Creativity in Marathi

3/24/2019 सजनशीलता - िविकपीिडया
इतर वापरासाठी, सजनशीलता (िनःसंिद ीकरण) पहा .
सजनशीलता ही एक अशी घटना आहे िजथे काहीतरी नवीन आिण कोण ाही कारचे मू वान बनते. तयार
केलेला आयटम कदािचत अिवभा (जसे की एक क ना , एक वै ािनक िस ां त , वा रचना िकंवा मजा ) िकंवा
भौितक व ू (जसे की एक शोध , सािह क काय िकंवा िच कला ) अंतभूत असू शकते .
सजनशीलतेमधील िव ापूण ची ही बयाचशा शाखां म े, ामु ाने मनोिव ान , वसाय अ ास आिण

सं ाना क िव ान , परं तु िश ण , तं ान , अिभयां ि की , त ान (िवशेषत: िव ानाचे त ान ), धमशा ,
समाजशा , भाषािव ान आिण अथशा या िवषयां वर संबंिधत आहे त. सजनशीलता आिण सामा बु म ा,
म कार, मानिसक आिण ूरोलॉिजकल ि या, मानिसक आरो िकंवा कृि म बु म ा यां ा दर ान
; िश ण आिण िश ण दे ऊन िनिमती मता वाढिव ाची मता; रा ीय आिथक बेिनिफटसाठी सजनशीलता
वाढिवणे आिण सृजनशीलते ा साधनां चा उपयोग िशकवणे आिण िशक ा ा भावीतेम े सुधारणा करणे.
एिटमोलॉजी
इं जी श रचना कतेतील ले ेम हे लॅिटन श ो "टू सोज़ , मेक" कडून आले आहे : ाचे ु य
दे खील लॅिटनपासून आले आहे . "तयार" हा श 14 ा शतका ा सु वातीस चौरसम े, िद िनिमती
दशिव ासाठी [1]
( पारसन ा कथा [2]
म े इं िगत कर ासाठी) िदसू लागला. तथािप, मानवी िनिमतीचे काय
णून ाचा आधुिनक अथ आ ानानंतर येईपयत िदसू शकला नाही. [1]
ा ा
सजनशीलतेत वै ािनक संशोधना ा सारां शानुसार, मायकल मॅमफोड यां नी असे सुचिवले: "गे ा दशकभरात,
आ ी असा एक सामा करार केला आहे की िनिमती मतेम े उप ास, उपयु उ ादनां चे उ ादन समािव
आहे " (ममफोड, 2003, पृ. 110), [3] िकंवा, रॉबट नबग ाश ां त, "मूळ आिण उपयु काहीतरी" िनिमती. [4]
लेखकां नी सामा प रभाषां ा पलीकडे ां ा ा ेत नाटकीय प तीने वेगळे केले आहे : पीटर मेसबगरने
असे मानले आहे की सुमारे शंभर न अिधक वेगवेग ा िव ेषणे सािह ात आढळतात. [5] एक उदाहरण णून,
डॉ. ई. पॉल तोर यां नी िदलेली एक प रभाषा "ते सम ा, कमतरता, ानातील अंतर, गहाळ घटक, असहा पणा
इ ादींशी संवेदनशील हो ाची ि या" णून वणन करते; अडचण ओळखणे; शोध घेणे उपाय, अनुमान करणे
िकंवा कमतरतां ब लची क ना तयार करणे: या प रचयां चे परी ण करणे आिण ां चे पुनरचना करणे आिण
संभा त: सुधा रत करणे आिण पु ा तपासणे आिण प रणाम प सं ेषण करणे. " [6]
सवसाधारणपणे ि एिट टी सामा पणे नवक ना पासून ओळखली जाते, जेथे तणाव अंमलबजावणीवर आहे .
उदाहरणाथ, टे रेसा अमाबाईल आिण ॅट (2016) सजनशील क नां चे काया यन णून उप ास आिण उपयु
क ना आिण नवक ना िनिमती ा पाने िनिमती मता प रभािषत करतात [7] , तर ओईसीडी आिण यूरो ॅ ट
यां नी टले आहे की "नविनिमती नवीन क ना िकंवा शोधापे ा अिधक आहे . नवनवीन कायास काया त करणे
आव क आहे , एकतर सि य वापराम े ठे वले जाणे िकंवा इतर प , सं था, ी िकंवा संघटनां ारे
वापर ासाठी उपल क न दे णे. " [8]
https://translate.google.co.in/translate?hl=mr&sl=en&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Creativity&prev=search 1/46
गुणधम
सजनशीलतेची िस ां त (िवशेषत: इतर लोक इतरां पे ा अिधक सजनशील का आहे त याचा तपास) वेगवेग ा पैलूंवर
कि त आहे . बंधा क घटक सामा तः "चार Ps" णून ओळखले जातात - ि या, उ ादन, ी आिण थान
( मेल रोड् सनुसार ). [9] ि येवरील ल कि त सं ाना क ि कोनां म े दशिवले जाते जे िवचार प ती आिण
ि एिट िवचारां ा तं ां चे वणन कर ाचा य करतात. अिभसरण िवचारां ा (जसे िक िग फोड ) ऐवजी
ि एिट ि ये ा (जसे की वॉलस ) े िजंगचे वणन करणा या िस ां तां ऐवजी िस ां त वेग ा प तीने
चालिव ाचे िस ां त ामु ाने सजनशील ि येचे िस ां त आहे त. सजनशील उ ादनावर ल कि त करणे ही
सजनशीलता (मनोिमतीय, खाली पहा) आिण यश ी मेम णून तयार केले ा सजनशील क नां म े
मोज ासाठी य ां म े िदसून येते. [10] रचना कतेसाठी मनोिव ान ीकोनातून िदसून येते की ात अिधक
उ ादन कर ाची मता दे खील आहे . [11] सजनशील ी ा िनसगावर ल कि त करणे अिधक सामा
बौ क सवयी, जसे की खुलेपणा, िवचारां ची पातळी, ाय ता, कौश , अ ेषक वागणूक इ. जागेवर ल कि त
करणे ा प र थतीत िनिमती मता वाढते, जसे की ाय ता, ोतां चा वेश आिण ारपालां चे प. ि एिटव
जीवनशैलींचे वणन नॉनकॉ ॉिमग ची आिण आचरण तसेच लविचकता यां नी केले आहे . [11]
संक नाचा इितहास
मु लेख: िनिमती मते ा संक नाचा इितहास
ेटोसार ा ीक त ानी
सजनशीलतेची संक ना
नाकारली, कला शोध ाचा एक
कार णून पाह ास ाधा
दे त. रप कम े िवचारले,
"आ ी िच कारां चे णू, की तो
काहीतरी बनिवतो?", ेटो
उ र दे तो, "न ीच नाही, तो
फ अनुकरण करतो ." [12]
ाचीन े
ाचीन ीसमधील िवचारवंतां सह ाचीन सं ृ ती, [12] ाचीन चीन , आिण ाचीन भारत , [13] म े सजनशीलतेची
संक ना न ती, कला शोध ा ा पा ा पात पाहत होती आिण िनिमतीिशवाय न ती. " ीक " ("
बनिवणे ") अिभ ीिशवाय " ीक " िकंवा "िनमाते" ा संबंधात ाचीन ीकां कडे कोणतेही श न ते जे केवळ
poiesis (किवता) आिण poets (कवी, िकंवा "िनमाता") वर लागू होते. कोण ते केले. ॅटो कला िनिमती ा पात
िव ास करत नाही. रप कम े िवचारले, [14] "आ ी िच कारां चे णू, की तो काहीतरी बनवते?", तो उ र दे तो,
"न ीच नाही, तो फ अनुकरण करतो ." [12]
सामा तः असा यु वाद कर ात आला आहे की "सजनशीलता" ा संक नेने ई राकडून ेरणा घेऊन ,
पा ा सं ृ तीत िनिमती केली. [1] इितहासकार डॅ िनयल जे. बोर न यां ा मते, "िनिमती मते ा सु वाती ा
पाि मा संक नेने उ ीम े िदले ा िनिमती ा बायबलसंबंधी कथा हो ा ." [15]
तथािप, आधुिनक अथाने ही
िनिमती मता नाही, जी पुन ान होईपयत उ वली नाही. जुिडया-ि न परं परे त, िनिमती मता ही दे वाचे एकमेव
ां त होते; मानवां ना दे वा ा कायाची अिभ ी वगळता काहीतरी नवीन तयार कर ाची मता समजली जात
न ती. [16] ीक सं ृ तीत ईसाई धमा माणे एक संक ना अ ात होती, उदाहरणाथ, मुसे यां ना दे वाकडून
म थ ेरणा णून पािहले जात असे. [17] रोमन आिण ीकां नी बा िकंवा दै वीशी संल असले ा बा
सजनशील " िडमन " ( ीक) िकंवा " ुिनयस " (लॅिटन) ा संक नेची क ना केली. तथािप, यापैकी कोणतेही
रचना कते ा आधुिनक संक नासारखेच नाहीत आिण पुन ान होईपयत ीला सृजन कर ाचे
कारण णून पािहले जात नाही. [18] पुन ान काळातच िनिमती मता थम पािहली गेली, ती दै वीय नसून " महान
पु ष " ा मतेव न आली. [18]
ान आिण
नंतर
शोधा ा बाजूने सजनशीलतेचा नकार आिण वैय क िनिमती दै वी दै वयोगाचा एक अिव ार होता की पुन ान
होईपयत आिण नंतर दे खील कदािचत पि मेवर वच गाजवेल. [16] िनिमती मते ा आधुिनक संक नेचे
पुन ान पुन ानाने सु होते, जे ा िनिमतीला ा मतेपासून उ व ासारखे समजले जात असे, आिण
दे व नाही. हे ा काळातील अ ग बौ क चळवळीला ेय र मानले जाईल, ाने मानवतेचे नामकरण केले,
ाने जगावर ती मानवी ि कोना क ीकोन िवकिसत केला आिण बु ीचे आिण ीचे यश िमळव ाचे
मू ठरिवले. [1 9] या त ानातून पुन ान (िकंवा पोिलमाथ) मनु िनमाण झाला, जो मानवजाती ा
ा ापकां ना ान आिण िनिमतीसह सतत संपकात रहाते. [20] िलओनाड दा िवंची हे सवात सु िस आिण अ ंत
प र ृ त उदाहरणां पैकी एक आहे .
तथािप, ही िश हळू हळू होती आिण आ ान पयत लगेच होत नाही. [18] 18 ा शतकातील आिण युग
ऑफ एनलाइ ट ारे , क ने ा संक नेशी संबंिधत रचना कतेचा उ ेख (िवशेषत: सौंदयाम े ), अिधक
वारं वार झाला. [21]
थॉमस हॉ ा िलखाणात, क नार मानवी सं ेचा एक मह ाचा घटक बनला; [1] िविलयमन
डफ क नाश ीची गुणव ा णून ितभा ओळख ासाठी थमच होते, ितभा (उ ादक, परं तु नवीन ाउं ड
ेिकंग) आिण अलौिकक बु म ा दर ान वेगळे केले जाणे टाईिपंग. [17]
अ ासाचा थेट आिण तं िवषय णून, 1 9 ा शतकापयत िनिमती मतेस भावीपणे ल िदले नाही. [17] र ो
आिण अ ट यां नी असा तक िदला की 1 9 ा शतका ा उ राधात डािवनवाद ा आगमनाने े रत झाले ा िभ
फरकां मुळे वाढीव अ ासाचा िवषय णून िनिमती मता गंभीरपणे सु झाली. िवशेषत: ते ा स गॅ न यां ा
कायाचा संदभ घेतात, ां नी ां चे युजेिन क ीकोन बु म े ा वारसदारतेत उ ुकता दशिवली आिण
सजनशीलता णून ितभाचा एक पैलू णून घेतला. [1]
1 9 ा शतका ा उ राधात आिण 20 ा शतका ा सु वातीस, हमन वॉन हे हो ् झ (18 9 6) आिण हे नरी
पॉइ े र (1 9 08) यां नी अ ग गिणत आिण शा ां नी ां ा सजनशील ि येवर ितिबंिबत आिण
सावजिनकपणे चचा केली.
बीसवी ं शतकापासून आज ा िदवसात
पयनायके आिण वॉन हे हो ् जची अंत ी ि एिट ि ये ा सु वाती ा अहवालां म े ॅहम वॉलस [22] आिण
मॅ वटहॅ मर सार ा अ णी िस ां त ां नी बनिवली होती . 1 9 26 साली कािशत झाले ा आट ऑफ थॉट मधील
ां ा कायाम े, वॉलसने सजनशील ि येचे पिहले मॉडे ल सादर केले. वॉलस े ज मॉडे लम े, 5 चरणां सह
ि ये ारे सजनशील अंत ी आिण काशनां चा समजावून सां िगतला जाऊ शकतो:
(i) तयारी (एखा ा सम ेवर ारं िभक काय ामुळे सम ावर ीचे मन कि त होते आिण सम ेचे प रमाण
शोधते)
(ii) उ ायन (िजथे सम ा अ थ मनम े अंतभूत आहे आिण घड ासारखे बा िदसत नाही)
(iii) सूचना (सृजनशील ीला "भावना" िमळते की एक उपाय ा ा मागावर आहे )
(iv) काश िकंवा अंत ी (िजथे ि एिट क ना ा ा अचूक ि येतून सावधिगरीची जाग कता पसरते );
(v) स ापन (जेथे क ना सावधिगरीने स ािपत केली, िव ृत केली गेली आिण नंतर लागू केली गेली).
वॉलस मॉडे लला उप- े ज णून पािह ा गेले ा "सूचना" सह, चार ट ां चा मानला जातो.
वॉलसने ि एिट टीला उ ां ती ि येचा एक वारसा मानला, ामुळे मनु ां ना वेगाने बदलणाया वातावरणात
ु तपणे अनुकूल कर ाची परवानगी िदली. िसमॉनन [23] या पु कात ओ र ऑफ जीिनयस: डािविनयन
पप ्ज ऑन सजनशीलता या पु कात एक अ यावत ीकोन दान करते.
1 9 27 म े अ े ड नॉथ ाईटहे ड यां नी एिडनबग िव ापीठात िगफफोड ा ाने िदले, नंतर ोसेस अँड
रयिलटी णून कािशत केले . [24] ां ा रचना क योजने ा अंितम ेणी णून काम कर ासाठी
"सजनशीलता" हा श तयार के ामुळे ां ना ेय िदले जाते: " ाईटहे ड यां नी ात हा श - आपला श ,
सािह , िव ान आिण कला यां ातील ए चजची ाधा णाली णून िनवडली. एक श जो रे ने इतका
लोकि य झाला, इतका सव ापी झाला की, िजवंत मेमरीम े ाचा शोध लागला आिण सव लोकां ाअ े ड नॉथ
ाईटहे ड यां नी रे ने " ेिपत झाला." [25]
सजनशीलतेचे औपचा रक सायकोमेिटक मोजमाप, ढीवादी मनोवै ािनक सािह ा ा ि कोनातून सामा तः
जेपी िग ोड यां चे 1 9 50 ा अमे रकन अमे रकन सायकोलॉिजकल असोिसएशनशी संबोधले गेले असे मानले
जाते, ाने िवषयाला लोकि य कर ास मदत केली [26] आिण वै ािनक ीकोनकडे ल कि त केले
संक ना क रचना कता. (हे ल ात घेतले पािहजे की, मनश ी ा लंडन ू ल ऑफ ायोलॉजीटीचे
मनोिव ान अ ास 1 9 27 ा सु वाती ा काळात एचएल हर े ्स ा कामाने क नाश ी ा संकाळात गेले
होते, [27] परं तु याचा प रणामही िततकाच भावी न ता.) सां कीय िव ेषण IQ- कारचे बु म ा, ाम े
पूव यापूव अ ात आले होते, मानवी ानाचा एक वेगळे पैलू णून िनिमती मता (मापे माणे) ची ओळख.
िगलफोड ा कायामुळे असे सूिचत केले गेले की IQ ा ेशो रावर, सजनशीलता आिण ािसकल मापन
बु म े दर ानचा संबंध तोडला. [28]
"चार सी" मॉडे ल

जे सी. कॉफमॅन आिण बेगेटो यां नी रचना कतेचे "चार सी" मॉडे ल सादर केले; िमनी-सी ("प रवतना क िश ण"
णजे "अनुभवां चे, कृतींचे आिण अंत ींचे वैय क र ा अथपूण अथ"), थोडे -सी (दररोज सम ा सोडवणे आिण
सजनशील अिभ ी), ो-सी (लोक ावसाियक िकंवा ावसाियक ा ि एिट आहे त अशा लोकां ारे
दिशत केलेले आव कतः िस ) आिण िबग-सी (िदले ा े ाम े िनिमती मता महान मानली जाते). हे मॉडे ल
अ ासाचे मॉडे ल आिण रचना कतेचे िस ां त समायोिजत कर ासाठी उ े िशत होते जे एक आव क घटक
णून स मतेवर आिण सजनशीलते ा सव िच णून ि एिटव डोमेनचे ऐितहािसक पां तरण णून जोर
दे ते. लेखकां नी तक केले की, ींम े सजनशील ि येचे िव ेषण कर ासाठी उपयु े मवक तयार केले
आहे . [2 9]
"िबग सी" आिण "िलटल सी" श ां चा फरक ापकपणे वापरला गेला आहे . रचना कते ा मुख िस ां तां चे
पुनरावलोकन कर ासाठी कोझबेल, बेघेटो आिण रनको लहान-सी / िबग-सी मॉडे लचा वापर करतात. [28] मागारे ट
बोडे न एच-सजनशीलता (ऐितहािसक) आिण पी-सजनशीलता (वैय क) यां ात फरक करतो. [30]
रॉिब न [31] आिण अ◌ॅ ना ा [32]

ने सामा जनतेत, खासक न िश णा ा बाबतीत, सृजनशीलतेवर ल
कि त केले आहे . ा "उ " आिण "छोटी सी" िनिमती मता दर ान समान फरक बनिवते. [32] आिण "उ "
आिण "लोकशाही" िनिमती मतेचा संदभ णून केन रॉिब न यां चे वणन केले. िमहली िस कझटीिमिहली [33] ने
अशा ीं ा ीने िनिमती मता प रभािषत केली आहे ात मह पूण सजनशील, कदािचत डोमेन बदलणारे
योगदान केले गेले आहे त. रचना क उ ादन मतेचे नमुने आिण अंदाजप कां चे नकाशे तयार कर ासाठी
िसमॉनॉनने ात ि एिट ींचे क रयर टॅ जे रीजचे िव ेषण केले आहे . [34]
सजनशील ि येची िस ां त
मनोिव ान आिण ि या क सं ाना क िव ानात िकती सजनशील अ ास आहे ा ारे िनिमती मता येते. या
अ ासा ा िन षाचे ीकरण यामुळे ोत आिण सजनशीलते ा प तींचे संभा ीकरण झाले आहे .
उ ायन
उ ायन हे सजनशील सम ां चे िनराकरण कर ापासून ता ुरते ेक नाही ामुळे अंत ी होऊ शकते. [35]
वालस ा मॉडे लम े "उ ायन" ा संक नेनुसार, अडथळा िकंवा अडचण ये ाचा कालावधी ि एिट सम ेचे
िनराकरण कर ास मदत करते की नाही यावर काही योगा क संशोधन केले गेले आहे . वाड [36] िविवध
क नां ची यादी दे ते जी उ ायन रचना क सम ा-िनराकरण का क शकते याचे ीकरण कर ात आले
आहे आिण काही अनुभवा क पुरावा हा प र मासह सुसंगत आहे की उ ायन रचना क अडचणींना सहा
करते ामुळे िदशाभूल करणा या सुचनां चे "िवसरणे" स म होते. उ ायनाची अनुप थती सम ा सोडिव ा ा
अयो धोरणां वर सम ा सोडवणारा िनराकरण होऊ शकते. [37] हे काय आधी ाक नां वर िववाद करते की
जे ा चेतना मन दु सया कायावर ापलेले असते ते ा सम ा िनमाण कर ाचा उपाय गूढ मन से गूढपणे उ वतो.
[38]
या आधी ा प रक नाची रचना ि एट् सजे े िमहाली ा ि एिट ि ये ा पाच ट ाम े कर ात आली
आहे ाम े तुमची बेशु ता संपेल ा वेळी उ ायन वणन करते. हे आम ा चेतनािवना अि तीय कने नसाठी
सम ा सोडिव ा ा लॉिजकल ऑडर कर ाचा य कर ाची परवानगी दे ते. [3 9]
अिभसरण आिण िविच िवचार
जेपी िग ोड [40] यां नी अिभसरण आिण िवप रत उ ादन (सामा त: पुननािमत अिभसरण आिण िवलग िवचार )
यां ातील फरक काढला. क जट िवचारां म े एका सम ेचे एकल, यो िनराकरण कर ाचे उ ी आहे , तर
िविच िवचारां म े एका सेट सम े ा एकािधक उ रां ा सृजनशील िनिमतीचा समावेश असतो. िविच िवचारां ना
कधीकधी मनोिव ान सािह ातील सजनशीलतेसाठी समानाथ णून वापरली जाते. इतर संशोधकां नी कधीकधी
श लविचक िवचार िकंवा व बु म ेचा वापर केला आहे , जे ां ितकारक (परं तु समानाथ नाही) समान आहे त.
ि एिट कॉि शन प ती
1 99 2 म े िफ े इट अल. "जीिन ोर" मॉडे लचा ाव आहे , ाम े िनिमती मते दोन ट ात घडतात: एक
जनरे िट ट ा, िजथे एक ी ीिवनिट स ट ा जाणाया मानिसक ित पणां ची रचना करते आिण
एक अ ेषण ट ा िजथे ा रचनां चा रचना क क नां सह उपयोग केला जातो. काही पुरावे दशिवते की जे ा
लोक नवीन क ना िवकिसत कर ासाठी ां ची क ना वापरतात ते ा ाक नां चा अ ातील े ा आिण
संक नां ा गुणधमा ारे अंदाजप कां म े मो ा माणावर रचना केली जाते. [41] वेसबग [42 ] ा मतानुसार, ा
िनिमती मतेम े केवळ सामा सं ाना क ि यां चा असामा प रणाम आढळतो.
ीकरण-लागू संवाद (EII) िस ांत
ह ी आिण सन [43] यांनी अलीकडे च सम ेचे िनराकरण कर ासाठी िनिमती मता समजून घे ासाठी एक
एकीकृत े मवक ािवत केले, णजे रचना कते ा ीकरणा क-इं पली इं टरए न (ईआयआय)
िस ां त. या नवीन िस ां ताने संबंिधत घटनां ा अिधक एकसंध ीकरणाची (काही भागां म े उ ायन आिण
अंत ी ा िव मान िस ां तां ची पुनरावृ ी क न / समाकिलत क न) एक य केला आहे .
ईआयआय िस ां त ामु ाने पाच मूलभूत त ां वर अवलंबून आहे :
1. आिण िनपुण ान दर ान फरक आिण फरक;
2. बयाच कायाम े अंतभूत आिण सु ि यां चा एकि त समावेश;
3. सु आिण िनपुण ानां चे अनाव क ितिनिध ;
4. आिण िन ि ये ा प रणामां चे एक ीकरण;
5. पुनरावृ ी (आिण संभा त: िबडरे नल) ि या.
िस ां तां चे संगणकीय अंमलबजावणी े रयन सं ाना क आिकटे र ा आधारावर िवकिसत कर ात आले होते
आिण संबंिधत मानवी डे टा अनुकरण कर ासाठी वापरले जात असे. हे काय उ ायन, अंत ी आिण इतर संबंिधत
घटनां ा समावेशासह रचना कते ा ि या-आधा रत िस ां तां ा िवकासात ारं िभक पाऊल ुत करते.
संक ना क िम ण
मु लेख: संक ना क िम ण
िनिमती ा काय ाम े , आथर कोए र यां नी िबझोिसएशनची संक ना सादर केली - संदभा ा दोन िभ िभ
े मां ा छे दनिबंदूमुळे िनिमती मता उ वली. [44] ही क ना नंतर संक ना क िम ण म े िवकिसत केली
गेली. 1 99 0 ा दशकात, सं ाना क िव ान, पक , आिण संरचना मॅिपंगशी िनगडीत सं ाना क िव ानातील
िविवध ि कोण एकि त केले गेले आहे त, आिण िव ान, कला आिण िवनोद िनिमतीमधील रचना कते ा
अ ासासाठी एक नवीन समाकिलत ीकोन लेबल संक ना क िम ण अंतगत उदयास आले आहे .
माननीय िस ांत
मनोिव ानी िलआएन गॅबोरा यां नी ामु ाने िवकिसत केलेले माननीय िस ां त, असे मानते की िनिमती मता
जगा ा ात यं- संयोिजत , त: ची जुळवणारी भाव अस ामुळे उ वते. सजनशील ि या ही अशी एक
प त आहे जी वैय क र ा समाकिलत केले ा जागितक ाकडे (आिण पुनसचियत) करते. माननीय िस ां त
केवळ बा ा मान ि एिट प रणामां वरच न े तर ि एिट ि ये ारे जागितक ा अंतभूत
असले ा आं त रक सं ाना क पुनगठन आिण दु ीवर जोर दे ते. जे ा रचना क मागणीची कायवाही समोर येते
ते ा काय आिण संक ने ा संक नेम े पर र संवाद होतो. कायप तीची संक ना जगा ा ि कोनातून
पर रसंवादां ारे बदलते आिण काय े ा ारे पर रसंवादा ारे जागितक ी बदलते. हे काय पूण होईपयत
पुनरावृ ी होत नाही, ावेळेस काय फ वेग ा प तीने काय केले जात नाही, परं तु जागितक ा थोड ात
िकंवा मो ा माणावर पां त रत झाले आहे कारण ते जगा ा नैसिगक वृ ीचे िनराकरण कर ाचा य
करतात आिण ाम े अंतगत सुसंगतता शोध ाचा य करतात. घटक, ते क ना, ीकोन िकंवा ान िबट् स
असले तरीही.
होिनंग ोरीची एक मुख वैिश संभा तेची क ना आहे . [45] मानवा ा िस ां ताम े असे टले आहे की
सजनशील िवचार पूविनधा रत संभा तेने शोधत आिण या क र ा 'बदलणे' क न नाही तर मेमरीम े
अनुभवां ाए ोिडं गम े भाग घेतले ा िवतरीत ूरल सेल अस ीजम े ओ रलॅप झा ामुळे अ ात
असले ा संघटनां वर िच काढणे. ि एिट ि ये ारे िमडवेने वतमान काय आिण मागील अनुभवां म े संघटना
बनिव ा असतील, परं तु मागील अनुभवातील कोण ा पैलू स ा ा कामाशी संबंिधत आहे त याब ल अ ाप
मतभेद केले नाहीत. अशा कारे रचना क क ना 'अध-बेकड' वाटू शकते. ा वेळी ते संभा थतीत अस ाचे
सां िगतले जाऊ शकते कारण ते वा िवक कसे बनवेल ते अंतगत िकंवा बा र ा ु केले ा संदभावर
अवलंबून असते.
सजनशीलते ा इतर िस ां तां ारे हाताळ ा जाणाया काही घटनां चा अ ास कर ाक रता मानदं ड िस ां त
आयोिजत केले जाते, उदाहरणाथ, एका िनमाणा क शैलीत िकंवा वेग ा सजनशील आऊटलेट्सम े असले तरी,
ओळख ायो शैली िकंवा ' ॉइस' दिशत कर ासाठी अ ासा ारे िकती वेगळे काय केले जाते.
रचना कते ा िस ां तां नी हे भाकीत केले जात नाही की संधी ि या िकंवा कौश गोळा करणे यावर जोर िदला
जातो, परं तु हे िस करणारे िस ां त िस क न अंदाज केले जाते, ानुसार वैय क शैली िनमा ा ा अि तीय
संरिचत जगा ा ि कोनास ितिबंिबत करते. आणखी एक उदाहरण णजे िनिमती मतेसाठी पयावरणीय
उ ेजनाम े. ि एिट टी सामा पणे आ - यकरणास अनुकूल असले ा, समथक, पोषक, िव ासाह
वातावरणा ारे ो ािहत केले जाते. तथािप, संशोधनाने दशिवले आहे की सजनशीलता दे खील बालपणा ा
सम ेशी दे खील संबंिधत आहे , ामुळे स ान वाढू शकेल.
दररोज क नाशील िवचार
दररोज िवचारानुसार, लोक जे ा "केवळ ... तर" िवचार करतात ते ा ां ना सहजतेने पयायी क ना दे तात. [46]
ां ा ितकूल िवचारां ना दररोज सजनशील ि येचे उदाहरण णून पािहले जाते. [47] असा ाव मां ड ात
आला आहे की वा िवकते ा उलटप ी पयायां ची िनिमती समान सं ाना क ि यां वर तकसंगत िवचारां वर
अवलंबून असते. [48]
वैय क सजनशील मतां चे मू ां कन करणे
सजनशीलता िवभाग
बु म ा िवभाग (आय ू) माणेच एक िनिमती मता िवभाग िवकिसत झाला होता. ते पुढे ि या क न िभ
िवचारां ा परी ां चे प रणाम (खाली पहा) ा प रणामां चा वापर करते. हे ां ना अिधक ितसाद दे ते जे
ितसादां म े इतर क नां पासून मूलभूतपणे िभ असतात. [4 9]
सायकोमेिटक ीकोन
जेपी िग ोड यां चे गट, [40] ाने रचना कते ा आधुिनक सायकोमेिटक अ ासाची पावले उचलली , 1 9 67
म े सजनशीलता मोज ासाठी अनेक चाच ा तयार के ा.
ॉट िशषक, जेथे सहभागींना एक कथा सां िगतली जाते आिण मूळ शीषके िलिह ास सां िगतले जाते.
ु त ितसाद असामा तेसाठी एक श -संघटना चाचणी आहे .
आकृती संक ना, िजथे सहभागींना व ू आिण ींची साधी रे खािच े िदली गेली आिण दोन िकंवा अिधक
रे खािच ां ारे समान गुणधम िकंवा वैिश े शोध ासाठी िवचारले गेले; हे असामा तेसाठी धावले.
अतुलनीय वापरास ईंट सार ा सामा दै नंिदन व ूंसाठी असामा वापर आढळतो.
रमोट असोिसएशन, िजथे सहभागींना दोन िदले ाश ां मधील श शोध ास सां िगतले जाते (उदा. हँ ड
_____ कॉल)
दू र थ प रणाम, जेथे सहभागीां ना अनपेि त घटनां ा प रणामां ची यादी तयार कर ास सां िगतले जाते (उदा.
गु ाकषणाची हानी)
िगलफोड ा कामावर िब ं ग, टॉरा [50]

ने 1 9 66 म े ि एिटव िथंिकंग ा टॉरा टे स िवकिसत केले. [51]
ां नी िविच िवचार आिण इतर सम ा सोडिव ा ा कौश ां चे सोपे परी ण केले, जे यावर आधारीत होते:
लविचकता - उ ेजना ा ितसादात ु केले ा अथपूण, अथपूण आिण संबंिधत क नां ची एकूण सं ा.
मौिलकता - चाचणी िवषयां मधील ितसादां ची सां कीय दु िमळता.
सहयोग - ितसादां म े तपशीलां ची सं ा.
अशा चाच ा, ां ना कधीकधी िड जट िथंिकं ग (डीटी) चाच ा णतात ां ना समथन दे ात आले [52]
आिण
टीका केली गेली. [53]
अथपूण ि कोन वाप न वेग ा िवचारां ा चाचणी ा यंचिलत ोअ रं गम े मह पूण गती केली गेली
आहे . मानवी रॅ टर ा तुलनेत, एनएलपी तं मौिलकपणा ा माणात िव ासाह आिण वैध अस ाचे दशिवले गेले.
[54] [55] अहवाल िदले ा संगणक ो ाम मानवी मवारां ना अनु मे 0.60 आिण 0.72 सहसंबंध ा कर ास
स म होते.
सामािजक-वैय क उपायां सह मह पूण पर रसंबंध उ करणाया मौिलकपणा ोअरची रचना कर ासाठी

अथपूण नेटवक दे खील वापरले गेले. [56]
नुकतीच, जे सी. कॉफमॅन आिण माक ए. रं को यां ा नेतृ ाखाली
संशोधकां चे एनएसएफ-फंडे ड [57] कायसंघ, सजनशीलता संशोधन, नैसिगक भाषा ि या, संगणकीय भाषाशा
आिण संयु मािहती तयार कर ासाठी सां कीय डे टा िव ेषण संगणकीय यंचिलत चाचणीसाठी े लेबल
िस म ( ाकआयटी ि एिट टी इं डे टे ं ग िस म). या णालीने डीटी चाचणीचे यंचिलत ोअ रं ग स म
केले आहे जे िव ासाह, उ ी आिण े लेबल आहे , अशा कारे डीटी परी णातील बयाच करणां ना संबोिधत केले
गेले आहे आिण ते नोंदिवले गेले आहे . [53] प रणामी संगणक णाली मानव ेडसकडे 0.73 ा सहसंबंध सा
कर ास स म होती. [5 9]
सामािजक- म ीकोन
काही संशोधकां नी सजनशीलते ा मापापयत सामािजक- म ीकोन घेतला आहे . या अ ासात, िनणय
ातं , आ िव ास, गुंतागुंतीचे आकषण, सौंदयाचे अिभमुखता आिण जोखीम घे ाचे आकषण यासार ा
म गुणां चा वापर ीं ा सजनशीलते ा उपाया णून केला जातो. [26] ेगरी फे यां नी केले ा मेटा-
िव ेषणाने असे दशिवले आहे की सजनशील लोक "नवीन अनुभवां साठी, कमी परं परागत आिण कमी ामािणक,
अिधक आ िव ास, त: ची ीकृती, े रत, मह ाकां ी, भावी, ितकूल आिण आ ेपाह आहे त. "
उघडकीसपणा, ामािणकपणा, आ - ीकारा, श ु , आिण आवेगकता यां सार ा गुणधमाचे सवात भावी
प रणाम होते. [60] म ा ा िबग पाच मॉडे ल ा मां डणीत काही सुसंगत गुण उदयास आले आहे त. [61]
अनुभवा ा मु तेस रचना कते ा वेगवेग ा मू ां कनां ा संपूण हो शी सतत संबंिधत अस ाचे दशिवले
गेले आहे . [62]
इतर मो ा पाच वैिश ां म े संशोधनाने सजनशीलते ा िविवध डोमेनमधील सू फरक दशिवला
आहे . गैर-कलाकारां ा तुलनेत कलाकाराला उ पातळीचे अनुभव आिण ामािणकपणाचे र कमी करावे
लागतात, तर वै ािनकां ना गैर-वै ािनकां ा तुलनेत बिह ारा ा आ िव ास- भु घटकां म े अनुभवा क,
ामािणक आिण उ दजाचे खुलेपण असते. [60]
यं-अहवाल ावली
एक पयायी जीवना क प ती आहे त. या प तींनी माणा क वैिश ां चा वापर केला आहे जसे की काशनां ची
सं ा, पेटंट िकंवा कामाचे दशन. ही प त मूळतः अ ंत सजनशील म ां साठी िवकिसत केली गेली असली
तरी, आजही यं-अहवाल ावली णून उपल आहे , वारं वार, कमी िवल ण सजनशील वतन जसे की लघु
कथा िलिहणे िकंवा त: ची पाककृती तयार करणे यासह दे खील उपल आहे . उदाहरणाथ, ि एिटव अचीवमट
ावली , एक -अहवाल चाचणी जो 10 डोमेनम े सजनशील उपल तेची मोजमाप करते, 2005 म े वणन
कर ात आली आिण रचना कते ा इतर उपायां ा तुलनेत आिण सजनशील आउटपुटचे तं मू ां कन
कर ासाठी िव ासाह आिण वैध अस ाचे दशिवले गेले. [63] इं जी मूळिशवाय, ते िचनी, [64] च, [65] आिण
जमन-भाषी [66] आवृ ीम े दे खील वापरले जात असे. ही सवात आ िव ेषणाची ावली आहे जी बयाचदा
संशोधनां म े वापरली जाते. [64]
सजनशीलता आिण बु म ा
1 9 00 ा दशकापासून गेटझ आिण जॅ नपासून [67] बॅरॉन , [68] वॅलाच आिण कोगॅन, [6 9] आिण िगलफोड
[70]
- कि त असले ा भावशाली अ ासा ाअ ासातून सजनशीलता आिण बु म ा यां ातील संभा संबंध
चीपूण आहे त. केवळ सजनशीलतेवर न े तर बु म ेवरही. हा संयु फोकस संबंधां ा सै ां ितक आिण
ावहा रक मह वर काश टाकतो: संशोधकां ना फ तंतोतंत संबंिधत नस ासच आिण कसे आिण कसे रस
असते हे शोधत असतात. [71]
ां ाशी संबंिधत तीन मु िस ां तां सह, ां ा संबंधां साठी पु ळ िस ां त आहे त:
ेशो ोरी - बु म ा ही एक आव क परं तु रचना कतेसाठी पुरेशी अट नाही. आय ू ~ 120 पयत

रचना कता आिण बु म ा दर ान एक म म सकारा क संबंध आहे . [68] [70]
सिटिफकेशन ोरी - सजनशीलता आं त रक र ा बु म ेशी संबंिधत नाही. ाऐवजी, िविश पातळीवर िश ण

/ काय िमळिव ासाठी ीला आव क रावरील बु म ेची पूतता करणे आव क आहे जे नंतर
ि एिट बन ाची संधी दे ते. सजनशीलतेचे दशन बु म े ारे िनयंि त केले जाते. [72]
ह ेप िस ां त - अ ंत उ बु म ा सजनशील मता ह ेप क शकते. [73]
नबग आिण ओहारा [74] ने िनिमती मता आिण बु म े ा दर ान 5 संभा संबंधां ची मां डणी ािवत केली:
1. सजनशीलता ही बु म ाची उपसंच आहे
2. बु म ा िनिमती मतेचा एक उपसंचालक आहे
3. सजनशीलता आिण बु म ा रचनां वर आ ािदत आहे त
4. सजनशीलता आिण बु म ा समान रचनाचा एक भाग आहे त (संयोग सेट)
5. सजनशीलता आिण बु म ा वेगळी रचना आहे त (िववादा द संच)
बु म ा ा उपसंचालक णून सजनशीलता
बयाच संशोधकां म े सजनशीलतेचा एक मु घटक णून िनिमती मता, एकतर पणे िकंवा िनःसंकोचपणे
समािव असते.
बु म ा उपसंचालक णून रचना कता समावेश िस ांतांची उदाहरणे
गाडनरची ब िवध बु म ा िस ां त (एमआयटी) [75] - एमआयटी ा उपसंचालक णून िनिमती मता अंतभूत
आहे . हे दिशत कर ासाठी, गाडनरने वेगवेग ा िस िनमा ां चे उदाहरण िदले, ापैकी ेक ां ा
कार ा बु म ा उदा. िपकासो ( थािनक बु म ा) म े िभ होता; ायड (इं टॅ पसनल); आइं ीन (तािकक-
गिणतीय); आिण गां धी (वैय क).
नबगची यश ी बु म ाची ोरी [73] [74] [76] ( बु म ा ा टायिकक ोरीम े पहा) िनिमती मता मु
घटक णून समािव आहे आिण ात 3 उप-िस ां त: घटक (िव ेषणा क), संदभ ( ावहा रक) आिण
अनुभवा क (ि एिट ) . अनुभवी उप-िस ां त - नवीन आिण उप ास सम ां चे िनराकरण कर ासाठी पूव-
िव मान ान आिण कौश े वापर ाची मता - थेट रचना कतेशी संबंिधत आहे .
कॅटे ल-हॉन-कॅरोल िस ां तात सजनशीलतेचा उपसंचालक णून िनिमती मता समािव आहे . िवशेषत :,
दीघकालीन ोरे ज आिण पुन ा ी ( र) ा ॉड ुप घटकां शी संब आहे . सजनशीलतेशी संबंिधत र
संकीण मतां म े: [77] वैचा रक वाह, संब वाह आिण मौिलकता / िनिमती मता समािव आहे . िस या
इट अल. [78]
िभ िवचार आिण मौ खक वाह चाचणी दर ान ा संबंधां चे परी ण कर ासाठी एक अ ास
आयोिजत केला, आिण वेग ा िवचारां म े वेग आिण मौिलकता दो ी ापक पातळीवर र फॅ र ारे
ल णीय र ा भािवत झाले. माट डे ल [7 9] ने सीएचसी- ोरीचा अथ लावला की ा ींनी सजनशील
असले ा ी ां ा ि ये ा वेगाने िनवडक आहे त असे जाहीर केले आहे . ि एिट ि येत, सु वाती ा
काळात मो ा माणात मािहती अिधक हळू हळू ि या केली जाते, आिण जे ा ीस सम ेची जाणीव होऊ
लागते ते ा ि या वेग वाढते.
बु म े ा दु हेरी ि या िस ां त [80] म े
बु म ेचे दोन-घटक / कार मॉडे ल आहे . कार 1 ही एक जाग क
ि या आहे आिण ल िनदिशत िवचारां िवषयी िचंता करते जी जी ारे केली जाते. टाईप 2 ही बेशु
ि या आहे आिण तःची बंधा क िचंतेची िचंता करते, ाम े िद वाहाची आिण अंतभूत िशक ाची
मता असते. कॉफमॅनचा असा यु वाद आहे की संयोजनात टाइप 1 आिण टाइप 2 ि या एकि तपणे
कायरत असतात. ेक कार ा ि एिट ि येचा वापर वेगवेग ा अंशां साठी केला जाऊ शकतो.
सजनशीलते ा उपसंचालक णून बु म ा
या संबंधीत मॉडे लम े, सजनशीलते ा िवकासाम े बु म ा एक मह ाचा घटक आहे .
सजनशीलतेचे िस ांत ाम े बु म ा समाजा ा स सेटचा समावेश आहे
नबग आिण लुबाटचे गुंतवणूक िस ां त. [81] [82] ॉक माकटचे पक वाप न, ते दशिवतात की सजनशील
िवचारवंत चां ग ा गुंतवणूकदारां सारखे आहे त - ते कमी िवकत घेतात आिण उ ( ां ाक नां म े) िव ी
करतात. कमी / कमी िकंमती ा ॉक माणेच, सजनशील ी अन क ना उ करतात जी सु वातीला
इतर लोकां ारे नाकारली जातात. सजनशील ीला ढतेने आिण िवचारां ा इतर मू ां चे मन वळवणे
आव क आहे . इतरां ची खा ी पटवून, आिण अशा कारे क नां चे मू वाढिवताना, सजनशील ी इतर
लोकां सह िवचार सोडून 'उ िव ी करते' आिण दु सया क ना तयार कर ावर चालते. या िस ां तानुसार, सहा
िविश , परं तु संबंिधत घटक यश ी सजनशीलतेम े योगदान दे तात: बु म ा, ान, िवचार शैली, म ,
ेरणा आिण पयावरण. बु म ाफ सहा घटकां पैकी एक आहे जे केवळ एकतर िकंवा इतर पाच घटकां ा
बरोबरीने असू शकतात,सजनशील िवचार िनमाण करा.
अमेिबलचे ि एिट टी मॉडे ल ऑफ ि एिट टी. [83] [84] या मॉडे लम े, सजनशीलतेसाठी आव क 3 आत-
वैय क घटक आहे त - डोमेन-संबंिधत कौश े, सजनशीलता-संबंिधत ि या आिण काय ेरणा - आिण
ीचे बा घटक 1: ां ा आसपासचे सामािजक वातावरण. सजनशीलता सव घटकां चे संगम आव क
आहे . उ िनिमती मता जे ा एक ी असेल ते ा प रणाम होईल: अंत ीने े रत, उ पातळीवरील
डोमेन-संबंिधत कौश दो ी असणे आिण सृजन म िवचारां म े उ कौश असणे आिण ते अ ंत
सजनशील वातावरणात कायरत आहे .
मनोरं जन पाक सै ां ितक मॉडे ल. [85] या 4-चरण िस ां तां म े, डोमेन-िविश आिण सामा िवचार दो ी
रचना कते ा मॉडे लम े एकि त केले गेले आहे त. संशोधकां नी मनोरं जन क ा ा पकाचा वापर
दशिव ासाठी केला आहे की या ेक रचना क पातळीम े, बु म ा ही मह ाची भूिमका बजावते:
मनोरं जन पाकम े वेश करणे ारं िभक आव कता आहे (उदा. पाक जाणे वेळ / वाहतूक). आरं िभक
आव कता (बु मानता सार ा) आव क आहे , परं तु िनिमती मतेसाठी पुरेसे नाही. ते
सजनशीलतेसाठी अिधक आव क आहे त आिण जर एखा ा ीस ारं िभक आव कता (बु म ा) ची
मूळ पातळी नसेल तर ती रचना क िवचार / वतन उ कर ास स म होणार नाही.
दु सरे णजे उपमहा ीप - सामा िवषयशा ीय े े - िविश तेत वाढतात. कोण ा कार ा मनोरं जन
पाकला भेट ावे (जसे की ाणीसं हालय िकंवा पा ाचे उ ान) िनवड ासारखेच, ही े े अशा े ाशी
संबंिधत आहे त ात एखादी ी सजनशील (उदा. किवता) असू शकते.
ितसरे , िविश डोमेन आहे त. पाकचे कार िनवड ानंतर उदा. वॉटरपाक ला भेट ा, ानंतर आप ाला
कोण ा िविश पाकवर जायचे आहे ते िनवडावे लागेल. किवता डोमेनम े, बयाच वेगवेग ा कार आहे त
(उदा. िवनामू ोक, राइड् स, सॉनेट, इ ादी) जे िनवडणे आव क आहे .
शेवटी, माय ो डोमेन आहे त. ही िविश कारणे आहे त जी ेक डोमेनम े राहतात उदा. मु प
किवता / वैय क सवारीमधील वैय क रे षा वॉटरपाकवर.
सजनशीलता आिण बु म ा अ ाप िभ पाचे आ ादन णून
हे संभा संबंध रचना कता आिण बु म ेला िभ मानतात, परं तु रचना तयार करतात.
ि एिट टी आिण इं टेिलजसम े अ ाप िभ रचनांवर अंतभूत करते
रे झुलीची भेटव ूंची ी- रं ग क ना. [86] या संक नेत, औपचा रक बौ क मता, सजनशीलता आिण काय
वचनब तेचे वरील ओ रलॅप प रणाम प भेटव ु होते. या ाखाली, सजनशीलता आिण बु म ा िभ
आहे त, पण ते यो प र थतीत आ ािदत होतात.
बु म ा पास पास िस ां त. या िस ां ताम े, िनयोजन घटक - सम ा सोडिव ाची मता, िनणय ा आिण
कारवाई करा - िनिमती मते ा संक नेवर जोरदारपणे आ ािदत होतात. [87]
ेशो ोरी (टीटी). सजनशीलता व बु म ा यां चा संबंधीत ेशो अ ात आहे अनेक मागील शोध
िन षामुळे आढळले आहे की दो ी रचना थो ा माणात सकारा क ि कोनातून ~ 120 ा IQ पयत
संबंिधत आहे त. 120 ा IQ ची या ेशो पे ा जर काही संबंध असेल तर ते लहान आिण कमकुवत आहे . [67]
[68] [88]
टीटीने असे टले आहे की सजनशीलतेसाठी म म पातळीवर बु म ा आव क आहे .
टीटीचे समथन, बॅरॉन [68] [8 9] भेटव ू िदले ा नमु ात सजनशीलता आिण बु म ा यां चा एक मह ाचा संबंध
आहे ; आिण नॉन िग े ड नमु ात एक मह पूण सहसंबंध. यामॅमोटो [9 0]
मा िमक शाळे ा मुलां चे नमुने, आर =
.3 ासजनशीलता आिण बु म ा दर ान मह पूणसहसंबंध नोंदिवले गेले, आिण नमु ातील ितभाशाली

मुलां चा समावेश असताना मह पूण संबंध नोंदिवले गेले. फचस-बेउचंप एट अल. [9 1] ी ू लर नमु ाची इन पासून
िनगडीत की सजनशीलता आिण बु म ा आढळली आर = .19 कर ासाठी आर= .4 9 ा मुलां म े ेशहो
खाली आय ू आहे अशा मुलां चा गट; आिण ेशो ा वरील समूहात, correlation R = <.12 होते. Cho et al.
[9 2]
िकशोरवयीन आिण ौढां चे नमुना सरासरी आय ू ुपम े सजनशीलता आिण बु म ा यां चा समावेश आहे
.40 सहसंबंध समजले; आिण उ IQ गट आर = .0 ा जवळपास एक correlation . जॉक इट अल. [9 3] टीटी
करीता समथन िमळाले, परं तु केवळ ि एिट संभा तेचे उपाय नाही; सजनशील कामिगरी नाही.
टीटी ा िवरोधात शोध लावला अनेक आधुिनक शोध अहवाल. वाय इट अल. [9 4] गिणत ा ोभक त णां ा
अनुवां िशक प तीने अ ास के ा गेले ाअ ासा ारे - वय र िकशोरवयीन मुलां म े ौढां म े ौढता - 13
वषाचे एसएटी ोअरचे मतभेद 20 वषानंतर सजनशील वा िवक-जीवन प रणामां चे अंदाज घेते. िकम [9 5] 21
अ ासाचे मेटा-िव ेषण टीटीला कोणतेही आधारभूत पुरावे सापडले नाहीत, आिण ाऐवजी बु म ा,
सजनशीलता आिण IQ ची 120 खाली आिण दोन िभ िवचारां ा दर ान नग संबंध नोंदिवले गेले. Preckel et
al., [9 6] तपासणी व बु म ा आिण सजनशीलता, आर = .3 ते आर लहान सहसंबंध नोंद = 4. सं ाना क मता
ा सव रां वर.
रचना कता आिण बु म ा संयोगी सेट णून
या ात, संशोधकां नी असे टले आहे की सामा सम े ा िनराकरणाम े वापर ा जाणाया िनिमती मते ा
अंतगत असले ा तं ानात कोणतेही फरक नाही. आिण सामा सम ा सोडव ासाठी, िनिमती मतेची गरज
[9 7] यां नी
नाही. अशा कारे रचना कता आिण बु म ा (सम ा सोडवणे) हीच गो आहे . पिक यास ' ेशल-
ू' असे संबोधले आहे .
वेसबग आिण अ ा [9 8] ने 9-डॉट सम ेची पूणता क न (9बॉ ा बाहे रील िवचारां चा िवचार ारे ) सम ा
सोडिव ा ारे सम ा सोडिव ाचे परी ण केले - जेथे सहभागी सव 9 िठपके 3 डॉट् सचे 3 पं ी थेट 4
वापर ाजोगी जोडलेले रे खा िकंवा कमी, ां चे पेन उचलले िकंवा समान ओळ दोनदा शोधत नाही. िबंदू िबंदू ा
चौकटी ा बाहे र ा बाजूस बाहे र पड ास सम ा सोडत नाही. ◌ां नी ां ना सहभागी सहभागी सहभागी सहभागी
सहभागी सहभागी सहभागी सहभागी सहभागीसु ासु ा सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड
सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड सोड कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण
कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण कठीण अ ाप
रचना कता आिण बु म ा िविच सेट्स णून
या ात, रचना कता आिण बु म ा पूणपणे िभ , असंबंिधत रचना आहे त.
गेटझ आिण जॅ न [67] ने ेड 6-12 मधील 44 9 मुलां ा गटाला 5 रचना क उपायां चे शासक केले आिण या
चाचणी िन षाची तुलना पूव ा शािसत (शाळे त) आय ू चाच ां मधून केली. ां ना आढळले की सजनशीलता
उपाया आिण IQ मधील सहसंबंध R = .26 आहे . उ रचना कता गटाने सम रचना कते ा उपायां पैकी शीष
20% म े गुण िमळिवले, परं तु आय ू ोरस ा शीष 20% म े समािव केले गेले नाही. उ बु म ा गटाने
उल ा के ा आहे त: ां नी आय ूसाठी शीष 20% म े गुण िमळिवले परं तु रचना कतेसाठी शीष 20%
ोअरस बाहे र होते, यामुळे रचना कता आिण बु म ा वेगळी आिण असंबंिधत अस ाचे दशिवते.
तथािप, या कायाची मो ा माणात टीका केली गेली आहे . वॅलाच आिण कोगन [6 9] हा काश मां डतो की
सजनशीलता उपायां चा एकमेकां शी िनगडीत संबंध न ता (या माणात ते आय ू ा तुलनेत एकमेकां शी संबंिधत
न ते), परं तु ते नॉन-सजनशील कौश ां वर दे खील आकिषत होते. . मॅकनेमार [99] ने ल ात घेतले की मो ा
मोजमापां ची सम ा होती, ाम े आय ू ोअर 3 वेगवेग ा आय ू चाच ां चे िम ण होते.
वॅलाच आिण कोगन [6 9] ने 5 रचना कतेची रचना केली, ातून ेकजण मौिलकपणा आिण वेगवानपणा गुण
ा करतो; आिण 151 5 ा वगा ा मुलां साठी सामा बु म ा 10 उपाय. ही चाचणी अनपेि त होती आिण
गेमसारखी प त (िनिमती मता सुलभ कर ा ा हे तूने) िदली. सजनशीलता चाचणी दर ान आं तर-सहसंबंध
सरासरी आर = .41 होते. बु म ा उपाय दर ान आं तर-सरासरी होते पर रसंबंध आर = एकमेकां शी .51.
सजनशीलता चाचणी आिण बु म ा उपाय सहसंबंिधत आर = .0 9.
ूरोसाइ
मदू चा अ ाससजनशीलता सजनशील वतन दर ान ेन ऑपरे शन िदसते. "ि एिट इनोवेशन: संभा ेन
मॅकेिनझ " या लेखात हे [100] संबोिधत केले गेले आहे . लेखकां नी असे िलिहले आहे की "सजनशील
प रवतनासंदभातील दे शात सहि या आिण सं ेषण आव क आहे जे सामा तया सखोल नसलेले असतात."
ि एिट नवक ना वर उ ां ती करणारे अ ंत सजनशील लोक इतरां पे ा वेगळे आहे त:
ां ना उ पातळीचे िविश ान आहे ,
ते ं टल लोब ारे म थी कर ा ािवचारसरणीतस म आहे त .
आिण ते नोरोटाइ िमटस जसे की नॉरपेिनफे रन ां चे ल लॉब बदल ास स म आहे .
अशा कारे , ं टल लॉब कॉट चा भाग अस ाचे िदसते जे िनिमती मतेसाठी सवात मह ाचे आहे .
या लेखाम े सजनशीलता आिण झोपे, मनः थती आिण सन िवकार आिण नैरा ामधील दु वे दे खील शोधले गेले
आहे त .
2005 म े, अ◌ॅ िलस ॅरट ने सजनशील डाइ चे तीन-घटक मॉडे ल सादर केले. मदू इमेिजंग, औषध अ ास
आिण जखम िव ेषण पुरावा पासून िच कला, ती पुढचा lobes एक संवाद, प रणामी णून सजनशील डाइ
वणन ऐिहक lobes , आिण नाँ रअँिडनॅलीन सारखा िसपॅथोमेिनक पदाथ पासून limbic णाली . पुढ ा लोबां ना
क ना िनिमतीसाठी जबाबदार णून पािहले जाऊ शकते आिण क ना संपादनासाठी आिण मू ां कनासाठी
ता ुरते लॉब केले जाऊ शकतात. पुढ ा लोबम े (उदासीनता िकंवा िचंता) सामा त: ि एिट टी कमी करते,
तर ता ुरते लोबमधील असामा ता बयाचदा सजनशीलता वाढवते. ता ुरती लोबमधील उ ि याकलाप
सामा त: ं टल लोबम े ि याकलाप ितबंिधत करते आिण ा उलट. उ डोपामाइन पातळी सामा उ ेजना
वाढवतेआिण ेय िनदिशत वतने आिण लबाडीचा ितबंध कमी करते आिण सव तीन भावां नी क ना उ
कर ासाठी डाइ वाढिवते. [101] 2015 मधील सजनशीलते ाअ ासात असे आढळू न आले आहे की ात
एकािधक िन पयोगी नेटव ची पर रसंवाद समािव आहे , ात सहयोगी िवचारसरणीचे समथन करणारे इतर
डीफॉ मोड नेटवक फं सह समािव आहे . [102]
कायरत मेमरी आिण सेरेबेलम
Vandervert [103] described how the brain's frontal lobes and the cognitive functions of the
cerebellum collaborate to produce creativity and innovation. Vandervert's explanation rests on
considerable evidence that all processes of working memory (responsible for processing all
thought [104] ) are adaptively modeled for increased efficiency by the cerebellum. [105] The
cerebellum (consisting of 100 billion neurons, which is more than the entirety of the rest of the
brain [106] ) is also widely known to adaptively model all bodily movement for efficiency. The
cerebellum's adaptive models of working memory processing are then fed back to especially
frontal lobe working memory control processes [107] where creative and innovative thoughts
arise. [108] (Apparently, creative insight or the "aha" experience is then triggered in the temporal
lobe. [109] )
वडरवट ा मते, सजनशील अनुकूलीचा तपशील "फॉरवड" सेरेबेलर मॉडे लम े सु होतो जो हालचाली आिण
िवचारां ा आशेने / अ ेषक िनयं णे आहे त. या सेरेबेलर ोसेिसंग आिण कंटोल आिकटे सला हायरािककल
मॉ ूलर िसले न आिण कंटोल फॉर कंटोल (एचएमओएसएआयसी) टले जाते. [110] सेरेबेलर कंटोल
आिकटे र (एचएमओएसएआयसी) ची नवीन, ेणीब पणे व था केलेली पातळी िवकिसत होते कारण विकग
मेमरीम े मानिसक हालचाली वेळेत वाढिवली जाते. कंटोल आिकटे र ा या नवीन रां ना ं टल लोबला
अ ेिषत केले जाते. सेरेबेलम सव हालचाली आिण िवचार आिण भावनां ा सव रां वर अनुकूल अस ाने, [111]
ँ डर टचा ीकोन ीडा, कला, संगीत, िडओ गेमचे िडझाइन, तं ान, गिणत, िडझाइनमधील सजनशीलता
आिण नािव पूणपणास मदत करतो.मुलाची उधळप ी , आिण सामा पणे िवचार केला.
अिनवायपणे, डर टने असा यु वाद केला आहे की जे ा एखा ा ीस आ ाना क नवीन प र थतीशी
तोंड ावे लागते ते ा ुअल - ेिटयल मेमरी मेमरी आिण ीच-संबंिधत मेमरी मेमरी िवघिटत केली जाते,
आिण सेरेबेलम ारे पु ा तयार केली जाते, आिण ानंतर सेरे ल कॉट म े आपोआप केला जातो नवीन
प र थतीशी िनगिडत आ ाना क प र थतीस समोरे जाण सेरे ो-से रबेलर िडं ग ि येमुळे कामकाजाची
थती िकंवा सम ा कशी हाताळली जाते ते सुधारते. [112]
नुकताच ां नी असे टले आहे की हा ि या ( ा
ुअल- थािनक कामकाजाची ृती व ी-भाषे पात समािव नाही) ामुळे मानवजातीची भाषा िवकिसत
झाली. [113]वडरवट आिण वडर ट-वेदरस यां नी या िम ण ि येकडे ल वेधले आहे कारण ते सात ाने
काय मतेला अनुकूल करते , नवीन क ना, संगीत, कला िकंवा तं ानाचा शोध िकंवा नवक ना यासाठी
ोटोटाइिपंग य सतत सुधारते . [114] ोटोटाइिपंग, ते तक दे तात की, निवन उ ादनां ची िनिमती करत नाही, ा
ोिथनने ि येत अिधक काय म बनिवले आहे . पुढे, वडर ट आिण वडर ट-वेदरस असे मानतात की या
दोहरावले ा "मानिसक ोटोटाइिपंग" से रबेलम, आिण िकंवा सेरे ल कॉट यां ा समावेशासह मानिसक
रीहसल समा ी अकादमी ा िमळतील प तीं ारे सु कृपया पुनरावृ ां ा हे डगेवार-चािलत, वैय कृत
नमु ां ची यश ीता करते.. ँ डर टने ािवत केलेला मॉडे ल, तथािप, अनेक लेखकां मधील
असमाधानकारक टीका ा करीत आहे . [115] [116]
आरईएम ीप
सजनशीलते म े सहयोगी घटकां ची रचना Name झोप ही ि या सहा करते. [117] REM ाऐवजी NREM
झोपजबाबदार अस ाचे िदसते. [118] [11 9] या बदलां मुळे सुचिवले गेले आहे ऍिसिटलकोिलन हे उ ेजक रासायिनक
आप ा टोकाशी िनमाण कर ा न ंतू िवषयी आिण noradrenergic neuromodulationआरईएम झोप
लागतो की. [118] झोपडप ी या काळात उ माणातhippocampus अिभ ाय िह ोकॅ स पासून दाबणे
neocortex, आिण िनओकोट मधील एिसटाइलो न व नोरपेने ाइनचे िन र िहपोकै स पासून िनयं ण
नाही. [120] हे चैत जागृत कर ापे ा िव आहे , जेथे नोरपेिनफे रन व एिसटाइलॉ नचे उ र ोकॉट
म े पुनरावृ ी कने नम े य आणते. रईमचे िन ा रचना रचना क जोड जोडते "अनुवां िशक संरचना
सहकारी ह्दय मां ना पु संचियत कर ास परवानगी दे तो, ाम े िह ोकै सची मािहती मागील अथशा ीय
नमू ा िकंवा नोड् सचा संदभ पु ा वापरला जाईल." [118]
प रणाम
काही िस ां तां नी सूिचत केले आहे की िनिमती मता िवशेषतः भावशाली भावासाठी संवेदनशील असू शकते.
मतदान वतनात उ ेख के ा माणे , या संदभात " भाव" हा श ा ा िवषयातील मह ा ा गो ी आवड ा
िकंवा आवड ा जाऊ शकतो. मानवािधकारां ा िन षाव न हे काय मानवते ा िनणयाम े आिण िनणय
घे ा ा ि येत ा कारचे प रणामकारक रा समािव असतात ा ाशी संबंिधत आहे . [121]
सकारा क भािवत संबंध
अ◌ॅ िलस इसने ा मते , सकारा क भावास सं ाना क ि याकलापां वर तीन ाथिमक भाव आहे त:
1. सकारा क प रणाम ि येसाठी अित र सं ाना क साम ी उपल करते, संघटनेसाठी उपल
सं ाना क घटकां ची सं ा वाढिवते;
2. सकारा क भावामुळे दोष ल आिण आणखी जिटल सं ाना क संदभ येतो ामुळे ा सम ां शी
संबंिधत सम ां चे माण वाढते;
3. सकारा क भाव सं ाना क लविचकता वाढवतो, िविवध सं ाना क घटक ात संब होतील अशी
संभा ता वाढते. एकि तपणे, ही ि या सजनशीलतेवर सकारा क भाव पाड ासाठी सकारा क भाव
पाडतात.
बाबरा े िडकसन ित ा ॉडने-अँड-िब मॉडे लम े सुचवते की आनंद आिण ेमासार ा सकारा क भावना
एखा ा ी ा म ाची आिण कृतींची उपल मािहती दशिवते, यामुळे रचना कता वाढते.
या संशोधकां ा मते, सकारा क भावना संघटना (ल णे संधी) आिण सम ेशी संबंिधत घटकां ची सं ा
(सं ाना क संधी) साठी उपल सं ाना क घटकां ची सं ा वाढवते.
बास एट अल सार ा िविवध मेटा-िव ेषण. (2008) ा 66 अ ासातून िनिमती मता आिण रचना कता आिण
सकारा क भावातील दु वा भािवत करते. [122] [123]
सजनशीलता आिण कृि म बु म ा
Jürgen Schmidhuber 's formal theory of creativity [124] [125] postulates that creativity, curiosity,
and interestingness are by-products of a simple computational principle for measuring and
optimizing learning progress. Consider an agent able to manipulate its environment and thus its
own sensory inputs. The agent can use a black box optimization method such as reinforcement
learning to learn (through informed trial and error) sequences of actions that maximize the
expected sum of its future reward signals. There are extrinsic reward signals for achieving
externally given goals, such as finding food when hungry. But Schmidhuber's objective function
to be maximized also includes an additional, intrinsic term to model "wow-effects." This non-
standard term motivates purely creative behavior of the agent even when there are no external
goals. A wow-effect is formally defined as follows. As the agent is creating and predicting and
encoding the continually growing history of actions and sensory inputs, it keeps improving the
predictor or encoder, which can be implemented as an artificial neural network or some other
machine learning device that can exploit regularities in the data to improve its performance over
time. The improvements can be measured precisely, by computing the difference in
computational costs (storage size, number of required synapses, errors, time) needed to encode
new observations before and after learning. This difference depends on the encoder's present
subjective knowledge, which changes over time, but the theory formally takes this into account.
The cost difference measures the strength of the present "wow-effect" due to sudden
improvements in data compression or computational speed. It becomes an intrinsic reward
signal for the action selector. The objective function thus motivates the action optimizer to create
action sequences causing more wow-effects. Irregular, random data (or noise) do not permit any
wow-effects or learning progress, and thus are "boring" by nature (providing no reward). Already
known and predictable regularities also are boring. Temporarily interesting are only the initially
unknown, novel, regular patterns in both actions and observations. This motivates the agent to
perform continual, open-ended, active, creative exploration.
टहबेर यां ा मते, ां चे मूळ काय शा , कलाकार आिण िवनोद करणाया ीं ा ि यां ची ा ा
करतात . [126] [127]
उदाहरणाथ, भौितकशा ां नी अ भौितक काय ाचे पालन क न चां ग ा डे टा सं ेषण
परवानगी दे ाकडे ल वेध ासाठी योग तयार कर ासाठी ेरणा िदली आहे . ाच माणे, कंपोझसला
अनपेि त परं तु िनयिमत हम िनससह डे टा-सं ेषण सुधारणां ारे वाह भावां ना परवानगी दे णारी अिनयंि त मेल
तयार कर ासाठी आं त रक पुर ार ा होतो. ाच माणे, एक कॉमेिडयनला "अनपेि त पंच लाइनसह नवा
मजा िमळिव ाचे", ारं िभक अनपेि त परं तु रीत िशक ाजोगी माग या गो ी िवषयी मािहती पुरिवतो " [128]
श ीदाहबगचा असा यु वाद आहे की चालूसंगणक हाडवेअर ा गती मूलभूत कृि मशा आिण
कलाकारां ना मो ा माणात वाढ होईल 1 99 0 पासून मूलभूत त े सा ा अंमलबजावणीवर आधा रत आहे .
[12 9] तो
िस ां तकमी-जिटलता कला तयार कर ासाठी [130] आिण आकषकमानवी चेहरे तयार केले . [131]
मानिसक आरो
मु लेखः सजनशीलता आिण मानिसक आजार
मानसशा जे. िफिलप रशटन क न अ ास बु म ा आिण मनोवै ािनकतेशीसंबंध जोड ाची रचना कता
सापडली . [132]
दु सया अ ासातून सामा िकंवा झो े िनक ींपे ा झझोटापालम ेिनिमती मता जा
अस ाचे आढळले . कॉट ा ीफेरं ट ि प ीय स ीयतेसह िवलग िवचारां ची संब ता असताना , ींना
ां ा झोटीपल उज ा ी ं टल कॉट ची अिधक सि यता इतर संजाळ . [133] या अ ासाम े अशी
क ना आहे की, ा ीला गोलाधपयत पोहचिवणे चां गले आहे , ामुळे ां ना नवीन संघटना वेगाने वाढिवता
येते. या संक नेशी सहमत अस ास,अिजबातपणा दे खील झोटीपल आिण झो े िनक ीशी संबंिधत
आहे . माक बेटी आिण अ◌ॅ िडअन फ ाम यां नी नुक ाच केले ा तीन अलीकडील अ ासातून schizotypal [134]
[135]
आिण hypomanic [136]
आिण सजनशीलते ा वेगवेग ा उपायां चे दशन केले आहे .
सजनशीलता आिण मूड िडसऑडर , िवशेषकर मेिनक-डी ेिश िडसऑडर (उफ ि ुवीय िवकार ) आिण
अवसाद िवकार (उफ युिनपोलर िडसऑडर ) यां ा दर ान िवशेषतः मजबूत दु वे ओळखले गेले आहे त . इन
टचेड िवद फायरः मॅनीक-डी ेिश इलनेस अँड द आिट टे रे मट , के रे डफी जॅिमसन लेखक , कवी
आिण कलाकारां मधील मना ा िवकारां ा मू ां चा अ ास करते . ती दे खील ओळखते संशोधन शोध मूड िवकार
जसे िस लेखक आिण कलाकारां ना म े अन हे िमं े ( त: नंतर गोळीelectroconvulsive उपचार ),
िजिनया वू (ती औदािस भाग येताना वाटले ते ा त: ला बुडून कोण), संगीतकार रॉबट Schumann (एक
मानिसक सं था म े मरण पावले), आिण अगदी े ुअल कलाकार Michelangelo . Schumann
ि िवकार िवकार आिण "सजनशील ि प ीपणा" दर ान फरक एक िभ केस अ ास सुचिवले. [137]
झो े िनया, िड ुवीय िवकार, िकंवा युिनपोलॉर िड ेशन आिण ां ा नातेवाईकां सह 300,000 ी शोध ात
आले आहे त, िड ुवीय िवकारां बरोबरच सज े िनया िकंवा िड ु व िडसॅर असुरि त भावां साठी ि एिटव
वसायात अिधक ुत केले आहे . एकूणच एकंदर मां डणी झाली नाही, परं तु कला क वसायासाठी अिधक
तपशीलां सह, झो े िनयाचे िनदान झाले. युिनपोलर िड ेशन िकंवा ां ा नातेवाईकां सह ां ासाठी संघटना
न ता. [138] आणखी एका करणात अ ास के ामुळे गंभीर मूड िवकार आिण "सजनशील दु ःख" िदसून येते.
[13 9]
करोिलं ाइ ूटमधील ीिडश संशोधकां ारे आयोिजत 10 लाखां न अिधक लोकां सह आणखी एक
अ ासाम े सजनशील वसाय आिण मानिसक आजारां मधील बयाच सहसंबंधां चा अहवाल आहे . लेखकां ना िचंता
आिण ि ुवीय िवकार, झझो े िनया, युिनपोलॉर िड ेशन आिण पदाथाचा गैरवापर यां सारखे उ धोका होता आिण
साधारण लोकसं ा त: ला मार ाची श ता दु ट होती. नतक आिण छायािच कारां ना ि ुवीय िवकार
हो ाची अिधक श ता होती. [140]
तथािप, एका गटा ा पात, सजनशील वसायातील लोकां ना इतर लोकां पे ा मानिसक िवकारां मुळे ास सहन
करावा लागला नाही, तरीही ां ना ऍनोरे यासह, आिण काही माणात ऑिट , द जनल मानसशा संशोधन
अहवाल. [140]
मनोवै ािनक रॉबट ऍप ाईन, पीएचडी ा मते, िनिमती मता तणावातून अडथळा आणू शकतो. [141]
सजनशीलता आिण म
अि तीय लोक आिण वातावरणां वर अवलंबून, रचना कता अनेक िभ फॉमम े केली जाऊ शकते. अनेक
िस ां तवादीां नी सजनशील ीचे मॉडे ल सुचिवले आहे त. एक मॉडे ल सूिचत करतो की चार "ि एिट टी
ोफाइल" आहे त जी िवकास, नवाचार, गती इ. उ कर ास मदत क शकतात. [142]
(i) सेते (दीघकालीन िवकास)

(ii) क ना करा ( ेक ू आइिडया)
(iii) सुधारणा (वाढीव समायोजन)
(iv) गुंतवणूक (अ कालीन उि े)
मॅनचे र िबिझनेस ू लमधील वक रसच ुपमधील सायकोमेिट चे डॉ. माक बेटी यां नी संशोधन केले आहे की
सजनशील ोफाइलला चार ाथिमक सजनशीलता गुणधमा ारे समजावून सां िगतले जाऊ शकतात.
(i) "आइिडया जनरे शन" ( ु ी, मौिलकता, उ ायन आिण काश)

(ii) " म " (अ तेसाठी िज ासा आिण सहनशीलता)
(iii) " ेरणा" (आं त रक, बा आिण यश)
(iv) "िव ास" (िनिमती, सामाियकरण आिण अंमलबजावणी)
हे मॉडे ल ए ोरे टरी फॅ र अ◌ॅ नािलिसस ा सां कीय तं ां चा वापर क न 1000 कायरत ौढां ा नमुनाम े
िवकिसत झाले आिण ानंतर रल समीकरण मॉडे िलंग ारे क मटरी फॅ र िव ेषण. [143]
An important aspect of the creativity profiling approach is to account for the tension between
predicting the creative profile of an individual, as characterised by the psychometric approach,
and the evidence that team creativity is founded on diversity and difference. [144]
One characteristic of creative people, as measured by some psychologists, is what is called

divergent production . Divergent production is the ability of a person to generate a diverse
assortment, yet an appropriate amount of responses to a given situation. [145] One way of
measuring divergent production is by administering the Torrance Tests of Creative Thinking. [146]
The Torrance Tests of Creative Thinking assesses the diversity, quantity, and appropriateness of
participants responses to a variety of open-ended questions.
Other researchers of creativity see the difference in creative people as a cognitive process of
dedication to problem solving and developing expertise in the field of their creative expression.
Hard working people study the work of people before them and within their current area, become
experts in their fields, and then have the ability to add to and build upon previous information in
innovative and creative ways. In a study of projects by design students, students who had more
knowledge on their subject on average had greater creativity within their projects. [147]
The aspect of motivation within a person's personality may predict creativity levels in the person.
Motivation stems from two different sources, intrinsic and extrinsic motivation. Intrinsic motivation
is an internal drive within a person to participate or invest as a result of personal interest,
desires, hopes, goals, etc. Extrinsic motivation is a drive from outside of a person and might take
the form of payment, rewards, fame, approval from others, etc. Although extrinsic motivation and
intrinsic motivation can both increase creativity in certain cases, strictly extrinsic motivation often
impedes creativity in people. [148]
From a personality-traits perspective, there are a number of traits that are associated with
creativity in people. [149] Creative people tend to be more open to new experiences, are more
self-confident, are more ambitious, self-accepting, impulsive, driven, dominant, and hostile,
compared to people with less creativity.
From an evolutionary perspective, creativity may be a result of the outcome of years of

generating ideas. As ideas are continuously generated, the need to evolve produces a need for
new ideas and developments. As a result, people have been creating and developing new,
innovative, and creative ideas to build our progress as a society. [150]
In studying exceptionally creative people in history, some common traits in lifestyle and
environment are often found. Creative people in history usually had supportive parents, but rigid
and non-nurturing. Most had an interest in their field at an early age, and most had a highly
supportive and skilled mentor in their field of interest. Often the field they chose was relatively
uncharted, allowing for their creativity to be expressed more in a field with less previous
information. Most exceptionally creative people devoted almost all of their time and energy into
their craft, and after about a decade had a creative breakthrough of fame. Their lives were
marked with extreme dedication and a cycle of hard-work and breakthroughs as a result of their
determination. [151]
Another theory of creative people is the investment theory of creativity . This approach suggest
that there are many individual and environmental factors that must exist in precise ways for
extremely high levels of creativity opposed to average levels of creativity. In the investment
sense, a person with their particular characteristics in their particular environment may see an
opportunity to devote their time and energy into something that has been overlooked by others.
The creative person develops an undervalued or under-recognised idea to the point that it is
established as a new and creative idea. Just like in the financial world, some investments are
worth the buy in, while others are less productive and do not build to the extent that the investor
expected. This investment theory of creativity views creativity in a unique perspective compared
to others, by asserting that creativity might rely to some extent on the right investment of effort
being added to a field at the right time in the right way. [152]
Malevolent creativity
Malevolent creativity (MC) focuses on the "darker side" of creativity. [153] This type of creativity is
not typically accepted within society and is defined by the intention to cause harm to others
through original and innovative means. MC should be distinguished from negative creativity in
that negative creativity may unintentionally cause harm to others, whereas MC is explicitly
malevolently motivated. MC is often a key contributor to crime and in its most destructive form
can even manifest as terrorism. However, MC can also be observed in ordinary day-to-day life
as lying, cheating and betrayal. [154] Although everyone shows some levels of MC under certain
conditions, those that have a higher propensity towards malevolent creativity have increased
tendencies to deceive and manipulate others to their own gain. Although levels of MC appear to
dramatically increase when an individual is placed under unfair conditions, personality is also a
key predictor in anticipating levels of malevolent thinking. Researches Harris and Reiter-Palmon
investigated the role of aggression in levels of MC, in particular levels of implicit aggression and
the tendency to employ aggressive actions in response to problem solving. The personality traits
of physical aggression, conscientiousness, emotional intelligence and implicit aggression all
seem to be related with MC. [153] Harris and Reiter-Palmon's research showed that when
subjects were presented with a problem that triggered malevolent creativity, participants high in
implicit aggression and low in premeditation expressed the largest number of malevolently-
themed solutions. When presented with the more benign problem that triggered prosocial
motives of helping others and cooperating, those high in implicit aggression, even if they were
high in impulsiveness, were far less destructive in their imagined solutions. They concluded
premeditation, more than implicit aggression controlled an individual's expression of malevolent
creativity. [155]
The current measure for malevolent creativity is the 13 item test Malevolent Creativity Behaviour
Scale (MCBS) [154]
Malevolent creativity and crime
Malevolent creativity has strong links with crime. As creativity requires deviating from the
conventional, there is a permanent tension between being creative and producing products that
go too far and in some cases to the point of breaking the law. Aggression is a key predictor of
malevolent creativity, and studies have also shown that increased levels of aggression also
correlates to a higher likelihood of committing crime. [156]
Creativity across cultures
Creativity is viewed differently in different countries. [157] For example, cross-cultural research
centred on Hong Kong found that Westerners view creativity more in terms of the individual
attributes of a creative person, such as their aesthetic taste, while Chinese people view creativity
more in terms of the social influence of creative people eg what they can contribute to society.
[158] Mpofu et al. surveyed 28 African languages and found that 27 had no word which directly
translated to 'creativity' (the exception being Arabic ). [159] The principle of linguistic relativity , ie
that language can affect thought, suggests that the lack of an equivalent word for 'creativity' may
affect the views of creativity among speakers of such languages. However, more research would
be needed to establish this, and there is certainly no suggestion that this linguistic difference
makes people any less (or more) creative; Africa has a rich heritage of creative pursuits such as
music , art , and storytelling . Nevertheless, it is true that there has been very little research on
creativity in Africa, [160] and there has also been very little research on creativity in Latin America.
[161]
Creativity has been more thoroughly researched in the northern hemisphere, but here again
there are cultural differences, even between countries or groups of countries in close proximity.
For example, in Scandinavian countries, creativity is seen as an individual attitude which helps in
coping with life's challenges, [162] while in Germany, creativity is seen more as a process that can
be applied to help solve problems. [163]
In organizations
Training meeting in an eco-design

stainless steel company in Brazil . The
leaders among other things wish to
cheer and encourage the workers in
order to achieve a higher level of
creativity.
It has been the topic of various research studies to establish that organizational effectiveness
depends on the creativity of the workforce to a large extent. For any given organization,
measures of effectiveness vary, depending upon its mission, environmental context, nature of
work, the product or service it produces, and customer demands. Thus, the first step in
evaluating organizational effectiveness is to understand the organization itself — how it
functions, how it is structured, and what it emphasizes.
Amabile [164] argued that to enhance creativity in business, three components were needed:
Expertise (technical, procedural and intellectual knowledge),
Creative thinking skills (how flexibly and imaginatively people approach problems),
and Motivation (especially intrinsic motivation ).
There are two types of motivation:
extrinsic motivation – external factors, for example threats of being fired or money as a
reward,
intrinsic motivation – comes from inside an individual, satisfaction, enjoyment of work, etc.
Six managerial practices to encourage motivation are:
Challenge – matching people with the right assignments;
Freedom – giving people autonomy choosing means to achieve goals;
Resources – such as time, money, space, etc. There must be balance fit among resources
and people;
Work group features – diverse , supportive teams, where members share the excitement,
willingness to help, and recognize each other's talents;
Supervisory encouragement – recognitions, cheering, praising;
Organizational support – value emphasis, information sharing, collaboration .
Nonaka, who examined several successful Japanese companies, similarly saw creativity and
knowledge creation as being important to the success of organizations. [165] In particular, he
emphasized the role that tacit knowledge has to play in the creative process.
In business, originality is not enough. The idea must also be appropriate—useful and actionable
. [166] [167] Creative competitive intelligence is a new solution to solve this problem. According to
Reijo Siltala it links creativity to innovation process and competitive intelligence to creative
workers.
Creativity can be encouraged in people and professionals and in the workplace. It is essential for
innovation, and is a factor affecting economic growth and businesses. In 2013, the sociologist
Silvia Leal Martín, using the Innova 3DX method, suggested measuring the various parameters
that encourage creativity and innovation: corporate culture, work environment, leadership and
management, creativity, self-esteem and optimism, locus of control and learning orientation,
motivation, and fear. [168]
Similarly, social psychologists, organizational scientists, and management scientists who

conduct extensive research on the factors that influence creativity and innovation in teams and
organizations have developed integrative theoretical models that emphasize the roles of team
composition, team processes, and organizational culture, as well as the mutually reinforcing
relationships between them in promoting innovation. [169] [170] [171] [172]
The investigation by Loo (2017) [173] on creative working in the knowledge economy brings
together studies of creativity as delineated in this web page. It offers connections with the
sections on the '”Four C” model', 'Theories of creative processes', 'Creativity as a subset of
intelligence', 'Creativity and personality', and 'In organisations' It is the last section that the
investigation addresses.
Research studies of the knowledge economy may be classified into three levels: macro, meso
and micro. Macro studies refer to investigations at a societal or transnational dimension. Meso
studies focus on organisations. Micro investigations centre on the minutiae workings of workers.
There is also an interdisciplinary dimension such as research from businesses (eg Burton-Jones,
1999; Drucker, 1999), economics (eg Cortada, 1998; Reich, 2001; Florida, 2003), education (eg
Farrell and Fenwick, 2007; Brown, Lauder and Ashton, 2011), human resource management (eg
Davenport, 2005), knowledge and organizational management (Alvesson, 2004; Defillippi, Arthur
and Lindsay, 2006; Orr, Nutley, Russell, Bain, Hacking and Moran, 2016), sociology, psychology,
and knowledge economy-related sectors – especially information technology (IT) software (eg
O'Riain, 2004; Nerland, 2008) and advertising (eg Grabher, 2004; Lury, 2004) (Loo, 2017).
Loo (2017) studies how individual workers in the knowledge economy use their creativity and
know-how in the advertising and IT software sectors. It examines this phenomenon across three
developed countries of England, Japan and Singapore to observe global perspectives.
Specifically, the study uses qualitative data from semi-structured interviews of the related
professionals in the roles of creative directing and copywriting (in advertising), and systems
software developing and software programme managing.
The study offers a conceptual framework (Loo, 2017, p. 49) of a two-dimensional matrix of
individual and collaborative working styles, and single and multi-contexts. The investigation
draws on literature sources from the four disciplines of economics (eg Reich, 2001; Quah, 2002),
management (eg ,Drucker, 1994; Nonaka and Takeuchi, 1995; von Hippel, 2006), sociology (eg
Zuboff, 1988; Bell, 1973; Lash and Urry, 1994; Castells, 2000; Knorr Cetina, 2005), and
psychology (eg Gardner, 1984; Csikszentmihalyi, 1988; Sternberg, Kaufman and Pretz, 2004).
The themes arising from the analysis of knowledge work and creativity literature serve to create
a distinct theoretical framework of creative knowledge work. These workers apply their cognitive
abilities, creative personalities and skill sets in the areas of science, technology, or culture
industries to invent or discover new possibilities – eg a medium, product or service. These work
activities may be done individually or collectively. Education, training and 'encultured
environments' are necessary for the performance of these creative activities. Acts of creativity
are viewed as asking new questions over and above those questions asked by an intelligent
person, seeking novelty when reviewing a situation (Gardner, 1993), and creating something that
is different and novel, ie a 'variation' on the idea of existing ideas in a domain (Csikszentmihalyi,
1988). This framework is evidenced by the empirical chapters on the micro-workings of creative
workers in the two knowledge economy sectors from global perspectives.
This investigation identifies a definition of creative work, three types of work and the necessary
conditions for it to occur. These workers use a combination of creative applications including
anticipatory imagination, problem-solving, problem seeking, and generating ideas and aesthetic
sensibilities. Taking aesthetic sensibilities as an example, for a creative director in the advertising
industry, it is a visual imagery whether still or moving via a camera lens, and for a software
programmer, it is the innovative technical expertise in which the software is written. There are
specific creative applications for each of the sectors such as emotional connection in the
advertising sector, and the power of expression and sensitivity in the IT software sector. In
addition to the creative applications, creative workers require abilities and aptitudes to carry out
their roles. Passion for one's job is generic. For copywriters, this passion is identified with fun,
enjoyment and happiness alongside attributes such as honesty (regarding the product),
confidence, and patience in finding the appropriate copy. Knowledge is also required in the
disciplines of the humanities (eg literature), the creative arts (eg painting and music) and
technical-related know-how (eg mathematics, computer sciences and physical sciences). In the
IT software, technical knowledge of computer languages (eg C++) is especially significant for
programmers whereas the degree of technical expertise may be less for a programme manager,
as only knowledge of the relevant language is necessary to understand the issues for
communicating with the team of developers and testers.
There are three types of work. One is intra-sectoral (eg 'general sponge' and 'in tune with the
zeitgeist' [advertising], and 'power of expression' and 'sensitivity' [IT software]). The second is
inter-sectoral (eg 'integration of advertising activities' [advertising], and 'autonomous
decentralized systems' [ADS] [IT software]). The third relates to changes in culture/practices in
the sectors (eg 'three-dimensional trust' and 'green credentials' [advertising], and 'collaboration
with HEIs and industry' and 'ADS system in the Tokyo train operator' [IT software]).
The necessary conditions for creative work to exist are a supportive environment such as
supportive information, communications and electronic technologies (ICET) infrastructure,
training, work environment and education.
This investigation has implications for lifelong learning of these workers informally and formally.
Teaching institutions need to offer multi-disciplinary knowledge of humanities, arts and sciences
and it has impacts on the programme structure, delivery approaches and assessments. At a
macro level, governments need to offer a rich diet of cultural activities, outdoor activities and
sports fixtures that inform potential creative workers in the areas of video gaming and
advertising. This study has implications for work organisations that support and encourage
collaborative working alongside individual working, offer opportunities to engage in continuous
professional development (formally and informally), and foster an environment, which promotes
experiential functioning and supports experimentation.
Team Composition
Diversity between team members' backgrounds and knowledge can increase team creativity by
expanding the total collection of unique information that is available to the team and introducing
different perspectives that can integrate in novel ways. However, under some conditions,
diversity can also decrease team creativity by making it more difficult for team members to
communicate about ideas and causing interpersonal conflicts between those with different
perspectives. [174] Thus, the potential advantages of diversity must be supported by appropriate
team processes and organizational cultures in order to enhance creativity. [169] [170] [171] [172] [175]
[176]
Team Processes
Team communication norms , such as respecting others' expertise, paying attention to others'
ideas, expecting information sharing, tolerating disagreements, negotiating , remaining open to
others' ideas, learning from others, and building on each other's ideas, increase team creativity
by facilitating the social processes involved with brainstorming and problem solving . Through
these processes, team members are able to access their collective pool of knowledge, reach
shared understandings, identify new ways of understanding problems or tasks, and make new
connections between ideas. Engaging in these social processes also promotes positive team
affect , which facilitates collective creativity. [169] [171] [172] [175]
Organizational Culture
Supportive and motivational environments that create psychological safety by encouraging risk
taking and tolerating mistakes increase team creativity as well. [169] [170] [171] [172] Organizations
in which help-seeking , help giving , and collaboration are rewarded promote innovation by
providing opportunities and contexts in which team processes that lead to collective creativity
can occur. [177] Additionally, leadership styles that downplay status hierarchies or power
differences within an organization and empower people to speak up about their ideas or opinions
also help to create cultures that are conducive to creativity. [169] [170] [171] [172]
Economic views of creativity
Economic approaches to creativity have focussed on three aspects — the impact of creativity on
economic growth, methods of modelling markets for creativity, and the maximisation of economic
creativity (innovation).
In the early 20th century, Joseph Schumpeter introduced the economic theory of creative
destruction , to describe the way in which old ways of doing things are endogenously destroyed
and replaced by the new. Some economists (such as Paul Romer ) view creativity as an
important element in the recombination of elements to produce new technologies and products
and, consequently, economic growth. Creativity leads to capital , and creative products are
protected by intellectual property laws.
Mark A. Runco and Daniel Rubenson have tried to describe a " psychoeconomic " model of
creativity. [178] In such a model, creativity is the product of endowments and active investments in
creativity; the costs and benefits of bringing creative activity to market determine the supply of
creativity. Such an approach has been criticised for its view of creativity consumption as always
having positive utility , and for the way it analyses the value of future innovations. [17 9]
The creative class is seen by some to be an important driver of modern economies. In his 2002
book, The Rise of the Creative Class , economist Richard Florida popularized the notion that
regions with "3 T's of economic development: Technology, Talent and Tolerance" also have high
concentrations of creative professionals and tend to have a higher level of economic
development.
Fostering creativity
Main article: Creativity techniques
Several different researchers have proposed methods of increasing the creativity of an

individual. Such ideas range from the psychological -cognitive, such as Osborn - Parnes
Creative Problem Solving Process , Synectics , science-based creative thinking, Purdue
Creative Thinking Program, and Edward de Bono 's lateral thinking ; to the highly structured,
such as TRIZ (the Theory of Inventive Problem-Solving) and its variant Algorithm of Inventive
Problem Solving (developed by the Russian scientist Genrich Altshuller ), and Computer-Aided
morphological analysis .
Daniel Pink, in his 2005 book A Whole New Mind , repeating arguments posed throughout the
20th century, argues that we are entering a new age where creativity is becoming increasingly
important. In this conceptual age , we will need to foster and encourage right-directed thinking
(representing creativity and emotion) over left-directed thinking (representing logical, analytical
thought). However, this simplification of 'right' versus 'left' brain thinking is not supported by the
research data. [180]
Nickerson [181] provides a summary of the various creativity techniques that have been
proposed. These include approaches that have been developed by both academia and industry:
1. Establishing purpose and intention
2. Building basic skills
3. Encouraging acquisitions of domain-specific knowledge
4. Stimulating and rewarding curiosity and exploration
5. Building motivation, especially internal motivation
6. Encouraging confidence and a willingness to take risks
7. Focusing on mastery and self-competition
8. Promoting supportable beliefs about creativity
9. Providing opportunities for choice and discovery
10. Developing self-management (metacognitive skills)
11. Teaching techniques and strategies for facilitating creative performance
12. Providing balance
Creativity and education policies
Some see the conventional system of schooling as "stifling" of creativity and attempt (particularly
in the preschool / kindergarten and early school years) to provide a creativity-friendly, rich,
imagination-fostering environment for young children. [181] [182] [183] Researchers have seen this
as important because technology is advancing our society at an unprecedented rate and creative
problem solving will be needed to cope with these challenges as they arise. [183] In addition to
helping with problem solving, creativity also helps students identify problems where others have
failed to do so. [181] [182] [184] See the Waldorf School as an example of an education program
that promotes creative thought.
Promoting intrinsic motivation and problem solving are two areas where educators can foster
creativity in students. Students are more creative when they see a task as intrinsically
motivating, valued for its own sake. [182] [183] [185] [186] To promote creative thinking, educators
need to identify what motivates their students and structure teaching around it. Providing
students with a choice of activities to complete allows them to become more intrinsically
motivated and therefore creative in completing the tasks. [181] [187]
Teaching students to solve problems that do not have well defined answers is another way to
foster their creativity. This is accomplished by allowing students to explore problems and
redefine them, possibly drawing on knowledge that at first may seem unrelated to the problem in
order to solve it. [181] [182] [183] [185] In adults, mentoring individuals is another way to foster their
creativiy. [188] However, the benefits of mentoring creativity apply only to creative contributions
considered great in a given field, not to everyday creative expression . [66]
ॉटलंड
In the Scottish education system , creativity is identified as a core skillset for learning, life and
work and is defined as “a process which generates ideas that have value to the individual. It
involves looking at familiar things with a fresh eye, examining problems with an open mind,
making connections, learning from mistakes and using imagination to explore new possibilities.”
[1] The need to develop a shared language and understanding of creativity and its role across
every aspect of learning, teaching and continuous improvement was identified as a necessary
aim [2] and a set of four skills is used to allow educators to discuss and develop creativity skills
across all subjects and sectors of education – curiosity, open—mindedness, imagination and
problem solving. [3] Distinctions are made between creative learning (when learners are using
their creativity skills), creative teaching (when educators are using their creativity skills) and
creative change (when creativity skills are applied to planning and improvement). [4] Scotland's
national Creative Learning Plan [5] supports the development of creativity skills in all learners
and of educators' expertise in developing creativity skills. A range of resources have been
created to support and assess this [6] including a national review of creativity across learning
by Her Majesty's Inspectorate for Education. [7]
युनायटे ड े ट्स
Creativity has also been identified as one of the key 21st century skills and as one of the Four
Cs of 21st century learning by educational leaders and theorists in the United States.
List of academic journals addressing creativity
Creativity Research Journal
Creativity. Theories – Research - Applications
International Journal of Creative Computing
International Journal of Creativity and Problem Solving
Journal of Creative Behavior
Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts
Thinking Skills and Creativity
Creativity and Innovation Management
Journal of Creativity and Business Innovation
दे खील पहा
अनुकूल दशन
ेन ॉिमग
संगणकीय रचना कता
Confabulation (तंि का नेटवक)
ई- ॅ प , एक तं ान आिण ीकोन जे िवशेषत: सजनशीलता आिण सहकाया ा मू ां कनास िदसते.
अलौिकक बु म ा
आिव ार आिण वै ािनक िवकास हे रोअर िस ां त
सजनशीलते ा संक नाचा इितहास
अिभनव
शोध (जसे की ुअल आट् समधील "कला क शोध")
पा भूमीची िवचारसरणी
प र म घेतले
उ ृ रचना कता
एकािधक शोध
संगीत थेरेपी
संगीत सुधारणा
व थापन नवक ना
मॅन तयार करतो (िच पट)
नोट् स
1. रनको, माक ए .; अ ट, रॉबट एस. (2010). "सजनशीलता संशोधन". जे सी. कॉफमॅन ; रॉबट जे. नबग.
कॅं ि ज हँ डबुक ऑफ ि एिट टी . कि ज िव ापीठ ेस . आयएसबीएन 978-0-521-73025-9 .
2. "आिण ईके जॉब णतात की, नरकात िनयमाचा म नाही. आिण जरी दे वाने सव गो ी व थतपणे तयार
के ा, आिण ािशवाय काहीच केले नाही तर सव गो ी माने व गिणत के ा जातात, तरीपण जे लोक
िध ारलेले आहे त ां नी ऑडर, िकंवा नाही ऑडर धरा. "
3. ममफोड, एमडी (2003). "आ ी कोठे आहोत, कुठे जायचे आहे ? रचना कतेत संशोधन घेत आहे ".
सजनशीलता संशोधन जनल . 15 (2-3): 107-120. डूई : 10.1080 / 10400419.2003.9651403 .
4. नबग, रॉबट जे. (2011). "सजनशीलता". सं ाना क मनोिव ान (6 इडी). से गेज लिनग पी. 47 9.
आयएसबीएन 978 -1-133-38701-5 .
5. मेसबगर, पीटर (200 9). "िमिलअस ऑफ ि एिट टी: ेसेस ऑफ ेसेस, एनवायरमट् स अँड ेिटयल
कॉ े ् स". मेसबगर, पी .; फंके, जे .; वंडर, ई. िमिलअस ऑफ ि एिट टी: एन इं टरिडिशिपनरी अ◌ॅ ाच टू
ॅिटयािलटी ऑफ ि एिट टी . ंगर आयएसबीएन 978-1-4020-9 876-5 .
6. टॉरा , पॉल. "मौ खक कसोटी फॉम ए आिण बी-िफगरल टे , फॉम ए आिण बी". ि एिट िथंिकं ग-नॉम -
टे कल मॅ ुअल रसच एिडशनची टॉरा टे .ि टन, ू जस ः कासनल ेस. पी. 6.
7. अ ाईल, टे रेसा एम .; ॅट, मायकेल जी. (2016). "सं थां म े सजनशीलता आिण नवक नाचे गितशील घटक
मॉडे ल: गती करणे, अथ तयार करणे". सं था क वतनात संशोधन . 36 : 157-183. दोई : 10.1016 / जे.रोब
.2016.10.001 .
8. ओईसीडी / यूरो ॅ ट (2018). ओ ो मॅ ुअल 2018: नूतनीकरणावर डे टा एक करणे, अहवाल दे णे आिण

वापरणे यासाठी मागदशकत े (चौथी आवृ ी). पॅ रस / ल मबगः ओईसीडी / यूरो ॅ ट. पी. 44.
9. रोड् स, मेल (1 9 61). "सजनशीलतेचे िव ेषण". फाई डे ा क न . 42 (7): 305-310. जेएसटीआर

20342603 .
10. गॅबोरा, िलआन (1 99 7). "सं ृ ती आिण सजनशीलतेची उ ी आिण उ ां ती" . जनल ऑफ मेमेिट -
इ ो ूशनरी मॉड ऑफ इ ॉमशन टांसिमशन . 1 .
11. नबग, रॉबट जे. (200 9). जेम ए. पिक ; डॅ न मनीपेनी; िव न को., एड. सं ाना क मनोिव ान ान
िश ण पी. 468. आयएसबीएन 978-0-495-50629-4 .
12. ािद ॉ ता िविकस , ए िह ी ऑफ िस आइिडयाज: ए िनबंध इन ए थेिट , पृ . 244
13. अ ट, आरएस; रनको, एमए (1 999). ": ए िह ी ऑफ रसच ऑन ि एिट टी". नबगम े, आरजे
हँ डबुक ऑफ ि एिट टी . कि ज िव ापीठ ेस .
14. ेटो, द रप क, बुक ए - िविक ोत: द रप क / बुक ए
हँ डबुक ऑफ ि एिट टी . कि ज िव ापीठ ेस . पी. 5.
16. िनऊ, वे आ; नबग, रॉबट जे. (2006). "द िफलॉसॉिफकल ट् स ऑफ वे न अँड इ न कॉ े श ऑफ

ि एिट टी" (पीडीएफ) . जनल ऑफ सै ांितक आिण िफलॉसॉिफकल सायकोलॉजी . 26 (1-2): 18 -38. डूई :
10.1037 / एच 2001265 . 18 िडसबर 2011 रोजी मूळ (पीडीएफ) व न सं िहत . 23 ऑ ोबर 2010 रोजी
पुन ा . ; सीएफ िमशेल वेबर , " ि एिट टी, इफे सी अँड जन: एिथ युिन िसटी इन ए ओपन
ा ", िमशेल वेबर आिण िपयरे फसे ो बेिसल (eds.), िवषयकता, ि या आिण तकसंगतता , ां कफुट /
लँके र, ओ ोस लॅग, ि या िवचार XIV, 2006, pp. 263-281.
17. डे सी, जॉन (1 999). "क नेची संक ना: इितहास". माक ए रनको म े; ी न आर. ाitzer ि एिट टी
ऑफ एनसाय ोपीिडया, खंड. 1 . ए ेिवयर आयएसबीएन 978-0-12-227076-5 .
हँ डबुक ऑफ ि एिट टी . कि ज िव ापीठ ेस . पी. 6.
19. "मानवतावाद - रोम रीबन: द ॅ िटकन ंथालय व पुनजागरण सं ृ ती | दशन - लाय री ऑफ काँ ेस" .
www.loc.gov . 1 993-01-08 2015-11-23 रोजी पुन ा .
20. "िलयोनाड द ी | इटािलयन कलाकार, अिभयंता, आिण शा " . एनसाय ोपीिडया ि टॅ िनका .
2015-11-23 रोजी पुन ा .
21. ताटा ुिवझ, ािद ॉ (1 9 80). ए िह ी ऑफ िस आइिडयाज: ए ए े इन इन े िट .ि ोफर

कॅ ेरके यां नी पोिलश भाषेतून अनुवािदत केलेला, द हे ग: मािटनस िनझाफ.
22. वॉलस, जी. (1 9 26). िवचारां चा कला .
23. िसमॉनटोन, डीके (1 999). ितभाची उ ि : रचना कतेवर डािवनचा ि कोन . ऑ फोड िव ापीठ ेस.
24. ाइटहे ड, अ ि या आिण वा िवकता: िव िव ालयातील िनबंध; 1 9 27-28 ा

े ड नॉथ (1 9 78).
स ादर ान एिड बर िव ापीठात िगफोड ा ाने िदली (सुधा रत आवृ ी). ू यॉकः ी ेस. आयएसबीएन 978-
0-02-9 34580-1 .
25. मेयर, ी न (2005). "प रचयः ाइटहे ड नाऊ". कॉ

गरे शन 1 (13): 1-33. डोईः 10.1353 / कॉन
20000.0010 . . सीएफ िमशेल वेबर आिण िवल डे समंड (eds.). हँ डबुक ऑफ ाईटहे िडयन ोसेस थॉट
( ां कफुट / लँके र, ओ ोस लॅग, ोसेस थॉट ए 1 आिण ए 2, 2008) आिण रॉनी डे समेट आिण िमशेल
वेबर ( ारे संपािदत), ाइटहे ड. द अ ी ा ऑफ मेटािफिज . अ ाइड ोसेस मेटािफिज समर
इं ी ूट मेमोरॅ म , लोवेन-ला-नेवू, लेस एिडश ोमॅिटका, 2010.
26. नबग, आरजे ; लुबाट, टीआय (1 999). "ि एिट टी ऑफ कॉ ेि टी: ॉ े ् स अँड पॅरािडग ".
नबगम े, आरजे हँ डबुक ऑफ ि एिट टी . कि ज िव ापीठ ेस. आयएसबीएन 978-0-521-57285-9 .
27. हर े ्ज, एचएल (1 9 27). "क नाश ीची संकाय: क नाश ी ा सामा संकाय िकंवा समूह घटकां ा
अ ासंबंधी चौकशी." सायकोलॉजीचे ि िटश जनल . मोनो ाफ स ीमट 3: 1 -74.
28. कोझबेट, अ◌ॅ रॉन; बेगे ो, रोना ए .; र ो, माक ए. (2010). "सजनशीलतेची िस ां त". जे सी. कॉफमॅन ;
रॉबट जे. नबग. कॅं ि ज हँ डबुक ऑफ ि एिट टी . कि ज िव ापीठ ेस . आयएसबीएन 978-0-521-73025-
9.
29. कौफमॅन, जे सी . बेगे ो, रोना ए. (200 9). "बायॉ िबग अँड िलिटल: ि एिट टीचे चार सी मॉडे ल".
सामा मनोिव ान पुनरावलोकन . 13 (1): 1-12. डूई : 10.1037 / ए 0013688 .
30. बोडे न, मागारे ट (2004). द ि एिट मायंड: िम स अँड मेके िनझ . टलेज आयएसबीएन 978-0-2 9 7-
820 9 7-7 .
31. रॉिब न, केन (1 99 8). आमचे सव ुचस: सजनशीलता, सं ृ ती, िश ण (पीडीएफ) . ि एिट आिण
क चरल ए ुकेशनवरील रा ीय स ागार सिमती. 16 ऑ ोबर 2014 रोजी मूळ (पीडीएफ) व न सं िहत . 2
ऑ ोबर 2010 रोजी पुन ा .
32. ा , अ◌ॅ ना (2001). "िलटल सी 'रचना कता". ा म े ए .; जे ी, बी .; लीबिलंग, एम. ि एिट टी इन

ए ुके शन . कंिट ूम इं टरनॅशनल आयएसबीएन 978-0-8264-4863-7 .
33. िस झे िमहाली, िमहाली (1 99 6). सजनशीलता: शोध आिण शोधाचे वाह आिण मनोिव ान . हापर
कॉिल आयएसबीएन 978-0-06-092820-9 .
34. िसमॉनटोन, डीके (1 99 7). "ि एिट ॉड टी: क रयर टॅ जेटरीज अँड लँडमाकची एक अंदाज आिण
ीकरणा क मॉडे ल". मानसशा ीय पुनरावलोकन 104 (1): 66-8 9. डूई : 10.1037 / 0033-2 9 5 ए
.104.1.66 .
35. थ, एसएम (2011). "उ ायन". एमए रनको म े; एसआर ि झकर ि एिट टी ॉ ूम 1 चे
एनसाय ोपीिडया (2 रा सं रण). शै िणक ेस pp. 653-657. आयएसबीएन 978-0-12-375039-6 .
36. वाड, टी. (2003). "सजनशीलता". नागेल, एल. ए ाय ोपीिडया ऑफ़ कॉ शन . ू यॉकः मॅकिमलन.
37. थ, ी न एम. (1 99 5). "िफ ेशन, इ ूबेशन, आिण अंत ी मेमरी आिण ि एिटव िथंिकंग". ी न
एम. थम े; थॉमस बी. वाड; रोना ए. िफ े . ि एिट कॉि शन ीकोन एमआयटी ेस
38. " अँडरसन, जेआर (2000). सं ाना क मनोिव ान आिण ाचे प रणाम . वथ काशक. आयएसबीएन 978-
0-7167-1686-0 .
39. िस झ िमहाली, िमहाली (1 99 6). सजनशीलता: शोध आिण शोधाचे वाह आिण मनोिव ान. ूयॉक:
हापर पॅरेिनयल. आयएसबीएन 0-06-092820-4
40. िगलफोड, जेपी (1 9 67). मानवी बु ीची िनसग .

41. वाड, टीबी (1 99 5). नवीन क नां ब ल जुने काय आहे . एस.एम. थ, टीबी वाड आिण आर ए आिण िफ े
(एड.) द ि एिटव कॉि शन अ◌ॅ , 157-178, लंडन: एमआयटी ेस.
42. वेसबग, आरड ू (1 99 3). सजनशीलता: अलौिकक बु म ा ा पलीकडे . ीमन आयएसबीएन 978-0-
7167-2119-2 .
43. हे िल एस .; सन आर. (2010). "उ ायन, अंत ी, आिण सजनशील सम ा सोडवणे: एक एकीकृत िस ां त
आिण एक कने िन मॉडे ल". मानसशा ीय पुनरावलोकन 117 (3): 994-1024. साइटसएरए
10.1.1.405.2245 . डूई : 10.1037 / ए 001 9 532 . पीएमआयडी 20658861 .
44. कोए र, ए. (1 9 64). िनिमती कायदा . लंडन: पॅन बुक. आयएसबीएन 978-0-330-73116-4 .
45. गॅबोरा, एल. आिण साब, ए. (2011). ि एिट ह ेप आिण समतोल सम ेचे िनराकरण कर ा ा
संभा तेची थती. सं ाना क िव ान सं थे ा वािषक बैठकीची कायवाही . जुलै 20-23, 2011, बो न एमए.
46. रोझ, एनजे अँड ओ न, जेएम (1 99 5). काय झाले असावे: Counterfactual Thinking ा सामािजक
मानसशा . महवा, ू जस ः इ ाम
47. माकमन, के. ेन, ड ू. आिण सुहर, ई. (एड् स) (200 9). मानिसक िस ुलेशनची मानवी पु का आिण
मानवी क ना. हो , मनोिव ान ेस
48. बायन, आरएमजे (2005). तकसंगत क ना: लोक वा िवकतेसाठी काउं टरफॅ ुअल पयाय कसे तयार
करतात. कि ज, एमएः एमआयटी ेस.
49. ेडर, अ◌ॅ लन (2004). "सजनशीलता घटकः िवचारधारा क भावाचा एक ाधा ोर". सजनशीलता
संशोधन जनल . 16 (4): 415-4 9. दोई : 10.1080 / 1040041040 9 534552
50. (टोरस, 1 9 74)
51. िकम, ूंग हे (2006). "आ ी सजनशीलता चाचणींवर िव ास ठे वू शकतो का?" (पीडीएफ) . 18 . लॉरे
एर ॉम असोिसएट् स.
52. िकम, केएच (2006). "आ ी ि एिट टी टे वर िव ास ठे वू शकतो? ि एिट िथंिकंग (टीटीसीटी) ा
टोरॅ टे ची समी ा". सजनशीलता संशोधन जनल . 18 : 3-14. दोई : 10.1207 / एस 15326934 सीआरजे
1801_2 .
53. झग, एल .; ॉ र, आरड ू; स े ी, जी (2011). "पारं पा रक िवप रत िवचारां ची चाचणी वा िवक-

िनिमती मता मोज ासाठी आिण अंदाज दे ावर िव ास ठे वू शकते?". सजनशीलता संशोधन जनल . 23 : 24-
37. दोई : 10.1080 / 104004 1 9 .2011.545713 .
54. फो र, ईए, आिण डनबर, केएन (200 9). गु अथशा ीय िव ेषणा ारे िनिमती मता मू ां कन.
कॉि िट साय सोसायटी ा 31 ा वािषक बैठकी ा कायवाही (पृ 602-607).
55. हॅ रसन, आयजे, आिण हामन, एच. (2014). अथशा ीय सादरीकरणां चा वापर क न मौिलकपणाचे
यंचिलत ोअ रं ग. सं ाना क िव ान सं थे ा 36 ा वािषक बैठकी ा (पो र पेपर) कायवाहीम े.
56. एकर, एस .; रनको, एमए (2014). "िवप रत िवचारां ा चाच ां ारे केले ाक नां म े एकि त अंतर
मोजणे". सजनशीलता संशोधन जनल . 26 (2): 22 9-238. डूई : 10.1080 / 10400419.2014.9010 9 5 .
57. एनएसएफ एसबीआयआर अनुदान मां क 1315053.
58. इतर सद ां म े के बेकेटके पीएचडी संगणक िव ान यां चा समावेश आहे ; िलबट िलड् झ, पीएचडी
भाषाशा ; पमन गो व, पीएचडी सां की
59. बेकेटके , के .; रनको, एमए (2016). "संगणका ारे एक सेमंिट -आधा रत अ ो रदम सह" िडयरजट
िथंिकंग टे ोअ रं ग " . युरोप ा जनल ऑफ सायकोलॉजी . 12 (2): 210-220. दोई : 10.5 9 64 /
ejop.v12i2.1127 . पीएमसी 48 9 4287 . पीएमआयडी 27298632
60. फे , जीजे (1 99 8). "वै ािनक आिण कला क सजनशीलतेवरील म ा ा भावाचे मेटा-िव ेषण".
आिण सामािजक मानसशा ीय पुनरावलोकन . 2 (4): 2 9-30 9 .9. दोई : 10.1207 / एस
15327957ps 0204_5 . पीएमआयडी 15647135 .
61. बेटी, एम .; फनहॅ म, ए. (2006). "सजनशीलता, बु म ा आिण म : िवखुरलेले सािह एक गंभीर

समी ा". अनुवां िशक, सामािजक आिण सामा मनोिव ान मोनो ाफ . 132 (4): 355-429. दोई : 10.3200 /
मोनो .132.4.355-430 .
62. बेटी, एम .; फनहॅ म, एएफ; सिफउिलना, ए (2010). "बु म ा, सामा ान आिण म

िनिमती मतेचे अंदाजप क णून". िशकणे आिण वैय क मतभेद . 20 (5): 532-535. डूई : 10.1016 / जे .
िलंिडफ .0.20104.008 .
63. (कासन, 2005)
64. ियंग-याओ, वां ग, िचआ-ची | हो, िहिसया-ची | चग, िचह-िलंग | चग (2014). "रॅ च मॉडे ल अ◌ॅ केशन
ि एिट टी मापन टू द ि एिट अचीवमट ावली" . सजनशीलता संशोधन जनल . 26 (1). आयएसएसएन
1040-04 1 9 .
65. बडे टोिवच, डे ड; उबान ी, म रका; एशेलबग, े रस; ले ी, रचड; ोल, इमॅ ुएल (जानेवारी 2017).
" ेन morphometry वैय क सजनशील मता आिण दू र थ क ना एक कर ाची मता predicts". कॉट
86 : 216-229. दोई : 10.1016 / ज . कॉोट .2016.10.021 . आयएसएसएन 0010- 9 452 .
पीएमआयडी 279 9 546 .
66. Form, Sven; Schlichting, Kerrin; Kaernbach, Christian (November 2017). "Mentoring
functions: Interpersonal tensions are associated with mentees' creative achievement".
Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts . 11 (4): 440–450. doi : 10.1037/aca0000103
. ISSN 1931-390X .
67. Getzels, JW, & Jackson, PW (1962). Creativity and intelligence: Explorations with gifted
students. ू यॉक: िवली.
68. Barron, F. (1963). Creativity and psychological health. Princeton: D. Van Nostrand Company.
69. Wallach, MA, & Kogan, N. (1965). Modes of thinking in young children: A study of the
creativity-intelligence distinction. New York: Holt, Rinehart and Winston.
70. Guilford, JP (1967). The nature of human intelligence. ू यॉकः मॅक ा-िहल.
71. Plucker, J., & Renzulli, JS (1999). Psychometric approaches to the study of human creativity.
In RJ Sternberg (Ed.), Handbook of creativity (pp. 35–60). ूयॉक: कॅंि ज िव ापीठ ेस.
72. Hayes, JR (1989). Cognitive processes in creativity. In JA Glover, RR Ronning, & CR

Reynolds (Eds.), Handbook of creativity (pp. 135–145). New York: Plenum.
73. Sternberg, RJ (1996). Successful Intelligence. NewYork: Simon & Schuster.
74. Sternberg, RJ, & O'Hara, LA (1999). Creativity and intelligence. In RJ Sternberg (Ed.),
Handbook of creativity (pp. 251–272). Cambridge, MA: Cambridge University Press.
75. Gardner, H. (1993). Creating minds. ू यॉक: बेिसक बु .
76. Sternberg, RJ, Kaufman, JC, & Grigorenko, EL (2008). Applied intelligence. कॅंि ज: कॅंि ज
िव ापीठ ेस.
77. Kaufman, JC; Kaufman, SB; Lichtenberger, EO (2011). "Finding creativity on intelligence
tests via divergent production". Canadian Journal of School Psychology . 26 (2): 83–106. doi :
10.1177/0829573511406511 .
78. Silvia, PJ; Beaty, RE; Nusbaum, EC (2013). "Verbal fluency and creativity: General and
specific contributions of broad retrieval ability (Gr) factors to divergent thinking". Intelligence . 41
(5): 328–340. doi : 10.1016/j.intell.2013.05.004 .
79. Martindale, C. (1999). Biological bases of creativity. In RJ Sternberg (Ed.), Handbook of

creativity (pp. 137– 152). ूयॉक: कॅंि ज िव ापीठ ेस.
80. Kaufman, JC, Kaufman, SB, & Plucker, JA (2013). Contemporary theories of intelligence. In
J. Reisberg (Ed.), The Oxford Handbook of Cognitive Psychology (pp. 811-822). New York, NY:
Oxford University Press
81. Sternberg, RJ; Lubart, TI (1991). "An investment theory of creativity and its development".
Human Development . 34 : 1–32. doi : 10.1159/000277029 .
82. Sternberg, RJ; Lubart, TI (1992). "Buy low and sell high: An investment approach to
creativity". Current Directions in Psychological Science . 1 (1): 1–5. doi : 10.1111/j.1467-
8721.1992.tb00002.x .
83. Amabile, TM (1982). "Social psychology of creativity: A consensual assessment technique".

जनल ऑफ पसिनिलटी अँड सोशल सायकोलॉजी . 43 (5): 997–1013. doi : 10.1037/0022-
3514.43.5.997 .
84. Amabile, TM (1996). Creativity in context: Update to "The Social Psychology of Creativity".
बो र: वे ्यू ेस.
85. Baer, J.; Kaufman, JC (2005). "Bridging generality and specificity: The Amusement Park
Theoretical (APT) Model of creativity". Roeper Review . 27 (3): 158–163. doi :
10.1080/02783190509554310 .
86. Renzulli, JS (1978). "What makes giftedness? Reexamining a definition". Phi Delta Kappan .
60 : 180–261.
87. Naglieri, JA; Kaufman, JC (2001). "Understanding intelligence, giftedness, and creativity
using PASS theory". Roeper Review . 23 (3): 151–156. doi : 10.1080/02783190109554087 .
88. Torrance, EP (1962). Guiding creative talent. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
89. Barron, F. (1969). Creative person and creative process. New York: Holt, Rinehart &
Winston.
90. Yamamoto, K (1964). "Creativity and sociometric choice among adolescents". Journal of
Social Psychology . 64 (2): 249–261. doi : 10.1080/00224545.1964.9919564 . PMID
14238998 .
91. Fuchs-Beauchamp, KD; Karnes, MB; Johnson, LJ (1993). "Creativity and intelligence in
preschoolers". Gifted Child Quarterly . 37 (3): 113–117. doi : 10.1177/001698629303700303 .
92. Cho, SH; Nijenhuis, JT; van Vianen, NEM; Kim, H.-B.; Lee, KH (2010). "The relationship
between diverse components of intelligence and creativity". Journal of Creative Behavior . 44
(2): 125–137. doi : 10.1002/j.2162-6057.2010.tb01329.x .
93. Jauk, E.; Benedek, M.; Dunst, B.; Neubauer, AC (2013). "The relationship between
intelligence and creativity: New support for the threshold hypothesis by means of empirical
breakpoint detection" . Intelligence . 41 (4): 212–221. doi : 10.1016/j.intell.2013.03.003 .
PMC 3682183 . PMID 23825884 .
94. Wai, J.; Lubinski, D.; Benbow, CP (2005). "Creativity and occupational accomplishments
among intellectually precocious youths: An age 13 to age 33 longitudinal study". Journal of
Educational Psychology . 97 (3): 484–492. doi : 10.1037/0022-0663.97.3.484 .
95. Kim, KH (2005). "Can only intelligent people be creative?". Journal of Secondary Gifted
Education . 16 (2–3): 57–66. doi : 10.4219/jsge-2005-473 .
96. Preckel, F.; Holling, H.; Wiese, M. (2006). "Relationship of intelligence and creativity in gifted
and non-gifted students: An investigation of threshold theory". आिण वैय क फरक . 40 :
159–170. doi : 10.1016/j.paid.2005.06.022 .
97. Perkins, DN (1981) The mind's best work. कि ज, एमएः हावड िव ापीठ ेस.
98. Weisberg, RW; Alba, JW (1981). "An examination of the alleged role of "fixation" in the
solution of several "insight" problems". Journal of Experimental Psychology: General . 110 (2):
169–192. doi : 10.1037/0096-3445.110.2.169 .
99. McNemar, O (1964). "Lost: Our Intelligence? Why?". अमे रकन सायकोलॉिज . 19 (12): 871–
882. doi : 10.1037/h0042008 .
100. Kenneth M Heilman, MD, Stephen E. Nadeau, MD, and David Q. Beversdorf, MD. "Creative
Innovation: Possible Brain Mechanisms" Neurocase (2003) Archived 2009-03-19 at the
Wayback Machine
101. Flaherty AW (2005). "Frontotemporal and dopaminergic control of idea generation and
creative drive" . J Comp Neurol . 493 (1): 147–53. doi : 10.1002/cne.20768 . PMC 2571074
. PMID 16254989 .
102. Mayseless, Naama; Eran, Ayelet; Shamay-Tsoory, Simone G (2015). "Generating original
ideas: The neural underpinning of originality". NeuroImage . 116 : 232–9. doi :
10.1016/j.neuroimage.2015.05.030 . PMID 26003860 . सारां श सारां श . "These results are in
line with the dual model of creativity, according to which original ideas are a product of the
interaction between a system that generates ideas and a control system that evaluates these
ideas."
103. Vandervert 2003a, 2003b; Vandervert, Schimpf & Liu, 2007
104. Miyake & Shah, 1999
105. Schmahmann, 1997, 2004
106. Andersen, Korbo & Pakkenberg, 1992.
107. Miller & Cohen, 2001
108. Vandervert, 2003a
109. Jung-Beeman, Bowden, Haberman, Frymiare, Arambel-Liu, Greenblatt, Reber & Kounios,
2004
110. Imamizu, Kuroda, Miyauchi, Yoshioka & Kawato, 2003
111. Schmahmann, 2004,
112. Vandervert, in press-a
113. Vandervert, 2011, in press-b
114. Vandervert & Vandervert-Weathers, 2013
115. Brown, J.; इ ादी. (2007). "On Vandervert et al. "Working memory cerebellum, and creativity
" ". Creat. Res. जे . 19 : 25–29. doi : 10.1080/10400410709336875 .
116. Abraham, A. (2007). "Can a neural system geared to bring about rapid, predictive, and
efficient function explain creativity?". Creat. Res. जे . 19 : 19–24. doi :
10.1080/10400410709336874 .
117. Wagner U.; Gais S.; Haider H.; Verleger R.; Born J. (2004). "Sleep inspires insight". िनसग
427 (6972): 352–5. Bibcode : 2004Natur.427..352W . doi : 10.1038/nature02223 . PMID
14737168 .
118. Cai DJ; Mednick SA; Harrison EM; Kanady JC; Mednick SC (2009). "REM, not incubation,
improves creativity by priming associative networks" . ो नॅट अ◌ॅ कॅ ड साय यूएसए . 106 (25):
10130–10134. Bibcode : 2009PNAS..10610130C . doi : 10.1073/pnas.0900271106 . PMC
2700890 . PMID 19506253 .
119. Walker MP, Liston C, Hobson JA, Stickgold R (November 2002). "Cognitive flexibility across
the sleep-wake cycle: REM-sleep enhancement of anagram problem solving". Brain Res Cogn
Brain Res . 14 (3): 317–24. doi : 10.1016/S0926-6410(02)00134-9 . PMID 12421655 .
120. Hasselmo ME (September 1999). "Neuromodulation: acetylcholine and memory

consolidation". Trends Cogn. िव ान (Regul. Ed.) . 3 (9): 351–359. doi : 10.1016/S1364-
6613(99)01365-0 . PMID 10461198 .
121. Winkielman, P.; Knutson, B. (2007), "Affective Influence on Judgments and Decisions:
Moving Towards Core Mechanisms", Review of General Psychology , 11 (2): 179–192, doi :
10.1037/1089-2680.11.2.179
122. Mark A. Davis (January 2009). "Understanding the relationship between mood and
creativity: A meta-analysis" . Organizational Behavior and Human Decision Processes . 100
(1): 25–38. doi : 10.1016/j.obhdp.2008.04.001 .
123. Baas, Matthijs; De Dreu Carsten KW & Nijstad, Bernard A. (November 2008). "A meta-
analysis of 25 years of mood-creativity research: Hedonic tone, activation, or regulatory
focus?" (पीडीएफ) . मानिसक बुलेिटन 134 (6): 779–806. doi : 10.1037/a0012815 . PMID
18954157 . Archived from the original (PDF) on 2011-07-18.
124. Schmidhuber, Jürgen (2006). "Developmental Robotics, Optimal Artificial Curiosity,

Creativity, Music, and the Fine Arts". Connection Science . 18 (2): 173–187. CiteSeerX
10.1.1.474.6919 . doi : 10.1080/09540090600768658 .
125. Schmidhuber, Jürgen (2010). "Formal Theory of Creativity, Fun, and Intrinsic Motivation
(1990–2010)". IEEE Transactions on Autonomous Mental Development . 2 (3): 230–247. doi :
10.1109/tamd.2010.2056368 .
126. Video of Jürgen Schmidhuber 's keynote at the 2011 Winter Intelligence Conference,
Oxford: Universal AI and Theory of Fun and Creativity. Youtube, 2012
127. Video of Jürgen Schmidhuber 's talk at the 2009 Singularity Summit , NYC: Compression
Progress: The Algorithmic Principle Behind Curiosity and Creativity. Youtube, 2010
128. Kurzweil AI: Transcript of Jürgen Schmidhuber 's TEDx talk (2012): When creative
machines overtake man
129. Schmidhuber, J. (1991), Curious model-building control systems. In Proc. ICANN,

Singapore, volume 2, pp 1458–1463. IEEE.
130. Schmidhuber, J. (2012), A Formal Theory of Creativity to Model the Creation of Art. In
McCormack, Jon and M. d'Inverno (eds), Computers and Creativity, Springer 2012
131. Schmidhuber, J. (2007), Simple Algorithmic Principles of Discovery, Subjective Beauty,

Selective Attention, Curiosity & Creativity. In V. Corruble, M. Takeda, E. Suzuki, eds., Proc. 10th
Intl. Conf. on Discovery Science 2007 pp 26-38, LNAI 4755, Springer
132. (Rushton, 1990)
133. Folley, Bradley S.; Park, Sohee (2005). "Verbal creativity and schizotypal personality in
relation to prefrontal hemispheric laterality: A behavioral and near-infrared optical imaging
study" . झो े िनया रसच . 80 (2–3): 271–282. doi : 10.1016/j.schres.2005.06.016 . PMC
2817946 . PMID 16125369 . Archived from the original on 2006-02-15 . Retrieved 2006-02-
19 .
134. Batey, M. Furnham, A. (2009). The relationship between creativity, schizotypy and
intelligence. Individual Differences Research, 7, p.272-284.
135. Batey, M.; Furnham, A. (2008). "The relationship between measures of creativity and
schizotypy". आिण वैय क फरक . 45 (8): 816–821. doi : 10.1016/j.paid.2008.08.014 .
136. Furnham, A.; Batey, M.; Anand, K.; Manfield, J. (2008). "Personality, hypomania,
intelligence and creativity". आिण वैय क फरक . 44 (5): 1060–1069. doi :
10.1016/j.paid.2007.10.035 .
137. Holm-Hadulla, Rainer Matthias; Koutsoukou-Argyraki, Asimina (2017). "Bipolar Disorder

and/or Creative Bipolarity: Robert Schumann's Exemplary Psychopathology - Combining
Symptomatological and Psychosocial Perspectives with Creativity Research". Psychopathology .
50 (6): 379–388. doi : 10.1159/000479883 . ISSN 0254-4962 . PMID 29017153 .
138. Kyaga, S.; Lichtenstein, P.; Boman, M.; Hultman, C.; Långström, N.; Landén, M. (2011).
"Creativity and mental disorder: Family study of 300 000 people with severe mental disorder". द
ि िटश जनल ऑफ साइके ी . 199 (5): 373–379. doi : 10.1192/bjp.bp.110.085316 . PMID
21653945 .
139. Holm-Hadulla, Rainer M.; Roussel, Martin; Hofmann, Frank-Hagen (December 2010).
"Depression and creativity — The case of the german poet, scientist and statesman JW v.
Goethe". जनल ऑफ इफे िडसऑडर 127 (1–3): 43–49. doi : 10.1016/j.jad.2010.05.007 .
ISSN 0165-0327 . PMID 20605219 .
140. Roberts, Michelle. Creativity 'closely entwined with mental illness'.

https://www.bbc.co.uk/news/health-19959565 . 16 October 2012.
141. "The science of creativity" . apa.org .
142. (DeGraff, Lawrence 2002)
143. (Batey & Irwing, 2010) "Archived copy" . 2011-07-10 रोजी मूळ पासून सं िहत . 2010-09-09
रोजी पुन ा .
144. Nijstad BA; De Dreu CK (2002). "Creativity and Group Innovation". Applied Psychology . 51
(3): 400–406. doi : 10.1111/1464-0597.00984 .
145. (Guilford, 1950)
146. (Torrance, 1974, 1984)
147. (Christiaans & Venselaar, 2007)
148. (Amabile, 1996; Prabhu et al., 2008)
149. (Feist, 1998, 1999; Prabhu et al., 2008; Zhang & Sternberg, 2009)
150. (Campbell, 1960)
151. (Gardner, 1993a, Policastro & Gardner, 1999)
152. (Sternberg & Lubart, 1991, 1995, 1996)
153. McLaren, RB (1993). "The dark side of creativity". Creat. Res. जे . 6 (1–2): 137–144. doi :
10.1080/10400419309534472 .
154. Hao, N; Tang, M; Yang, J; Wang, Q; Runco, MA (2016). "A New Tool to Measure
Malevolent Creativity: The Malevolent Creativity Behavior Scale" . Frontiers in Psychology . 7 :
682. doi : 10.3389/fpsyg.2016.00682 . PMC 4870273 . PMID 27242596 .
155. Harris, DJ; Reiter-Palmon, R. (2015). "Fast and furious: The influence of implicit
aggression, premeditation, and provoking situations on malevolent creativity". Psychology of
Aesthetics, Creativity, and the Arts . 9 (1): 54–64. doi : 10.1037/a0038499 .
156. Aggression: A social psychological analysis. Berkowitz, Leonard New York, NY, US:
McGraw-Hill Aggression: A social psychological analysis. (1962). xv 361 pp
157. Sternberg RJ 'Introduction' in Kaufman JC and Sternberg RJ (2006) (eds) The International
Handbook of Creativity pp 1-9. कि ज िव ापीठ ेस ISBN 0-521-54731-8
158. Niu W (2006) 'Development of Creativity Research in Chinese Societies' in Kaufman JC

and Sternberg RJ (eds) The International Handbook of Creativity pp 386-387. कि ज िव ापीठ ेस
ISBN 0-521-54731-8
159. Mpofu E et al (2006) 'African Perspectives on Creativity' in Kaufman JC and Sternberg RJ

(eds) The International Handbook of Creativity p 465. Cambridge University Press ISBN 0-521-
54731-8
160. Mpofu E et al (2006) 'African Perspectives on Creativity' in Kaufman JC and Sternberg RJ

(eds) The International Handbook of Creativity p 458. Cambridge University Press ISBN 0-521-
54731-8
161. Preiss DD and Strasser K (2006) 'Creativity in Latin America' in Kaufman JC and Sternberg
RJ (eds) The International Handbook of Creativity p 46. Cambridge University Press ISBN 0-
521-54731-8
162. Smith GJW and Carlsson I (2006) 'Creativity under the Northern Lights' in Kaufman JC and
Sternberg RJ (eds) The International Handbook of Creativity p 202. Cambridge University Press
ISBN 0-521-54731-8
163. Preiser S (2006) 'Creativity Research in German-Speaking Countries' in Kaufman JC and

Sternberg RJ (eds) The International Handbook of Creativity p 175. Cambridge University Press
ISBN 0-521-54731-8
164. (Amabile, 1998; Sullivan and Harper, 2009)
165. (Nonaka, 1991)
166. Amabile, TM (1998). "How to kill creativity". Harvard Business Review
167. Siltala, R. 2010. Innovativity and cooperative learning in business life and teaching.
University of Turku
168. Leal, S. y Urrea J. "Ingenio y Pasión" (2013), Lid Publishers (Spanish) and Forbes India
Magazine http://forbesindia.com/article/ie/new-trends-in-innovation-
management/33905/1#ixzz2iiuuDxVq
169. Woodman, RW; Sawyer, JE; Griffin, RW (1993). "Toward a theory of organizational
creativity". Academy of Management Review . 18 (2): 293–321. doi :
10.5465/amr.1993.3997517 .
170. Paulus, PB; Dzindolet, M. (2008). "Social influence, creativity and innovation". Social
Influence . 3 (4): 228–247. doi : 10.1080/15534510802341082 .
171. Salazar, MR; Lant, TK; Fiore, SM; Salas, E. (2012). "Facilitating innovation in diverse
science teams through integrative capacity". Small Group Research . 43 (5): 527–5. doi :
10.1177/1046496412453622 .
172. Harvey, S (2014). "Creative synthesis: Exploring the process of extraordinary group
creativity". Academy of Management Review . 39 (3): 324–343. doi : 10.5465/amr.2012.0224 .
173. Loo, S. (2017) Creative Working in the Knowledge Economy. Abingdon, Oxfordshire:
Routledge Ltd. ISBN 9781138211391 ; ISBN 9781315453095 .
https://www.routledge.com/Creative-Working-in-the-Knowledge-
Economy/Loo/p/book/9781138211391
174. Harvey, S (2013). "A different perspective: The multiple effects of deep level diversity on
group creativity". Journal of Experimental Social Psychology . 49 (5): 822–832. doi :
10.1016/j.jesp.2013.04.004 .
175. Paletz, SB; Schunn, CD (2010). "A social‐cognitive framework of multidisciplinary team
innovation". Topics in Cognitive Science . 2 (1): 73–95. CiteSeerX 10.1.1.611.2475 . doi :
10.1111/j.1756-8765.2009.01029.x . PMID 25163622 .
176. Polzer, JT; Milton, LP; Swarm Jr, WB (2002). "Capitalizing on diversity: Interpersonal
congruence in small work groups". शासकीय िव ान ितमाही . 47 (2): 296–324. CiteSeerX
10.1.1.198.3908 . doi : 10.2307/3094807 . JSTOR 3094807 .
177. Hargadon, AB; Bechky, BA (2006). "When collections of creatives become creative
collectives: A field study of problem solving at work". Organization Science . 17 (4): 484–500. doi
: 10.1287/orsc.1060.0200 .
178. Rubenson, Daniel L.; Runco, Mark (1992). "The psychoeconomic approach to creativity".
New Ideas in Psychology . 10 (2): 131–147. doi : 10.1016/0732-118X(92)90021-Q .
179. Diamond, Arthur M. (1992). "Creativity and Interdisciplinarity: A Response to Rubenson and
Runco". New Ideas in Psychology . 10 (2): 157–160. doi : 10.1016/0732-118X(92)90023-S .
180. "Creativity, the Brain, and Evolution" . मनोिव ान आज

181. Nickerson, RS (1999). "Enhancing creativity". In RJ Sternberg . Handbook of Creativity .
कि ज िव ापीठ ेस .
182. Csíkszentmihályi, Mihály (1999). "Implications of a systems perspective for the study of
creativity". In RJ Sternberg . Handbook of Creativity . कि ज िव ापीठ ेस .
183. Robinson, K. ; Azzam, AM (2009). "Why creativity now?". Educational Leadership . 67 (1):
22–26.
184. Paris, C., Edwards, N., Sheffield, E., Mutinsky, M., Olexa, T., Reilly, S., & Baer, J. (2006).
How early school experiences impact creativity. In JC Kaufman & J. Baer (Eds.), Creativity and
Reason in Cognitive Development (pp. 333–350). ू यॉक, ू यॉकः कि ज युिन िसटी ेस.
185. Byrge, C.; Hanson. S. (2009). "The creative platform: A new paradigm for teaching
creativity". Problems of Education in the 21st Century . 18 : 33–50.
186. Csikszentmihalyi, M. (1993). Evolution and flow. In M. Csikszentmihalyi (Ed.), The evolving
self: A psychology for the third millennium (pp. 175–206). New York: Harper Perennial.
187. National Advisory Committee on Creative and Cultural Education (1998). All our futures:
Creativity, culture, and education. UK: NACCCE
188. Torrance, E. Paul (Ellis Paul) (2002). The manifesto : a guide to developing a creative
career . Westport, Conn.: Ablex Pub. ISBN 978-0313011863 . OCLC 52769638 .
संदभ
Amabile, Teresa M.; Barsade, Sigal G; Mueller, Jennifer S; Staw, Barry M., "Affect and creativity at work,"
Administrative Science Quarterly , 2005, vol. 50, pp. 367–403.
Amabile, TM (1998). "How to kill creativity". हावड िबिझनेस र ्यू . 76 (5).

Amabile, TM (1996). Creativity in context . वे ्यू ेस.
Balzac, Fred (2006). "Exploring the Brain's Role in Creativity". NeuroPsychiatry Reviews . 7 (5): 1, 19–
20.
BCA (2006). New Concepts in Innovation: The Keys to a Growing Australia . Business Council of
Australia .
Brian, Denis, Einstein: A Life (John Wiley and Sons, 1996) ISBN 0-471-11459-6
Byrne, RMJ (2005). The Rational Imagination: How People Create Counterfactual Alternatives to Reality
. एमआयटी ेस
Carson, SH; Peterson, JB; Higgins, DM (2005). "Reliability, Validity, and Factor Structure of the Creative
Achievement Questionnaire". Creativity Research Journal . 17 (1): 37–50. doi :
10.1207/s15326934crj1701_4 .
Craft, A. (2005). Creativity in Schools: tensions and dilemmas . टलेज ISBN 978-0-415-32414-4 .
Dorst, K.; Cross, N. (2001). "Creativity in the design process: co-evolution of problem–solution" (PDF) .
Design Studies (Submitted manuscript). 22 (5): 425–437. doi : 10.1016/S0142-694X(01)00009-6 .
Feldman, DH (1999). "The Development of Creativity". In Sternberg, RJ Handbook of Creativity . कि ज

िव ापीठ ेस.
Finke, R.; Ward, TB; Smith, SM (1992). Creative cognition: Theory, research, and applications . एमआयटी
ेस ISBN 978-0-262-06150-6 .
Flaherty, AW (2005). "Frontotemporal and dopaminergic control of idea generation and creative drive" .
Journal of Comparative Neurology . 493 (1): 147–153. doi : 10.1002/cne.20768 . PMC 2571074 .
PMID 16254989 .
Florida, R. (2002). The Rise of the Creative Class: And How It's Transforming Work, Leisure, Community
and Everyday Life . मूलभूत पु के ISBN 978-0-465-02476-6 .
Fredrickson BL (2001). "The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build
theory of positive emotions" . American Psychologist . 56 (3): 218–26. doi : 10.1037/0003-
066X.56.3.218 . PMC 3122271 . PMID 11315248 .
Hadamard, Jacques , The Psychology of Invention in the Mathematical Field (Dover, 1954) ISBN 0-486-
20107-4
Helmholtz, H. v. L. (1896). Vorträge und Reden (5th edition) . Friederich Vieweg und Sohn.
Holm-Hadulla, Rainer Matthias (2018) . Goethe's Path to Creativity: A Psycho-Biography of the Eminent
Politician, Scientist and Poet. (Routledge, Taylor and Francis Group) ISBN 978-1-138-62602-7
Isen AM; Daubman KA; Nowicki GP (1987). "Positive affect facilitates creative problem solving". Journal
of Personality and Social Psychology . 52 (6): 1122–31. doi : 10.1037/0022-3514.52.6.1122 . PMID
3598858 .
Jeffery, G. (2005). The Creative College: building a successful learning culture in the arts . टे म बु
Johnson, DM (1972). Systematic introduction to the psychology of thinking . Harper & Row.
Jullien, F.; Paula M. Varsano (translator) (2004). In Praise of Blandness: Proceeding from Chinese
Thought and Aesthetics . Zone Books, US ISBN 1-890951-41-2 ; ISBN 978-1-890951-41-2
Jung, CG , The Collected Works of CG Jung. Volume 8. The Structure and Dynamics of the Psyche .
(Princeton, 1981) ISBN 0-691-09774-7
Kanigel, Robert, The Man Who Knew Infinity: A Life of the Genius Ramanujan (Washington Square
Press, 1992) ISBN 0-671-75061-5
Kraft, U. (2005). "Unleashing Creativity". Scientific American Mind . April: 16–23. doi :
10.1038/scientificamericanmind0405-16 .
Kolp, P. , Lammé, A., Regnard, Fr., Rens, JM (ed.) (2009). "Musique et créativité". Orphée Apprenti . NS
(1): 9–119. D/2009/11848/5
* Lehrer, Jonah (2012), Imagine: How Creativity Works .
McLaren, RB (1999). "Dark Side of Creativity". In Runco, MA; Pritzker, SR Encyclopedia of Creativity .
शै िणक ेस
McCrae, RR (1987). "Creativity, Divergent Thinking, and Openness to Experience". Journal of Personality
and Social Psychology . 52 (6): 1258–1265. doi : 10.1037/0022-3514.52.6.1258 .
Michalko, M. (1998). Cracking Creativity: The Secrets of Creative Genius . Berkeley, Calif.: Ten Speed
Press. ISBN 978-0-89815-913-4 .
Nachmanovitch, Stephen (1990). Free Play: Improvisation in Life and Art . Penguin-Putnam. ISBN 978-0-
87477-578-5 .
National Academy of Engineering (2005). Educating the engineer of 2020: adapting engineering
education to the new century . रा ीय अकादमी ेस. ISBN 978-0-309-09649-2 .
Nonaka, I. (1991). "The Knowledge-Creating Company". हावड िबिझनेस र ्यू . 69 (6): 96–104.
O'Hara, LA; Sternberg, RJ (1999). "Creativity and Intelligence". In Sternberg, RJ Handbook of Creativity .
कि ज िव ापीठ ेस.
Pink, DH (2005). A Whole New Mind: Moving from the information age into the conceptual age . अ◌ॅ लन
आिण अिविवन.
Poincaré, H. (1952) [1908]. "Mathematical creation". In Ghiselin, B. The Creative Process: A Symposium
. Mentor.
Rhodes, M. (1961). "An analysis of creativity". Phi Delta Kappan . 42 : 305–311.
Rushton, JP (1990). "Creativity, intelligence, and psychoticism". Personality and Individual Differences .
11 (12): 1291–1298. doi : 10.1016/0191-8869(90)90156-L .
Runco, MA (2004). "Creativity". Annual Review of Psychology . 55 : 657–687. doi :

10.1146/annurev.psych.55.090902.141502 . PMID 14744230 .
Sabaneev, Leonid . The Psychology of the Musico-Creative Process // Psyche. - Vol. 9 (July 1928). - pp.
37–54.
Smith, SM; Blakenship, SE (1 April 1991). "Incubation and the persistence of fixation in problem solving".
American Journal of Psychology . 104 (1): 61–87. doi : 10.2307/1422851 . ISSN 0002-9556 . JSTOR
1422851 . PMID 2058758 .
Taylor, CW (1988). "Various approaches to and definitions of creativity". In Sternberg, RJ The nature of
creativity: Contemporary psychological perspectives . कि ज िव ापीठ ेस.
Torrance, EP (1974). Torrance Tests of Creative Thinking . Personnel Press.

von Franz, Marie-Louise , Psyche and Matter (Shambhala, 1992) ISBN 0-87773-902-1
Andersen B.; Korbo L.; Pakkenberg B. (1992). "A quantitative study of the human cerebellum with
unbiased stereological techniques". द जनल ऑफ कॉ ेरेिट ूरोलॉजी . 326 (4): 549–560. doi :
10.1002/cne.903260405 . PMID 1484123 .
Imamizu H.; Kuroda T.; Miyauchi S.; Yoshioka T.; Kawato M. (2003). "Modular organization of internal
models of tools in the cerebellum" . Proceedings of the National Academy of Sciences . 100 (9): 5461–
5466. doi : 10.1073/pnas.0835746100 . PMC 154367 . PMID 12704240 .
Jung-Beeman, M.; Bowden, E.; Haberman, J.; Frymiare, J.; Arambel-Liu, S.; Greenblatt, R.; Reber, P.;
Kounios, J. (2004). "Neural activity when people solve verbal problems with insight" . PLOS Biology . 2
(4): 500–510. doi : 10.1371/journal.pbio.0020097 . PMC 387268 . PMID 15094802 .
Miller E.; Cohen J. (2001). "An integrative theory of prefrontal cortex function". ुरोसाय चे वािषक
पुनरावलोकन . 24 : 167–202. doi : 10.1146/annurev.neuro.24.1.167 . PMID 11283309 .
Miyake, A., & Shah, P. (Eds.). (1 999). Models of working memory: Mechanisms of active maintenance
and executive control. ूयॉक: कॅंि ज िव ापीठ ेस.
Schmahmann, J. (Ed.). (1 99 7). The cerebellum and cognition. New York: Academic Press.
Schmahmann J (2004). "Disorders of the cerebellum: Ataxia, dysmetria of thought, and the cerebellar
cognitive affective syndrome". Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences . 16 (3): 367–378.
doi : 10.1176/appi.neuropsych.16.3.367 . PMID 15377747 .
Sullivan, Ceri and Graeme Harper, ed., The Creative Environment: Authors at Work (Cambridge: English
Association/Boydell and Brewer, 2009)
Vandervert, L (2003a). "How working memory and cognitive modeling functions of the cerebellum
contribute to discoveries in mathematics". New Ideas in Psychology . 21 (2): 159–175. doi :
10.1016/s0732-118x(03)00012-6 .
Vandervert, L. (2003b). The neurophysiological basis of innovation. In LV Shavinina (Ed.) The

international handbook on innovation (pp. 17–30). Oxford, England: Elsevier Science.
Vandervert, L (2011). "The evolution of language: The cerebro-cerebellar blending of visual-spatial

working memory with vocalizations". The Journal of Mind and Behavior . 32 : 317–334.
Vandervert, L. (in press). How the blending of cerebellar internal models can explain the evolution of
thought and language. Cerebellum.
Vandervert, L.; Schimpf, P.; Liu, H. (2007). "How working memory and the cerebellum collaborate to
produce creativity and innovation [Special Issue]". Creativity Research Journal . 19 (1): 1–19. doi :
10.1080/10400410709336873 .
Vandervert, L., & Vandervert-Weathers, K. (in press). New brain-imaging studies indicate how prototyping
is related to entrepreneurial giftedness and innovation education in children. In L. Shavinina (Ed.), The
International Handbook of Innovation Education. London: Routlage.
DeGraff, J.; Lawrence, K. (2002). Creativity at Work . Jossey-Bass. ISBN 978-0-7879-5725-4 .
Gielen, P. (2013). Creativity and other Fundamentalisms. Mondriaan: Amsterdam.
पुढील वाचन
Chung-yuan, Chang (1970). Creativity and Taoism, A Study of Chinese Philosophy, Art, and
Poetry . New York: Harper Torchbooks. ISBN 978-0-06-131968-6 .
Cropley, David H.; Cropley, Arthur J.; Kaufman, James C.; et al., eds. (2010). The Dark Side of
Creativity . कॅंि ज: कॅंि ज िव ापीठ ेस. ISBN 978-0-521-13960-1 . Lay summary (24 November
2010).
Robinson, Andrew (2010). Sudden Genius?: The Gradual Path to Creative Breakthroughs .
Oxford: Oxford University Press . ISBN 978-0-19-956995-3 . Lay summary (24 November
2010).
The Roots of Human Genius Are Deeper Than Expected (March 10, 2013) Scientific
American
Dean Keith Simonton (1999). Origins of Genius: Darwinian Perspectives on Creativity .

ऑ फोड िव ापीठ ेस. ISBN 978-0195128796 .
Isaac Asimov (2014-10-20) on Cultivating Creativity
John Cleese (2014-08-08) on Fostering Creativity
बा दु वे
Wikiquote has quotations related to: Creativity
िडओ
ि एिट िथंिकंग ा7 पावलां वर राफेल िडलीिझयो (2012-06-28)
अंितम 15 माच 201 9 रोजी 14:33 वाजता संपािदत के े

Creativity in Marathi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Creativity in Marathi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

3/24/2019 सजनशीलता - िविकपीिडया

इतर वापरासाठी, सजनशीलता (िनःसंिद ीकरण) पहा .

सजनशीलतेमधील िव ापूण ची ही बयाचशा शाखां म े, ामु ाने मनोिव ान , वसाय अ ास आिण

संक नाचा इितहास

मु लेख: िनिमती मते ा संक नाचा इितहास

बीसवी ं शतकापासून आज ा िदवसात

"चार सी" मॉडे ल

रॉिब न [31] आिण अ◌ॅ ना ा [32]

अिभसरण आिण िविच िवचार

ीकरण-लागू संवाद (EII) िस ांत

ईआयआय िस ां त ामु ाने पाच मूलभूत त ां वर अवलंबून आहे :

1. आिण िनपुण ान दर ान फरक आिण फरक;

2. बयाच कायाम े अंतभूत आिण सु ि यां चा एकि त समावेश;

3. सु आिण िनपुण ानां चे अनाव क ितिनिध ;

4. आिण िन ि ये ा प रणामां चे एक ीकरण;

5. पुनरावृ ी (आिण संभा त: िबडरे नल) ि या.

दररोज क नाशील िवचार

वैय क सजनशील मतां चे मू ां कन करणे

ु त ितसाद असामा तेसाठी एक श -संघटना चाचणी आहे .

िगलफोड ा कामावर िब ं ग, टॉरा [50]

मौिलकता - चाचणी िवषयां मधील ितसादां ची सां कीय दु िमळता.

सहयोग - ितसादां म े तपशीलां ची सं ा.

सामािजक-वैय क उपायां सह मह पूण पर रसंबंध उ करणाया मौिलकपणा ोअरची रचना कर ासाठी

ां ाशी संबंिधत तीन मु िस ां तां सह, ां ा संबंधां साठी पु ळ िस ां त आहे त:

ेशो ोरी - बु म ा ही एक आव क परं तु रचना कतेसाठी पुरेशी अट नाही. आय ू ~ 120 पयत

सिटिफकेशन ोरी - सजनशीलता आं त रक र ा बु म ेशी संबंिधत नाही. ाऐवजी, िविश पातळीवर िश ण

ह ेप िस ां त - अ ंत उ बु म ा सजनशील मता ह ेप क शकते. [73]

1. सजनशीलता ही बु म ाची उपसंच आहे

2. बु म ा िनिमती मतेचा एक उपसंचालक आहे

3. सजनशीलता आिण बु म ा रचनां वर आ ािदत आहे त

4. सजनशीलता आिण बु म ा समान रचनाचा एक भाग आहे त (संयोग सेट)

5. सजनशीलता आिण बु म ा वेगळी रचना आहे त (िववादा द संच)

बु म ा ा उपसंचालक णून सजनशीलता

बु म ा उपसंचालक णून रचना कता समावेश िस ांतांची उदाहरणे

सजनशीलते ा उपसंचालक णून बु म ा

या संबंधीत मॉडे लम े, सजनशीलते ा िवकासाम े बु म ा एक मह ाचा घटक आहे .

सजनशीलतेचे िस ांत ाम े बु म ा समाजा ा स सेटचा समावेश आहे

सजनशीलता आिण बु म ा अ ाप िभ पाचे आ ादन णून

ि एिट टी आिण इं टेिलजसम े अ ाप िभ रचनांवर अंतभूत करते

.3 ासजनशीलता आिण बु म ा दर ान मह पूणसहसंबंध नोंदिवले गेले, आिण नमु ातील ितभाशाली

रचना कता आिण बु म ा संयोगी सेट णून

रचना कता आिण बु म ा िविच सेट्स णून

या ात, रचना कता आिण बु म ा पूणपणे िभ , असंबंिधत रचना आहे त.

ां ना उ पातळीचे िविश ान आहे ,

ते ं टल लोब ारे म थी कर ा ािवचारसरणीतस म आहे त .

आिण ते नोरोटाइ िमटस जसे की नॉरपेिनफे रन ां चे ल लॉब बदल ास स म आहे .

कायरत मेमरी आिण सेरेबेलम

सकारा क भािवत संबंध

सजनशीलता आिण कृि म बु म ा

मु लेखः सजनशीलता आिण मानिसक आजार

(i) सेते (दीघकालीन िवकास)

(iv) गुंतवणूक (अ कालीन उि े)

(i) "आइिडया जनरे शन" ( ु ी, मौिलकता, उ ायन आिण काश)

One characteristic of creative people, as measured by some psychologists, is what is called

From an evolutionary perspective, creativity may be a result of the outcome of years of

Malevolent creativity and crime

Creativity across cultures

Training meeting in an eco-design

Expertise (technical, procedural and intellectual knowledge),

and Motivation (especially intrinsic motivation ).

There are two types of motivation:

Six managerial practices to encourage motivation are:

Challenge – matching people with the right assignments;

Freedom – giving people autonomy choosing means to achieve goals;