CALAWEN, CHARMAINE P.
09/03/18
BS ARCH 1-8 | FIL 1
TERMINOLOHIYANG ARKITEKTURA SA FILIPINO
A -
ADOBE ANCHOR – LIYABE
- Ang isang liyabe o birador (Ingles:
wrench, spanner) ay isang
kasangkapang ginagamit sa
pagpihit ng mga tuwerka (nut) at
barang panagka (talasok,
pansabat, tarangka, o kabilya; bolt
sa Ingles), o iba pang bagay na
maiuugnay sa isang liyabe. Kabilang
dito ang liyabe-tubo (tinatawag
ding liyabe-de-tubo [liyabe ng
tubo], liyabe-katala o liyabe-
ingglesa; monkey wrench, pipe
wrench, o adjustable wrench sa
Ingles). Nagkaroon ng patente ang
unang tubo noong 1835, isang
kagamitang ginawa ni Solymon
Merrick.
ALIGNED - KALINYA
ALIGNMENT - ASINTADA
ALTERNATE / STAGGERED - UNOSINOTRA
ARCHITECT – ARKITEKTO
- Ang arkitekto ay isang tao na
nagplaplano, nagdidisenyo, at
nangangasiwa ng pagtayo ng mga
gusali. Ang pag-aaral ng arkitektura
ay nangangahulugan ng pagbigay
serbisyo sa pagdisenyo at pagtayo
ng mga gusali at ang mga espasyo
na nakapalibot dito, kung saan ang
pangunahing layunin ay para sa
tao. Ang "arkitekto" ay galing sa
salitang Latin na "architectus" na
nanggaling naman sa salitang
Griyego na archi-, pinuno + tekton,
manggagawa.
ASTRAGAL - BATIDORA
AWNING - MEDIA AGUA
B CEILING – KISAME
BALUSTERS - BALUSTER, BARANDILLA
BANISTERS - BARANDILLAS
BARREL BOLT - TRANKILYA
BASEBOARD - RODAPIS
BATH TUB - BANIERA
BEAM – BIGA
piraso ng balangkas ng isang gusali,
katulad ng malaking piraso ng
kahoy o buhos na simento
BENT BAR - BANGKA
BOLT - PIERNO
BOTTOM CHORD - BARAKILAN
BOTTOM CHORD - TIRANTE
BRACE - PIE DE GALLO
C
CABINET HINGE - ESPOLON
CANOPY - MEDIA AGUA
CARPENTER – KARPINTERO
- Ang isang karpintero, alwagi,
anluagi o anluwagi ay isang
bihasang artesano na
nagkakarpintero - isang malawak na
sakop sa paggawa sa kahoy
(woodworking) na kinabibilangan ng
pagsasagawa ng mga gusali,
kasangkapan, at ibang pang bagay
na yari sa kahoy. Kinasasangkutan
ang trabahong ito ng paggawang
manwal at pagtrabaho sa labas,
partikular na ang magaspang na
pagkakarpintero. Tinatawag na
anluwagihan, karpenteriya o karpen
terya(Ingles: carpentry o joiner's
workshop) ang gawaan ng mga
karpintero, bagaman ang katumbas
nito sa wikang Kastila (Kastila:
carpinteria; Ingles: joinery at
capentry) ay nangangahulugan din
na sining at larangan ng pag-
aanluwagi.
CARPENTRY - KARPINTERIA
CAST IRON – PUNDIDO
- metal o bakal, mula sa tinunaw na
batong mineral, hulmado, karani-
wang ginagawâ sa bakal
- kaitaasan, sukdulang taas, tuktok na
bahagi ng bahay
CEILING JOIST - KOSTILYAHE
CEMENT – SEMENTO
- Sa pangkalahatang kaisipan ng
salita, ang semento ay isang
 pambigkis na tumitigas at maaaring
bumigkis sa ibang materyal na
magkasama. Ginagamit ang
semento sa pagtayo ng bahay
o kalsada. Isa sa mga materyal
ng kongkreto.
CEMENT BRICK – LADRILYO
- Ang laryo o ladrilyo ay isang
kagamitan sa paggawa ng
mga pader, sementadong daanan
at iba pang aspeto ng
pagkakantero. Ayon sa kaugalian,
ang salitang laryo ay tumutukoy sa
isang bagay na binubuo ng luwad
o putik, ngunit ngayon ito ay
tumutukoy na sa mga hugis-
parihabang bagay na inilalatag sa
pinaghalong semento at buhangin
na nilagyan ng tubig. Ang isang
laryo ay maaaring gawa sa putik,
buhangin at apog, o kaya naman
ay semento. Ito ay may iba’t ibang
uri, materyal at laki na depende sa
rehiyon at panahon kung saan ito
nagmula, at ito ay ginagawa nang
maramihan. May dalawang
kategorya ang laryo ang isa ay
niluto sa apoy at ang isa naman ay
hindi.
- Ang bloke ay isa pang salita na
tumutukoy sa isang hugis-
parihabang bagay na gawa sa
kaparehong materyal na ginagamit
sa paggawa ng laryo, ngunit
kadalasan ay mas malaki ito. Ang
mga magagaang uri ng laryo ay
gawa sa pinagsama-samang
pinaalsang putik.
- Ang mga laryong niluto sa apoy ay
isa sa mga pinakamatatag at
pinakamatibay na materyales sa
konstruksiyon, minsan din ay
tinatawag itong artipisyal na bato.
Ito ay ginagamit simula pa noong
5000 BC. Ang mga laryo naman na
pinatuyo sa hangin, o tinatawag
na mudbrick sa wikang Ingles, ay
mayroong kasaysayan na mas
matanda pa kaysa sa ladrilyong
niluto sa apoy, at mayroon din itong
sangkap na pambigkis tulad
ng dayami.
CEMENT TILES – BALDOSA
- tisang seramika, sementong lapag,
tisa, sahig na semento
CHAIN BOLT - BARAL DE KADENA
CHB LAYING - ASINTA
CLOSED STRINGER - MADRE DE ESKALERA
COLAR PLATE - SINTURON
COLUMN - KOLUMNA , HALIGUE
- Ang haligi o poste ay isang
balangkas ng bahay o gusali.
- Isang patayong suhay o posteng
pang-istraktura, o isang bagay na
kahawig o katulad ng isang posteng
suhay.
CONCRETE – KONKRETO
- Ang kongkreto, konkreto,
o kungkreto ay isang materyales sa
pagtatayo na binubuo ng semento
pati na rin ang iba pang mga mala-
sementong mga materyales tulad
ng lumipad na abo at mag-abo
semento, pinagsasama-sama
(karaniwan isang magaspang
pinagsasama-sama tulad ng bato,
apog, o ganayt, kasama ang isang
pinong pinagsasama-sama tulad
ng buhangin), tubig, at pang-
kimikang paghahalo. Mula sa Latin
na salitang "concretus" ang
kongkreto, na nangangahulugang
"pinatigas" o "matigas".
CONCRETE SLAB - LARGA MASA
CONDUCTOR – ALULOD
- Ito ay nakakabit sa bubong na
sumasalo sa tubig ulan, mula dito ay
aagos ito sa tubo na nakalagay
doon pababa.
CONTACTOR - KONTRATISTA
CORNER – KANTO
- sulok, panulukan
CORRUGATED G.I. SHEETS – YERO
CANALADO GALBANISADO
- manipis na pang-atip na
galbanisado
CRUSHED STONE – ESKONDRO
D
DIAGONAL BRACE - PIE DE GALLO
DISH RACK - BANGGUERAHAN
DOOR – PINTO
- Ang pinto ay bahagi ng gusali na
isinasara at ibinubukas.
DOOR FILLET - BATIDORA FLUSH - ALAHADO
DOOR HEAD - SOMBRERO PINTUAN FOREMAN – KAPATAS, MAESTRO DE OBRA
DOOR JAMB - HAMBA PINTUAN FOUNDATION / FOOTINGS – PUNDASYON
DOWEL - ABANG - ang pinaka base ng isang bahay
DOWN SPOUT - TUBO DE BANADO FRAME WORK - BALANGKAS
DRAW PIN / DRAWBORE PINOR - PUNSOL
G
E G. I. STRAP - LINGUETA
EARTHFILL – ESKOMBRO GABLE ROOF - DOS AGUAS
- mga durog na bato, basura GIRDER - KULING
EAVE - ALERO GIRT - SEPO
ELECTRICIAN - ELEKTRISISTA GROOVE – KANAL
ENGINEER – INHINYERO - aak, ukit
- Ang inhenyeriya, inhenyeria, GUTTER - KANAL, ALULOD
inhinyeriya (mula sa Kastilang - daluyan ng tubig
ingeniera, ingeniería) ay ang GRAVEL – GRABA
paglalapat ng agham upang - batong ginagamit sa pagsesemento
matugunan ang pangangailangan
ng sangkatauhan. Nagagawa ito sa H
pamamagitan ng kaalaman, HALL - CAIDA
matematika, at pratikal na HANDRAIL – GABAY
karanasan na nilalapat sa - pasamano
pagdibuho ng mga may gamit HINGE – BISAGRA
na bagay o proseso. Tinatawag - pangkawing
na inhinyero o inhenyera (inhinyera - palapihitan o turnilyo na
o inhenyera kung babae) ang mga pinagkakapitan ng pintuan, bintana
propesyonal na nagsasanay sa at kabinet
inhinyeriya. HIP ROOF - KUATRO AGUAS
EXTERNAL SIDING – TABIKE HORIZONTAL STUD – PABALAGBAG
- pader, dingding, tabild TRABE - ANZO

F I
FASCIA BOARD - SENEPA INCH – PULGADA
FAUCET - GRIPO - Isang yunit ng pagsusukat na may
FEET – PIYE eksaktong katumbas na 2.54
- talampakan sentimetro at ay sang-labindalawa
- yunit ng haba o distansya na ginamit ng isang talampakan.
sa Imperyal at U.S. na IRON – HIERO
pangkaraniwang panukat na
sistema, nagsasaad ng 1/3 ng isang J
yarda, at nahahati sa labin- JAMB - HAMBA
dalawang pulgada. JOIST – SULERAS
FILL – TAMBAK - Ang suleras (Ingles: crossbeam, joist)
- bunton ay ang isa sa mga magkakahanay
FILLER - TAPAL , DAGDAG na mga piraso ng tabla kung saan
- pantakip o pansapin ikinakabit ang mga tabla ng isang
FILLET - BATIDURA sahig o kisame. Tinatawag din itong
FLOOR JOIST - SULERAS pamakuan ng sahig o pamakuan ng
FLOOR SILL - GUILILAN kisame.
FLOORING - SAHIG, SUELO
- lapag, piso ng bahay ó gusalì K
FLOORBOARDS - DOTAL KINGPOST - PENDOLUM
L NAILS – PAKO
LABORER – PIYON
- manggagawa, trabahador,
obrero, piyon
LANDING - MESA, PAHINGAN
LAVATORY – LABABO
- Ang lababo (Ingles: sink, Kastila:
lavabo) ay bahagi ng isang bahay
o gusali. Karaniwan itong hugis-
mangkok, kadalasang ginagamit ito
sa paghugas ng kamay at maliit na
bagay. Maaaring matatagpuan ito
sa banyo o sa kusina.
LAYING OF CHB OR ADOBE STONE - ASINTA
LEAN TO ROOF - SIBE
LOW TABLE – DULANG
- kainang mesa na mababa
M astila: estaño, Ingles: tin, Cebuano: t
MACHINE BOLT - PIERNO PASANTE
MASON – KANTERO
- mananabas ng bato
- taong marunong gumawa ng
concrete hollow blocks at
magpalitada ng sinimentong
istruktura
MASONRY - KANTERIA
MASONRY FILL - LASTILYAS
METER – METRO
- Ang metro (simbolo: m) ay ang sukat
ng haba. Bilang pundamental na
yunit ng haba sa sistemang metriko
at sa International System of Units (SI:
Système International d'Unités),
nangangahulugan ang metro bilang
katumbas ng haba ng daanang
nilakbay ng isang liwanag sa ganap
na vacuum sa panahon ng isang
palugit na 1/299,792,458 ng isang
segundo. Katumbas ng 10000/254
pulgada ang isang metro,
tinatayang 39.37 pulgada.
- Ang simbolo para sa metro ay m.
MITER - CANTO MESA
MIXTURE OF SAND AND GRAVEL - LASTILYAS
MORTAR - PAUPO
MORTAR JOINTS - KOSTURA
MOULDING - MOLDURA
N PATTERN / SCHEDULE - PLANTILYA
NAIL SETTER - PUNSOL
NAILERS - PAMAKUAN
- Sa inhenyeriya, gawaing kahoy at
pagtatayo, ang pako ay isang hugis
aspili, matalas na bagay na matigas
na metal, karaniwang bakal, na
ginagamit bilang pangkabit. Para sa
mga natatanging gamit, maaaring
yari sa hindi kinakalawang bakal,
tanso o aluminyo ang pako.
- Karaniwang ipinapako ito sa isang
bagay sa pamamagitan ng isang
martilyo o baril na pako (nail gun) na
pinapako sa pamamagitan ng sinisik
na hangin o maliliit na ekplosibong
karga.
NEWEL POST - TUKOD
NICOLITE BAR – ESTANYO
- Ang lata, estanyo, tinggaputi o tin (K
ansan) ay isang elementong kemikal
na may sagisag na Sn (Latin:
Stannum) at may numero atomikong
50. Kabilang ito sa pangunahing
pangkat na metal sa pangkat 14 ng
periodiko ng mga elemento. Ang
tansan ay nagpapakita ng
pagkakatulad sa mga katabi nitong
mga metal sa pangkat 14 na
hermaniyo at tingga, gaya ng
estado nito sa pag-ooksihena na +2
at +4. Ito ang ay ang pang-ika-49 sa
dami sa kalikasan, at sa 10 buong/
matibay na isotopyo, ito ang may
pinakamalaking numero ng buong/
matibay na isotopyo sa lahat ng
kilalang elemento. Nagmumula ang
lata sa mineral na cassiterite, kung
saan ito ay tansang di-oksinada,
SnO.
NUT - TUWERKA
O
OAKUM - ESTOPA
OPEN STRINGER - HARDINERA
OVERHANG OR PROJECTOR - BOLADA
P
PAINTER - PINTOR
PANEL DOOR – DE BANDEHA
PEA GRAVEL - GRABITA
PENDULUM (KING POST) - PENDULON
PICK WORK ON MASONRY – PIKETA
PIGLEAD - TINGGA, ESTOPA
- Ang tingga (Ingles: lead) ay isang
elementong gumagamit sa sagisag
na Pb (Latin: plumbum) at bilang
atomikong 82. Isang ito malambot,
mahinang klase, at natutuping metal
ngunit kabilang ito sa grupo ng mga
mabibigat na metal. Kulay bughaw
na may puti ang sariwang-hiwa na
tingga pero nagiging abo ang kulay
nito kapag na hanginan. Nagiging
tila pilak ito kapag natunaw.
- Ginagamit ang tingga sa paggawa
ng mga gusali, mga baterya, mga
bala, mga pabigat, bahagi ng mga
hinalong mga metal, at
pananggalang ng radyasyon. Ito
ang may pinakamataas na bilang
atomiko sa lahat ng mga matatatag
na elemento, ngunit ang ikalawang
may pinakamataas na bilang,
ang bismuto, ay may half-life o
kalahating-buhay na napakahaba
(mas mahaba pa sa edad ng
kalawakan) na aaari din itong ituring
na matatag. Ang apat nitong
matatag na isotopyo ay mayroong
82 na proton, isang "mahiwagang
numero" sa modelong nukleyar na
balat (nuclear shell model) ng mga
nukleong atomiko (atomic nuclei).
PLAIN G.I. SHEET - YERO LISO GALBANISADO
PLAIN G.I. STRAP - LINGUETA
PLANK BOARD - SENEPA
PLASTER - PALITADA
PLASTERED COURSE – KUSTURADA
PLUG - TAPON
PLUM BOB - HULOG
PLUMB LINE - HULOG
PLUMBER – TUBERO
- Ang pagkukumpuni ng sirang gripo
ay serbisyo ng mga tubero. Sila ang
katulng ng pamayanan sa
pagkakaroon ng tubig sa
kabahayan.
PLUMBING - TUBERIA
POST - HALIGE / POSTE
PROJECTION – BOLADA
PURLINS - REOSTRA
PUTTY - MASILYA
Q
QUARTER ROUND - MEDIA CANA
R
RABBET - VACIADA
RAFTERS – KILO
- beam, anamán, pingga
REINFORCING BAR - CABILLA BAKAL
RIDGE ROLL - CABALLETE
RISER - SENEPA, TAKIP , SILIPAN
RIVETS - RIMATSE
ROOF - ATIP , BUBONG
- Ang bubong (Ingles: roof) ay pang-
itaas na bahaging pantakip sa
isang gusali o bahay.
RISER – TAKIP SILIPAN
S
SCAFFOLDING – ANDAMIYO, PLANTSA
SCRATCH COAT – REBOCADA
SCREW – TORNILYO
- Ang tornilyo ay isang matulis na
piraso ng reskadong metal na
kawangis ng pako. Hindi katulad ng
isang pako, mayroon itong pilipit na
ukit hanggang sa dulong matulis.
Dinidiin ang isang tornilyo sa isang
kahoy at iniikot ng pamihit-tornilyo at
magkakaroon ng mga ukit ang
kahoy. Iniiwasan nito na malaglag
ang tornilyo, na katulad ng isang
pako. Nahahati ang mga tornilyo sa
tornilyong kahoy, tornilyong makina
at tornilyong sariling-natatapik.
- May mga reskado ang mga
tornilyong makina na tinatambal sa
tuwerka na may babaeng reskado.
Maaaring yari ang tornilyo sa bakal,
asero, tanso, tansong dilaw, at iba
pa.
SEPTIC TANK - POSO NEGRO
SHAPE – KORTE
- Ang hugis ay ang mga nakikita at
napipisil na mga anyo, korte, porma,
pigura, o tabas ng anumang mga
bagay.
SHEET - PLANTSA
SHOWER – DUTCHA
- kasangkapang bilóg na may maliiit
na bútas ang rabaw na nilalabasan
ng tubig at gamit sa paliligo sa
banyo
SINK - PRIGADERO
SKETCH PLAN – KROKIS
- Ang salitang krokis ay
nangangahulugang isang
dayagram, sketch o drawing at
modelo o basehan ng isang bagay.
Ito ay iginuguhit upang makatulong
na mas lalong maunawaan ang
nilalaman ng libro o anumang uri ng
impormasyong kinakailangan ng
ilustrasyon.
- balangkas ng larawan o dibuho,
karani-wang ginagawâ upang
makatulong sa pagbubuo ng
sinimulang gawâ
- representasyon na hindi madetalye
at nagbibigay ng pangkalahatang
idea ng ruta
- minadaling drowing
SLAB (ROUGH) - LARGA MASA
SLOPE - BAHADA
SOLDER - HINANG
SOLDERING LEAD/ BAR- ESTANYO
SPACING OF GAP - BIENTO
SPLIT KNOB - POLEYA
STAKE - ESTAKA
STRINGER (CLOSED) - MADRE (DE ESCALERA),
MADRINA
STRINGER (OPEN) - HARDINERA
STUCCO / PLASTER - PALITADA
STUD (HORIZONTAL) - PABALAGBAG
STUD (VERTICAL) - PILARETE
T 118/Architecture-Vernacular-Terms
TEMPER(METAL WORK) – SUBAN, SUBUHAL
THREAD – ROSKAS
- paikot na ngipin sa katawan ng
tornílyo, piyérno, tuwérka, túbo, o
anumang bagay para mapaikot o
mahigpitan ito
- ang bahaging gilít-gilít ng turnilyo
atbp.
TINSMITH - LATERO
TINSMITHING - LATERIA
TOP CHORD – TAHILAN, KILO
- biga, pakuan ng suleras
TRANSOM - ESPEHO
TREAD – BAYTANG, PERDANO
TRELLIS - PERGOLA
TRUSS - KILO
V definition-58a8e5e62d8e1
VARNISH FINISH - MONYEKA
VARNISHED - BARNISADO
VERTICAL STUD - PILARETE
W
W. I. STRAP - PLANCHUELA
WINDOW HEAD – SUMBRERO BINTANA
WINDOW SILL – PASAMANO
- pahalang na kahoy o bató sa pang-
ilalim na bahagi ng bintana
- liston ng mga balustre sa balkonahe
WIRING KNOB – POLEYA
WAINSCOTING TILES - ASOLEHOS
WALL POST – BAGAD
WASHER – PITSA, TSAPA
WATER CLOSET - INIDORO
WINDOW GRILLE - REHAS
WINDOW JAMB - HAMBA BINTANA
WOOD GRAIN - HASPE
WOOD PLANK - TABLA
WROUGHT IRON STRAP - PLANTSUWELA
Y
YIERO - GALBANISADO
- binalutan ng zinc
 Conde, M. R. (2013, December 8).
Architecture Vernacular Terms.
Retrieved September 2, 2018 from
https://www.scribd.com/doc/190185
 Tejada, C. (2013, April 4). Vernacular
Terms in Philippine Construction.
Retrieved September 2, 2018 from
https://www.scribd.com/doc/133973
554/Vernacular-Terms-in-Philippine-
Construction
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Liyabe
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Arkitekto
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Karpinter
o
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Beam
 https://www.tagaloglang.com/pund
ido/
 https://buhayofw.com/blogs/blogs-
tagalog-english-filipino-translation-
dictionary/kisame-------meaning-
kahulugan-english-translation-
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Laryo
 https://pinoy.oo.gd/baldosa/
 https://www.tagaloglang.com/bald
osa/
 https://brainly.ph/question/148971
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Kongkret
o 
 https://brainly.ph/question/517494
 https://www.depinisyon.com/depinis
yon-103374-kanto.php
 https://www.tagaloglang.com/yero/
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Tingga
 http://lessonproper.blogspot.com/20
11/06/pinto-at-pintuan.html
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Inhenyeri
ya
 https://www.wordhippo.com/what-
is/the-meaning-of/filipino-word-
d4d7dc9f8bd302bd8b297d819c7d08
faf4e537d8.html
 https://tl.wiktionary.org/wiki/piye
 https://pinoy.oo.gd/tambakan/
 https://www.tagaloglang.com/tapal
/ 
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Suleras
 https://www.depinisyon.com/depinis
yon-167652-sahig.php
 https://brainly.ph/question/750979
 https://www.tagaloglang.com/kanal
/ n/
 https://brainly.ph/question/528854
 https://www.tagalogtranslate.com/e
n_tl/4022/handrail
 https://pinoy.oo.gd/bisagra/
 https://www.depinisyon.com/depinis
yon-20352-bisagra.php
 https://tl.wiktionary.org/wiki/pulgada
 https://www.tagalog-
dictionary.com/search?word=piyon
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Lababo
 https://www.tagaloglang.com/dula
ng/
 https://pinoy.oo.gd/graba/
https://www.depinisyon.com/depinis
yon-103369-kantero.php
 https://pinoy.oo.gd/kantero/
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Metro
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Pako_(p
angkabit)
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Lata
 http://annabellesurquia.blogspot.co
m/2011/10/yamang-tao-produkto-
at-serbisyo_03.html
 https://www.depinisyon.com/depinis
yon-104636-kilo.php
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Bubong
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Tornilyo
 https://tl.wikipedia.org/wiki/Hugis
 https://www.tagaloglang.com/dutsa
/
https://brainly.ph/question/236386
 https://www.tagaloglang.com/krokis
/
 https://www.tagaloglang.com/roska
s/
 https://www.tagaloglang.com/tahila
 https://www.tagaloglang.com/pasa
mano/
 https://www.tagaloglang.com/galb
anisado/