Ang Pagsagwan Sa Buhay NG May Cerebral Palsy

NUEVA ECIJA UNIVERSITY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
Laboratory High School
KABANATA I
Ang Suliranin at Saligan Nito
Kaligiran ng Pag-aaral
Parte na ng buhay ng isang magulang ang pag-aalaga ng
kanyang anak. Isang responsibilidad kung saan ang magulang
ang maging pangunahing tigapag-alaga. Ganun pa man, sa ilang
pagkakataon, nagkakaroon ng higit na mas malaking
responsibilidad at kaibahan ang pagiging ama o ina sa
pagkakataong magkaroon ng kapansanan at higit na
pangangailangan ang anak. Isang malaking pagsubok para sa mga
nabanggit na magulang ay ang mapangalagaan at mangasiwa sa
anak na may sakit at maitawid ang kanilang mga sarili sa araw-
araw nilang pamumuhay. Sa ganitong pagkakataon, nagkakaroon
din ng epekto ang pagkalinga sa mga batang may kakaibang
sakit. Nakapagdudulot ito ng nakasasamang epekto sa parehong
tagapag-alaga at anak.
Sa ating pamumuhay sa makabagong panahon, maituturing na
tayo ay higit na pinagkalooban ng higit na kaalaman at
kakayahan na umintindi ng mga paghihirap at pagsubok ng mga
kapwa nating namumuhay na mayroon kapansanan. Bagamat mayroon

2

at masasabing tayo ay nagbibigay pansin at pagkilala sa mga
ito, karamihan pa din sa ating mga Pilipino ang hindi bukas
ang isipan sa mga paghihirap at pinagdadaanan ng ating mga
kapwang may kapansanan. Ayon kay Dr. Alexis Reyes, isang
propesor ng Unibersidad ng Pilipinas, maraming Pilipino ang
walang masyadong kamalayan sa kondisyong Cerebral palsy
(Inquirer.net, 2016). Dahil dito, mayroon pa din malaking
puwang para sa mga mamamayang Pilipino tungkol sa mga pagsubok
at paghihirap na kinakaharap ng mga mayroong kapansanan pati
na din ng kanilang pamilya.
Ang Cerebral palsy ay isang uri ng kondisyon kung saan
ang utak ang higit na naaapektuhan, partikular sa parte ng
utak na responsable sa pagpapagalaw ng mga kalamnan ng isang
indibidwal (Cerebral palsy An information guide for parents,
2008). Ito ay bunga ng pagkakaroon ng problema o di kaya ay
pinsala sa utak na nagaganap bago ipanganak ang sanggol,
habang pinapanganak ito, o pagkatapos ipanganak. Ito ay
nakakaapekto sa pakiramdam, sa pag-iisip, sa pakikipag-usap,
at sa pag-uugali ng isang tao (Novak, 2014). Ayon sa
Philippine Cerebral palsy Incorporated, higit na mas marami
ang mayroong sakit na Cerebral palsy kumpara sa ibang motor
disability at nagtutuos ng isa hanggang dalawang porsyento ng

3

populasyon. Natuklasan na dalawa hanggang tatlo sa 1,000 ang
nagkakaroon ng ganitong kondisyon (cerebralpalsy.org).
Mga Kaugnay na Literatura
Ayon sa depinisyon ng International Consensus, ang
kondisyon na Cerebral palsy ay inilalarawan bilang kalipunan
ng mga sakit sa utak ng isang tao. Karaniwang mula pa lamang
sa pagkapanganak ang pagkakaroong ng Cerebral palsy. Maaring
maging bago pa ipanganak, habang pinapanganak o maging
pagkatapos ng pagkapanganak ang sanggol at nakaapekto sa
nagsisimula pa lamang paglaki at paglago na utak ng bata at
higit na nakakaapekto ito sa kakayahang gumalaw, sa tindig,
at mg kalamnan na naglilimita sa mga gawaing normal na
ginagawa ng mga tao. Kalakip din ng pagkakaroon ng Ccerebral
palsy ang pagkakaroon ng problema kakayahan ng isang tao na
makaramdam. Gayundin sa kanyang pang-unawa, pag-iisip,
pakikisalamuha, at sa pag-uugali. Bukod dito, ang sakit na
cerebral palsy ay maaring maikonsiderang banayad (mild) at
malala (severe) na kung saan iba’t-ibang paggagamot at
atensyon ang kailangan naaayon na uri nito. Ito ay isang na
habang buhay na dadalhin ng apketado nito ngunit hindi
lumalala. (Novak, 2014).

4

Labis na iba-iba ang maituturing na dahilan ng
pagkakaroon ng cerebral palsy kabilang na rito ang
pagkakaroon ng malformation sa utak, ang pagkakaroon ng
impeksyon ng ina, o di kaya ay ang hindi pagkakaroon ng sapat
na oxygen ng sanggol sa panahon ng kanyang pagsilang. Maari
din naman na ito ay pagkatapos ng pagkapanganak– halimbawa,
kapag nagkaroon ng sakit o nadali ng impeksyon ang bata
pagkatapos ng ilang araw pa lamang na pagkapanganak. Maari
din itong magmula sa permanenteng brain damage o injury na
natamo sa murang edad. Gayunpaman, mahalagang tandaan na
bagamat marami nang pag-aaral at pagsusuri ang naganap para
mabigyang linaw ang kondisyong ito, hindi pa din sigurado sa
tiyak na dahilan ang mga eksperto at doctor ukol sa tunay na
dahilan ng Cerebral palsy. Sa ating panahon ngayon, dahil na
din sa patuloy na pag-unald ng teknolohiya at ng larangan ng
medisina unti-unti na nabibigyang pagkakakilanlan ang ialng
mga dahilan. Ayon sa mga bagong pag-aaral, 75% ng Cerebral
palsy ay dulot ng problema sa pagbubuntis ng ina, 10–15% naman
ay dahil sa pagkakaroon ng problema sa pagkapanganak o ilang
matapos ipanganak ang sanggol , at ang iba ay dulot nga ng
aksidente o trauma at brain damage sa murang edad.
(Bajraszewski, et al., 2008).

5

Ayon naman sa pahayag ng Centers for Disease Control and
Prevention (2008), ang Cerebral palsy ang pinaka
pangkaraniwang motor disability na nagsisimula sa
pagkabata. Ayon sa pag-aaral at mga datos na nakalap mula sa
iba’t-ibang bahagi ng mundo, itinala na mayroong1.5 hanggang
4 sa 1,000 bata at sanggol sa Pilipinas ang nagkakaroon ng
Cerebral palsy.
Ang mga mayroong Cerebral palsy ay nakararanas rin ng
iba’t iba kondsiyon kaakibat ng kanilang karamdaman. Kabilang
sa mga kondisyong ito ay ang intellectual disability, kung
saan 30 hanggang 50 porsyento ng may Cerebral palsy ang
nagkakaroon nito. Sa kabilang banda, hindi lahat ng batang
may kondisyong ito ay maituturing na cognitively impared o
may kahinaan sa kakayahang matuto, makaalala, at maging
magdesisyon na mag-isa. Sa katunayan, ang mga mayroong
pinakapangkaraniwang uri ng Cerebral palsy na spastic
cerebral palsy ay may kakayahang gawin ang mga bagay na ito
at mamuhay ng normal. Higit pa sa mga ito, maari din silang
magkaroon ng seizure disorders tulad ng epilepsy. Nagkakaroon
din ng problema sa paglaki ng bata. Halimbawa, kadalasan
napag-iiwan ang mga batang may Cerebral palsy sa paglaki. Sa
mga sanggol, karaniwang mapapansin ang pagkakaroon ng mas

6

mababang timbang kumpara sa normal, sa mga bata, makikita ito
sa kakulangan sa tangkad, at sa mga tinedyer, sila ay maaaring
makitaan din ng kakulangan sa tangkad at kakulangan sa sexual
development. Kasama din sa mga kondisyong itong ang
pagkakaroon ng problema sa buto gaya ng scoliosis at bagkakuba
na nagdudulot ng hirap sa paglalakad at pananakit ng likod.
Maaari ding magkaroon ng problema sa mata, sa pandinig, sa
pananalita, impeksyon, paglalaway, hirap na pagtulog at iba
pang sakit. (Jan, 2006)
Ang mga taong may kapansanan ay karaniwang nakararanas
ng hirap na mamuhay ng normal. Kadalasan, kinakailangan nila
ang higit na atensyon, alaga at suporta para mamuhay araw-
araw. Sa kadahilanang ito, karaniwnag nakakaranas ng stress
ang mga pamilya, lalo na ang mga magulang dahil sila ang
karaniwang tinuturing na pangunanhing tagapag-alaga ng mga
ito. Ayon sa pag-aaral, naitala na pinakanakapagbibigay ng
stress sa pamilya ay noong kanilang nalalaman na may
kapansanan ang kanilang anak. Karaniwang usapin na ang stress
sa mga pag-aaral kaugnay sa pagkakaroon ng anak na may
kapansanan, lalo na para sa mga magulang. Nagsisimula ito
nang malaman nila na may kapansanan ang bata at naglalayon at
lumalago habang tumatagal dahil sa higit na pangangailangan,

7

pagkadismaya sa paglaki ng bata at pag-aalaga sa kinabukasan
ng anak nila. Dahil dito, nakakaranas sila ng psychological
distress, anxiety, pagkakasakit at problemang pangpinansyal
(Gomez, 2013).
Higit pa dito, karaniwang nagkakaroong ng Cerebral palsy
ang mga bata at higit na nakakaapekto sa kanilang murang edad
na pang-habang buhay na ang tagal. Sa kadahilanang ito,
maituturing na malaki ang epekto sa buhay ng parehong magulang
at kanilang anak na may Cerebral palsy at higit na mahalaga
ang kalidad ng kanilang pag-aalaga at ang kaalaman ng mga
magulang sa kondisyon na mayroon ang anak nila. (Saurbhi,
Anju, Shambhawi, & Pankaj, 2017). Ayon sa isinagawang pag-
aaral nina Guyard A, et al. (2010), madalas na nakararanas ng
problema ang mga magulang ng mga batang may kapansanan. Ilan
sa mga ito ay ang oras na nilalaan sa pag-aalaga, problema sa
trabaho, sa pakikisalamuha sa iba, problema sa pamilya, sa
pisikal at sikolohikal na aspeto, at pampinansyal na
problema. Kinumpirma sa ibang pag-aaral na ang mga magulang
na nag-aalaga sa anak na may kapansanan ay higit na
nakararanas ng stress kumpara sa mga may anak na normal ang
paglaki. Sinasabing hindi maituturing na malubhang problema
para sa kanila ang hirap sa paggalaw ng kanilang ngunit,

8

maituturing na mas nakakapagod at mas malaking problema ang
problema sa pag-uugali ng bata. Bilang karagdagan dito, isa
ding malaking hamon para sa kanila ang pagkakaroon ng
intellectual impairment ng kanilang anak dahil nagkakaroon
ito ng negatibong epekto sa pamilya at sa emosyonal na
kapakanan ng mga magulang.
Bukod pa ditto, ayon sa isang pananaliksik nina Olawale,
O. A., Deih, A. N., & Yaadar, R. K. (2013), naipakita sa
kanilang pag-aaral na positibong tinatanggap at kinikilala ng
mga magulang at pamilya ang kanilang anak na may Cerebral
palsy. Bagamat positibo sa pamilya, naitala naman na
kadalasan ay hidni maganda at negatibo ang pagtanggap ng mga
tao sa kanilang paligid sa kanilang anak. Ayon din sa mga
magulang na kalahok, nakakaapekto din ito sa kanilang trabaho
gaya na lamang ng kawalan ng pokus sa paggawa dahil iniisip
ang anak, at isa rin ang minsang pagkatanggal o pag-reresign
sa trabaho. Ganun pa man, sinasabi nilang nagkaroon na sila
ng mga paraan upang malampasan ang mga pagsubok na ito sa
kanilang buhay.
9

Teoryang Balangkas
Sa pag-aaral na ito, ang mga mananaliksik ay tinukoy ang
mga karanasan at suliraning kinaharap ng mga tagapag-alaga sa
mga kapamilyang may cerebral palsy. Kung saan, ang ideya ng
pananaliksik na ito ay ang paggamit ng mga teorya bilang
basehan upang mas makakalap ng mga impormasyon at pundasyon
sa pag-aaral na ito.
Ang Lazarus and Folkman’s Transactional Stress Theory ay
ang nagbigay ng teoryang balangkas ng pag-aaral na ito
(Lazarus & Folkman, 1984). Ayon sa Transactional Stress
Theory, ito ay kadalasang ginagamit sa mga pananaliksik na
may kaugnayan sa stress, burden, at pagharap sa mga suliranin.
Bukod pa rito, ang teoryang ito ay tinutukoy ang antas ng
stress na nararanasan sa anyo ng saloobin, damdamin, emosyon,
at pag-uugali, bilang resulta ng mga external stressors na
nakadepende sa pagtatasa ng sitwasyon kung saan kasangkot ang
paghatol kung ang panloob at panglabas na pangangailangan ay
nahihigitan ang mga mapagkukunan at ang abilidad na harapin
ang mga pangangailangang kapag nahigitan nito ang mga
mapagkukuhanan. Dagdag pa rito, ang teoryang ito ay

10

iminumungkahi na ang isang indibidwal at kapaligiran ay may
tuloy-tuloy na ugnayan.
Sa isa pang pananaliksik, ayon kay Wilborn-Lee (2015),
ang stress ay nangyayari kapag ang interaksyon ng isang
indibidwal at kapaligiran ay nakasasama sa paglutas ng isang
indibidwal sa mga suliranin, maging ang makapagdulot ng
negatibong epekto sa pisikal at sikolohikal na kagalingan ng
mga indibidwal. May kanya-kanyang tugon ang bawat pamilyang
nangangalaga sa kanilang kapamilyang may kapansanan. Nag-iiba
ang pagganap ng mga pamilya dahil sa mga mabibigat na
kondisyon. Sa huli, ang mga reaksyong ito ay makaaapekto sa
kalidad ng pamumuhay ng isang pamilya. Samakatuwid, ayon kina
Lazarus at Folkman (1984), ang sikolohikal na stress ay
nangyayari kapag ang isang indibidwal ay nakararanas ng tiyak
na sitwasyon kung saan ang pangangailangan ay nahihigitan ang
mga mapagkukunan ng isang indibidwal kung saan ito ay
lumilikha ng panganib sa pisikal, mental, at emosyonal na
kagalingan ng isang indibidwal.

11

Suliranin ng Pag-aaral
Ang mga mananaliksik ay pinagtuunang pansin ang paksang
ito upang pag-aralan ang epekto ng mga hamong kinahaharap ng
mga taong kasangkot sa pangangalaga sa kanilang mga kapamilya
na may kondisyong Cerebral palsy. Naglalayong itong sagutin
ang mga sumusunod na katanungan:
1. Ano-ano ang mga naging epekto ng pagkakaroon ng
kapamilyang may cerebral palsy sa mga sumusunod na
aspeto:
1.1 Pinansyal
1.2 Emosyonal
1.3 Kalusugan
1.4 Sosyal
1.5 Trabaho
2. Ano-ano ang mga hakbang na kanilang ginawa upang
malampasan ang mga pagsubok na kanilang kinakaharap
kaugnay sa pag-aalaga sa kanilang mga kapamilya na
mayroong cerebral palsy?

12

Layunin at Kahalagahan ng Pag-aaral
Ang pananaliksik na ito ay makatutulong sa mga
sumusunod:
Mag-aaral – Sila ay magkakaroon ng pang-unawa pagdating
sa mga taong mayroong kondisyong Cerebral palsy at sa mga
karanasan ng mga ito at ng kanilang mga pamilya na maaaring
magdulot ng pag-unlad pagdating sa pakikisama sa mga taong
may mga kapansanan.
Mga Magulang – Ang kanilang mga karanasan at hamong
patuloy na kinahaharap kaugnay sa pag-aalaga sa kanilang mga
anak na mayroong Cerebral palsy ay mabibigyang pansin sa
pananaliksik na ito na maaari ring kapulutan ng aral ng ibang
mga magulang.
Lipunan – Mababawasan ang kakulangan sa kaalaman ng mga
tao patungkol sa kondisyong Cerebral palsy at sa mga hamong
naidudulot nito sa mga taong mayroon ng kondisyong ito at sa
kanilang mga kapamilya upang maialis ang diskriminasyon sa
mga taong may kapansanan.
Mananaliksik – Maaari nilang gamitin ang mga kaalaman na
nilalaman ng pananaliksik na ito upang makagawa ng panibagong

13

pag-aaral na maaaring makapagbigay ng mas malalim na
pangunawa pagdating sa mga hamong kinahaharap ng mga taong
may kondisyong cerebral palsy at ng kanilang mga kapamilya.
Konseptwal na Balangkas
Ang Batayang Konseptwal ng Pananaliksik ay inilarawan sa
pigura sa ibaba. Dito matatagpuan ang panimula, proseso, at
kinalabasan ng ginawang pag-aaral.
Matatagpuan sa panimula ang mga layunin ng pananaliksik
na matuklasan ang mga suliraning kinakaharap ng mga tao mula
sa Maynila at Central Luzon o Rehiyon III kaugnay sa pag-
aalaga sa kanilang mga kapamilya na may kondisyong Cerebral
palsy at kung paano nila nilampasan ang mga ito. Sa proseso
makikita ang mga hakbang na isinagawa ng mga mananaliksik
upang makalap ang mga impormasyong kinakailangan para
maisakatuparan ang pag-aaral na ito. Ang mga mananaliksik ay
nakipagpanayam sa mga magulang ng mga taong may kondisyong
Cerebral palsy, partikular na sa mga nanay ng mga ito, matapos
humingi ng kanilang pahintulot sa pamamagitan ng pagbibigay
ng Liham ng Pagpapahintulot sa mga kalahok sa pag-aaral. Ang
kinalabasan ay naglalaman ng mga konklusyon sa pananaliksik
na isinagawa.
14

Pigura 1. Paradigma ng Pag-aaral
•Pagtuklas ng mga
suliraning
kinakaharap ng mga •Natuklasan ang mga
pamilya kaugnay sa naging suliranin
pag-aalaga sa
kanilang mga
PROSESO na kinaharap ng
mga pamilya
kapamilya na may kaugnay sa pag-
aalaga sa kanilang
kondisyong • Pakikipanayam mga kapamilya na
cerebral palsy at
kung paano nila may kondisyong
nilampasan ang mga cerebral palsy at
ito. kung paano nila
nalampasan ang mga
ito.
PANIMULA
KINALABASAN
Pigura 1
Paradigma ng Pag-aaral
Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral
Ang saklaw ng pag-aaral na ito ay ang mga taong kasangkot
sa pangangalaga ng mga taong may kondisyong Cerebral palsy sa
Maynila at Rehiyon III. Naghanap ng apat (4) na kalahok ang
mga mananaliksik mula sa mga lugar na sakop ng Maynila at
Rehiyon III. Isinagawa ang pananaliksik na ito sa loob ng
isang (1) buwan. Bawat kalahok ay hiningan ng kanilang
pahintulot sa pakikilahok sa pag-aaral na ito, maging ang mga
katanungang itatanong ng mga mananaliksik. Matapos nito ay

15

nakipagpanayam ang mga mananaliksik sa mga kalahok upang
makalap ang mga mahahalagang impormasyong bumuo ng pag-aaral
na ito.
Pagbibigay kahulugan sa mga Terminolohiya
Cerebral palsy. Kalipunan ng sakit sa utak na higit
nakaaapekto sa pag-iisip at kalamnan ng mayroon nito.
Motor ability. Kakayahan ng isang indibidwal na gamitin
ang kanilang kalamnan upang gumalaw at gamitin ang mga ito
tulad sa paglalakad, pagtakbo, at pagtalon.
Stress. Ang reaksyon ng isang indibidwal sa mga
pangyayari sa kanyang paligid. Maaaring maging mabuti o
nakasasama.
Brain Damage. Pagkasira o pinsala sa utak dulot ng
panlabas na mekanikal na aspeto at higit na nakakakaapekto sa
mga kakayahan ng isang indibidwal.
Disability. Ito ay ang pisikal o mental na kundisyon na
naglilimita sa pagkilos, pagsalita, pagdinig, pang amoy at
iba pa.
Cognitive impairment. Ito ay kapag ang isang tao ay
nagkakaroon ng hirap sa pagalala, pagtuto ng mga bagong bagay,

16

pagpokus, o pag gawa ng mga desisyon na makakaapekto sa
pangaraw-araw na buhay.
Treatment. Sangay ng agham pangkalusugan na tungkol sa
panunumbalik at pagpapatuloy ng kalusuganat kagalingan. Sa
isang malawak na kahulugan, ito ang agham sa pagiwas at
paggamot sa mga sakit. Gayon man, kadalasang tumutukoy ito sa
mga gawain ng mga manggagamot at siruhano.
Injury. Pinsala sa katawan na dulot ng panlabas na
puwersa. Ang mga maaaring dahilan nito ay akside te, armas,
pagka bundol at iba pa.
Depression. Isang sakit sa pag-iisip na inilalarawan ng
malawakang mababang mood na sinamahan ng mababang pagtingin
sa sarili (nawala ang pagpapahalaga sa sarili), kawalan ng
interes o kasiyahan sa mga normal na nakasisiyang mga gawain.
Anxiety. Isang katayuang pangsikolohiya at kalagayang
pangpisyolohiya na kinatatangian ng mga bahaging somatiko,
pang-emosyon, kognitibo, at pang-asal.
Intellectual disability. Isang kapansanan na
nailalarawan sa pamamagitan ng mga makabuluhang limitasyon sa
parehong intelektwal na paggana at sa pag-uugaling pag-

17

uugali, na sumasaklaw sa maraming araw-araw na panlipunan at
praktikal na mga kasanayan. Ang kapansanan na ito ay nagmula
bago ang edad na 18.

KABANATA II
Pamamaraan at Metodolohiya
Disenyo ng Pag-aaral
Ang pag-aaral na ito ay gumamit ng palarawan or
deskriptibong pananaliksik upang mas madaling maiprisinta ang
mga suliraning kinakaharap ng mga nanay ng mga taong may
kondisyong Cerebral palsy at kung paano nila nalampasan ang
mga hamong ito. Sa ganitong paraan, bumuo ang mga mananaliksik
ng mga katanungan sa panayam na kinakailangan upang makakalap
ng mga datos at impormasyong sasagot sa mga katanungan ng
pag-aaral upang makabuo ng isang mahusay ng pananaliksik.
Metodolohiya ng Pananaliksik
Ginamit ng mga mananaliksik ang purposive sampling
technique. Apat (4) na kalahok sa pananaliksik na ito ang
napili ng mga mananaliksik upang magsilbing kinatawan ng
kanilang mga pamilya.
Lugar ng Pananaliksik
Ang pananaliksik na ito ay s sa mga tahanan ng
dalawang (2) kalahok, samantalang ang isa (1) ay

19

nakapanayam sa pamamagitan ng pagtawag sa telepono, at
panghuli, ang ika-apat na kalahok ay nakapanayam sa lugar
ng kanilang negosyo. Ang lahat ng lugar ay nasasakop ng
Rehiyon III, kung saan ang tatlong pakikipagpanayam ay
isinagawa sa Nueva Ecija, partikular na sa Cabanatuan City,
at Santa Rosa, habang ang panghuli ay sa Anyatam, San
Ildefonso, Bulacan.
Pigura 2.1
Brgy. Valenzuela, Santa Rosa, Nueva Ecija

20

Pigura 2.2
Brgy. Mabini Extension, Cabanatuan City, Nueva Ecija
Joaquino
Residence
Pigura 2.3
Brgy. Anyatam, San Ildefonso, Bulacan

21

Pigura 2.4
Brgy. Mabini Extension, Cabanatuan City, Nueva Ecija
Mga Kalahok sa Pag-aaral
Ang mga kalahok sa pananaliksik na ito ay ang mga taong
kasangkot sa pangangalaga ng mga taong may kondisyong
Cerebral palsy. Tatlong (3) kalahok ay ang mga nanay ng may
mga kondisyong Cerebral palsy, at isang (1) kalahok ay asawa
ng may kondisyong Cerebral palsy. Ang bawat kalahok ay nagmula
sa mga lugar na sakop ng Maynila at Rehiyon III.
Ang mga Instrumento
Gumamit ng semi-structured questionnaire ang mga
mananaliksik patungkol sa profile ng mga kalahok sa
pananaliksik at sa mga suliranin na kinakaharap ng mga ito

22

kaugnay sa pag-aalaga ng kanilang mga kapamilya na may
kondisyong Cerebral palsy at kung paano nila nalampasan ang
mga hamon na ito. Ang instrumento sa pananaliksik ay nahahati
sa tatlong (3) bahagi. Ang unang bahagi ay naglalaman ng
profile ng mga kalahok sa pananaliksik. Ang ikalawang bahagi
ay naglalaman ng mga katanungan patungkol sa background ng
kondisyon ng kanilang mga kapamilya, at panghuli, ang
pangatlong bahagi ay naglalaman ng mga katanungan patungkol
sa mga epektong naidulot ng kondisyong Cerebral palsy sa
kanilang buhay at kung paano nila nalampasan ang mga hamong
dulot ng kondisyong ito.
Pamamaraan ng Pagtitipon ng Datos
Sa pag-aaral na ito, nakipagugnayan ang mga mananaliksik
sa mga kalahok bago makipagpanayam upang hingin ang kanilang
pakikilahok sa pakikipagpanayam na isasagawa. Ang mga
mananaliksik ay nagpadala ng kopya ng mga katanungan na
gagamitin sa pakikipagpanayam upang kanilang masuri itong
mabuti at alisin ang mga katanungang hindi sila komportableng
sagutin. Apat (4) na kalahok ang nakapanayam gamit ang semi-
structured questionnaire. Ang pakikipagpanayam ay itinala
gamit ang voice recorder, isinulat, at sinuri.

KABANATA III
Paglalahad at Pagpapakahulugan Ng Datos
Personal na Saloobin at Pakikitungo sa Kapamilya na may
Cerebral palsy
Ang mga mananaliksik ay nakipagpanayam sa apat (4) na
kalahok ng pananaliksik na ito upang malaman ang kanilang
personal na saloobin at pakikitungo sa kanilang mga kapamilya
na may cerebral palsy. Nang tanungin ang apat (4) na kalahok
kung paano nila nakikita o paano nila mailalarawan ang
kanilang mga kapamilya sa kabila ng pagkakaroon nila ng
cerebral palsy, magkakatulad ang naging sagot ng mga
nakapanayam.
Ayon sa unang kalahok na nakapanayam ng mga
mananaliksik:
“Ako ang nagpapadama sa kanya na siya ay isang normal na
tao, normal na bata, na hindi niya dapat isipin na siya’y
may sakit. Kailangan siya’y maging normal sa paningin ng
marami, kaya palagi akong nakaagapay sa kanya. Sinasabi
ko sa kanya na positibong nangyari na wala kang sakit,
normal kang bata, makakatapos ka ng pag-aaral, darating

24

ang panahon makakapagtapos ka, magkakatrabaho ka,
magkakaroon ng sariling pamilya.”
Para sa ikalawang kalahok, kanyang inilahad na:
“Hindi ko kasi tinitreat si Kyrie na may special
condition. So kung ano lang yung typical child. Hindi
naman sa nagpapaka in denial ako, na hindi ko inaaccept
yung ano niya, kaya lang kasi ayoko yun pakita sa kanya
kasi ayoko na maramdaman na iba siya.”
Dagdag pa ng ikatlong kalahok na nakapanayam ng mga
mananaliksik:
”Si Macy sa kabila ng ano, blessing si Macy, kasi hindi
ko siya inano pinalaki ko siya ng normal kahit na
nakawheelchair siya maghapon.”
At panghuli, ipinahayag ng ika-apat na kalahok, bilang
asawa ng taong may cerebral palsy:
“Ah - bali kung baga naman siya, ano siya eh,
responsible person naman siya eh, wala syang bisyo saka
parang hindi siya kulang kasi nga nung pinanganak naman
siya ng parents niya na as in normal na batang lumaki
ganon.”
25

Batay sa resulta ng pakikipagpanayam ng mga mananaliksik
sa mga kalahok, ang lahat ng mga kapamilya ng mga naging
kalahok ng pananaliksik na ito ay naitrato bilang isang normal
na bata, isang normal na tao ng kanilang mga magulang sapagkat
hindi ninanais ng mga kalahok na maiparamdam nila sa kanilang
mga kapamilya na sila ay naiiba.
Mga Suliraning kinakaharap kaugnay sa pagkakaroon ng
kapamilya na may Cerebral palsy sa kanilang tahanan
Ang bawat pamilya ay nakaranas ng mga suliranin sa iba’t
ibang aspeto ng kanilang mga buhay kaugnay sa pagkakaroon ng
kapamilya ng may cerebral palsy. Gamit ang mga katanungan na
binuo ng mga mananaliksik, nakipagpanayam ang mga
mananaliksik sa mga kalahok upang mailahad ang mga suliraning
kanilang kinaharap bilang isang pamilya.
Pinansyal
Ang lahat ng mga kalahok ay sumangayon na sila ay
nakaranas ng suliranin sa pinansyal na aspeto ng kanilang
buhay bilang pamilya.
Magkakapareho ang naging sitwasyon ng una, ikalawa, at
ikatlong kalahok kung saan ang dahilan ng kanilang paghihirap

26

sa pinansyal na aspeto ay dahil sa mga gamot, therapy, at
treatments na kinakailangan ng kanilang mga anak.
Paliwanag ng unang kalahok:
“Dumarating din talaga ang time na nawawalan. ‘pagka
siya’y walang gamut, nagiisip na siya.”
Inilahad din ng ikalawang kalahok na nakaranas sila ng
paghihirap pagdating sa pinansyal na aspeto:
“Sa financial, naapektuhan kasi hindi na sumasapat yung
kinikita niya (asawa) kay Kyrie lang lahat napupunta yun
tapos syempre iba pang expenses namin. Tapos sa gamot,
kailangan sa therapy niya. Buti na lang marami akong
kahit papanong resources na nakakatulong sa amin sa every
day naming ano, pamumuhay, ganon.”
Para sa ikatlong kalahok:
“Ano nung wala pa ako sa Australia yun kasi kailangan
talaga siya itreatment lalo na yung sa brain niya yung
sa neuro kailangan talaga regular na na-che-checkup siya
pero good thing naman ngayon ok.”
At panghuli, hindi lubos na naipaliwanag ng ika-apat na
kalahok at ng kanyang asawang may cerebral palsy ang mga

27

dahilan kung bakit sila nakaranas ng paghihirap sa pinansyal
na aspeto ng kanilang buhay. Ayon sa ika-apat na kalahok:
“Ay, meron talaga epekto yon. Kasi nga kung baga kasi
nga siya although na tapos siya sa panahon ngayon, wala
naman kasing tatanggap ng naka upo lang na kasi diba
yung dahan-dahan ganon.”
Dagdag pa ng kanyang asawa na may cerebral palsy:
“Nag start naman Kasi Yung financial problem namin nung
nag kasakit yung father ko. Yun dun nag simula yoon,
kaya napilitan kami sa dati namin pwesto.”
Batay sa pakikipagpanayam na isinagawa ng mga
mananaliksik, natuklasan na ang lahat ng mga kalahok maging
ang kanilang mga pamilya ay nakaranas ng paghihirap pagdating
sa pinansyal na aspeto ng kanilang buhay. Lumalabas batay sa
mga sagot ng mga nakapanayam na malaki ang epekto ng
pagkakaroon ng kapamilyang may cerebral palsy sa pinansyal na
aspeto ng kanilang buhay dahil sa mga kinakailangang gamot,
therapy, at treatments ng kanilang mga kapamilya.

28

Emosyonal
Matapos makapanayam ang mga kalahok patungkol sa
naging epekto ng pagkakaroon ng kapamilyang may cerebral
palsy sa emosyonal na aspeto ng kanilang buhay, ang apat na
kalahok ay sumangayon na ang kanilang emosyon ay
naapektuhan ng pagkakaroon ng kapamilyang may cerebral
palsy.
Sagot ng unang kalahok ay:
“Ako nagdadala, nagkakasakit ako, dahil nakikita ko.
Hindi ako nakakatulog naiisip ko siya, paano kapag ako
ay wala na?”
Para sa ikalawang kalahok, siya ay lubos na naapektuhan
ng pagkakaroon ng anak na may cerebral palsy. Ayon sa kanya:
“Emotionally… Depressed ako. Oo, yun nagstart siya— kung
baga nagstart yung depression ko mula noon pinanganak ko
siya eh.”
Para sa huling kalahok, hindi muling naipaliwanag mabuti
ang kanilang karanasan pagdating sa pagkakaroon ng paghihirap
sa emosyonal na aspeto ng kanilang buhay. Ayon sa kanya:

29

“Kung baga na overcome naman namin yon kami naman dalawa
eh may mga kaibigan din naman kami Kung baga pag dating
sa mga ganun.”
Batay sa resulta ng pakikipagpanayam, masasabi na lubos
na naaapektuhan ang emosyonal na aspeto ng buhay ng mga
kalahok na may kapamilyang may cerebral palsy, partikular na
sa una at ikalawang kalahok kung saan pati ang kanilang
kalusugan ay naaapektuhan nito.
Kalusugan
Mula sa pakikipagpanayam mula sa apat na kalahok,
natuklasan ng mga mananaliksik na ang una at ikalawang kalahok
lamang ang lubos na nakararanas ng epekto sa kanilang
kalusugan ang pagkakaroon ng kapamilyang may cerebral palsy.
Samantala, ang natitirang dalawang kalahok ay hindi nakaranas
ng epekto pagdating sa kanilang mga kalusugan.
Ayon sa unang kalahok:
“Ako nagdadala, nagkakasakit ako, dahil nakikita ko.
Hindi ako nakakatulog naiisip ko siya, paano kapag ako
ay wala na?”
30

Nabanggit ng ikalawang kalahok na:
“Syempre ano, Syempre like for example nagkakasakit
siya, uh, di ko kaya na ako lang ang kailangang tumutok
sa kanya. Lalo na talaga kasi sa ospital, kasi sa gabi,
hindi ko siya pwedeng tulugan. Di din naman ako pwedeng
24 hours dilat.”
Batay sa mga naging kasagutan ng mga kalahok, masasabing
nakapagdudulot ng negatibong epekto sa kalusugan ng mga
pamilya ang pagkakaroon nila ng kapamilyang may cerebral
palsy. Ang kalusugan ng mga kalahok ay nakataya dahil sa
kanilang pagtutok sa kanilang mga kapamilyang may cerebral
palsy upang maalagaan ang mga ito.
Dahil sa stress na nararanasan ng unang kalahok sa
patuloy na pag-iisip sa kanyang anak na may cerebral palsy,
nakararanas siya ng pagkakasakit maging ang pagkukulang sa
pagtulog. Ito rin ang nararanasan ng ikalawang kalahok sa
tuwing nagkakasakit at naoospital ang kanyang anak kung saan
kinakailangang magdamag siyang nakabantay rito. Dagdag pa
rito, nabanggit ng ilang kalahok na sila ay nakararanas ng
pisikal na kahirapan dulot ng pag-alalay sa kanilang mga
kapamilyang may cerebral palsy.

31

Sosyal
Pagdating sa sosyal na aspeto, isang kalahok lamang ang
nakaranas ng diskriminasyon mula sa mga tao sa kanilang
paligid samantala ang tatlong kalahok ay hindi nagkaroon ng
problema patungkol sa sosyal na aspeto ng kanilang buhay.
Inilahad ng unang kalahok ang naging karanasan nilang
pamilya kung paano nakaapekto ang pagkakaroon ng anak na may
cerebral palsy sa sosyal na aspeto ng kanilang buhay:
“Oo kasi naiisapwera ako kapag dating ng may mga school
activities, lumalabas, sinasabi nila na ‘wag na ako
sumama kasi may anak akong ganyan. Hindi na nila ako
sinasama as a member. Inilalayo na nila “huwag na eka
sumama kasi may anak na hindi pwedeng iwanan, hindi
pwedeng isama. Madalas yun. Kaya inilayo ko. Pero during
the school days naman kahalubilo naming. Yung mga
kasamahan ko jinajaming siya. Pero alam ko na may
nasasabi. Dinededma ko lang, hinahayaan ko na lang as
long na yung bata e, hindi nila sinasaktan.”

32

Dagdag pa niya:
“…may mga teachers din na hindi siya lubos na
nauunawaan…”
Nang tanungin ang unang kalahok patungkol sa naging
karanasan ng kanyang anak sa regular na paaralan, nabanggit
ng kalahok na:
“Inexpose ko siya sa mga kabataan pero hindi siya ganon
kasaya. Dahil hindi sila nagkakaintindihan, dahil hindi
nga nakakapagsalita ng normal. Mahirap para sa part ko
na makita siyang ganoon kasi inilalapit ko siya pero
hindi niya naiintindihan dahil may mga batang hindi rin
siya maunawaan. Pinagtatawanan, binubully, yun.”
“Naging maayos during school days niya. Walang atake
naging—naging masaya siya kaya lang may mga kabataan na
hindi siya naiintindihan binubully siya during school
days niya. Masakit ang naging pambubully sa kanya.”
Ayon sa ibang kalahok, hindi sila nakaranas ng
diskriminasyon o hindi naapektuhan ang sosyal na aspeto ng
kanilang buhay dahil sa kondisyon ng kanilang mga kapamilya.
Ang pakikihalubilo ng kanilang mga kapamilyang may cerebral

33

palsy ay nakapagbigay pa ng positibong epetko para sa mga
kapamilya ng mga kalahok.
Nabanggit ng ikalawang kalahok na:
“Wala akong matinding discrimination na naexperience
more on—more like nakakaawa siya, ganon.”
Ayon naman sa ikatlong kalahok:
“Hindi naman, kasi kilala siya dito eh.”
At panghuli, sagot ng ika-apat na kalahok:
“Malimit hano, Pa?”
Dagdag pa ng kanyang asawang may cerebral palsy na:
“Ahh sa akin nung nag aaral ako wala. Kasi takot sila sa
tatay ko. Pulis eh. Saka kumadrona yung nanay ko eh.
Parang kilala naman kami doon eh.”
Trabaho
Batay sa pakikipagpanayam na naganap sa mga kalahok, ang
bawat isa sa kanila ay nakaranas ng suliranin sa kanilang mga
trabaho kaugnay sa pagkakaroon ng kapamilyang may cerebral
palsy.
34

Nabanggit ng unang kalahok na:
“Sakripisyo sa propesyon, idadalaw mo siya sa school.
Bilang isang guro, karay mo ang anak mong may sakit kahit
saan ka magpunta, karay mo lahat ng mga activities pang
school karay mo. ‘pag nagtrip, hindi ka pwedeng sumama
kasi siya’y iisipin mo yung mga school activities ng out
of town, ganon. Hindi ka pwedeng sumama kasi siya iisipin
mo dahil hindi nagiging normal ang isip niya kapag ako’y
umaalis sa tabi niya.”
“Nagiisip din ako paano na? Iniisip ko din na magreresign
ba ako? Mag e-early retirement ba ako? o magiiba ba ako
ng propesyon dahil sakanya? Pero hindi, nandito na ito
e.”
Paliwanag ng ikalawang kalahok patungkol sa katanungan:
“So yun, ako hindi ko kaya—hindi ko magawang magtrabaho
o lumabas kasi sa akin, full time na ako sa kaniya.”
Nabanggit din ng ikalawang kalahok na maging ang trabaho
ng kanyang asawa ay naaapektuhan dahil sa pangangalaga sa
kanilang anak na may cerebral palsy. Ayon sa kanya:

35

“Naaapektuhan yung work ng daddy nya kasi kailangan
magleave sa work para magsalitan kami sa pagbabantay.
Kasi, kaming dalawa lang eh—wala naman kaming ibang
inaasahan eh.”
Para sa ikatlong kalahok, naapektuhan din ng kondisyon
ng kanyang anak ang kanyang pagtratrabaho. Kanyang nabanggit
na:
“…Nung nagtrabaho ako sa Australia non ano iniintindi ko
kasi yung magaalaga pero good thing naman kasi buhay pa
yung papa ko non, andito pa yung stepmother ko non sila
nagtitingin…”
At panghuli, inilahad ng ika-apat na kalahok ang kanyang
karanasan pagdating sa pagkakaroon ng epekto ng kondisyon ng
kanyang asawa sa kanyang trabaho. Ayon sa kanya:
“Yun nga yung sa trabaho, kasi asa Cavite kasi ako dati.
Nung mag-asawa na kami, eh sya dito kasi sya eh. Ngayon
sabi ng biyenan ko wag mong ng hiwalayan yung asawa mo
at di naman nga pwede bumyahe siya ng Cavite. Although,
meron siyang sasakyan wala nga lang driver. Sumunod na
nga lang ako sa asawa ko kaya kung baga sinacrifice ko

36

nalang job ko para sa kanila ayon kaming mag asawa diba
saka anak ko.”
Dagdag pa ng asawa ng ika-apat na kalahok, naapektuhan
din ang kanyang pagtatrabaho ng kanyang kondisyon. Ipinahayag
ng ika-apat na kalahok na:
“Nakapag trabaho naman sa munisipyo yan, pero sa others
na another di siya pwede…. kung baga sa reality, yung sa
ngayon na kahit na kung gusto niya mag work ng ibang
work dito mag ah part-time siya diyan sa labas, di
pwede…”
“…wala naman kasing tatangap ng nakaupo lang na kasi
diba yung dahan dahan ganon.”
Ang unang kalahok ay patuloy na nagtratrabaho at kasa-
kasama ang kanyang anak na may cerebral palsy sa araw-araw na
kanyang pagpasok sa paaralan bilang isang guro. Para sa
ikalawa, ikatlo, at panghuling kalahok, kinailangan nilang
itigil ang kanilang mga trabaho upang mas maalagaan ang
kanilang mga kapamilya. Panghuli, bagaman tumigil ang ika-
apat na kalahok at kanyang asawa sa pagtratrabaho, ito ang
nagsilbing dahilan sa kanila upang magtayo ng sarili nilang
negosyo.
37

Sa pangkalahatan, batay sa resulta ng pakikipagpanayam,
malaki ang naging epekto ng pagkakaroon ng kapamilyang may
cerebral palsy pagdating sa propesyon at trabaho ng mga
kalahok ng pag-aaral na ito. Ang lahat ng kalahok ay
nagsakripisyo sa kanilang mga trabaho upang matutukan ang
pag-aalaga sa kanilang mga kapamilyang may cerebral palsy.
Epekto ng Pakikihalubilo sa Lipunan sa Kapamilya na may
Cerebral palsy
Batay sa pakikipagpanayam na isinagawa ng mga
mananaliksik sa apat na kalahok, lumabas na positibo ang
naging epekto ng pakikihalubilo sa ibang tao ng mga kapamilya
ng mga kalahok na may cerebral palsy. Para sa mga kapamilya
ng una at ika-apat na kalahok, naranasan nilang makapag-aral
sa regular na paaralan. Ang kapamilya ng unang kalahok ay
nakapagtapos sa mataas na paaralan, habang ang kapamilya ng
pang-apat na kalahok ay nakapagtapos ng kolehiyo. Dahil dito,
sila ay nagkaroon ng oportunidad na makihalubilo sa mga
kapuwang kasing edad nila.
Ayon sa unang kalahok:
“…Actually, nakatapos siya ng high school…Naging maayos
during school days niya. Walang atake naging—nagging

38

masaya siya kaya lang may mga kabataan na hindi siya
naiintindihan binubully siya during school days niya…”
Ibinahagi ng kapamilya ng ika-apat na kalahok sa mga
mananaliksik na:
“Diyan ako nakapagtapos ng college sa San Isidro… pinag
aral naman ako ng mga magulang ko sa normal school hindi
ako nag aral sa--Oo sa SPED sa normal school talaga kaya
mga kaibigan ko mga normal …”
Para naman sa ikatlong kalahok, inilahad niya na ang
kanyang anak na may cerebral palsy ay hilig makihalubilo sa
ibang tao:
“…Sa case ni Macy hindi ko naman pinaramdam na iba siya
e. Kasi kagaya naming ditto marami kaming kaibigan.
Parang sa sa area namin kaya kapag lumalabas ako kasama
ko siya…hanggang ngayon, nakakasalamuha siya sa maraming
tao. Kasi mahirap naman yung itatago mo siya sa bahay.
Kaya okay yung ano niya lahat ng mga kaibigan niya yung
mga anak ng mga friend ko kilala niya…”
At panghuli, para sa ikalawang kalahok, dahil sa murang
edad pa lamang ng kanyang anak na dalawang taong gulang at sa

39

mga limitasyong dala ng kondisyon nito, hindi pa ito masyadong
nakakapaghalubilo sa kapuwa. Sa kabila nito, inilahad ng
ikalawang kalahok na kanya pa ring madalas ilabas ang kanyang
anak ngunit sa ngayon, kanyang isinaad na:
“…Prone din siya sa pneumonia, kaya ngayong summer, di
ko siya nilalabas, bawal siyang lumabas…”
Batay sa resulta ng pakikipagpanayam, maipapakita rito
na malaki ang bahagi ng mga nangangalaga (mga kalahok) sa
pagbibigay ng positibong resulta ng pakikihalubilo sa kapuwa
para sa kanilang mga kapamilyang may cerebral palsy. Para sa
una, ikatlo, at ika-apat na kalahok, nakapagdulot ang
pakikihalubilo sa kapuwa ng positibong relasyon sa kanilang
pamilya at komunidad kung saan ito ay nakatutulong sa kanilang
mga kapamilyang may cerebral palsy na maipakita ang
kahalagahan ng pakikisalamuha sa kapuwa.
Mga Paraan ng Pamilya upang Malampasan ang mga Suliranin
Batay sa pakikipagpanayam sa mga kalahok ng pag-aaral na
ito, makikita na ang bawat kalahok at kanilang mga pamilya ay
nakahanap o nakapag-angkop ng mga nararapat na solusyon sa
mga suliraning kanilang kinahaharap kaugnay sa pagkakaroon ng

40

Ayon sa unang kalahok, kanyang inilahad na:
“…dasal lang nang dasal at huwag kalilimutan lagi na
ipaalala sakanya na maraming nagmamahal sakanya, na
hindi niya dapat iset-aside and sarili sa tao. Kailangan
open siya maging palakaibigan siya at laging mapagmahal
at huwag maramot sa kapwa. Lagi niya iisipin and Diyos
ay nasakanya lang.”
Dagdag pa niya:
“…Pagdarasal, huwag magaaway, ipadama sakanya yung
talagang pagmamahal. Pagkakaisa, yun lang at lagi kayong
masayang lalabas sisimba. Iyon lang...”
Para sa ikalawang kalahok, ibinahagi niya na:
“Syempre pray. Makasurvive ako nung araw nay un. Kung
baga masurvive ko yung depression na nararamdaman ko
kasi hindi ko magagwa yung mga dapat kong gawin para sa
kanya kung magpapatalo ako sa mga feelings na
nararamdaman ko.”
Dagdag pa niya:
“Kailangan lang stay positive. Saka stay focused… ‘pag
alam kong pinaghihinaan ako—nagbabasa ako ng mga istorya

41

ng mga nanay na nasa support group na sinasalihan
ko…inaano ko din yung sarili ko na parang, magstay
positive, na kung baga kino-convert ko yung sarili kong
maging positive sa lahat ng bagay. Kasi yun yung
kailangan eh. Yun yung dapat…kung baga sabi nga nila,
‘mapapagod pero hindi susuko’”
“…nakakapagpamotivate din at the same time, yung support
group… Malaking factor talaga sa akin yun ever since…”
Inilahad ng ikatlong kalahok ang kanilang karaniwang
gawain kung saan:
“…Sumasamba kami nagba-bible study kami every Tuesday…”
At panghuli, nabanggit ng ika-apat na kalahok na:
“Family bonding tas simba kami pag Sunday…Siguro nga
yung importante laging magkakasama yung pamilya mo... Yung
support.”
Batay sa pakikipagpanayam, maoobserbahan mula sa mga
sagot ng mga kalahok sa pag-aaral na ito na ang kanilang mga
pamilya ay may malaking paniniwala at pagtitiwala sa
Maykapal. Lahat ng kalahok sa pag-aaral na ito, maging ang
kanilang mga kapamilya ay pumupunta sa simbahan tuwing Linggo

42

upang sumamba. Ayon sa mga kalahok, sa kanilang pagdarasal ay
humihingi sila ng gabay mula sa Panginoon at kalakasan upang
malampasan ang mga pagsubok o suliranin na kanilang
kinahaharap maging ang pagiging matatag kaugnay sa
pagkakaroon ng kapamilyang may cerebral palsy. Para sa
ikatlong kalahok, nabanggit niya ang tungkol sa support group
kung saan ito ay nakatutulong sa pagpapabuti ng kanyang
nararamdaman. Lahat ng kalahok sa pag-aaral na ito, maging
ang kanilang mga kapamilya, ay nanatiling positibo at
nakatutok sa kani-kanilang mga layunin lalo na pagdating sa
pag-aalaga sa kanilang mga kapamilya na may cerebral palsy.
Diskusyon
Sa pananaliksik na ito, tinukoy ng mga mananaliksik ang
mga suliranin na kinaharap ng mga taong responsable sa
pangangalaga sa kanilang mga kapamilyang may kondisyong
cerebral palsy. Ang mga mananaliksik ay nakipagpanayam sa mga
kalahok upang makalap ang kanilang mga panig, at karanasan
patungkol sa kanilang personal na saloobin sa kanilang mga
kapamilyang may cerebral palsy, ang mga suliraning kanilang
kinaharap kaugnay sa pangangalaga sa mga ito, at ang mga

43

paraan ng kanilang pamilya upang malampasan ang mga
suliraning kanilang tinukoy.
Batay sa resulta ng naganap na pakikipagpanayam sa mga
kalahok, lumalabas na positibo ang personal na saloobin at
pakikitungo ng mga kalahok sa kanilang mga kapamilyang may
cerebral palsy. Iisa ang naging kasagutan ng mga kalahok kung
saan lahat ay sumangayon na mayroon silang positibong
saloobin pagdating sa kanilang mga kapamilyang may cerebral
palsy sa kabila ng mga kondisyon ng mga ito. Nabanggit din ng
mga kalahok na hindi nila gaanong iniinda ang pagkakaroon ng
cerebral palsy ng kanilang mga kapamilya, bukod pa rito,
kanilang hinihikayat ang pamumuhay bilang isang normal na tao
ng kanilang mga kapamilya.
Batay sa pakikipagpanayam, natuklasan ng mga
mananaliksik na hindi maiiwasang maapektuhan ang limang
aspeto ng buhay ng mga kalahok: ang pinansyal, emosyonal,
sosyal, trabaho, at kalusugang aspeto kaugnay sa pagkakaroon
at pangangalaga sa kapamilyang may cerebral palsy.
Batay sa mga impormasyong nakalap ng mga mananaliksik,
natuklasan na lubos na naaapektuhan ang pinansyal na aspeto
ng buhay ng mga kalahok kaugnay sa pagkakaroon ng kapamilyang

44

may cerebral palsy. Ang mga kalahok ay nakakaranas ng
kahirapan sa aspetong ito sapagkat napupunta ang kinikita ng
pamilya sa mga kinakailangang gamot, treatments, at therapy
ng kanilang mga kapamilyang may cerebral palsy. Dagdag pa
rito, maituturing din na salik ang pagsasakripisyo sa
kanilang mga propesyon o trabaho upang maiging maalagaan ang
kanilang mga kapamilya.
Ang mga kalahok ay naranasan ding magkaroon ng
paghihirap sa kanilang emosyonal na aspeto bilang parte ng
pag-aalaga sa kanilang mga kapamilyang may cerebral palsy.
Ang ilan sa mga kalahok ay inilahad na nagkakaroon ng
negatibong epekto sa kanilang mga emosyon ang palaging pag-
aalala sa kinabukasan ng kanilang mga kapamilyang may
ganitong kondisyon. Bukod pa rito, ibinahagi ng isang kalahok
ang kanyang karanasan kung saan nagkaroon siya ng depresyon
dahil sa kondisyon ng kanyang anak. Ayon sa isinagawang pag-
aaral nina Basaran et.al (2013), natuklasan na ang mga
nangangalaga sa mga batang may cerebral palsy ay may mas
malalang pangkaisipang kalusugan o mental health. Dagdag pa
rito, may kaugnayan ang limitasyon ng mga bata sa kalidad ng
buhay ng kanilang mga tagapag-alaga, maging sa pagkakaroon ng
depresyon ng mga ito.

45

Bukod pa rito, ang kalusugan ng mga kalahok ay
naapektuhan din ng kanilang pangangalaga sa kanilang mga
kapamilyang may cerebral palsy. Batay sa pakikipagpanayam,
madalas makaranas ng epekto sa kanilang pisikal na kalusugan
ang mga kalahok na nagreresulta sa kanilang pagkakasakit,
dagdag pa ang kanilang nararanasan na kahirapan sa kanilang
emosyonal na aspeto, maging ang kakulangan nila sa pagtulog.
Nabanggit ng mga kalahok na sila’y nahihirapan sa araw-araw
na pag-alalay sa kanilang mga kapamilyang may cerebral palsy.
Mapapansin sa resulta ng pakikipagpanayam na ang stress na
nararanasan ng mga kalahok ay ang nakapagdudulot ng isyu sa
kanilang kalusugan. Ayon kay Gomez (2013), ang pangangalaga
sa isang bata na may kapansanan ay nakapagdudulot ng stress
sa mga taong nangangalaga kung saan ang stress na ito ay ang
pinaguugatan ng problema sa pisikal na kalusugan.
Pagdating sa sosyal na aspeto ng buhay ng mga kalahok,
mula sa apat (4) na kalahok, isa lamang ang nakaranas ng
kahirapan sa aspetong ito, at nakaranas ng diskriminasyon
mula sa ibang tao dahil sa pagkakaroon ng cerebral palsy ng
kanilang kapamilya. Ayon sa unang kalahok, siya’y madalas na
nabubukod sa kanyang mga katrabaho dahil sa kondisyon ng
kanyang anak. Ang karanasan na ito ay maihahalintulad sa

46

naitala nina Singogo, Mweshi, at Rhoda (2015) sa kanilang
pag-aaral, kung saan ang mga kalahok ay ipinahayag ang
kanilang naranasang kakulangan sa suportang natanggap mula sa
kanilang pamilya, kaibigan, at miyembro ng komunidad. Ito ay
nagresulta sa kanilang pagkakahiwalay sa lipunan. Gayunpaman,
sa kasalukuyang pag-aaral, makikita na nabawasan ang
negatibong pakikitungo ng ibang tao sa mga kalahok at kanilang
Naranasan din ng mga kalahok ang kahirapan pagdating sa
kanilang mga trabaho. Ilan sa mga dahilan nito ay ang
paghihiwalay ng katrabaho sa mga kalahok dahil sa kondisyon
ng kanilang kapamilya, pagkakagambala sa kanilang mga
trabaho, maging ang hindi pagkakaroon ng sapat nga
konsentrasyon sa trabaho dahilan ng palaging pag-iisip sa
kalagayan ng kanilang mga kapamilyang may cerebral palsy, na
nagresulta sa pagbitiw ng ilang kalahok sa kanilang mga
trabaho. Nabanggit sa pag-aaral nila Olawale, O. A., Deih, A.
N., & Yaadar, R. K. (2013), na ang mga kalahok sa kanilang
pag-aaral ay nakaranas din ng ilang problema pagdating sa
kanilang mga trabaho kaugnay sa pag-aalaga sa kanilang mga
kapamilyang may cerebral palsy gaya ng pagkawala ng trabaho,
o kakulangan sa konsentrasyon sa kanilang mga trabaho. Ang

47

mga karanasang ito ay maihahalintulad sa mga karanasan na
nabanggit ng mga kalahok sa pag-aaral na ito.
Kaugnay sa pakikihalubilo ng mga pasyenteng may cerebral
palsy, sa resulta ng pag-aaral nina Kang, et al., (2012),
natuklasan na may positibong koneksyon ang pakikihalubilo sa
kapuwa ng mga pasyenteng may cerebral palsy at ang kanilang
pansariling kagalingan. Ipinakita rito na ang mga
nangangalaga sa mga pasyenteng may cerebral palsy ay may
malaking tungkulin sa pagsuporta sa pagsisikap ng mga
pasyenteng may cerebral palsy sa pakikipagkaibigan sa
kanilang kapuwa sa pamamagitan ng pagpapalawak ng mga
oportunidad sa komunidad, paglinang at pagbibigay ng mga
interbensyon sa likas na panlipunang kapaligiran. Sa
pagtuklas ng epekto ng pakikihalubilo sa kapuwa at komunidad,
ang pangyayaring ito ay matatagpuan din sa kasalukuyang pag-
aaral. Natuklasan na karamihan sa mga kapamilyang may
cerebral palsy ng mga kalahok ay mayroong positibong relasyon
sa mga tao sa kanilang paligid dahil sa malaking impluwensya
ng mga taong nangangalaga sa kanila. Nabanggit na ang lahat
ng mga kapamilya ng mga kalahok ay pinalaki bilang isang
normal na bata at trinato na walang sakit. Ang pagkakalantad
sa mga tao at pakikihalubilo ay nakapagbigay ng pagkakataon

48

para sa mga pasyenteng may cerebral palsy na bukas na makipag-
ugnayan sa mga tao sa kanilang paligid at magkaroon ng normal
na pamumuhay. Dagdag pa rito, mas mapapahusay ang kamalayan
ng mga tao sa komunidad tungkol sa kondisyong cerebral palsy.
Bukod pa rito, nabanggit nina Kristic at Oros (2012) na
ang pagkilala ng mga magulang at taga pag-alaga sa mga paraan
upang malampasan ang mga suliranin sa kanilang buhay ay
mahalaga at kapakipakinabang sa pag-angkop ng pamilya na
mayroong anak na may developmental disabilities. Para sa pag-
aaral na ito, ang lahat ng kalahok ay may kanya-kanyang
pamamaraan upang malampasan ang mga suliraning kanilang
kinahaharap sa iba’t ibang aspeto ng kanilang buhay bilang
pamilya kaugnay sa pagkakaroong ng kapamilyang may cerebral
palsy. Bukod dito, karamihan ng mga kalahok sa pag-aaral ay
ibinahagi na ang kanilang pananampalataya sa Maykapal at
pagpapatatag ng relasyon ng kanilang pamilya ay ang susi upang
malampasan ang mga suliraning kanilang nabanggit. Ayon kila
Lassi at Mugnaini (2015), ang relihiyon at ispirituwalidad ay
kadalasang kasangkot sa panguhanging emosyonal at sosyal na
karanasan, saloobin, maging ang mga paraan upang malampasan
ang mga suliranin na kanilang kinahaharap, at motibasyon na
makatanggap ng iba’t ibang uri ng tulong at suporta,

49

partikular na sa mga kaso ng acute at chronic distress. Dagdag
pa rito, ipinaliwanag ng isang kalahok na ang pagsali sa isang
support group ay malaki ang naging tulong sa kanya sa
paglampas sa mga suliraning kanyang kinahaharap kaugnay ng
pagaalaga sa kapamilyang may cerebral palsy. Sa kasong ito,
masasabi na ang intracultural coping ay ang naging pamamaraan
ng kalahok na ito. Ayon kay Connor (2016), ang intracultural
coping ay tumutukoy sa paghahanap ng suporta mula sa ibang
tao na mayroong katulad na karanasan.

KABANATA IV
Lagom, Kabatiran, at Rekomendasyon
Lagom
Ang kondisyong Cerebral palsy ay isang karaniwan at
panghabang-buhay na kapansanan na nakaaapekto sa buhay ng
isang tao sa pamamagitan ng paglimita nito sa kanilang mga
abilidad upang mamuhay ng normal. Bukod pa rito, hindi lamang
ang mismong indibidwal ang naaapektuhan ng kondisyong ito.
Maging ang mga kapamilya ng isang taong may Cerebral palsy ay
lubos na naaapektuhan partikular na ang iba’t ibang aspeto ng
kanilang buhay bilang isang pamilya. Sa pamamagitan ng
pakikipagpanayam sa apat (4) na kalahok ng pag-aaral na ito,
natuklasan ng mga mananaliksik na lubos na naaapektuhan ng
kondisyong ito ang iba’t ibang aspeto ng buhay ng isang
pamilya gaya ng pinansyal, emosyonal, sosyal, trabaho, at
kalusugan.
Pagdating sa personal na pakikitungo at saloobin
patungkol sa mga kapamilya na may Cerebral palsy, ang lahat
ng kalahok ay itinuturing na isang normal na tao ang kanilang
mga kapamilya sa kabila ng pagkakaroon ng mga ito ng Cerebral

51

palsy. Sila rin ay sinasabing biyaya sa kanilang pamilya.
Maging ang pakikihalubilo ng mga pasyenteng may Cerebral
palsy sa ibang tao ay nagdulot ng positibong epekto sa mga
ito ngunit may pagkakataong nakaranas ang unang (1) kalahok
maging ang kanyang anak ng diskriminasyon dahil sa kondisyong
Cerebral palsy. Bukod pa sa mga suliraning unang nabanggit,
naging problema rin ng mga pamilya ang pagpigil, pagbubuhat,
at pag-alalay sa kanilang mga kapamilyang may Cerebral palsy
dahil sa taglay nitong lakas at bigat ng katawan.
Kabatiran
Sa pamamagitan ng pananaliksik na ito, natuklasan ng mga
pananaliksik na hindi sapat ang kaalaman ng marami tungkol sa
kondisyong Cerebral Palsy kahit na ito ay naituring na isa sa
mga pinakapangkaraniwang kapansanan sa mga bata. Nabatid din
na ang kaalaman ng mga kalahok tungkol sa kondisyong ito ay
mula lamang sa mga propesyonal nang malaman na may ganitong
kapansanan ang kanilang kamag-anak.
Higit pa dito, natukalasan din sa pag-aaral na ito na
malaki ang epekto ng pag-aalaga ng may Carebral Palsy para sa
mga nag-aalaga sa mga may ganitong kondisyon. Ilan sa mga
suliraning kanilang kinakaharap ay sa mga aspetong pinansyal,

52

emosyonal, sosyal, trabaho, at kalusugan. Nailahad sa pag-
aaral na it na ang problema sa trabaho at pinansyal ang
kadalasan nararanasan ng mga taong nag-aalaga sa kanilang
kamag-anak na may Cerebral Palsy. Nabatid din na ang mga
suliraning karaniwang nararansan ng mga kalahok ay tila
kaugnay sa isa’t-isa.
Ang mga pamilya ng kalahok sa pag-aaral na ito ay
nakapag-angkop ng mga solusyon o mga paraan upang malampasan
ang mga suliraning kanilang kinakaharap kung saan ang
pangunahing sagot ng mga kalahok ay ang pananampalataya sa
Diyos.
Rekomendasyon
Maaaring paunlarin ang pananaliksik na ito sa
pamamagitan ng:
 Pagkakaloob ng oportunidad sa trabaho na angkop sa mga
tagapag-alaga sa mga may cerebral palsy at gumawa ng
pananaliksik patungkol sa magiging epekto nito.
 Magsulong ng mga programa upang mapalaganap ang kaalaman
ng publiko tungkol sa kondisyong cerebral palsy upang
masugpo ang diskriminasyon sa mga taong may kapansanan.

53

 Bumuo ng mga support group para sa mga tagapag-alaga ng
mga may cerebral palsy upang masolusyunan ang kanilang
kinahaharap na suliranin pagdating sa kanilang emosyonal
na aspeto.
TALASANGGUNIAN
Novak, I. (2014). Evidence-Based Diagnosis, Health Care, and
Rehabilitation for Children with Cerebral Palsy. Journal
of Child Neurology, 43.
Olawale, O., Deih, A., & Yaadar , R. (2013). Psychological
impact of cerebral palsy on families: The African
perspective. Journal of neurosciences in rural
practice,.
Saurbhi, D., Anju, A., Shambhawi, R., & Pankaj, K. (2017).
Quality of Life in Indian Children with Cerebral Palsy
Using Cerebral Palsy-quality of Life Questionnaire.
Journal of Pediatric Neurosciences.
Singogo, C., Mweshi, M., & Rhoda, A. (2015). Zambia,
Challenges experienced by mothers caring for children
with cerebral palsy in. South African Journal of
Physiotherapy.
Alcantara, A., & Castronuevo, E. (2016). Filipino Family
Experiences in Caring For Children with Down syndrome.
HE BEDAN JOURNAL OF PSYCHOLOGY 2016. Retrieved from
http://www.sanbeda-
55

alabang.edu.ph/bede/images/researchpublication/BedanJo
urnalPsych/BJP2016v2-8.pdf
Bajraszewski, E., Carne, R., Kennedy, R., Lanigan, A., Ong,
K., Randall, M., . . . Touzel, B. (2008). Cerebral Palsy
An information guide for parents. Melbourne: The Royal
Children's Hospital.
Cerebral Palsy. (2018, March 9). Retrieved from Centers for
Disease Control and Prevention.
Guyard, A., Fauconnier, J., Mermet , M., & Cans , C. (2010).
Impact on parents of cerebral palsy in children: a
literature review.
Jan, M. M. (2006). Cerebral Palsy: Comprehensive Review and
Update. Annals of Saudi Medicine.
Kang, L., Palisano, R., King, G., Chiarello, L., Orlin, M.,
& Polansky, M. (2012, Jan). Social participation of
youths with cerebral palsy differed based on their self-
perceived competence as a friend. Retrieved 2019, from
US National Library of Medicine National Institutes of
Health: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21434964
56

Kristic , M., & Oros, M. (2012). Coping with stress and
adaptation in mothers of children with cerebral palsy.
Retrieved May 2019, from US National Library of Medicine
National Institutes of Health.
National Institute of Neurological Disorders and Stroke.
(2013). Cerebral Palsy: Hope Through Research. Retrieved
from National Institute of Neurological Disorders and
Stroke: https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-
Caregiver-Education/Hope-Through-Research/Cerebral-
Palsy-Hope-Through-Research#3104_11
Novak, I. (2014). Evidence-Based Diagnosis, Health Care, and
Rehabilitation for Children with Cerebral Palsy. Journal
of Child Neurology, 43.
Olawale, O., Deih, A., & Yaadar , R. (2013). Psychological
impact of cerebral palsy on families: The African
perspective. Journal of neurosciences in rural
practice,.
Saurbhi, D., Anju, A., Shambhawi, R., & Pankaj, K. (2017).
Quality of Life in Indian Children with Cerebral Palsy
Using Cerebral Palsy-quality of Life Questionnaire.
Journal of Pediatric Neurosciences.

57

Singogo, C., Mweshi, M., & Rhoda, A. (2015). Zambia,
Challenges experienced by mothers caring for children
with cerebral palsy in. South African Journal of
Physiotherapy.
Lassi, S., & Mugnaini, D. (2015). Role of Religion and
Spirituality on Mental Health and Resilience: There is
Enough Evidence. Retrieved from International Journal of
Emergency Mental Health and Human Resilience:
https://www.omicsonline.org/open-access/role-of-
religion-and-spirituality-on-mental-health-and-
resilience-there-is-enough-evidence-1522-4821-
1000273.php?aid=61354
Parkes, J., McCullough, N., Madden, A., & McCahey, E. (2009,
November). The health of children with cerebral palsy
and stress in their parents. Retrieved 2019, from US
National Library of Medicine National Institutes of
Health: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19737327/
Skok, A., Harvey, D., & Reddihough, D. (2006, March).
Perceived stress, perceived social support, and
wellbeing among mothers of school-aged children with
cerebral palsy. Retrieved 2019, from US National Library

58

of Medicine National Institutes of Health:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16766323/
Basaran, Aynur & I Karadavut, K & Uneri, Ozden & Balbaloğlu,
Özlem & Atasoy, N. (2013). The effect of having a
children with cerebral palsy on quality of life, burn-
out, depression and anxiety scores: A comparative study.
European journal of physical and rehabilitation
medicine. 49.
59

APENDIKS
60

APENDIKS A (KATANUNGAN SA PANAYAM)
I. Profile
Pangalan:
Edad:
Kasarian:
Tirahan:
Pangalan ng mga magulang:
Okupasyon ng mga magulang:
Bilang ng mga kapatid:
Antas ng edukasyon:
II. Background
Paano mo mailalarawan ng kondisyon na Cerebral Palsy?
Anong uri ng Cerebral Palsy ang mayroon ang inyong anak?
Mula noong ilang taong gulang mayroong ganitong
kondisyon ang inyong anak?
Paano ninyo nalaman na siya pala ay mayroong Cerebral
Palsy?
- Ano-ano ang mga senyales o sintomas na kanyang
ipinakita noon?
61

Ano-ano ang mga aksyon at gawain kung saan siya ay
nagkakaroon ng paghihirap sa pagsasagawa?
Ano-ano ang mga naging opinyon ng doktor patungkol sa
kondisyon ng inyong anak?
- Ano-ano ang kanyang mga naging payo?
- Mayroon bang mga ipinagbawal ang doktor sa inyong
anak dahil sa kanyang kondisyong Cerebral Palsy?
Ano-ano ang mga ito?
Ano-ano ang mga treatments o panggagamot na isinasagawa
ng mga doktor patungkol sa kondisyong Cerebral Palsy?
Ano-ano ang mga gamot na kinakailangan ng inyong anak?
Ano-ano ang mga nakapagdudulot sa mga atake ng inyong
anak? Gaano siya kadalas atakihin?
- Paano ninyo siya inaalagaan sa mga panahon ng
kanyang mga atake?
- Ano ang mga sumunod na pangyayari matapos ang
isa sa kanyang mga atake?
III. Katanungan
Paano nakaaapekto sa inyong anak ang kondisyon niyang
Cerebral Palsy?
62

- Paano ang kanyang naging kabataan? Paano ito
naapektuhan ng kanyang kondisyon?
- Siya ba ay nagkaroon ng pagkakataon na
makapagaral sa paaralan? Paano ito nakaapekto sa
kanya?
- Paano nakaaapekto ang mga ipinagbabawal ng
doktor sa kanyang buhay?
- Paano mo mailalarawan ang iyong anak sa
kasalukuyan? Nakakaya ba niyang maging isang
masiyahing tao sa kabila ng kanyang kondisyon?
Paano nakaaapekto ang Cerebral Palsy sa inyong buhay
bilang isang pamilya?
- Ano-ano ang mga sakripisyong inyong kinailangang
gawin upang mapangalagaan ang inyong anak?
- Paano ito nakaaapekto sa inyong mga trabaho?
- Paano ito nakaaapekto sa iba ninyong mga anak?
Saan-saan o sa ano-anong aspeto kayo nagkaroon ng
paghihirap?
- Paano nakaaapekto ang kondisyon ng inyong anak
sa pinansyal na aspeto ng inyong buhay?

63

- Paano nakaaapekto ang kondisyon ng inyong anak
sa emosyonal na aspeto?
- Kayo ba ay nakaranas ng diskriminasyon mula sa
ibang tao dahil sa kondisyon ng inyong anak?
- Ano-ano ang mga pagkakataong ito?
- Paano ninyo nalampasan ang mga pagkakataong ito?
- Ang kanya bang kondisyon ay nakapagdudulot sa
inyo ng stress? Paano ito nakapagdudulot ng
stress?
- Ano-ano ang mga bagay na inyong isinasagawa upang
malampasan ang mga pagsubok na ito?
- Ang inyo bang pamamaraan ay epektibo sa pagharap
ninyo sa mga pagsubok at paghihirap na ito?
Ano-ano ang inyong maikokonsiderang pagsubok pagdating
sa pag-aalaga sa inyong anak na may kondisyong Cerebral
Palsy?
Ano-ano ang inyong mga karaniwang ginagawa upang
malampasan ang mga pagsubok na ito?
Sa kabila ng mga problema, pagsubok, at paghihirap,
paano kayo at ng inyong pamilya nananatiling matatag at
masaya?
64

- Paano ninyo nakikita ang inyong anak sa kabila
ng kanyang kondisyon?
- Paano siya nakapagbibigay ng saya sa inyo at sa
inyong pamilya?
65

APENDIKS B (SIPI NG PAKIKIPAGPANAYAM)
Participant 1
Recorded: April 16, 2019
Interviewer: Jose Louis James Santos (J)
Interviewee: Mrs. Luisa V. Santos (M)
J: Paano po ninyo mailalarawan ang kondisyon ng Cerebral
Palsy?
M: Mahirap ipaliwanag ang kondisyon na Cerebral Palsy dahil
hindi moa lam kung kailan susumpungin.
J: Ano, anong uri ng Cerebral Palsy mayroon ang iyong anak?
M: Mild Cerebral Palsy
J: Mula noong ilang taong gulang mayroong ganitong kondisyon
ang iyong anak?
M: Since birth
J: Paano niyo nalaman na siya pala ay mayroong Cerebral Palsy?

66

M: Later na lang nang ibigay ng doctor ang findings sa kanya
kasi ang doctor hindi din nila sure kung ano talaga ang sakit
ni Janine.
J: Ano-anong mga sinyales o sintomas ang kanyang ipinapakita
noon?
M: Hindi pagkatulog, hindi makakain, alam mo na kung ano ang
mangyayari—Nananakit, naninira, walang control sa emosyon.
J: Ano-anong ang mga aksyon at gawain kung san siya ay
nagkaroon ng paghihirap sa pagsasagawa?
M: Kailan? Kailan siya nagkaroon ng ganon?
J: Ano-ano ang mga aksyon at gawain kung saan siya nagkaroon
ng paghihirap?
M: Aksyon… Ah, kapag hindi siya nakakainom ng gamot, kapag
nakakarinig siya ng mga negative dala-dala niya yung emosyon
na ‘yon at later, maggagawa na siya ng kakaibang gawain na
hindi kayang kontrolin ng kahit sino at naipapakita niya ang
lakas ng pangangatawan—physically.
J: Mayroon bang ipinagbabawal ang doctor sa inyonh anak dahil
sa kondisyon na Cerebral Palsy?

67

M: Wala, walang bawal. As long na kaya niyang humalubilo sa
tao, iexpose para maging masaya. Pag-aralin sa regular
school, ihahalo sa kapwa bata na hindi na kailangan siya
maging ise-set aside siya.
J: Anong mga treatments o paggamot na isinagawa ng doctor
patungkol sa kondisyon na Cerebral Palsy?
M: Therapy, speech therapy—Ah, lifetime medicine.
J: Ano-ano ang mga gamot ang kinakailangan ng inyong anak?
M: Yung gamot ng isang may Cerebral Palsy. Gaya ng Saligram,
Ulilibit.
J: Para saan po yan?
M: Sa utak, control the emotion and control mentality. Ano
emosyon niya, yung control niya yung isip niya, kailangan
maging normal siya. Control ang emosyon niya, hindi dapat
siya magalit, ‘wag siya mananakit ng kapwa.
J: Ano-ano ang mga nakakapagdulot ng atake sa inyong anak?
Gaano siya kadalas atakihin?

68

M: ‘Pag nga nakakarinig. Mapagtanim siya. Nakakarinig siya ng
mga negative, may nag-trotrouble, wag ka magpaparinig ng
problema. Siya ang magdadala.
J: Paano niyo siya inaalagaan sa mga panahon ng kanyang atake?
M: Edi, tatabihan mo siya, kukwentuhan mo siya ng masasaya,
ililibot mo siya, lagi siyang may masarap na pagkain na gusto
niya. Pagkatapos, kailanga lagi mo siyang lilibangin. ‘Yun,
paglilibang, pagkain. Ah, ‘wag ka lang magpaparinig na wala
kang pera, hindi dapat magalit. Yung trouble—ayaw niyang
naririnig yung trouble.
J: Pagkayari ng atake niya, ano ang nangyayari?
M: Lantang gulay, lata. Parang lantang gulay siya.
J: Nanghihina po?
M: Nanghihina yung mata, nakaganyan na siya, naka ano—wala,
as in gulay talaga siya tapos tulo ng tulo ang laway.
J: Paano nakakaapekto sa inyong anak ang kondisyon na Cerebral
Palsy?
M: Mahirap kasi hindi nagging normal ang paglaki niya. Walang
kalaro, walang kabarkada, walang kaibigan kundi ako lang.

69

J: Pano ang kaniyang naging kabataan, paano ito nakaapektuhan
ng kanyang kondisyon?
M: Inexpose ko siya sa mga kabataan pero hindi siya ganon
kasaya. Dahil hindi sila nagkakaintindihan, dahil hind inga
nakakapagsalita ng normal. Mahirap para sa part ko na Makita
siyang ganoon kasi inilalapit ko siya pero hindi niya
naiintindihan dahil may mga batang hindi rin siya maunawaan.
Pinagtatawanan, binubully, yun.
J: Siya ba ay nagkaroon ng pagkakataon na makapag-aral sa
paaralan?
M: Oo sa regular. Actually, nakatapos siya ng high school.
J: Paano ito nakaapekto sa kanya?
M: Naging maayos during school days niya. Walang atake naging—
nagging masaya siya kaya lang may mga kabataan na hindi siya
naiintindihan binubully siya during school days niya. Masakit
ang nagging pambubully sa kanya.
J: Paano nakaapekto ang mga pinagbabawal ng doctor sa kanyang
buhay—wala na ito. Paano mo nailalarawan ang inyong anak sa
kasalukuyan?
M: Kasalukuyan?
70

J: Ng iyong anak sa kasalakuyan. Nakakaya ba niyang maging
masiyahing tao sa kabila ng kanyang kondisyon?
M: Oo dahil ako ang nagpapadama sa kanya na siya ay isang
normal na tao, normal na bata. Na hindi niya dapat isipin na
siya’y may sakit. Kailangan siya’y maging normal sa paningin
ng marami, kaya palagi akong nakaagapay sa kanya. Sinasabi ko
sa kanya na positibing nangyari na wala kang sakit, normal
kang bata, makakatapos ka ng pag-aaral, darating ang panahon
makakapagtapos k, magkakatrabaho ka, magkakaroon ng sariling
pamilya.
J: Paano nakakaapekto ang Cerebral Palsy sa inyonh buhay
bilang isang pamilya?
M: Mahirap kasi hindi mo alam kung kalian aatake, magugulat
ka nalang kapag hindi na siya makatulo, lakad-lakad kusang
nagbubukas ng pinto dis-oras ng hating gabi, nagbubukas ng
T.V., nagbubukas ng ref. Pagkatapos, bigla na lang may
kumakalabog nakakabasag-basag ang mga gamit—yun, siya na yun.
J: Ano-ano ang mga sakripisyo inyong kailangang gawin upang
mapangalagaan ang inyonganak?

71

M: Sakripisyo sa propesyon, idadalaw mo siya sa school. Bilang
isang guro, karay mo ang anak mong may sakit kahit san ka
magpunta, karay mo lahat ng mga activities pang school karay
mo. ‘Pag nagtrip, hindi ka pwedeng sumama kasi siya’y iisipin
mo yung mga school activities ng out of town, ganon. Hindi ka
pwedeng sumama kasi siya iisipin mo dahil hindi nagiging
normal ang isip niya kapag ako’y umaalis sa tabi niya.
J: Paano ito nakakaapekto sa inyong trabaho?
M: Hindi naman siya nakakaapekto sakin kasi naipapaliwanag ko
sa kanya na ito’y kailangan, dahil sumusuweldo ka rito, wala
tayong pambili ng gamot mo kapag hindi tayo pumasok.
Naiintindihan niya ‘yon. Alam niya ‘yon.
J: Paano ito nakakaapekto sa iba ninyong anak?
M: Hindi naman dapat apektuhan. Kailanan ipaliwanag mo din sa
kapatid niya na siya’y hindi normal na bata na kagaya niya,
na kailangan itreat siya as a normal person,
nauunawaanpagmamahal ang kailangan. Lubos na unawa.
J: Saan-saan o sa ano-anong aspeto kayo nagkaroon ng pag-
hihirap?
72

M: During siya ay nagkakaroon ng atake, na madalas kapag
nagkakaroon ng problema ang environment, nakakarinig siya ng
hindi magagandang pangyayari sa mga kapitbahay, trouble ng
family na nagkakaroon ng konting diskusyon, siya ang unang
nakakarinig. Siya ang nagdadala ng lahat.
J: Paano nakakaapekto ang kondisyon ng inyong anak sa
pinansyal na aspeto ng inyong buhay?
M: Dumarating din talaga ang time na nawawalan. ‘pagka siya’y
walang gamut, nagiisip na siya. Pagka alam niyang gatas niya
ay papaubos na nagiisip na siya nagtatanong na kung may pera
ba o wala, pano siya, kawawa raw siya. Pero lahat ng magagawa
ginagawa namin para may maibigay sakanya at di kami
nagpapahalata na wala, kailangan lagging meron. ‘wag mo
sakanya sasabihing wala.
J: Paano nakakaapekto ang kondisyon ng inyong anak sa
emosyonal na aspeto?
M: Ako nagdadala, nagkakasakit ako, dahil nakikita ko. Hindi
ako nakakatulog naiisip ko siya, paano kapag ako ay wala na?
J: Kayo ba ay nakaranas ng diskriminasyon mula sa ibang tao
dahil sa kondisyon ng inyong anak?

73

M: Oo kasi naiisapwera ako kapag dating ng may mga school
activities, lumalabas, sinasabi nila na ‘wag na ako sumama
kasi may anak akong ganyan. Hindi na nila ako sinasama as a
member. Inilalayo na nila “huwag na eka sumama kasi may anak
na hindi pwedeng iwanan, hindi pwedeng isama. Madalas yun.
Kaya inilayo ko. Pero during the school days naman kahalubilo
naming. Yung mga kasamahan ko jinajaming siya. Pero alam ko
na may nasasabi. Dinededma ko lang, hinahayaan ko nalang as
long na yung bata e, hindi nila sinasaktan.
J: Ang kanya bang kondisyon ay nakakapagdulot sainyo ng
stress? Paano ito nakakapagdulot ng stress?
M: Oo kase may mga teachers din na hindi siya lubos na
nauunawaan kapag nakikita niya na parang siya ang topic
nagagaliit siya nagugulat nalang ako nalalaman ko may
hinahabol siya ng palo ng walis, tinatapunan ng tubig.
Nagiisip din ako paano na iniisip ko din na magreresign ba
ako, mag e-early retirement ba ako o magiiba ba ako ng
propesyon dahil sakanya, pero hindi, nandito na ito e.
Kailangang itaguyod ko at kailangan kong ipaliwanag sakanya
na hindi lahat ng tao ay kaaway. Kailangan kahit ano ang
marinig niya, kahit ano ang nakikita niya wag nyang pansinin.
74

Hayaan mo lang basta ikaw hindi sayo magmumula lahat. Hayaan
mo kahit tinitignan ka nila, kahit ano naririnig mo hayaan mo
lang. Huwag mong pansinin. Basta andito lang ako sayo, sakin
ka magsasabi kung masama ang loob mo.
J: Ano-ano ang mga bagay na inyong isinasagawa upang
malagpasan ang mga pagsubok na ito?
M: wala naman, kase araw-araw kasama ko siya, alam ko kung
paano siya i-mood at alam kop ag nasa iskuwelahan pag relax
siya sinasabihan ko pa lang sa bahay palang sinasabi ko nan
na “Janine okay ka lang? ‘wag ka gagawa ng bagay na ikapupuna
ng marami” o sumasagot siya ng normal ‘opo’. Kasi
naiintindihan naman niya lahat ng bagay hindi nga lang siya
makapagsalita. Kaya yung stress na siyay sinasabi ala na
adjusted na ako roon, naimove ko na sarili ko roon, tanggap
ko na kung ano ang mayroon si Janine. As long as siya’y hindi
nagkakasakit ng mas ng ibang sakit, okay lang. Basta ang
palagi ko lang sinasabi sakanya, “o may pagkain tay, kapag
nagugutom ka kakain ka, wag kang maiinip”. Kapag ako’y wala
pa, minsan ay sinisit-in ko siya sa klase. Nakikita siya
ipinapakilala ko siya sa mga bata, sinasabi ko na “o eto ate
niyo to, friend kayo, mamahalin niyo siya bilang ate, huwag
75

kayong magaaway at hindi kayo aawayin, mabait na bata iyan”.
Puro ganon lang. Ang sinasabi ko para maadjust niya maano
niya kasi lumaki siya sa school e.
J: Ano ano ang inyong maikokosinderang pagsubok pagdating sa
pagaalaga sa inyong anak na may kondisyong cerebral palsy?
M: Ano ano ang?
J: Mga maikokonsiderang pagsubok pagdating sa pagaalaga?
M: Maikokonsidera. Isang mabigat na hamon sa buhay na magkaron
ka ng isang anak na ganyan. Kase una, instead na sa edad niya
na 27, dapat may propesyon na siya, may pamilya na siya, may
katuwang na ako. Kaya lang. Oo tama dumarating yung panahon
na para akong inip na inip, parang ako bumibigay, dahil ako
nagkakasakit. Iniisip ko siya, paano kapag ako’y wala na.
Kaya lagi kong sinasabi, “Janine, magsalita ka na. Kailangan,
maidepensa mo sarili mo sa marami, maging strong ka at
makatapos ka ng pagaaral. Makita lang kitang ganon. Peace na
ako”.
J: Ano ano ang inyong karaniwang ginagawa upang malagpasan
ang mga pagsubok na ito?

76

M: Pray lang, dasal lang ng dasal at huwag kalilimutan lagi
na ipaalala sakanya na maraming nagmamahal sakanya, na hindi
niya dapat iset-aside and sarili sa tao. Kailangan open siya
maging palakaibigan siya at lagging mapagmahal at huwag
maramot sa kapwa. Lagi niya iisipin and Diyos ay nasakanya
lang.
J: Sa kabila ng mga proble-problema, pagsubok, at paghihirap,
paano kayo at ng inyong pamilya nananatiling matatag at
masaya?
M: pagdarasal, huwag magaaway, ipadama sakanya yung talagang
pagmamahal. Pagkakaisa, yun lang at lagi kayong masayang
lalabas sisimba. Iyon lang.
J: Paano siya nakakapagbigay ng saya sainyo at ng inyong
pamilya?
M: kapag nakikita naming syang masaya, at pagka lagging
nagkakaraon ngmga joke na ano naaadapt niya, yung mgaa
kwentuhan nanakapag naappreciate niya. Masaya siya. Kapag
nagsaasalita ako ng. Ano yung madalas kong sinasabi sa kanya?
ahh Janine. Ay ano yung sinasabi ko sakanya? “Janine kong
maganda mahirap ibenta”. Tawa ng tawa yon. Kapag sinasabi ko
sakanya na “sasapakkin kita.” “kaya mama kaya?” “oo yung

77

sinapak ko nalagas ipin”. Iniihit na siya ng tuwa. Yon madalas
ko sakanyang jino joke yun kase nakikita kong masayang-masaya
siya tuwang-tuwa naglululundag. Pagka mga joke na na ano na
kami lang dalawa ang nakakaalam ng kung ano yung totoo o biro.
Kaya madali siyang pasayahin, madali siyang makaappreciate
basta pag sinabi niya na “mama unta cifc” “ano gagawin mo
don?” Kakain daw siya ng spaghetti “eti mama eti mhmmm” yon.
Eh sabi ko sakanya kakain ka spaghetti doon? Paguwi mo gutom
ka din. Ipagluluto nalang kita. “okay okay” eka niya “okay
mama okay” “ o diba mas marami hindi lang isang order tatlo,
apat, limang order, kahit maya-maya ka kumain ka ng spaghetti”
oo daw eka. Ayon masaya na siya don, gusto niya yung
namamasyal siya madalas.
-End-
78

Participant 2
Recorded: April 28, 2019
Interviewer: Danielle Louise L. Villaseñor (D)
Interviewee: Ms. Mildred Villagonzalo (M)
D: Mabilisan lang po. Hehhehe
M: Okay sige sige hehehe
D: Ah..Tatanogn po muna about po sa profile niyo muna—ay ni
Kyrie po.
M: Sige
D: Ano pong pangalan niya—yung buong pangalan niya?
M: Kyrie Rusell V. Joaquino
D: Opo. Ilan taon na po si Kyrie?
M: Ano na siya ngayon, two years and seven months.
D: Hmm—Anong klase po ng cerebral palsy ang meron siya?
M: Ah, si Kyrie meron siyang spastic quadriplegic cerebral
palsy.
D: Ano po iyon? Mild o severe?

79

M: Ano siya, spastic I kaya mild lang siya.
D: Ah Spastic I—Sige po. Maam saan po kayo nakatira?
M: Valenzuela.
D: So kayo po yung mother ni Kyrie, kayo po yung parang main
caregiver niya.
M: Oo.
D: Ano pong pangalan niyo ma’am?
M: Mildred Villagonzalo
D: Ano po yung trabaho niyong mag-asawa?
M: Yung husband ko, sa call center siya nagwowork tapos ako,
full-time…
D: Housewife po?
M: Housewife oo
D: Tapos, may kapatid po ba si Kyrie?
M: Only child.
D: Ay only child po sige po. So, about na po sa cerebral palsy
po.
80

M: Okay.
D: So paano niyo po mailalarawan ang cerebral palsy po? Parang
own definition po, ganon.
M: Ang cerebral palsy kasi ano siya—it affects yung motor
skills niya. So, lahat, dahil ano siya, neurological
disability siya, lahat ng nagagawa ng typical child, hindi
niya kayang gawin o delayed yung development.
D: Opo. Delayed ang development
M: So yun, yun yung—dapat sepede pa sa severity ng condition
nya. Sa kanya kasi, more on passive siya. So, hindi masasabi
ng—sa neuro niya, spastic quadriplegic siya. Pero sa therapy,
wala naming—Kasi ang CP kasi more on motor siya. It’s either
hyper or hypo. Matigas yung muscle o floppy, ganyan. Si Kyrie,
siya ay more on hypertonic siya.
D: So matigas po?
M: Ay hindi, parang ano siya—overexaggerating movements.
D: ah okay po, over-exaggerating movements.
M: Yes, kapag ka stressed siya or hindi siya komportable, yun
lumalabas yung spasticity niya.

81

D: Ah, so yun po bale yung parang atake niya, or episodes
niya ganon?
M: Yes oo
D: Okay po. Sige po… Ilang taon niyo po nalaman na may
cerebral palsy si kyrie?
M: Four months ols. Pero actually kasi si Kyrie kaya siya
naanuhan na possible magkaroon ng CP, nung baby kasi siya, 2
months- 2 days old baby siya na-cardiac arrest siya.
D: Ah okay po
M: So, ayun. Sinabihan na kami ng pedia na possible na maging
side effect tas magkaroon siya ng cerebral palsy. Tapos yung
milestones niya, hindi nya yun naaano, na—tawag nito, hindi
niya ‘yon narereach.
D: Yung development po.
M: Yes, oo. Tapos nung four months old na baby na siya, Yun
yung first time na maadmit siya after nung after newborn siya.
D: Opo.
M: Yun, nung four months old baby siya, dun siya nadiagnose
kasi, nagchills yung buong katawan niya for 24 hours.

82

D: Okay, okay.
M: Yun, yun yung ano—sabi ng doctor, possible, to consider pa
nung time na iyon nab aka cerebral palsy nga. Then, after
magawa yung series of tests sa kanya, doon siya nadiagnose as
CP talaga with epilepsy.
D: Ah, so with epilepsy po.
M: Oo.
D: Ano po ba yung mga payo ng doctor regarding sa case ni
Kyrie?
M: Ang advice is more on ano—kailanganang ano, it is a
lifetime challenge kasi eh. Life time din yung therapy sa
kanya, medications niya, so, life changing siya actually.
Tapos yun, yung sabi ng doctor sa kanya, more on brain yan.
So ang brain natin, para siyang computer na prinorocess.
D: Opo opo.
M: So kailangan mol ang iparemind sa kanya o ikaw ang
magiging—ikaw ang magiging katawan niya, ikaw magiging brain,
kasi di nagfufunction yung brain—kaya ikaw magbrabrain, ikaw
magiging brain niya kung tutuusin. So yun, kaialngan mo
everyday ipaalala sa kanya kung ano dapat niyang gawin,

83

ganyan. Therapy, tas yugn kailangan niya, medications, saka
yung isa pang challenge kasi is yung seizure. The more na
nagseseizure siya, the more nadedelay yung development.
D: Ah, so ganon po pala ‘yon.
M: Oo. Kaya kailangan yung medication niya, hindi yun
mawawala. Hindi siya yung iaano mo—titigil mo,
D: Tuloy-tuloy po
M: Ganon, tuloy tuloy talaga siya.
D: So, ano po yung mga treatments na binibigay kay Kyrie as
of now.
M: Sa ngayon?
D: Opo
M: So first, yung therapy naming. Physical lang siya ngayon.
Ako kasi, aside frim sa PT niya, sac enter, 2 times a week
siya plus yung ginagawa ko sa kanya every day since—Isa pa
pala kung bakit hindi talaga si Kyrie yung nagkaroon ng
matitigas na tendons, kasi 2 months old abby pa lang siya
nung nagstart an akong magtherapy sa kanya akhit hindi ko pa
alam na may CP siya. Until now, continuous pa rin yung therapy

84

naming. Every day yun. Parang yun na yung naging bonding
naming dalawa.
D: Meron po ba siyang mag iniinom na gamot?
M: Meron, yung sa seizure meds niya. So yun,
D: So may pinagbabawal po ba yung doctor kay Kyrie? Like
Activities, ano po ba yun?, sa pagkain ganon.
M: Kasi ang kino-control talaga namin sa kanya is yung
seizure. Bawal siya ng mga something na—sa environment, bawal
siya ng maingay, bawal siya ng mainit, bawal siya sa mga,
blinking lights. Yan mga ganyan.
D: Opo. Sa epileptic po bawal po ganyan diba?
M: Oo. Pero sa CP naman kasi, hindi naman siya progressive.
D: Opo hindi naman po lumalala, di po ba?
M: Oo. Kaya lang siya luamlala dahil sa mga nakaconnect na
mga sakit sa kanya. Dun lang siya lumalala. Prone din siya sa
pneumonia, kaya ngayong summer, di ko siya nilalabas, bawal
siyang lumabas.
D: Okay. Bawal po yugn ganon.

85

M: Yun. Sa pagkain, bawal siya sa mga pagkain namore on
carbohydrates ganyan.
D: Nakadiet po siya ganon?
M: Oo. Meorn siyang diet talaga. Every dya ko siyang—hindi,
almost every day akong nagreresearch ng mga food kasi ako
lang naman nagpreprepare ng food niya. Even doon sa
hospital, sa amin nakaka-care of yung food niya.
D: Ah, okay po so, bali kayo po talaga anfg nag-aano,
nagpreprepare po pati sa food ganon.
M: Oo. Kasi kailangan kong icheck yung mga—yung diet niya na
kailangan yung mga pagkain na hindi pwede sa kanya. Bawal
siya sa sweets, chocolates sa kanya, mga chocolates ganon.
D: Bawal po ang mga pleasure food ganon?
M: Mga?
D: Pleasure foods po? Mga treats ganon o nililimitahan lang
po?
M: Bawal talaga.
D: Okay po. So sinabi niyo po kanina na nagkakaroong ng parang
attacks, mga episode si Kyrie, pano po yugn pag-aalaga na
ginagawa niyo?
86

M: Pag may seizure attacks siya, pagka ano—Kai meron akong
ano, kung baga yugn bahay naming parang—yung kwarto naming
parang, mini ICU niya. Kaya kailangan may pang first aid ako
lagi sa kanya. Monitor ko siya 24/7 kung hindi maganda
pakiramdam niya. Pero si Kyrie kasi everyday siyang may
seizure. Active seizure siya. Kung abga parag sanay na ako sa
mga seizure niya.
D: Ah okay po so parang di naman Malala.
M: Hindi naman Malala. Pag yugn parang Malala na talagang
naapektuhan yung oxygen niya sa katawan, nakaready ako, may
oxygen ako ditto. Pag hindi kaya, dinedretso ko na siya sa
ospital agada gad. Pero thankful naman ako dahil parang once
ko lang naman siya nadala sa hospital due to sezure attacks
niya. Mostly dahil sa pneumonia. Meron ksi siyang seizure na—
eto yugn before pa hindi nacocontrol, tas ngayon parang
controlled na. Meron siyang seizure na nanginginig yugn buong
katawan niya. Alam mo yung feeling an parang anlilipasan ka
ng gutom? Yung nanlalamig yugn kalamnan mo, amy ganon siyang
tremor na hindi controlled saka naglalast siya ng 24 hours.
D: Ganon po katagal
87

M: So kapag ganon, tuloy tuloy panginginig kasabay ng
agitation, sabay ng hindi siya antutulog, dahil sa
panginginig niya, sumusuka siya. Pag ganong kalse panginginig
niya, dinasala ko na sa ospital kasi delikao na siya aksi
yugn after effect nugn episodes niya yun na yung angiging
pneumonia na yung sakit niya. Pro kugn minor lang epsiodes,
dito lang sa bahay basta kumpleto lang yung mag kailangan
kong pang-first aid.
D: So pagkatapos po ng attack, pano po nangyayari sa kanya?
M: Since minor lang yung attack niya. Ala lang hahaha—dedma
lang siay. Parang hindi lang siya inatake, ganon.
D: Hindi po siya nanlalamya ganon?
M: Hindi siya nanlalamya, hindi siya nanghihina, hidni siya
nalulupaypay after kasi yugn episodes niya gulat. Hindi yung
generalized na epilepsy na nahihimatay, nanginginig—hindi
siya nagiging ganon. Siya more in gulat. Meron siyang time na
takot na takot. Pero pag ganon pinatapagilid ko alng siya.
D: Okay po. So next na po is about, pano po nakakaaffect yung
CP niya sa childhood niya

88

M: Saan?
D: Sa childhood po niya.
M: Malaki yung epekto kasi at his age nakakalakad na siya,
makulit na sya, gagalaw na siya. Tapos, sana ang layo na nang
nararating niya. Naapektuhan kasi hindi niya magawa, kasi
anlilimitahan talaga. Dahil nga sa ano niya diba, may motor
disfunction siya eh. Even pagkain niya hindi niya malunok
kaya naka MGT siya.
D: Okay po. Nagkakaroon po ba ng chance si Kyrie ng
makapag-aral po? Like kahit sa bahay niyo lang nag-aaral po
ba siya?
M: I’m hoping. Hindi ako nawawaln ng pag-asa na mangyayari
yun someday, pero kung hindi, tanggap ko naman kung ano
yung magiging ano niya, anong magiging—future niya. Kung
makakapga-aral ba siya o hindi. Pero, parang kung baga,
come what may.
D: Opo. Pero gusto ko lang po sabihin an hindi po imposible.
May kilala po akong nakatapos ng high school na kahit may CP.
M: Oo. Yun yung mga nagbibigay ng inspiration sa akin kasi
alam ko sa ngayon, sa technology antin, sa ginagalawan natin
ngayon, di nay un imposibleng mangyari.

89

D: So pano po yung ano, pano po nakakaapekto yung limitations
ni Kyrie sa inyo as a family?
M: Syempre ano, Syempre like for example nagkakasakit siya,
uh, di ko kaya na ako lang ang kailangang tumutok sa kanya.
Lalo na talaga kasi sa ospital, kasi sa gabi, hindi ko siya
pwedeng tulugan. Di din naman ako pwedeng 24 hours dilat. So
naapektuhan yung work ng daddy nya kasi kailangan magleavesa
work para magsalitan kami sa pagbabanta. Kasi, kaming dalawa
lang eh—wala naman kaming ibang inaasahan eh. So yun, um—sa
financial, naapektuhan kasi hindi na sumasapat yung kinikita
niya kay Kyrie lang lahat napupunta yun tapos syempre iba
pang expenses namin. Tapos sa gamot, kailangan sa therapy
niya. Buti na lang marami akong kahit papanong resources na
nakakatulong sa amin sa every day naming ano, pamumuhay,
ganon.
D: Opo.
M: So yun, ako hindi ko kaya—hindi ko magawang magtrabho o
lumabas kasi sa akin,
D: Full time na eh.

90

M: Oo. Full time na ako sa kaniya. Plus, pa yung nakaMGT siya,
ako lang may alam nun kung paano siya aanohin—papakainin, mga
ganyan.
D: Opo, tama. So, pano po ito nakakaaffect sa inyo,
emotionally naman saka mentally?
M: Emotionally…Depressed ako. Oo, yun nagstart siya—kung
baga nagstart yung depression ko mula noon pinanganak ko siya
eh. Hanggang ngayon, lalo na—Pero, ano, ano kasi si Kyrie
kasi yung pinaka-weakness ko so siya rin yung strength ko.
Kapag alam kong malakas siya, malakas din ako. Pero kapag
alam kong may sakit siya, nanghihina din talaga ako. So yun,
kapag ka amy mga bagong sinasabi ang mga doctor sa kanya, mga
bagong diagnosis sa kaniya, or discovered na nakadikit sa
kondisyon na yan, talagang nakakadepress. Pero ano, si Kyrie
kasi ano eh, strong baby siya so napaka ano niya, hindi mo
siya makikitang—yung tolerance niya matindi.
D: Opo. Malaks yung fighting spirit niya.
M: Oo, oo. Ako nanglulupaypay na ako pero siya, makikita mo
siyang lumalaban siya. May ganon siyang factor. Pag makikita
ko rin, halimabawa, may something na nangyari sa kanya,

91

makikita mo—lagi niya akong sinusurprise. Yun talaga
nagpapalakas ng loob ko.
D: So, yun nga po, pano niyo po nalalampasan yung mga ganong
pagkakataon. Kay Kyrie nga po.
M: Syempre pray. Makasurvive ako nung araw nay un. Kung baga
masurvive ko yung depression na nararamdaman k kasi hindi ko
magagwa yung mga dapat kong gawin para sa kanya kung
magpapatalo ako sa mga feelings na nararamdaman ko.
Pangalawa, sa kanya ako kumakapit talaga. Kasi alam ko,
lumalaban siya. Bakit ako—Bakit ko ‘to mararamdaman eh kung
yung anak ko nga na walang kamuwang-muwang lumalaban sa buhay
niya. Tapos ako, panghihinaan ako. Yun yung lagging kong
iniisip. Yun, nakakapagpamotivate din at the same time, yung
support group.
D: Support group po?
M: Oo. Malaking factor talaga sa akin yun ever since.
D: Um, may mga nararanasan din po ba kayong discrimination
regarding dun sa pagkakaroon ni Kyrie ng CP?
M: Wala akong matinding discrimination na naexperience more
on—more like nakakaawa siya, ganon. Gwapo pa naman, saying.

92

Yung mga ganong bagay which is very ano naman—normal. Peor
ako lagi kong inaano na, hindi siya nakakaawa. Kasi nga
sobrang blessed siya. Mas nakakawa yung mga taong
pinababayaan na lang ng magulang. Yung mga batang hindi
binibigyan ng chance. Yung mga pinapaabort… Kasi si Kyrie,
hindi siya nakakaawa kasi nagbibigay pa siay ng inspiration
sa iba.
D: Opo. Tama po iyon. Tama. SO, ano po yung—sa kabila po ng
mga problema, pagsubok, ganon—paano po kayong annanatiling
matatag? Parang ano po yugn mga coping mechanisms.
M: Ano lang, kailangan lang stay positive. Saka stay focused.
Ganon. Tsaka ano, ang ano ko kasi, ang nagiging motivation
ko, bukod siyempre sa anak ko, yung nakaksurvive siya every
day, every day may pinapakita siyang iba, bukod dun, ‘pag
alam kong pinaghihinaan ako—nagbabasa ako ng mga istorya ng
mga nanay na nasa support group na sinasalihan ko. Tapos, yu
yung nagbibigay sa akin na—sila nga eh, mas worse yung case
nila pero nakukuha nilang (*beep) Hello—ayan, nakukuha nialng
lumaban, nakukuha nilang ngumiti. Tapos ako, ito lang
problema ko compared sa problema nila, bakit ganito yung
feeling ko, ganon. Yun, tapos, inaano ko din yung sarili ko

93

na parang, magstay positive, na kung baga kino-convert ko
yung sarili kong maging positive sa lahat ng bagay. Kasi yun
yung kailangan eh. Yun yung dapat. Kung abga kahit alma mo sa
sarili mon a hindi mona kaya, na gusting gusto mon ang sumuko—
kung baga sabi nga nila, ‘mapapagod pero hindi susuko’.
D: So, paano po ninyo nakikita si Kyrie kabila ng pagkakaroon
niya ng CP, kabila po ng kondisyon niya, like, paano nyo po
siya maidedescribe?
M: Hindi ko kasi tinitreat si Kyrie na may special condition.
So kung ano lang yung typical child. Hindi naman sa nagpapaka
in denial ako, na hindi ko inaaccept yung ano niya, kaya lang
kasi ayoko yun pakita sa kanya kasi ayoko na maramdaman na
iba siya. Oo yun, kaya, yun yung bagay na—Kya kung paano ako
magtreat sa mga pamangkin ko, pag may nagawa siya—yun nga
good thing about him kasi pag halimbawa, may ginawa siyang
hindi maganda, halimbawa ay nagpapakabrat siya, pinagagalitan
ko siya.
D: Normal lang po.
M: Kapag alam niyang galit ako, tatahimik siya, minsan
titingin siya sa akin, o di kaya ay manlalambing siya. Iaano
niya yugn ulo niya sa dibdib ko. Pero kapag alam niya yung
94

galit-galitan ako, yung parang lumalaban din siya na, ang
sama ng tingin niya. Ganon siya. Yun yung nakakatuwa kasi
hindi naman—kung baga hindi naman sila hindi naman sila may
mental disability ano sila, napagkakamalan na ganon kas inga
yung motor dysfunction sila. Matatalino silang tao. Hindi
lang nila maexpress. Kaya yun na lang pinaniniwalaan ko kay
kyrie na, naiintindihan niya mga sinasabi ko, naiintindihan
niya mga nararamdaman ko.
D: So, pano po siya nakakapagbigay ng saya sa inyong pamilya?
M: Hindi kasi si Kyrie yung tipo ng baby na palangiti. Never
pa siyang—ay hindi, hindi naman never pa siyang tumawa pero
siguro once in a blue moon hahaha. Kaya nung minsan, tumawa
siya umiiyak ako—siya tumatawa, ako umiiyak. Kasi sobrang
saya ko ang tagal tagal kong pinagpray yun. So si Kyrie, yugn
tipo ng baby na hindi mo siya makikitang ngumingiti pero
naieexpress niya yun sa paglalambing. Oo, malambing siyang
bata eh.
D: Very affectionate, ganon.
M: Oo, hehehe.
-End-
95

96

Participant 3
Recorded: May 3, 2019
Interviewee: Mrs. Maricel M. Umlas (M)
D: Start na po tayo.
M: edit mo na lang.
D: Ano po ano po yung pangalan buong pangalan po ni Macy?
M: Macy, Macy Gray M. Umlas
D: Ilan taon na po si Macy? Ilan taon ka na?
M: Ilan taon ka na raw?
Macy: 15
D: 15. Tapos , ah ditto po kayo naka base dito po sa anyatang
po?
M: oo
D: Ano po yung pangalan po ng parents po ni Macy?
M: Ako Maricel M. Umlas

97

D: Tas yung daddy po niya?
M: Gary Louie Umlas
D: Ano po yung trabaho po ng parehong magulang?
M: Ako ditto lang housewife yung mister ko ano siya driver
siya ngayon.
D: Ah driver po. So, may kapatid po ba si Macy?
M: oo yung panganay ko, panganay kuya niya si Grant Niroy M.
Umlas. Graduate na siya ng Year 12 ng HS bale anon a siya sa
pasukan 1st year college.
D: Bale tatlo po sila?
M: oo bunso si LeBron grade 5 sa science class
Macy: kapatid ko yan
M: oo kapatid mo nga hahaha
D: so, nag aaral po ba si Macy?
M: Hindi, dito lang siya sa bahay self-learning. Nag-aaral
lang kami dalawa.
D: So um, about sa inyo po um Paano niyo po mailalarawan yung
Cerebral Palsy po?

98

M: Cerebral Palsy para saakin ano hard haha eh kasi sobrang
hirap niya ng ano nung the way na sa physical, sa physical
talaga sobrang hirap kase, emotional nakakasunod siya sa
emotional eh yung physical talaga di niya kayang I kontrolin.
D: So anong uri po ba ng cerebral palsy meron siya?
M: Actually hindi ko talaga alam pero ano siya Psycho
disorder, social disorder disability siya
D: So ilan taon po siya nadiagnose?
M: Baby palang, kase Seven months siya eh nung na diagnosed.
D: So pano niyo po nalaman na may cerebral palsy po siya?
M: ah ano nung naka confine siya ng halos 1 month sa malolos
naka incubator siya tapos may nagpapahinga sakanya ano lang
yung makina, mamamatay siya kapag tinanggal yung makina tapos
tinapat na kami ng doctor na paglaki niya hindi siya magiging
normal tas yon aano ano ko na tanggap ko na siya kaya talagang
pinaglaban ko siya na mabuhay siya kase ang gusto ng doctor
tanggalin nalang yung oxygen na bumubuhay sakanya sumusupport
ganon.
99

D: Bale after birth po. Tapos anong po ba yung parang mga
symptoms na makikita kay Macy? Noon saka hanggang ngayon na
parang nagchacharacterize po yung cerebral palsy?
M: Yung ano yung sa physical yung paninigas ng mga muscle
niya. Atsaka yung sa speech niya medyo late siya nun eh, late
talaga siya.
D: So meron po ba ano po yung mga naging payo po ng doctor
about po sa condition niya?
M: Sa condition niya yung neuro niya sa Cabanatuan ang
suggested niya ah nagvivitamins siya nun sa brain niya e kaya
di ko na tinuloy tapos nung nasa Australia ako non nag
thetherapy siya 3 times a week ditto sa bahay pero ano parang
wala naman ako napapansin na pagbabago parang same lang din
dati.
D: Physical po ba?
M: Oo
D: Physical saka speech?
M: Oo, wala naman nagbago. Tagal ilan taon din yun 5 years ko
rin siyang tineraphy non.

100

D: So may mga ipinagbabawal po ba sakanya?
M: Wala sakanyang bawal. Kahit sa food wala.
D: wala. So ano ano po yung mga treatments niya po ngayon?
M: wala siya treatment ngayon.
D: wala
M: Healthy living si Macy kahit ganyan, masiyahin naman siya
Diba Macy? Hahahaha
D: ano minsan po ba nagkakaron po siya ng parang attacks?
M: wala wala, kasi yung cerebral palsy yung ibang cases diba
makikita natin diba mga tumutulo laway.
D: epilepsy
M:oo epilepsy tapos nag tatantrums din sila tapos kapag hindi
nasusunod ang gusto nagtatantrums tapos meron din mga case ng
cerebral palsy na iba na hindi makapag salita talagang wala
silang ano inter intercontact na kagaya natin na nakakapag
communicate pero siya alam niya. Ano boyfriend nga niya si
Alden hahaha.
Macy: hihihi
101

D: ayy may boyfriend pala siya ha hahaja
Macy: hahahaha
M: Si alden haha. Yun ang boyfriend niya ngayon. Diba Macy?
Macy: Hahahaha
M: Kinikilig ka naman
Macy: Kinikilig aako
M: ay kinikilig daw siya hahahaa
D: Ano naman po ah. About naman po sa ano sa Childhood niya
sa Social life. Paano po nakaka paano po yung childhood niya
kumbaga. Paano po yun naapektuhan ng pakakaraon niya ng
cerebral palsy?
M: Ano kasi e hindi sa case ni Macy hindi ko naman pinaramdam
na iba siya e. Kasi kagaya naming ditto marami kaming
kaibigan. Parang sa sa area naming. Kaya kapag lumalabas ako
kasama ko siya naka broad siya hanggang ngayon,
nakakasalamuha siya sa maraming tao. Kasi mahirap naman yung
itatago mo siya sa bahay. Kaya okay yung ano niya lahat ng
mga kaibigan niya yung mga anak ng mga friend ko kilala niya.
102

Kaya alam ng lahat na boyfriend niya siya alden. Kinikilig ka
(Macy) ba?
Macy: Kinikilig ako. Ano ba yan
M: ano bay an eka niya haha. Di ka maiinip kapag siya kasama
mo
D: So, paano niyo po mailalarawan si Macy sa kasalukuyan ah
makikita niyo po ba ay paano niyo po siya madedescribe as may
bata kayo?
M: Sa bata ngayon? Ah si Macy yung tipo na typical girl na as
bilang ate, ate talaga siya yung gusto niya sa masusunod
kunwari yung kapatid niya tatawagin niya. Susundin siya
ganon. SUsunod siya sa kuya niya kapag sinabing matulog ka,
matutulog na siya.
D: so pano po nakakaapekto yung cerebral palsy sa family po
like ano po yung mga sacrifices nyo sa pagaalaga sakanya
M: yung sa pagano, ngayon yung nagsstay ako sa bahay hindi ko
pinaparamdam na pabigat siya sakin kase para sa ano nageenjoy
naman ako kay Macy pero nung nagtrabaho ako sa australia non
ano iniintindi ko kasi yung magaalaga pero good thing naman

103

kasi buhay pa yung papa ko non, andito pa yung stepmother ko
non sila nagtitingin
D: gaano po kayo katagal sa australia?
M: 5 years
D: so nakakaapekto din po ba o parang may effect din po sa
mga kapatid niya
M: wala parang wala naman kasi yung routine namin parang
normal naman na nagtutulungan ganon
D: so meron po ba kayong na experience na difficulties like
sa financial po nagkaproblema po ba kayo financially
M: ano nung wala pa ako sa australia yun kasi kailangan talaga
siya itreatment lalo na yung sa brain niya yung sa neuro
kailangan talaga regular na na che-checkup siya pero good
thing naman ngayon ok
D: nakaranas po ba kayo ng discrimination sa iba dahil sa
sakit ni Macy
M: hindi naman kasi kilala siya dito eh, minsan nasa labas
kami nakatambay kami ni Macy, minsan naman pupunta kami ng
looban naka wheelchair siya tulak tulak ko sasamba kami tulak

104

ko siya, kasi sumasamba kami nagba-bible study kami every
tuesday pagsinabing magdadasal yuyuko siyang ganon pipikit
din siya pagsinabing amen mag-aamen din siya kakanta, kakanta
siya
D: so ano po yung kino-consider nyo na pagsubok regarding po
sa pagaalaga po sakanya
M: ah ano uhmm yung pinakamabigat lang sakin talag eh yung
buhatin siya kasi mabigat talaga siya
D: ah yun lang po talaga
M: oo kasi mabigat siya hindi ko talaga siya kaya lalo na
kapag buhay ko na siya parang tumitigas siya parang di niya
macontrol yung muscles niya dun lang ako nahirapan
D: meron po ba like emotionally
M: meron kapag ayaw niya ng binati siya
D: paano nyo po nakikita si Macy sa kabila po ng pagkakaroon
niya ng cerebral palsy
M: si Macy sa kabila ng ano, blessing si Macy, kasi hindi ko
siya inano pinalaki ko siya ng normal kahit na nakawheelchair
siya maghapon
105

D: so paano po siya nakakapagbigay saya sa pamilya nyo po
M: siya yung apple of the eye kasi samin, si Macy kaya lahat
ng ano gusto niya binibigay namin only girl siya eh kasi sa
side n mister ko mahirap ang babae madalang yung nagiging
anak
D: so yun lang po yung questions po naming
-End-
106

Participant 4
Recorded: May 4, 2019
Interviewee: Mr. Jonathan S. Galang (J)
Mrs. Renita L. Galang (R)
Dane: Sige po
R: Hindi tayo matatapos *tawa* hindi na tayo matatapos *tawa*
D: Una po yung about 106ap o106 Kuya po muna, ano po yung
pangalan nyo po.
J: Ako si Jonathan S. Galang.
D: Ilang taon 106ap o kayo?
J: Ahh 41
D: 41 na po. Dito po kayo talaga sa Cabanatuan po?
J: Hindi tiga Jaen ako
D: Tiga Jaen ka po?
J: Oo.
107

D: Tiga Jaen po, so kayo naman po yung parang main caregiver
107ap o nya ngayon na asawa nya?
R: Oo.
D: Ano po yung pangalan nyo?
R: Ah ako si Renita L. Galang.
D: Opo ilang taon narin po kayo?
R: 44 years old
D: So ano po yung trabaho nyo po? Trabaho nyo po.
R: Nung dati?
D: Opo.
R: Ay nag wowork said cavit ako eh tiga Rosario, Cavite ako.
D: Opo.
R: Ahh quality control ako dun ng three departments tapos,
yun text mate kami nyan dun lang nag start yun hahaha.
D: Saka ano po, may anak po kayo, ilang po yung anak nyo?
R: Dalawa.
D: Dalawa po.
108

R: Dalawang lalaki.
D: Opo sige po. So, kayo po pano nyo mailalarawan yung
kundisyon na Cerebral palsy.
R: Ah sa case naman ng mister ko, hindi naman sya ganun ka-
worse. So hindi alagain kasi kung baga hirap lang siya lumakad
pag siya sa loob siya ng bahay lalo’t nandun kami sa bahay
108ap o108 dun sa Jaen. Kabisado nya bawat sulok ng bahay eh
hindi na sya nag tutukod.
D: Opo.
R: Pero pag lumalabas kami sa bakuran ganon kailangan nya mag
tukod kasi Yung balance nya kasi eh babalance-balance Kasi
Yung another nya yung tungkod niya.
D: Problema
R: Problema kaya lang pag naglalakad ka kailangan naka focus
siya o inaalalayan ko
D: So anong kalase po bang Cerebral palsy Yung meron po sya
meron pi
R: Bali, ano naman yung kanya naman eh Yung sa movement Naman
Yung
109

D: Spastic po parang ganon po.
R: Oo sa mga ugat naman yung kanya kasi.
D: Ahh ugat po sa ugat po ang affected.
J: Di naman sure kung spastic pero kasiusually diba Yung
cerebral palsy yung brain Lang Yung tinatamaan.
D: Opo.
J: Ewan ko lang kung tamang yun nga narinig ko sa mga doctor
eh baka iba. Pero sabi nila yun yung last confirmed diagnostic
sakin.
D: Cerebral palsy daw po
J: Edi kasama naman pag may tinamaang isang part ng brain mo
yung mga neurons mo
D: Sunod sunod 109ap o
J: Mabuti Hindi tinamaan Yung mind
D: Opo, so simula ilan taon po kayo nung na diagnosed po kayo
na may cerebral palsy
J: Ahh elementary yun eh usually yung my magulang ko Kung
saan saan ako dinadala.

110

D: Opo.
J: Kung saan saang doctor kung saan saan mga ospitak pati sa
mga, albularyo Yan mga healing na ano yon tawag dito
D: Faith healers po?
J: Faith healers, oo pero aala parin talab eh ganun talaga.
D: Opo
J: Pero okay naman. Nakatapos naman tayo ng college.
D: So ano-ano po yugn mga sintomas mga sinyales po na
pinakikita noon nung una?
J: Ah, ano nangyari to—since birth eh 8 months ago yata.
Bumagyo noong October 1978. May lagnat yata ako nun eh. Ayon
sa aking Lola o inang, nilagnat ako non tapos nun tapos
bumagyo nun ngang. October 1978 na yon di pa naman kaanuhan
yung buhay 110ap o110 nung mga magulang ko. Natanggal yung
mga bubong ganon kalalakas yung mga bagyo noon natatangal
yung my bubong ngayon mula non hindi na daw ako kumilos yon.
D: Yun po.
J: Yun, dun na nag simula yon.

111

D: So saan part to kayo nahihirapan? Kunwari po sa pag lalakad
ganun Lang po?
J: Pag lalakad, oo. Saka yung left part nung body ko.
D: Ah left part po.
J: Parang usually pag may nakakakita sakin na tao ang akala
nila stroke Yun Ang akala sakin nila so yun, left part of the
body.
D: Left part of the body lang po.
J: Yes, parang stroke nga.
D: Opo, so ano po yung parang naging payo po ng doctor
tungkol po said kondisyon nyo po, ano po yung may pinagbabawal
po ba, ano po yung nga sinasabi ganun?
J: Sa pagkain wala naman eh,sSabi pa nga magkakain ako ng mga
iba iba eh iba iba halaman, gulay, ng ano to bulalo ba ‘yon?
Eh ngayon Hindi nadin siguro pwede magkaka-arthritis narin
tayo eh.
D: Opo
J: Pero noon kabataan ganon. Saka ano, exercise ganyan.

112

D and R: therapy
J: Kaya lang minsan di natin nagagawa eh
R: Wala naman medication niyan eh noh?
D: Wala po
J: Dahil meron kaming napuntahan dating ospital eh diko
matandaan Kung saan eh... Dito sa—saan na nga yung pinagdalhan
sakin..
R: children’s clinic?
J: Hindi eh
D: Neuro po?
J: ELCS? Di ko alam. Eh may gamot nga na binigay sakin parang
pampalambot daw ng lamat eh. Talagang kailangan nalang daw
talaga yung mindsets ko talaga, i-ano ko yung sarili ko sa
ano.
R: Focus?
J: Hindi?
R: Another?
113

J: Yung—another nga ba yung salita dun parang isabay mo nalang
yung buhay mo
D: Parang go with the flow?
J: Hindi go with the flow eh. Teka iisipin ko 113ap o113
tawag dito pause mo muna kaya.
D: De sige Lang po hahaha.
J: Masasayang Yung ano nyo eh. Ah, tawag dito diba aware ikaw
iayos mo —iayon mo. Kung baga parang ganito na ko kung baga
iano ko nalang yung buhay ko na pano ko sya mai—
R: Maayos yung buhay.
J: Yes, parang ganon.
D: Para mag-adapt ganun.
J: Ayon. I-adapt mo nalang yung sarili mo na lang, i-adapt mo
yung situation mo, sa environment mo, sa pamumuhay.
D: Opo opo, so hanggang ngayon po ba may mga treatments, may
therapy pa po kayo sinasagawa?
J: Wala na.
114

D: Wala 114ap o dati po ba nung parang una palang na diagnosed
kayo meron po ba kayo na parang atake?
J: Wala. Parang epilepsy?
D: Opo
J: Wala. Wala tayong ganon.
D: Ala pong ganon.
R: Sa ibang cases 114ap o114g114.
J: Oo kasi yung usually na nakikita natin said cerebral palsy
yung naka ganun
D: Opo.
J: More on ano eh.
D: Motor lang po.
J: Oo left part ng body sa movements lang.
D: Sige po, ah pano po it nakaka apekto po sa inyong kabataan
po, you pag kakaroon ng cerebral palsy?
J: Ay syempre malaki Kasi nakikita ko you mga kaidadan ko na
nagagawa yung lahat ng gawain. Yung in lagi nag tatanong kung
bakit ako nag kaganyan?

115

D: opo
J: Pero nung college Yun nga i-adapt mo o tangapin mo na sa
sarili mo at mabuhay ka.
D: Bali nagkaroon naman po kayo ng choose na mag aral ng
college.
J: Dyan ako nakapagtapos ng college sa San Isidro.
D: Ah sa San Isidro po kayo nag aral?
J: May NEUST din don.
D: Ay opo may isang campus po doon. Kayo po ah, pano nyo po
mailalarawan yung asawa niyo po sa despite po ng kanyan
kondisyon ganon.
R: Ah—bali kung baga naman sya ano sya eh responsible person
naman sya eh wala syang bisyo saka parang hindi sya kulang
kasi nga nung pinanganak Naman sya ng parents nya na as in
normal na batang lumaki ganon.
D: Opo
J: Kunwari kapag ako ganitong nakaupo, wala 115ap o115
nakakapansin eh. Yung kunwari ganito ko nakaupo pag tumayo
Lang ako saka nag lakad bakit daw ganyan eka.

116

D: Dun lang po napapansin.
D: Meron yung mga tao na pag di nila ko nakikita tumayo, kapag
nakaupo lang ako ng ganito they see me as normal. Ngayon, may
time na bumalik sila tumayo ako ska naglakad ska sila
magugulat “Kuya another nangyari sayo?” Ay eh bakit kako hindi
116ap o alam? At ngayon mo lang bako nakitang kumilos ng nag
lakad? So ayon normal na normal talaga.
R: Kase another naman sya eh responsible kahit nung bago
palang kami dyan, sa mga anak ko yan ang nag titimpla ng gatas
nag lilinis ng ano.
D: Ah nag aalaga po talaga.
R: Yun lang nakasandal lang talaga sya. Hindi naman kasi siya
ubrang matagal na nakatayo eh ang kailangan nakaupo.
D: Opo.
R: Nagagawa naman nya yung normal na Yun Lang na Yung nga
lang Yung pag sunod sa mga Bata sa malalay
D: Opo
R: Yun lang talaga yung medyo kulang sya per total package
okay Naman
117

D: Okay naman po, so pano Naman po, about 117ap o ito sa
family nyo, may mga, ano po yung mga sakripisyo na ginawa nyo
para po sa kahit nga po may kundisyon sya na ganito
R: Yun nga yung sa trabaho, kasi asa Cavite kasi ako dati.
Nung mag-asawa na kami, eh sya dito kasi sya eh. Ngayon sabi
ng biyenan ko wag mong ng hiwalayan yung asawa mo at di naman
nga pwede bumyahe siya ng Cavite. Although, meron siyang
sasakyan wala nga lang driver. Sumunod na nga lang ako sa
asawa ko kaya kung baga sinacrifice ko nalang job ko para sa
kanila ayon kaming mag asawa diba saka anak ko.
D: So pano 117ap o117 nakaka apekto po dun sa mga bata, may
effect din po 117ap o mga bata?
R: Ah wala naman. Kasi kung baga kasi ano eh lumaki sila kasi
nga nakikita nila yung Papa nila na ganyan na.
D: Alam na nila.
R: Alam na nila eh. Yung diperensya nya nga.
J: Sa ngayon aware sila, mas ah naging dahilan para mas
magiing mabait sila,
R: Masipag mag-aral.
118

J: Oo nakikita nila yung father nila na ganito so parang mas
naging bumubuti sila.
D: So pano po nakakaapekto yung kundisyon no kuya sa ah—
financially po sa inyo?
R: Ay, meron talaga epekto yon. Kasi nga kung baga kasi nga
siya although na tapos sya sa panahon ngayon ,wala naman
kasing tatangap ng nakaupo lang na kasi diba yung dahan dahan
ganon.
J: Peronakapag trabaho ko sa munisipyo.
R: Pero nakapag trabaho naman sa munisipyo yan, pero sa others
na another di sya pwede.
J: 2002 yata to 2005. Naalis na nga kami dun Kasi nga nag
palit ng mayor.
D: Ay tatangalin yung mga ano dati.
R: Pero kung baga sa reality, yung sa ngayon na kahit na kung
gusto nya mag work ng ibang work dito mag ah part-time sya
dyan sa labas, di pwede.
J: Kung office work pwede,
R: Hindi sya ubra.

119

J: Nakaupo Lang Kung office work. Pero yung kolektor di pwede
talaga yon.
R: Oo yung ganon. Yung nakaupo lang basta table yan ubra lang
yung mga ganyan.
J: Office work pwede.
R: Pero sa field di sya pwede
D: So paano po nakakaapaekto ito inyo emotionally?
R: Kung baga na overcome naman 119ap o119 yon kami naman
dalawa eh may mga kaibogan din naman kami Kung baga pag dating
sa mga ganun.
J: Oo
D: So, may discrimination din po ba laying naiincounter?
R: Malimit hano, Pa?
J: Ahh sa akin nung nag aaral ako wala.
D: Wala naman po?
J: Kasi takot sila sa tatay ko. Pulis eh. Saka kumadrona yung
nanay ko eh. Parang kilala naman kami doon eh.
R: Dito, Pa?
120

J: Ah, eh sa business naman yun eh.
R: Oo business-related.
J: Wala naman yung business sa discrimination eh.
D: Opo, so yung ano po ba nakakapag dulot po ba ito sa inyo
ng stress yung pag aalaga po
R: Hindi naman
J: Tingin ko hindi naman siya nahihirapan eh. Kataba-taba
hahaha.
D: Hahaha ganun talaga eh. So ano po, di 120ap o sinabi nyo
po sa financial po nagka problema po kayo nakaka encounter po
kayo, ano po yung ginagawa nyo para ma overcome poyung mga
problems na dumadating?
R: ah kung baga may mga kaibigan kami na nalalapitan pag
maganda naman yung kita 120ap o120 ganun lang paikot ikot
lang sa 120ap o120 buhay—sa pang bayad.
J: Nag start naman Kasi Yung financial problem 120ap o120
nung nag kasakit yung father ko. Yun dun nag simula yoon,
kaya napilitan kami sa dati 120ap o120 pwesto.

121

D: So ano po yung ma coconsider nyo po na pagsubok pagdating
po sa pag aalaga po sa kanya?
R: Ah, siguro yung pag nabubuwal siguro yung mister ko.Kkasi
pag nabubuwal kami lang kasi dito mabigat kasi sya eh pag
nabubuwal sya.
J: Pero before Hindi eh.
R: Pero nung medyo bata pa sya nakakabangon sya kahit hindi
mo sya tulungan. Tas kukuha ko lang sya ng upuan kaya na nya
pero nitong nagka ganyan na nga sya. Saka siguro medyo tumaba
ng konti pag start nabubuwal as in talagang buwal talaga Yung
walang direction sa bigla nalang buwal sya yun Yung
kinakatakot kasi baka Kung saan tumama ganon oo yun Yung
nagiging another ko naman sa kanyan, tapos minsan pag gumising
sya ng umaga hirap sya tumayo
D: Opo
R: Ayan mag papatulong yan, o yun mga ganon lang naman kasi
meron syang time na off balance eh.
D: Opo
R: Kahit yung naka focus sya sa pag lalakad.

122

J: Pag nawala say focus.
R: Pag nawala sya sa focus mababagsak talga sya any time nga
walang ano yon.
J: Kahit Yung normal na taon naman pag nadulas siguro noh
D: Hahaha opo babagsak talaga.
D: So aside po sa ganun may mga problema, pano po ba kayo
122ap o encounter related po sa kondisyon po no kuya?
R: Ay Wala na
D: Ah wala naman po
J: Parang normal lang naman.
R: Normal Lang?
J: Oo na wala lang naman na wala naman
R: Kasi ang ano lang naman nyan eh Yung hirap lumakad Kaya
Yung assist ko lang Nyan Yung king minsan Gaya nung nag
commute kami Yung paa nya Kasi di Naman nya kayang itaas ng
mag isa Yung paa nya eh
D: Opo
R: Tinataas ko inaalalayan ko ba.

123

J: Never a time ko din naramdaman na kakaiba ko sa iba dahil
sa aking kondisyon.
R: Opo normal po.
J: Kasi pinag aral Naman ako ng mga magulang ko sa normal
school Hindi ako nag aral sa—
D: Sa SPED.
J: Oo said SPED sa normal school talaga kaya mga kaibigan ko
mga normal na ano.
D: Tao din.
J: Oo.
D: Sanay din.
J: Kaya lang kainaman naman non.
R: Exempted ka.
J: Yung exempted ako sa PE, ay pero nung may naging teacher
ako nung college di nya ako inexcept, pinapapasok nya ko.
R: Ano naman Yung ginagawa mo dun.
J: Pinag-Chess niya ko.

124

R: Ay matalino yan eh, yang asawa ko aan and kanyang ano.
J: Nung high school exempted ako pero nung college.
D: Ayaw walang patawad
J: Oo mahigpit talaga you strikto talaga.
D: So kabila po ng kundisyon di po ba nakikita nyo say
responsible father a responsible person, pano po sya
nakakaoag bigay ng saya sa pamilya nyo ganon?
R: Financially?
D: Kayo po as a whole emotional, financially pano po sya nag
bibigay saya ganon.
R: Kami naman kasi kaya kami nagtayo ng business dahil nga
may pagkamatalino yan eh. Madiskarte , Yung mga natututunan
nya, ayan financially nasusuport nya kami yung renta dito
yung pag aaral ng mga bata yung expenses, tapos di naman kami
yung tao dito sa bahay kung baga yung support to say kanya,
kaya malakas and look nyan Kasi lagi kami mag kasama eh tandem
kami dalawa nyan eh.
D: Opo.
125

R: Kung mapaghihiwalay man kami nyan bakasyon lang. Yan ganyan
pero most of the time palagi kaming spent ng time kami ditong
mag-anak kaming apat ayon. Yun naman ang pinaka ano naming.
J: Family bonding.
R: Family bonding tas samba kami pag Sunday.
J: Siguro nga yung yung importante laging magkakasama yung
pamilya mo.
D: Pamilya talaga eh, yung support po.
R: Oo yung support.
D: So, ayun lang po yung nasa questionnaire naming. Bali tapos
na po.
R: ay, ganon sige hahaha Salamat. Okay na?
D: Opo. Thank you po.
-End-
126

CURRICULUM VITAE
CONTACT INFORMATION
Name: Ria Melissa Y. Agustin
Address: 180 Leandro St., Doña Adela Subdivision, Mabini

Homesite, Cabanatuan City
Contact Number: 09951344760
E-mail Address: riamelissaagustin@gmail.com
PERSONAL INFORMATION
Date of Birth: August 10, 2001
Place of Birth: Cabanatuan City, Nueva Ecija
Citizenship: Filipino
Gender: Female
EDUCATIONAL BACKGROUND:
Elementary: Menreum School Inc.
High School: Laboratory High School—Nueva Ecija University

of Science and Technology
(Junior High School)
Laboratory High School—Nueva Ecija University

(Senior High School)
127

CURRICULUM VITAE
CONTACT INFORMATION
Name: Danielle Louise L. Villaseñor
Address: 225 Vigilia St., Mabini Extension,

Cabanatuan City
E-mail Address: daniellelouisevillasenor@gmail.com
Date of Birth: March 26, 2002
Gender: Female
Elementary: Cabanatuan East Central School


128

CURRICULUM VITAE
CONTACT INFORMATION
Name: Kent Andrew R. De Vera
Address: Caalibangbangan, Cabanatuan City
E-mail Address: Kent.devera6542@gmail.com
Date of Birth: March 3, 2002
Gender: Male
Elementary: La Fortuna College


129

CURRICULUM VITAE
CONTACT INFORMATION
Name: Jose Louis James V. Santos
Address: 248 Rizal St., Brgy. Valenzuela, Santa Rosa, Nueva

Ecija
E-mail Address: joselouisjames@gmail.com
Date of Birth: December 10, 2001
Gender: Male
Elementary: San Gregorio Elementary School



Ang Pagsagwan Sa Buhay NG May Cerebral Palsy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ang Pagsagwan Sa Buhay NG May Cerebral Palsy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NUEVA ECIJA UNIVERSITY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

Laboratory High School

Ang Suliranin at Saligan Nito

Parte na ng buhay ng isang magulang ang pag-aalaga ng

kanyang anak. Isang responsibilidad kung saan ang magulang

ang maging pangunahing tigapag-alaga. Ganun pa man, sa ilang

pagkakataon, nagkakaroon ng higit na mas malaking

responsibilidad at kaibahan ang pagiging ama o ina sa

pagkakataong magkaroon ng kapansanan at higit na

pangangailangan ang anak. Isang malaking pagsubok para sa mga

nabanggit na magulang ay ang mapangalagaan at mangasiwa sa

anak na may sakit at maitawid ang kanilang mga sarili sa araw-

araw nilang pamumuhay. Sa ganitong pagkakataon, nagkakaroon

din ng epekto ang pagkalinga sa mga batang may kakaibang

sakit. Nakapagdudulot ito ng nakasasamang epekto sa parehong

Sa ating pamumuhay sa makabagong panahon, maituturing na

tayo ay higit na pinagkalooban ng higit na kaalaman at

kakayahan na umintindi ng mga paghihirap at pagsubok ng mga

kapwa nating namumuhay na mayroon kapansanan. Bagamat mayroon

NUEVA ECIJA UNIVERSITY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

at masasabing tayo ay nagbibigay pansin at pagkilala sa mga

ito, karamihan pa din sa ating mga Pilipino ang hindi bukas

ang isipan sa mga paghihirap at pinagdadaanan ng ating mga

kapwang may kapansanan. Ayon kay Dr. Alexis Reyes, isang

propesor ng Unibersidad ng Pilipinas, maraming Pilipino ang

walang masyadong kamalayan sa kondisyong Cerebral palsy

(Inquirer.net, 2016). Dahil dito, mayroon pa din malaking

puwang para sa mga mamamayang Pilipino tungkol sa mga pagsubok

at paghihirap na kinakaharap ng mga mayroong kapansanan pati

na din ng kanilang pamilya.

Ang Cerebral palsy ay isang uri ng kondisyon kung saan

ang utak ang higit na naaapektuhan, partikular sa parte ng

utak na responsable sa pagpapagalaw ng mga kalamnan ng isang

indibidwal (Cerebral palsy An information guide for parents,

2008). Ito ay bunga ng pagkakaroon ng problema o di kaya ay

pinsala sa utak na nagaganap bago ipanganak ang sanggol,

habang pinapanganak ito, o pagkatapos ipanganak. Ito ay

nakakaapekto sa pakiramdam, sa pag-iisip, sa pakikipag-usap,

at sa pag-uugali ng isang tao (Novak, 2014). Ayon sa

Philippine Cerebral palsy Incorporated, higit na mas marami

ang mayroong sakit na Cerebral palsy kumpara sa ibang motor

disability at nagtutuos ng isa hanggang dalawang porsyento ng

NUEVA ECIJA UNIVERSITY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

populasyon. Natuklasan na dalawa hanggang tatlo sa 1,000 ang

nagkakaroon ng ganitong kondisyon (cerebralpalsy.org).

Mga Kaugnay na Literatura

Ayon sa depinisyon ng International Consensus, ang

kondisyon na Cerebral palsy ay inilalarawan bilang kalipunan

ng mga sakit sa utak ng isang tao. Karaniwang mula pa lamang

sa pagkapanganak ang pagkakaroong ng Cerebral palsy. Maaring

maging bago pa ipanganak, habang pinapanganak o maging

pagkatapos ng pagkapanganak ang sanggol at nakaapekto sa

nagsisimula pa lamang paglaki at paglago na utak ng bata at

higit na nakakaapekto ito sa kakayahang gumalaw, sa tindig,

at mg kalamnan na naglilimita sa mga gawaing normal na

ginagawa ng mga tao. Kalakip din ng pagkakaroon ng Ccerebral

palsy ang pagkakaroon ng problema kakayahan ng isang tao na

makaramdam. Gayundin sa kanyang pang-unawa, pag-iisip,

pakikisalamuha, at sa pag-uugali. Bukod dito, ang sakit na

cerebral palsy ay maaring maikonsiderang banayad (mild) at

malala (severe) na kung saan iba’t-ibang paggagamot at

atensyon ang kailangan naaayon na uri nito. Ito ay isang na

habang buhay na dadalhin ng apketado nito ngunit hindi