Professional Documents
Culture Documents
Pagsusurisapanitikangpilipino 141002092436 Phpapp01 PDF
Pagsusurisapanitikangpilipino 141002092436 Phpapp01 PDF
ANG PAGSUSURI
SA PANITIKANG PILIPINO
sa Panahon ng Kontemporaryo
Ipinasa nina:
Ipinasa kay:
Buong tapang nilang inilantad ang mga kabulukan ng pulitika, ang pamahalaan, ang
paghihirap ng mga mamamayang biktima ng karahasan at kahirapan, ang pagtaas at pagbaba ng krimen,
prostitusyon at eksploytasyong ng mga kabataan. Nagpatuloy pa rin ang Liwayway sa paglalathala ng
mga akdang likha ng ating manunulat, lalo't higit pa iyong mga nagsisimula pa lamang sa larangang ito
ng pagsulat. Maging ang mga komiks magasin ay nagkaroon ng mga pagbabago sa kanilang porma at
nilalaman at umayon sa hinihingi ng mga simulain ng Bagong Republika. Nagpatuloy ang pagpapayaman
sa ating wika lalong higit nang ipalabas ng Pangulong Aquino ang Executive Order No. 335 noong
Setyembre 1988. Ito ay nag-uutos sa lahat ng ahensiya ng pamahalaan at iba pang sektor sa lipunan na
payamanin ang wikang Filipino sa pamamagitan ng tahasang paggamit nito sa mga liham na
korespondensiya, memorandum, mga pulong at maging sa sesyon ng Senado at Kongreso. Ito ay ibinatay
ng pangulo ayon sa isinasaad ng Bagong Saligang Batas na niratipika ng mga PIlipino noong 1987.
Samantala, ang Carlos Palanca Memorial Awards ay nagpatuloy sa pagkilala sa mga manunulat ng ating
bayan sa pamamagitan ng patuloy na pagbibigay ng mga gawad taun-taon. Gayundin ang ginagawa ng
Cultural Center of the Philippines at mga iba pang nananatiling patron ng panitikang Pilipino. Maging sa
mga paaralan, mula sa elementarya hanggang sa kolehiyo ay nagkaroon ng sigla ang larangan ng
panitikan sa pamamagitan ng pagdaraos ng mga literary contest. Sa ganitong paraan maraming mga
kabataang may potensiyal ang natutuklasan na susunod sa mga yapak ng ating magigiting at masisining
na alagad ng sining ng panitikan.
Talalambuhay ng Manunulat
Aniceto F. Silvestre
Ang ilan sa mga naging aklat niya na nailimbag ay ang "Mga Piling Maikling
Kuwento" ng Ateneo University Press, "Ang Tinig ng Damdamin" ng De La Salle University
Press at ang "Sa Anino ng Edsa", na mga maikling kuwentong isinulat niya bilang National
Fellow for Fiction, 1991-1992, ng U.P. Press.
Natanggap niya ang Palanca Awards (1980, 1983, 1984) pata sa nobelang Gapo,
Dekada 70 atBata, Bata Paano ka Ginawawa?, mga nobelang naglalarawan nang kaapihan ng
mga kababaihannoong panahon ni Marcos.
Hindi rin matatawaran ang kanyang husay sa pagiging script writer. Ang kanyang
unangscreenplay ay ang Sakada, 1976 na nagpapakita ng kalagayan ng mga magtutubo. Ang
kanyangikalawang pelikula ay ang "Kung Mahawi Mang ang Ulap" noong 1984 na nominado sa
FilmAcademy. Ginawa rin niya ang Bulaklak ng City Jail base sa kanyang nobela tungkol sa
mgakababaihang nakulong. Nahakot nito halos lahat ng gantimpala sa Star Awards at Metro
ManilaFilm Festival.
Apat na ulit nang Nagwagi sa Carlos Palanca Memorial Awards for Literature at
apat na beses din naging hurado sa pagsulat ng maikling kwento, at pitong ulit ginwaran ng
Gawad Surian.
Nakapgsulat ng 136 na aklat sa lahat ng antas bilang awtor at ko-awtor, mahigit
na 150 tula, sanaysay at maikling kwento na naipalathala sa mga aklat,pahayagan at magasin.
sumulat din siya ng dulng "Sa Mahal kong bayan" na naitanghal sa iba't ibang rehiiyon ng
Pilipinas at sa U.S.A.
Robert Ong
Bob Ong o Roberto Ong, ay ang sagisag panulat ng isang contemporaryong Pilipinong
manunulat na kilala sa paggamit ng impormal na Filipino sa paggawa ng nakakatawa at
sumasalaming paglalarawan sa buhay bilang isang Pilipino.
" Biling-bili ng mga Pinoy ang mga akda ni Bob Ong dahil may halo mang pagpapatawa
ang karamihan sa kanyang mga libro, ito ay prinisinta sa paraang nagrereplika pa rin ng
kultura at gawing Pilipino. Ito marahil ang dahilan kung kaya't ang kanyang mga naunang
inilathalang libro - pati ang mga susunod pa, ay matuturing na ring totoong Pinoy classics."
Isa pang haka-haka ang nagsasabi na ang tagatanggap ng parangal na Carlos Palanca
Memorial para sa Panitikan na si Eros S. Atalia, nagtapos sa Philippine Normal University at
ngayon ay nagtuturo sa University of Santo Tomas, ay si Bob Ong. Siya ay naglathala din ng
dalawang aklat na may pamagat na "Peksman, Mamatay ka Man Nagsisinungaling Ako" at
"Lapit na me, Ligo na u". Ang paraan ng pagsusulat ni Atalia ay maihahantulad sa paraan ng
pagsusulat ni Bob Ong.
Efren Abueg
II. TAUHAN
Si Mando Plaridel
Si Mando “Andoy” Plaridel ang pangunahing tauhan sa nobelang ito. Ang
tunay na pangalan niya ay Alejandro Pamintuan. Ngunit nang sumapi siya sa kilusan ng
mga gerilyero ay ginamit niya ang pangalang Mando. Naging gerilyero si Mando nang
ipagkanulo siya sa mga Hapon ng amo niyang si Don Segundo Montero, isang
mayamang asendero at kolaborador na nakatira sa Look ng Maynila. Dating pinag-aaral
si Andoy ng mangangalakal na si Don Segundo, na ang tanging pasuweldo lamang ay
ang pantustos sa pag-aaral.
Si Don Segundo Montero
III. BANGHAY
Isang alila si Andoy na ipinahuli ni Don Segundo Montero sa mga
Hapones sa kadahilanang isa raw itong gerilya. Sa kabundukan siya napunta at nakitulog
siya sa bahay ni Tata Matias. Si Tata Matias ang nagturo kay Andoy sa Dagat Pasipiko
na Pinagtapunan ni Padre Florentino sa kayamanan ni Simoun.
Sa tulong ng dalawang gerilya na sina Karyo at Martin, nakuha ni Ando
yang kayamanan. Sa lkasawiang palad , namatay si Karyo dahil sa kagat ng pating.
Upang masolo ni Martin ang kayamanan,tinangka niyang patayin si Andoy ngunit di
siya nagtagumpay. Nataga ni Martin si Andoy sa pisngi kaya iyon ang dahilan kung
kaya't tinago siya sa katauhang Mando Plaridel.
Nagtatag si Mando ng kampilan at ang namumuno ay ang kanyang
kaibigan si Magat (Editor ng kanyang pahayagang kampilan.) Nakabili ng bahay si
Mando at dito ay pinatira niya si Tata Matias. Walang kamalay-malay si Tata Matias na
siya si Andoy.Sa Paris,nagkita si8 Mando at Dolly Montero na anak nina Donya Julia at
Don Segundo na dati niyang mga amo. Nagkalapit sina Mando at Dolly na muntik na
itong halayin at ipinagtanggol ito si Mando. Minsan inalok ni Dolly Na dumalo si
Mando sa isang handaan at ipinakilala niya ito sa mga panauhin at isa doon ang
Presidente. Nagkaroon ng mga komentaryo ukol sa lampilan at ito raw ay laban sa
administrasyong nunit ay ipinagtanggol ni Mando,sinabi niya na ang kanyang pahayagan
ay nagsasabi lamang ng pawing katotohanan.
Sa asyendang nagkaroon ng isang pulong at kabilang dito ang mga
magsasaka.Naging tagapagsalita nila si Mando,Tata Pastor at Senador
Maliwanag.Nasunog ang asyenda,walang ibang pinagbintangan kundi ang mga
magsasaka na nagging tagapagsalita nila.
IV. TONO
Ang tono nito ay seryoso, paintelektuwal, at walang halong pagbibiro.
V. PUNTO DE VISTA
Nagsimula ang unang kabanata sa paglubog ng araw sa kagubatan.
Narating ni Mando Plaridel - at ng dalawang pa niyang kasama - ang bahay-kubo ni
Tata Matyas na nasa bulubundukin ng Sierra Madre. Si Tata Matyas ay isang dating
rebolusyonaryo na nakibaka laban sa mga Kastila at Amerikano. Ang mga kasama ni
Mando ay sina Karyo at Martin, na mga kapwa gerilyero rin. Tumakas sila mula sa isang
bigong pakikipagtunggali laban sa mga sundalong Hapones na lumusob sa kampo nila sa
Sampitan. May mga tatlo o apat na buwan na ang nakaraan ng huling dumalaw si Mando
sa tirahan ni Tata Matyas. Noong huling pagbisita ni Mando kay Tata Matyas ay
nakapagpalitan sila ng mga usapin hinggil sa kanilang mga sariling suliranin, at maging
tungkol sa simulain nila sa kilusan. Napagusapan din nila ang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo ni Jose Rizal, lalo na ang kinahinatnan ng kayamanan ni Simoun (ang
pangunahing tauhan sa El Filibusterismo) matapos na itapon ang mga ito ni Padre
Florentino (isa pang tauhan sa El Filibusterismo). Ayon kay Tata Matyas, magagamit
sana ang kayaman ni Simoun bilang panustos sa mga pangangailangan ng mga gerilya.
Naniniwala si Tata Matyas na totoo ang mga tauhan sa mga nobela ng bayaning si Jose
Rizal, sapagkat kilala ng kaniyang mag-anak ang tunay na “Padre Florentino”. Kung
bata pa lamang siyang katulad ni Mando ay sisisirin niya ang dagat para hanapin ang
nawawalang kahang-bakal ni Simoun. Naniniwala rin si Tata Matyas na ang lahat ng
mga bayani – bukod pa kina Jose Rizal, Andres Bonifacio, at Apolinario Mabini – ay
dapat na maging huwaran ng mga mamamayang Pilipino.
VII. TEORYA/DULOG
Teoryang Sosyo-Politikal
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Sa nobelang ito ay natuto ako na wag maging mapag sarili at matutong
magbigay sa ibang tao.
Patnubay
Aniceto F. Silvestre
Makapal na ulap:
mataas na bundok ang nakakatulad,
di mapaglagusan ng dating liwanag.
Matang naghahanap,
ang animo’y bulag:
guniguni lamang ang nagpapaningas,
at sikdo ng dibdib ang nakakausap.
Ngunit kung pasilay
ang kahit iisang bituin man lamang,
ang bituing yao’y nagiging patnubay.
Parang inilagay
ng banal na Kamay:
(O, dilag ng langit!) ang hanging amihan,
nagiging harana ng nahintakutan.
Ang sa ibang dusa:
madalas mangyaring nagiging balisa
ng nangaghahanap ng bagong ligaya.
Ngunit pag nagbata,
bukas-makalawa,
nagiging patnubay ng madlang pag-asa,
langit man, sa luha’y buong nakikita.
Sa hangi’y langhapin
ang singaw ng lupa, tubig at pananim,
at diya’y may bango sa madlang panimdim.
Di dapat limutin
na patnubay natin:
kahit ang anag-ag ng munting bituin,
patak man ng luha, bakas man ng lagim.
Ang sinag ng tala,
bayaang patnubay ng paningi’t diwa;
at ang agos namang lumuwa-sumuba,
bayaang magbadha
ng kahit himala
ng matatalunton ng madlang pithaya
A. URI NG TULA
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Ang tugma ay pagkakapareho. Maaring pagkakapareho ng ugali o gusto.
Kung sa tula, ang tugma ay pagkakapareho ng tunog sa dulong bahagi ng
taludtod. Tulad ng lap,lad,nag,nap,lag. Sa una at ikalalawang taludtod ay mga
patinig sa ikatlo naman ay mga katinig ang ginamit ng manunulat at sa uling
taludtod ay patinig.
II. SUKAT
Ang sukat ng tula ay tumutukoy sa bilang ng pantig (syllables) sabawat taludtod
(stanza). Ang karaniwang sukat ng isang tula ay wawaluhin at lalabindalawahin.
Ginamitan ito ng 6:12-12, 6:6:12-12. Ito ay tradisyunal na anyo ng tula. Ang cesura
nitoay pandaliang pinapahinto kapag binibigkas ang tula.
IV. TALINGHAGA
Maraming kaisipan ang taglay ng Tulang Patnubay ni Silvestre. Isa itong
maikling salaysay na bunga ng anyong na malimit nangangaral o nagpapayo
hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang isinasalarawan ang isang moral o
relihiyosong aral. Taliwas sa pabula, ang parabula ay walang inilalahok na
tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa sa kalikasan na pawang kumikilos at
nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian nito ang pagiging isang kuwentong
naglalahad o nagpapakita ng kung paanong katulad ng isang bagay ang iba pang
bagay. Karamihan sa mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong sinabi ni
Hesus, na nagtuturo ng kung ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos.
VI. ALIW-IW
Tradisyunal ang pagbigkas nito, taglay ng tulang ito ang maindayog na
pagbigkas. Halimbawa sa Unang taludtod Makapal na ulap, dito parang gusting
sabihin ni Silvestre na tayo ay nagbubulag-bulagan.
(Clara, Roilo)
Bangkang Papel
Genoveva Edroza-Matute
Subalit hindi niya napalutang ang mga bangkang papel dahil paggising niya
kinabukasan ay nakita niya ang kanyang inang nakalugmok sa sahig habang hinahaplos-haplos
ang buhok ng kanyang kapatid na si Miling. Napakaraming tao sa paligid at wala ni isa man sa
kanila ang nagpaliwanag sa kanya sa nangyayari. Ayon sa malakas na tinig, pinalilikas na ang
mga residente sa ligtas na pook kasama si Kapitan Isidro. Napag-alaman ng batang lalake na ang
kanyang ama ay kasama sa labinlimang patay sa sagupaan ng mga kawal at taong- bayan.
Tinanong niya ang kanyang ina kung bakit pinatay ng mga sundalo ang kanyang ama ngunit
hindi rin alam ng kanyang ina ang sagot sa kanyang tanong dahil sa parehas nilang hinahanap
ang kasagutan.
I. TAGPUAN
Ang tagpuan ng kwentong “Bangkang Papel” ay sa bahay lang mismo ng
pamilyang nangulila dahil sa pagpanaw ng kanilang padre de pamilya kaya pala
nagtataka at nangangamba sila nung una pala kung bakit di pa ito umuuwi sa kanilang
bahay.
II. TAUHAN
Ang mga tauhan ay ang batang lalaki na mahilig gumawa ng bangkang
papel at paanurin sa baha, ang kanyang ina na nag aalaga sa kanilang magkapatid, at ang
kapatid niya.
III. BANGHAY
Napakaraming tao sa paligid at wala ni isa man sa kanila ang
nagpaliwanag sa kanya sa nangyayari. Ayon sa malakas na tinig, pinalilikas na ang mga
residente sa ligtas na pook kasama si Kapitan Isidro. Napag-alaman ng batang lalake na
ang kanyang ama ay kasama sa labinlimang patay sa sagupaan ng mga kawal at taong-
bayan. Tinanong niya ang kanyang ina kung bakit pinatay ng mga sundalo ang kanyang
ama ngunit hindi rin alam ng kanyang ina ang sagot sa kanyang tanong dahil sa parehas
nilang hinahanap ang kasagutan.
V. TONO
Lungkot ang namumutawi sa kwentong ito dahil hindi birong mawalan ng
mahal sa buhay kahit sabihin mong wala ka pa sa tamang pag-iisip. Iba pa rin kapag
kasama mo ang pamilya mo ng buo at nakasanayan mo sa pang-araw araw na buhay mo.
Kailangan nating tiising ang sakit at lungkot dahil sa pagkawala ng ating mahal sa buhay.
VI. PAKSA O TEMA
Ang tema o gustong pakahulugan ng kwento ay hindi mo alam ang
pwedeng mangyari bawat oras na dumadaan sa buhay mo, mapa sa ibang tao man, sa
paligid o kahit sa mga bagay na di mo inaasahan.
VII. TEORYA/DULOG
Ang teoryang ginamit sa kwento ay Teoryang Bayograpikal dahil ang
manunulat ay nagsusulat ng mga bagay na personal niyang nararanasan at nakikita sa
kanyang paligid . Kung gayon, ang mga isinusulat niyang mga akda ay mga hibo o
impluwensiya ng mga karanasan at nangyari sa buhay.Ito'y namayagpag sa Kasalukuyan.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Nakakalungkot ang nangyari sa bata , sa kanyang ina at kapatid na walang
kamalay malay na kaya pala hindi pa umuuwi ang kanyang ama ay dahil napatay na ng
mga kalaban.
Kalayaaan
Patrocinio V. Villafuerte
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Ang tugma ng tula ay salitang pag gamit ng katanig at patinig. Sa unang
saknong ay puro katanig at sa susunod ay patinig naman salitan lamang ang
katinig at patinig sa bawat isang saknong.
II. SUKAT
Ang tula ay may sukat na labing dalawa at labing isa.
IV. TALINGHAGA
Ang tulang “Kalayaan” ay binuo ng mga salitang di gaano kalalalim kaya
madali maintindihan at makuha kung ano ang gustong ipahiwatig at iparating sa
mga makakabasa nito.
VII. TONO
Ang tono sa tula ay nagpapakita ng pagpurisigi sa karapatan ng mga
Pilipino na magkaroon ng kalayaan.
VIII. PERSONA
Ang persona sa tula ay para sa ating mga Pilipino na gutom sa kalayaan na
hinahanap pa din ang sarili at pagkakakilanlan sa sariling bayan.
IX. TEORYA/DULOG
Ang teoryang ginamit ay Teoryang Eksistensyalismo. Ito’y dahil ang tula
ay nakatuon sa buhay ng manunulat at sa buhay ng mga taong katha lamang.
Malinaw din dito ang proseso ng pagiging at hindi pagkakaroon ng tamang
sistema ng paniniwala tulad ng relihiyon at moralidad ang dapat bigyang pansin
ng tao upang mamuhay siya ng tunay. Laban din ito sa establisimiyento, at di-
kompormista, at sa huli isang teorya ng pagiging tunay na tao sa kabila ng
masasabing impluwensya at pananakot ng relihiyon at moralidad ng bawat tao.
X. REAKSYON/KOMENTO
Ang tinutukoy sa tula ay ang mga ng tao na humihingi ng KALAYAAN
sa kanilang sarili at sa bayan dahil alam naman nating isa sa mga karapatan natin
ang maging Malaya ata gawin ang mga gusto natin gawin sa buhay at dahil na din
ang bansa natin ay isang malayang bansa.
(Dacillo, Al Vincent )
Sa Lupa ng Sariling Bayan
Rogelio R. Sicat
II. TAUHAN
Layo - Atty. Pedro Enriquez
- Naulila ng Maaga sa magulang at inampon ng kanyang malupit at kuripot
na Amain na
kapatid ng kanyang Ama.
- Nagsumikap at nagging isang tanyag na abugado sa Lungsod.
Tiyo Julio - Ang natitirang kamag-anak ni Layo
Ben - Ang Anak ni Tiyo Julio
Ising - Ang asawa ni Layo
Fe - Ang Anak ni Layo at Ising
Tata Indo - Kapatid ng Ama ni Layo. Ang malupit at kuripot na Amain na nag
ampon sa kanya.
Gallego - Pinaka mayaman sa San Roque at nagmamay –ari ng isang poultry.
III. BANGHAY
Naulila si Layo mula ng kanyang pagkabata at siya'y inampon ng kanyang
amain na si Tata Indo. Kinamuhan nya ito dahil sa kanyang kalupitan at nadala nya ang
pagkamuhing iyon hanggang sa kanyang paglaki. Nakapag-aral sya ng abogasya at
naging kilalang abogado sa Maynila, naging matagumpay sya at nagkaroon ng maraming
pag-aari pati sa ibang lugar. Nilapitan si Layo ng kumpare ni Tiyo Julio para
magpatulong sa isang kaso sa manahan at simula nun ay nagkikita na sila. Naging
malapit sila Tiyo Julio at Layo sa isa't-isa; sya na lamang ang taga-San Roque na
tinuturing na kadugo ni Layo, kasama ang kanyang anak na si Ben. Nang malaman
nilang may kanser si Layo, madalas syang dinadalaw nila Tiyo Julio at Ben. Binilin ni
Layo sa kanyang asawa na si Ising na sa Maynila nya gustong mailibing, pero sa San
Roque (kung saan sya nagmula) sya inilibing nang sya ay pumanaw na.
VII. TEORYA/DULOG
Teoryang Humanismo
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay
binibigyangtuonang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento
atbp.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Sa akdang ito, nararamdaman ko ang impresyon ni Layo na parang gusto
niyang maghiganti sa mga taong nagpahirap sa kanya. Gusto niyang ipamukha sa kanila
na “Heto nako Ngayon” Ngunit hindi niya ito magawa dahil kahit papaano ay utang
parin niya sa kanyang Amain ang kanyang buhay sa pagkupkop sa kanya. Ginawa na
lamang niya itong inspirasyon upang umunlad ang kanyang buhay.
Manipesto ng Isang Dayo
Pat V. Villafuerte
1.
nakahihirin ang bawat paglunok ng laway na sinaid ng mga pagbilin at pagpapaalala
habang ang bawat bisig at mga labi ay nag-iiwan ng bakas ng pangungulila.
di mahawan ang sapot ng pagluha na binikig
ng putul-putol na pangangaral at paninisi,
ng pangangatuwiran at pagtanggap,
ng pagbabalik-loob at pagpapatawad.
sa nalalapit kong paglisan, kayraming nag-ugat na samu’t saring alalahanin
na parang asidong tumutunaw sa aking puso at kaluluwa:
doon, sa establisyementong ang naghahari’y kapangyariha’t dolyar ay naroon sila’t tila mga rebultong
di mapagtanungan, walang tamis ng pagtanggap,
silang nangabulag sa aking papel,
silang nangapipi sa aking dokumento,
silang mga umalipusta sa aking diploma,
silang mga nangiligkig sa aking serbisyo,
mula ulo hanggang paa,
ang pagkakatitig nila’y sumusunog sa aking puso’t utak.
hinalay ako ng kanilang maaanghang na salita
niluray ako ng kanilang matatalim na tanong
dinurog ako ng kanilang di-masikmurang pamumuna.
habang doon, sa dako pa roon
sa lugar naming tanging sikat ng araw ang nabubuhay
ay limang bibig ang sa aki’y naghihintay at umaasam.
2.
kayrami naming tumawid-dagat sa silong ng mga bituin
bawat buntung-hininga’y isang usal na dalangin,
bawat ubo-dahak-dura’y isang awit ng paghiling,
bawat araw ay isang siklo ng pakikipagtunggali,
bawat oras-minuto-segundo’y isang sipol ng pag-asam.
3.
isang pahina ang idinagdag sa kasaysayan ng pandarayuhan.
maghahatinggabi, malalaking yabag ang tila bumiyak sa namamahingang lupa
saliw ng mga iyak, hikbi, atungal, ungol, sigaw, panangis at panaghoy.
isang grupong unipormado ang sumuyod sa aming komunidad –
hinahanap ang isang kapirasong papel
itinatanong ang legalidad ng aming panananahan.
ginagalugad ang aming mga ari-arian.
para kaming mga bubuwit na naghahanap ng mapaglulunggaan
alumpihit, nagsusumiksik sa isang sulok
upang makaiwas sa maraming paghataw
tulak dito, tulak doon . . . hataw dito, hataw tdoon . . .
kayrami naming hinubdan ng laya’t karapatan – lalaki’t babae,
kahit matanda na’y may iisang kahatulan:
lpiit ang mga ilegal na naninirahan!
ito ang dikreto. ito ang kapasyahan. ito ang kahatulan.
4.
isang manipesto ang aking inihanda na isinulat ko sa dugo at luha,
ngalan ng dalawang daan at labing anim na kaluluwang ligaw ang nakatala -
hinihingi nami’y kalayaan at katarungan, katarungan at kalayaan.
ngunit . . .
may lambong ang ulap na hatid ng langit,
may takip na anino ang mukha ng buwan,
parang kamatayang di napaghahandaan ang aking naranasan.
mangyari,
lupig ako ng isang sistema,
supil ako ng isang ideolohiya,
kontrolado ako ng politika.
bansa sa bansa, asyano sa asyano, tao sa tao.
bansa,
asyano,
tao.
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Ito ay walang tugma. Ito’y walang tugma dahil ito ay nasa
malayang taludturan. Kung saan nakasaad na ang malayang taludturan ay walang
sukat at tugma bagkus ito’y kinapapalooban ng kaisipan at talinghaga.
II. SUKAT
Ito ay nasa isang malayang taludturan o free verse. Ito’y dahil wala
itong sukat at tugma ngunit ito ay kinapapalooban ng kaisipan at talinghaga.
IV. TALINGHAGA
Ang tulang ito ay masasabi kong malaman at malalim ang mga
salitang nagbigay ng kahulugan sa katatagan nating mga Pilipino at kung paano
tayo hindi sumusuko sa bawat hamon ng buhay.
VI. ALIW-IW
Sa pagsusuring nagawa ay may indayog na ginamit sa tula.
Magpapatunay ditto ay ang pag gamit ng tulang ito sa sabayang pagbigkas para
ilaban sa isang kompitisyon at iba pa.
VII. TONO
Ang tono sa tula ay nagpapakita ng paghihirap at kahit papaano ay
pagkadismaya sa mga kamalasan na nangyayari sa pagtawid nila sa ibang bansa o
ang mga paghihirap na dinadanas nila
VIII. PERSONA
Ang persona sa tula ay ang ating minamahal na mga “OFWs” na
nagpapakahirap sa ibang bansa para sa atin. Kasama rin ang mga Pilipino sa mga
makabagong panahon ang tinutukoy sa tula.
IX. TEORYA/DULOG
Teoryang Humanismo- Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang
tao ang sentro ng mundo; ay binibigyangtuonang kalakasan at mabubuting
katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.
X. REAKSYON/KOMENTO
Ang masasabi ko sa tula at sa may akda ay mahusay ang mga
salitang kanyang ginamit at nagawa niya ng maayos ang gusto niyang iparating sa
mga mambabasa. Ang sumulat ng tulang ito ay binigyan ng empasismo ang
kahalagahan at paghihirap n gating mga kababayang nangingibang bansa upang
magtrabaho.
(Domingo, Dennimar)
Impeng Negro
Rogelio Sukat
Si Ogor ang siga sa lahat ng agwador sa kanilang lugar. Madals nitong tuksuhin si
Impen sanhi panlabas na anyo nito. Anak siya ng kanyang ina sa isang negrong
amerikano . Meron siyang kapatid na anak naman ng kanyang ina sa isang Amerikanong
puti kaya ganon na lamang ang pagtukso sa kanya ng mga tao.
Isang araw sa kanyang pagiigib ay muli na naman siyang sinubukan ni Ogor. Pilit na
isiningit ni Ogor ang kanyang balde nito kahit na si Impen pa ang nasa pila. Nakiusap si
Impen kay Ogor na hayaan na lamang siya matapos ngunit hindi ito pumayag kaya naisip
na lamang niyang umuwi.
Subalit sa kanyang paglakad ay pinatid siya ni Ogor at tumama ang pisngi niya sa
nabitiwang baldeng tubig. Dahil sa dugong dumaloy sa kanyang pisngi ay agad nitong
tiningala ang kaaway at tinawag ang pangalan nito. Nagulat si Ogor at mabilis siya nitong
sinipa. Nagpambuno ang dalawa. Subalit bigla ang paglakas ni Impen. Natalo at
napasuko niya si Ogor. Ganoon na lamang ang pagkamangha ng mga kapwa niya
agwador. Sa pagkakataong ito, pangingilagan na siyang tuksuhin ng mga iyon.
I. TAGPUAN
Ang pinangyarihan ng kwento ay sa may gripo, dito naganap ang tunggalian ng
kwento. Hindi inilarawan mabuti ng akda kung ano ang itsura ng tagpuan ngunit isinaad
niya kung saan nangyari ito. Nakatulong ito sa paglikha ng kinakailangang emosyon sa
kapaligiran dahil sa lugar na ito ay ipinakita ni Impen (pangunahing tauhan) ang kanyang
poot na mula pa noo’y nadarama niya kay Ogor. Angkop na angkop ang lugar na napili
ng akda dahil sa lugar na ito’y maraming tao ang nag-iigib na nakasaksi sa pangyayari.
Malaking pagbabago ang naganap matapos mangyari sa lugar na ito ang pagpatol ni
Impen kay Ogor. Nakaramdam ng kapangyarihan si Impen matapos niyang mapasuko si
Ogor.
II. TAUHAN
Impen
Ang pangunahing tauhan sa maikling kwento ni Rogelio Sikat. Inilarawan siya
bilang isang maitim o negro, sarat ang ilong at may makapal ang labi. Base sa kwento,
siya lamang ang natatanging negro sa magkakapatid. Pinaniniwalaan niya na ang
kanyang ama ay isang sundalong negro na matapos siyang ipanganak ay iniwan ang
kanyang ina. Siya ay nagtitimpi sa mga pang-aasar na kangyang natatanggap mula kay
Ogor at sa iba pang kagrupo neto ngunit ang huling away nila ang nakapagpabago ng
buong kwento.
Ogor
Ang antagonista sa maiklling kwento. Siya ang hinihirang na hari ng kanilang
grupo kung saa’y mahilig mangutsa kay Impen. Hindi naman maiging nailarawan si
Ogor sa kwento. Nabanggit lamang na siya’y isang hari ng mga agwador. Base sa aking
obserbasyon, makikitang siya ay mapangutyang tao mahilig niyang kutyain si Impen
dahil sa balat nitong maitim at dahil na rin sa nanay nito. Siya ay gumanap bilang isang
matinding kaaway ni Impen na nagdulot ng pagkakaroon ng tunggalian sa kwento.
III. BANGHAY
Naghuhugas ng kamay sa batalan si Impen nang kausapin o pangaralan siya ng
kanyang ina. Binalaan siya ng kanyang ina na huwag na siyang makipag-away at uuwing
basag ang mukha.
Nagpunta si Impen sa igiban ng tubig dahil isa siyang agwador. Mahina na ang
kita ng kanyang ina sa paglalaba at mahina na rin ang kanyang kita sa pag-aagawador
ngunit patuloy siya sa pagtatrabaho kahit na maraming nang-aapi sa kanya. Inaapi siya
dahil sa estado ng kanilang pamilya at dahil sa kanyang kulay. Isa sa mga matinding
manukso sa kanya ay ang kapwa agwador na si Ogor.
Napansin ni Impen ang langkay ng mga agwador sa may gripo. Nakaanim na
karga siya at may sisenta sentimos nang kumakalansing sa bulsa ng kanyang maong.
Nanatili siya roon upang mag-igib pa at tatanghaliin siya ng pag-uwi. Nakita niya si
Ogor sa isang tindahan malapit sa gripo. Tulad ng nakagawian nito, agad siya nitong
tinawag na Negro at pinagsalitaan ng masasakit na salita. Sumingit si Ogor sa pila nang
si Impen na ang sasahod ng balde niya. Sa kagustuhang makaiwas sa gulo, hindi na
umimik si Impen at nagpasyang umalis na lamang.
Pinatid ni Ogor si Impen nang papaalis na ito sa pila. Nabuwal si Impen. Tumama
ang kanan niyang pisngi at nagalit si Impen at nagsuntukan sila. Hindi tumigil si Ogor sa
pagtadyak, pagsuntok, at pananakit kay Impen hanggang sa labis nang napuno ng poot si
Impen. Humina si Ogor sa sunud-sunod na dagok at bayo ni Impen sa kanya. Sumuko
siya kay Impen, na ikinagulat ng lahat. Maraming sandaling walang nangahas na
magsalita. Naramdaman ni Impen ang paghanga mula sa mga taong pumalibot sa kanila
ni Ogor. Tiningnan ni Impen ang nakabulagtang si Ogor. Nakadama siya ng
kapangyarihan.
VII. TEORYA/DULOG
Realismo
Ang teoryang ito ay tumatalakay sa katotohanan sa lipunan. Karaniwan nitong
pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa lipunan tulad ng kurapsyon, katiwalian,
kahirapan at diskriminasyon. Madalas din itong naka pokus sa lipunan at gobyerno.
Mahalaga din sa nagsusuri ng mga akda na sinusuri sa teoryang ito na maiugnay ang mga
pangyayari sa akda o teksto sa lipunan.
Sa maikling kwento ito, pinapaksa ng manunulat ang diskriminasyon na
kalimitang makikita sa iba’t ibang lugar. Madalas itong mangyari sa labas ng bahay,
eskwelahan at sa lugar ng pinagtatrabahuan. Sa kwentong ito, patuloy na kinukutya ni
Ogor si Impen hanggang sa napuno na si Impen at nag-amok kaya nagkaroon ng away sa
pagitan nila.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Ang storyang Impeng Negro ay isang mahalagang storya na nagtuturong maging
mabuti at huwag manakit sa nanakit sa iyo. Si Impen ay niloloko lagi ni Ogor at sinasabi
lagi ng nanay ni Impen na huwag lumaban pabalik at umalis na lamang. Laging niloloko
at ipinagtatawanan si Impen dahil sa kakulayan niya at pati na rin ang pagkatao ng nanay
nina. Si Impen ay isa sa mga pinakaitim sa pamilya niya. Siya’y maitim dahil ang tatay
niya an isang Negrong galing sa Estados Unidos. Ang nanay naman niya ay
pinagtatawanan din ng iba dahil siya’y tinatawag na parang “whore” dahil sa paging
babae na nakakakuha ng para sa pagbibigay ng “pleasure” sa iba’t ibang lalaki. Si Impen
ay laging niloloko ni Ogor dahil sa kalagayan ng kanyang pamilya at pagkatao ni Impen.
Ang storyang ito ay nagtuturo na maging mas abutting tao at huwag gumawa ng di’ tama
o patulan ang nanloko sa iyo.
Ang Pagbabalik
Rogelio Sikat
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Ang tulang “Ang pagbabalik” ay nakapaloob sa makabagong kayarian ng
tula na walang sukat at tugma. Ito ay tinatawag na malayang taludturan o free
verse. Sa panahon ng kontemporaryo, marami ang nailathalang tula na hindi
sumunod sa tradisyunal.
II. SUKAT
Ang tulang ito ay walang sukat dahil na rin ito ay nakapaloob sa malayang
taludturan kung saan ay kabaligtaran ng tradiyunal na pagsusulat ng tula.
IV. TALINGHAGA
Sa pagbabasa ng tulang "Ang Pagbabalik" ni Rogelio Sikat, masasabing
ito'y nagtataglay ng talinghaga. Ito'y dahil napagalaw nang husto ng may-akda
ang guni-guni o isipan ng mambabasa. Isang patunay dito, napa-isip ang
mambabasa kung ano ang tinutukoy na "pagbabalik". Sa puntong ito, masasabing
napagalaw ng mambabasa ang kanyang guni-guni.
VI. ALIW-IW
Sa aking pagsusuri, masasabi kong hindi tinataglay ng tulang ito ang
pagiging maindayog marahil na rin sa kadahilanang hindi ito sumunod sa
tradisyunal na pagkakasulat.
VII. TONO
Ang tono ng tulang ito ay nalulungkot. Hinagpis ang nadarama niya
sapagkat sa kanyang pagbalik ay nakita niya ang kanyang irog na siyang
nakalatay sa loob ng kabaong. Hindi niya inakala na sa kanyang pagbabalik,
mawawala na ang kanyang minamahal sa buhay.
VIII. PERSONA
Ang persona ng tula ay ang taong nawalan ng minamahal sa buhay. Siya
ang nagkkwento kung ano ang huling nangyari bago siya umalis at ang
pangyayaring nadatnan niya ng siya ay dumating sa kanilang tahanan.
IX. TEORYA/DULOG
Teoryang Romantisismo
Maituturing na ito ay nasa ilalim ng teoryang romantisismo dahil ito ay
naglalahad ng mga pangyayaring nagaganap sa pang-araw araw. Higit na
pinapahalagahan dito ang damdaming namumutawi sa persona na siyang
nararamdaman ng mga mambabasa
X. REAKSYON/KOMENTO
Ang tulang “Ang Pagbabalik” ay isa nga namang napakagandang tula.
Napapagalaw niya ang imahinasyong ng mga mambabasa na syang nagpapaganda
at lalong nagpapaintindi pa ng tulang kanyang naisulat. Ang mga salitang ginamit
dito ay mababaw lamang na siyang nagpanatili ng interes ng mga mambabasa.
(Hernandez, Jillian Ayn Sophia)
Sa bandang dulo ng libro binahagi naman ng manunulat ang mga liham o mga
akda ng mga bisita ng website na Bobong Pinoy. Dito naman lumitaw ang mga opinion ng ibang
lahi o kahit mga Pilipino. Sa ilang mga liham o akda ay nakakatuwa dahil nagpapakita ito ng
paghanga sa ating pagkain at kaugalian. Ngunit hindi naman lahat ay maganda. Merong ilan ay
tila nasobrahan sa alab ng damdamin kaya nasobrahan din sa kanyang mga sinabi. Sa huling
parte ng libro ay tila nagpapahatid ng mensahe ang manunulat. Nais ng manunulat na maging
mulat ang bawat makakabasa nito sa mga magagandang bagay sa pagiging isang Pilipino. Galit
at kalungkutan ang naramdaman ko sa bahaging ito ng libro, galit dahil sa mga akdang walang
sapat na basehan pero sobra kung makapaghusga sa mga Pilipino. At nalulungkot dahil sa ilang
mga Pilipinong ikinakahiya ang kanilang pagiging Pilipino, mga Pilipinong walang pagmamahal
sa kanilang lupang sinilangan.
I. TAGPUAN
Maraming tagpuang binanggit sa libro, pero ang pinakamadalas na
tagpuan ay sa Maynila. Ang pagkakalarawan ng libro sa Maynila ay isang syudad na
maraming mahirap, laganap na prostitusyon at marumi. Meron ding tagpuan sa
skwelahan, dito, sinalaysay ng manunulat ang mga larong madalas niyang laruin noon.
Naging tagpuan din ang sementeryo, nang ikwento ng manunulat ang araw ng pagdalaw
niya sa puntod ng lolo niya. Sa bahay, nang minsang may nangangaroling sa tapat ng
kanyang bahay. Binanggit din ang isang tindahan dahil naalala ni Bob Ong ang mga
panahon na may tindahan sila. Sa Quezon city naman, binigyang pansin ang mga
kakaibang pangalan ng mga kalye doon. At sa Amerika naman ikinwento ng manunulat
ang isang barbero na libre ang serbisyo.
II. TAUHAN
Ang librong nabasa ko ay walang ispesipikong tauhan. Kaya naman ang
mga tagapagsalaysay lang ang pangunahing tauhan nito. Isa sa mga nagsasalaysay sa
libro ay ang mismong manunulat nito. Isinalaysay ng manunulat ng libro ang mga
kulturang Pilipino, pati ang mga karanasan niya noon pa man.
III. BANGHAY
Sa unang bahagi ng libro sinalaysay ng manunulat ang mga nakagawian
niya noon at ilang kultura at nakasanayang gawin ng mga Pilipino. Nariyan nang
ikwento niya ang mga hilig niya gaya ng pakikinig ng radio. Ang pagkwento niya sa mga
larong madalas niyang nilalaro pagkalabas niya mula sa skwelahan. Marami pa siyang
kinuwento gaya ng mga kakaibang pangalan ng mga kalye, mga uri ng ‘jeepney driver’,
nakakatawang mga pangalan ng negosyo at kung paano mo malalaman kung isa kang
‘martial law baby’. Ang bahaging ito ng libro ang pinaka nakaka-aliw para sa akin. Dahil
habang binabasa ko ito ay napapadalas ang aking pagtawa.
V. TONO
Ang damdamin/tono ng nilalaman ng teksto ay may halong negatibo at
may halong pagkatuwa. Una, may halong negatibo sapagkat nilalaman nito ang
paglalahad sa mga maling gawain na Pilipino na paulit-ulit na ginagawa. Pangalawa,
may halong pagkatuwa sapagkat ginagawaang katuwaan nalang ng ibang Pilipino ang
pagkakamaling nagagawa nila sa kanilang araw-araw na buhay.
VII. TEORYA/DULOG
Ang teoryang maaaring ituon sa Bakit Baliktad Magbasa ang mga Pilipino
ay Humanismo. Ang teoryang ito ay nagbibigay ng pagpapahalaga sa buhay ng isang tao.
Kung saan ang sentro ng akda ay ang tao. Ang tao ang siyang pinahahalagahan dito. Siya
lamang ang makagagawa ng paraan upang siya ay umunlad at ikatatagumpay niya. Siya
rin ang nakagagawa ng ikababagsak at ikalalagapak ng kanyang buhay. Pwedeng gamitin
ng sanaysay dito. Gaya ng sa teksto, ang Pilipino ay gumagawa ng paraan sa
ikakabagsak ng kanilang pagkatao at sa pagpapababa ng pagtingin ng ibang lahi sa kanila
ng dahil sa kanilang maling mga gawain.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Bilang isang mag-aaral, masasabi ko naman na maganda ang maidudulot
ng akda para sa akin. Bukod kasi sa mga opinyon ng manunulat, naglalaman din ng
karagdagang kaalaman ang libro. Dahil din sa akda, nalaman ko rin ang kahalagahan ng
pagbabasa. Para naman sa ibang tao at lipunan ay masasabi ko ring maganda ang
maidudulot nito. Maraming tao ang walang alam sa ilang mga suliraning panlipunan sa
sarili niyang bansa. Kumbaga may nangyayari na sa sarili mong bahay ay wala ka paring
alam. Ang libro ay nagbibigay ng ideya sa kung ano ang tunay na nangyayari at kung
ano ang tingin ng ibang lahi sa atin. Kung lahat siguro ng Pilipino ay makababasa nito,
magkakaroon na ang lahat ng kaalaman tungkol sa ating lipunan.
Ang bawat bahagi ng libro ay nakakapukaw ng intensyon at nakaka-aliw.
Sa paraang ito ng manunulat naging mahusay ang pagkakalikha ng akda. Sa ilang bahagi
ng akda ay naibigan kong lubos ang bahagi na kung saan nagtala ang manunulat ng ilang
pangalan ng mga negosyong ginawa ng mga Pilipino. Nakakatawa ito dahil sa kakaibang
pagkakabuo ng mga pangalan.
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Walang tugmaan sa tulang Ang Panday dahil ang tunog ng mga huling
pantig ay walang Pagkakapareho.
II. SUKAT
Ang sukat ng tula sa unang saknong ay 18:15:14. Ito ay wala ring pareho
ng sukat sa mga sumunod pang mga saknong. Dahil sa walang Tugma at sukat
ang tula sa mga saknong at taludtod nito, Ito ay isang halimbawa ng tulang may
malayang taludturan.
IV. TALINGHAGA
Napukaw ng may-akda ang mga mambabasa sa kanyang talinghagang
inilagay sa tulang Ang Panday. Malaman ang bawat saknong at taludtod na nag-
iwan ng pagtataka sa kahalagahan ng isang Panday.
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA
Bati ng tula na ipakita ang kahalagahan ng Panday na isang tunay na
mahirap na trabaho dahil kinakailangan ng Tao ang isang Panday sa paghulma ng
mga bakal upang maging Sangkap sa pang-Araw-Araw at pakikipaglaban o pag-
aalsa.
VI. ALIW-IW
Ang tula ay isang halimbawa ng may malayang taludturan kaya sa Kung
ang usapin ay Aliw-iw, walang masyadong alindayog ang tula.
VII. TONO
Ang tono ng tula ay puno ng pait dahil sa kulang na pagpapahalaga sa
isang Panday.
VIII. PERSONA
Ang persona ng Ang Panday ay isang Panday na naglalahad ng kanyang
saloon in at hinanakit sa pagpapasawalang-bahala ng tao sa kanyang Gawain at
trabaho.
IX. TEORYA/DULOG
Ang teorya sa tulang Ang Panday ay pamilyar. Ito ay pamilyar sapagkat
ang pagpapasawalang-bahala at pag-babaliwala ng Tao sa mga trabaho ng iba ay
karaniwan ng nangyayari. Ito ay nangyayari sa mga Gaya ng drayber o dyanitor.
Sila ay nagtatrabaho para mag-serbisyo sa ibang Tao at sa pera ngunit ang
karamihan ay hindi nadarama ang ka ilang kahalagahan.
X. REAKSYON/KOMENTO
Ang aking reaksyon sa tulang Ang Panday ay sana pahalagahan ng Tao
ang trabaho ng kapwa nila, at bigyang-respeto nalang ang bawat isa dahil pare-
pareho lang tayo nagta-trabaho para sa ikabubuhay ng pamilya at sarili at maging
ang serbisyo sa nakakarami.
(Macasaquit, Ryan)
Luha ng Buwaya
Amado V. Hernandez
Dumating ang mga pangyayari sa puntong napuno na ang mga mahihirap na magsasaka at
naisip nilang magtayo ng isang unyon para mapangalagaan ang kanilang mga karapatan. Sila
ay tinulungan ng butihing punong-guro na si Bandong. Sa tulong nito ay namulat ang isipan
ng mga tao sa Sampilong at gumanda ang kalagayan ng mga mamamayan. Ngunit patuloy na
umiral ang kasakiman ng mga Grande at tinangka nilang kamkamin ang lupaing kung
tawagin ay 'Tambakan' o 'Bagong Nayon' at hinabla ang mga mahihirap upang mapigilan ang
kanilang mga plano. Di nagtagal at nakarating ang mga balitang ito sa mga Grande sa
pamamagitan ng kanilang katiwala na si Dislaw, ang karibal ni Bandong sa panliligaw sa
magandang dalagang si Pina, at sila'y gumawa ng paraan upang matanggal si Bandong sa
pagkapunong-guro sa paaralan. Nalaman ni Bandong kung sino ang mga may galit sa kanya
at tahasa na siyang nakiisa sa mga plano at hinanaing ng mga maralitang tao ng Sampilong.
Sinubukan nilang dalhin ang problema sa korte at ayusin ito sa harap ng hukuman ngunit
nagkaproblema sila dahil sadyang maimpluensya ang mga Grande. Di naglaon ay
napabalitang ang lupaing iyon ay hindi pala sa mga Grande, at sa halip ay pagmamay-ari ito
ng isa nilang kasamahan na si Andres. Sa huli ay napawalang-sala rin ang mga inosenteng
mahihirap at nabigyan ng hustisya.
I. TAGPUAN
Ang tagouan ng kwentong Luha ng Buwaya ay sa isang maliit na bayan na
matatagpuan sa Gitnang Luzon, ito ay ang Sampilong. Sinasabing ang pangalan ng
bayan na ito ay hang okay San Teofilo (San Pilo) ngunit may magsasabi rin na ito ay
galling sa pagsampal ng isang prayleng puti sa ilong ng isang hangal na Indiyo.
Ang Sampilong ay napapalibutan ng mga lupaing sakahan na pag-aari ng iba’t
ibang tao. Ngunit ang pinakamalaking bahagi ng lupain ay nakapangalan sa mga grande.
II. TAUHAN
Bandong Cruz
Siya ay isang gurong hinirang upang maging panibagong principal o punong- guro ng
isang paaralan sa Sampilong. Siya ay anak ng isang magsasaka at maagang naulila,
kaya’t siya’y kinupkop ng kanyang tiya. Siya ay matuwid, matulungin, responsable, at
mapagkakatiwalaan kaya’t palagay sa kanya ang mga mahihirap at ordinaryong tao sa
Sampilong.
Don Severo at Doña Leona Grande
Sila ang mayamang mag-asawa na mapang-abuso sa kanilang mga trabahador at sa mga
nangungupahan sa kanilang mga lupain. Mayroon silang dalawang anak na
nagngangalang Jun at Ninet. Madalas silang magsimba ngunit sila’y lubhang sakim at
gahaman. Maaaring mahalintulad sa matakawa na buwaya.
Dislaw
Ang katiwala ng mga Grande na mayabang, may masamang ugali at kinamumuhian ng
mga magsasaka. Siya ang karibal ni Bandong sa magandang dalagang si Pina. Palagi
siyang may dala-dalang rebolber nab aril saan man magpunta.
Pina
Ang dalagang iniibig pareho nina Bandong at Dislaw. Siya ay anak ni Mang Pablo at
Aling Sabel. May kapatid siyang lalaki na nagngangalang Dinong. Tinaka siyang
gahasain ni Dislaw pagkat di niya ito makuha sa santong dasalan.
Andres
Isang lalaking naninirahan sa iskwater area na may lihim na pagkatao. Pinagbintangan
siyang magnanakaw ng ulo ng litson na iniabot lamang sa kanya. Siya ang asawa ni
Sedes at mayroon silang apat na anak. Lingid sa kaalaman ng iba na siya pala ang
tagapagmana ng malaking lupain ni Kabesang Resong, isang mayaman ngunit mabuting
kabesa noon.
Tasyo
Siya ang hinirang na pinuno ng unyon. Madalas siyang makipag-away sa mga Grande at
kay Dislaw dahil nais niyang protektahan at ipaglaban ang kanilang karapatan at
mabigyan ng hustisya ang mga pang-aabuso sa kanilang mga mahihirap.
III. BANGHAY
Umiikot ang kwento ng Luha ng Buwaya sa tunggalian ng mayayamang may-ari
ng lupa at ng kanilang mga inaaping magsasaka sa bayan ng Sampilong ilang taon
matapos ang pananakop ng mga Hapones. Nagsimula ang kwento sa pag-uwi ni Maestro
Bandong Cruz sa Sampilong upang humalili sa dating punong-guro na nagbakaston
muna dahil sa karamdaman. Nagkataon naman na magkakaroon ng malaking handaan
sina Don Severo at Doña Leona Grande, ang mga pinakamayaman sa Sampilong,
bilang pagsalubong sa kanilang dalawang anak na sina Jun at Ninet. Ang magkapatid ay
umuwi sa Sampilong mula sa kanilang pagtatapos sa Maynila. Ang pamilya Grande ay
lubhang mapang-api sa kanilang mga magsasaka , at hindi lamang ngayong malapit na
ang piging ngunit kahit noon pa man. Sila'y lagging walang-awang sumisingil ng mga
nagkakapatong-patong na utang ng mga mahihirap na magsasaka. Isang halimbawa ng
kanilang kalupitan ay, ilang araw matapos ang handaan, namatay ang asawa ng isang
magsasaka dahil hindi pinagbigyan ng mag-asawa ang hiling ng lalaki na huwag munang
kunin ang kanilang pera upang mayroon siyang maipambili ng gamot para sa kanyang
maysakit na asawa.
Dumating ang mga pangyayari sa puntong napuno na ang mga mahihirap na
magsasaka at naisip nilang magtayo ng isang unyon para mapangalagaan ang kanilang
mga karapatan. Sila ay tinulungan ng butihing punong-guro na si Bandong. Sa tulong
nito ay namulat ang isipan ng mga tao sa Sampilong at gumanda ang kalagayan ng mga
mamamayan. Ngunit patuloy na umiral ang kasakiman ng mga Grande at tinangka nilang
kamkamin ang lupaing kung tawagin ay 'Tambakan' o 'Bagong Nayon' at hinabla ang
mga mahihirap upang mapigilan ang kanilang mga plano. Di nagtagal at nakarating ang
mga balitang ito sa mga Grande sa pamamagitan ng kanilang katiwala na si Dislaw, ang
karibal ni Bandong sa panliligaw sa magandang dalagang si Pina, at sila'y gumawa ng
paraan upang matanggal si Bandong sa pagkapunong-guro sa paaralan. Nalaman ni
Bandong kung sino ang mga may galit sa kanya at tahasa na siyang nakiisa sa mga plano
at hinanaing ng mga maralitang tao ng Sampilong. Sinubukan nilang dalhin ang
problema sa korte at ayusin ito sa harap ng hukuman ngunit nagkaproblema sila dahil
sadyang maimpluensya ang mga Grande. Di naglaon ay napabalitang ang lupaing iyon
ay hindi pala sa mga Grande, at sa halip ay pagmamay-ari ito ng isa nilang kasamahan na
si Andres. Sa huli ay napawalang-sala rin ang mga inosenteng mahihirap at nabigyan ng
hustisya.
V. TONO
Ang tono ng nobelang ito ay galit sa kadahilanang pagtataksil.
VII. TEORYA/DULOG
Teoryang Markismo
Si Ka Amado ay kilalang sumusuporta sa kilusang Komunismo at makikita sa
kanyang mga nobela. Maraming ideolohiya ng kilalang Ama ng Komunismo na si Karl
Marx ang naging mahalagang element ng Luha ng Buwaya.
“Ya’y sa kanila dapat sabihin, Alkalde,” balik ni Tasyo. “Kami po’y nakalugmok
na ang tanging gusto’y makabangon.”
Ang nasa itaas ay isang sipi mula sa nobela, pahina 207. Base sa sipi na ito,
mapapatunayan natin ang kagustuhan ng mga iskuwater at magsasaka na makaalis sa
hikahos ng buhay na idinulot sa kanila ng pang-gigipit at panlalamang ng mag-asawang
Grande.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Ang pangaapi sa kapwa ay hindi tama dahil sila ay may karapatan at damdamin.
Kung ayaw nating may masamang karanasan na mangyari sa atin dapat hindi tayo
nananakit ng tao. Lahat tayo ay pantay pantay lamang sa mga mata ng Diyos. Walang
nakakahigit o nakakalamang.
Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan
Amado V. Hernandez
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
II. SUKAT
IV. TALINGHAGA
VI. ALIW-IW
VII. TONO
VIII. PERSONA
IX. TEORYA/DULOG
X. REAKSYON/KOMENTO
(Panser, John Stevhen)
Sa Bagong Paraiso
Efren Abueg
II. TAUHAN
Ariel
Cleofe
Mga magulang ni Ariel
Mga magulang ni Cleofe
Mga guro.
III. BANGHAY
Ang kwentong ito'y tungkol sa pagkakaroon ng lamat ng kawalang-Malay
ng mga batang si Ariel at Cleofe. Kapwa sila walong taong gulang at magkababata. Ang
kanilang daigdig ay umikot sa isang paraiso'y langit ang kawangis, madalas silang
maglaro sa bakuran ng kanilang bahay na malapit sa isang dalampasigan. Tahimik ang
kanilang mundo at mistulang walang suliranin. Ang kanilang mga magulang ay Hindi
nag-aaway at relihiyoso. Pareho silang nag-aaral kasama pa ng ibang bata sa isang maliit
na gusali sa may dakong timog ng kanilang nayon at marami silang pangarap. Wala
silang pasok kung araw ng Sabado at Linggo o mga araw na pista opisyal. Silang
dalawa'y madalas magpalipas ng oras sa loob ng kanilang bakuran, mula sa umaga
hanggang sa hapon.
Umaakyat sila sa mga puno kahit na marurupok, maaligasgas at
malulutong na ang mga sanga nito. Nagagasgas ang kanilang mga tuhod, nababakbak
ang balat sa kanilang siko, nagagalusan ang kanilang mukha at kung minsan ay
nababalian pa ng buto dahil nahuhulog ngunit ang lahat ng iyon ay Hindi nila iniinda,
patuloy pa rin sila sa paglalaro. Sa may lilim ng punong mangga kung saan ay makapal
ang damo kung umaga ay nandun silang dalawa naghahabulan, nagsisirko, nagpapatiran,
at kung sila'y hinihingal na sa pagod ay hihiga sila sa damuhang iyon, titingalain nila ang
langit at magkukunwaring aanawin sa langit ang kanilang mukha.
Magtataka ang batang babae at tatanungin ang batang lalaki kung makikita
nga ba ang mukha sa langit at sasagutin ito ng batang lalaki ng bakit Hindi sapagkat ang
langit daw ayon sa kanyang itay ay isang malaking salamin. Pagkaraan tumingin ng
matagal sa langit sila'y parehong makakatulog at magigising na lamang sa tawag mula sa
kanilang bahay. Kung minsan, ang batang lalaki ang unang magigising; kung minsan
naman ay ang batang babae. Ngunit sinuman sa kanila ang unang magising, ay kukuha
ito ng kaputol na damo at kikilitiin ang tainga ng natutulog. At ang natutulog naman ay
magigimbala sa kanyang pagkakahimbing at pagkarinig na siya'y pinagtatawanan ay
magtitindig at ang nangiliti ay mapapaurong at anyong tatakbo at sila'y maghahabulan sa
damuhang iyon hanggang sa mapagod at sila'y muling babagsak na naman sa damuhan
sa kapaguran, magkatabi at Hindi nila pinapansin ang pagkakadantay ng kanilang mga
binti o ang pagkakatabi ng nag-iinit nilang mga katawan.
V. TONO
Ang kwento ay masaya at may halong lungkot. Naipakita ng mga tauhan
ang kanilang damdamin sa tulong ng mga paggamit ng angkop na mga salita. Isa pang
nakatulong dito’y dahil angkop ang kilos ng mga tauhan sa kung paano sila inilarawan.
Kung susuriing mabuti, tama lamang ang tonong nakita sa kwento sa mga pangyayari.
VII. TEORYA/DULOG
Romantisismo - nagpakita ng pagmamahalan para sa isa't isa sila Ariel at Cleofe.
Nagpatangay sila agos ng kanilang mga damdamin.
Realismo - ang ginawa nila Ariel at Cleofe bilang magkasintahan ay isa na sa
katotohanan ng buhay sa ngayon, pinakita lamang nila kung gaano kapusok ang mga
kabataan lalo na kapag pag-ibig na ang pinag-uusapan.
Simbolismo - ang babae ay isang tukso.
Feminismo - masama at isang tukso ang tingin sa babae.
Modernismo - pinaglaban nila Ariel at Cleofe ang kanilang damdamin kahit na ito'y
labag sa kagustuhan ng kanilang mga magulang.
Idealismo - pinakita dito na mas maigi na iwasan muna ang "tukso" habang Hindi pa
nakakatapos sa pag-aaral.
Klasisismo - si Ariel at Cleofe laban sa kagustuhan ng kanilang mga magulang. Iba ang
sinasabi ng kanilang puso sa dinidiktang gawin ng kanilang isip. Nanaig ang kanilang
damdamin at sila nga ay nagpatangay sa kanilang mga nararamdaman.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Isang napaka-gandang kwento ang “ Sa Bagong Paraiso” ni Efren Abueg.
Isa, sa mga aral dito ay dapat ay isipin muna ang kahihinatnan, kung ito ba ay
makakabuti o makakasama, bago ito pasukin. Ipinakita dito ang isang pangyayaring
karaniwang nangyayari sa mga kabataan sa ngayon. Nagiging prayoridad nila ang pag-
ibig kaysa sa pag-aaral. Mas nanaig ang kanilang puso/damdamin kaysa sa kanilang
isipan
Isang Dipang Langit
Amado V. Hernandez
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
katinig at patinig.
II. SUKAT
1st-3rd tayutay: 12
4th: 14 at 12
5th: 12
6th-7th: 12 at 13
8th: 10 at 12
9th : 12 at 13
10th: 12
11th: 11 at 12
IV. TALINGHAGA
Ang isang dipang langit ay mas tumatalakay sa bibyolohikal na anyo.
dahil dito, ito ay nagbibigay pansin sa totoong nangyari sa buhay ng may akda.
VI. ALIW-IW
Naging maindayog ang pagbigkas ng tula.
VII. TONO
Sa pagsusuring nagawa, masasabing Pagdurusa at paghihinagpis ang
damdaming nakapaloob sa tula.
VIII. PERSONA
Ang mismong akda na si Amado V. Hernandez.
IX. TEORYA/DULOG
Ang isang dipang langit ay mas tumatalakay sa bibyolohikal na anyo.
dahil dito, ito ay nagbibigay pansin sa totoong nangyari sa buhay ng may akda.
X. REAKSYON/KOMENTO
Ipinapakita ng tulang ito ang kalungkutan na nadarama ng nagsasalita
dahil sa kanyang pagkabilanggo. Ipinararamdam ng tula ang hirap na dinaranas ng
isang bilanggo at ang kanyang hangaring makalaya.
Dahil sa pagpapakita nito sa kahirapan ng pagiging isang bilanggo,
nagbigay ito ng mensahe na ayusin ang ating mga ugali o kilos dahil hindi
makakabuti sa atin ang kasamaan. Ipinahiwating ng tula na dapat tayong gumawa
ng mabubuting asal para sa kapakanan ng ating pamilya lalo na sa atin, at sa ating
mga gusto pang gawin sa buhay.
Nagbigay ito ng mensahe na ayusin ang ating mga ugali o kilos dahil hindi
makakabuti sa atin ang kasamaan. Ipinahiwating ng tula na dapat tayong gumawa
ng mabubuting asal para sa kapakanan ng ating pamilya lalo na sa atin, at sa ating
mga gusto pang gawin sa buhay.
(Querimit, Coleen Janine)
Ang Kwento ni Mabuti
Genoveva E. Matute
Hindi ko siya nakikita ngayon. Ngunit sinasabi nilang naroroon pa siya sa dating
pinagtuturuan, sa walang pintang paaralang una kong kinakitaan sa kanya. Sa isa sa mga lumang
silid sa ikalawang palapag, sa itaas ng lumang hagdang umiingit sa bawat hakbang, doon sa kung
manunungaw ay matatanaw ang maitim na tubig ng isang estero. Naroon pa siya’t nagtuturo ng
mga kaalamang pang-aklat, at bumubuhay ng isang uri ng karunungan sa kanya ko lamang
natutuhan.
Lagi ko siyang inuugnay sa kariktan ng buhay. Saan man sa kagandahan; sa tanawin, sa
isang isipan o sa isang tunog kaya, nakikita ko siya at ako’y lumiligaya. Ngunit walang anumang
maganda sa kanyang anyo… at sa kanyang buhay…
Siya ay isa sa mga pangkaraniwang guro noon. Walang sinumang nag-ukol sa kanyang
ng pansin. Mula sa kanyang pananamit hanggang sa paraan ng pagdadala niya ng mga
panunugutan sa paaralan, walang masasabing anumang pangkaraniwan sa kanya.
Siya’y tinatawag naming lahat na si Mabuti kung siya’y nakatalikod. Ang salitang iyon
ang simula ng halos lahat ng kanyang pagsasalita. Iyon ang pumalit sa mga salitang hindi niya
maalaala kung minsan, at nagiging pamuno sa mga sandaling pag-aalanganin. Sa isang paraang
malirip, iyon ay naging salamin ng uri ng paniniwala sa buhay.
“Mabuti,” ang sasabihin niya, “… ngayo’y magsisimula tayo sa araling ito. Mabuti
nama’t umabot tayo sa bahaging ito… Mabuti… Mabuti!”
Hindi ako kailanman magtatapat sa kanyang ng anuman kung di lamang nahuli niya
akong minsang lumuluha; nang hapong iyo’y iniluha ng bata kong puso ang pambata ring
suliranin.
Noo’y magtatakipsilim na at maliban sa pabugsu-bugsong hiyawan ng mga
nagsisipanood sa pagsasanay ng mga manlalaro ng paaralan, ang buong paligid ay tahimik na. Sa
isang tagong sulok ng silid-aklatan, pinilit kong lutasin ang aking suliranin sa pagluha. Doon
niya ako natagpuan.
“Mabuti’t may tao pala rito,” wika niyang ikinukubli ang pag-aagam-agam sa narinig.
“Tila may suliranin .. mabuti sana kung makakatulong ako.”
Ibig kong tumakas sa kanya at huwag nang bumalik pa kailanman. Sa bata kong isipan ay
ibinilang kong kahihiyan ay kababaan ang pagkikita pa naming muli sa hinaharap, pagkikitang
magbabalik sa gunita ng hapong iyon. Ngunit, hindi ako makakilos sa sinabi niya pagkatapos.
Napatda ako na napaupong bigla sa katapat na luklukan.
“Hindi ko alam na may tao rito”….. naparito ako upang umiyak din.”
Hindi ako nakapangusap sa katapatang naulinig ko sa kanyang tinig. Nakababa ang
kanyang paningin sa aking kandungan. Maya-maya pa’y nakita ko ang bahagyang ngiti sa
kanyang labi.
Tinanganan niya ang aking mga kamay at narinig ko na klamang ang tinig sa pagtatapat
sa suliraning sa palagay ko noo’y siya nang pinakamabigat.Nakinig siya sa akin, at ngayon, sa
paglingon ko sa pangyayaring iyo’y nagtataka ako kung paanong napigil niya ang paghalakhak
sa gayong kamusmos na bagay. Ngunit, siya’y nakinig nang buong pagkaunawa, at alam ko na
ang pagmamalasakit niya’y tunay na matapat.
Lumabas kaming magkasabay sa paaralan. Ang panukalang naghihiwalay sa amin ay
natatanaw na nang bigla akong makaalala.
“Siyanga pala, Ma’am, kayo? Kayo ng pala? Ano ho iyong ipinunta ninyo sa sulok na iyo
na … iniiyakan ko?”
Tumawa siya ng marahan at inulit ang mga salitang iyon; “ang sulok na iyon na …
iniiyakan natin… nating dalawa.” Nawala ang marahang halakhak sa kanyang tinig: “sana’y
masabi ko sa iyo, ngunit… ang suliranin.. kailanman. Ang ibig kong sabihin ay … maging higit
na mabuti sana sa iyo ang … buhay.”
Si Mabuti’y naging isang bagong nilikha sa akin mula nang araw na iyon. Sa pagsasalita
niya mula sa hapag, pagtatanong, sumagot, sa pagngiti niyang mabagal at mahiyain niyang mga
ngiti sa amin, sa paglalim ng kunot sa noo niya sa kanyang pagkayamot, naririnig kong muli ang
mga yabag na palapit sa sulok na iyon ng silid-aklatan. Ang sulok na iyon,.. “Iniiyakan natin,”
ang sinabi niya nang hapong iyon. At habang tumataginting sa silid naming ang kanyang tinig sa
pagtuturo’y hinuhulaan ko ang dahilan o mga dahilan ng pagtungo niya sa sulok na iyon ng silid-
aklatan. Hinuhulaan ko kung nagtutungo pa siya roon, sa aming sulok na iyong… aming
dalawa…
At sapagkat natuklasan ko ang katotohanang iyon tungkol sa kanya, nagsimula akong
magmasid, maghintay ng mga bakas ng kapaitan sa kanyang sinasabi. Ngunit, sa tuwina,
kasayahan, pananalig, pag-asa ang taglay niya sa aming silid-aralan. Pinuno siya ng maririkit na
guni-guni ang aming isipan at ng mga tunog ang aming pandinig at natutuhan naming unti-unti
ang kagandahan ng buhay. Bawat aralin naming sa panitikan ay naging isang pagtighaw sa
kauhawan naming sa kagandahan at ako’y humanga.
Wala iyon doon kanina, ang masasabi ko sa aking sarili pagkatapos na maipadama niya
sa amin ang kagandahan ng buhay sa aming aralin. At hindi naging akin ang pagtuklas na ito sa
kariktan kundi pagkatapos na lamang ng pangyayaring iyon sa silid-aklatan.
Ang pananalig niya sa kalooban ng maykapal, sa sangkatauhan, sa lahat na, isa sa mga
pinakamatibay na aking nakilala. Nakasasaling ng damdamin. Marahil, ang pananalig niyang
iyon ang nagpakita sa kanya ng kagandahan sa mga bagay na karaniwan na lamang sa amin ay
walang kabuluhan.
Hindi siya bumabanggit ng anuman tungkol sa kanyang sarili sa buong panahon ng pag-
aaral naming sa kanya. Ngunit bumanggit siya tungkol sa kanyang anak na babae, sa tangi
niyang anak. .. nang paulit-ulit. Hindi rin siya bumabanggit sa amin kailanman tungkol sa ama
ng batang iyon. Ngunit, dalawa sa mga kamag-aral naming ang nakababatid na siya’y hindi balo.
Walang pag-aalinlangan ang lahat ng bagay at pangarap niyang maririkit ay nakapaligid
sa batang iyon. Isinalaysay niya sa amin ang katabilan niyon. Ang paglaki nang mga pangarap
niyon, ang nabubuong layunin niyon sa buhay. Minsan, tila hindi namamalayang
nakapagpapahayag ang aming guro ng isang pangamba ang pagkatakot niyang baka siya hindi
umabot sa matatayog na pangarap ng kanyang anak. Maliban sa iilan sa aming pangkat, paulit-
ulit niyang pagbanggit sa kanyang anak ay iisa lamang ang mga bagay na “pinagtitiisang”
pakinggan sapagkat walang paraang maiwasan iyon. Sa akin, ang bawat pagbanggit na iyon ay
nagkakaroon ng kahulugan sapagkat noon pa ma’y nabubuo na sa aking isipan ang isang hinala.
Sa kanyang magandang salaysay, ay nalalaman ang tungkol sa kaarawan ng kanyang
anak, ang bagong kasuotan niyong may malaking lasong pula sa baywang, ang mga kaibigan
niyong mga bata rin, ang kanilang mga handog. Ang anak niya’y anim na taong gulang na. Sa
susunod na taon siya’y magsisimula na iyong mag-aral. At ibig ng guro naming maging
manggagamot ang kanyang anak- at isang mabuting manggagamot.
Nasa bahaging iyon ang pagsasalita ng aming guro nang isang bata sa aking likuran ang
bumulong: “Gaya ng kanyang ama!”
Narinig ng aming guro ang ang sinabing iyon ng batang lalaki. At siya’y nagsalita.
“Oo, gaya ng kanyang ama,” ang wika niya. Ngunit tumakas ang dugo sa kanyang mukha
habang sumisilay ang isang pilit na ngiti sa kanyang labi.
Iyon ang una at huling pagbanggit sa aming klase ang tungkol sa ama ng batang may
kaarawan.
Matitiyak ko noong may isang bagay ngang malisya sa buhay niya. Malisya nang ganoon
na lamang. At habang nakaupo ako sa aking luklukan, may dalawang dipa lamang ang layo sa
kanya, kumirot ang puso ko sa pagnanasang lumapit sa kanya, tanganan ang kanyang mga kamay
gaya ng gingawa niya nang hapong iyon sa sulok ng silid-aklatan, at hilinging magbukas ng
dibdib sa akin. Marahil, makagagaan sa kanyang damdamin kung may mapagtatapatan siyang
isang taong man lamang. Ngunit, ito ang sumupil sa pagnanasa kong yaon; ang mga kamag-aral
kong nakikinig ng walang anumang malasakit sa kanyang sinasabing, “Oo, gaya ng kanyang
ama,” habang tumatakas ang dugo sa kanyang mukha.
Pagkatapos, may sinabi siyang hindi ko makakalimutan kailanman. Tinignan niya ako ng
buong tapang na pinipigil ang panginginig ng mga labi at sinabi ang ganito : “Mabuti…mabuti
gaya ng sasabihin nitong Fe-lyon lamang nakararanas ng mga lihim na kalungkutan ang
maaaring makakilala ng mga lihim na kaligayahan. Mabuti, at ngayon, magsimula sa ating
aralin…”
Natiyak ko noon, gaya ng pagkakatiyak ko ngayon na hindi akin ang pangungusap na
iyon, ni sa aking mga pagsasalita, ni sa aking mga pagsusulat. Ngunit samantalang nakatitig siya
sa akin ng umagang iyon, habang sinasabi niya ang pangungusap na iyon, nadama kong siya at
ako ay iisa. At kami ay bahagi ng mga nilalang na sapagkat nakaranas ng mga lihim na
kalungkutan ay nakakikilala ng mga lihim na kaligayahan.
At minsan pa, nang umagang iyon, habang unti-unting bumabalik ang dating kulay ng
kanyang mukha, muli niyang ipinamalas ang mga nagtatagong kagandahan sa aralin naming sa
Panitikan. Ang karikatn ng katapangan; ang kariktan ng pagpapatuloy anuman ang kulay ng
buhay.
At ngayon, ilang araw lamang ang nakararaan buhat nang mabalitaan ko ang tungkol sa
pagpanaw ng manggagamot na iyon. Ang ama ng batang iyong marahil ay magiging isang
manggagamot din balang araw, ay namatay at naburol ng dalawang gabi at dalawang araw sa
isang bahay na hindi siyang tirahan ni Mabuti at ng kanyang anak. At naunawaan ko ang
lahat. Sa hubad na katotohanan niyon at sa buong kalupitan niyon ay naunawaan ko ang lahat.
I. TAGPUAN
Ang tagpuan ay sa isang paaralan. Paaralan na walang pinta. Doon kung saan sila unang
nagkita. Sa isa sa mga lumang silid sa ikalawang palapag. Sa itaas ng lumang hagdang
umiingit sa bawat hakbang, doon sa kung manunungaw ay matatanaw ang maitim na
tubig ng isang estero.
II. TAUHAN
Mabuti - isang guro sa pampublikong paaralan. Hindi “Mabuti” ang tunay niyang
pangalan , naging Mabuti lamang ang tawag sa kanya sapagkat ito ang palagi
niyang sinasabi sa klase sa simula at katapusan. Kung minsan ay sinasabi niya rin
ang salitang mabuti kapag wala na siyang masabi o nalilimutan niya ang dapat
niyang sabihin. Si Mabuti ay isang lapad na tauhan dahil hindi siya nagbabago ng
katauhan.
Fe – ang estudyante ni Mabuti sa kwento kung saan siya ang batang nadatnan ni Mabuti
sa sulok ng silid- aklatan. Si Fe ay isang bilugang tauhan. Sapagkat, dati ay
negatibo siya mag-isip, simpleng problema pakiramdam niya siya na ang may
pinakamabigat na problema sa buong mundo. Ngunit nang makilala niya si Mabuti,
naging positibo na ang paningin niya sa buhay.
III. BANGHAY
Isang guro na tinatawag na Mabuti ng kanyang mga estudyante kapag nakatalikod
dahil sa lagi niya itong tinuturan kapag wala siyang masabi. Tinuturuan niya ang mga
mag-aaral sa Panitikan dahil dito siya bihasa.
Magtatakip-silim na n gang isang mag-aaral ay umiiyak sa isang sulok ng silid-
aklatan dahil sa isang maliit na problema. Nilapitan siya ni Mabuti at kinausa, inusisa at
pinatahan. Namangha ang bata dahil doon din tumatangis si Mabuti sa sulok na iyon.
Tinanong niya si Mabuti kung ano ang dahilan ng kanyang pagtangis sa sulok na iyon
ngunit hindi siya nasagot ni Mabuti. Simula noon, ang mag-aaral ay nagkaroon ng
matinding damdamin sa pagtuklas sa suliranin ni Mabuti na pilit ikinukubli ng guro.
Isang araw, nagkwento si Mabuti tungkol sa kanyang anak mag-aaral na sa
susunod na pasukan. Nasambit niya na nais niyang maging manggagamot ang kanyang
anak, isang mabuting manggagamot. Bigla niyang narinig ang bulung-bulungan ng
dalawang estudyante na ang sinasabi ay “Gaya ng kanyang ama!”. Tumakas ang dugo sa
mukha ni Mabuti na parang isang puting tela. Gayunpaman, siya ngumiti ng pilit at
sinabing, “Oo, gaya ng kanyang ama”. Sa pagkabigla at pagkakilabot sa narinig nay
nakuha parin niyang ngumiti bagamat pilit. Ilang araw din ang itinagal ng pagkamutla ng
kanyang mukha. Samantala, napgtagpi-tagpi na ng bata ng mga impormasyon ngunit
bigo parin siyang matuklasan ang lihim at suliranin ni Mabuti.
Natuklasan ng mag-aaral na nagging malapit kay Mabuti, na kasalukuyang
nakaburol ang asawa ngunit hindi sa tinitirhan ni Mabuti.
Lubos na naunawaan at nabatid ng mag-aaral na naging malapit kay Mabuti ang
lahat at iyon ang nagpagaan ng damdamin nito.
V. TONO
Ang kwento ay ma-emosyon. Naipakita ng mga tauhan ang kanilang damdamin sa tulong
ng mga paggamit ng angkop na mga salita. Isa pang nakatulong dito’y dahil angkop ang
kilos ng mga tauhan sa kung paano sila inilarawan. Sa huling bahagi, ang tonong
nangibabaw ay malungkot. Kung susuriing mabuti, akma lamang ang tonong nakita sa
kwento sa mga pangyayari.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Isinulat ang ''KWENTO NI MABUTI'' upang malaman natin na ang kwentong ito
ay maaaring maging inspirasyon upang tayo ay maging mabuti/mabait sa ating kapwa
gayundin alam natin na isa ang kwentong ito kung bakit may mabait pa rin sa mundong
ating ginagalawan bagkus may mga tao pa rin na hindi mabait o may kasamaan ngunit
lahat ng yun ay may hangganan tanging tiwala sa sarili at wag kalimutan ang pananalig
sa maykapal. Isang napaka-gandang kwento ang “Kwento ni Mabuti”.
Ako ang Daigdig
Alejandro Abadilla
I
ako
ang daigdig
ako
ang tula
ako
ang daigdig
ng tula
ang tula
ng daigdig
ako
ang walang maliw na ako
ang walang kamatayang ako
ang tula ng daigdig
II
ako
ang daigdig ng tula
ako
ang tula ng daigdig
ako
ang tula
sa daidig
ako
ang daigdig
ng tula
ako
III
ako
ang damdaming
malaya
ako
ang larawang
buhay
ako
ang buhay
na walang hanggan
ako
ang damdamin
ang larawan
ang buhay
damdamin
larawan
buhay
tula
ako
IV
ako
ang daigdig
sa tula
ako
ang tula
sa daigdig
ako
ang daigdig
ako
ang tula
daigdig
tula
ako....
A. URI NG TULA
Ang tulang “Ako ang Daigdig” ay nasa uring tulang patnigan. Sapagkat, ito’y
nagbibigay linaw tungkol sa isang paksa. Malinaw na naipahatid ng manunulat na
sinasabi niyang “siya, ang daigdig, at ang tula ay iisa”.
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Ang tulang “Ako ang Daigdig” ay walang tugma. Ito’y walang tugma
dahil ito ay nasa malayang taludturan. Kung saan nakasaad na ang malayang
taludturan ay walang sukat at tugma bagkus ito’y kinapapalooban ng kaisipan at
talinghaga.
II. SUKAT
Ang tulang “Ako ang Daigdig” ni AGA ay nasa isang malayang taludturan
o free verse. Ito’y dahil wala itong sukat at tugma ngunit ito ay kinapapalooban
ng kaisipan at talinghaga.
IV. TALINGHAGA
Masasabing napagalaw ng husto ang guniguni ng mambabasa. Patunay
dito ang iba’t-ibang reaksyon ng mga tao. Isa pa, dahil sa komento ng mga kapwa
manunulat ni Abadilla.
VII. TONO
Sa pagsusuring nagawa, masasabing masaya ang damdaming nakapaloob
sa tula. Nasabi ito dahil, naipakita niya ang kagandahan ng kanyang likha sa
pagsasabing siya ay malaya at matapat sa sarili, kahit ano pa man ang sabihin ng
mga kritiko. Ipinakita din niya ang pagkakaisa ng kanyang pagkatao, damdamin
at paniniwala sa tula ng kanyang daigdig.
VIII. PERSONA
Ang persona sa tula ay ang mismong awtor nito na si Alejandro G.
Abadilla ( AGA ). Dahil ito’y galing mismo sa kanyang karanasan.
IX. TEORYA/DULOG
Ang teoryang ginamit ay Teoryang Eksistensyalismo. Ito’y dahil ang tula
ay nakatuon sa buhay ng manunulat at sa buhay ng mga taong katha lamang.
Malinaw din dito ang proseso ng pagiging at hindi pagkakaroon ng tamang
sistema ng paniniwala tulad ng relihiyon at moralidad ang dapat bigyang pansin
ng tao upang mamuhay siya ng tunay. Laban din ito sa establisimiyento, at di-
kompormista, at sa huli isang teorya ng pagiging tunay na tao sa kabila ng
masasabing impluwensya at pananakot ng relihiyon at moralidad ng bawat tao.
X. REAKSYON/KOMENTO
Sa unang pagbasa ko ng tulang ito, hindi ko ito naintindihan pero nung
basahin ko uli ay nalaman at naintindihan ko na ang nais nitong ipahayag.
Sobrang naiiba ito sa ibang tradisyonal na tula. Halos tatlong salita lamang ang
ginagamit at ito’y paulit-ulit pa. Sa kabila nito, para sakin ito ang pinaka-
magandang tula at ito ang may pinaka- makahulugan. Isang magaling na
manunulat talaga si Alejandro G. Abadilla.
(Quiroz, Justin)
Batik ng Buwan
Lualhati Torres Bautista
Mag-asawa ang araw at ng buwan. Marami silang mga anak na bituin. Gustung-gusto ng araw na
makipaglaro sa kanyang mga anak at ibig na ibig niyang yakapin angmga ito ngunit pinagbawalan siya ng
buwan sapagkat matutunaw ang mga bituin salabis na init ng araw. Kinagagalitan ng araw ang mga anak
kapag lumalapit sa kanya.
Isang araw, nagtungo sa ilog ang buwan upang maglaba ng maruruming damit.Ipinagbilin niya sa asawa na
bantayan ang mga anak ngunit huwag niyang lalapitan angmga ito. Binantayan nga ng araw ang mga anak.
Buong kasiyahan niyang pinanood ang mga ito habang naghahabulan. Nakadama siya ng pananabik at hindi
siya nakatiisna hindi yakapin ang mga anak. Bigla niyang niyakap ang lipon ng maliliit na bituin nangmadikit
sa kanya ay biglang natunaw.
Hindi naman nagtagal at umuwi na ang buwan. Nagtaka siya sapagkat malungkot ang asawa. Naisipan
niyang bilangin ang mga anak ngunit hindi nya nakita ang maliliitkaya't hinanap niya ang mga ito kung saan-
saan. Hindi niya matagpuan ang mga anak. Sa gayo'y sinumabatan niya ang asawa. "Niyakap mo sila?
Huwag kang magsisinungaling!”
Hindi na naghintay ng sagot ang buwan. Mabilis niyang binunot ang isang punong saging at tinangkang
ipukol sa asawa na nakalimutan na ang kanyangkasalanan. Ang tanging nasa isp niya ay kung paano niya
maipagtatanggol ang sarili saasawang galit na galit. Dumampot siya ng isang dakot na buhangin at inihagis sa
nukhang buwan at dahilan sa nangyari ay nagkaroon ng batik ang mukha ng buwan. Hinabolng buwan ang
araw upang makaganti sa ginawa nito sa kanya at hanggang ngayon ay hinahabol pa rin ng buwan ang araw.
I. TAGPUAN
Ang tagpuan ng kwentong “ Batik na buwan” ay sa ilog kung saan doon ay
maglalaba si buwan.
II. TAUHAN
Ang mga tauhan ay sina buwan at araw.
III. BANGHAY
Hindi na naghintay ng sagot ang buwan. Mabilis niyang binunot ang isangpunong saging at
tinangkang ipukol sa asawa na nakalimutan na ang kanyangkasalanan. Ang tanging nasa isp niya ay
kung paano niya maipagtatanggol ang sarili saasawang galit na galit. Dumampot siya ng isang dakot na
buhangin at inihagis sa nukhang buwan at dahilan sa nangyari ay nagkaroon ng batik ang mukha ng
buwan.
V. TONO
Ang tonong gustong ipakita sa kwento ay may pagaalala at pagkagalit dahil sa
mga linya ng mga karakter sa istorya.
VII. TEORYA/DULOG
Ang teoryang ginamit ay teoryang naturalism dahil ang pagsusuri ng akda batay sa
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Ang masasabi ko sa istoryang ito ay malinaw na naipakita ng akda ang gusting
malaman ng mga mambabasa nito. Makabuluhan at may saysay ang mga salitang at ikot
ng istorya nito.
Pamana ng Lahi
Patrocinio V. Villafuerte
A. URI NG TULA
Tulang Liriko o Tulang Damdamin
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Ang tugma ng tula ay salitang pag gamit ng katanig at patinig. Sa unang
saknong ay puro katanig at sa susunod ay patinig naman. Salitan lamang ang
katinig at patinig sa bawat isang saknong.
II. SUKAT
Ang tula ay may sukat na labing dalawa.
IV. TALINGHAGA
Ang tulang “Pamana ng lahi” ay masasabi kong malaman at malalim ang
mga salitang nagbigay ng kahulugan sa kalakasan at katibayan ng loob ng ating
lahi. Ipinakita din sa tula kung paano ipakita ang isang tulang liriko o damdamin.
VII. TONO
Ang tono sa tula ay nagpapakita ng pagpuri at pagmamalaki sa ating lahi.
Nagpapakita ito ng pagasa sa mga mambabasa at pagpuri sa ating mga kultura.
VIII. PERSONA
Ang persona sa tula ay ang ating mga ninuno at kanilang mga pamana sa
ating lahi. Kasama rin ang mga Pilipino sa mga makabagong panahon ang
tinutukoy sa tula.
IX. TEORYA/DULOG
Ang teoryang ginamit sa tulay ay humanismo dahil binibigyang pansin ng
may akda ang magagandang saloobin ng ating lahi at ng ating mga ninuno.
Itinataas din ang karangalan ng tao bilang sentro ng akda. Ipinakikita ang
magagandang saloobin ng tao na nakapaloob sa mga tiyak na pahayag sa akda.
X. REAKSYON/KOMENTO
Ang masasabi ko sa tula at sa may akda ay magaling ang mga nagamit
niyang salita at nagawa niya ng maayos ang gusto niyang iparating sa mga
mambabasa. Ang sumulat ng tulang ito ay binigyan ng empasismo ang
kahalagahan ng mga Pilipino sa ating mga kultura.
(Santiago, Camille Apple)
Tata Selo
Rogelio Sikat
Isang matandang magsasaka, si Tata Selo, ang hinuli at ikinulong sa isang istaked
o istasyon ng pulis dahil sa pagpatay nito kay Kabesang Tano. Si Kabesang Tano ang
kasalukuyang nagmamay-ari ng sakahan ni Tata Selo. Nagpunta ito sa sakahang kinaroronan ni
Tata Selo upang bawiin na ang sakahan. Ibig sabihin, pinapaalis na si Tata Selo sa sakahan
upang iba na ang magsaka nito.
Dating kina Tata Selo ang sakahan. Nagkasakit ang asawa niya kaya't naisanla
ang lupa kay Kabesang Tano upang may maipangpagamot. Hindi nabayaran ni Tata Selo ang
pagkakautang kaya't kinukuha na ang sakahan sa kanya.
Ang dahilan ni Tata Selo kaya napatay niya ang Kabesa'y dahil binabawi na nito
ang saka. Siya diumano'y nagmakaawa na ngunit ang isinagot ng Kabesa'y ang panunukod sa
ulunan ni Tata Selo. Nagkasugat-sugat ang ulunan ni Tata Selo dahil dito. Napatay niya ang
Kabesa.
Kamakalawa bago maganap ang pagpatay sa Kabesa, umuwi si Saling kina Tata
Selo matapos ang paninilbihan sa bahay ng Kabesa sa loob ng tatlong buwan. Sinasabi ni Tata
Selo habang kausap ang alkalde—tinatawag niyang presidente—na si Saling ay may sakit.
II. TAUHAN
Tata selo- isang magsasaka
Kabesang tano- Kolektor ng lupa
Saling- anak ni Tata Selo
III. BANGHAY
Punong-puno ng tao sa bakuran ni Tatasela. Halos lahat ng tao ay di-
makapaniwala sa ginawa ni Tataselo. Nagulat pati ang kanyang kaibigan, sa pagpatay ni
Tataselo sa Kabesa.
Dinakip ng mga pulis si Tataselo at dinala sa istaked o prisinto. Jyak ng iyak si
Tataselo at sobrang higpit sa kapit ng rehas. Isang binata ang tinanong si Tataselo, kung
bakit nya pinatay ang kabesa. Hindi makapagsalita si Tataselo. Hindi narin nakatiis si
Tataselong sabihin sa binata ang lahat, pilit nitong sinasabi na malakas pa sya at kaya pa
nyang magsaka wag-lang ialis sa kanila ang bukid, Talagang sa kanya ang sakahan
ngunit isinanla ito may-sakit ang kanyang asawa.
Kinabukasan alas-dose na ngunit hindi pa sya dinadala sa hukuman. Pamayamaya
tinawag narin sya ng isang pulis at sinamahanito. At tinanong sya kung ano ang dahilan
ng pagpatay sa kabesa. Halos hindi makapag-salita si Tataselo dahil sa takot. Tinanong
ulit ito, at sinabi ulit ni Tataselo na kayalang nya napatay ang kabesa dahil kinukuha pilit
ang kanilang sakahan.
Pagkatapos ay tinawag sya ng mas mataas na hepe at tinangkang suntukin ito sa
tiyan batukan ito sa lamesa. Kinabukasan dumating ang kanyang anakna si saling at
halatang nangungulila sa ama.
Sinabi ni Tataselo na wag nang sabihin ang lahat ng alam wagnang magsumbong.
Kaya't ibinalik sya sa istaked at nakita nya ang batang nakausap nya. Kaya't nakaisip ng
paraan si Tataselo na magsulat ng liham sa hepe. Kagulatgulat na hindi tinanggap ng
hepe ang sulat. Kaya't sinabi nito sa sarili na kinuha na ang lahat sa kanila.
IV. PUNTO DE VISTA
Ang Iayunin ng may-akda ay ibigay aug kahulugan ng isaug akda ay wala sa
akda, kundi nasa isipan ng mambabasa.
V. TONO
Ang istilo ng pagsulat ng akda ay akmang-akma lang sa lahat ng mababasa at
merong pagkakaayos ang mga letra, tumutugma sa sinasabi ng bawat karakter na
gumaganap.
VII. TEORYA/DULOG
Ang teorayng sosyolohikal ay may paksang nagbibigay ng kaapihang dinanas ng
tauhan sa kwento. Ang akda rin ay nagiging salamin sa mga tunay na nangyayari sa
lipunan. Sa kwentong "TATA SELO" ni Rogelio sikat ay masasalamin ang aktwal na
pangyayari sa lipunan. ang pang aapi sa mga mahihirap at pagturing dito na mababang
uri.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Nakakaiyak ang storyang ito. Hindi ko aakalain na mas pipiliing patayin ni Tata
Selo si Kabeserang Tano kaysa sa kanilang Alkalde o ang Hepe. Sana pumayag nalang si
Saling na pagsamantalahan siya ng Alkalde noong hinubaran na siya. Alam kong nabitin
si Saling pero hindi parin niya itinuloy ang pakikipagtalik sa Alkalde dahil inabutan siya
ng regla. Pero kahit ganoon pumayag parin si Saling na kainin ang pagkalalaki ng Hepe,
inggit na inggit ang Alkalde kaya pinakain niya ang sa kanya kay Tata Selo. Kawawa na
talaga si Tata Selo, kaya naman, pinutol niya ang sandata ng Alkalde at linunok. Ngayon
ay nakagandti na siya at handa ng magsarili.
Bagong Taon
Alejandro Abadilla
I.
Bagong sigla,
Bagong sigla ng pag-asang
Kung sa daho’y lantang dahon at tuyo na.
Bagong Taon,
Sa pagdatal mong mukha ay masaya,
Sumariwa itong pita
Pagkaraka!
II.
Bagong diwa,
Bagong diwa ng makatang
Kung sa bati ay batisang walang tula.
Bagong Taon,
Pag ngiti mo, ang batisa’y nagkamutya’t
Nang kumanta’y walang sawa—
Bakit kaya?. . .
III.
Bagong balak,
Bagong balak ng pangarap
Ay musmos pa’t walang kayang makalakad,
Bagong Taon,
Nang ang bata’y mahagkan mo ay lumakas,
At sa gayon, ang hinanap,
Kanyang palad!
IV.
Bagong aliw,
Bagong aliw ng mithiing
Kung sa puso’y kuyom-kuyom ng hilahil.
Bagong Taon,
Nang lumapit ka sa kanyang may paggiliw,
Nahango mo sa tiising
Maglilibing!
V.
Bagong taon,
Bagong taong muli ngayon
At ng bawat tao’y tila mayr’ong layon,
Bagong Taon,
Ikaw baga’y magbabalik kay Kahapon
Natigmak na sa linggatong?
Huwag gayon!
A. URI NG TULA
Pasalaysay sapagkat ang tulang “Bagong Taon” ni Abadilla ay nagsasaad ng
pangyayari o may kwento sa tula.
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Ang tulang “Bagong Taon” ay walang tugma. Ito’y walang tugma
dahil ito ay nasa malayang taludturan. Kung saan nakasaad na ang malayang
taludturan ay walang sukat at tugma bagkus ito’y kinapapalooban ng kaisipan at
talinghaga.
II. SUKAT
Ang tulang “Bagong Taon” ni Abadillo ay nasa isang Malayang
taludturan o free verse. Ito’y dahil wala itong sukat at tugma ngunit ito ay
kinapapalooban ng kaisipan at talinghaga.
IV. TALINGHAGA
Masasabing napagalaw ng husto ang guniguni ng mambabasa.
Patunay dito ang iba’t-ibang reaksyon ng mga tao. Isa pa, dahil sa komento ng
mga kapwa manunulat ni Abadilla.
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA
Ipinakikita rin sa tula ni Abadilla na ang panahon ay hindi estatiko,
bagkus ito’y umaandar at sa ayaw man o sa gusto ng tao ay mapipilitan siyang
tangayin ng agos ng pagbabago. Ang transpormasyon ng mga pangyayari ay hindi
lamang matatagpuan sa bawat seksiyon ng tula. Nalalagas ang mga tuyot na
dahon at mapapalitan ng sariwang dahon, na pagsasadula ng siklo ng buhay at
resureksiyon. Nagpapabukal ang bagong panahon ng sariwang diwaing walang
pagkasaid. Nagkakaroon ng gulugod ang mga balak at natutupad ang pangarap sa
tumpak na panahon. Napapalitan ang lungkot at humahalili ang kasiyahan. Ngunit
ipinagugunita rin ng tula na huwag nawang magbalik pa sa nakalipas na “tigmak
sa linggatong” (i.e., hilahil at ligalig) na animo’y walang kalutasan kapag inisip.
Kapag pinag-ugnay ang bawat seksiyon, makabubuo ng isang buo’t pambihirang
katangian ng Bagong Taon, at ito ang dapat pahalagahan ng lahat.
VI. ALIW-IW
Sa pagsusuring nagawa, masasabing hindi nagging maindayog ang
pagbigkas ng tula. Una, dahil hindi ito taglay ng tula. At huli, wala ito sa uring
tradisyonal ng tula.
VII. TONO
Sa pagsusuring nagawa, masasabing masayaang damdaming
nakapaloob sa tula. Nasabi ito dahil, naipakita niya ang kagandahan ng kanyang
likha sa pagsasabing siya ay malaya at matapat sa sarili, kahit ano pa man ang
sabihin ng mga kritiko. Ipinakita din niya ang pagkakaisa ng kanyang pagkatao,
damdamin at paniniwala sa tula ng kanyang daigdig.
VIII. PERSONA
Ang persona sa tula ay ang mismong awtor nito na si Alejandro G.
Abadilla.Dahil ito’y galling mismo sa kanyang karanasan.
IX. TEORYA/DULOG
REALISMO
Sa teoryang ito higit na mahalaga ang katotohanan kaysa
kagandahan . May mga bahaging nagpapakita ng mga makatotohanang
paglalarawan sa tao , lipunan at kapaligiran.
Ang mga akdang nasa ilalim nito ay nagsasalaysay ng mga
pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan at iba pang katulong na tauhan .
Pinagbabatayan nito ang totoong buhay na madaling madama ng mga
mambabasa . Nangangailangan ng mahabang panahon ang mga pangyayari .
Marami rin ang tagpuan. Ito'y na mayagpag sa Panahon ng Kastila at
Makabagong Panahon.
X. REAKSYON/KOMENTO
Magandang bigkasin ang tulang ito ni Abadilla. Maaaring bigkasin
ito ng isa o limang tao na waring nagsasagutan, at bawat bumibigkas ay may
kani-kaniyang himig. Maaari ding lapatan ng musika ang tula, dahil ang
repetisyon ng mga salita at diwain ay madaling masasagap ng makaririnig. Ano’t
anuman, ipinakikita lamang ni Alejandro G. Abadilla na kahit noon ay sinimulan
na ang paghahanap ng bago hindi lamang sa tula, kundi maging sa ating
pagsagap ng mga bagay-bagay na malimit kinakaligtaan, kung hindi man
pinahahalagahan, sa ating paligid o daigdig.
(Suba, Risaflor)
Gapo
Lualhati Bautista
Nagsisimula ang kwento sa Freedom Pad, isang night club sa Olongapo. Doon
kumakanta si Michael Taylor Jr., at madalas ang kanyang mga kinakanta na mga kanta ay may
anti-American message pero dahil Tagalog nag wika na gingamit niya sa pagkanta ay hindi
nagagalit ang mga ‘kano na pumupunta doon, at sa halipay tumatawa pa ng mga ito dahil sa
nakikisabay sila sa mga tawa ng ka-table nila na hostess.
Dahil sa mga nangyari ay lalong naggalit si Mike sa mga ‘kano, pero dahil kay
Steve ay naniwala si Mike na nakatagpo na siya ng isang ‘kano na hindi tulad ng iba. Lahat ng
ito ay nagbago noong malaman niya na nabuntis nito si Magda, na hindi pala nito mahal si
Magda at may pamilya pala ito sa Estados Unidos. Ang masmasaklap pa ay gust nito na ipa-
abort ang bata. Dahil sa mga sinabi ni Steve ay naalala nito ang masakit na mga alaala niya
bilang isang GI baby na hindi nakakilala sa kanyang ama. Hindi na niya napigilan ang kanyang
sarili at hinataw si Steve hangang sa mamatay ito. Pagkatapos ay nakulong siya. Isang araw,
dinalaw ni Magda si Mike at pinagpaalam sa kanya na ang ipapangalan niya sa anak niya ay
Michael Taylor III. Dito nagwawakas ang istorya.
I. TAGPUAN
Ang tagpuan ng nobelang GAPO ay ginanap sa lalawigan ng Olongapo, kung
saan sumesentro ang nobela, isa sa mga tagpuan ng nobela ay ang Fredom Pad, bar na
pinagtatrabahuan nina Magda at Mike. Dito rin sa bar na ito nagkakilala sinaModesto at
Ali. Dito nakilala ni Magda si Steve, dito nagkaroon ng gulo sa pagitan ng mga Kano
atPinoy at marami pang iba na hanggang ang bandang dulong bahagi ng nobela na
maituturing naµpagkawala ng dambuhalang galit ni Mike sa mga Kano ay dito naganap.
Ang Freedom Pad ang siyangnaging piping saksi sa ibat ibang pangyayari sa buhay ng
mga pangunahing tauhan
II. TAUHAN
Ang mga pangalan ng mga tauhan na ginamit ay walang nakakapaggunita sa
kasaysayan, at ang kanilang mgapaggalaw, pananamit at itsura, ay naaakma sa panahon,
sa kanialng propesyon at sa sakanilang mga mga ginagampanan na tauhan katulad na
lamang ni William Smith na responsableng kano sapagkat pinaksalan niya ang isang
pilipina ng ito ay kanyang mabuntis.
III. BANGHAY
Blondeng diyos. Ito ang maikling diskripsiyon kay Michael Taylor Jr.,
dalawampung taong gulang,isang G.I. Baby na folk singer sa Freedom Pad sa Olongapo
na malaki ang galit sa mga Kano dahil sa ginawang pag-iwan ng mga ito sa kanyang
inang si Dolores kaya wala siyang kinalakhang ama. Magdalena naman ang pangalan ng
naging kaibigan ng kanyang ina na kinalaunay umaruga dito hanggang sa itoy mamatay.
Silaynamuhay na magkasama sa iisang bubong. At kabaligtaran ni Mike, si Magda na isa
ring hostess gaya niDolores ay malaki ang pagkahumaling sa mga produktong Kano at
sundalong Kano sa pag-asang makapunta saAmerika upang guminhawa ang buhay. Sa
Freedom Pad, nagkatagpo sina Alipio at Modesto na nauwi sa isanggabi ng romansa.
Nagawa lamang ito ni Modesto dahil sa kanyang mapapait na karanasan sa loob
ng Base attanging alak lamang ang kanyang labasan ng sama ng loob. Si Ali naman, sa
kanyang paghahanap ngmakakatuwang sa pag-aaruga kay Jeffrey na kanyang
pamangkin, ay agad na nahulog ang loob sa nooynagpakilalang si Richard Halloway
nang sila ay nasa beach.
Nagpatuloy ang normal na pamumuhay ng mgatauhan sa maingay na siyudad ng
Olongapo hanggang sa makilala ni Magda si Steve Taylor na maituturing nakaiba sa
ibang Kano.
Ngunit si Modesto na sa tuwinay mapagtimpi, ay sumabog nat sinubukang
lumaban samga sundalong Kano matapos malaman ng anak ang kanyang tunay na
sitwasyon. Lamang sana siya ngunitsiyas pinagtulungan, at nasawing-palad.Ang matamis
naman na pag-iibigan nina Ali at Richard ay balat-kayo lang pala µpagkat siyay
inisahannina Richard at Igna, ang kanyang boy sa bahay.
Ninakaw ng mga ito ang kanyang pera at binugbog pa siya.Mabuti na lamang ay
nasakluluhan siya ni Mike. Samantala, masaya sana si Magda na siyay nagdadalang-
taona ngunit nang siya ay ayaw pananagutan ni Steve dahil siya ay may pamilya na sa
Amerika at nang malamanito ni Mike, isang paghulakbos ng damdamin ang naganap.
Nang gabing iyon sa Freedom Pad, mataposkausapin ni Steve si Mike at sabihing
ipalaglag na lang ang bata, nagbalik sa alaala ni Mike ang kalupitan ngmga Kano sa
kanyang mga kaibigang sina Modesto, Ali at Magda. Sa isang iglap, pinaghahampas niya
ngkanyang gitara ang ulo ni Steve hanggang sa itoy mamatay.Sa wakas ng nobela,
nakulong si Mike at sa pagdalaw ni Magda sa kanya sa kulungan ay matatantong,
siMagda na dating nahuhumaling sa mga Kano ay tuluyan nang nagbago. Ipinagbigay-
alam niya kay Mike na papangalanan niya ang kanyang anak na Michael Taylor III.
Bilang pagtanggap ni Mike na siya na ang tatayongama ng bata, mahigpit niyang
ginagap ang kamay ni Magda sa rehas
VII. TEORYA/DULOG
Para sa akin ay ibat ibang teorya ang maaaring iugnay sa nobelang GAPO dahil na rin sa
layunin nitongunti-unting gisingin ang kamalayan at kaalaman ng mga mambabasa sa
bawat kabanata na nagpapakita ng magkakaibang katangian sa bawat isa subalit
nananatiling magkakaugnay. Ang mga sumusunod ay ilan sa mganakita kong teoryang
pampanitikan na napapaloob sa nobela:
1. Teoryang Humanismo - Ang galing ni Mike sa pagtugtog ng gitara ay isa ng
patunay dito. At sa kabila ng masalimuot na pamumuhaysa Olonggapo at buhul-buhol na
kagaspangan ng ugali ng mga tagaroon dala na rin ng kahirapan ng buhay aymay parte pa
rin sa nobela na nagpapatunay na ang tao ay may itinatagong kabaitan. Ang pagtulong ni
Modestokay Mike nang siya ay hinahabol sa Jungle, ang pakikipagkapwa-tao at
pakikipagkaibigan din ni William Smithkay Modesto at miminsang tawanan at maayos na
samahan nina Magda at Mike sa Apartment ay ilan lamanghalimbawa nito.
2. Teoryang Realismo - Sa paunang salita ng may-akdang si Lualhati Bautista, kanyang
ibinahagi ang kanyang karanasan sa kanyang pananatili sa Olonggapo kasama ang
dalawang kapatid na sina Marie at Lumen at pinsang si Carding. Sakanilang pagpunta sa
isang bar doon ay nakakuwentuhan nila ang iba pang kasamahan ni Carding sa Base
ukolsa ilang mga lihim at mapapait na katotohan sa loob o labas man ng Olonggapo. Dito,
mapapatunayan na angnobelang Gapo ay nabigyang-buhay ng karanasang iyon.
3.Teoryang Feminismo - Ang may-akda ay isang babae at isa sa mga pangunahing tauhan na
si Magdalena ay babae.
Naipakita sa atin niLualhati na ang mga babaing tulad ni Magda ay may mga
pangarap din sa buhay, may dignidad na kadalasayipinagbabawalang-bahala na lang makamit lamang ang
kaginhawaan. Sa pagtatapos ng nobela ay napatunayan na siMagda ay isang babaing may pagmamahal sa
buhay µpagkat kanyang piniling huwag ipalaglag ang bata sa kanyangsinapupunan. Bagkus kanya itong
bubuhayin kasama ni Mike, siya ay handing matuto at pinatutunayan ito ng kanyanghanding pag-aaruga
kay Jeffrey habang nasa ospital pa si Ali.
4. Teoryang Arkitaypal- Napakaraming pangyayari sa nobela na sa unang basay hindi
masasabing isang simbolismo subalit sa iyong patuloy na pagbabasa hanggang sa huli ay
matatanto mong ang ilan sa mga ito ay may ipinahihiwatig na pangyayari sa atin.
Halimbawa ay ang pamimili ni Magda ng napakaraming produktong stateside noong una
at pagsasantabi ng mga produktong Pinoy. Subalit sa huliy kanyang piniling huwag kainin
ang Baby Ruth, itoy panahan ng kanyang pagdadalantao at kanyang naalala ang mga
sinabi sa kanya ni Mike na kanyang tinawanlamang noon. Ngunit, makikita nating si
Magda ay talaga naming nagbago na ng pananaw sa buhay bunga narin ng mapapait na
karanasan kina Sam at Steve.
5.Teoryang Historikal - Sa nobela ay binigyang paliwanag ang ilan sa mga kadahilan ng
bagay-bagay at mahahalagang kasaysayan ng bansa. Isang halimbawa nito ay ang
kuwento ukol sa pagbomba sa Pearl Harbor at ang napakaraming kabuntotna epekto nito
sa ating bansa at ng bansang Amerika.
VIII. REAKSYON/KOMENTO
Sa unang tingin, hindi mo aakalaing ang isang maliit at tila pipitsuging
librong Gapo ni LualhatiBautista ay mayroong napakaraming bagay, aral, katotohanan at
kaisipan ang sa ating mambabasay ipapamana. Sa katotohanan, hindi ko intensiyong
magbasa ng isang nobelang Tagalog noong una sapagkat nasanay na akosa nobelang
isinulat sa wikang Ingles. Pero dahil kailangan, sinimulan kong basahin ang pabalat, sa
harap at salikod. Mukhang kakaiba ang tema nito ah. Sa isip ko. Kaya pagbuklat ko sa
unang pahina, tila ako namahika pagkat di ko na natigilan ang pagbabasa.
Nagising ang natutulog kong diwa, damdamin at espiritung pagka-
Pilipino. Mapapansin mo naman sakabuuan ng pagsusuring ito ay tila pinapatutsadahan
ko ang bansang Amerika o ang Estados Unidos. Oo, totoo yun, bakit? Sa mas
sersoyosong usapan, naramdaman kong mahal ko pala ang bansa ko, ang kapwa ko at
angsarili ko. Kasi dati, basta gawang ibang bansa, pinapanginoon natin, pero dahil sa
akdang ito, mas nabigyangliwanag ang mga haka-haka. Oo, wala naman payak na
patunay si Lualhati maliban sa kanyang karanasan, sa eksperiyensa ng mga taong
biktima ng kanilang kabutihang-puso.Kung ang epekto nito sa ating bayan, sa palagay ko
ay wala hanggat hindi nakakapagbasa ng isangnobelang tulad ng Gapo. Marahil sa aming
mga mag-aaral na required na magbasa nito ay mayroon. Sana lang mabuti ito at magamit
sa tamang paraan at hindi lamang nalaman at wala na, ibinaon na sa kung saan
Lilik at Pluma
Lamberto E. Antonio
Makalawang na lilik
Ang buwan sa batisan
Nang bigla kong maisip
Ang plumang makalawang.
A. URI NG TULA
Ang maikling tula na may pamagat na “lilik at PLUMA” ni lamberto ay isang uri ng
tulang liriko dahil ang tulang ito ay tumatalakay sa damdamin ng tao na pagkabigla sa kanyang
natuklasan.
B. SANGKAP NG TULA
I. TUGMA
Pansinin na pinagsalit ng makata ang tugmaan: magkarima ang una at pangatlong
linya, gayundin ang pangalawa at pang-apat na linya.
II. SUKAT
Ang maikling tula ni Lamberto Antonio na TANAGA ay may apat na linyang
binubuong 28 pantig, o tigpipitong pantig ang bawat linya.
IV. TALINGHAGA
Ang talinghaga ng tulang ito ay nakabatay sa paghahambing ng dalawang
daigdig: ang daigdig ng magbubukid at ang daigdig ng manunulat.
VI. TONO
“pagkaBIGLA” ang pagkaunawa niya na may iba siyang mga binagay na
pinagkakaabalahan, kung kaya matagal niyang naisaisantabi ang pluma o panulat niya.
VII. PERSONA
Sa tulang ito, amg tanging nagsasalita ay ang unang persona na
ininilarawan bilang isang magsasaka.
VIII. TEORYA/DULOG
Ang teoryang ginamit sa tulang ito ay sa pamamagitan ng TANAGA na may apat
na linyang binubuong 28 pantig, o tigpipitong pantig ang bawat linya. Dahil “makipot”
na behikulo ng tula ang tanaga, kailangan maging siksik ito sa mga pahiwatig upang
makita ay maramdaman ang kahulugan. Ang mahusay na tulang inilulan sa pormang
tanaga, kung gayon, ay matipid sa pananalita ngunit mayaman sa diwa
IX. REAKSYON/KOMENTO
Ang tulang lilik at pluma ay isang napakaikling tula ngunit may
pagkakumplikado ang talinghaga sapagkat pinaghambing niya ang dalawang
magkaibang bagay, na sa dakong huli ay lumitaw na magkahawig pala. Ayon nga
sa isang kritiko, napakaorihinal at napakaangkop ng naturang pagtatambal.