Универзитет “Св.

Кирил и Методиј” – Скопје

Факултет за физичко образование, спорт и здравје

ВЕЛОСИПЕДИЗМОТ КАКО ПРЕВОЗ, РЕКРЕАЦИЈА И СПОРТ

ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Ментор Студент
Проф.д-р Иван Анастасовски Дејан Новковски

Скопје 2019
Содржина

1. ВОВЕД .............................................................................................................................. 2
2. ИНВЕСТИРАЊЕ ВО ВЕЛОСИПЕДИЗМОТ И НЕГОВИ ПРИДОБИВКИ ................................. 4
3. СТРУКТУРА НА ВЕЛОСИПЕДСКИОТ СПОРТ ВО Р. МАКЕДОНИЈА ..................................... 6
4. ИНФРАСТРУКТУРА, ШКОЛИ И РЕКРЕАТИВЕН ВЕЛОСИПЕДИЗАМ ................................... 7
5. ЗАКЛУЧОК ........................................................................................................................ 9
6. КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА ................................................................................................ 9

1
 1. ВОВЕД

Во текот на изминатите неколку години, ако не и децении, велосипедизмот

доживува вистинска експанзија. Дел од тоа се должи и на огромната медиумска
застапеност на овој спорт со директни преноси на големи велосипедски трки како Тур
де Франс и Џиро ди Италија. Паралелно со употребата на велосипедот како форма на
транспорт и велосипедскиот спорт станува се по популарен кој се практикува преку
користење на друмски велосипеди (road bikes), планински велосипеди (mountain bikes)
и велосипеди за рекреација и фитнес (trekking bikes).
Многу нови велосипедски ентузијасти стануваат заинтересирани за
велосипедизмот преку планинскиот велосипедизам, а истовремено веќе етаблирани
планински велосипедисти користат друмски велосипеди, земаат учество во големи
рекреативни велосипедски настани или Гран Фондо трки кои стануваат се помасовни од
година во година. Велосипедизмот како масовен спорт има голем број на предности
што пак доведува до подобрување на здравјето и квалитетот на животот воедно.
Практикувањето на било каков спорт води кон промена на свеста и кон поздрав
начин на живот, со што се спречува, или барем се намалува на прифатливо ниво,
деструктивниот ефект на седентарен животен стил, лоша исхрана, никотин и алкохол...
За многу рекреативни спортисти, велосипедизмот не е само индивидуален
спорт, туку исто така, општествена активност која им овозможува да запознаваат нови
луѓе или да ги одржуваат постојните пријателства преку разни групи, возења и клубови.
Поради сите овие причини, велосипедизмот за многу луѓе претставува можност да се
заврти прекинувачот и за момент исклучи од секојдневието исполнето со стрес на
секојдневниот живот. Велосипедизмот не само што позитивно влијае на телото и
здравјето, но исто така ја зголемува менталната благосостојба со тоа што овозможува
дистанцирање од секојдневниот стрес.

Повеќето од горенаведените предности на велосипедизмот на рекреативно

ниво, исто така, се применуваат и на натпреварувачко ниво. Додека перформансите и
конкуренцијата обично се во втор план во агендата за рекреативни велосипедисти, тие
заземаат многу поголемо значење во агендата на натпреварувачките велосипедисти.
Натпреварувачите мора да се соочат со исклучително тежок напор за време на
тренинг и трки. За разлика од неколку останати екстремни спортови (на пример,
повеќекратни ултра-триатлони), натпреварувачкиот велосипедизам е еден од
спортовите што бара многу од аспект на издржливост, и тоа не само во еден ден. Тур де
Франс, на пример, трае три недели, се покриваат 3200км за време од приближно 90
часови, што ги што ги турка телата на велосипедистите до крајните граници на
издржливост. Велосипедското натпреварување открива неверојатна адаптибилност на
човечкото тело на тренингот за издржливост. Сепак, велосипедизмот како спорт се
соочува со криза што се должи на допинг проблемите кои се присутни во изминативе
години и со тоа ја менува целосната слика на спортот. Велосипедските клубови се
потешко и потешко наоѓаат млади велосипедисти кои се подготвени да го практикуваат
овој спорт. Како резултат на тоа младинските трки се намалуваат, а спонзорите се
свртуваат кон други спортови, и многу велосипедски трки се откажуваат.

Сепак, некои клубови докажуваат дека децата и адолесцентите сè уште можат да

бидат инспирирани и со тоа воведени во велосипедскиот спорт. Со иновативни

2
концепти и програми, клубовите и спортските федерации успеваат да воведат нови и
млади индивидуи организирајќи лига на натпревари за возраст под тринаесет и под
петнаесет години, обезбедувајќи опрема за истите која во нашиот регион е многу тешко
индивидуално да се обезбеди, пред се заради високата вредност на истата. Единствено
со ваков пристап може да се пенетрира кај помладите со цел да се привлечат и со тоа
ги омасови велосипедските натпревари.

3
 2. ИНВЕСТИРАЊЕ ВО ВЕЛОСИПЕДИЗМОТ И НЕГОВИ ПРИДОБИВКИ

Покрај многу лични придобивки, инвестициите во велосипедизмот, особено во

урбаните области, придонесуваат за многу општествени цели како целина.
Истражувањата покажуваат дека секое евро вложено во велосипедизмот создава 8 евра
профит за возврат. Некои од општествените придобивки на велосипедизмот се:

1. Здравствени придобивки:
Подобрата здравствена состојба е важна општествена цел, а привлекувањето
луѓе да ки користат своите велосипеди ја зголемува физичката активност. Според СЗО
(Светската Здравствена Организација), недостатокот на физичка активност е всушност
четвртиот водечки фактор на ризик за смртни случаи ширум светот. Активни начини на
транспорт играат важна улога во спречувањето на болестите поврзани со животниот
стил, а подоброто здравје на населението има и економски придобивки за општеството
како целина.
Покрај физичките придобивки, велосипедизмот ја подобрува менталната
благосостојба. Според извршените студии, луѓето кои користат велосипед како
превозно средство кон работното место се посреќни од луѓето кои возат или се во јавен
превоз – и тоа е добра причина за работодавачите да почнат да го охрабруваат
користењето на велосипед!

2. Намалено загадување на воздухот:

Возење велосипед е чиста форма на транспорт во споредба со моторните возила.
Европската комисија пресмета дека лошиот квалитет на воздухот ги чини ЕУ неколку
милијарди повисоки трошоци за здравствена заштита, губење на продуктивноста,
пониски приноси од земјоделски култури, како и оштетување на зградите и
инфраструктурата. Сите мерки за подобрување на квалитетот на воздухот во повеќето

4
погодени области (Скопје!) се чекор во вистинската насока, а инвестирањето во
велосипедизмот треба да одигра улога во овие напори.

3. Велосипедизмот, особено во градовите, може да придонесе за намалување

на застојот и намалување на времето на патување. Сообраќајот застој е лош за
економијата, луѓето што седат заглавени во сообраќајниот метеж ја намалуваат
економската продуктивност на земјата, како и трошат многу време воопшто, а да не се
споменуваат еколошките последици од застој во сообраќајот и количината на издувни
гасови како нус продукт.

Кога луѓето би можеле да бидат охрабрени и да го заменат патувањето со

автомобил со велосипед, ефектите можат да бидат позитивни во смисла на подобри
сообраќајни текови. Меѓутоа, за најдобри резултати, градовите треба да инвестираат во
соодветни велосипедски патеки, така што велосипедистите и другите сообраќајни
режими не се забавуваат еден со друг.

4. Велосипедите бараат малку простор и инфраструктура во споредба со

автомобилите. Автомобилите заземаат многу корисен простор во градовите, особено
кога се паркираат. Еден паркинг простор може да се користи за складирање на 10-15
велосипеди. Ако повеќе луѓе користат други начини на транспорт, како што е возење
велосипед, градовите би можеле да ослободат простор за рекреативна и друга употреба
во корист на своите граѓани.

5. Инвестициите во велосипедизмот ја поддржуваат економијата: Студиите

покажуваат дека велосипедистите трошат повеќе пари и ги посетуваат своите локални
продавници и ресторани почесто од возачите на автомобили. Продавниците имаат
тенденција да ги преценуваат бројот на корисници на автомобили кои купуваат во
нивниот бизнис и го потценуваат уделот на потрошувачите на велосипедизмот. Покрај
тоа, заменувањето на зафатените патишта со пешачки површини и велосипедски патеки

5
прави попривлечни градски центри каде што луѓето се чувствуваат попријатно и уживаат
во својот шопинг.

Покрај тоа, индустриите поврзани со велосипедизмот создаваат многу нови

работни места: бизниси за велосипедски туризам, компании што произведуваат
велосипеди и додатоци, како и услуги за сервисирање во поправки и испораки на
велосипед се креираат како дел од зголемувањето на бројот на велосипеди во Европа.
Според Федерацијата на европските велосипедисти, "работните места во
велосипедизмот се географски постабилни од другите [транспортни] сектори, тие имаат
корист од локалните економии и им нудат пристап до пазарот на трудот на ниско
квалификуваните работници".

Од горенаведеното можеме да заклучиме дека придобивките од

користењето велосипед се многукратни. Велосипедизмот може да придонесе за
повеќе градови со помалку застои, подобар квалитет на воздухот, помалку бучава
и повеќе простор за луѓето, што пак ќе создаде посреќни граѓани и привлечни
градови со висока економска продуктивност. Многу од овие придобивки одат рака
под рака со промовирање пешачење и користење на јавниот превоз.

Важно е дека креаторите на политиката се свесни за многуте различни

позитивни влијанија на велосипедизмот и дека ресурсите се мудро распределени за
да се максимизираат придобивките кои велосипедизмот и другите одржливи
начини на транспорт можат да ги понудат.

3. СТРУКТУРА НА ВЕЛОСИПЕДСКИОТ СПОРТ ВО Р. МАКЕДОНИЈА

Со исклучок на неколку спортови кои функционираат како акционерски друштва,

сите останати, вклучувајќи го и велосипдизмот влегуваат по закрилото на Агенција за
Млади и Спорт и биваат финансирани од истата (државен буџет). Велосипедската
Федерација на Македонија е формирана како здружение на граѓани, а во неа членуваат
Велосипедските клубови со иста правна форма. Финансирањето на федерацијат доаѓа
од Агенцијата за млади и спорт, а велосипедските клубови пак се обидуваат средствата
да ги обезбедат самостојно од донаци и спонзорства. Системот на натпревари што ги
организира Велосипедската федерација се одвиваат во неколку првенства во зависност
од велосипедската дисциплина. Во Р.Македонија се одвиваат натпревари во следните
дисциплини:

• Друмски велосипедизам
• Планински велосипедизам - крос кантри
• Планиски велосипедизам - даунхил
• Цикло крос

Бројот на учесници на натпреварите од година во година се намалува што говори за

намалениот интерес кај младата популација во овој спорт. Дел од одговорноста овде

6
лежи и во клубовите кои немаат развиено план и програма или пак имаат меѓутоа не ја
спроведуваат. Дел се должи на финансискиот аспект бидејќи е потребна голема
логистика и опрема за учество на еден велосипедски натпревар.
Организацијата на велосипедски натпревар во изминативе неколку години стана
исклучително тешко со донесувањето на новите закони во државата каде се бара од
организаторот да изработи елаборат за натпреварот (финансиски товар).
Инфраструктирата на која се одвиваат велосипедските натпревари е очајна, локалната
самоуправа не превзема чекори за подобрување на истата, бројот на возила и
сообраќајот е енормно зголемен што дополнително влијае на безбедноста на
велосипедистите.
Се ова наведено погоре не доведува до една алармантна состојба, доведување
и функционирање на велосипедскиот спорт на работ на одржливост.

4. ИНФРАСТРУКТУРА, ШКОЛИ И РЕКРЕАТИВЕН ВЕЛОСИПЕДИЗАМ

Подобрувањето на инфраструктурата може значително да допринесе за

зголемувањето на учесници и практикувањето на велосипедскиот спорт. Помалите
градови во Македонија имаат предност во овој поглед бидејќи времето за да се излезе
на отворен пат и активно тренира на истиот е значително помало во споредба со
поголемите градови. Квалитетот на регионалните патишта исто така побарува
интервенција од страна на локалната самоуправа и инвестирање во таа инфраструктура.
Креирањето на велосипедски патеки и нивна целосна поврзаност би помогнало да се
избегне сообраќајниот метеж и излезе вон градот за кратко време. Тоа истовремено ја
зголемува и безбедноста на велосипедистите бидејќи нема да бидат во директен
контакт со сообраќајот. Ова е исклучително важно кога се работи за спроведување на
програма и работа со млади велосипедисти кои не се осмелауваат да бидат директно
изложени на отворен пат и тренираат на истиот во услови на густ сообраќај кој може и
доведува некогаш до несакани последици.

Паралелно со редуцирањето на аномалиите во инфраструктурата, велосипедските

клубови треба да се стимулираат за создавање на младински школи со однапред
дефиниран план и програма. Исто така потребно е да се одржуваат семинари за
едукација во основните училишта и на тој начин привлечат повеќе млади и потенцијани

7
љубители на велосипедскиот спорт. Во склоп на школите да се поделат децата во групи
сооедветни на нивниот психофизички развој.

Изминативе години сме сведоци на голем пораст во делот на рекреативниот

велосипедизам, се повеќе се забележуваат велосипедисти кои го практикуваат овој
спорт индивидуално. Една од најефективните методи за зголемување на бројот на
активно натпреварувачки велосипедисти е зголемување на бројот на рекреативни
велосипедисти. Во светот се многу популарни велосипедските маратони пред се
наменети за рекреативци кои привлекуваат илјадници велосипедисти на еден настан.
Со зголемувањето на учесници на ваков настан расте и интересот од бизнис заедницата
да инвестира во истиот, а на тој начин настанот доаѓа до самопромоција, присутен е на
медиумите, а на тој начин велосипедскиот спорт се издигнува на едно сосема друго
ниво.

8
 5. ЗАКЛУЧОК

Ефектите од изградбата на велосипедските површини и обновување на

постоечката инфраструктура се повеќекратни. Општо подобрување на квалитетот на
животот во градовите, со помалку загаденост на воздухот, помалку бучава, заштеда на
простор на патишта и паркинзи, а со тоа и намалување на инвестициите во
сообраќајници со можност за користење на јавниот простор поинаку, се само некои од
предностите на велосипедскиот сообраќај. Со зголемување на учеството на
велосипедскиот сообраќај во општиот сообраќаен систем се остваруваат различни
придобивки, како што се економски, социјални и еколошки бенефиции.
Велосипедизмот е најбрз начин за превоз на растојанија до 5 км, енергетски е ефикасен,
претставува прва алтернатива на моторниот сообраќај и затоа мора да биде земен во
предвид на сите нивоа на планирање од развојот на градовите и новите места до
релативно мали инфраструктурни интервенции.
Сето ова доведува до зголемување пак на бројот на рекреативни велосипедисти,
оние кои сакаат преку велосипедизмот да практикуваат спорт од еднаш до неколку пати
во неделата. На тој начин и присуство се зголемува интересот кај граѓаните и кај младата
популација да пристапат кон овој спорт кој што во светот од ден во ден станува се
попопуларен.

6. КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

The Cyclists Training Bible. 1996. Joel Friel. VeloPress. Boulder, CO.

• Google
• Wikipedia