी मंडेला यांिे २ एनप्रल रोजी जोहान्सबगामध्ये
प्रदीघा आजाराने ननधन झाले.
 नेल्सन मंडेला यांच्याशी चवनी १९५८ ते १९९६ अशी ३८ वषे चववाहबद्ध
राहहल्या. नेल्सन मंडेला यांिे २०१३ साली ननधन झाले होते.
 दलक्षण आनफ्रकेतील वंशवादचवरोधी लढय़ािे नेतृ्व नेल्सन मंडेला यांनी केले
असले तरी चवनी-मनडकीझेला मंडेला यांिीही वंशवादचवरोधी कायाकती
म्हणून स्वतंत्र ओळख होती.
 पतीप्रमाणेि ्यांिीही उमेदीिी बहुतांशी वषे कारावासात गेली. प्र्यक्ष
कारावास संपल्यानंतरही अनेक वषे ्या घरी स्थानबद्धतेत हो्या. नेल्सन
मंडेला तुरुंगात असताना चवनी यांनी ्यांिा लढा तेवत ठेवला होता.

Page No. 76
 चवनी यांिी नंतरिी कारकीदा मात्र अनेक आरोपांनी डागाळली गेली होती.
वणाभेदचवरोधी लढय़ादरम्यान झालेल्या अ्यािारप्रकरणी ्यांच्यावर
खटला िालवण्यात आला होता.
 अपहरण आलण हल्ल्याच्या प्रकरणात १९९१साली ्या दोषी ठरल्याने ्यांना
दंडही भरावा लागला होता.
 दलक्षण आनफ्रकेला स्वातंत्र्य चमळाल्यानंतर झालेल्या पहहल्या बहुवांलशक
ननवडणुकीत ्या संसदेत ननवडून गेल्या. ्यानंतर ्या भ्रष्ट्ािार प्रकरणात
दोषी ठरल्या हो्या.

ताममळ नदग्दशआक सी.व्ही. राजेंद्रन याांचे ननधन

 ताचमळ चित्रपटसृष्ट्ीतील प्रचसध्द नदग्दशाक व ननमााते सी.व्ही. राजेंद्रन यांिे १
एनप्रल २०१८ रोजी ननधन झाले.
 तचमळ, कन्नड, मल्याळम्, तेलुगू आलण हहिंदी अशा भाषांतून चित्रपट केले.
्यांिे बहुतांशी चित्रपट तचमळ होते. गलाटाकल्याणम्, सुमथी एनसुंदरी,
पून्नून्जल हे ्यांिे चित्रपट चवशेष गाजले.
 ्यांिे िुलतबंधू नदवंगत सी.व्ही. श्रीधर यांच्यासोबत ्यांनी सुरुवातीला
सहाय्यक आलण सहकारी नदग्दशाक म्हणून काम केले.
 जयलललता, रजनीकांत, कमल हासन, राजकुमार, लजतेंद्र, जयशंकर,
चवष्णुवधान, व्ही. रचविंद्रन, श्रीनाथ अशा अनेक कलाकारांबरोबर ्यांनी काम
केले.
दणलत स्त्रीवादी आांदोलनाच्या नेत्या रजनी मतलक याांचे ननधन
 दललत अचधकार कायाक्याा आलण लेलखका रजनी चतलक यांिे ३० मािा रोजी
नदल्लीतील रुग्णालयात ननधन झाले.
Page No. 77
 लेलखका, उत्तम सं घटक व दललत स्त्रीवादी आंदोलनाच्या ने्या अशी बहुचवध
ओळख असलेल्या रजनी चतलक या महहलांसाठी तारणहार हो्या.
 धार्थमक व नपतृसत्ताक अवडंबरे झुगारून देताना जाचतअंताच्या लढाईसाठी
्यांनी ननणाायक आंदोलन छेडले.
 रजनी चतलक यांनी स्वच्छता कमािारृांिी सुरक्षा आलण ्यांच्या सन्मानासाठी
नेहमीि आवाज उठवला.
 नपतृसत्ताक पद्धतींचवरुद्ध ्यांनी लढा नदला, लशवाय जाचतवादालाही हादरे
नदले. ‘पदिाप’ व ‘हवा सी बेिैन युवचतयाँ’ हे ्यांिे दोन कचवतासंग्रह बरेि
गाजले.
 ्यांिे ‘अपनी जमीं अपना आसमां’ हे आ्मिररत्र प्रशंसेस पात्र ठरले. उत्तर
भारतीय दललत महहलांवरील अ्यािारािे अनुभव ्यांनी प्रभावीपणे
लेखणीतून मां डले.
 ‘बेस्ट ऑफ करवा िौथ’ हा ्यांिा नवा कथासंग्रह असाि वािनीय व
चविारांना प्रेरणा देणारा आहे.
 बामसेफ, दललत पँथर, आव्हान चथएटर, नॅशनल फेडरेशन ऑफ दललत
चवमेन, वल्डा नडगननटी फोरम, दललत लेखक सं घ, राष्ट्रीय दललत महहला
आंदोलन या संस्थांशी ्या ननगनडत हो्या.
 सेंटर फॉर अल्टरनेनटव्ह दललत मीनडया या संस्थेच्या ्या कायाकारी
संिालकही हो्या. ‘अलभमूकनायक’ या वृत्तपत्रािे संपादन ्या करीत असत.
 पुणे येथील दललत महहला पररषदेत ्यांना आंबेडकरी महहला
िळवळीने जीवनगौरव पुरस्कार प्रदान केला होता.
 दललतांच्या अचधकारांसाठी अचवरत संघषा करणारृा चतलक यांच्या ननधनाने
दललत अचधकार िळवळ आलण दललत साहह्यािी मोठी हानी झाली आहे.
Page No. 78
 मवख्यात मचत्रकार रामक
ु मार याांचे ननधन
 भारतीय भूदृश्यांना चििंतनशील अमूता रूप देणारे चवख्यात चित्रकार रामकुमार
यांिे १४ एनप्रल रोजी ननधन झाले. ते ९३ वषाांिे होते.
 रामकुमार यांिे वडील सरकारी अचधकारी होते , तर हहन्दी नवसाहह्यािे
अग्रदूत ननमाल वमाा हे ्यांिे धाकटे बंधू होते.
 स्वत: रामकुमार यांनीही हहिंदीत ललहहलेल्या कादंबरृा व ननबं धांिी पुस्तके
प्रकालशत झाली आहेत. पण चित्रकार म्हणूनि ्यांना अचधक मान चमळाला.
 रामकुमार हे मूळिे नदल्लीच्या स्टीफन्स कॉलेज या संस्थेत अथाशास्त्रािे
चवद्याथी होते. पण आर्थथक समस्यांचवषयीिी तगमग वयक्तत करण्यासाठी
्यांनी चित्रकलेिा आधार घेतला.
 रामकुमार यांच्या चित्रांना वयावसाचयक यश चमळवून देण्यात मुंबईच्या काली
पंडोल यांनी स्थापलेल्या पंडोल कलादालनािा मोठा वाटा होता.

अमेररक
े च्या माजी प्रथम मफहला बारबरा बुश याांचे ननधन
 अमेररकेिे माजी राष्ट्राध्यक्ष जॉजा एि. डब्ल्यू. बुश यांच्या प्नी बारबरा
बुश यांिे १७ एनप्रल रोजी ९२वया वषी ननधन झाले. राष्ट्राध्यक्षांिी प्नी या
ना्याने ्या अमेररकेच्या माजी प्रथम महहला हो्या.
 बारबरा अशा एकमेव महहला हो्या ज्यांनी आपल्या जीवनात पती आलण
मुलगा या दोघांनाही अमेररकेिे राष्ट्राध्यक्ष झालेले पाहहले आहे.
 बारबरा बुश या अमेररकेिे ४१वे राष्ट्राध्यक्ष जॉजा एि. डब्ल्यू. बुश यांच्या प्नी
तर ४३वे ऱाष्ट्राध्यक्ष जॉजा डब्ल्यू बुश यांच्या आई हो्या.
 बुश या गेल्या काही वषाांपासून क्रॉननक ऑब्स्टरहक्तटव पलमोनरी पोग आलण
Page No. 79
 कॉन्जेस्टीव्ह हाटा या आजाराने ग्रस्त हो्या. ननधनापूवी बारबरा बुश यांना
आजारामुळे अनेक वेळा रुग्णालयात दाखल करण्यात आले होते.

जेष्ठ पत्रकार एस. ननहाल मसिंग याांचे ननधन

 प्रचसध्द जेष्ठ पत्रकार एस. ननहाल चसिंग यांिे १६ एनप्रल रोजी वयाच्या ८९वया
वषी वृद्धापकाळाने ननधन झाले.
 १९२९मध्ये रावलळपडीत जन्मलेल्या ननहाल चसिंग यांिी लोकशाही चविारांिे
उदारमतवादी संपादक अशी ख्याती होती.
 ननहाल चसिंह इंनडयन एक्तस्प्रेसिे संपादक होते. यालशवाय, द स्टॅ्समॅनिे
मुख्य संपादक आलण खलील टाइम्स व इंनडयन पोस्टिे संपादक म्हणूनही
्यांनी काम केले होते.
 आणीबाणीचवरोधात ताठ मानेने उभे राहहलेल्या थोडय़ा पत्रकारांमध्ये ्यांिे
नाव अग्रस्थानी घेतले जाते.
 आणीबाणीत ्यांनी ‘स्टे्मन’च्या पहहल्या पानावर ‘आजिा अंक
सेन्सॉरलशपखाली छापला गेला आहे’ असे वाक्तय ठळकपणे छापून इंनदरा
गांधी सरकारच्या आणीबाणीिा ननषे ध केला होता.
 न्यूयॉकामधील ‘इंटरनॅशनल एनडटर ऑफ द इयर’ (१९७७) या मानाच्या
पुरस्काराने ्यांना गौरचवण्यात आले होते.
 गेली २० वषे ते स्तंभलेखन करत होते. ओघव्या शैलीत ते सरकारी
धोरणांतील िुकांवर बोट ठेवत ्यामुळे ्यािे लेखन लोकनप्रय होते.
 संपादक होण्याआधी ननहाल चसिंग यांनी पानकस्तान, रलशया, निटन, फ्रान्स,
चसिंगापूर, अमेररका, इंडोनेलशया या देशांत प्रचतननधी म्हणून काम केले.
यामुळे ननहाल चसिंग यांच्याकडे चवदेशनीतीतज्ज्ञ म्हणूनही पाहहले जाई.
Page No. 80
 ्यांिे वडील गुरमुख चसिंग नदल्ली चवधानसभेिे अध्यक्ष व नदल्लीिे मुख्यमं त्री
होते, नंतर राजस्थानिे राज्यपालही होते.

माजी न्यायाधीश राणजिंदर सच्चर याांचे ननधन

 नदल्ली उच्च न्यायालयािे माजी मुख्य न्यायाधीश रालजिंदर सच्चर यांिे २०
एनप्रल रोजी ननधन झाले. ते ९४ वषाािे होते.
 भारतातील मुहस्लमांिी आर्थथक, सामालजक आलण शैक्षलणक स्थस्थती जाणून
घेण्यासाठी ९ मािा २००५ रोजी सच्चर यांच्या नेतृ्वाखाली एक उच्चस्तरीय
सचमती स्थापन करण्यात आली होती. ‘सच्चर सचमती’ म्हणून ही सचमती
ओळखली जाते.
 सच्चर यांनी १९५२साली वनकलीस सुरुवात केली. ्यांनी
मानवाचधकारासाठीही मोठे काम केले होते.
 ५ जुलै १९७२ मध्ये नदल्ली उच्च न्यायालयािे मुख्य न्यायाधीश म्हणून ्यांनी
पदभार स्वीकारला. यालशवाय चसक्कीम आलण राजस्थान उच्च न्यायालयात
्यांनी कायावाहक मुख्य न्यायाधीश म्हणूनही काम पाहहले.

मवख्यात योगोपचारतज्ज्ञ डॉ. धनांजय गुांडे याांचे ननधन

 योगोपिाराने आरोग्यसंपदेिे जतन करण्यािा वस्तुपाठ घालून
देणारे चवख्यात योगोपिारतज्ज्ञ डॉ. धनंजय गुंडे यांिे २५ एनप्रल रोजी ननधन
झाले. ते ८२ वषाांिे होते.
 इिलकरंजीलगतिे बोरगाव (ता. चिकोडी) हे ्यांिे मूळ गाव. स्टेम सेल
प्र्यारोपण शल्य चिनक्सक अशी ्यांिी ओळख होती.
 वैद्यकीय लशक्षण पूणा झाल्यावर ्यांनी अस्थस्थरोग तज्ज्ञ म्हणून कोल्हापुरात
Page No. 81
 वयवसाय करू केला. १८८८मध्ये ्यांच्याकडे मुंबईतील बॉम्बे हॉहस्पटलच्या
योग चवभागािी जबाबदारी राज्यात सवाप्रथम देण्यात आली.
 योगसाधनेने हृदयरोग, मधुमेह, रक्ततदाब आनद रोगांना आवर कसा घालता
येतो, यािी माहहती ्यांनी डॉक्तटरसह रुग्णांना नदली.
 यासह वृत्तपत्र, ननयतकाललके, माचसके यांतून ्यांनी याचवषयावर भरपूर
ललखाण करून योग चवद्येबाबत जागृती केली.
 ्यांच्या ‘ननरोगी राहू या आनंदाने जगू या’ हा संदेश देणारृा लशचबरांनी
आजवर ९००िा आकडा पूणा केला आहे. ्यांनी परदेशातही १४५ लशचबरे
घेतली आहेत.
 ्यांनी पहहली हास्ययोग िळवळ १९८८साली सुरू केली. पहहला शेतकरी
लढा, जैन धमीय तरुणांत लोकनप्रय ठरलेल्या वीर सेवा दलाच्या कामािी
पायाभरणी ्यांनीि केली.
 ्यांिी योग चवषयी ६ पुस्तके प्रकालशत झाली असून ्याच्या सीडी मराठी,
इंग्रजी, हहिंदी, गुजराथी भाषेत उपलब्ध आहेत.
 त्कालीन राष्ट्रपती के आर नारायणन, माजी पंतप्रधान व्ही पी चसिंग यांच्यावर
्यांनी योगोपिार केले होते.

पानकस्तानच्या प्रमसद्ध नाटककार मनदहा गौहर याांचे ननधन

 पानकस्तानच्या प्रचसद्ध साहहह्यक, नाटककार, संगीतकार व अजोका
चथएटरच्या संस्थानपका मनदहा गौहर यांिे २६ एनप्रल रोजी ननधन झाले.
 ्यांिा जन्म १९५६ मध्ये करािीत झाला. ्यांना सुरुवातीपासून कलेत रस
होता. भारत-पानकस्तान मैत्रीिा पुरस्कार करणारृा कलावंतांपैकी ्या
एक हो्या.
Page No. 82
 ्यांनी लाहोर येथे ्यांच्या घराच्या लॉनवर जुलूस नावािे नाटक १९८४मध्ये
सादर केले. तेव्हापासून सुरू झालेला ्यांिा कलाप्रवास आतापयांत सुरूि
होता.
 ्यांनी अजोका चथएटरच्या माध्यमातून पानकस्तानात रंगभूमीिी िळवळ
सुरू केली. ्यात महहला हक्क, सामालजक जागरूकता डोकावत होती.
 ्यामुळेि ्यांनी ऑनर नकललिंग, स्त्री साक्षरता, मानवी हक्क अशा अनेक
मुिय़ांवर नाटय़कलेच्या माध्यमातून प्रकाश टाकला.
 नाटय़ िळवळीत पानकस्तानसारख्या देशात काम करण्यािे धाडस
दाखवल्याने ्यांना नेदरलँड्सच्या राजदूतांनी ‘नप्रन्स क्तलॉस’ पुरस्कार देऊन
सन्माननत केले होते.
 पानकस्तान सरकारने ्यांना ‘तमघा ए इहम्तयाझ’ हा सन्मान नदला.
२००५मध्ये ्यांिे नाव शांततेच्या नोबेल पाररतोनषकासाठी पाठवण्यात आले
होते.
 तोबातेक चसिंग, एक थी नानी, बुल्हा, लेटसा टू अंकल सॅम, मेरा रंग दे
बसंती िोला, दारा, कौन है ये गुस्ताख, लो नफर बसंत आयी अशी अनेक
नाटके ्यांच्या अजोका चथएटरने आणली.
 भारत, बांगलादेश, नेपाळ, श्रीलंका, ओमान अशा अनेक देशांत ्यांिा हा
नाटय़ प्रवास झाला. लाहोरच्या रंगभूमी वतुाळातील एक पररचित व प्रभावी
कलाकार म्हणून ्यांिा कररश्मा होता.
 ्यांनी १९८४मध्ये पानकस्तानसारख्या देशात समांतर रंगभूमीिी सुरू केलेली
िळवळ हे ्यांिे मोठे योगदान.
 ्यांच्या ननधनाने भारत-पानकस्तान यांच्यातील शांचतदूत असलेल्या हरहुन्नरी
कलावंतास जग मुकले आहे.

Page No. 83
 © वरील नोट्सबाबत सवआ हक्क MPSC TOPPERSच्या अधीन असून, यातील कोणताही भाग MPSC TOPPERSच्या लेखी
परवानगीणशवाय कोणत्याही प्रकारे पुनमुआनद्रत नक
िं वा पुनप्रआकाणशत करता येणार नाही. तसेच याचा व्यावसामयक स्तरावर वापर करता येणार
नाही. असे करताना आढळयायास कॉपीराईट कायद्याांतगआत कारवाई करण्यात येईल.

Page No. 84