11-1 บทที่ 11 11-2 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

x
บทที่ 11 11.1 ปญหาสตูรม-ลีอูวิลลและการกระจายฟงกชันเจาะจง
Sturm-Lioville's Problems and Eigenfunction Expansions
สมการเชิงอนุพันธยอย
Partial Differential Equations ปญหาคาเจาะจง (eigenvalue problem)
ตัวอยาง y ′′ + λy = 0, y(0) = 0, y(L) = 0
ผลเฉลยของสมการขึ้นอยูกับคา λ
λ n เรียกวา คาเจาะจง (eigenvalues)
y n เรียกวา ฟงกชันเจาะจง (eigenfunctions)

ตัวอยางที่ 11.1.1
จงหาคาเจาะจงและฟงกชันเจาะจงของปญหาคาขอบ
y ′′ + λy = 0, y(0) = 0, y(L) = 0
วิธีทาํ จําแนก 3 กรณีตามคา λ

ภาคฤดูรอน ปการศึกษา 2550

11-3 บทที่ 11 11-4 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

กรณีที่ 1 λ < 0 กรณีที่ 2 λ = 0

ให λ = −α 2 โดยที่ α > 0 จาก y′′ + λy = 0
จากสมการ y′′ + λy = 0 y′′ = 0
จะได y ′′ − α 2 y = 0 ผลเฉลยทั่วไปคือ y( x ) = Ax + B
ผลเฉลยทั่วไป y( x ) = c1e αx + c 2 e − αx จากเงื่อนไขขอบ y ( 0) = y ( L ) = 0

y( x ) = A cosh αx + B sinh αx จะไดวา A=B=0

เพราะวา y ( 0) = 0 เพราะฉะนั้น y ≡ 0
0 = y(0) = A cosh 0 + B sinh 0 = A เพราะฉะนั้น λ = 0 ไมใชคาเจาะจง
เพราะฉะนั้น
y( x ) = B sinh αx
เพราะวา y( L) = 0
y(L) = B sinh αL = 0
เพราะวา αL ≠ 0 และ sinh x = 0 ก็ตอเมื่อ x = 0
เพราะฉะนั้น B = 0
เพราะฉะนั้นกรณี λ < 0 จะได y ≡ 0
เพราะฉะนั้นปญหานี้ไมมีคาเจาะจงที่เปนลบ

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 1 of 14

 11-5 บทที่ 11 11-6 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

กรณีที่ 3 λ > 0 ตัวอยางที่ 11.1.2

ให λ = α 2 โดยที่ α > 0 y ′′ + λy = 0, y ′(0) = 0, y ′(L) = 0
จาก y′′ + λy = 0 โดยการแจงกรณีจะไดวา
2 2
จะได y ′′ + α 2 y = 0 คาเจาะจงและฟงกชันเจาะจงคือ λ n =n π
ผลเฉลยทั่วไป y( x ) = A cos αx + B sin αx L2
จากเงื่อนไข y(0) = 0 จะได A = 0 และ y n ( x ) = cos nπx , n = 0, 1, 2, K
L
เพราะฉะนั้น y ( x ) = B sin α x และ y0 ≡ 1
จากเงื่อนไข y(L) = 0
จะได y(L) = B sin αL = 0
เราสนใจกรณี B ≠ 0 เพราะฉะนั้น sin αL = 0
เพราะฉะนั้น αL = π, 2π, 3π, K , nπ, K
เพราะฉะนั้น y′′ + λy = 0 มีคาเจาะจงบวกเปนจํานวนอนันต
2 2
λ n = n π , n = 1, 2, 3, K
L2
ให B = 1
จะไดฟงกชันเจาะจงที่มคี วามสัมพันธกับคาเจาะจง λ n คือ
y n ( x ) = sin nπx , n = 1, 2, 3, K
L

11-7 บทที่ 11 11-8 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

11.2 สมการเชิงอนุพันธยอยแบบแยกกันได การหาผลเฉลยของสมการเชิงอนุพันธยอยที่สาํ คัญ

(Separable Partial Differential Equations) 1. สมการคลื่นใน 1 มิติ
สมการ ∂ 2u + ∂ 2u = 0 (one-dimensional wave equation)
∂x 2 ∂y 2 ∂ 2u = c2 ∂ 2u
มีผลเฉลยหลายผลเฉลยเชน ∂t 2 ∂x 2
u = x 2 − y 2 , u = e x cos y , u = ln(x 2 + y 2 ) 2. สมการความรอนใน 1 มิติ
ผลเฉลยที่เราสนใจคือผลเฉลยแบบแยกตัวแปรไดเชน (one-dimensional heat equation)
u = e x cos y ∂u = c 2 ∂ 2 u
∂t ∂x 2
วิธกี ารแยกตัวแปร (method of separating variables) 3. สมการลาปลาซใน 2 มิติ

y
ถา u ( x, y) เปนผลเฉลย (two-dimensional Laplace equation)
เราสามารถเขียน u ( x, y) ∂ 2u + ∂ 2u = 0
ไดเปน u ( x, y) = X( x )Y( y) เมื่อ X เปนฟงกชันของ x อยาง ∂x 2 ∂y 2
เดียว และ Y เปนฟงกชันของ y อยางเดียว
ตัวอยาง สมการลาปลาซ ∂ 2u + ∂ 2u = 0
∂x 2 ∂y 2
u ( x , y) = e x cos y
เปนผลเฉลยในรูป u ( x, y) = X( x )Y( y)
โดยที่ X( x ) = e x
และ Y( y) = cos y
แต u (x, y) = ln(x 2 + y 2 ) เปนผลเฉลยของสมการลาปลาซซึ่ง
ไมสามารถเขียนในรูป u ( x, y) = X( x )Y( y) ได

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 2 of 14

 11-9 บทที่ 11 11-10 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
11.3 สมการคลื่นใน 1 มิติ ปญหาการสั่นของเสนลวด การหาสมการเชิงอนุพนั ธ
เสนลวดมีความยืดหยุนยาว L หนวย พิจารณาแรงกระทําบนสวนเล็กๆ ของเสนลวด
วางเปนเสนตรงในแนวราบโดยทีป่ ลายทัง้ สองถูกยึดแนนกับที่ เพราะวาเสนลวดไมมีความตานทานตอการโกงตัว
เริม่ ตนทีเ่ วลา t = 0 เพราะฉะนั้นแรงตึงของเสนลวดจะอยูในแนวเสนสัมผัสที่ทกุ จุด
ทําใหเสนลวดมีรปู รางผิดไปจากแนวเสนตรงเดิมแลวปลอย ให T1 และ T2 เปนแรงตึงในแนวเสนสัมผัสที่จุด P และ Q
เสนลวดจะเกิดการเคลือ่ นทีเ่ ปนลักษณะการสัน่
เราจะหาระยะในแนวดิง่ ของจุดบนเสนลวด เพราะวาไมมีการเคลื่อนที่ในแนวราบ
เมือ่ เวลา t > 0 เพราะฉะนั้นสวนประกอบในแนวราบของแรงตึงตองเปนคาคงที่
ให u = u ( x, t ) เปนระยะในแนวดิ่งของจุด x เพราะฉะนั้น T1 cos α = T2 cos β = T = คาคงที่
บนเสนลวดที่หางจากแนวราบ ณ เวลา t
ในการหาสมการของการเคลื่อนที่เราตองใชขอสมมติดังนี้
1. มวลของเสนลวดตอหนวยความยาวมีคาคงตัว
2. เสนลวดมีความยืดหยุนอยางสมบูรณจนไมมีความตานทานตอการ
โกงตัว
3. แรงตึงภายในเสนลวดที่เปนผลมาจากการยืดเสนลวดกอนที่จะยึด
ปลายทั้งสองใหติดแนนกับที่มีคามากจนสามารถละการกระทําของ การเคลื่อนที่มเี ฉพาะในแนวดิ่งนั้นเปนผลมาจากแรง
แรงโนมถวงที่มีตอเสนลวดได − T1 sin α และ T2 sin β ของ T1 และ T2
4. ไมมีแรงภายนอกมากระทําบนเสนลวด ∂ 2u
จากกฎของนิวตัน F = ma และ m = ρ ∆, a = x
5. การเคลื่อนที่เปนไปในแนวดิ่งเทานั้น และมีระยะทางนอยเทียบกับ ∂t 2
2
ความยาวของเสนลวด เพราะฉะนั้น T2 sin β − T1 sin α = ρ∆x ∂ u
6. คาสัมบูรณของความชันที่ทุกจุดบนเสนลวดมีคานอย ∂t 2

11-11 บทที่ 11 11-12 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
เมื่อ ρ คือมวลของเสนลวดตอหนวยความยาว การหาเงือ่ นไขเริ่มตน
∆x เปนความยาวของเสนลวดในชวง PQ 1. เพราะวาจุดปลายทั้งสองของเสนลวดถูกยึดติดแนน
a= ∂ 2u เปนความเรงของการเคลื่อนที่ จึงไมมีการเคลื่อนที่
∂t 2 เพราะฉะนั้นคือ u (0, t ) = 0, u (L, t ) = 0, t ≥ 0
ณ จุดใดจุดหนึ่งซึ่งอยูระหวาง x และ x + ∆x 2. จากลักษณะการเคลื่อนที่ของเสนลวดนี้ขนึ้ อยูกับรูปเดิมของเสน
เพราะฉะนั้น ลวดกอนที่จะถูกปลอยใหเกิดการเคลื่อนที่
T2 sin β T sin α ρ∆x ∂ 2 u
− 1 = tan β − tan α = เพราะฉะนั้น u ( x,0) = f ( x )
T2 cos β T1 cos α T ∂t 2
3. ความเร็วตนของจุดตางๆ บนเสนลวด
เพราะวา tan α และ tan β เปนความชันของเสนลวดที่ x และ คาทั้งสองนี้ขนึ้ อยูกับ x โดยที่ t = 0
x + ∆x ∂u
เพราะฉะนั้น = g( x )
เพราะฉะนั้น tan α = ∂u และ tan β = ∂u ∂t t =0
∂x x ∂x x + ∆x
2
สรุป
1 ⎡ ∂u ⎤ ρ
⎢ − ∂u ⎥ = ∂ u
∆x ⎣ ∂x x + ∆x ∂x x ⎦ T ∂t 2 สมการคลื่นใน 1 มิติ
ให ∆x → 0 และ c 2 = T (physical constant) ∂ 2 u = c 2 ∂ 2 u , 0 < x < L, t > 0
ρ ∂t 2 ∂x 2
จะไดสมการเชิงอนุพนั ธยอยอันดับสองเชิงเสน u (0, t ) = 0, u (L, t ) = 0, t ≥ 0
∂ 2u = c2 ∂ 2u u ( x ,0) = f ( x ), ∂u = g ( x ), 0 < x < L
∂t 2 ∂x 2 ∂t t =0
เรียกวา สมการคลื่นใน 1 มิติ

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 3 of 14

 11-13 บทที่ 11 11-14 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

วิธีหาผลเฉลย สมมติ u ( x, t ) = X( x )T( t ) กรณีที่ 1 ถา k < 0 ให k = −λ2 , λ > 0

แทนคา u ( x, t ) ในสมการ ∂ 2u = c2 ∂ 2u X ′′( x ) T ′′( t )
จากสมการ = =k
∂t 2 ∂x 2 X( x ) c 2 T( t )
2
X( x )T ′′( t ) = c X ′′( x )T ( t ) เพราะฉะนั้น X ′′( x ) + λ2 X( x ) = 0
X ′′( x ) T ′′( t )
= T ′′( t ) + λ2 c 2 T( t ) = 0
X( x ) c 2 T( t ) และ
X ′′( x ) T ′′( t ) ผลเฉลย X ( x ) = c1 cos λx + c 2 sin λx
เพราะฉะนั้น = =k
X( x ) c 2 T( t ) และ T ( t ) = c 3 cos λct + c 4 sin λct
เมื่อ k เปนคาคงตัว ซึง่ สามารถมีคาเปน ลบ ศูนย หรือ บวก จากเงื่อนไขขอบ u (0, t ) = X(0)T ( t ) = 0
u ( L, t ) = X ( L ) T ( t ) = 0
จะได X(0) = 0 และ X(L) = 0
เมื่อ X(0) = 0 จะได c1 = 0
เพราะฉะนั้น X( x ) = c 2 sin λx
เมื่อ X(L) = 0 จะได X(L) = c 2 sin λL = 0
ถา c 2 = 0 จะไดวา X( x ) = 0
เพราะฉะนั้น u ( x, t ) = 0
ซึ่งก็หมายความวาเสนลวดไมมีการสั่นและเปนที่ขดั แยงกับปญหาที่เรา
กําลังพิจารณาอยู
เพราะฉะนัน้ เราสนใจกรณี c 2 ≠ 0
เพราะฉะนั้น sin λL = 0
λ L = nπ
λ = λ n = nπ , n = 1, 2, 3, K
L

11-15 บทที่ 11 11-16 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
ให c 2 =1 กรณีที่ 2 ถา k = 0
และ X( x ) = X n ( x ) X ′′( x ) T ′′( t )
จากสมการ = =k จะได
X( x ) c 2 T( t )
โดยที่ X n ( x ) = sin nπ x , n = 1, 2, 3, K
L
X ′′( x ) = 0 และ T ′′( t ) = 0
คา λ n = nπ , n = 1, 2, 3, K
L ผลเฉลยคือ X( x ) = c 5 + c 6 x
และผลเฉลยที่สมนัย และ T( t ) = c 7 + c 8 t
X n ( x ) = sin nπ x , n = 1, 2, 3, K X ( 0) = 0
L เพราะวา
k = −λ2n = −( nπ) 2 และ X ( L) = 0
L
สมการ T ′′( t ) + λ2 c 2 T( t ) = 0 จะไดวา c 5 = c 6 = 0
จะอยูในรูป T ′′( t ) + λ2n T ( t ) = 0
เพราะฉะนั้น X( x ) = 0
ผลเฉลยคือ เพราะฉะนั้น u ( x, t ) = 0
Tn ( t ) = A n cos λ n t + B n sin λ n t
= A n cos nπc t + B n sin nπc t , n = 1, 2, 3, K
L L
เมื่อ A n และ B n เปนคาคงตัวไมเจาะจง
เพราะฉะนั้น u n ( x, t ) = X n ( x )Tn ( t )
= (A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
L L L
n = 1, 2, 3, K

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 4 of 14

 11-17 บทที่ 11 11-18 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

กรณีที่ 3 ถา k > 0 ให k = λ2 , λ > 0 จากทั้ง 3 กรณี

X ′′( x ) T ′′( t ) u n ( x , t ) = ( A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
จาก = =k L L L
X( x ) c 2 T( t )
n = 1, 2, 3, K
จะได X ′′( x ) − λ2 X( x ) = 0 และ T ′′( t ) − λ2 c 2 T( t ) = 0 เพราะวา t = 0
ผลเฉลยคือ X( x ) = c 9 cosh λx + c10 sinh λx จะได u n ( x,0) = f ( x ) = A n sin nπ x , n = 1, 2, 3, K
L
และ T( t ) = c11 cosh λct + c12 sinh λct
โดยอาศัยหลักการซอนทับ จะไดวา
โดยใชเงื่อนไขขอบ X(0) = 0 และ X(L) = 0 ∞
เพราะฉะนั้น c 9 = c10 = 0 u (x, t ) = ∑ u n (x, t )
n =1
เพราะฉะนั้น X ( x ) = c 9 cosh λx + c10 sinh λx = 0 ∞
= ∑ (A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
เพราะฉะนั้น u (x, t ) = 0 n =1
L L L
เมื่อ t = 0
∞
จะได u ( x,0) = f ( x ) = ∑A n sin nπ x
n =1 L
คือการกระจายครึ่งชวงของ f ( x )
L
โดยมี A n =2 ∫ f ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
L L
0

11-19 บทที่ 11 11-20 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
การหา B n สมการคลื่น 1 มิติ
∞
∂u = ∂ 2u = c2 ∂ 2u
∑ (−A n nLπc sin nLπc t + B n nLπc cos nLπc t ) sin nLπ x
∂t n =1
, 0 < x < L, t > 0
∂t 2 ∂x 2
ให t = 0 u (0, t ) = 0, u (L, t ) = 0 ,t ≥ 0
∂u
∞ u ( x ,0) = f ( x ), ∂u = g( x ) , 0<x<L
= g ( x ) = ∑ nπc B n sin nπ x ∂t t =0
∂t t = 0 n =1 L L
ผลเฉลยคือ
คือการกระจายครึ่งชวงของ g( x ) ในรูปอนุกรมฟูเรียรไซนบนชวง ∞
u (x, t ) = ∑ (A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
0<x<L L L L
n =1
โดยมี nπc B n เปนสัมประสิทธิ์ซึ่งหาไดจาก L
L
L An = 2 ∫ f ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
nπc B = 2 L L
∫ g ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K 0
L n L L L
Bn = 2 g ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
0
L nπc ∫ L
หรือ Bn = 2 ∫ g ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K 0
nπc L
0
เพราะฉะนั้น
∞
u (x, t ) = ∑ (A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
n =1 L L L
L
โดยที่ An = 2 ∫ f ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
L L
0
L
และ Bn = 2 ∫ g ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
nπc L
0

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 5 of 14

 11-21 บทที่ 11 11-22 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
L
ตัวอยางที่ 11.3.1 จงหาผลเฉลยของปญหาคาเริ่มตนและคาขอบซึ่ง
An = 2 nπ
ถูกควบคุมดวยสมการคลื่นใน 1 มิติ L ∫ f ( x ) sin L x dx
0
∂ 2u ∂ 2u 2 4
=9 , 0 < x < 4, t>0 = 2 ∫ x sin nπ x dx + 2 ∫ 4 − x sin nπ x dx
∂t 2 ∂x 2 4 2
0
4 4 2
2
4
ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, t ) = 0, u ( 4, t ) = 0, t ≥ 0 2 4 4
⎧x , = 1 ∫ x sin nπ x dx + ∫ sin nπ x dx − 1 ∫ x sin nπ x dx
⎪ 0<x≤2 4 4 4 4 4
และเงื่อนไขเริ่มตน u ( x , 0) = ⎨ 2 0 2 2
4−x, 2<x<4 2 4
⎪ ⎡ ⎤ ⎡ ⎤
⎩ 2 = 1 ⎢− 4 x cos nπ x + 16 sin nπ x ⎥ + ⎢ 4 cos nπ x ⎥
4 ⎣ nπ 4 n 2π2 4 ⎦ nπ 4 ⎦2
u t ( x ,0) = 0, 0 < x < 4 0 ⎣
4
⎡ ⎤
− 1 ⎢− 4 x cos nπ x + 16 sin nπ x ⎥
วิธีทาํ
⎧x , 4 ⎣ nπ 4 2 2
n π 4 ⎦2
⎪ 0<x≤2
L = 4 , f ( x ) = u ( x ,0 ) = ⎨ 2 = 8 sin n π n = 1, 2, 3, K
4−x, 2<x<4
⎪ n 2π2 2
⎩ 2
และ g( x ) = u t ( x,0) = 0
L
เพราะวา c 2 = 9 Bn = 2 ∫ g ( x ) sin nπ x dx = 0 , n = 1, 2, 3, K
nπc L
0
เพราะฉะนั้น c = 3

11-23 บทที่ 11 11-24 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

เพราะฉะนัน้ ผลเฉลยคือ การหาผลเฉลย u ( x, t )

∞
(A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
ของปญหาคาเริ่มตนและคาขอบ
u (x, t ) = ∑
n =1 L L L ∂ 2 u = c 2 ∂ 2 u , 0 < x < L, t > 0
∞ ∂t 2 ∂x 2
= ∑ sin nπ cos 3nπ t sin nπ x
8
2 2 2 4 4 u (0, t ) = A, u (L, t ) = B, t ≥ 0
n =1 n π
เมื่อ A, B เปนคาคงที่
u ( x ,0) = f ( x ), u t ( x ,0) = g ( x ), 0 < x < L

กราฟแสดงลักษณะเสนลวดหรือคาของ u เมื่อเวลา t = 0, 1, 2, 3
กราฟการเคลื่อนที่ของจุดบนเสนลวดที่ระยะ x = 2 , 0 ≤ t ≤ 5

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 6 of 14

 11-25 บทที่ 11 11-26 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
ใชวิธีเปลี่ยนตัวแปรโดยให v( x , t ) เปนผลเฉลยของปญหาคาเริ่มตนและคาขอบ
v( x , t ) = u ( x , t ) + ( A − B ) x − A ∂ 2 v = c 2 ∂ 2 v , 0 < x < L, t > 0
L
∂t 2 ∂x 2
เพราะฉะนั้น v(0, t ) = 0, v(L, t ) = 0, t ≥ 0
∂v = ∂u , ∂ 2 v = ∂ 2 u , ∂v = ∂u + A − B
v( x ,0) = f ( x ) + A − B x − A, v t ( x ,0) = g ( x ), 0 < x < L
∂t ∂t ∂t 2 ∂t 2 ∂x ∂x L L

และ ∂ 2v = ∂ 2u
∞
∂x 2 ∂x 2 ผลเฉลย v( x, t ) = ∑ (A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
L L L
เพราะฉะนั้น ∂2v = ∂ 2u 2 2
= c2 ∂ u = c2 ∂ v n =1
∂t 2 ∂t 2 ∂x 2 ∂x 2 เมื่อ
L
(f ( x ) + A − B x − A) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
สมการเชิงอนุพนั ธจะเปลี่ยนเปน
An = 2 ∫
∂ 2v = c2 ∂ 2v L
0
L L
∂t 2 ∂x 2 L
Bn = 2 ∫ g ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
สวนเงื่อนไขขอบจะเปลี่ยนเปน nπc L
0
v(0, t ) = u (0, t ) − A = A − A = 0
เพราะฉะนั้น
และ v(l, t ) = u (L, t ) + (A − B) − A = B − B = 0
u ( x , t ) = v( x , t ) − ( A − B ) x + A
และเงื่อนไขเริ่มตนจะเปลี่ยนเปน L
v( x ,0) = u ( x ,0) + A − B x − A = f ( x ) + A − B x − A
L L
และ v t ( x,0) = u t ( x,0) = g( x )

11-27 บทที่ 11 11-28 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
ผลเฉลย u ( x, t ) ตัวอยางที่ 11.3.2 จงหาผลเฉลยของปญหาคาเริ่มตนและคาขอบซึ่ง
ของปญหาคาเริ่มตนและคาขอบ ถูกควบคุมดวยสมการคลื่นใน 1 มิติ
∂ 2 u = c 2 ∂ 2 u , 0 < x < L, t > 0 ∂ 2 u = ∂ 2 u , 0 < x < π, t > 0
∂t 2 ∂x 2 ∂t 2 ∂x 2
u (0, t ) = A, u (L, t ) = B, t ≥ 0 ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, t ) = 10, u (π, t ) = π, t ≥ 0
เมื่อ A, B เปนคาคงที่ และเงื่อนไขเริ่มตน u ( x,0) = 0, u t ( x,0) = 3, 0 < x < π
u ( x ,0) = f ( x ), u t ( x ,0) = g ( x ), 0 < x < L วิธีทาํ c = 1, L = π, f ( x ) = 0, g( x ) = 3, A = 10 และ B = π
ผลเฉลย L
เพราะฉะนั้น A n =2 ∫ (f ( x ) + A − B x − A) sin nπ x dx
u ( x , t ) = v( x , t ) − ( A − B ) x + A L
0
L L
L
π
= 2 ∫ (0 + 10 − π x − 10) sin nπ x dx
เมื่อ
π π π
0
∞ 2(10 − π) π π
v( x , t ) = ∑ (A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x = ∫ x sin nx dx − 20 ∫ sin nx dx
n =1 L L L π2 π
0 0
L π π
An = 2 ∫ (f ( x ) + A − B x − A) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K =
2(10 − π) ⎡ x 1 ⎤ 20 ⎡ 1 ⎤
L L L 2 ⎢ n cos nx + 2 sin nx ⎥ − π ⎢ n cos nx ⎥
0 π ⎣ n ⎦ 0 ⎣ ⎦0
L
Bn = 2 ∫ g ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K =
2(10 − π) ⎡ π ⎤ 20 ⎡ 1 1⎤
nπc L 2 ⎢⎣ n cos nπ + 0 + 0 − 0⎥⎦ − π ⎢⎣ n cos nπ + n ⎥⎦
0 π
= cos nπ − 20
2
n nπ
L π
B n = 2 ∫ g ( x ) sin nπ x dx = 2 ∫ 3 sin nπ x dx
nπc L nπ π
0 0
π π
⎡ 1 ⎤ 6
= 6 ∫ sin nx dx = 6
nπ nπ ⎢⎣ n
cos nx
⎥⎦ = 2 (1 − cos nπ)
0 0 n π
23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 7 of 14
 11-29 บทที่ 11 11-30 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

u (x, t ) = A − A − B x 11.4 สมการความรอนใน 1 มิติ: ปญหาการนําความรอน

L
∞ (One-Dimensional Heat Equation : Heat Conduction
+ ∑ (A n cos nπc t + B n sin nπc t ) sin nπ x
L L L Problem)
n =1
= 10 − 10 − π x
π
∞ ⎡
วัสดุนําความรอนที่มเี นื้อเดียวกันตลอดทั้งแทงยาว L
⎛2 20 ⎞ 6 ⎤
+ ∑ ⎢⎜ n cos nπ nπ ⎟ cos nt + 2 (1 − cos nπ) sin nt ⎥ sin nx มีพื้นที่หนาตัดเทากันตลอดทั้งแทงเทากับ A
n =1 ⎣⎝ ⎠ n π ⎦
∞
ดานขางตลอดความยาวมีฉนวนหุมไวเพื่อใหความรอนไหลไปใน
= 10 − 10 − π x + ∑ ( π − 10 ) cos 2 nt sin 2 nx ทิศทางเดียวคือในทางดานยาว
π n =1 π
∞ ⎡ 2( π + 1 0) ⎤
เพราะฉะนั้นทุกจุดบนหนาตัดเดียวกันจะมีอุณหภูมเิ ทากัน
12
+ ∑ ⎢− cos( 2 n − 1) t + sin( 2 n − 1) t ⎥ sin( 2 n − 1) x
n =1 ⎣ ( 2 n − 1) π
2 ใหปลายดานหนึ่งของแทงวัสดุอยูที่ตาํ แหนง x = 0
( 2 n − 1) π ⎦
และปลายอีกขางหนึ่งอยูที่ตาํ แหนง x = L

11-31 บทที่ 11 11-32 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

ให u (x, t ) เปนอุณหภูมิที่ทุกจุดบนหนาตัดที่ระยะ x เมื่อเวลา t อัตราความรอนที่ถูกดูดซับไวในวัสดุชวงระหวาง S1 กับ S 2

จากการทดลองทางฟสิกสจะพบวา มีคาเปน KA ⎡⎢ ∂∂ux − ∂u ⎥
∂x
⎤
อัตราการไหลของความรอนผานพื้นที่หนาตัด A ทีร่ ะยะ x ⎣ x + ∆x x⎦
จากการทดลองทางฟสิกสพบวา
มีคาเทากับ − KA ∂∂ux
x อัตราความรอนที่ถูกดูดซับไวในวัสดุชวงระหวาง S1 กับ S 2
เมือ่ K > 0 เรียกวา คาสภาพนําความรอน (thermal มีคาเทากับ σρA ∂∂ut ∆x
conductivity) x*
เมื่อ σ คือ คาความรอนจําเพาะ (specific heat) ของวัสดุ
ρ คือ ความหนาแนน (density) ของวัสดุ
เครื่องหมายลบ − KA ∂∂ux แสดงใหทราบวา
x และ x * เปนจุดระหวาง x กับ x + ∆ x
การไหลของความรอนเปนไปในลักษณะที่ความรอนไหลจากจุดที่ เพราะฉะนั้น σρA ∂∂ut ∆x = KA ⎡⎢ ∂∂ux − ∂u ⎥
∂x
⎤
มีอุณหภูมิสูงไปยังจุดที่มีอณ
ุ หภูมิต่ํากวา x* ⎣ x + ∆x x⎦
∂u − ∂u
เราจะพิจารณาการไหลของความรอนระหวางหนาตัด S1 กับ S 2 ∂u ∂x x + ∆ x ∂x x
= K
หรือระหวางจุด x กับ x + ∆ x ∂t x * σρ ∆x
สมมติวาความรอนไหลเขาทาง S1 แลวไหลผานไปยัง S 2 และเมื่อให ∆ x → 0 จะได สมการความรอนใน 1 มิติ
โดยทีอ่ ตั ราการไหลของความรอนผาน S1 เปน − KA ∂∂ux ∂u = c 2 ∂ 2 u
x ∂t ∂x 2
และอัตราการไหลของความรอนผาน S 2 เปน − KA ∂u โดยที่ 2
c = K
∂x x + ∆x σρ
คือ คาสภาพแพรความรอน (thermal diffusivity) ของวัสดุ

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 8 of 14

 11-33 บทที่ 11 11-34 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

ปญหาการไหลของความรอนใน 1 มิติ การหาผลเฉลย สมมติ u (x, t ) = X(x )T( t )

เมื่อแทนคา u (x, t ) ในสมการ ∂u = c 2 ∂ 2 u
เมื่อปลายทั้งสองขางของแทงวัสดุถกู ควบคุมใหมีอณ
ุ หภูมคิ งที่ ∂t ∂x 2
เปนศูนยตลอดเวลา จะได X( x )T ′( t ) = c 2 X ′′( x )T ( t )
X ′′( x ) T ′( t )
และอุณหภูมภิ ายในแทงวัสดุมีคาขึ้นกับระยะ x เทานั้น เพราะฉะนั้น = = k เมื่อ k เปนคาคงตัว
X( x ) c 2 T( t )
ผลเฉลยที่ไมเปนศูนย เกิดเมื่อ k = −λ2 , λ > 0
การหาผลเฉลยของสมการความรอนใน 1 มิติ X ′′( x ) T ′( t )
= = k จะได
∂u = c 2 ∂ 2 u , 0 < x < L, t > 0
ดังนั้นจาก X( x ) 2
c T( t )
∂t ∂x 2
X ′′( x ) + λ2 X( x ) = 0
ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, t ) = 0, u (L, t ) = 0, t ≥ 0
T ′( t ) + λ2 c 2 T ( t ) = 0
และเงื่อนไขเริ่มตน u (x,0) = f (x ) , 0 < x < L
ผลเฉลยคือ X ( x ) = c1 cos λx + c 2 sin λx
2 2
และ T ( t ) = c 3 e −λ c t
จากเงื่อนไขขอบ u (0, t ) = 0, u (L, t ) = 0,
จะได X (0) = 0 และ X(L) = 0
เพราะฉะนั้น c1 = 0 และ c 2 sin λL = 0
เพราะฉะนั้นคาเจาะจง λ = nLπ , n = 1, 2, 3, K
ฟงกชันเจาะจงที่สมนัยคือ X n = sin nLπ x, n = 1, 2, 3, K
2
− ⎛⎜ nπ ⎞⎟ c 2 t
ผลเฉลยคือ u n ( x, t ) = A n e ⎝ L ⎠ sin nπ x
L

11-35 บทที่ 11 11-36 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

เพราะฉะนั้นผลเฉลยทั่วไปคือ สมการความรอนใน 1 มิติ

2
∞ − ⎛⎜ nπ ⎞⎟ c 2 t ∂u = c 2 ∂ 2 u , 0 < x < L, t > 0
u (x, t ) = ∑ A n e ⎝ L ⎠ sin nπ x ∂t ∂x 2
n =1 L
ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, t ) = 0, u (L, t ) = 0, t ≥ 0
ให t = 0
และเงื่อนไขเริ่มตน u (x,0) = f (x ) , 0 < x < L
u ( x ,0) = f ( x ) 2
∞ ∞ − ⎛⎜ nπ ⎞⎟ c 2 t
จะได u ( x,0) = f (x ) = ∑ A n sin nπ x u (x, t ) = ∑ Ane ⎝ L ⎠ sin nπ x
L n =1 L
n =1
L L
nπ An = 2 nπ
โดย A n =2 ∫ f ( x ) sin L x dx , n = 1, 2, 3, K โดย
L ∫ f ( x ) sin L x dx , n = 1, 2, 3, K
L 0
0

2
− ⎛⎜ nπ ⎞⎟ c2 t
หมายเหตุ e ⎝L⎠ จะมีคาเขาใกลศูนยเมื่อ t มีคามากๆ
ดังนั้น lim u ( x , t ) = 0 หมายความวา เมื่อเวลาผานไปนานๆ
t →∞
อุณหภูมใิ นแทงวัสดุจะมีคาเปนศูนยเทากันหมดตลอดทั้งแทง

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 9 of 14

 11-37 บทที่ 11 11-38 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

ตัวอยางที่ 11.4.1 จงหาผลเฉลยของปญหาคาเริ่มตนและคา

ขอบซึ่งถูกควบคุมดวยสมการความรอนใน 1 มิติ
∂u = 1 ∂ 2 u , 0 < x < 1, t > 0
∂t 16 ∂x 2
ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, t ) = 0, u (1, t ) = 0, t ≥ 0
และเงื่อนไขเริ่มตน u ( x,0) = 2 , 0 < x < 1
วิธีทาํ c = 14 , L = 1, f ( x ) = u ( x,0) = 2
2L nπx
An =
L∫
f ( x ) sin dx
L
0
1
= 2 ∫ 2 sin nπx dx
0
1
= − 4 cos nπx = 4 (− cos nπ + 1)
nπ 0 nπ
= 4 ((−1) n +1 + 1)
nπ
2
∞ −⎛⎜ nπ ⎞⎟ c2 t
u (x, t ) = ∑ Ane ⎝ ⎠L sin nπ x
n =1 L
2
∞ −⎛⎜ nπ ⎞⎟ t
n +1
= ∑ 4 {(−1) + 1}e ⎝ 4 ⎠ sin nπx
n =1 nπ
2
−⎜ ⎛ ( 2n −1) π ⎞ t
∞ ⎟
=∑ 8 e ⎝ 4 ⎠ sin( 2n − 1)πx
n =1 (2n − 1)π

11-39 บทที่ 11 11-40 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

ปญหาการไหลของความรอนใน 1 มิติ การหาผลเฉลย u ( x , t ) = X ( x )T ( t )

X ′′( x ) T ′( t )
เมื่อปลายทั้งสองขางของแทงวัสดุถกู ปดดวยฉนวนเพื่อไมให = =k
X( x ) c 2 T( t )
ความรอนไหลออก
นั่นคือ ∂∂ux (0, t ) = 0 และ ∂∂ux (L, t ) = 0 กรณีที่ 1 ถา k < 0
การหาผลเฉลยของสมการความรอนใน 1 มิติ ให k = −λ2 , λ > 0
∂u = c 2 ∂ 2 u , 0 < x < L, t > 0 จะได X ′′( x ) + λ2 X( x ) = 0
∂t ∂x 2 และ T ′( t ) + λ2 c 2 T ( t ) = 0
∂u (0, t ) = 0, ∂u (L, t ) = 0, t ≥ 0
ภายใตเงื่อนไขขอบ ∂x ∂x ผลเฉลยคือ X ( x ) = c1 cos λx + c 2 sin λx
2 2
และเงื่อนไขเริ่มตน u ( x ,0) = f ( x ) , 0 < x < L T ( t ) = c 3 e −λ c t
จากเงื่อนไขขอบ ∂u (0, t ) = 0, ∂u (L, t ) = 0,
∂x ∂x
จะได ∂u (0, t ) = F′(0)G ( t ) = 0
∂x
และ ∂u (L, t ) = F′(L)G ( t ) = 0
∂x
นั่นคือ X ′(0) = 0 และ X ′(L) = 0
หาอนุพนั ธของ X
จะได X ′( x ) = −λc1 sin λx + λc 2 cos λx
เมื่อ x = 0 จะทําใหไดวา c 2 = 0
เพราะฉะนั้น X ( x ) = c1 cos λx

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 10 of 14

 11-41 บทที่ 11 11-42 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

X ( x ) = c1 cos λx กรณีที่ 2 ถา k = 0
หาอนุพนั ธของ X แลวแทนคา x = L จะได X ′′( x ) = 0 และ T ′( t ) = 0
จะได − λc1 sin λL = 0 ผลเฉลยคือ X ( x ) = c1 + c 2 x
สมการนี้จะเปนจริงเมื่อ λ L = nπ และ T( t ) = c 3
หรือ λ = nπ , n = 1, 2, 3, K เพราะวา X ′(0) = 0 และ X ′(L) = 0
L
ซึง่ เปนคาเจาะจง เพราะฉะนั้น X( x ) = c1
ฟงกชันเจาะจงคือ X(x ) = cos nLπ x , n = 1, 2, 3, K ซึง่ จะไดตามมาวา λ = 0 เปนคาเจาะจง
เพราะฉะนั้นผลเฉลยคือ โดยมีฟงกชันเจาะจงที่สมนัยคือ X = 1
−( nπ )2 c2 t
เพราะฉะนั้นผลเฉลยคือ u 0 = c1c 3
un = Ane L cos nπ x , n = 1, 2, 3, K A0
L ซึง่ เราจะเขียนใหมในรูป u 0 = 2

11-43 บทที่ 11 11-44 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

กรณีที่ 3 ถา k > 0 ให k = λ2 , λ > 0 สรุปไดวาจากทั้ง 3 กรณี

2
จะได X ′′( x ) − λ2 X( x ) = 0 A0 ∞ − ⎛⎜ nπ ⎞⎟ c2 t
u (x, t ) = + ∑ Ane ⎝ L ⎠ cos nπ x
และ T ′( t ) − λ2 c 2 T ( t ) = 0 2 L
n =1
ผลเฉลยคือ X ( x ) = c1 cosh λx + c 2 sinh λx แทนคา t = 0
2 2 ใชเงื่อนไขเริ่มตน u (x,0) = f ( x )
และ T( t ) = c 3 e λ c t
A0 ∞
เนื่องจาก X ′( x ) = λc1 sinh λx + λc 2 cosh λx จะได u (x,0) = f (x ) = 2
+ ∑ A n cos nLπ x
n =1
ใชเงื่อนไขขอบ X ′(0) = 0 และ X ′(L) = 0
การกระจายครึ่งชวงของ f (x )
จะได c2 = 0
ในรูปอนุกรมฟูเรียรโคไซนบนชวง 0 < x < L
และ λc1 sinh λL = 0
โดยที่สมั ประสิทธิ์หาไดจาก
เพราะฉะนั้น c1 = 0 L
เพราะฉะนั้น X( x ) = 0 A0 = 2 ∫ f ( x ) dx
L
0
เพราะฉะนั้น u (x, t ) = 0 L
An = 2 nπ
และ
L ∫ f ( x ) cos L x dx , n = 1, 2, 3, K
0
A0
หมายเหตุ ในกรณีนี้ lim u ( x , t ) =
t →∞ 2
A0
เมื่อเวลาผานไปนานๆ อุณหภูมใิ นแทงวัสดุจะมีคาเปน 2
เทากันหมดตลอดทั้งแทง

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 11 of 14

 11-45 บทที่ 11 11-46 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

ปญหาการไหลของความรอนใน 1 มิติ ตัวอยางที่ 11.4.2 จงหาผลเฉลยของปญหาคาเริ่มตนและคา

เมื่อปลายทั้งสองขางของแทงวัสดุถกู ปดดวยฉนวนเพื่อไมให ขอบซึ่งถูกควบคุมดวยสมการความรอนใน 1 มิติ
ความรอนไหลออก ∂u = 4 ∂ 2 u , 0 < x < 2π, t > 0
∂t ∂x 2
นั่นคือ ∂∂ux (0, t ) = 0 และ ∂∂ux (L, t ) = 0
ภายใตเงื่อนไขขอบ ∂∂ux (0, t ) = 0, ∂∂ux (2π, t ) = 0, t ≥ 0
การหาผลเฉลยของสมการความรอนใน 1 มิติ
∂u = c 2 ∂ 2 u , 0 < x < L, t > 0
และเงื่อนไขเริ่มตน u (x,0) = x (2π − x ) , 0 < x < 2π
∂t ∂x 2 วิธีทาํ c = 2, L = 2π, f ( x ) = u ( x ,0) = x (2π − x )
ภายใตเงื่อนไขขอบ ∂u (0, t ) = 0, ∂u (L, t ) = 0, t ≥ 0
∂x ∂x
เพราะฉะนั้น
L 2π
u ( x ,0) = f ( x ) , 0 < x < L
A0 = 2 2
และเงื่อนไขเริ่มตน
L ∫ f ( x ) dx = 2π ∫ x (2π − x ) dx
ผลเฉลย 0 0
2π
2 ⎡ 3⎤
A0 ∞ − ⎛⎜ nπ ⎞⎟ c2 t = ⎢x 2 − x ⎥ = 4 π2
u (x, t ) = + ∑ Ane ⎝ L ⎠ cos nπ x ⎣ 3π ⎦
0
3
2 n =1
L
L
เมื่อ A0 = 2 ∫ f ( x ) dx
L
0
L
An = 2 nπ
และ
L ∫ f ( x ) cos L x dx , n = 1, 2, 3, K
0

11-47 บทที่ 11 11-48 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
L
A n = 2 ∫ f ( x ) cos nπ x dx
L L
0
2π
= 2 nπ
2π ∫ x (2π − x ) cos 2π x dx
0
2π 2π
= 2 n 1 2 n
∫ x cos 2 x dx − π ∫ x cos π x dx
0 0
2π 2π
⎡ 2x nx ⎤ 1 ⎡ 8x nx ⎛ 2 x 16 ⎞ nx ⎤
2
nx 4
= 2⎢ sin + cos ⎥ − ⎢ cos +⎜ − ⎟ sin ⎥
⎣n 2 2 2⎦ π n2 2 ⎜ ⎟
⎝ n n3 ⎠ 2 ⎦ 0
n 0 ⎣
= − 8 (1 + cos nπ) = − 8 (1 + (−1) n )
n2 n2
กราฟแสดงอุณหภูมิที่ระยะ x เมื่อเวลา t = 0, 0.1, 0.5, 1
2
A0 ∞ − ⎛⎜ nπ ⎞⎟ c2 t
u (x, t ) = + ∑ Ane ⎝ L ⎠ cos nπ x
2 n =1
L
2 ∞ 8 2 n
= π2 − (1 + ( −1) n ) e − n t cos x
∑
3 2 2
n =1 n
∞ 2
= 2 π 2 − ∑ 4 e −4n t cos nx
3 n =1 n
2

กราฟแสดงอุณหภูมิที่ระยะ x = 0.1, 1, 2, 3 ในชวงเวลา 0 ≤ t ≤ 1

23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 12 of 14

 11-49 บทที่ 11 11-50 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
11.5 สมการลาปลาซใน 2 มิติ

สมการความรอนใน 1 มิต(ิ แนวแกน X)เปน ∂u = c 2 ∂ 2 u

∂t ∂x 2
สมการความรอนใน 1 มิต(ิ แนวแกน Y)เปน ∂u = c 2 ∂ 2 u
∂t ∂x 2 ถาเราตองการหาคาอุณหภูมิในสถานะคงตัว
ในวัสดุนําความรอนที่เปนแผนบางๆ
ซึง่ มีฉนวนหุมผิวหนาทั้งสองของแผนวัสดุไว
เพื่อปองกันไมใหความรอนหนีออกไปได

ให u ( x, y, t ) เปนอุณหภูมิที่จุด ( x, y) บนแผนวัสดุเมื่อเวลา t
ความสัมพันธของสมการทํานองเดียวกับสมการความรอนใน 1 มิติ
สมการความรอนใน 2 มิติคือ
∂u = c 2 ⎛⎜ ∂ 2 u + ∂ 2 u ⎞⎟
∂t ⎜ ∂x 2 ∂y 2 ⎟
⎝ ⎠
ถา ทําใหขอบทุกขางของแผนวัสดุมีอุณหภูมิคงตัวโดยไมขึน้ กับเวลา
แลว อุณหภูมใิ นแผนวัสดุจะอยูในสถานะคงตัว
กลาวคือการไหลของความรอนจะขึ้นอยูกับตําแหนงบนแผนวัสดุเทา
นัน้ โดยจะไมขึน้ กับเวลา ดังนั้น ∂u = 0
∂t
เพราะฉะนั้น ∂ 2u + ∂ 2u = 0
∂x 2 ∂y 2
เรียกสมการนี้วา สมการลาปลาซใน 2 มิติ

11-51 บทที่ 11 11-52 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

สมการลาปลาซใน 2 มิติ การหาผลเฉลย

∂ 2 u + ∂ 2 u = 0 , 0 < x < a, 0 < y < b u ( x , y) = X ( x ) Y ( y)
∂x 2 ∂y 2 X ′′( x )Y( y) + X( x )Y ′′( y) = 0
ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, y) = 0, u (a , y) = 0, 0 ≤ y ≤ b X ′′( x ) Y ′′( y)
=− =k
และ u ( x ,0) = 0, u ( x , b) = f ( x ) , 0 < x < a X( x ) Y ( y)
ในกรณีที่ k = −λ2 < 0 และ λ > 0
X ′′( x ) Y ′′( y)
จากสมการ =− =k
X( x ) Y ( y)
X ′′( x ) + λ2 X( x ) = 0 และ Y ′′( y) − λ2 Y( y) = 0
ผลเฉลยคือ X( x ) = c1 cos λx + c 2 sin λx
และ Y ( y) = c 3 cosh λy + c 4 sinh λy
จากเงื่อนไขขอบ u (0, y) = 0, u (a , y) = 0,
u ( x ,0) = 0, u ( x , b) = f ( x )
เพราะฉะนั้น X (0) = 0 , X (a ) = 0 และ Y (0) = 0
ใชสองเงื่อนไขแรกกับ X( x )
จะได c1 = 0
และ c 2 sin λa = 0
λ = nπ , n = 1, 2, 3, K
a
ฟงกชันเจาะจงที่สมนัย X( x ) = sin nπ x , n = 1, 2, 3, K
a
เมื่อใชเงื่อนไข Y(0) = 0 จะบังคับให c 3 = 0
เพราะฉะนั้น ผลเฉลยคือ
u n ( x , y) = A n sin nπ x sinh nπ y , n = 1, 2, 3, K
23.1312 Differential equations 2555 2nd a a Page 13 of 14
 11-53 บทที่ 11 11-54 บทที่ 11
สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย
X ′′( x ) Y ′′( y)
หมายเหตุ ผลเฉลยของ =− =k สมการลาปลาซใน 2 มิติ
X( x ) Y ( y)
∂ 2 u + ∂ 2 u = 0 , 0 < x < a, 0 < y < b
ในกรณีที่ k = 0 และ k = λ2 > 0 คือ u = 0 ∂x 2 ∂y 2
ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, y) = 0, u (a , y) = 0, 0 ≤ y ≤ b
จากหลักการซอนทับ จะไดอีกผลเฉลยหนึ่งคือ และ u ( x ,0) = 0, u ( x , b) = f ( x ) , 0 < x < a
∞
u ( x , y) = ∑ A n sin nπ x sinh nπ y ผลเฉลย
n =1 a a
∞
ให y = b จะได u ( x , y) = ∑ A n sin naπ x sinh naπ y
∞ n =1
u ( x , b) = f ( x ) = ∑ A n sinh nπa b sin naπ x a
n =1 เมื่อ A n sinh nπb = 2 ∫ f ( x ) sin nπ x dx
a a a
ซึ่งก็คอื การกระจายครึ่งชวงของ f ( x ) ในรูปอนุกรมฟูเรียรไซนบนชวง 0
a
0 < x < a โดยที่สัมประสิทธิ์หาไดจาก An = 2 nπ
∫ f ( x ) sin a x dx , n = 1, 2, 3, K
a a sinh nπb 0
A n sinh nπb = 2 ∫ f ( x ) sin nπ x dx a
a a a
0
a
An = ∫
2 f ( x ) sin nπ x dx , n = 1, 2, 3, K
a sinh nπb 0 a
a

11-55 บทที่ 11 11-56 บทที่ 11

สมการเชิงอนุพันธยอย สมการเชิงอนุพันธยอย

ตัวอยางที่ 11.5.1 ∂ 2 u + ∂ 2 u = 0 , 0 < x < 2, 0 < y < 1 เพราะฉะนั้น

∂x 2 ∂y 2 ∞
u ( x , y) = ∑ A n sin naπ x sinh naπ y
ภายใตเงื่อนไขขอบ u (0, y) = 0, u (2, y) = 0, 0 ≤ y ≤ 1 n =1
u ( x ,0) = 0, u ( x ,1) = sin x , 0 < x < 2 ∞ (−1) n 2nπ sin 2
sin nπ x sinh nπ y
และ
= ∑
วิธีทาํ a = 2, b = 1 และ f ( x ) = u ( x,1) = sin x ดังนั้น n =1 (4 − n 2 π 2 ) sinh nπ 2 2
a 2
An = 2
∫ f ( x ) sin nπ x dx
a sinh nπb 0 a
a
2
= 1
∫ sin x sin nπ x dx
sinh nπ 0 2
2
2
= 1 ⋅ 1 ∫ {cos(1 − nπ) x − cos(1 + nπ) x } dx
sinh nπ 2 2 2
0
2
2
⎡ ⎤
= 1 ⋅ 1 ⎢ 1 sin(1 − nπ) x − 1 sin(1 + nπ) x⎥
sinh n π 2 ⎢ 1 − nπ 2 1 + nπ 2 ⎥
2 ⎣⎢ 2 2 ⎦⎥ 0 กราฟแสดงคาของ u ที่จุด (x, y)
1 sin( 2 − nπ) sin( 2 + nπ)
= [ − ]
sinh nπ 2 − nπ 2 + nπ
2
= 1 [ sin 2 cos nπ − cos 2 sin nπ − sin 2 cos nπ + cos 2 sin nπ ]
sinh n π 2 − nπ 2 + nπ
2
(−1) n 2nπ sin 2
=
(4 − n 2 π 2 ) sinh nπ
2
23.1312 Differential equations 2555 2nd Page 14 of 14