ANG PAGTATAGUYOD NG WIKANG PAMBANSA SA MATAAS NA
ANTAS NG EDUKASYON AT LAGPAS PA
-30 taon pa lamang mula nanag maisabatas ang pagkakaroon ng
wikang pambansa ng pilipinas bilang Filipino.
Saligang Batas ng 1987
Section 6 (Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika at sa iba
pang mga wika. Paggamit ng Filipino bilang midyum ngopisyal na
komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-
edukasyon)
Section 7 (Layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang
opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hanngat walang itinadhana ang batas
ay Ingles. Opsiyonal ang pagtaguyod ng wikang Kastila at Arabic)
Section 8 (Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at
Ingles at dapat isalin sa mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabic
at Kastila)
Section 9 (Magtatag ang kongreso ng isang Komisyon ng wikang
pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang rehiyon,
pananaliksik para sa pagpapalaganap ng Filipino)
-Ang wika ay NILILINANG
-Paggamit ng FILIPINAS sa PILIPINAS
-(c f j Ñ, q v x z) mga hiram na titik
-Komisyon sa Wikang Filipino (nagtatakda ng nararapat na maging
batayan sa paggamit ng wika)
-Linggwista
-Nagiging mabagal ang pag-usbong ng Filipino kung maraming
panuntunan ang sinusunod mula sa ibat ibang eksperto
Ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa sa salig sa umiiral na wika
sa Pilipinas- Payabungin at pagyamanin ang pambansang wika hindi
lamang batay sa wikang Tagalog o kaya’y Pilipino.
-Maraming mga wika sa daigdig ang maaaring magamit sa Pilipinas
dlaa ng teknolohiya
FILIPINO: MULA SA BIBLIYA HANGGANG SA MODERNONG
PANAHON O LAGPAS PA
-“lahat ng nasa mundong ginagalawan ng tao ay nilikha dahil sinabi ng
Diyos. (Wika ang ginamit ng Diyos)
MULA HEBREO HANGGANG TAGALOG
-nagsimulang dumami ang tao mula sa lahi nina Eba at Adan ngunit
nagsimulang maging sobra ang kasamaan ng tao.
-Nasumpungan ng Diyos si Noe (lalaking matuwid at sakdal)
Inutusan siya ng Diyos na gumawa ng daong upang mailigtas sa
paggunaw ng Diyos sa mundo sa pamamagitan ng baha.
-Naubos ang lahat ng tao sa buong sanlibutan at tanging angkan
lamang ni Noe ang nakaligtas.
-Anak ni Noe: Sem, Cha, at Japhet
-Mga anak ni Sem (Arphaxard na ama ni Sala na ama ni Heber na ama
ni Joctan na ama ni Ophir. (Tore ng babel)
-Ophir mula sa lahi ni Sem ay nakapanahan sa isang lugar na sagana
sa ginto. Ang kanilang lahi ay nanahan sa Silangan.
-Sa artikulo ni Gregorio F. Zaide sa kanyang aklat na History of Filipino
people ay nagsabi na ang mga manunulat ng mga taga-kanluran ay
tinatawag ang ating lupain sa Pangalang (Maniolas, Ophir, Islas del
Oriente, Islas del Poniente, Archipelago de San Lazaro, Islas de
Luzones, Archiplego de Magallanes at Archipelago de Legaspi).
-Tahasang pinandigan din ni Datu-Aca Tabilog na tinatawag ng mga
nabigador ang isla na Ophir at ang mga inapo ni Ophir ay mga Pilipino
na sinasalita noon ang Wikang lumang Hebreo sapagkat ang ama ni
ophir na si Joktan ay anak ni Heber na nakapagpanatili ng Wikang
Hebreo mula sa pag-iba iba noon ng wika sa tore ng babel
-Padre Chirino na bihasa sa wika ay nagsabing “Sa mga wikang ito ang
tagal ang pinakanakaaliw sa akin at wikang hinangaan ko sa lahat.
Gaya ng sinabi ko sa unang Obispo ng Manila na si Domningo Salazar.
May apat na katangian ang wikang ito na matatagpuan sa 4 na
pinakamatikas na wika sa buong mundo.
1. Hebrew 2. Greco 3. Latin 4. Espanyol
-Hindi lamang katangian ng wikang Hebreo ang makikita sa tagalog
kundi ito rin ay may bahagi ng wikang ito.
-Ayon sa Merriam- Webster International Unabridged Dictionary (Ang
wikang tagalog at wikang Visaya ay galing sa isang grupo na ng wika
na tinatawag na TAGALA (kapatid ng sinaunang wikang Malay-
Javanese na tinawag na KAWI na ngayon ay wala na).
-M-ay 3800 na salitang magkapareho ang Bisaya at Tagalog na pareho
ang gamit.
-Isang matibay na ebidensiya na mayroon ng naninirahang mga
hebreo sa bansa bago pa man dumating ang mga kastila. Hindi
maitatangi na mayroong 1500 na salita mula sa Hebreo at hindi
lamang ito bunga ng Kalakalan.Iyon ay patunay na may tumira ng
Hebreo sa ating bansa.
-Isa pang ebidensiya na magpapatunay ay ang aklat sa Espanya na
Coleccion General de Documentos Relativos a Las Islas de Sevilla na
matatagpuan sa Compania General de Tobacoss de Filipinas mula sa
Pahina 112-138. Narito ang mga dokumento mula sa paglalayag ni
Ferdinand Magellan at logbook ni Francisco Albo na kapitan ng
Barkong Victoria.
-Mahihinuha mula sa bilang 98 na hindi India ang Ophir na
pinaniniwalaan ng marami.
-Isa sa mga katunayan ay ang Cabot Expidition noong Abril 3, 1526
na may misyong “ hanapin at tahakin ang ruta patungong Tarsis,
OPHIR, Oriental Cathay (china) at Japan. Inilarawan dito kung
papaano mapupuntahan ang lupain ng Ophir.
-Nagsimula ang kanilang paglalayag sa Africa patungong India
patungong (Burma, Sumatra, Molucass, sa Borneo, Sulu, China, sa huli
ay Ophir)
-Nasa harap ng Dagat China, binubuo ng kapuluan kung saan ang mga
moluccan, Chinese, at mga Lequios ay nagtutungo upang
makipagkalakalan.
-Totoo nga na ang Ophir ay Pilipinas. Ang lahing Pilipino ay inapo ni
Ophir. Ang Tagalog ay maaring nagmula sa Wikang Hebreo nagmula
pa kina Eba at Adan patungo kina Noe Sem, Arphaxad, Sala, Heber,
Joctan Ophir hanggang makarating dito.
-Mula sa perspektibong ito, masasabi natin na ang kauna-unahang
wika sa Pilipinas ay Hebreo na nahulaan ng mga salita mula sa Malay-
Indonesia, Kastila, Ingles, Sanskrit, Arabic, at kaunting salira sa Persia,
Russia at Japan
-Ang pagkakahalo-halo ng mga wikang ito ay dahil sa pandarayuhan,
Kalakalan, at pananakop ng ibang bansa sa ating lupain.
PRESERBASYON NG WIKANG TAGALOG SA PANAHON NG
KOLONYALISMO TUNGO SA WIKANG FILIPINO
-330 taon ang pananakop ng mga kastila sa Pilipinas ngunit nanatiling
tagalog ang gamit ng mga propagandista upang gisingin ang mga
kamalayan ng mga Pilipino laban sa mga banyaga.
-1896 nais na maging Wikang pambansa ng Katipunan ang Tagalog sa
pamamagitan ng Saligang Batas ng Biyak na Bato.
-Lingua Franca ang Tagalog noon ngunit hindi dahil sa kolonyalismo
ng Maynila kundi dahil sa Kolonyalismo ng mga banyaga.
-Wikang tagalog ang nakikitang instrument noon upang
makapaghimagsik at makalaya mula sa mga kastila.
-Nakalaya ang Pilipinas mula sa mga kastila. Dumating ang mga
amerikano at pilit ipinasusubo ang kanilang wika sa bibig ng mga
Pilipino.
-Tanging wikang Ingles at Espanyol ang opisyal na wika ng
Pamahalaan, Edukasyon, at iba pang larang kung kaya’t parang ang
mga ito na rin ang nagsisilbing wikang pambansa ng Pilipinas
-Muntik ng manganib ang pagkakaroon natin ng Pambansang Wika
mula sa mga katutubong wikain sa Pilipinas. Ngunit lumaban ang
wikang Tagalog upang alisin ang kolonisasyon ng Ingles at Kastila.
-Malaki ang ambag nina Francisco Balagtas, Andres Bonifacio,
Marcelo H. Del Pilar, Emilio Jacinto, at Lope K. Santos. (Bakit wala si
Rizal?)- dahil mas bihasa siya sa wikang kastila/banyaga kaysa sa
filipino
-Ang Maynila ay lulan ng maraming wikang dayuhan na nais akitin ang
mga Pilipino na isalita ang mga wikang ito ngunit hindi pa rin malimot
ng mga Pilipino ang Tagalog na lubhang matamis, puno ng pag-ibig, at
pangarap na tila pamana ng isang magulang sa kanyang anak.
-Ngunit maraming kaaway ang Tagalog, ginamit na batayan ang
wikang Ingles upang makamit ang kalayaan at nais durugin ang
Tagalog. Nagsulat noon si Jose Corazon de Jesus ng akdang
“Imperyalismo” noong Enero, 1923 at ipinaglaban ang mga wika
katutubong wika.
-Tinawag niya ang Ingles bilang wikang kabastusan, kasagwaan, pang-
eestapa, at panunulisan.
-Tinugunan ang pangangailangang ito ng Pilipinas kayat lumitaw ang
Artikulo XIV Seksiyon 3 ng 1935 Konstitusyon. (Gagawa ng hakbang
ang pambansang Asemblea upang pumili ng isang wikang magiging
batayan ng wikang Pambansa. Hanggat wala ingles at Kastila ang
opisyal na wika ng Pilipinas)
-Isinulong ni Pangulong Manuel L. Quezon ang pagkakaroon ng
tanggapan na magsusuri sa mga pagpipiliang wikang batayan ng
pambansang wika (Batas Commonwealth Blg 134)
-Disyembre 30, 1937 ang kautusang tagapagpaganap Bilang 134 na
Tagalog ang magiging batayan.
-Abril 1 1940, nagpalimbag ng mga aklat tulad ng A Tagalog English
Vocabulary at Ang Balarila ng Wikang Pambansa
-Hunyo 19, 1940- Itinuro ang wikang Pambansa sa Pampbukliko at
pribadong paaralan.
-Hulyo 4, 1940 naging wikang opisyal ang Tagalog dahil sa Batas
Komonwelt Blg. 570.
-Agosto 13, 1959 Naging itong Pilipino sa pamamagitan ng Kautusang
Pangkagawaran Bilang 7 ng kalihim ng Edukasyon na si Jose E. Romero
-Nagkaroon ng malaking pagsubok sa Filipino nang may isang
mambabatas na nagpanukalang gawing Ingles ang pambansang wika
ng Pilipinas.
-Kinasuhan ang mga nagtataguyod sa wikang Pilipino ngunit kinatigan
sila ng hukumang mababa sa Dulugang ng Maynila.
-Sa panahon ni Corazon Aquino nagkaroon tayo ng tanda ng
tagumpay dahil nagkaroon tayo ng bagong konstitusyon at dito
napagkasunduang ang magiging wikang pambansa ng Pilipinas ay
Filipino na nakasaad sa Artikulo XIV section 6.
-Sa kabila ng tinatamasang tagumpay ng Filipino, mayroon pa ring nais
magpabansot dito, may nagpumilit na palakasin ang wikang Ingles, na
magiging kasangkapan di umano sa pag-unlad ng ating bansa.
-Isa sa mga ito ang Executive Order 210 ni dating Pangulong Gloria
Macapagal Arroyo. Layunin nito na palakasin ang ingles bilang
pangunahing wikang Panturo na sinupurotahan ng iba pang
mambabatas ngunit hindi sila nagtagumpay.
-Sa panahon naman ni Benigno Aquino, Naging buo ang Filipino,
nanaig ito. Naging ilaw at lakas ng bansa sa pagtahak sa tuwid na
landas.
-Ito ang wikang ginamit niya sa pangangampanya laban sa korapsiyon
maging sa kaniyang mga talumpati sa kanyang inagurasyon, SONA .
Ginamit niya rin ito sa pagsagot sa mga tanong at pangangailangan ng
taong bayan (nauso ang wang wang)
-Ito ang pinakamahalagang pamana ng kanyang ina nang muli niyang
masilayan ang demokrasya.
-Sa pagpasok ng panahon ni Rodrigo duterte naging mabisang
instrument ang social media sa pagpapalaganap hindi lamang ng wika
kundi maging mga impormasyon na nakatutulong at nakalilito sa diwa
ng madla.
-Mabubuod natin sa tulang ito ang kalagayan ng Filipino sa kanyang
panahon.
BARAYTI NG WIKA
-pagiging uri, kalagayan o kalidad ng pagiging iba-iba o pagkakaroon
ng dibersidad (New Webster Dictionary, 1995)
- Sa wika ang barayti ay tumutukoy sa iba’t ibang uri ng wika.
-Bickerton – ang wika ay maaaring magbago sa bawat panahon ngunit
laging nakikita ang kanyang kaantasan.
-Hindi maaaring maiwasan ang barayti ( upang maiangkop ng tao ang
kanyang sarili sa mundong ginagalawan.
-Patuloy na nagbabago ang wika sa bawat pagdaan ng panahon ngunit
sa hindi malamang dahilan.
-Mc. Farland – ayon sa kanya masyadong malawak ang wika kaya
walang sino man ang ganap na nantututo sa kanyang wika
-Hudson- ang barayti ay isang set ng mga terminolohiyang
panglinggwistika na may pare-parehong distinksiyon.
-Gleason- sang-ayon siya dito na ang wika ay may baryasyon dahil ang
baryasyon ng wika ay nakabatay sa kultura at Sistema ng pamumuhay
ng tao.
-Consuelo Paz- ang pagtanggap ng wika ay bukas na pagbabago
(pinakamabuting atityud upang hindi masayang ang panahon kung
anong baraytri ang dapat maging istandard.
-Hindi maiiwasan ang pagbabago sa wika dahil ito ay buhay,
mapanlikha at inobatibo.
-Ang pagamit sa wika sa paraang malikhain ay nakatutulong upang
kanilang malaman kung ano at gaano ang magagawa ng pagkakaroon
ng barayti ng wika. (Hymes)
-Linggwa Franka- wikang sistematikong ginagamit sa
pakikipagtalastasan sa pagitan ng mga tao na hindi gumagamit ng
katutubong wika
1. Yunibersal Linggwa Franka- Wikang sinasalita o ginagamit ng higit
na nakararaming tao sa daigdig.
-Ang INGLES, FRANSES AT MANDARIN ang tatlong wikang namayani
sa daigdig at ginagamit ng maraming tao sa daigdig.
2. Pambansang Linggwa Franka- wikang sinasalita o ginagamit sa loob
ng bansa.
-Filipino (wikang pambansa ng Pilipinas. Artikulo 14 Sections 6 at 7 ng
1987 Saligang Batas)
-Maraming pagkakagamit ang namayani sa Filipino mula sa mga
Ilokano, Bisaya at Muslim. Filipino pa rin ang Linggwa Franka ng
Pilipinas.
MAYROON ITONG TATLONG BARYASYON
-Purong Tagalog o Puristik Tagalog (lumilikha ng mga salita sa halip
na manghiram. Ayaw nilang manahiran ng ibang wika ang Wikang
Filipino na para sa kanila ay dapat lamang manggaling sa Tagalog.
Hindi sila naniniwala sa panghihiram ng mga salita sapagkat ito raw
ay makasisira nang Malaki sa ating wika)
-Taglish/Engalog (Taglish mas marami ang Tagalog, Engalog mas
marami ang Ingles)
-Bertaglish (Pinagsama-samang wikang bernakular, Tagalog at
English) Bunga ng pag-aasawahan at pagmimigrante ng ating mga
kapatid na may iba’t ibang wika.
3. Rehiyonal na Linggwa Franka- komon na wika sa rehiyong may
iba’t ibang wikang sinasalita.
4. Dayalek- baryant o uri ng wikang sinasalita sa isang tiyak na
geograpikal na lokasyon. Mga pagkakaiba sa loob ng wika na makikita
sa aksent, leksikograpiya (dictionary). At pagbigkas.
5. Rehiyonal na Dayalek- Wikang ginagamit sa isang lugar na sa loob
ng maraming taon ay kinkitaan na ng pagkakaiba sa bigkas, anyo ng
salita at sintaks nito.
6. Sosyal na Dayalek- Pagkakaiba ng paggamit ng wika batay sa antas
ng pamumuhay o uri ng grupo ng mga nagsasalita.
7. Idyolek- Tawag sa indibidwal na paggamit ng isang tao sa wika.
(Paano niya gamitin ang wika) paraan ng pananalita. Para daw
fingerprint ang paggamit ng isang wika (iba-iba) na nagdudulot ng
baryasyon.
8. Register na Wika- paggamit sa wika ng iba’t ibang propesyonal
mula sa iba’t ibang propesyonal. Mga term na ginagamit ng doctor ay
iba sa abogado, iba rin ang sa guro.
9. Balbal o imbensyong mga salita- mga salitang nabuo batay sa
layuning hindi maintindihan ng hindi nila kauri ang oananalita upangg
sa gayon maitago nila ang mensahe sa ibang taong nakikinig
(Chiwords, gagegigogu words (dinaragdagan ang bawat pantig)
10. Gaylingo o Bekimon – balbal din ito, tinatawag na bekimon.
BEKIMON- noun: isang bakla, lalaking bakla, o babaeng bakla na
Hardcore gumamit ng Gay Lingo sa mga usapan na kahit sarili niya’y
hindi maintindihan.
11. Jejemon- itinanghal na salita ng taon ito noong 2010 ng Filipinas
Institute of Translation, Inc. noong Hulyo 20-30. May impak sa Sosyo-
kultural, political, sosyal, ekonomik at iba pang aspekto ng buhay.
HAMON NG FILIPINO SA MATAAS NA EDUKASYON O LAGPAS PA
-Dala ng globalisasyon ang pagkakaroon ng iisang daigdig, kultura,
iisang lahi dahil.
-Nag-aagawan ang mga malalaking bansa kung sino ang hihiranging
pinakamakapangyarihan at maghahari sa mundo.
-Mula sa imperialismo hanggang globalisasyon iisa ang tunguhin ng
wika, patayin ang maliliit at magwagi ang mga malalaki.
- Kung sino ang may malaking wika o wikang sinasalita ng maraming
bansa ay yaong bansang makapangyarihan, umuunlad, at naghahari
sa daigdig.
-Napakabata pa ng wikang Filipino ngunit iniaalis na ito sa bibig ng
mga mamamayan. Makailang beses ng pilit inialis sa Sistema ng CHED
-May ilang mababatas na nagpasa ng bill na gawing Ingles ang wikang
Panturo. Nariyan ang House Bill 5091 ni Gloria na maraming mga
paaralan ang nagpatupad ng English Only Policy.
-Ipinatupad ang CMO 20 series of 2013 na nagtakda ng core courses
sa bagong kurikulum sa antas ng tersarya.
-Patuloy na nagmatigas ang CHED ngunit patuloy na lumaban ang
Tanggol Wika. Pansamantalang nagtagumpay ang Filipino at naglabas
ang CHED ng CMO no. 4 Series of 2018 (policy on the Offering of
Filipino and Panitikan subjects in all Higher Education Programs as
Part of the New General Education Curriculum)
PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA KOMUNIKASYON
Ayon kay Rubin kailangang makipag-ugnayan o
makipagkapwa ng tao sa kanyang kapwa ngunit ito ay magaganap
lamang kung umiiral ang salitang komunikasyon.
KOMUNIKASYON
-Mula sa salitang latin na ‘communis’ na nangangahulugang
‘karaniwan’ o ‘panlahat’.
-Isang prosesong pagpapadala at pagtanggap ng impormasyon na
maaaring berbal o di berbal. Sa madaling salita, ito ay ang paraan ng
pakikipag-ugnayan sa kapwa para sa lubusang pagkakaunawaan.
Pagpapakahulugan ng ibat’ ibang Dalubhasa sa komunikasyon batay
sa kanilang kinabibiliangang larangan:
1. Atienza 1990 – tahasan itong binubuo ng dalawang panig: isang
nagsasalita at isang nakikinig na kapwa nakikinabang nang walang
lamangan.
2. S.S Stevens – ang komunikasyon ay ang napiling pagtugon ng
organismo sa anomang bagay na nangangailangan ng pagkilos o
reaksiyon.
3. Green at Petty (Developing Language Skills) – intensyonal o
konsyus na paggamit ng katotohanan, ideya, damdamin, emosyon
mula sa isang indibidwal tungo sa iba.
4. Webster Dictionary, 1987 – Ito ay ang pagpapahayag; paghahatid
at pagbibigay ng impormasyon sa mabisang paraan; isang pakikipag-
ugnayan, pakikipalagayan o pakikipag-unawaan.
5. Verdeber 1987 – ang komunikasyon ay paghahatid ng
mahahalagang impormasyon sa paraang masining upang maging
mabisa at mahusay na maipahayag ng tao ang kaniyang palagay o
saloobin sa kaniyang kapwa.
6. Rodrigo 2001- ang komunikasyon ay ang paraan ng pagbibigay,
paglilipat o pagsasalin ng impormasyon, ideya, kaalaman, pilosopiya,
prinsipyo, opinyon, katalinuhan, balita at iba pang kaalamang
pangkaisipan, pandamdamin at niloloob ng tao sa anumang paraan
nais gamitin.
7. E.Cruz 1988 – ang masining at mabisang
pakikipagtalastasan/komunikasyon ang proseso ng pagbibigay at
pagtanggap nagpalipat-lipat sa mga indibidwal ang mga
impormasyon, kaisipan, impresyon at damdamin.
8. Espina at Borja 1999 – ang komunikasyon ay pagpapahayag,
paghahatid at pagbibigay o pagtanggap ng mensahe sa isang
mabisang paraan.
9. Berelson at Steiner 1964- transmisyon ng mga impormasyon,
ideya, pag-uugali o damdamin at kasanayan sa paggamit ng mga
simbolo.
10. Theodorson 1969- tarnsmisyon ng mga impormasyon, ideya, pag-
uugali o damdamin mula sa isang tao o pangkat ng mga tao patungo
sa kanyang kapwa.
Kahalagahan ng Komunikasyon
1. Kahalagahang Panlipunan - dahil sa mahusay na pakikipag-usap at
pakikisalamuha sa iba, nakagagawa ng desisyon tungkol sa anomang
bagay sa kabuhayan, relihiyon, edukasyon at politika. Ang tagumpay
o kabiguan ng isang tao ay nakasalalay sa kaniyang
pakikipagtalastasan sa kapwa.
2. Kahalagahang Pangkabuhayan- mabisang pakikipagtalastasan ng
isang tao kahit anoman ang kaniyang propesyon ay magkakaroon ng
katagumpayan ang kaniyang layunin sa maayos na paglalahad ng nais
ipabatid. Sa negosyo mahalaga ang mahusay na komunikasyon upang
magkaunawaan ang mamimili at nagtitinda.
3. Kahalagahang Pampulitika- komunikasyon ang ginagamit upang
maging mabisa ang paghahatid ng impormasyon, matalakay ang mga
bagay na may kinalaman sa bayan. Ito rin ay kailangan sa pagsulat at
pagpapatupad ng batas.
Sangkap ng Komunikasyon
1. Tagapaghatid/ tagatanggap ng Impormasyon- kasali sa
komunikasyon (maaaring makaapekto sa kanilang kakayahan sa
paghahatid at pagbibigay ng impo ang kanilang lahing pinagmulan,
sekswalidad, edad, kultura, kulturang pinagmulan, pagpapahalaga at
ugali (ex. Puro malaking titik sa pagtetext)
2. Mensahe- ang nilalaman ng mensahe ang kaisipan, damdamin,
ideya, paguugali at sentimyento na nais ipaalam sa taong kausap.
3. Tsanel- midyum o instrumenting ginamit sa pagpapaabot ng
mensahe.
DALAWANG KATEGORYA
Sensori- paggamit ng 5 senses
Institusyonal- (soundwaves) paggamit ng mga kasangkapan tulad ng
sulat, telegram, e-mail, fax machine, cp atbpa.
4. Fidbak- naging sagot ng tagatanggap. Maaring berbal o di berbal.
Makikita dito kung naunawaan ba ng tagatanggap ang naipadala ng
tagapagpadala. Pwedeng mahinto ang ang pagsagot ngunit hindi
nangangahulugang hindi ito nauunawaan ang mensahe. Maraming
ibig sabihin ang mensahe (seen)
5. Pook/ tagpuan- ito ay tumutukoy sa sikolohikal, sosyal, kultural, at
pisikal na kalagayan ng pinagganapn ng kilos (pwedeng pumasok ang
damdamin, ugali, persepsiyon, at relasyon ng taong bahagi ng
komunikasyon.
Mga Potensyal na Sagabal sa Komunikasyon
1. Semantikang Sagabal – pagkakaiba ng interpretasyon sa mensahe
dahil maaring ang salitang ginamit ay may iba pang kahulugan.
2. Pisikal na sagabal- maaaring mula sa ayos o anyo ng paligid kung
nasaan ang taong naguusap, maaring may distraksiyong biswal,
suliraning teknikal, kalagayan ng taong nag-uusap.
3. Pisyolohikal na Sagabal- sa pangangatawan ng tagapaghatid o
tagatanggap, maaaring ito ay may kapansanan sa kaniyang
kakayahang makapagsalita, makarinig o makakita.
4. Sikolohikal na sagabal- tumutukoy ito sa kultura na kinalakihan ng
tao na maaaring maging sagabal sa interpretasyon ng mensahe.
Si Dell Hymes ay bumuo ng akronim na S.P.E.A.K.I.N.G. upang
mapadali ang paghubog sa mabisang komunikasyon
Setting Saan nag-uusap?
Participants Sino ang kausap?
Ends Ano ang layunin sa pag-
uusap?
Act of Sequence Paano ang takbo ng usapan?
Keys Pormal ba o Impormal ang
usapan?
Instrumentalies Ano ang midyum ng usapan?
Norms Ano ang paksa ng usapan?
Genre Ano ang uri ng
pagpapahayag?
MGA KATEGORYA NG KOMUNIKASYON
1. Intrapersonal na Komunikasyon (Pansarili)
-Nagaganap sa isang indibidwal lamang na mapapansin sa kanyang
pagmumuni muni, pagiisip, meditasyon o pansariling pagdedesisyon.
2. Interpersonal na Komunikasyon (Pangkapwa)
- nagaganap sa dalawa o higit pang tao (tagapagsalita o tagapakinig)
3. Komunikasyong Pampubliko
- nagaganap sa harap ng maraming mamamayan o tagapakinig
4. Komunikasyon na Pangmadla
- gumagamit ng ibat ibang uri ng teknolohiya, mass media,radio,
telebisyon at pahayagan
5. Komunikasyong Pang-Organisasyon
- nagaganap sa loob ng mga organisasyon o samahan
6. Komunikasyong Pangkultura
- Ginagamit sa pagtatanghal o pagpapakilala ng kultura ng pangkat ng
mga tao
7. Komunikasyong Pang-kaunlaran
- may kinalaman sa aspekto ng buhay ng tao sa industriya, ekonomiya
o anomang pangkabuhayan at pangkaunlaran.
MODELO AT PROSESO NG KOMUNIKASYON
1. Modelo ni Aristotle
-nakasentro sa tagapagsalita papunta sa tagapakinig na nagpapakita
ng linear (linyar) na katangian ng komunikasyon.
-Upang maunawaan nang ganap ang mensaheng ibabahagi,
kailangang maihatid ito nang naaayon, may kaalamang lohikal,
emosyunal, etikal at istratehikal na pagtukalas.
-ang tanging layunin ng komunikasyon ay maimpluwensyahan at
mabago ang damdamin ng mga tagapakinig
-Pinaunlad ito ni Aristotle sa Roma noong 33-34 AD.
2. Modelo ni Schramm (Father of communication study)
- ang komunikasyon ay isang hiwalay na disiplina kaya hiwalay niya
itong pinagaralan bilang disiplina o larangan na tutugon sa ibat ibang
uri ng katanungan. Binigyang kahalagahan dito ang proseso ng
komunikasyon bilang katangiang pangkaasalan ng tao. Nagpakilala sa
proseso ng encoding at decoding (Isang proseso ng two way
communication sa pagitan ng tagatanggap at tagapagpadala)
-Inilahad niya ang kahalagahan ng karanasan upang lubos na
maunawaan ng naglalahad at tumatanggap ang senyas at reaksyong
binibigay.
-Sa binuong modelong ito, maaaring magkaroon ng magkaibang
pagpapakahulugan ang tagapagpadala at tagatanggap batay sa
kanilang naging karanasang may kaugnayan sa impormasyong
inilahad. Maaaring ang binuong impormasyon ng tagapagpadala ay
batay sa kaniyang karanasan at ang pag-unawa naman ng
tagatanggap ay batay sa kaniyang karanasan.
-Ito ay ginawa rin ni Schramm, ang pagsasama ng tugon o feedback
na mula ssa tagatanggap ng mensahe. Nagkakaroon ng tuloy-tuloy na
daloy ng interaksiyon sa pagitan ng tagapaghatid at tagatanggap.
3. Modelo ni Berlo (SMCR)
- iisang daloy lamang ng komunikasyon ang nagaganap sapagkat
walang nabubuong feedback o balik-tugon sa panig ng tagatanggap
ng mensahe
-Nakabatay sa apat na payak na element ng pakikipagtalastasan:
(Sources-Message-Channel-Receiver)
-Nakasalalay sa kasanayang komunikatibo, pag-uugali, kaalaman,
sistemang panlipunan, kulturang pinagmulan ng tagapagsalita ang
pag-eenkowd ng mensahe na dadaloy sa pamamagitan pandinig,
paningin, pandama, pang-amoy, at panlasa ng tagatanggap.
4. Modelo ni Laswell (1948)
-Si Harold Laswell ay isang political scientist na gumawa ng modelo ng
komunikasyon na kakikitaan ng mga dapat isaalang-alang na sangkap
ng komunikasyon upang masiguro o matiyak ang maaring maidulot
nito.
- Ipinapakita sa modelong ito ang katanungan na “sino ang nagsabi ng
anong mensahe, sa anong daluyan at ano ang magiging epekto nito?”
5. Modelo ni Dance (Komunikasyong Helical)
- pagiging dinamiko at fleksibol ng komunikasyon, Malaki ang
kaugnayan ng mga nakalipas patungo sa hinaharap.
-Ang proseso ng ganitong komunikasyon ay nagkakaroon ng malaking
gampanin ang lahat ng karanasan ng tagapaghatid at tagatanggap ng
mensahe, hindi napuputol o natitigil dahil ito ay patuloy na umiinog.
Walang ekskatong sumula at katapusan. Nagbabago ang modelo dahil
sa komunikatibong sitwasyon.
PAGPILI NG HANGUAN (SOURCES) NG IMPORMASYON
Ginamit ang salitang salitang “batis” sa pagpapakahulugan
sa hanguan ng impormasyon dahil tulad ng batis, kung saan
pinakaunang dumadaloy ang tubig na may iisang direksyon papunta
sa mas malaking anyo ng tubig
IBAT IBANG PARAAN SA PAGHANGO NG BATIS NG IMPORMASYON:
1. PAGTATALA
-isang kakayahang dapat taglayin ng magaaral sa kaniyang
pananaliksik. Kalakip ang mga impormasyong maaaring batay sa
kaniyang obserbasyon sa paligid, narinig o nabasa.
2. PAGGAMIT NG INTERNET
- Kinakailangan na magkaroon ng kaalaman tungkol sa anumang
pagtingin o ebalwasyon ng mga impormasyon na nakukuha mula sa
internet upang ang pagsasaliksik ay magkaroon ng kredibilidad.
3. DEBRIEF
-pagkilatis ng nakalap na impormasyon. Magkakaroon pa ng paunang
kaalaman ang magaaral kung sapat na ba ang impormasyon o
kailangan ng karagdagang impormasyon.
-nagkakaroon ng diskusyon na maaaring pangunahan ng isang guro
upang malaman kung ano pa ba ang dapat idadgdag o bawasan.
Maaaring gumamit ng graphic organizer upang Makita ang mga
magkakaugnay na impormasyon at mga dapat alisin.
Nakapagpapalalim ito ng kaalaman sa paksang nais saliksikin.
4. MGA KONEKSIYON
-koneksyion nito sa buhay
-maaari itong makatulong upang mas maunawaan ang mga
imprmasyon at aral na makukuha habang nagsasaliksik sa particular
na paksa. Pwedeng makatulong sa pagiging totoo o balido ng kanilang
pananaliksik.
IBAT IBANG HANGUAN O BATIS NG IMPORMASYON
 Isa sa pinakamahirap na desisyon ng isang mananaliksik ay
ang pagpili ng mga materyales na pagkukuhanan ng
mapananaligang impormasyong
 Ayon kina Mosura, et al. (1999) ang mga batis ng
impormasyon ay nahahati sa dalawang sangay:
1. PRIMARYANG BATIS NG IMPORMASYON
-Mga indibial o awtoridad
-Mga grupo, organisasyon, pamilya, asosasyon, unyon, fraternity,
katutubo o mga minoya, samahan, simbahan at gobyerno.
-Mga kinagawiang kaugalian tulad ng relihiyon, pagaasawa,
sistematikong legal at ekonomik.
-Mga pambulikong kasulatan o dokumento tulad ng konstitusyon,
batas-kautusan treaty o kontrata at lahat ng orihinal na tala, katitikan
sa korte, sulat, journal at talaarawan o dayari.
2. SEKONDARYANG BATIS NG IMPORMASYON
-Mga aklat tulad ng diksyunaryo, ensayklopidya, taunang ulat o
yearbook, almanac at atlas.
-Mga nailathalang artikulo sa journal, magazine, pahayagahan at
newsletter
-Mga tikhay o tisis, disertasyon at fisibiliti, nailathala man ang mga ito
o hindi
-Mga monograf, manwal, polyeto, manuskrito at iba pa.
3. HANGUANG ELEKTRONIKO
-Maituturing ang internet bilang isa sa pinakamalawak at
pinakamabilis na hanguan ng mga impormasyon o datos
-Ang teknolohia ay bunga ng kombinasyon ng serbisyong postal,
telepono, at silid-aklatan
-Mas mabilis ito kumpara noon na nagtatagal.
-Ang internet ay maaaring pakuhanan ng impormasyon ngunit; gaano
kaya kahalaga ang impormasong nanggagaling sa internet? Ano-ano
ang sukatan ng kahalagahan nito?
Narito ang ilang payo tungkol sa bagay na ito:
A. Anong uri ng website ang tinitingnan?
1. Ang web page o Uniform Resource Lcators (URL’s) na nagtatapos sa
.edu ay mula sa institusyon ng edukasyon o akademiko.
Hal: http://www.pup.edu.ph
2. Ang .org ay nangangahulugang mula sa isang organisasyon at ang
com ay mula sa komersyo.
Hal: www.knightsofcolumus.org
www.google.com
3. Ang .gov ay nangangahulgang mula sa institisyon o sangay ng
pamaalaan.
Hal: www.makaticity.gov
http://www.tourism.gov/
B. Sino ang may-akda?
-Ang pag-alam sa kredensyal at krediblidad ng may-akda ng
impormaryon ay maaaring makatulong sa pagiging balido ng
impormasyon na inilahad.
C. Ano ang layunin?
-Alamin ang layunin ng may akda kung bakit naglunsad o naglabas ng
website
-Nais bang magbahagi ng impormasyon o magtinda lamang ng
podukto?
-Maging mapanuri dahil laganap na ang pagpapalaganap ng
propaganda o fake news para sa sariling interes.
D. Paano inilahad ang impormason?
-Ang teksto ba ay makatotohanan at walang kinikilingan o batay sa
opinyon lamang? Alamin din kung may pagkiling ang teksto
E. Makatotohanan ba ang teksto?
-alamin kung opisyal ang teksto. Pag-aralan kung ang pagkakasulat ay
maayos o kung wato ang baybay at balarila.
F. Ang impormasyon ba ay napapanahon?
-Mainam kung napapanahon ang impormasyon, marapat na
nakalagay ang petsa ng pinakahuling rebisyon bg akda nang sa gayon
ay malaman kung ang akda ay bago o hindi.
PAGBABASA AT PANANALIKSIK NG IMPORMASYON
PAGBASA
-Ayon kay Coady 1979 ang pagbasa ay interpretasyon ng mga
nakalimbag na simbolo ng kaisipan.
-Ayon naman kay Goodman 1967 ang pagbasa ay isang
saykolinggwistik na paghuhula na sa pagbabasa ay nakabubuo muli ng
isang mensahe o kaisipang hango sa binasa.
-Ayon kay Coady, ang kakayahang pangkaisipan ay panlahat na
kakayahang intelektwal ng mambabasa. Para sa lubusang pag-unawa
sa teksto kailangan ang dating kaalaman ng tagabasa ay maiugnay sa
kaniyang kakayahang bumuo ng konsepto na masasalamin sa teksto.
-Ayon kay Austero 1999 ang pagbasa ay pagkuha ng ideya at kaisipan
sa mga sagisag na nakasulat upang mabigkas ng pasalita. Ito rin ay
isang praan ng pagunawa sa wika ng manunulat sa pamamagitan ng
pasulat na simbolo.
MGA TEORYA SA PAGBASA
1. TEORYANG BOTTOM –UP
-Ang pagbasa ay pagkilala sa mga serye ng mga nakasulat na simbolo
upang maibigay ang kaakibat nitong tunog.
-Ang pagkatuto sa pagbasa ay nagsisimula sa pagkilala sa mga titk,
salita, parirala o pangungusap patungo sa talata bago maibigay ang
kahulugan ng binasang teksto.
-Ang pag-unawa sa binasa ay nasisimula sa teksto patungo sa
tagabasa. Ang teksto ang “bottom” at ang tagabasa ang “up”
2. TEORYANG TOP-DOWN
-Nagsisimula sa kaisipan ng tagabasa (top) patungo sa teksto (down)
sapagkat ang dating kaalaman o prior knowledge ang nagpasimula sa
pagkilala sa teksto.
Ayon kay Badayos 1999
-Impormasyong Semantika (pagpapakahulugan sa mga salita at
pangungusap)
-Impormasyong Sintaktik (istruktura ng wika) tungkol sa pagkakaayos
at istruktura ng wika
-Impormasyon grapho-phonic (tunog ng wika) tungkol sa ugnayan ng
mga letra at mga tunog ng wika kasama rito ang impormasyon tungkol
sa pagbabaybay na naghuhudyat ng kahulugan.
3. TEORYANG INTERAKTIBO
-Mas mainam na pagsamahin ang teoryang bottom-up at teoryang
top-down para lalong maging epektibo.
-Ibig sabihin hindi lamang ang teksto ang bibigyang-pansin, kasama
na rin dito ang pag-uugnay ng sariling karanasan at pananaw o dating
kaalaman.
MGA URI NG PAGBASA
ISKANING
-Ang nagbabasa ay nagsasagawa ng paggalugad sa materyal na hawak
tulad ng pagbasa sa mga susing salita o key word, pamagat at
subtitles.
-Ang mahahalagang salita ay hindi binibigyang pansin, bagkus
pagbasa ito na nangangailangang hanapin ang isang partikular na
impormasyon sa aklat o sa anomang babasahin.
-Ginagawa ito sa pamamagitan ng palaktaw-laktaw na pagbuklat sa
material ar paguukol ng mabilisang pagsulyap sa mga ito.
-Nagagamit ang ganitong pamamaraan sa pagbasa ng mga nilalaman
(table of contents), index, classified ads at sa paghahanap ng numero
ng mga taong nais na makausap
ISKIMING
-Ito ay pagsaklaw sa mabilisang pagbasa upang makuha ang
pangkalahatang ideya o impresyon, o kaya ay pagpili ng material na
babasahin.
-Pagtingin o paghanap sa mahalagang impormasyon na maaaring
makatulong sa pangangailangan tulad ng term paper o oamanahong
papel, pananaliksik at iba pa
PREVIEWING
-Ang mambabasa ay hindi kaagad sa aklat o chapter tumitingin.
Sinusuri muna ang kabuuan at estilo at register ng wika ng sumulat.
-Ang ganitong paraan ay makatutulong sa mabilis na pagbasa at
pagunawa sa babasahin.
May iba’t ibang bahagdan ang previewing:
 Pagtingin sa pamagat, heading at sub-heading na
karaniwang nakasulat nang italic
 Pagbasa sa heading na nakasulat sa blue print
 Pagbasa sa una at huling talata
 Pagbasa sa una at huling pangungusap ng talata.
 Kung may kasamang introduksyon o buod, larawan, graps,
at tsart ito ay binibigyang suri o basa
 Pagtingin at pagbasa table of contents o nilalaman
KASWAL
-Ang pagbasa ng pansamantala o di palagian. Magaan ang pagbasa,
halimbawa habang may hinihintay o pampalipas ng oras.
PAGBASANG PANG-IMPORMASYON
-Pagbasang may layuning malaman ang impormasyon.
Halimbawa:
Pagbasa ng pahayagan kung may bagyo, may pasok o wala
Pagbasa ng aklat na may layuning masagot ang takdang-aralin. Ito ay
pagbasang may layuning mapalaak ang kaalaman.
MATAIMTIM NA PAGBASA
-Nangangailangan ito ng maingat na pagbasa na may layuning
maunawaang ganap ang binabasa para matugunan ang
pangangailangan tulad ng report, riserts atbp.
RE-READING O MULING PAGBASA
-Paulit na binabasa kung mahirap maunawaan bunga ng mahirap na
talasalitaan o pagkakabuo ng pahayag.
-Isinasagawa ang muling pagbasa upang makabuo ng pag-unawa o
masakyan ang kabuuang diwa ng materyal na binabasa
PAGTATALA
-Pagbabasang may kasamang pagtatala ng mga mahahalagang
kaisipan o ideya bilang pagimbak ng impormasyon.
-Kasama rito ang paggamit ng marker para bigyan ng pansin o
highlight ang bahaging mahalaga sa binabasa lalo na kung ito ay
sariling pagaari.
MAPANURING MAMBABASA
-Paghinuha sa layunin, punto de bista, ideya at damdamin ng
manunulat o ng mga tauhan
-Pagtukoy sa mga detalye upang mapangatwiranan ang kongklusyon
-Paggawa ng sariling kongklusyon bilang isang mambabasa
-Paghinuha sa kalalabasan ng mga sunud-sunod na pangyayari
-Paggawa ng kongkluson mula sa isang grupo ng mga detalye
halimbawa: Ebidensya o patunay
ESTRATEHIYA SA INTERAKTIBONG PROSESO NG PAGBASA
-Batay sa aklat nina Castillo, M.J 2012 na Pagbasa at Pasulat tungo sa
pananaliksik na ayon kay Mackenzie, ang mga mambabasa ay
gumagamit ng iba’t ibang estratehiya bago magbasa, habang
nagbabasa at pagkatapos bumasa.
BAGO MAGBASA
-Pagbibigay ng paunang kahulugan
-Paunang pagtingin (previewing)
-Pagtatakda ng layunin sa pagbasa
-Paggamit ng sariling kaalaman
-Pagsasagawa ng pagkalahatang hinuha
HABANG NAGBABASA
-Pagbuo ng kahulugan
-Pagsusuri at pagbabago sa mga hinuha
-Pag-uuri at pagkilala
-Pagpapanatili ng pag-unawa
-Paggamit ng mga estratehiyang pampuno
-Pagbasa ng tuloy-tuloy
PAGKATAPOS BUMASA
-Muling pagsasaayos ng kahulugan
-Muling paglalahad ng nabasa
-Paglalagom ng binasa
-Pagsusuri ng binasa
KAHALAGAHAN NG PANANALIKSIK
-Ayon kina Constantino at Zafra 1997 may mga layunin o motibasyon
upang makagawa ng pananaliksik ayon sa mga sumusunod:
1. Tumuklas ng bagong datos at impormasyon.
-Nagbibigay ng bagong sigla at kasiyahan ang makatuklas ng bagong
impormasyong hindi pa alam bago gumawa ng pananaliksik
2. Makapagbigay ng bagong interpretasyon sa lumang ideya.
- Maaaring tignana ang isang ideya mula sa ibang perpektibo, anggulo
at pananaw na kaiba sa dating paraan ng pagtingin ng iba.
3. Magbigay linaw sa isang diskusyon
- Maraming isyu ang pinagtatalunan, pinaguusapan ng marami kaya
naman maaaring magbigay daana ng pananaliksik upang
makapagbigay ng linaw sa mga bagay o problema na pinakausap
usapan sa mga institusyon at bansa.
4. Manghamon sa katotohanan o pagiging makatuwiran ng isang
tanggap o pinapalagay na totoo o makatotohanang ideya.
- Ang ganitong uri ng mga paksa ng pananaliksik ay humahamon sa
mga tinatanggao at ipinagpapalagay na totoong ideya at interes
ngayon ng mga mananaliksik
5. Magpatunay na makatotohanan o balido ang isang ideya,
interpretasyon, paniniwala, palagay o pahayag.
- Balido o totoo ang isang ideya kung ito ay mapapatunayan o
mapasusubalian ng mga makatotohanang datos.
6. Makapagbigay ng hstorikal na perspektiba para sa isang senaryo.
- May mga ideyang makabuluhang tignan o surrin sa hinaharap o
kinabukasan nito. Ngunit sa pagtukoy at pagsusuri ay kailangan ang
pananaliksik sa kasaysayan nito.
Pangangalap ng Impormasyon o Datos
-Una; tukuyin kung anong uri ng impormasyon o datos ang kailangan,
gayundin ang klasipikasyon kung saan ito maaaring matagpuan sa
silid-aklatan.
Halimbawa:
Tanong: Ano ang depresyon?
A. Impormasyong hahanapin
1. Mga sintomas o gawi na maaaring maramdaman
2. Kailan masasabi na may depresyon?
B. Mga posibleng sanggunian
1. Ensayklopidya, aklat sa medisina at sikolohiya
2. Mga artikulo at kolum sa pahayagan at magazines
3. Mga artikulo sa mga propesyunal na journal
4. Panayam sa mga eksperto
Tatlong Yugto ng Pananaliksik sa Silid-Aklatan
-Maituturing ang panahong ito bilang “information age.” suliranin ito
ng mga mananaliksik sapagkat hindi balido ang mga impormasyong
galing sa internet.
-Ang pagpunta sa silid-aklatan ay kailangang bigyang-pansin ng
mananaliksik para sa sistematikong pangangalap ng datos gaya ng
mga sumusunod:
YUGTO 1 : Panimulang paghahanap ng kard katalog, sangguniang
aklat, bibliograpiya, indeks at hanguang elektroniko o internet.
YUGTO 2: Pagsusuri na kinasasangkutan ng browsing, iskiming at
iskaning ng mga aklat at artikulo at ng pagpili ng citation mula sa mga
babasahin.
YUGTO 3: Pagbabasa at pagtatala mula sa aklat, sanaysay, artikulo,
computer printouts at iba pang sanggunian.
Bernales 2001: Uri at Gamit ng Kard Katalog
1. Kard ng Paksa (subject card)- ang dapat hanapin kung ang malinaw
pa lamang sa mananaliksik ay ang kaniyang paksang tatalakayin.
Nangunguna sa kard entri na ito ang mismong paksa bago ang
impormasyon sa awtor at pamagat ng libro.
2. Kard ng Awtor (author card)- kung ang mananaliksik ay may naiisip
na agad na awtor na may awtoridad sa kaniyang paksa. Nangunguna
sa entri ng kard na ito ang pangalan ng awtor bago pa ang ibang mga
entris.
3. Kard ng Pamagat (title card)- Pinakalapitin ng mga mananaliksik na
hindi pa tukoy ang paksa o awtor na gusto nilang saliksikin, kaya
parang naghahanap pa sila ng kanilang paksa sa mga librong pamilyar
sa kanila.
Mga Gabay na tanong sa pagsusuri ng mga nakalap na sanggunian
-Ano ang kaugnayan nito sa paksa?
-Mapagkakatiwalaan ba ang may akda at tagapaglathala?
-Makatotohanan ba ito?
 Pagbabasa at pagtatala ng mga impormasyon o datos mula
sa mga napiling sanggunian.
Pagbubuod at Pag-uugnay ng Impormasyon
BUOD
-Mababasa ang mga mahahalagang detalye mula sa mga nabasa,
napakinggan o mga napanood. Siksik sa impormasyon ang buod na
nasa lohikal at kronolohikal na ayos ang mga impormasyon
-Sa pagbubuod dapat tinutukoy agad ang pangunahing detalyeng may
kaugnayan sa paksa, hindi tuwirang sinusulat ang sinabi ng may-akda
bagkus ay isusulat ito sa sariling pananalita at panghuli gawing maikli
at komprehensibo ang pagsulat.
Mga Hakbang sa Pagbubuod:
-Basahin ang teksto, pakinggan ang balita o panuorin ang ibubuod
-Tukuyin ang paksa na ibubuod mula sa mga inihaing mga
impormasyon. Magtala ng mga mahahalagang impormasyon o
detalye mula sa binabasa, pinapakinggan o pinapanuod.
-Pag-ugnay-ugnayin ang mga impormasyong nakalap upang makabuo
ng pinakapunto o paksa
-Isulat ang buod. Siguraduhing nasa lohikal o kronolohikal na ayos ito
-Huwag maglagay ng sariling impormasyon, maaari itong makagulo sa
mga detalyenf inilalahad.
PRESI/PRECIS
-Ayon kay Castillo 2012 ang presi ay hindi pagpapahayag ng sariling
interpretasyon sa binasa bagkus ito ay eksaktong replika ng orihinal
na akda sa pinaikling bersyon na naipahahayag nang kumpleto ang
argumento nas sukat o habang sangkapat (1/4) o sanlima (1/5).
Kinakailangang maintindihan ang kabuuan at Makita ang argumento
ng akda bago makasulat ng isang presi.
LAGOM O SINOPSIS
-Pinaikli ang pangunahing punto ng isang babasahin, karaniwan itong
ginagamit bilang pabalat sa mga nobela o di kaya ay naglalaan ng isa
o dalawang pahina sa likod na bahagi ng nobela.
Hakbang sa pagsulat ng lagom o sinopsis
-Basahin mabuti ang bawat kabanata ng nobela
-Gumawa ng balangkas ng bawat kabanata isulat ang mahahalagang
impormasyon sa mga tauhan at mga pangyayari
-Gumawa ng buod o storyline na hindi lalagpas sa dalawang
pangungusap. Simulan ang pagsulat ng buod sa mga pangunahing
tauhan at ang kanilang mga pinagdaanan. Maaaring maglahad ng
maikling diyalogo. Inilahad kung bakit kinakaharap ng mga
pangunahing tauhan ang mga suliranin.
HAWIG
-Tinatawag na “paraphrase” sa ingles. Inilalahad sa sariling
pangungusap ang mga impormasyon na nakalap mula sa ibang
manunulat. Mas detalyado ito kaysa sa buod sapagkat isinasama dito
kung saan nanggaling ang pahayag
-(ayon kay, sang-ayon ka, sinabi ni, nasusulat sa)
SINTESIS
-Pinagsama-sama ang mga impormasyong nakalap mula sa mga tao o
manunulat, libro o pananaliksik upang makabuo ng isang malinaw na
pagbubuod o babasahin na mayroong buo o kumpletong datos.
Mahalaga ang organisasyon ng mga datos at ideya sa sintesis,
maaaring manggaling ang mga ito sa mga batis ng impormasyon.
ABSTRAK
-Buod ng isang artikulo, ulat o pag-aaral na inilalagay bago ang
introduksyon.
Dalawang uri ng abstrak:
 Deskriptibong abstrak mababasa rito ang kaligiran, layunin
at tuon ng papel. Inilalarawan ang pangunahing ideya ng
artikulo, ulat o pag-aaral.
 Impormatibong abstrak ipinapahayag ang mga
mahahalagang ideya ng artikulo, ulat o pagaaral.
Karaniwang maikli binubuo ito ng mga kaligiran, layunin,
metodolohiya, resulta at rekomendasyon ng mga
mananaliksik.
Mga hakbang sa pagsulat ng abstrak
-Basahin ang papel o ginawang pag-aaral
-Isulat ang draf o burador
-Magsagawa ng pagrerebisa sa ginawang draft at iwasto ang ano
mang pagkakamali
-Muling basahin at/o i-proofread ang ginawang abstrak.
URI NG PAGSULAT AYON SA ANYO
PORMAL NA PAGSULAT
-sumusunod sa pamantayan ng pagsulat
-naglalayong makapaglahad ng ideya na madaling maunawaan ng
mga mambabasa. Kailangan ng mabusising pag-aaral. Maayos at
malinaw na mailahad ang mga impormasyon
DI PORMAL NA PAGSULAT
- hindi ito sumusunod sa pamantayan ng pagsulat at hindi
nangangailangan ng pananaliksik at pagaaral. Nilalaman ng di pormal
na pagsulat ang karanasan, opinion o pananaw ng manunulat ukol sa
isang paksa.
URI NG PAGSULAT AYON SA LAYON
Pang-akademikong Sulatin
-Maraming makikitang ganitong uri ng pagsulat sa mga paaralan.
Sapagkat ang ganitong uri ng pagsulat ay kinakailangan upang
masukat ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa mga isyu sa lipunan
o sa paksang kanilang pinagaralan
Halimbawa: (sanaysay ukol sa karanasan o natutuhan, ulat ukol sa
mga pangyayari sa bansa, pamanahong papel, reaksiyong papel)
Malikhaing Pagsulat
-Kinakailangang may malawak na imahinasyon ang manunulat kung
siya ay magsusulat ng malikhaing mga akda. Dapat makiliti ang
imahinasyon, mapukaw ang interes at makabuo ng imahen ang mga
mambabasa habang binabasa nila ang akda
Halimbawa: (dagli, maikling kwento, nobela, tula)
Sulating Journalistik o pampahayagan
-tinaguriang responsableng pagsulat sapagkat ang sinusulat dito ay
mga balita o isyu sa loob at labas ng bansa, editorial, kolum, lathalain
at iba pang akdang makikita sa mga pahayagan o diyaryo at magasin.
Kinakailangang magkaroon ng mga ebidensiya at pawing katotohanan
ang ilalahad sa pagsulat at hind maging bias ang pagsulat ng balita,
dapat ilahad ang panig ng bawat samgkot sa isyu.
Sulating Pampropesyonal
-gumagamit ng “jargon” o mga salitang ginagamit ng mga tao batay
sa kanilang propesyon.
Halimbawa: ang mga indibidwal na nagpakadalubhasa sa medisina.
Tanging mga doctor lamang ang makaiintindi ng sinulat ng mga kapwa
nila doctor sapagkat may mga salitang ginamit na tanging mga doctor
o mga katulad na propesyon ang tanging nakakaintindi.
Sulating Panteknikal
-gumagamit ng mga teknikal na salita upang mabigyang kahulugan
ang mga teknikal na Gawain o mga bagay. Ilan sa mga larang ay ang
kompyuter, teknolohiya, robotics, at elektroniks, agham lalong lalo na
sa kemistri, pinansiya at industriya.
Hakbang sa Pagsulat ayon kay Carpio 2012
Pagpili ng paksa
-mula sa obserbasyon, karanasan (sa pagaaral, libangan at
paglalakbay) mga nabasang aklat o panitikan, mga programa sa
telebisyon o radio, at maging sa social media.
-Kailangang isaalang-alang ang edad, kasarian, paniniwala at relihiyon
ng mga mambabasa.
-ang paksang dapat piliin ay may kinalaman o ambag sa lipunan,
makakapagisip ang mga mambabasa at nagbibigay ng mga
mungkahing solusyon sa mga problema.
Pangangalap ng Impormasyon
-magkaroon ng sapat na kaalaman ang manunulat sa kaniyang
paksang isusulat. Nakakatulong ito upang mabalangkas ng manunulat
ang mga ideyang kaniyang ibabahagi sa mga mambabasa.
Pagsusuri ng mga nakalap na impormasyon -Gumawa ng kongklusiyon sa mga nakalap at sinuring mga
-basahin at unawaing mabuti ang mga nakalap na impormasyon, impomasyon
literaturang may kaugnayan sa paksa o pagaaral. Piliin lamang kung Pagbasa ng talahanayan
ano ang mahalaga at kakailanganin sa pagsulat -Binubuo ito ng mga kolum na kinapapalooban ng mga impormasyon.
Pagsulat Pamilang ang karaniwang nilalagay na datos.
-pagsulat ng panibagong kaalaman sa pamamagitan ng pagdudugtong Paraan sa pagbasa ng talahanayan
dugtong ng mga ideya at mga impormasyon. Maaaring gumamit 1. Basahin at pag-aralang mabuti ang pamagat ng
muna ng burador upang makatiyak na maayos at tama ang sinulat talahanayan.
kapag ito ay isinalin na 2. Basahin ang tala o legend, may katumbas na deskripsiyon
Pag-eedit at pagrerebisa ang bawat bilang na naitala
-kinakailangan pa itong basahin at suriin ng manunulat o ipasuri sa 3. Pag-aralan kung ano ang kahulugan ng mga numerong nasa
mga dalubhasa sa gramatika o mga manunulat upang makatiyak sa talahanayan
kahusayan ng akda. 4. Gumawa ng sariling konklusyon mula sa mga sinuring
May apat na proseso ang pagrerebisa: pagdaragdag, pagaalis at talahanayan.
pagsasaayos
Pagbuo ng sariling pagsusuri batay sa impormasyon
Pamantayan sa pagsusuri sa halaga o kaugnayan ng mga ideya sa
babasahing teksto
1. Lohikal bang nakaayos ang mga ideya?
2. May kailangang idagdag o alisin sa mga impormasyon o
sapat na ang mga ito?
3. Nakapupukaw ba ng atensiyon ng mambabasa?
4. May mga detalye bang walang kaugnayan?
5. Malinaw bang naiintindihan ang mga ideya?
6. Mapagtitibay ba ang mga detalyeng inilahad, paglalahat o
generalization?
7. Kapaki-pakinabang ba ang mga ideya sa mga mambabasa?
8. Ano ang kahinaan ng mga puntong inilahad at paano mo ito
mapagtitibay?
9. Katanggap-tanggap ba ang mga salitang ginamit?
10. Sapat na ba ang impormasyon o detalyeng isinulat?
11. May mga nagsasalungatan bang ideya sa akda?
Pagsusuri kung balido ang pahayag
Pamamaraan upang matukoy kung opinyon ang isang pahayag:
1. Gumagamit ng mga salitang naghuhudyat ng iniisip o ng saloobin
ang mga manunulat tulad ng: sa aking palagay, sa aking paniniwala,
sa ganang akin, sa tingin ko atbp.
2. Gumagamit ng mga salitang naghuhudyat ng opinion o palagay hal.
Siguro, parang, tila, atbp.
Paraan para matukoy kung balido ang pahayag ayon kay Castillo:
-Iberipika ang pinaghanguan ng mga impormasyon sa pamamagitan
ng bibliograpiya
-Kumuha lamang ng datos sa mga mapagkakatiwalaan mga batis ng
impormasyon tulad ng aklat, pananaliksik, balita sa mga pahayagan,
telebisyon at radyoo, magasin at dokumentaryo
-Kilalanin kung sino ang manunulat. Tignan kung mayroon ba silang
kakayahan o karanasan sa paksang kanilang isinulat
- Kinakailangan na obhektibo ang paglalahad ng nga datos.
Pagbasa ng mga Grap at Talahanayan
-Isang mahalagang bahagi ng paglalahad ng datos ang paggamit ng
graph at talahanayan upang malinaw na maipakita ang mga datos.
-Ang grap at talahanayan ay mga dayagram na nagpapakita ng
relasyon sa pagitan ng mga bilang o halaga.
Pagbasa ng Grap
-Suriin ang pamagat ng grap. Makikita sa pamagat kung ano ang
binibigyang diin at binibigyang linaw ng manunulat
-Bigyang pansin ang mga tala o legend na nakasulat sa paligid ng grap.
Makatutulong ito sa pagkuha at pagbibigay ng wastong
impormasyon.
-Pag-aralan ang grap. Tignan ang mga vertical at horizontal na linya,
makikita sa mga linyang ito ang sukat o bilang na kinakatawan ng
bawat bar, linya, larawan na kinapapalooban ng impormasyon.
-Pag-aralan ang mga impormasyong nakapaloob sa grap, alamin ang
bilang at kahulugan nito. Magsagawa ng paghahambing at
obserbasyoong may kaugnayan at kaibahan ng bawat bahagi.