KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KBM308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Deney Raporu

TAŞINIMLA ISI AKTARIMI

DENEYİ
Grup 8

150106901 Dovran Nuryagdyyev

Deneyin Yapılış Tarihi: 14.03.2019

Raporun Teslim Tarihi: 21.03.2019

Deney Sorumlusu: Dr. Öğr. Üyesi HALİT LEVENT HOŞGÜN

Mart 2019

Bursa

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DBMMF KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DOVRAN NURYAGDYYEV

 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

ÖZET

Bu çalışmada doğal ve zorlanmış taşınım ila ısı aktarımının karakteri incelendi. Isı
değiştirici olarak düz plaka ve kanatlı ısı değiştirici kullanıldı. Bu deneyde kullanılan sistem;
dikdörtgen kesitli dikey bir kanal, güç kontrol ünitesi, kanal içerisine yerleştirilmiş bir fan,
kanal içerisine yerleştirilebilen farklı tipteki yüzeyler, sıcaklık sensörleri ve hızölçerden
oluşmaktadır. Sıcaklık ölçer sensörler sayesinde ısı değiştirici yüzey sıcaklığı ve
çevresindeki sıcaklığı ölçüldü. Elde edilen veriler kullanılarak taşınım ısı transfer katsayısı
(h) değeri denklem (1)’ de yerine konularak hesaplandı.

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

i
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

İÇİNDEKİLER TABLOSU Sayfa No

ÖZET……………………………………………………………………………………......i
İÇİNDEKİLER TABLOSU……………………………………………………………...ii
ŞEKİLLER TABLOSU......................................................Error! Bookmark not defined.
TABLO LİSTESİ................................................................Error! Bookmark not defined.
1. GİRİŞ ................................................................................................................................ 1
2. KURAMSAL TEMEL .................................................................................................... 2
2.1 ISI AKTARIMI .......................................................................................................... 2
2.1.1 İLETİM İLE ISI AKTARIMI ............................................................................... 2
2.1.2 TAŞINIM İLE ISI AKTARIMI ............................................................................ 2
2.1.3 IŞINIM İLE ISI AKTARIMI ................................................................................ 3
2.2 AKIŞKAN HAREKETLERİ .................................................................................... 3
3. DENEYSEL YÖNTEM................................................................................................... 4
3.1 DENEY AMACI: ........................................................................................................ 4
3.2 PLAKALI ISITICI İLE TAŞINIM DENEYİ YAPILIŞI: ..................................... 4
3.3 DENEY VERİLERİ:.................................................................................................. 5
3.3.1 KANATLI ISITICI İÇİN DENEY VERİLERİ ................................................... 5
3.3.3 DÜZLEM PLAKA ISITICI İÇİN DENEY VERİLERİ ..................................... 5
4. HESAPLAMALAR VE SONUÇLAR ........................................................................... 6
4.1 KANATLI ISITICI İÇİN HESAPLAMALAR ....................................................... 6
4.2 DÜZLEM PLAKA ISITICI İÇİN HESAPLAMALAR ......................................... 6
4.3 GRAFİKLER ............................................................................................................. 6
5. TARTIŞMA VE YORUM .............................................................................................. 8
6. KAYNAKLAR ................................................................................................................. 9

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

ii
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

ŞEKİL TABLOSU SAYFA No

ŞEKİL 1. İletim ile ısı transferi 2
ŞEKİL 2. Taşınım ile Isı Transferi 3
ŞEKİL 3. Işınım ile Isı Transferi 3
ŞEKİL 4. Deney Düzeneği 4
ŞEKİL 5. Kanatlı plaka için taşınım ısı transfer katsayısının hıza karşı değişimi 6
ŞEKİL 6. Düz plaka için taşınım ısı transfer katsayısının hıza karşı değişimi 7
ŞEKİL 7. Düz ve kanatlı plakalar için taşınım ısı transfer katsayıları kıyaslanması 8

TABLO LİSTESİ SAYFA No

TABLO 1 Kanat ısıtıcı için sıcaklık verileri 5
TABLO 2 Düzlem plaka için sıcaklık verileri 5

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

iii
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

1. Giriş
Isı aktarımı taşınım ila gerçekleştiği zaman ısı değiştirici yüzeyleri, şekilleri
performansını etkilemektedir. Doğal taşınım ila zorlanmış taşınım kıyaslandığında taşınım
katsayısı zorlanmış taşınımda daha yüksek olmaktadır. Zorlanmış taşınımda kullanılan faz
hızı ve sisteme uygulanan güç te ısı değiştiricilerin performansını etkilemektedir.

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

1
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

2. KURAMSAL TEMEL
Isı bir enerji türüdür. Sıcaklık farkı olan bütün sistemlerde bu enerji türüyle
karşılaşmak mümkündür [1].

2.1 ISI AKTARIMI

Isı transferi, sıcaklık farkından kaynaklanan enerji aktarımıdır. Enerjinin ısı olarak
transferi, her zaman yüksek sıcaklıktaki bir ortamdan düşük sıcaklıktaki ortama doğrudur ve
iki ortam aynı sıcaklığa eriştiğinde ısı transferi durur [1,2]. Isı, üç farklı yolla aktarılabilir.
Isı aktarımı hızını hesaplayabilmek için aşağıdaki formül kullanılmaktadır:

Q = h×A×ΔTlm = h×A×(Ty - T∞) (1)

Q: Taşınımla aktarılan ısı miktarı (W)

h: Isı aktarım katsayısı (W/m2°C)

A: Isının aktarıldığı alan (m2)

Ty: Yüzey sıcaklığı (°C)

T∞: Akışkan sıcaklığı (°C)’ dir.

2.1.1 İLETİM İLE ISI AKTARIMI

İletim parçacıklar arası etkileşmelerin sonucu olarak bir maddenin daha yüksek enerjili
parçacıklarından bitişiklerindeki daha yüksek enerjili olanlara enerji aktarılmasıdır.
Gazlarda ve sıvılarda iletim, moleküllerin gelişigüzel hareketleri sırasında çarpışmaları ve
yayılmaları sebebiyle olur. Katılarda ise iletim, kafeslerdeki moleküllerin titreşimleri ve
bunun yanında serbest elektronlarla enerji aktarımı sonucu olur. Bir levhada ısı transfer hızı,
tabaka boyunca sıcaklık farkı ve transfer alanı ile doğru, tabakanın kalınlığı ile ters
orantılıdır [2,3].

Şekil 1. İletim ile ısı transferi

2.1.2 TAŞINIM İLE ISI AKTARIMI

Taşınım: Bir katı yüzey ile ona bitişik, hareket halindeki sıvı veya gaz arasında enerji
aktarımı türüdür; iletim ve akışkan hareketinin birleşik etkilerini kapsar. Akışkan hareketi
ne kadar hızlı olursa, taşınım ısı aktarımı da o kadar büyük olur [1,2].

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

2
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Şekil 2. Taşınım ile Isı Transferi

2.1.3 IŞINIM İLE ISI AKTARIMI

Işınım: Atom ve moleküllerin elektronik düzenlerindeki değişmelerin sonucunda
maddeden elektromanyetik dalgalar (veya fotonlar) şeklinde yayılan enerjidir. Farklı
sıcaklıklardaki iki yüzey arasında net ısı transferi, yüzeyler arasında engelleyici bir ortam
olmadığında gerçekleşir. Bu ısı transferi prosesi ışınım (radyasyon) olarak tanımlanır [1,2].

Şekil 3. Işınım ile Isı Transferi

2.2 AKIŞKAN HAREKETLERİ

Taşınım ile ısı aktarımı iki yol ile gerçekleşebilir. Bunlardan biri doğal taşınım biri de
zorlanmış taşınımdır.

2.2.1 DOĞAL TAŞINIM

Doğal taşınım, yoğunluğu ve dolayısıyla akışkanın nispi yüzdesini etkileyen sıcaklık

farkından kaynaklanmaktadır. Daha hafif (daha az yoğun) bileşenler yükselirken daha ağır
(daha yoğun) bileşenler düşecek ve bu da kütle akışkan hareketine yol açacaktır. Doğal
taşınım yalnızca yerçekimsel bir alanda meydana gelebilir. Haşlanmış bir yumurtanın daha
serin bir ortamda soğutulması doğal taşınımla yapılır [4].

2.2.2 ZORLANMIŞ TAŞINIM

Zorla konveksiyonda akışkan hareketi fan, kompresör veya pompa gibi dış yüzey
kuvvetlerinden kaynaklanır. Tipik olarak, ısı değişim oranını arttırmak için kullanılır [4].
Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü
3
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

3. DENEYSEL YÖNTEM
3.1 DENEY AMACI:
Doğal ve zorlanmış taşınımla ısı aktarımının deney üzerinde incelenmesi.

Şekil 4. Deney Düzeneği

3.2 PLAKALI ISITICI İLE TAŞINIM DENEYİ YAPILIŞI:

Kanatlı ısıtıcı kanal içerisine yerleştirildi. 10 W güç ve sıfır hız ile deney başlatıldı.
Sistemin yatışkın hal alması için beklenildi. Data göstergesinde görülen sıcaklık değerleri
okunarak doğal taşınım için veriler not edildi. Daha sonra akışın hızı 1 ve 2 m/s hızına
ayarlanarak aynı şekilde sıcaklık değerleri okunarak not edildi.

3.3 DÜZLEM PLAKA ŞEKLİNDEKİ ISITICI İLE TAŞINIM DENEYİ YAPILIŞI:

Düzlem plaka kanala yerleştirilerek güç 10 W’ a ayarlandı. İlk başta akışkanın hızı 0
m/s iken sürekli hale gelmesi beklendi. Beklenildikten sonra göstergeden sıcaklıklar not
edildi. Daha sonra hızlar 1 ve 2 m/s’ ye ayarlanarak sürekli hale geldikten sonra sıcaklıklar
okunarak not edildi.

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

4
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

3.3 Deney Verileri:

3.3.1 KANATLI ISITICI İÇİN DENEY VERİLERİ
Q=10 W

A= 0,112 m2

Tablo 3 Kanat ısıtıcı için sıcaklık verileri

Hava hızı Ty T∞
T1 (oC) T2 (oC) T3 (oC)
(m/s)
46,2 26,55
0 46,2 23,9 29,2
41,6 24,8
1 41,6 24,3 25,3
2 38,1 24,6 25,1 23,1 24,85

3.3.3 DÜZLEM PLAKA ISITICI İÇİN DENEY VERİLERİ

Q= 10 W

A= 0,092 m2

Tablo 4 Düzlem plaka için sıcaklık verileri

Hava hızı Ty T∞
T1 (oC) T2 (oC) T3 (oC)
(m/s)
59,2 25,95
0 59,2 25,2 26,7
58,2 25,3
1 58,2 25,2 25,4
2 54,8 25,1 25,2 54,8 25,15

Burada:
𝑇2 +𝑇3
T∞ = (oC)
2
Ty = T1 (oC)

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

5
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

4. HESAPLAMALAR VE SONUÇLAR
Denklem 1’ den ’’h’’ yalnız bırakılarak taşınım katsayısı hesaplanır:
Q
h=
A×(Ty −T∞ )

4.1 KANATLI ISITICI İÇİN HESAPLAMALAR

Q 10 W
h0 = = = 4,555 W/m2K (Doğal taşınım)
A×(Ty −T∞ ) 0,112𝑚2 ×(46,2−26,55)𝑜 𝐶

Q 10 W
h1 = = = 5,3146 W/m2K (Zorlanmış taşınım)
A×(Ty −T∞ ) 0,112𝑚2 ×(41,6−24,8)𝑜 𝐶

Q 10 W
h2 = = = 6,7385 W/m2K (Zorlanmış taşınım)
A×(Ty −T∞ ) 0,112𝑚2 ×(38,1−24,85)𝑜 𝐶

4.2 DÜZLEM PLAKA ISITICI İÇİN HESAPLAMALAR

Q 10 W
h0 = = = 3,269 W/m2K (Doğal taşınım)
A×(Ty −T∞ ) 0,0,92𝑚2 ×(59,2−25,95)𝑜 𝐶

Q 10 W
h1 = = = 3,303 W/m2K (Zorlanmış taşınım)
A×(Ty −T∞ ) 0,092𝑚2 ×(58,2−25,3)𝑜 𝐶

Q 10 W
h2 = = = 3,665 W/m2K (Zorlanmış taşınım)
A×(Ty −T∞ ) 0,0922 ×(54,8−25,15)𝑜 𝐶

4.3 Grafikler

Kanatlı için
8
6.7385
7
6 5.3146
5 4.555

4
h

3
2
1
0
0 1 2
V (m/s)

Şekil 5. Kanatlı plaka için taşınım ısı transfer katsayısının hıza karşı değişimi

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

6
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

Düz plaka için

3.7 3.665

3.6

3.5

3.4
3.303
h

3.269
3.3

3.2

3.1

3
0 1 2
V (m/s)

Şekil 6. Düz plaka için taşınım ısı transfer katsayısının hıza karşı değişimi

Düz ve Kanatlı plaka

8

7 6.7385

6
5.3146

5 4.555

4 3.665
h

3.269 3.303

0
0 1 2
V (m/s)

Düz plaka Kanatlı plaka

Şekil 7. Düz ve kanatlı plakalar için taşınım ısı transfer katsayıları kıyaslanması

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

7
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

5. Tartışma ve yorum

Şekil 5’ de görüldüğü gibi kanatlı bir ısıtıcı için katsayısı hızın artmasıyla taşınım ısı
transfer katsayısı da arttığı görüldü. Şekil 6’ da düz plaka için taşınımla ısı aktarımı
katsayısının hızın artmasıyla arttığı görüldü. Bu sonuçlar değerlendirildiği zaman
beklenildiği gibi olduğu gözlemlenmiştir. Düz plaka ile kanatlı ısıtıcı için taşınımla ısı
aktarımı katsayıları karşılaştırılması şekil 7’ de görülmektedir. Düz plakanın taşınım ısı
transfer katsayısı kanatlı plakaya göre daha düşük olduğu görülmektedir. Buna sebep olan
etken ise yüze alanın kanatlı plaka da daha büyük olmasıdır. Düz plaka ile sıcak hava kanatlı
plakaya göre daha az temas halinde olduğu sonucuna varılmıştır. Burada itici kuvvet bir fan
yardımıyla uygulandı.

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

8
 KBM0308 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı I

6. Kaynaklar
[1].http://w3.bilecik.edu.tr/makineveimalat/wp-
content/uploads/sites/27/2017/02/B%C3%B6l%C3%BCm-1_Giri%C5%9F.pdf

Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Isı transferi ders notu. Erişim tarihi: 15.03.2019

[2] https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/72277/mod_resource/content/0/HAFTA_2.pdf

Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Isı transferi dersi 2. Hafta dersi notları. Erişim
tarihi: 15.03.2019

[3] http://kisi.deu.edu.tr/mehmet.zor/BDM/faydalidokumanlar/isitransferi.ppt

Isı Transferi Temel Bağlantıları. Erişim:15.03.2019

[4]https://tr.scribd.com/presentation/103975614/Heat-Transfer-Through-Natural-
Convection

AMAN KUMAR BHAKAT, ARKA PROVA MRIDHA. Isı transferi yolları.

Erişim tarihi: 15.03.2019

Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü

9