Psihologija

● Nauka o psih. zivotu i ponasanju koji su rezultat odredjenih

fizioloskih funkcija organizma i brojnih utjecaja drustvene
sredine u kojoj taj organizam zivi.

Teorijske grane psihologije

● Opca (eksperimentalna) - opca pravila i zakonitosti psih.
zivota i ponasanja.
● Fizioloska - svojim istrazivanjima omogucava razumijevanje
psih. funkcionisanja, jer svi psih. procesi imaju organsku
pozadinu.
● Razvojna - zakonitosti psih. razvoja, specificnosti pojedinih
faza u razvoju covjeka od rodjenja do smrti.
● Socijalna - ponasanje pojedinca u drustvenom okruzenju.
● Zoopsihologija - eksperimentalnim istrazivanjima na
zivotinjama doprinosi razvoju opce psihologije.
● Psihometrija - mjerenje i analiza, matemticki i statisticki
postupci.

Primjenje grane psihologije

● Pedagoska - proces ucenja i svi nj. aspekti, olaksavanje
ucenja, motivacija, saradnja skole i porodice, savjetovanje
ucenika, roditelja, i nastavnika, proces ocjenjivanja, socijalno-
emocionalna klima u razredu.
● Industrijska - aspekti rada, olaksavanje rada, produktivnost,
uzroci umora i nesreca na radu, motivacija, prekvalifikacija.
● Klinicka - prilagodjavanje pojedinca, dijagnoza poremeceja,
promjena ponasanja, delikvencija, ovisnosti, neprilagodljiva
ponasanja.
● Mentalno zdravlje - primjena psih. Saznanja na ocuvanju
dusevnog zdravlja.
 ● Forenzicka - kriminalisticka, psih. stanje pocinitelja krivicnog
djela, mogucnosti nj. resocijalizacije.

Pravci u psihologiji
● Biheviorizam - proucava samo ono sto se manifestira, tj.
ponasanje. Sfera dozivljaja je subjektivna i ne moze se
dokazati. Amerika (1920), John Watson.
● Kognitivna - spoznajni tj. kognitivni procesi, od trenutka
ulaska informacije, pa do nj. izlaska tj. reakcije. (1920) Jean
Piaget.
● Geštalt - psihologija cjelina, covjek i nj. ponasanje uvjetovani
vanjskim uticajima i nj. unutrasnjom strukturom. (1920)
● Psihoanaliza - ponasanjem upravljaju nesvjesni motivi,
urodjeni nagoni, narocito seksualni. (1900) Sigmund Freud.
● Humanisticka - akcentira ljudske potrebe i mogucnost
izbora, pozitivno okruzenje rezultira pozitivnim ciljevima.
(1950) Abraham Maslow, Carl Rogers.

Eksperiment
● Eksperiment je postupak u kojem se u kontroliranim
uvjetima, namjerno izaziva, ponavlja i mjeri neka pojava, a
onda izvode zaključci o zakonitostima javljanja ispitivane
pojave. Wilhem Wundt.
● Istrazivac definira problem koji istrazuje. Polazi od hipoteze,
da bi reakcija mogla biti uvjetovana odr. faktorima. Uvodi
nove uvjete (nezavisne varijable) i prati nj. djelovanja na
ispitivani problem tj. neko ponasanje (zavisna varijabla).
Varijable u uzrocno-posljedicnom odnosu. Izvodi se u
kontroliranim uvjetima, sto daje mogucnost ponavljanja i
osigurava pouzdanost dobivenih podataka.
○ Podrazaj - uvode se stimulusi koji iniciraju zbivanje
○ Dozivaljaj - zbivanja unutar organizma izazvana
djelovanjem stimulusa
 ○ Izrazaj - nastala reakcija

Klasifikacija psihickih procesa

● Intelektualni - omogucavaju spoznaju svijeta. Osjeti,
opazanje, predstave, pamcenje, ucenje, misljenje.
● Emocionalni psihicki - manifestiraju prirodu odnosa prema
nekome i necemu.
● Motivacioni - obuhvataju aktivnosti, od prostog akta do
slozene akcije.

Percepcija
● Slozen psih. proces kojim u cjelini obuhvatamo likove,
predmete, i pojave.
● Emocionalno stanje stvara orijentaciju da percepiramo
zavisno od naseg raspolozenja.

Paznja
● Mocni cinilac koji usmjerava nasu svijest (misli, osjecanja,
percepcije) i aktivnost na ograniceni broj drazi i na odr.
sadrzaj.

Pamcenje
● Veoma slozen psih. proces koji znaci mentalnu aktivnost,
prepoznatljivu po sposobnosti usvajanja i zadrzavanja
dozivljenih sadrzaja, te koristenja tih sadrzaja u vidu
reprodukcije ili prepoznavanja.
Zaboravljanje
● Zaboravljanje je proces suprotan pamcenju; nemogucnust
zadrzavanja sadrzaja koji se usvaja i koji je u iskustvu, te
nemogucnost reproduciranja.
● Uzroci:
○ odsustvo ponavljanja - gube se tragovi tj. engrami
○ interferencija - retroaktivna (novo ometa staro) i
proaktivna (staro ometa novo)
○ regresija (potiskivanje)
○ nemogucnost pronalazenja informacija u dugorocnom
pamcenju

Ucenje
● Ucenje je veoma slozen psih. Proces koji se ocituje u
sticanju znanja, vjestina i navika, ali i proces u kojem se
formira licnost, a cjelokupno steceno iskustvo koristi.
● Transfer u ucenju - prenosenje ranije naucenog na ucenje
novog.
● Generalizacija podrazaja u klasicnom uvjetovanju -
ucenje na osnovu asocijacija. Svi podrazaji koji su slicni
prvobitnom uvjetnom, postaju uvjetni podrazaji i dovode do
iste uvjetovane reakcije.
 ● Organizacija ucenja: pregledati sve djelove (znati sta
ocekivati), ukloniti smetnje, ne uciti sve odjednom, ostvarljivi
ciljevi, nagrada za uspjeh, ponavljanje.

Misljenje
● Misljenje je proces kojim se otkrivaju veze i odnosi izmedju
razlicitih pojava, te na osnovu tog predvidjaju posljedice.
● Posrednost je karakteristika misljenja koja ga od konkretnog
posmatranja izdize na nivo viseg, apstraktnog. Uvidjanje
veza i odnosa, omogucava da putem jedne ili vise cinjenica
izvodimo zakljucak, novu cinjenicu.

Sposobnosti
● Mogucnosti za nesto sto se u odredjenim uvjetima moze
ispoljiti. Utjecu na kvalitet i moc procesa misljenja. Mogu biti
prosjecne, ispod ili iznad prosjeka.

Inteligencija
● Inteligencija je uvidjanje odnosa u problemskoj situaciji;
sposobnost snalazenja, prilagodjavanja u novim situacijama,
ucenja novog, prepoznavanja i rjesavanja problema.
● Opci (Generalni) faktor - uvijek prisutan, predstavlja
opcenitu sposobnost efikasnog snalazenja u raznim
situacijama. Omogucava razlikovanje bitnog od nebitnog.
● Specificni faktori - primarne mentalne sposobnosti, vezane
za razna podrucja (Terston).
○ V verbalni - razumijevanje rijecima formuliranih
sadrzaja
○ W fluentnost - lak govor, pronalazak rijeci, tecnost
govora
○ M memorisanje
 ○ R rezonovanje - otkrivanje veza, pronalazak opcih
principa i zakljucivanje
○ P perceptivni - brzina i tacnost identifikacije objekata i
detalja
○ N numericki - snalazenje u operiranju brojeva
○ S spacijalni - snalazenje u trodimenzionalnom
prostoru
● Razlozi testiranja inteligencije: omogucava otkrivanje opce
i specificnih sposobnosti, prognozu uspjeha u ucenju i
obavljanju poslova, pomaze u otkrivanju razloga neuspjeha u
skoli i eventualnih ostecenja korteksa, pomaze u procesu
profesionalne orijentacije.

Emocije
● Slozeni psih. procesi koji odrazavaju odnos prema ljudima,
bicima, predmetima, dogadjajima, samom sebi, itd.
● Osnovne (primarne) - susrecu se rano kod djece, a i u toku
evolucije su se javljale ranije. Strah, ljutnja, radost, tuga.
● Slozene (sekundarne) - odredjeni nivo zrelosti kognitivnih
procesa i sposobnost percepcije međuljudskih odnosa.
Ljubomora, mrznja, zavist, ponos, estetska i moralna
osjecanja.
● Altruizam - pozrtvovanost, nesebicno davanje,
dobronamjernost.
● Estetska osjecanja - ushicenje, ekstaza, pozitivne i prijatne
emocije. Javljaju se u odnosu na predmete i djela umjetnosti,
lijepe stvari, prirodu. Zavise od interesa, odgoja, iskustva,
sredine.
● Moralna osjecanja - nastala nakon postupaka ljudi jednih
prema drugima. Moralni postupci doprinose napretku, a
nemoralni donose stetu i unazadjuju pojedinca i odnose.
Korektnost, pravednost, iskrenost, postovanje, dostojanstvo,
ponos.
 ● Empatija - uzivljavanje u psih. stanje druge osobe, emocija
kojoj je izvor nesebicno, altruisticko ponasanje.

Detektor lazi (poligraf)

● Koristeci spoznaje o fizioloskoj aktivaciji organizma prilikom
uzbudjenosti, biljezi i najmanje promjene u normalnom radu
unutrasnjih organa (disanje, krvni pritisak, el. promjene u
provodljivosti koze).

Psihosomatska oboljenja
● Oboljenja unutrasnjih organa nastala usljed snaznog i
dugotrajnog djelovanja negativnih emocija, a zbog
prenapregnutosti, prevelikog osjecanja odgovornosti i briga.
● Organizam aktiviran vise nego obicno zbog kontinuirane
pobudjenosti simpatickog dijela autonomnog nervnog
sistema.
● Cir na zelucu i dvanaestopalacnom crijevu, povisen krvni
pritisak, porast secera u krvi, angina pektoris, srcana kap,
oboljenja zuci, ulcerozni kolitis.

Djelovanje emocija
● Aktivirajuce - postaju motivirajuca snaga, jer uspjeh i
postizanje nekog cilja daje en. za dalji rad.
● Pasivizirajuce - negativno, nastaje usred snazne emocije
koja blokira intelektualne aktivnosti, smanjuje objektivnost
opazanja, te je prenosiva s jednog dijela na ostale.

Psiholoski kompleksi
● Misli, uspomene i predodzbe koje su emocionalno negativno
zasicene i kao takve stetno djeluju na aktivnost pojedinca, nj.
prilagodjavanje, i mentalno zdravlje.
Kontrola emocija
● Suocavanje - gledanje u lice svakoj emociji, realno i hrabro,
pomaze da se suocimo s realnoscu i krenemo ka oporavku; u
suprotnom se javljaju snaznije emocije.
● Izbjegavanje emocionalno zasicenih situacija
● Povecanje vlastite spremnosti
● Uklanjanje briga
● Reinterpretacija situacije - razgovor, dovodi do emocionalnog
rasterecenja, logickog smisla, pomaze pronalasku izlaza iz
lose situacije, slusalac moze objektivno sagledati situaciji i
dati dragocjen savjet.
● Okupiranje aktivnostima
● Humor
● Fizicka relaksacija

Motivacija
● Proces koji obuhvata pokretanje aktivnosti, usmjeravanje
niza akcija i regulisanje nacina na koji pojedinac postupa da
bi ostvario odredjeni cilj.

Teorija potreba
1. Potreba - stanje nedostatka ili pomanjkanja dovodi do
napetosti, sto izaziva potrebu. Impulsi, bez ucesca svijesti.
2. Osjecaj - potreba dolazi do svijesti, postaje prepoznatljiva,
javlja se u vidu osjecaja ili nagona. Pracen napetoscu, javlja
se teznja ka rasterecenju situacije.
3. Zelja - svjesna predstava o privlacnom cilju, jasna,
konkretna, odredjena. Postaje neposredni pokretac
aktivnosti.
○ Borba motiva - niz teznji, vise zelja.
○ Motiv - zelja za potrebom i osjecajem.
 4. Akcija - konkretna aktivnost, niz radnji koje se izvode i koje
nas usmjeravaju prema cilju.
5. Cilj - dovodjenje akcije do kraja, rjesenje koje se nastoja
postici u skladu s potrebama, realizacija i zadovoljenje
potrebe. Rasterecenje i zadovoljstvo.

Hijerarhija potreba (Maslow)

Klasifikacija potreba (Tolmann)

1. Primarne bioloske - naslijedjene, bioloske, univerzalne,
vitalne
2. Primarne socijalne - stecene, socijalne, regionalne
3. Sekundarne
Primarne bioloske potrebe
● Materije - voda, hrana, zrak, minerali
● Eliminacija - izbacivanje iz tijela suvisnih materija
● Ocuvanje tjelesnog integriteta (ravnoteze)
● Spavanje i odmor
● Seksualne

Primarne socijalne potrebe

● Afirmacija - teznja ljudi da nesto znace u zivotnoj sredini i
okruzenju, da se dokazu po necemu
● Drustvo
● Promjena
● Simpatija - potreba da volimo i budemo voljeni
● Socijalni konformizam - potreba za skladom odnosa u
zajednici u kojoj zivimo, pa zbog toga prihvatamo misljenja,
stavove i ponasanja koja vladaju u grupi u kojoj se krecemo

Moralna svijest
● Vazna pokretacka snaga covjeka koja se izrazava u nizu
ljudskih postupaka. Rezultat socijalizacije u kojoj pojedinac
stice oblike ponasanja koji su vazni za zivot u zajednici, kao i
za ukupan razvoj nj. licnosti.
● Jasno razlikovanje sto je dobro, a sta nije, te postupanje u
skladu s tim poimanjem.

Intenzitet motiva
● Stepen lisenosti
● Vitalna vrijednost potrebe
● Kompleksnost situacije
● Blizina cilja
● Nagradjivanje
Odbrambeni mehanizmi
● Brane licnost nesvjesno i spontano od vlastitih neprihvatljivih
zelja i ugrozavajucih napada iz okoline i tako pomazu osobi
da sacuva svoje samopostovanje. (Sigmund Freud)
● Privremena rjesenja, ucestalo koristenje izvodi covjeka iz
realnosti.

Psihologija licnosti
● proucavanje cjelovitosti psihickog zivota i ponasanja
izucavanjem jedne odredjene osobe

Licnost
● jedinstvena organizacija osobina koja se oblikuje uzajamnim
djelovanjem pojedinca i drustvene sredine
● odredjuje karakteristican nacin dozivljavanja i ponasanja
svake osobe
● osobine licnosti: razlicite dispozicije, naslijedjene ili stecene,
koje utjecu da svako reagira na odredjeni, za njega
prepoznatljiv nacin

Crte licnosti
● niz opcih i pojedinacnih osobina (sramezljivost, vedrina, itd.),
dispozicije koje uvjetuju da se u svim situacijama osoba
ponasa isto ili slicno
+ posmatraju licnost u dijalekticnosti, u rasponu razvijenosti
osobina od maksimuma do minimuma
- ovim tumacenjem se razbija jedinstvo, a licnost je jedinstvo

Tipovi licnosti
● pokusaj da se licnost analizira i opise; siroka ljudska
individualnost nastoji se svesti na ogranicen broj opisa
 ● osobine su povezane i cine model
+ uzimaju licnost kao jedinstvo
- u stvarnosti, cisti tipovi gotovo da i ne postoje

Dinamika licnosti
● dio licnosti koji dovodi do aktivnosti, pokrece i usmjerava
ponasanje
● pokretacke snage: motivi, stavovi, interesi, odbrambeni
mehanizmi, prilagodjavanje

Volja
● dosljednost i upornost tj. spremnost da se ponasa u skladu
sa principima, normama i nacelima

Faktori formiranja licnosti

● nasljedje - preduvjeti za odredjene osobine i za odredjene
nacine reagiranja. nervni i endokrini sistem, tjelesna
konstitucija.
● socijalni faktori - okolina, vaspitanje
● aktivnost pojedinca

Teorije licnosti
● psihoanaliticka - nesvjesno
● personalisticke - crte licnosti
● humanisticke - self, covjekovo ja
● socijalno-kognitivne - ponasanje u situaciji

Psihoanaliticka teorija
● sigmund freud
 ● psihicki zivot uporedio sa santom leda: mali dio viri i plovi
iznad vode - svjesno (opazanja, misli, osjecanja), ogroman
dio je ispod mora, dio koji upravlja - nesvjesno (zelje, strahovi,
osjecanja, kompleski, urodjeni instinkti, nagoni).
● struktura licnosti:
○ id - ono, nesvjesno, bioloska strana. slijepo tezi
zadovoljenju. najprimitivniji dio.
○ ego - ja, svjesno, psiholoska strana. nastaje pod
utjecajem okoline. nastoji da omoguci na realan i
prihvatljiv nacin ono cemu id tezi.
○ super-ego - nad-ja, socijalni dio. savjest tj. principi,
norme, moralni postupci, ideali.

Humanisticke teorije
● samoaktualizacija (abraham maslow) - najvisi stepen
maslowljeve piramide potreba. pojedinac prihvata sebe i
druge realno, spontan, prirodan, ima ljudske i eticke
vrijednosti, ponasa se nezavisno, autonomno zakljucuje,
kreativan, originalan, pozitivan zivotni stav, poduzima misije u
zivotu
● pojam o sebi (carl rogers) - covjek tezi da otkrije samog
sebe, kakav je u stvari i sta zelio biti. covjek je taj koji kreira
sebe.

Socijalno-kognitivna teorija
● albert bandura - ucenje od drugih, ljudi ne uce samo radeci
vec i gledajuci druge; koliko je uticaj sredine vazan u
nastanku licnosti
Peta faza psihosocijalnog razvoja po Eriksonu
● identit-sukob uloga - doba adolescencije; jedinka vidi sebe
kao jedinstvenu osobu, integriranu sa ideologijom, ili postaje
konfuzna u tome sta zeli od zivota

Nadarenost
● izrazito razvijena sposobnost

Talent
● nadarenost razvijena do visokog stepena

Genijalnost
● sposobnost dostigla najvisi nivo

Spearmanova analiza sposobnosti

● intelektualne (mentalne) - inteligencija, pamcenje, ucenje,
misljenje
● psihomotorne - vrsenje raznih pokreta, koordinacija pokreta
● senzorne - cula, diferenciranje intenziteta i kvaliteta drazi,
dobro percipiranje u oblasti raznih cula
● fizicke - fizicka snaga, izdrzljivost tijela

Temperament
● osobina licnosti koja predstavlja dispoziciju za nacin
emocionalnog reagiranja, za brzinu, snagu i trajenje svih
aktivnosti pojedinca.
● prema hipokratu:
○ sangvinik - brze ali slabe reakcije. brzo javljanje
osjecanja, brzo splasnjavanje. veseljak, drustven.
optimist.
 ○ kolerik - brze i snazne reakcije. cesti sukobi. lako se
odlucuje za akciju. pesimist.
○ melanholik - spore ali snazne reakcije. ne ispoljava
osjecanja lako ni cesto, ali kada to cini, ona su
intenzivna i dugotrajna. tuzan, depresivan. pesimist.
○ flegmatik - spore i slabe reakcije. hladan, uzdrzljiv,
apatican, spor, uravnotezen, miran, tesko se uzbudjuje.
optimist.

Karakter
● sistem osobina licnosti koje pokazuju kako pojedinac
postupa u vezi sa moralnim principima i moralnim
shvatanjima drustva u kojem zivi, kao i u odnosu na
univerzalna eticka nacela

Interesi
● komponente licnosti koje znace teznju osobe da redovno
obraca paznju na odredjene objekte ili sadrzaje i da se njima
aktivno ili pasivno bavi

Stavovi
● spremnost da se na dosljedan i organiziran nacin misli,
osjeca i reagira, pozitivno ili negativno u odnosu na pojave i
desavanja
● tri vrste izvora koji djeluju na nastajanje i oblikovanje
stavova:
○ grupe kojima pojedinac pripada
○ licno iskustvo i znanja
○ motivi i trajne karakteristike licnosti
● zasto se stavovi tesko mijenjaju:
 ○ selektivni karakter - skloni smo opazati i voljeti ono
sto je u skladu sa nama i nasim stavovima, a gotovo
sve drugacije osuditi ili odbaciti
○ tezimo da nasi stavovi budu u skladu sa stavovima
grupe kojoj pripadamo
○ perzistiraju - okamenjuju se, otporni su na promjene,
jer postojeci djeluju na nove. stoga izbjegavamo
stavove koji se ne poklapaju s nasim vec postojecim
stavovima

Razdoblja u zivotu covjeka

● prenatalni period - razvoj struktura u podrucju glave (mozak i
nervni sistem). ishrana majke, razlicite bolesti kojima je
majka izlozena tokom trudnoce, pusenje, upotreba lijekova i
droga, dozivljen stres mogu se odraziti na psihofizicki razvoj
● doba djetinjstva
○ faza dojenceta - prve 2 sedmice po rodjenju.
adaptacija na novi, vanjski svijet
○ prvo djetinstvo - do kraja 2 godine. mozak postize 75%
tezine odraslog, uci prve rijeci, sastavlja proste
recenice. emocionalne veze snazne. privrzeno jer
majka pruza osjecaj sigurnosti i emocionalne topline.
razvija emocionalne veze sa ocem, bracom, sestrama,
i dr. bliskim osobama. strah od nepoznatih osoba i od
odvajanja bliske osobe
○ period ranog djetinstva
■ mladje predskolsko doba - do kraja 4 godine.
egocentrizam, ucenje imitacijom, igra u
parovima, igra ima ogromnu ulogu za psihicki
razvoj.
■ starije predskolsko doba - do kraja 6 godine.
pojacani razvoj nervnog sistema, culnih
 sposobnosti. sposobnosti ucenja, pamcenja i
misljenja dalje rastu. drustvenije. prva
prijateljstva.
○ doba srednjeg djetinstva - 7 do 12. tjelesni razvoj se
intenzivira, pojacan rad endokrinih zlijezda. raste
sposobnost svjesne upotrebe jezika. spretnije u
socijalnim interakcijama. spremnije pomoci drugome.
● adolescencija - 12-20. pubertet. intenzivnije logicko
zakljucivanje i apstraktno misljenje. razvija se interakcija s
osobama suprotnog spola. potreba za pripadanjem grupi i
prihvatanjem pravila grupe. glavni cilj izgraditi vlastiti
identitet i planirati buduce zvanje
● zrela dob
○ zrela dob - 20-40. metabolizam lagano usporava,
intelektualni sposobnosti i intimne veze se
stabiliziraju. osoba posvecena zanimanju i brizi o
djeci.
○ srednja dob - 40-65. smanjenje aktivnosti mozdanih
celija, sposobnosti lagano opadaju, iskustvo prelazi u
mudrost, osjecaj prolaznosti vremena.
● starost - 65+. opadaju senzorne sposobnosti i misaona
brzina, povecava se opreznost u donosenju odluka, osjecaj
usamljenosti, hronicne bolesti sve cesce.

Dusevni poremecaji prema medjunarodnoj klasifikaciji

● anksiozni - generilizirani anksiozni poremecaj, fobije,
opsesivno-kompulsivni poremecaji
● disocijativni - disocijativne amnezije, disocijativne fuge,
disocijativni poremecaj identiteta
● poremecaji raspolozenja - veliki depresivni poremecaj,
bipolarni poremecaj
● shizofrenija
 ● poremecaj licnosti

Neuroze
● blazi kognitivni, emocionalni i ponasajni poremecaji
● osoba svjesna poremecaja, kontinuirano ima kontakt sa
realnoscu
● odbrambeni mehanizmi ne mogu izaci na kraj s konfliktom,
anksioznost raste i preplavljuje osobu, osoba nije u stanju da
se adekvatno suoci sa problemom, ometen proces ucenja i
prilagodjavanja
○ fobije - pretjerani strah od spoljasnjih objekata,
zivotnih uvjeta, i sl.
○ opsesivno-kompulsivne neuroze - neprijatne i
nelagodne misli (opsesija) i radnje (kompulzije) koje
su iracionalne i dolaze od neodoljivih impulsa ili
opsesija

Psihoze
● veliki, vrlo dvidljivi i znacajni poremecaji na kognitivnom,
emocionalnom i ponasajnom planu
● bolesnik svog ponasanja nije svjestan
● nesposoban sa ucesce u poslovima, radnjama, diskusiji;
cesto opasan za okolinu
● porijeklo poremecaja funkcionalno ili organsko
○ manicno-depresivna psihoza - raspolozenje varira od
ekstremne razdraganosti do nepomicne depresivnosti.
jedno traje duzi period dok ga ne smijeni drugo.
○ shizofrenija - emocionalno izopacenje, emocionalna
tupost, opce prihvaceni standard (oblacenje,
ponasanje, itd.) potpuno izmijenjeni, u svom svijetu,
zbrkane misli i govor.
 ○ paranoja - mnogo iracionalnog u sta osoba jako
vjeruje. sumanute ideje (proganjanja i velicine). moze
cak i ubiti svog “progonitelja”. manje upadljiva od
shizofrenije.

Psihopatije
● “normalan” covjek koji zivi sa ostalim ljudima, ali cesto ulazi
u sukobe
● asocijalno ponasaje (ne postuje nikakva pravila, norme,
eticke principe), sebicno, usmjereno protiv ljudi
● emocionalno nerazvijen i prazan, ne moze suosjecati niti
voljeti
● neuravnotezen, impulsivan, nagao, opasan za okolinu
● neki veoma povodljivi, nesamostalni, zapadaju lako u kriminal
● ne kaje se, kazna nema djelovanje

Impresije
● na osnovu tek nekoliko zapazenih osobina, u prvom susretu
sa nekom osobom zakljucujemo o njenoj kompletnoj licnosti
i stvaramo utisak o njoj

Stereotipi
● pojednostavljene, ustaljene, uopcene, neosnovane slike i
unaprijed donesene ocjene o pojedincu kao pripadniku grupe
ili o pojedinim grupama ljudi kao pripadnicima vecih skupina

Halo efekat
● zakljucivanje o nekom na osnovu tudje ocjene o njemu ili
kada se ocjena o necijoj uspjesnosti u jednoj oblasti prenosi
na druge, lancano se produzava
Zasto se ljudi udruzuju u grupe kada prijeti opasnost
● vezanost stvara osjecaj sigurnosti i grupa daje vise snage

Grupe prema osnovnom kriteriju

● struktuirane - u uzem smislu; stalna povezanost, zajednicke
aktivnosti uskladjene, sistem odnosa - mjesta (polozaj
svakog clana u grupi,) i uloge (funkcije)
● nestruktuirane - u sirem smislu; nema stalne povezanosti niti
aktivnosti, ne postoje uloge i mjesta, postoje ciljevi zbog kojih
se ljudi okupljaju ili udruzuju; npr. socijalni pokreti, publike

Male strukturne grupe

● svi clanovi mogu komunicirati licem u lice, svijest o
pripadanju grupi, zajednicke norme ponasanja, sistem
grupnih odnosa veoma izrazen, clanovi u zavisnom odnosu
○ primarne - najvaznije pojedincu, ostvaruje svoje
potrebe, snazne emocionalne veze, bogati socijalni
odnosi, povezanost clanova, jedni na druge utjecu,
cesto imaju zajednicke stavove; porodica, bliski
prijatelji, razred
○ referentne - u trenutku sadasnjosti djeluju kao model
za pojedinca koji se ponasa prema nj. standardima i u
potpunosti usvaja nj. nacin ponasanja i misljenja;
vrsnjaci, idoli, porodica
○ formalne - tacno propisani polozaji i uloge; radna
organizacija
○ neformalne - nema utvrdjenih uloga, uspostavljaju se
spontano, relacija se razvijaju prema privlacnosti
clanova; vrsnjacke, zabavne, rekreativne
○ pripadnicke - vezanost i odanost medju clanovima,
zalaganje za zajednicke interese i napredovanje,
 potpuna identifikacija sa svim sto grupa jeste; npr.
grupa prijatelja, sportsko drustvo, humanitarna
organizacija, itd.

Struktura grupe
● sistem odnosa; radi ostvarivanja zajednickih ciljeva i interesa
clanovi rade zajedno, saradjuju, ceste interakcije, svako
dobiva ili stece odredjenu ulogu-funkciju i mjesto-polozaj
● moze pocivati na hijerarhiji polozaja, na moci, na
emocionalnim vezama

Grupna dinamika
● desavanja unutar grupe; razliciti procesi, aktivnosti, promjene,
razvijaju se medjusobni odnosi i relacije, postepeno mijenjaju
ponasanja clanova
● odvija se putem prihvatanja ili neprihvatanje grupnih normi,
konformiranje, saradnja, takmicenje medju clanovima, sukobi,
rjesavanje sukoba, grupno rjesavanje problema, pritisci,
grupno odlucivanje

Efikasna metoda promjene stava pojedinca

● slobodna grupna diskusija u kojoj svi clanovi iznose svoja
misljenja i prijedloge, uz uvazavanje odredjenih pravila.
kasnije se svi pridrzavaju donesenih grupni rjesenja,
pridrzavajuci se i grupnim normi

Tipovi vodjenja grupe

● autokratsko - vodja sve sam rjesava, o svemu odlucuje on,
clanovi potisnuti i nezadovoljni te postaju agresivni
● demokratsko - clanovi ucestvuju u odlucivanju i postavljanju
zadataka
 ● laissez-faire - individualna sloboda, nema nikakve
organizacije, svi rade kako hoce, vodi anarhiji

Osobine vodje
● inteligencija, uspjesnost u rjesavanju zadataka u grupi,
sigurnost u sebe, dobar kontakt s ljudima, licna teznja da se
bude vodja

Nacini izlaska iz sukoba

● povlacenje ili izbjegavanje, napad, optuzbe, spremnost na
kompromis, taktiziranje

Konformizam
● saobrazavanje sa drugim; pojedinac preuzima stavove,
misljenja i obrasce ponasanja grupe kojoj pripada

Predrasude
● neosnovani stavovi; ne pocivaju na cinjenicama, praceni
snaznim emocijama, tesko se mijenjaju
● izvori: netacna i neosnovana uvjerenja gurpe, izlozenost
netacnim informacijama, lakovjernost, licne frustracije,
vladajuca klasa
● kako se boriti protiv njih: zdrav i neopterecen
odgoj/vaspitanje, razvihanje i uvazavanje istinskih ljudskih
vrijednosti i humanih odnosa, edukacija, istinito informiranje,
primjena zakona

Socijalizacija
● podrustvljavanje ljudske individue; ljudsko bice uci i
postepeno se mijenja pod utjecajem drustvene sredine
 ● faktori koji ju omogucavaju putem odgoja i obrazovanja:
porodica, skola, vrsnjaci, drustvene organizacije, masovni
mediji

Homoseksualizam
● faktori: genetski, hormonalni, okruzen
● 9% u gradovima, 1% u ruralnim sredinama, ucestalije medju
umjetnicki orijentiranim osobama
● muskarci nisu zeljeli biti kao svoji ocevi, zene imale lose
odnose sa ocevima; otac ima znacajnu ulogu u formiranju
seksualnog identiteta
● ljudi razvijaju eroticnu pripadnnost sa pripadnicima istog
spola ako su odbaceni od strane suprotnog spola u vrijeme
seksualnog dozrijevanja
● razvijaju romanticne veze sa onima koji ih fasciniraju, poput
vrsnjaka s kojima su povezani tokom odrastanja
● prerarno javljanje seksualnog nagona, jer djeca u ranijim
stadijima zivota vise se igraju sa istospolnim vrsnjacima
● kod muskaraca manjag testosterona
● kolicina izlozenosti hormonima za vrijeme prenatalnog
peridoa

Lose navike koje stete zajednici

● lazi, kradje, pusenje, konzumiranje alkohola, drogiranje,
kriminal, nasilna ponasanja

Prevencija
● niz intervencija prije nego sto se pojavi problem; prekinuti
mrezu uzorcno-posljedicnih veza koje dovode do
zdravstvenih, psiholoskih i socijalnih problema
Profesionalna selekcija
● biranje kandidata za koje se vjeruje da imaju kvalitete koji se
od njih ocekuju i za koje se misli da ce najuspjesnije obavljati
odredjene poslove

Manipulisanje ljudima
● predrasude - bez stvarnog opravdanja dajemo negativne
ocjene pojedincima ili grupama, razvijajuci pri tome snaznu
mrznju
● propaganda - utjecaj kojim se nastoje izmijeniti tudji stavovi,
uvjerenja i ponasanja putem saopcenja, a uskladu sa zeljom
pokretaca propagandne poruke. sistematskim postupcima
formiraju se podobni i zeljeni stavovi kod pojedinca ili grupa,
a sa ciljem da se njihova akcija kontrolira i vodi u zeljenom
pravcu. moze koristit tacne i lazne, iskrivljene i reducirane
podatke.
○ vrste: ekonomska, zdravstvena, politicka, privatna, itd.
○ dva kljucna principa: privlacenje paznje, izazivanje
spremnosti onoga kome je namijenjena propagndna
poruka da prihvati nj. sadrzaj
○ sredstva: apeli, glasine, lazi, ispiranje mozga,
psiholoski rat

Psihodijagnostika
● tacno uspostavjanje dijagnoze tj. odredjivanje specificnosti
poremecaja kako bi se kasnije u terapiji moglo fokusirati na
taj problem

Psihoterapija
● ima za cilj da izmedju terapeuta i klijenta uspostavi kontakt u
kojem ce, pomocu rijeci, klijent promijeniti svoj stav prema
 sebi, drugima, i stvarnosti koju je izvrnuo. usmjerena na
promjene klijentove okoline radi uklanjanja frustracija,
pruzanje podrske, pomoc u sagledavanju uzroka koji su
doveli do krize, omogucava oslobadjanje od emocionalne
napetosti, pomaze u reorganiziranju ponasanja
● psihoanaliticka - pretpostavlja da je uzrok poremecaja neki
konfliktni dozivljaj, prije sve iz djetinjstva, i da je potisnut, te
ga iz nesvjesnog treba dovesti u svjesno. tehnike slobodnih
asocijacija i analiza snova. kada klijent uoci gdje je problem,
nastupa izljecenje.
● grupna - obuhvata veci broj klijenata, iznose svoje teskoce i o
njima diskutiraju, ostvaren kontakt s drugima, klijent realnije
ocjenjuje svoju sredinu i uspostavlja sa njom bolje odnose,
stice realniju sliku o sebi i svojoj sredini, uvidja i prirodu
vlastitih problema, sgledava moguca rjesenja
● kognitivna - fokusirana na specificne probleme; iracionalna
vjerovanja klijenta koja mu uzrokuju probleme nastoje se
zamijeniti racionalnim
● bihevioralna - postupak razuvjetovanja i oslobadjanja od
neuroticnih oblika ponasanja koja je klijent naucio stvaranjem
uvjetovane reakcije; uz pomoc terapeuta, klijent dolazi do
uvida

Mentalno zdravlje
● dio opceg zdravlja, skladan odnos u samoj licnosti, skladan
odnos s drugim ljudima i sa sredinom, efikasno koristenej
vlastite energije i nosenja sa problemima