ST.

PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG

Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

Pangalan: Irish Jean Llagas Marka:

Kurso/Taon: Bsed-III Petsa: Ika-14 ng Marso, 2018

PAGSUSURI SA KWENTONG UHAW ANG TIGANG NA LUPA

I PANIMULA

Bago pa man tayo sinakop ng mga dayuhan ay may sarili na tayong

literatura. Ngunit ito ay pasalin –dila lamang sa pamamagitan ng salita ng tao.
Tulad ng mga (a) kwentong-bayan na binubuo ng mito, alamat, salaysayin o
pabula; (b) mga karunungang-bayan tulad ng salawikain, kasabihan,
bugtong, palaisipan, at (c) mga awiting-bayan gaya ng kundiman, oyayi at
kumintang.
Ang maikling kwento ay isang anyo ng panitikan na may layuning
magsalaysay ng mga pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan. Nag-iiwan
ito ng isang kakintalan sa isip ng mga mambabasa. Ito ay karaniwang
mayroong limang bahagi: Ang (1) Panimula, (2) Saglit na kasiglahan, (3)
Suliraning inihahanap ng lunas, (4) Kasukdulan, (5) Kakalasan. Ang
panimula ay ang bahagi na siyang guguhitan ng mga pangyayari sa kwento.
Mahalagang maging kapansin-pansin ito upang mabihag ang kawilihan ng
bumabasa. Ang saglit na kasiglahan naman ay ang bahaging naglalarawan ng
simula patungo sa paglalahad ng unang suliraning inihahanap ng lunas. Dapat
maging kaakit-akit ang bahaging ito sa bumabasa at madama niya ang
magaganap na pangyayaring gigising sa kanya ng isang tiyak na damdamin.
Ang suliraning inihahanap ng lunas ay karaniwang tatlo. Kung minsan ay
humihigit sa tatlo, depende sa sumusulat ng kwento. Sa bahaging ito ng
kwento, ang mababasa ay napapagitna sa mga pangyayaring gigising sa
kanyang damdamin. Ang mga pangyayaring ito ang siyang bumubuo sa mga
suliraning inihahanap ng lunas at lumilikha ng isang kawilihang pasidhi nang
pasidhi. Ang kasukdulan ay ang bahagi ng kwento na nagsasaad ng
pinakamasidhing kawilihan. Ito ay dapat ilarawan nang mabilisan, tiyak, o
malinaw at maayos. Upang maging mabisa ang kasukdulan, ito ay di-dapat
magkaroon ng anumang paliwanag. Ang kailingan lamang ay ang maayos na
pagkakaugnay-ugnay ng mga suliraning inihahanap ng lunas. Ang kakalasan
ay ang panghuling bahagi ng kwento na kaagad sumusunod sa kasukdulan. Ito
ay hindi rin dapat pahabain at bigyan ng paliwanag. Ipaubaya sa mambabasa
ang pag-iisip at hayaang siya ang magbigay ng wakas sa kwento.

Pinoy Edition © 2018 - All rights reserved.

Source: https://www.pinoyedition.com/maikling-kwento/

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

Ang maikling kwento ay isang maigsing salaysay hinggil sa isang

mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang
kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan.
Tulad ng nobela at dula, isa rin itong paggagadng realidad, kung ginagagad ang
isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa
buhay ng pangunahing tauhan. Ayon kay Edgar Allan Poe ang kinikilalang Ama
ngMaikling Kwento,ang maikling kwento ay isang akdang pampanitikang likha
ng guniguni at salagimsim na salig sa buhay na aktuwal na naganap o
maaaring maganap.
Napakaraming pagpapakahulugan ng maikling kwento mula sa iba‟t ibang ma
nunulat.

Ayon naman kay Reyes,ito ay isang anyo ng panitikan na naglalayong

magsalaysay ng isangmahalaga at nangigibabaw na pangyayari sa buhay ng
pangunahing tauhan at nag-iiwan ng isangkakintalan sa isip ng mga
mambabasa. Habang mula naman kay Gonzales ang
kanyang pagpapakahulugan ng maikling kwento ay maikling katha na nagsasal
aysay at tumatalakay samadulang bahagi ng buhay. Hindi ito pinaikling nobela
o buod ng isang nobela.Tunay ngang ang maikling kwento ay isang uri ng
masining na pagsasalaysay na maikliang kaanyuan at ang diwa ay
napapalaman sa isang buo, mahigpit at makapangyarihang balangkas na
inilalahad sa isang paraang mabilis ang galaw.

Ang “Uhaw ang Tigang Lupa” na isinulat ni Liwayway Arceo ay hango sa

totoong buhay. Na upang mapatunayan ang sagot sa tanong na Paano
mapapatunayan na tunay ang pagmamahal?Ang isang pagkakamali ay sapat
ban a dahilan para iwanan ang minamahal? Ito ay isang kwento tungkol sa
dalagitang uhaw sa pagmamahal ng kanyang ina at ama. Na ni minsan ay hindi
niya nadama ang tunay na kaligayahan ng isang pamilya.

SANGGUNIAN

Pinoy Edition © 2018 - All rights reserved.

Source: https://www.pinoyedition.com/maikling-kwento/
https://www.google.com.ph/search?ei=IQamWuSsFsjy8QXZjLBY&q=uhaw+ang
+tigang+na+lupa+ni+liwayway+arceo&oq=Uhaw+ang+tigang+na+lupa+ni&gs_l=
psy

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

II BALANGKAS
A. BUOD

Naging kapansin pansin sa dalgita ang ilang bagay sa kaniyang ina nang
hindi ito makatulog, palaging malungkot kung tumitig, malalim ang paghinga
at paminsan minsan ay may impit na hikbi. Ang kanyang ina ay hindi palakibo
at matipid kung makipagusap. Bihira lamang siyang magalit. Parang patak ng
ulan kung tag-araw ang kaniyang mga ngiti. Ang batang puso ng anak ay
maitutulad sa lupang tigang na uhaw na uhaw.

Palagi niyang namamalas ang pagsasalita ng ama habang

nagmamakinilya, ang pagbabasa nito,pinagmamasdan niya ang pagbuga ng
usok ng sigarilyo, ang pag-iisip at ang pagpatuloy sa pagsulat.
Ilang taon ang nakalipas ay may isinauling maliit na talaarawan ang kanilang
labandera sa kanyang ina at kinabukasan ay may mga bakas na ng mga luha
sa mga mata ng kanyang ina. Lalo itong naging malungkot at tahimik.

Isang gabi’y umuwing lasing ang kanyang ama at dumaing na masakit

ang dibdib at ulo. Naratay ng ilang araw ang ama at hindi ito hiniwalayan ng
kanyang ina. Hindi ipinagtapat sa anak ang tunay na karamdaman ng ama.
Nakita ng anak sa hapag ng ama ang isang kahitang pelus ng ipaayos sa kanya
ng ama ang hapag nito. Ang larawan sa kahita ay hindi ang kaniyang ina.
Walang lagda ang larawan at ang tanging nakasaad ay “Sapagkat ako’y
nakalimot”. May nakita rin ang anak na isang salansan ng liham. Nakasulat sa
mga sobre ang pangalan ng kanyang ama at tanggapan nito.

Hiningi ng ama ang mga sulat ngunit tumutol ang anak. Sinabi ng
kaniyang ama na nasa kalamigan ng lupa ang kanyang kaluwalhatian. Ayon sa
ama ang unang tibok ng puso ay hindi pagibig tuwina.
Lumubha ang kalagayan ng ama at malimit na mawalan ng malay samantalang
ang ina ay patuloy sa pagbabantay, walang imik, hindi kumakain, hindi
umiidlip at patuloy na lumuluha kung walang makakita sa kanya.

Nagsalita ang maysakit at sinabing magaling na siya at sila ng kanyang

mahal ay maaari nang magtungo….na nag moog na kinabibilangguan niya ay
kanyang wawasakin sa anumang paraan. Napaluha ang ina at pumatak ito sa
bibig ng asawa. Nagmulat ng mga mata ang maysakit at nagkatitigan sila ng
ina. Hawak ng ina ang kamay ng ama nang muli itong nagsalita ata ang sabi ay
“Sabihin mo, mahal ko na maangkin ko na ang kaligayahan ko”. Mariing
kinagat ng ina ang labi at sinabing maaangkin na iyon ng kanyang mahal.
Hinagkan ng ina ang asawa at kasabay noon ay lumisan ang kaniyang

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

kaluluwa. Wala nang mga luhang dumaloy sa mga mata ng ina. Tiyak na
liligaya ang kaluluwa ng lumisan.

B. TAUHAN
Ang tauhan sa kwento ay ang dalagita, ama at ina.

Ang dalagita o anak ay siyang nagbukas sa mga papaksain ng mga iba

pang tauhan. Kung ating mapapansin sa pamagat pa lang ng kwento ay may
ideya n aka agad tayo kung ano yung takbo ng kwento, ang pagkauhaw ng
anak sa kanyang pamilya. Hindi nito nararanasan ang saya ng isang tunay na
pamilya dahil sa kalagayan ng kanyang ama at ina. At sa pangunahing tauhan
din unang umikot ang kwento na siyang nagpakilala pa sa ibang tauhan. Ang
Ama siya ay naging pantulong na tauhan na kung saan kung susuriin o
babasahing mabuti siya ang dahilan bakit ang lungkot ng ina ay nadarama. Sa
pamamagitan din niya naipakita ng may akda ang mga problema sa kwento,
kung bakit dinadanas ng ibang tauhan ang mga bagay sa suliranin sa kwento.
Sa kanya din sinimulan ang suliranin dahil sa liham na ipinakita palang sa
bahagi ng tagpuan. At ang ina ay isa rin sa pantulong na tauhan na kung saan
siya ang nagbigay ng emosyon sa kwento sa una pa lamang na bahagi ng
kwento ay ipinakita na ang emosyong kalungkutang namamayani sa kanya.
Mapapansin din na may kaugnayan ang ama at maging ng kanayang anak ang
pag-ikot ng kwento.

C. TAGPUAN
Aklatan ang maaring tagpuan ng kwento mapupuna ang mga bagay na
maaaring pinagmulan o mga bagay na tatalakayin sa kwento. Dito ay
matatagpuan ang talaarwan at liham ng ama na ginamit upang buksan ang
ang paksa kung saan matutukoy ang problema o suliranin sa kwento.
Dito din naganap ang mga bagay na di inaasahan, gaya ng mga bagay na doon
lamang nadiskubre ng ama,ina at ng anak na siyang bumasa dito. Kung
hihimaymayin ang parteng ito ng kwento makikita na hindi lamang ang liham
ang binanggit o ipinakita,nariyan din ang ang sobre, larawan, at ang pelus na
rosas. Maaaring mabanghay sa pagkakasunod sunod ang mga mahahalagang
detalye sa tagpuan. (Sobre⇨Liham⇨Pelus na Rosas⇨Larawan) Sa
pagkakasunod sunod na ito sa banghay ng tagpuan ipinapakita ang
pagkakaugnay ugnay ng bawat isa na siya ring nagbibigay ng magandang daloy
sa kwento nakung susuriing mabuti ay may ibang mas malalim na kahulugan
ang bawat isa na inilihim o di agad ipinakita ng may akda upang magkaroon ng
oras ang mambabasa na galugading maiigi ang loob ng kwento sa pamamagitan
palang ng tagpuan.

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

D. BANGHAY
d.1 Panimula

IIang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos
akong dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng
kanyang puso. Ngunit, patuloy akong nagtataka sa malalim na
paghinga niya, sa kanyang malungkot na pagtitig sa lahat ng bagay,
paghikbi…
Sinimulan ni Arceo ang maikling kwento sa pamamagitan ng paglalantad
ng pagpapakahulugan sa pamagat mismo. Sa simula pa.lamang ay ipinaliwang
na niya kaagad ang kahulugan ng Pamagat. Ang Uhaw ang tigang na lupa ay
binigyang kahulugan sa pamamagitan ng anak na uhaw sa pagmamahal ng
kanyang pamilya.

d.2 Saglit na Kasiglahan

Kung gabi ay hinahanap ko ang kaaliwang idinudulat ng isang

aman nagsasalaysay tungkol sa kapre at nuno at tungkol sa
magagandang ada at prinsesa; ng isang nagmamasid at nakangiting
ina.;ng isang pulutong na nakikinig na magaganda at masasayang bata.

Sa bahaging ito ang kawilihan ng kwento ay makikita sa pangungulila ng

anak sa pagmamahal ng kanyang mga magulang. Ang kasiglahan ng kwento ay
sa pamamagitan ng paglalarawan ng anak sa pananabik niya na magkaroon ng
masaya at magandang pamilya, maging ang pagkakaroon ng kapatid ay
binanggit din. .

d.3 Suliraning inihahanap ng lunas

Ang larawan sa kahitang pelus ay hindi yaong hawas na mukha,

may ilong na kawangki ng tuka ng isang loro, maninipis na labi. Sa
likod niyon ay nasusulat sa maliliit at bilugang mga titik sa bughaw na
tinta: sapagkat ako’y hindi makalimot.. Ang larawan ay walang lagda
ngunit nadama ko bigla ang pagkapoot sa kanya at sa mga
sandalingyaon ay natutuhan ko ang maghinanakit kay Ama.
Bakit sa panahong ito lamang tayo pinaglapit ng pangyayari?
Higit marahil ang aking katiwasayan kung hindi ka dumating sa aking
buhay, bagamat hindi ko rin marahil matitiis na hindi maipagpalit ang
aking kasiyahan sa isang pusong nagmamahal. Totoong ang kalagayan
ng tao sa buhay malimit maging sagwil sa kanyang kaligayahan.

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

Paano kaya mapanunumbalik ng anak ang kasiyahan ng kanyang

pamilya. Paano mapipigilan ng anak ang pagiging malungkot ng ina at paano
ang gagawin nito upang malaman ang totoong nasapit ng ama bakit ganoon na
lamang ang kanyang mga magulang. Suliranin ito ng ama ngunit kailangan ang
tulong ng anak dahil kung papansinin ang kalungkutan ng ina ay nagmula sa
ama na siyang tinatalakay ng anak sa kwento.

d.4 Kasukdulan

Huwag kang palilinlang sa simbuyo ng iyong kalooban; ang unang

tibok ng puso ay hindi pag-ibig sa tuwina…Halos kasing gulang moa o
nang pagtaliin ang mga puso naming ng iyong Ina…Mura pang lubha
ang labingwalong taon…Huwag ikaw ang magbigay sa iyong sarili ng
mga kalungkutang magpapahirap sa iyo habang buhay…
Sa isang liham nabuksan ang isang paksa o suliranin. Sa
pamamahlgitan ng liham mahihinuha sa kwento na may hadlang sa
kaligayahan ng ama at ng ina kung kayat ganun na lamang ang lungkot na
nakaukit sa mukha ng ina. Sa pamamagitan din ng isang larawan mas
naintindihan ng anak ang mga pangyayari na isinalaysay sa kwento.
"Huwag padala sa simbuyo ng iyong kalooban, ang unang tibok ng puso ay
hindi pag-ibig tuwina."

Kung papansinin ang linyang ito mahihinuha na ang dahilan ng kalungkutan

ng ina. Kung gagalugarin ang linya ay makikita ang tunay na dahilan ng
kalungkutan ng ina.

E. SIMBOLISMO
Liham – ang may akda ay gumamit ng liham upang di lantarang ipakita o
sabihin ang mga unang kaganapan sa kwento na kung babasahin ay makikita
o malalaman ng isang may malawak na pag-iisip na mambabasa.
Pelus na Rosas – o ang pag-ibig na dula ng tauhan sa kwento.

Larawan – sa pamamagitan ng larawan ang mga nakaraan sa kwento ay

maaaring malaman sa tulong na rin ng liham na kalakip nito.
Ama, ina, anak – sumisimbolo sa pamilya.

Uhaw ang tigang na lupa – sumisimbolo sa kakulangan ng pagmamahal sa

isang anak dahil sa suliranin ng pamilya.

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

III. MGA NATUKLASAN

Ang Kwentong “Uhaw ang Tigang na Lupa” ay maaari nating dulugan ng

Teoryang Pormalismo. Sapagkat ginamitan ng may-akda ang kwento ng mga
matalinghagang salita upang mas lubos na maiparating sa mga mambabasa
ang kanyang mga tunguhin. Gaya ng linyang ito na ginamitan niya ng
matatayutay na mga salita.

"”\””””””””””””””’’”
Nasa kalamigan ng lupa ang kaluwalhatian ko.”

Kung ating lubos na nanamnamin ang bawat kataga ay makikita natin o

mapansin na maaaring may iba pang lalim ng kahulugan na nais niyang
iparating sa mambabasa kung gagalugarin ng mambabasa.
Sa siping ito ay mababasa natin na may kalituhang nagaganap:

Ilang araw ko nang hindi nadadalaw ang aklatan: ilang araw

ko nang hindi nasasalamin ang isang larawang mahal sa akin:
bilugang mukha, malapad na noo, hati-sa-kaliwang buhok,
singkit na mga mata, hindi katangusang ilong, mga labing
duyan ng isang ngiting puspos-kasiyahan...Sa kanya ang aking
noo at mga mata. Ang aking hawas na mukha, ilong na
kawangki ng tuka ng isang loro, at maninipis na labi, ay kay
Ina...

Kung ating babasahin at unawaing mabuti na sa unang mga salita ay

isinasaad ang pisikal na katangian ng kanyang ina. Subalit sa linyang ito “Ang
aking hawas na mukha, ilong na kawangki ng tuka ng isang loro, at
maninipis na labi, ay kay Ina...” hindi natin lubos maunawaan kung ano
ang ibig sabihin ng mga katagang kanyang nais ipaabot sa mga mambabasa.
Ano ba talaga ang totoong kaganapan sa kwento?

PANANAW ARKETIPAL
Sa kwentong ito ay mapapansin natin ang mga nais iparating ng may-
akda. Ipinapahiwatig sa atin ang bawat katagang ginamit sa pagtuklas o
tunguhin ng akda.

Ang mabigyang linaw ang lahat na namumutawi sa kanilang pamilya

kung bakit ganoon na lamang ang takbo ng kanilang pamilya. Na ang akalang
perpekto ay may bahid na kasinungalingan. Ang pangunahing tauhan ay
siyang nagsalaysay tungkol sa mga bagay na gustuhin niyang maranasan.

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

Gamit ang mga matalinghaga na mga salita na ating napapansin na mas lubos
na nakakapagbigay kuryusidad sa mga mambabasa.
TEORYANG PORMALISMO

Sa akdang binasa, mapapansin natin ang pisikal na katangian nga akda,

at pagbibigay-pansin sa anyo ng panitikan. Dahil mababatid natin na upang
maabot ang nais ipaabot ng may akda ay gumamit siya ng mga tuwirang
panitikan.

Kung atin itong namnamin ang bawat salitang ipinapahayag sa atin

makikita at mpapansin natin ang mga malalalim na salita.
Naiwan na natin ang gulang ng kapusukan; hindi na tayo
maaaring dayain ng ating nadarama. Ngunit, nakapagitan
sa atin ngayon ang isang malawak na katotohanang
pumupigil sa kaligayahan ang hindi natin maisakatuparan
ay buhayin na lamang natin sa alaala. Panatilihin na
lamang natin sa diwa ang katamisan ng isang pangarap;
sana’y huwag tayong magising sa katotohanan...

Ang pag-ibig na ito’y isang dulang ako ang gumaganap ng

pangunahing tauhan; sapagkat ako ang nagsimula ay ako
ang magbibigay-wakas. Ipalagay mo nang ako’y nasimulang
tugtuging nararapat tapusin. Gawin mo akong isang
pangarap na naglalaho pagkagising. Tulungan mo akong
pumawi sa kalungkutang itong halos pumatay sa akin...

May mga bagay talaga na ang hirap limutin. Tanging panahon na lamang ang
makakapagsasabi kung kailan. Sa mga katagang iyon ay may bahid
kalungkutan at pagkahinayang ang bawat panahong nakalipas.

MGA MUNGKAHI

A. MAY-AKDA
Pinapakita ng may akda Ang himig ng kwentong ay kalungkutan;
nakapapaloob din ang damdaming pagtatago ng hinanakit ng pamilya sa
kanyang pagbabago at sa sarili dahil sa pagbabagongtinatamasa upang isipin
ng marami na nananatili ang kanyang katatagan.Samakatuwid, natuklasan
kong ang tatlong kwentong isinulat ni Liwayway Arceona napiling gamitin sa
pananaliksik na ito ay may himig ng kalungkutan at damdaminglihim na
paghihinakit. Ang galaw ng kwentong Uhaw ang Tigang na Lupa ay maayos na

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

umunlad, mula sapaglalahad ng suliranin sa mga unang bahagi pa ng kwento,

pagbabalik-gunita sa mga nakaraangpangyayari at paglutas at pagtugon ng
mga pangunahing tauhan sa suliranin kahit na hinditahasang inilahad sa akda
kung nasolusyunan ba ang lahat ng problema sa pagwawakas ng katha. Ang
galaw ng kwentong Sukatan ng Ligaya ay mabuting nailahad sa pamamgitan
ngtahasang pagpapahayag ng suliranin sa kwento na matatagpuan sa unang
bahagi, pagkakaroon ngpagbabalik gunita sa mga pangyayari sa nakaraan
upang mabigyang hustisya ang mga binanggitna pangyayari sa kasalukuyan, at
ang wakas ng katha na kung saan ay panandalian lamang nanaresolba’t
nalutas ng pangunahing tauhan ang suliraning kanyang kinakaharap.

B. ISTILO
Sa simula ng kwento ay aking naisip ang istilo ng ni Liwayway ay upang
malinlang ang mambabasa sa pagbasa ng kanyang akda. Maaring ang lahat ng
pangyayari ay may dahilan , ngunit hindi nalalaman ng lubosan kung ano ang
pulot-dulo ng lahat kung ano ba talaga ang nangyari sa sitwasyon ng pamilya.

b.1 SIMULA

Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos
akong dumarama sa init ng kanyang dibdib at nikikinig sa
pintig ng kanyang puso. Ngunit, patuloy akong nagtataka sa
malalim na paghinga niya, sa kanyang malungkot na pagtitig sa
lahat ng bagay, paghikbi...

Sa simula ay nagpapahiwatig ng kalungkutan at pangungulila sa

atensyon na gusto nang bata na maranasan, subalit tila may kalungkutan na
bumabalot sa mata ng kanyang ina at walang imik at sa hindi ko maipaliwanag
na dahilan.

b.2 KATAWAN

Ito ay isang kwento ng isang dalagita na mayroon ina na palaging

malungkot, di makatulog, malalim ang paghinga at minsan humihikbi. Ang
tatay naman niya ay laging nagmamakinilya habang nag sisigarilyo at wala din
imik. Mahintulad ang puso ng dalagita sa tigang na lupa, uhaw na uhaw sa
pagmamahal. Isang araw naisauli ng labandera ang isa talaarawan sa ina niya,
kung saan ito ay napaluha. Umuwi ang tatay niya lasing na lasing. Nakita ng
dalagita ang pitaka na may lamang sulat at larawan . Dito nakasaad ay
“sapagkat ako’y nakalimot”. Lumubha ang pakiramdam ng ama, bago namatay
sabi ng ama na ang kanyang kaluwalhatian ay na sa kalamigan ng lupa. Bago

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

lumisan ang kaluluwa ng kanyang asawa, sinabihan ng ina ng dalagita

na“Maangkin mo na ang kaligayahan mo.”

ReadmoreonBrainly.ph-https://brainly.ph/question/416818#readmore

b.3 WAKAS

Nasa mga palad pa rin ni Ina ang kaliwang kamay ni Ama:

Sabihin mo, mahal ko, na maaangkin ko na ang
kaligayahan ko... Kinagat ni Ina nang mariin ang kanyang
labi at nang siya’y mangusap ay hindi ko naaming kay Ina
ang tinig na yaon: Maaangkin mo na, mahal ko! Ang init ng
mga labi ni Ina ang kasabay ng kapayapaang nanahanan sa
mga labi ni Ama at nasa mga mata man niya ang ilaw ng
pagkabigo sa pagdurugtong sa isang buhay na wala nang
luhang dumadaloy sa mga iyon: natitiyak niya ang
kasiyahang nadama ng kalilisang kaluluwa..

Naipapakita ang pagmamahal aking inay sa aking ama.ngunit hindi ko

lubos maintindihan kung ano ano ang ibig sabihin kung ano ang
ipinapahiwatig ng salita ni ama bago siya lumisan. Ngunit narooon parin ang
aking kalituhan sa mga pangyayari .

a. GAMIT NG MGA SALITA

Guumamit si Arceo ng pormal na mga pananalita na kinapalooban din

ng mga matatayutay na pagpapahayag gaya ng linyang.
"Nasa kalamigan ng lupa ang kaluwalhatian ko."
Na maaaring may iba pang lalim ng kahulugan na nais niyang iparating sa
mambabasa kung gagalugarin ng mambabasa.

b. PAGLALARAWAN SA MGA PANGYAYARI AT TAGPUAN

Naging kapansin pansin sa dalagita ang ilang bagay sa kaniyang ina

nang hindi ito makatulog, palaging malungkot kung tumitig, malalim ang
paghinga at paminsan minsan ay may impit na hikbi.
Ang kanyang ina ay hindi palakibo at matipid kung makipagusap. Bihira
lamang siyang magalit. Parang patak ng ulan kung tag-araw at kaniyang mga
ngiti. Ang batang puso ng anak ay maitutulad sa lupang tigang na uhaw na
uhaw.

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

Palagi niyang namamalas ang pagsasalita ng ama habang

nagmamakinilya, ang pagbabasa nito,pinagmamasdan niya ang pagbuga ng
usok ng sigarilyo, ang pag-iisip at ang pagpatuloy sa pagsulat.

Ilang taon ang nakalipas ay may isinauling maliit na talaarawan ang

kanilang labandera sa kanyang ina at kinabukasan ay may mga bakas na ng
mga luha sa mga mata ng kanyang ina. Lalo itong naging malungkot at
tahimik.

Isang gabi’y umuwing lasing ang kanyang ama at dumaing na masakit

ang dibdib at ulo. Naratay ng ilang araw ang ama at hindi ito hiniwalayan ng
kanyang ina. Hindi ipinagtapat sa anak ang tunay na karamdaman ng ama.
Nakita ng anak sa hapag ng ama ang isang kahitang pelus ng ipaayos sa kanya
ng ama ang hapag nito. Ang larawan sa kahita ay hindi ang kaniyang ina.
Walang lagda ang larawan at ang tanging nakasaad ay “Sapagkat ako’y
nakalimot”. May nakita rin ang anak na isang salansan ng liham. Nakasulat sa
mga sobre ang pangalan ng kanyang ama at tanggapan nito.

Hiningi ng ama ang mga sulat ngunit tumutol ang anak. Sinabi ng
kaniyang ama na nasa kalamigan ng lupa ang kanyang kaluwalhatian. Ayon sa
ama ang unang tibok ng puso ay hindi pagibig tuwina.

Lumubha ang kalagayan ng ama at malimit na mawalan ng malay

samantalang ang ina ay patuloy sa pagbabantay, walang imik, hindi kumakain,
hindi umiidlip at patuloy na lumuluha kung walang makakita sa kanya.
Nagsalita ang maysakit at sinabing magaling na siya at sila ng kanyang mahal
ay maaari nang magtungo….na nag moog na kinabibilangguan niya ay kanyang
wawasakin sa anumang paraan.

Napaluha ang ina at pumatak ito sa bibig ng asawa. Nagmulat ng mga

mata ang maysakit at nagkatitigan sila ng ina.
Hawak ng ina ang kamay ng ama nang muli itong nagsalita ata ang sabi ay
“Sabihin mo, mahal ko na maangkin ko na ang kaligayahan ko”.
Mariing kinagat ng ina ang labi at sinabing maaangkin na iyon ng kanyang
mahal.

Hinagkan ng ina ang asawa at kasabay noon ay lumisan ang kaniyang

kaluluwa. Wala nang mga luhang dumaloy sa mga mata ng ina. Tiyak na
liligaya ang kaluluwa.

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN

 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

Jose Corazon de Jesus

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

José Corazón de Jesús (22 Nobyembre 1896-26 Mayo 1932), kilala rin
bilang Huseng Batute, ay isang makatang Pilipino na sumulat ng mga tula
sa Tagalog upang ipahayag ang pagnanasa ng mga Pilipino na maging malaya
noong panahon ng pananakop ng Estados Unidos sa Pilipinas (1898-1946).
Tinawag ring "Pepito" noong kanyang kapanahunan.
Kabataan[baguhin | baguhin ang batayan]

Si Jose Corazon de Jesus ay isinilang sa Sta. Cruz , Manila noong 22

Nobyembre 1896 na anak nina Vicente de Jesus, ang unang direktor ng
kagawaran ng kalusugan ng pamahalaang Amerikano sa Pilipinas, at Susana
Cruz ng Pampanga. Bininyagan siyang Jose Cecilio de Jesus ngunit pinalitan
niya ang Cecilio ng Corazon (puso sa Español) dahil iyon daw ang tumutugma
sa kanyang katauhan.

Lumaki si De Jesus sa bayan ng kanyang ama, sa Santa Maria, Bulacan. Nag-

aral siya sa nasirang Liceo de Manila kung saan siya nagtapos noong 1915. Ang
una niyang tula na nailimbag ay ang Pangungulila na lumabas noong 1913 sa
nasirang Ang Mithi noong siya ay 17 taong gulang.

Noong 1918, nakuha niya ang kanyang batsilyer ng batas mula sa nasirang
Academia de Vera ngunit hindi niya pinagpatuloy ang kanyang pagiging
abogado dahil abala na siya sa pagsulat ng isang kolum ng mga tula sa
pahayagang Tagalog na Taliba. Ang kolum ay tinawag na Buhay Cavite na
isinulat niya sa pangalang-pluma na Huseng Batute. Sa pamamagitan ng
kanyang kolum, pinuna ni De Jesus ang lipunan sa ilalim ng mga mananakop
na Amerikano at pinalaganap niya ang mithiin ng kasarinlan ng Pilipinas na
noo'y isang commonwealth sa ilalim ng pamahalaang Estados Unidas.
May mga 4,000 tula siyang naisulat sa kanyang kolum na Buhay Cavite.
Sumulat din siya ng mga 800 kolum na pinamagatang Ang Lagot na Bagting.
Paborito niyang pangalang-pluma ang Huseng Batute ngunit sumulat din siya
sa ilalim ng mga pangalang Pusong Hapis, Paruparu, Pepito
Matimtiman, Mahirap Dahong Kusa, Paruparong Alitaptap, Amado
Viterbi, Elyas, Anastacio Salagubang at Tubig Lily'
Hari ng balagtasan[baguhin | baguhin ang batayan]
Noong 28 Marso 1924, si De Jesus ay isa sa mga pangunahing manunulat sa
Tagalog na nagpulong sa Instituto de Mujeres sa Tondo, Manila upang
pagusapan ang pagdiriwang ng kaarawan ng makatang Tagalog na si Francisco
Balagtas sa Abril 2. Ang pulong ay tinawag at pinamunuan ng manunulat
na Rosa Sevilla. Napagpasyahan ng mga manunulat na magpalabas ng
tradisyonal na duplo, o isinadulang debate sa tula na uso noong araw ngunit
IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN
 ST. PETER’S COLLEGE OF BALINGASAG
Balingasag, Misamis Oriental
Taung Panuruan 2017 – 2018

nalalaos na noong mga 1920. Pinalitan nila ang porma ng duplo at binansagan
itong balagtasan para kay Balagtas.
May tatlong pares ng mga makata na sumali sa unang balagtasan na ginanap
noong 6 Abril 1924 sa Instituto de Mujeres, na itinatag ni Sevilla. Naging
matagumpay ang balagtasan at nakagiliwan ng mga manonood ang pares nina
De Jesus at Florentino Collantes.

Sumikat ng lubusan ang balagtasan at ito ay naging karaniwang palabas sa

mga pinakamalaki at pinakamahal na teatro sa Maynila hanggang noong
dekada ng 1950. Pinagtapat sina De Jesus at Collantes at ginawa silang
magkaribal at nagtakda ng isang tagisan ng galing noong 18 Oktubre 1925 sa
Olympic Stadium. Si De Jesus ang nanalo ng tagisan na iyon at binansagan
siyang Hari ng Balagtasan. Hinawakan niya ang titulo hanggang mamatay siya
noong 1932.
Mga huling taon[baguhin | baguhin ang batayan]

Sikat na si De Jesus bilang Huseng Batute sa buong Pilipinas noong

inanyayahan siyang umarte sa pelikulang Oriental Blood. Kasama niya ang
mga bantog na aktres ng panahong iyon (Atang dela Rama at [Maria Santos]).
Kasama rin sa kast ang kanyang anak na si Juliano de Jesus, na naging aktor
sa ilang mga pelikulang Pilipino.

Ngunit nagkasakit si Huseng Batute habang ginagawa ang pelikula at lumala

ang kanyang sakit hanggang siya ay mamatay noong 26 Mayo 1932. Iniwan
niya ang kanyang asawang si Asuncion Lacdan de Jesus at mga anak Teresa,
Jose Jr. at Rogelio.
Noong siya ay mamatay, binigay ng pamilya niya ang kanyang puso sa isang
museo ng pamahalaan kung saan ito itinago hanggang ilibing ito sa libingan ng
kanyang ina. Inilibing siya sa ilalim ng dagat sa Visayas, alinsunod sa
kagustuhan niyang nakatala sa kanyang mga tulang Isang Malalim na
Dagat at Ang Visayas.
Kategorya:
Mga manunulat mula sa Pilipinas
Ipinanganak noong 1856
Namatay noong 1932

IKALAWANG SEMESTRE•T.P.2017-2018•FILI 324 PANUNURING PAMPANITIKAN