WIKA

Sapir at Whorf – Linguistic Relativity

Larson 1998 – “mismatching” o phenomenon ng pagsasalin

Zeus Salazar 1996 – “Ukol sa Wika at Kulturang Pilipino”

1. Wika bilang pahayag pahiwatig ng kultura.

2. Wika bilang impukan/kuhanan ng kultura.
3. Wika bilang daluyan ng kultura

Hour Glass of Culture – pinaliwanag ni Atienza

2 prinsipyo ni Goethe sa Pagsasalin

1. Paglalahad ng salin ng banyagang realidad

2. Pagsasalin bilang sariling material

2 Method ni Newmark sa Pagsasalin

1. Transference - kultura
2. Componencia - thought

Kasaysayan ng Pagsasaling Wika

Savory – Nagsalaysay/nagtala ng kasaysayan

(240 B.C.) Andronicus

- unang tagasaling-wika
- isang aliping Griyego
- isinalin nang patula sa Latin ang Odyssey ni Homer na nakasulat sa Griyego. (Greek – Latin)

Naevius at Ennius (tragedian)

- nagsalin sa Latin - dulang Griyego tulad ng mga sinulat ni Euripides. (Greek – Latin)

Cicero (orator philosopher)

- isang mahusay na manunulat at nakilala rin sa larangan ng pagsasalin.

Paglipas ng panahon, dumami ang mga salin dahil parami rin ng parami ang mga manunulat.

Nakatulong ang pagsasalin sa pag-unlad ng Arabia mula sa kamangmangan dahil sa mga salin mula sa Griyego.

(Greek – Arabic)

Griyego – prinsipal na daluyan ng karunungan

 Nakilala ang mga pangkat ng mga iskolar sa Syria, nakaabot sila sa Baghdad at isinalin nila ang mga akda nina
Aristotle, Plato, Galen, Hippocrates at iba pang manunulat

Baghdad – bilang paaralan ng pagsasalin

Toledo – naging sentro ng pagsasalin, pumalit sa Baghdad noong tumamlay ang pagsasalin dito

dahil nalipat ang kawilian ng mga iskolar sa pagsulat ng mga akdang pampilosopiya

School of Translation sa Spain

Isinalin naman sa Latin ang mga akda sa wikang Arabic (Arabic – Latin)

Adelard at Retines

- Mga napatanyag bilang mga tagasalin

Adelard – nagsalin sa Latin ng mga akda ni Euclid (AE)

Retines – nagsalin sa Latin ng Koran noong 1141 (RK)

1200 AD – nakaabot sa Toledo ang mga orihinal na teksto ng literaturang nakasulat sa Griyego. Kaya nagkaroon ng
pagkakataon ang mga tagasalin na magsalin ng tuwiran sa Latin mula Griyego upang maiwasan ang mga pagkakamali.

(Greek – Latin)

Lumabas ang naging dakilang salin ng Liber Gestorum Barlaan at Josaphat

Griyego ang orihinal na teksto nito. Dahil nagkaroon ng iba’t ibang salin nito sa buong mundo napilitan ang simbahang
Latino na kilalanin bilang mga santo (saint) sina Barlaam at Josaphat. Ang pangyayaring ito ay itinuring na pinaka-di
karaniwang natamo sa pagsasalin.

Barlaan at Josaphat – dalawang tauhang uliran sa pag-uugali at sa pagiging maka-Diyos.

1200 AD – nagsimula rin ang pagsasalin sa Bibiya.

- Unang nagsalin si Wycliffe

- Sinundan ng salin ni Tyndale at Coverdale.

Martin Luther

- Ang kanyang salin sa Aleman ang kinilalang pinakamabuting salin. Dito nakilala sa pandaigdig na panitikan
ang bansang Germany.

Jacques Amyot

- isang obispo sa Auxerre, kinilalang Prinsipe ng Pagsasaling wika sa Europa

- Nagsalin noong 1559 ng Lives of Famous Greek and Romans ni Plutarch.
- Ang kanyang salin ang pinagkunan ng salin sa Ingles ni Sir Thomas North noong 1579. Mula rito nagkaroon
na ng salin mula sa iba’t ibang wika sa daigdig.
INGLATERA

1467-1553 – nakilala si John Bourchier. Nagsalin mula sa kastila ng Chronicles ni Froissart.

Chronicles of Froissart – Prose History of Hundred Years of War

Elizabeth 1 – unang panahon ng pagsasalin sa bansang ito

Elizabeth 2 - ang panahong ito naman ang pinakataluktok ng pagsasalin

Pakikipagsapalaran at pananakop – ang pambansang DIWANG nangibabaw.

Pagtuklas sa pagbabago sa panitikan – ito ang nagging LAYUNIN ng mga tagasalin.

Thomas North - kinilalang pinakadakila sa mga tagapagsalin (military translator)

1598 at 1616 – Nalathala ang salin ni George Chapman – sa mga sinulat ni Homer.

George Chapman – katalo ni Shakespeare.

1603 – lumabas ang salin ni John Florio sa Essays ni Michael Montaigne (nagmotivate kina Chapman at Shakespeare)

1612 – isinalin naman ni Thomas Shelton ang Don Quixote

17th Century

Si Hobbles ang nagsalin ng Thucydides at Homer ngunit di nagustuhan ng mambabasa tulad ng salin ni John
Dryden sa Jevenal at Virgil.

John Dryden – ibinibilang sa mahuusay na tagapagsalin. Kauna-unahang kumilala sa pagsasalin bilang isang sining

18th Century

Alexander Pope at William Cowper – nagsalin sa Ingles ng Homer sa paraang patula.

Kinagiliwan naman ng labis ng mga mambabasa ang salin ni Fitz Gerald sa Rubaiyat ni Omar dahil di niya ito isinalin ng
literal kayat napanatili ang kariktan nito.

1861 – nagpugay sa mambabasa ang On Translating Homer ni Matthew Arnold (19th Century)

On Translating Homer – isang sanaysay na tumatalakay sa isang simulain na ang salin ay kailangang magtaglay ng bisang
katulad sa orihinal.
F.W. Newman – “Ang isang salin ay kailangang maging TAPAT sa orihinal na kailangang madama ng bumabasa na ang
kanyang binabasa ay orihinal.”

Essay on the Principles of Translation (D-E-M)

1. Ang isang salin ay kailangang katulad na katulad ng orihinal sa diwa o mensahe.

2. Ang estilo at paraan ng pagkasulat ay kailangang katulad ng sa orihinal
3. Ang salin ay dapat na maging maluwag at magaang basahin tulad ng sa orihinal.

19th Century

Thomas Carlyle 1824 - Isinalin ang “Willheim Meister” ni Goethe na nagsimulang pagtuunan ng pansin ng mga palaaral
ang panitikan ng Germany.

Rubaiyat ni Omar Khayyam 1859 ng Persia

- nangibabaw na salin sa lahat.

- Nauso ang isang uri ng saknong sa tula na may 4 na pentametro at ang ikatlong linya ay hindi nakatugma.

18th Century

1715 at 1720 – sa pagitan nito lumabas ang salin ni Pope ng Illiad.

1725 – salin ni Pope ng Odyssey

1791 – salin ni Cowper ng Odyssey at salin ni A.W. von Schlegel sa Aleman ng mga gawa ni Shakespeare.

1792 - nailathala ang aklat ni Alexander Tytler na Essay on the Principles of Translation kung saan inilahad niya ang
3 panuntunan sa pagkilatis sa isang salin. (D-E-M)

20th Century

Karaniwang gawain na lamang ang pagsasaling wika. (happy ba or sad)

Ang lahat ay nagtangkang magsalin, ngunit nagiging mababang uri dahil ang pinagtutuunan na lamang ng pansin ay ang
dami at di na ang uri. (sad nga)

Mga nakilalang kundi dahil sa pagsasalin

- Tolstoy ng Russia
- Chekov
- Strindberg
- Ibsen
 Pagkakatulad at Pagkakaiba ng Ingles at Filipino

Mga Katangian

Fil Pagkakapareho Pagkakaiba Ingles

Ñ Ponolohiya Silent Letters
Alpabeto
Segmental – lahat ng letra
ay may kinakatawan na
tunog.

Baybayin – may kasunod na

tunog.

ABAKADA – may dalawang

tunog
Syllabary
1. Nucleo (aeiou)
2. Onset (katinigs)

Ex. of syllables
Ba - ba - e
(on) (on) (n)

*Gloatal Stop

Aglutinatibo Morpolohiya Impleksiyunal

- Lahat ng - Pagtatambal ng - Maaaring higit
panlapi ay may salita sa isang
kahulugan pero kahulugan
hindi lagging
pareho
Ex. daliri Payak Ex. finger
Unlapi, gitlapi, hulapi Maylapi Prefix, suffix
- Salitang ugat at
Ex. ma-halaga panlapi Ex. valu-able
Inuulit Hindi pwede ulitin
Ex. gabi-gabi 1. Ganap Ex. Every night
2. Parsiyal
(pana-panahon)
- Unang dalawang pantig
3. Kombinasyon
(masarap-sarap)

Mala Tambalan Tambalan 1. Dalawang Salita

- Ganun parin 1. Palarawan – nilalarawan parehong
yung meaning ng ikalawang salita ang payak
Ex. una. Ex. anyway
Tambalang Ganap Ex. huigs-puso
- Iba na yung 2. Tatong salita
meaning 2. Layon – una ay Gawain, lahat payak
Ex. bahaghari ikalawa ay bagay Ex. nevertheless
Ex. bayad-utang Sister-in-law
 3. Layunin/Gamit – una ay CONTENT –
bagay, ikalawa ay Gawain pangnilalaman
Ex. silid-tulugan
STRUCTURAL –
4. Pag-aari – una bagay, pangkayarian
ikalawa nagaari
Ex. matang-lawin 3. Dalawang salita
isa ay complex
Ex. goalkeeper
5. Pinaglalagian/Pinagmulan Package-store
– 1st bagay, 2nd
pinagmulan 4. Dalawang salita
Ex. batang-kalye parehong
complex
6. Pagtitimbangan – una at Ex. baseball player
ikalawa ay Elevator-operator
magkasalungat.
Ex. urong-sulong 5. Salitang
*chronological order compound-
complex
Dry-cleaner
Reinstallation
Ex-housewife
Baseball player (?)