BioEvolution วิวัฒนาการ

คือ การเปลี่ยนแปลงของลักษณะทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ มีส่วนประกอบ

สาคัญ 3 ส่วนคือ 1. ความแปรผัน 2. การคัดเลือก 3.การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม

นักธรณีวิทยาได้จัดแบ่งอายุทางธรณีวิทยาออกเป็นส่วนย่อยๆ เช่น ยุค มหายุค โดยอาศัย ลาดับชั้นของหิน

การสูญพันธุ์ มีสาเหตุคือ การที่ ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ เปลี่ยนแปลงเร็วมากเกินไปจนสิ่งมีชีวิตปรับตัวไม่ทัน

 หลักฐานที่สนับสนุน
1. ซากดึกดาบรรพ์ : ทาให้เราสามารถคานวณหาอายุได้ โดยอาศัยวิธี Radiometric dating หรือ การ
ใช้สารกัมมันตรังสีตรวจหาอายุ
ระวัง! ข้อสอบโรคจิตจะถาม ปกติถ้าซากสิ่งมีชีวิตอายุไม่เกิน 5,568 ปี (ครึ่งชีวิตของ ) จะใช้
เป็นสารกัมมันตรังสีในการตรวจหาอายุ ถ้ามากกว่า 5,568 ปี ใช้

2. กายวิภาคเปรียบเทียบ
2.1 Homologous structure (แหล่งกาเนิดเหมือนกัน แต่ทาหน้าทีเ่ หมือนหรือต่างก็ได้)

Ex. ครีบปลาวาฬกับปีกค้างคาว ทั้งสองเจริญมาจากรยางค์คู่หน้าของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

แต่ทาหน้าที่ต่างกัน คือ ครีบปลาวาฬ ใช้ว่ายน้าแต่ปีกค้างคาวใช้บิน

2.2 Analogous structure (แหล่งกาเนิดต่างกัน แต่ทาหน้าที่เหมือนกัน)

Ex. หนามตะบองเพชรกับหนามโป๊ยเซียน ทาหน้าที่เหมือนกัน คือ เปลี่ยนแปลงใบให้กลายเป็น

หนามเพื่อลดการคายน้าที่ใบ

1
BIOLOGY By V. Ratchanont
 3. คัพภะวิทยาเบื้องต้น
เป็นการศึกษาสิ่งมีชีวิตในระยะ Embryo Ex. Embryo ของสัตว์มีกระดูกสันหลังจะมี
Dosal nerve cord, Gill slit, Notochord และหาง

4. ระดับโมเลกุล
- เปรียบเทียบ DNA ซึ่งสัมพันธ์กับ กรดAmino ใน Protein
- Ex. ลาดับเบส DNA ของคนและลิงชิมเปนซี มีความคล้ายคลึงกัน ทาให้เชื่อว่า คนมีวิวัฒนาการมา
จากลิง (จริงๆ แล้วมาจากพวกปลา: ปลา  Amphibians  Reptile  Mammal (ลิง 
คน))

5. ชีวภูมิศาสตร์ (การแพร่กระจายของพืช และ สัตว์)

- ดูการกระจายของสิ่งมีชีวิต ซึ่งภูมิประเทศที่ไม่เหมือนกัน ทาให้พบสิ่งมีชีวิตที่ต่างกัน
- เมื่อสิ่งมีชีวิตที่เคยเป็น Species เดียวกัน ถูกแบ่งแยกดินแดน ผ่านนานเข้าๆ ความแตกต่างจะ
เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ อาจจะทาให้เกิดสิ่งมีชีวิต Species ใหม่ ซึง่ Speciesใหม่นี้ไม่สามารถกลับไปผสมพันธุ์
กับ Species เดิมได้อีกเลย
- Ex. การกระจายตัวของกุ้ง ซึ่งเดิมเคยอยู่ในแหล่งน้าเดียวกัน แต่ถูกแผ่นดินแบ่งแยก

2
BIOLOGY By V. Ratchanont
 6. การคัดเลือกโดยคน
- มาจากการตัดต่อยีน การคัดเลือกสายพันธุ์ แต่สิ่งมีชีวิตที่เกิดขึ้นบางชนิดก็แข็งแรง บางชนิดก็อ่อนแอ
- Ex. การตัดต่อยีนสิงโตกับเสือ ได้เป็น Tigon กับ Liger

การศึกษาวิวัฒนาการ แบ่งได้เป็น 2 ระดับ

1. Microevolution ศึกษาในระดับประชากรของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด ศึกษาการเปลี่ยนแปลง
โครงสร้างทางพันธุกรรมของยีนพูล (จานวนยีนทั้งหมดในสิ่งมีชีวิตของประชากรกลุ่มนั้น)
2. Macroevolution ศึกษาในระดับเหนือกว่าสปีชีส์ขึ้นไป โดยการเปลี่ยนแปลงนาไปสู่สิ่งมีชีวิต
หลากหลายในปัจจุบัน

 ทฤษฎีวิวัฒนาการ
ที่เด่นๆ มีอยู่ 2 คน คือ ลามาร์กและดาร์วิน
1. ทฤษฎีของลามาร์ก
1.1 กฎการใช้และไม่ใช้ (Law of use & disuse)
“ถ้าอะไรใช้มากจะยิ่งเจริญ ถ้าอะไรไม่ได้ใช้จะเสื่อมสลายหายไป”
 ex. เมื่อก่อนยีราฟคอสั้น แต่เพราะยืดคอกินใบไม้บ่อยๆ ทาให้ยีราฟคอยาว (ไม่เป็นที่ยอมรับ)
1.2 กฎการถ่ายทอดลักษณะที่เกิดขึ้นมาใหม่ (Law of inheritance of acquired characteristic)
“การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างจะสามารถสืบทอดลักษณะให้ลูกหลานได้”
ex. ถ้าพ่อเป็นนักกล้าม ลูกเกิดมาก็จะมีกล้ามโตเหมือนพ่อ (ไม่เป็นที่ยอมรับ)
 August Weisman คัดค้านโดย นาหนูตัวผู้และตัวเมียมาตัดหาง แล้วปล่อยให้สืบพันธุ์กัน ได้ลูก
รุ่นแรกออกมามีหาง และนาลูกรุ่นนั้นตัดหางออกทุกตัว ปรากฏว่าลูกรุ่นถัดมายังมีหางอยู่ ซึ่งขัดกับ
ทฤษฎีของ Lamark

3
BIOLOGY By V. Ratchanont
 2. ทฤษฎีของดาร์วิน (บิดาแห่งวิวัฒนาการ)
เป็นผู้คิดค้น ทฤษฎีการคัดเลือกโดยธรรมชาติ (Theory of Natural selection)
มีใจความสาคัญ คือ
1) สิ่งมีชีวิตต้องมีการดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด
2) สิ่งมีชีวิตมีความแปรผันลักษณะ
3) สิ่งมีชีวิตสามารถสืบพันธุ์และเพิ่มจานวนได้แบบเรขาคณิต

21 22 23

2 4 8

 Darwin จึงหักล้างทฤษฎีของ Lamark โดยอธิบายว่า เมือ่ ก่อน

ยีราฟมีทั้งคอยาวและคอสั้น แต่เนื่องจากในแอฟริกามีแต่ต้นไม้สูงๆ
ทาให้ยีราฟคอสั้น ไม่มอี าหาร จึงสูญพันธุ์ และเหลือแต่ยีราฟคอยาว

4
BIOLOGY By V. Ratchanont
บุคคลที่เกี่ยวข้องกับวิวัฒนาการเด่นๆ

1. อัลเฟรด รัสเซล วอลเลซ = เสนอผลงานที่มีเนื้อหาตรงกับแนวคิดของดาร์วิน

2. ไลเอลล์ นาผลงานของ ดาร์วิน และ วอลเลซ แผยแพร่เป็นครั้งแรก
3. เอินส์ เมียร์ วิเคราะห์ ทฤษฏีการคัดเลือกโดยธรรมชาติ และตั้งข้อสังเกต
ข้อสังเกตที่ 1 สิ่งมีชีวิตมีความสามารถในการสืบพันธุ์และให้กาเนิดลูกหลาน

ข้อสังเกตที่ 2 จานวนสมาชิกของประชากรแต่ละสปีชีส์ ในแต่ละรุ่นจะมีค่าคงที่

ข้อสังเกตที่ 3 ปัจจัยที่มีผลการการดารงชีวิตของสิ่งมีชีวิตมีปริมาณจากัด

ทาให้ได้ ข้อสรุปข้อที่หนึ่ง ว่า สิ่งมีชีวิตมีการดิ้นรนเพื่อการอยู่รอด

ข้อสังเกตที่4 สิ่งมีชีวิตในประชากรมีลักษณะที่แปรผัน เช่น ประชากรมนุษย์ คนแต่ละคนหน้าตาต่างกัน

ข้อสังเกตที่5 ความแปรผันที่เกิดขึ้นสามารถถ่ายถอดให้รุ่นต่อๆไปได้

ข้อสรุปข้อที่สอง การอยู่รอดของสมาชิกไม่ได้เกิดขึ้นอย่างสุ่ม แต่เป็นผลมาจากลักษณะทางพันธุกรรม

ข้อสรุปข้อที่สาม สิ่งมีชีวิตแต่ละตัวมีความสามารถในการอยู่รอดต่างกัน และให้กาเนิดลูกหลานไม่เท่ากัน

ทาให้ประชากรมีการเปลี่ยนแปลงที่ละเล็กละน้อย

4. ฮิวโก เดอ ฟรีส์ นักพันธุศาสตร์คนแรกๆ ของโลก เป็นที่รู้จักจากการเสนอแนวคิดว่าด้วยยีน การ

ค้นพบกฎการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม โดยไม่รู้ว่า เกรเกอร์ เมนเดล เคยทาการทดลองนี้มาก่อน
การเสนอใช้คาว่า การกลายพันธุ์ (mutation) และ ทฤษฏีการกลายพันธุ์เป็นส่วนหนึ่งของ
วิวัฒนาการ "ทฤษฎีการผ่าเหล่า" (Theory of Mutation)

 กรณีที่ยีราฟคอยาว ฮิวโก้ เดอะ ฟรีส์ ได้อธิบายว่า บรรพบุรุษของยีราฟนั้นมีคอสั้น ต่อมาได้มี

ยีราฟคอสั้นบางตัวเกิดตั้งท้องและเกิดการผันแปรของยีน ทาให้ลูกยีราฟที่เกิดมามีลักษณะผ่าเหล่าคือ มี
คอยาวต่างไปจากบรรพบุรุษที่มีคอสั้น (เคยออกข้อสอบอัตนัยสาหรับ นักเรียน Giftedชีววิทยา ปี55)

5
BIOLOGY By V. Ratchanont
ปัจจัยที่ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอัลลีล (ปัจจัยที่ทาให้เกิด Microevolution)
1. Genetics Drift การที่ประชากรเกิดการเปลี่ยนแปลงโคตรเร็ว ทาให้ยีนพูลของกลุ่มประชากรรุ่น
ต่อๆมาไม่สามารถเป็นตัวแทนของประชากรรุ่นก่อนหน้านี้ได้
1.1 ปรากฏการณ์คอขวด คือการเกิดภัยธรรมชาติ ทาให้ประชากรมีขนาดเล็กลง
1.2 ผลกระทบจากผู้ก่อตัว คือประชากรกลุ่มเล็กๆไปตั้งแหล่งกบดานใหม่(ที่อยู่อาศัย นั่น
แหละ) ทาให้ความถี่อัลลีลของประชากรกลุ่มใหม่เปลี่ยนไปจากเดิม

2. การถ่ายเทยีน (Gene Flow) การที่ประชากร 2 กลุ่มมาผสมพันธุ์กัน สปอร์ 2 กลุ่มมาผสมพันธุ์กัน

การอพยพมารวมๆกัน ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอัลลีลในลักษณะที่ทาให้ประชากรสองกลุ่มต่างกัน
น้อยลงเรื่อยๆ ก็คือ เหมือนกันมากขึ้นเรื่อยๆ นั่นแหละ

3. การเลือกคู่ผสมพันธุ์ ทาให้สมาชิกบางตัวไม่มีโอกาสการผสมพันธุ์ sexเสื่อม! อัลลีลบางตัวอาจ ลดลง

หรือหายไป

4. การกลายพันธุ์(Mutation) คือเกิดอัลลีลใหม่ในระดับสมาชิกแต่แค่นี้อ่ะมันไม่ทาให้ความถี่อัลลีล
เปลี่ยน ธรรมชาติจะเสือกเข้ามาเป็นผู้คัดเลือกอัลลีลที่กลายพันธุ์นั้นถ่ายทอดจนสะสมเรื่อยๆ จนทาให้
ความถี่อัลลีลเปลี่ยนแปลง

5. การคัดเลือกโดยธรรมชาติ (Natural Selection) คือ การทีธ่ รรมชาติคัดเลือกให้ Allele ที่ไม่

เหมาะสมน้อยลงและทาให้ Allele ที่เหมาะสมเพิ่มมากขึ้น เช่น การเกิด Polymorphism

6
BIOLOGY By V. Ratchanont
 การเกิด Polymorphism
เช่น ในผีเสื้อกลางคืน ชนิด Bristom betularia ซึ่งมีอยู่มากในประเทศอังกฤษอาศัยอยู่ตาม
ต้นไม้ที่มีไลเคนส์เกาะอยู่เต็ม(สีของไลเคนส์เป็นสีอ่อน) สีตัวของมันจึงเป็นสีอ่อนจางซึ่งช่วยให้มันอาพราง
ตัวได้ดีจากผู้ล่าจนกระทั่งประมาณปี 1845 ซึ่งเป็นช่วงปีที่มีการปฏิวัติอุตสาหกรรมในเขตเมือง จะมีเขม่า
ควันจากปล่องควันของโรงงานอุตสาหกรรมฟุ้งกระจายไปทั่วในอากาศ เริ่มมีผู้พบผีเสื้อกลางคืนสปีชีส์
เดียวกันนี้แต่มีสีดาเข้มขึ้นกว่าเดิมปรากฏขึ้นในเขตที่มีการอุตสาหกรรมใหญ่และมีกลุ่มควันจากโรงงาน
อุตสาหกรรมทาลายพวกไลเคนส์ตามเปลือกไม้จึงทาให้ไลเคนส์หายไป และทาให้ต้นไม้มีสีดาเต็มไปหมด
ต่อมาในช่วงเวลา ไม่ถึงร้อยปีพบผีเสื้อกลางคืนที่มีสีดาเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว จนเกือบทั้งหมดเป็นผีเสื้อสีดา

Species & Macro Evolution

Species
- ด้านสัณฐานวิทยา จะดูจากความแตกต่างกันของโครงสร้าง และ สรีระร่างกาย
- ด้านชีววิทยา จะทาให้ความหมายของ Species ว่า สิ่งมีชีวิตที่ให้กาเนิดลูกแล้ว
ลูกไม่เป็นหมัน มี Gene Poll ร่วมกัน และเกิด Gene flow ระหว่างกันได้

 จาไว้ว่า! คนละ Species เกิด Gene Flow ระหว่าง Gene Pool ไม่ได้ เพราะมี กลไกการแยกกันทางการ
สืบพันธุ์ ซึ่งแบ่งเป็น 2 ระยะ คือ

1. กลไกก่อนระยะไซโกต (prezygotic RIM) ไม่สามารถผสมพันธุ์กันได้เนื่องจากมีความแตกต่างใน

ด้านต่างๆ เช่น ที่อยู่ต่างกัน ฤดูผสมพันธุ์ต่างกัน อวัยวะสืบพันธุ์ต่างกัน เซลล์สืบพันธุ์ต่างกัน หรือ
พฤติกรรมในการผสมพันธุ์ต่างกัน (เช่น เวลานกเกี่ยวพาราสีกัน จะส่งเสียงร้องหากัน คนได้ยิน แต่คน
ก็ไม่เกิดอารมณ์ทางเพศ )

2. กลไกระยะหลังไซโกต (postzygotic RIM) ในกรณีที่ดิ้นรนจนผ่านระยะก่อนไซโกตมาได้ ดันมา

ผสมพันธุ์กันจนได้ จะได้ลูกที่เป็นหมัน เช่น ม้า กับ ลา ได้ล่อ ล่อเป็นหมัน, ลูกตาย! ก่อนถึงวัยเจริญ
พันธุ์ (วัยที่สามารถสืบพันธุ์ได้) หรือไม่รุ่นต่อไปอาจจะแข็งแรง แต่รุ่นต่อจากนั้นก็จะเริ่มค่อยๆตายไป

7
BIOLOGY By V. Ratchanont
วิวัฒนาการมหภาค Macroevolution เกิดในระดับเหนือSpeciesขึ้นไปอีก ก่อให้เกิด Species ใหม่
1. วิวัฒนาการสายตรง (Anagenesis) คือ จะค่อยๆเกิด Species ใหม่จาก Species ที่มีอยู่เดิม เช่น
จาก Species A เป็น Species B เลย ทาให้ Species A หายไป ไม่กาให้เกิดความหลากหลาย

2. การแตกแขนง Species (Cladogenesis) คือมีประชากรย่อยบางกลุ่มเกิดเป็น Species ใหม่เพื่อ

ความหลากหลาย เช่น Species X จะกลายเป็น Species X ด้วย ละเกิด Species ใหม่ด้วย (Species Y)

A B Y
X

2.1 การแยกกันทางภูมิศาสตร์ (Allopatric Speciation) คือ ประชากรกลุ่มเดียวกันถูก

ธรรมชาติแยกออกจากกัน อย่างเช่น การแยกตัวของแผ่นหินที่ Grand Canyon ทาให้ประชากรหนึ่งถูกแยก
ออกเป็นประชากรสองกลุ่มนานเข้าๆ ความแตกต่างของทั้งสองก็มากขึ้นเรื่อยๆ ทาให้กลายเป็นคนละ Species
(กลับมาผสมพันธุ์กันไม่ได้อีกแล้ว)

2.2 การแยกกันภายในเขตภูมิศาสตร์เดียวกัน (Sympatric Speciation) เช่น การเกิด

Polyploidy หรือ การเพิ่มจานวนชุดของโครโมโซมในพืช หรือ การเกิดวิวัฒนาการร่วม

เช่น การทดลองของคาร์ปิเชงโก

8
BIOLOGY By V. Ratchanont
วิวัฒนาการของมนุษย์
- มนุษย์มีวิวัฒนาการมาจาก Order Primate เป็นกลุ่มของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีพัฒนาการสูงที่สุด
- ลักษณะสาคัญคือ สมองเจริญดี และ มีขนาดใหญ่ ขากรรไกรสั้น ทาให้หน้าแบน

สัตว์ใน Order Primate ปัจจุบันมี 2 Suborder คือ

1. Suborder Prosimii เช่น พวกลิงลม ลิงทาร์ซิเออร์

2. Suborder Arthropoidea เช่น ลิงโลกเก่า (หางไม่มีแรง ใช้หางห้อยโหนไม่ได้) และ ลิงโลกใหม่

(หางมีแรง ใช้หอยโหนตามกิ่งไม้ได้) ซึ่งสามารถแบ่งได้อีก 2 Family

2.1 Family Pongidae คือ พวกวานรมนุษย์ (Man Ape) เป็นลิงที่ไม่มีหาง แขนยาว

กว่าขา เดิน 4 ขา (แต่เวลาตกใจ จะเดิน 2 ขา) เช่นพวก ชะนี กอริลล่า อุรังอุตัง

2.2 Family Hominoidea คือ พวกมนุษย์วานร (Ape Man) กับ พวกมนุษย์

แบ่งได้เป็น 3 Genus คือ
2.2.1 Genus Ramapithecus
2.2.2 Genus Australopithecus } จัดเป็นพวก มนุษย์วานร
- Australopithecus afarensis  มีความใกล้เคียงกับ Genus Homo มากที่สุด
- เป็น Species ที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดของ Genus Australopithecus
- ขนาดสมองใกล้เคียงกับ ลิงอุรังอุตัง
- มีรูปร่าง กึ่งมนุษย์ กึ่งชิมแพนซี
- ให้ชื่อว่า Lucy
- มีการใช้เครื่องมือหินที่เรียกว่า Oldowan Tools

9
BIOLOGY By V. Ratchanont
 2.2.3 Genus Homo คือ พวกมนุษย์ มีลักษณะเด่นๆคือ สามารถประดิษฐ์ เครื่องมือได้
- Homo habillis
- วิวัฒนาการต่อมาจาก A. afarensis แต่วิวัฒนาการต่อเป็น H. erectus
- จัดเป็นระดับ บรรพบุรุษของมนุษย์
- เครื่องมือ เป็น พวกหินกะเทาะ (Acheulean Tools)

- Homo erectus
- ก้ากึ่ง ระหว่าง Homo habillis กับ Homo sapiens
- พบในแอฟริกา เอเชีย เช่น ที่เกาะชวา เรียก Java Man
พบที่จีนเรียก Beijing Man
- ใช้เครื่องมือหิน รู้จักใช้ไฟทาอาหาร

- Homo sapiens
- มนุษย์ยุคแรก (Archaic Human) ร่างกายบึกบึน แข็งแรง
- Homo sapiens neanderthalensis (แถบหนาว)
- มนุษย์นีแอนเดอทัล (Neanderthals Man) ร่างกายเตี้ยสั้น
- Homo sapiens sapiens (คนเราปัจจุบันจัดอยู่ใน Species นี้แหละ)
- มนุษย์ปัจจุบัน, มนุษย์โครมันยอง

 Homo erectus กับ Homo habilis ร่วมสมัยกันในยุคโบราณ

 ถ้าโจทย์ถาม ซากดึกดาบรรพ์ของสิ่งมีชีวิตใน คาดว่าจะอยู่ในชั้นหินของหุบผาลึกที่สุด

หมายความว่าเก่าแก่ที่สุด ก็หาตัวเลือกของสิ่งมีชีวิตอันที่เก่าแก่ที่สุด

10
BIOLOGY By V. Ratchanont