Srednja stručna škola u Zenica

Maturski rad
Bezbjednost drumskog saobraćaja
Tema: Aktivna sigurnost vozila

Učenik: Mentor:
Semin Kolić Selma Halilović, dipl.ing.saob.
 1.Sadržaj
1.Sadržaj............................................................................................................................1
2. Uvod...............................................................................................................................2
3. Aktivna sigurnost vozila.................................................................................................3
3.1 Motor........................................................................................................................4
3.2. Sistem za kočenje...................................................................................................5
3.3 Sistem za upravljanje...............................................................................................6
3.3.1 Slika strukturne šeme upravljanja......................................................................6
3.4 Sistem za prenos snage (transmisija)......................................................................8
3.5 Šasija ili karoserija....................................................................................................9
3.6 Sistem za podmazivanje........................................................................................10
3.6.1. Slika sistema za podmazivanje.......................................................................10
3.7 Sistem za hlađenje.................................................................................................12
3.8 Hodni sistem (pneumatici)......................................................................................13
3.9. Elektronski sistemi.................................................................................................15
4. Zaključak......................................................................................................................16
5.Literatura.......................................................................................................................17
 2. Uvod

Aktivna sigurnost s aspekta vozila obuhvata prije svega sve preventivne mjere koje
konstruktor vozila mora obuhvatiti i poduzeti još u fazi projektiranja, a koje se odnose na
sustav vozać – vozilo – okolina, kako ne bi došlo do konfliktnih situacija. Drugim
rijecima, vozilo treba optimalno prilagoditi čovjeku i cesti, te primjenjivati takva tehnička
rješenja kod vozila koja imaju zadaću mogucnost nastanka prometnih nezgoda svesti
na najmanju moguću mjeru. Elementi vozila koji to omogučavaju naziva se aktivna
sigurnost vozila.

Elementi aktivne sigurnosti vozila osiguravaju:

• sigurnost vožnje (mogućnost pravovremenog i pouzdanog upravljanja, usporenja,

ubrzanja¸ stabilnost vozila)

• pravovremenost opažanja (ispravna oprema za osvjetljavanje i signalizaciju, vidljivost

kroz vjetrobransko staklo – pranje i brisanje vjetrobranskog stakla, pravilno postavljena
vozačka zrcala)

• uvjetnu sigurnost (udobnost vožnje: ergonomija sjedala i komandnih uređaja, niska

razina buke i vibracija unutar vozila, povoljna mikroklima u vozilu).
 3. Aktivna sigurnost vozila

U aktivnu sigurnost vozila ubrajamo:

• motor

• sistem za kocenje

• sistem za upravljanje

• sistem za prenos snage-transmisija

• šasija ili karoserija

• sistem za podmazivanje

• sistem za hlađenje

• svjetlosni i signalni uredaji

• uredaji za pranje i brisanje vjetrobranskog stakla

• hodni sistem (pneumatici)

• elektronski sistemi

Pored ovih klasicnih elemenata aktivne sigurnosti vozila u vozila se u sve vecem broju
ugraduju brojni sustavi elektronske kontrole kretanja vozila, tzv. inteligentni sustavi
aktivne sigurnosti vozila. Osnovna funkcija takvih elemenata aktivne sigurnosti je da
pomocu senzora postavljenih na vozilu prikupljaju informacije i „donose odluke“,
odnosno obavještavaju vozaca o potrebnim intervencijama ili da cak poduzmu
određene akcije u vozacevo ime.
 3.1 Motor

Motor je uređaj ili stroj koji bilo kakav vid energije pretvara u koristan rad.

Podjela motora:

1. Prema vrsti goriva:

a) benzinski (Otto-motor)
b) dizelski motor

2. Prema taktnosti:
a) dvotaktni motori
b) četverotaktni motori

3. Po konstrukciji:
a) redni motori
b) V-motori
c) bokser motori

4. Prema vrsti motora:

a) Elektromotor
b) Motor s unutrašnjim sagorjevanjem

Elektromotor ili električni motor je stroj koji pretvara električnu energiju u mehanički rad.

Motori s unutrašnjim sagorjevanjem su motori kod kojih gorivo sagorjeva u radnom

prostoru koji služi i za pretvaranje hemijske energije goriva u toplotnu energiju, a potom
iz toplotne energije u mehanički rad.
 3.2. Sistem za kočenje

Kočenje je vještačko stvaranje otpora kretanja motornog vozila, otporu koji mora znatno
prevazići otpore pri normalnom kretanju.

Vozač, rukom ili nogom djeluje na komandu I na taj način se realuzuje kočenje.
Aktiviranjem sistema za kočenje nastaje trenje između pokretnih I nepokretnih
elemenata kočnice. Kinetička energija vozila se pretvara u toplotnu energiju, koja se
oslobađa zbog radne sile trenja nepokretnih I pokretnih elementa izvrsnog mehanizma
kočnice. Ostvareni moment kočenja zavisi od angažovanog momenta sile prianjanja
između pneumatika I podloge. Angažovana vrijednost sile prijanjanja zavisi od stanja
pneumatika, karakteristike podloge, vlažnosti podloge, brzine kretanja I drugo…

Zadatak uređaja za zaustavljanje je veoma kompleksan, a da se takvi zahtjevi ispune,

na vozliu se ugrađuju kočioni sistemi:

1. Radna kočnica

2. Pomočna kočnica

3. Parkirna kočnica

Prenosni mehanizam spaja komandni i izvršni mehanizam a može biti izveden na više
načina:

1. mehanički (sistem poluga i sajli za kočenje),

2. hidrostatički,

3. pneumatski,

4. hidropneumatski (kombinovani)
 3.3 Sistem za upravljanje

Sistem za upravljanje ima zadatak da mijenja i održava pravac kretanja vozila, te

osigurava neophodan manevar vozila.

3.3.1 Slika strukturne šeme upravljanja

Savremeni mehanizmi za upravljanje moraju ispuniti slijede e zahtjeve:

a) Obezbijediti stabilno kretanje vozila prilikom vožnje u pravcu. Točak upravlja a u

položaju pravolinijskog kretanja treba da ima minimalan slobodan hod.

b) Obezbijediti malu silu na to ku upravlja a (Fv): kod putničkih vozila 4-7 daN, a kod
teretnih vozila i autobusa 15-20 daN, a kod teretnih vozila ve ih nosivosti i do 30-40
daN.

c) Kinematika mehanizma za upravljanje mora biti takva da prilikom kretanja u krivini

osigura kotrljanje svih upravlja kih to kova vozila bez klizanja kako bi se sprije ilo brzo
trošenje pneumatike.

d) Spontano vraćanje upravljačkih točkova po izlasku iz krivolinijskog u položaj

pravolinijskog kretanja pod dejstvom stabiliziraju eg momenta.

e) Mehanizam mora ublažiti udare izazvane neravninama puta, tako da se na to ak

upravlja a prenesu samo neznatne sile koje ne e zamarati vozaća i time smanjiti
sigurnost kretanja vozila.
Podjela sistema upravljanja može se izvršiti na slijedeće naćine:

a) Klasifikacija po karakteru upravljanja:

1. upravljanje to kovima,

2. upravljanje osovinama,

3. kombinovano upravljanje,

4. bočno zanošenje, gusjeni na vozila.

b) Prema položaju voza kog mjesta:

1. upravljanje sa lijeve strane vozila,

2. upravljanje sa desne strane vozila.

c) Klasifikacija prema karakteru funkcionisanja:

1. mehanički mehanizmi,

2. servo-mehanički mehanizam.
 3.4 Sistem za prenos snage (transmisija)

Sistemi prenosa snage i transformacije obrtnog momenta kod motornih vozila imaju
osnovni zadatak da prenesu snagu pogonskog agregata do pogonskih točkova ili
lančanika gusjenice, uz odgovarajuću transformaciju obrtnog momenta. Cilj je da sistem
prenosa snage u svim uslovima rada vozila obezbijedi potpuno iskorištenje snage
motora.

Osnovni elementi transmisije su:

1. spojnica (kvačilo),

2. mjenjač,

3. kardansko vratilo,

4. vodeći most sa diferencijalom i poluosovinom.

Koncepcijski raspored elemenata (podsistema) transmisije je različit kod različitih vozila

i zavisi u osnovi od:

- položaja motora u odnosu na pogonske točkove I

- broja pogonskih osovina.

 3.5 Šasija ili karoserija

Šasija ili karoserija  služi za smještaj putnika, njihove prtljage ili tereta, a kod
savremenih putničkih vozila, se izvodi kao prostorna rešetka koja preuzima opterećenja
(tzv. samonosiva karoserija).

Pod pojmom šasija motornog vozila podrazumijevaju se sljedeći dijelovi motornog

vozila:

1. motor (kao osnovni skup)

2. uređaji za napajanje gorivom, podmazivanje, hlađenje, paljenje

3. transmisija (spojka (kvačilo), mjenjač, kardansko vratilo, pogonski

most)

4. hodni dijelovi (okvir, ovješenje, osovine s kotačima)

5.uređaj za upravljanje (volan s dijelovima)

6.uređaj za kočenje (kočnice s dijelovima)

7.elektro uređaji (akumulator, alternator, svjetla i signalizacija)

 3.6 Sistem za podmazivanje

U motoru SUS prilikom njegovog rada uvijekk dolazi do trenja između susjednih
dodirnih povrsina. Kako se usljed navedenog trenja podižu temperature površina koje
su izložene trenju , doći će do širenja materijala a onda usloviti  veće trenje. Kako
ulazimo u začarani  krug takav motor će raditi dok snaga motora bude veća od sile
trenja. Kada se snaga motora izjednači sa silom trenja motor će prestati sa radom.
(žargonski – ‘’zaribaće’’). Kako bi smanjili trenje unutar motora moramo obezbjediti
konstantno podmazivanje dodirnih površina.To su površine klipno cilindarskog sklopa,
ležaja koljenastog vratila ,  klipnjače i  bregastog vratila, ležaja raznih međuosovina i
dr.Podmazivanje motora vršimo motornim uljem koje propisuje proizvođač
motroa. Pored toga,ulje poboljšava zaptivanje, doprinosi hlađenju motora,jer predaje
toplotu u kucište radilice i korito za ulje,sprećava koroziju i ispira dio štetnih ostataka
sagorevanja.

3.6.1. Slika sistema za podmazivanje

Vrste sistema podmazivanja :

–  Prinudno ili cirkularno podmazivanje

Prinudno ili cirkularno podmazivanje je ono kada se ulje dovodi pod pritiskom do kliznih
površina. Na ovaj način se podmazuju sve odgovorne jače opterećene površine ležajevi
koljenastog vratila, klpnjače, bregastog vratila, klackalice.

– Podmazivanje prskanjem
Podmazivanje prskanjem ulja po kliznim površinama radi njihovog prekrivanja sloja
maziva koje u trenutku kontakta dodirnih površina vrši njihovo razdvajanje, smanjujići
trenje. Prskanje se vrši zahvatanjem ulja iz korita od strane klipanjače ( što je slučaj,
mahom, kod starijih manje opterećenih motora kod kojih je to i jedini način
podmazivanje ) ili ugradnjom posebnih prskalica koje bacaju ulje po cilindrima i ostalim
kliznim površinama.

– Kombinovano podmazivanje
Kombinovano podmazivanje se najčešće koristi kod današnjih motora. Tada se jedan
dio kliznih površina podmazuje prinudno pod pritiskom dok se drugi dio površina
podmazuje prskanjem, najčešće, izlaskom ulja iz zazora ležaja kolenastog vratila i
obilnim prskanjem ulja, pod dejstvom centrifugalne sile, po prostoru kućišta, tako da
podmazuje cilindre i sve ostale klizne površine.
Dovođenjem ulja do kliznih površina ležaja i stvaranjem uslova za formiranje
hidrodinamčkog sloja ulja kod svih režima i uslova rada motora, sprečava se
zaribavanje delova, smanjuje se energetski gubici usljed trenja i obezbjeđuje se pravilno
mikro geometrija dijelova u toku dužeg vremenskog perioda. Pravilinim podmazivanjem
se znatno produžava vijek rada motora i njegova sigurnost u radu.
 3.7 Sistem za hlađenje

Sistem za hlađenje motora je neizostavan deo svakog motora.

Tokom rada , kada dolazi do paljenja smeše unutar cilindara oslobađa se velika količina
toplote koja se prenosi na zidove cilinadara i ceo motor. Kako bi usled velike toplote
došlo do širenja metalnih delova motora, povećavala bi se sila trenja između klipa i
cilindra. Kada sila trenja postane veća od snage motora , motor bi prestao sa radom uz
velika oštećenja (“zaribao“). 
Da bi predupredili gore navedeno moramo konstantno hladiti motor tokom rada. To
postižemo sistemom za hlađenje motora.
 
Glavni delovi sistema za hlađenje motora :

1. Ekspanziona posuda (gde dosipamo tečnost)

2. hladnjak

3. teremostat

4. pumpa za rashladnu tečnost

5. ventilator

6. cjevovodni sistem sa sistemom kanala u bloku i glavi motora

7. podsistem za grejanje i ventilaciju putničkog prostora

 3.8 Hodni sistem (pneumatici)

Osnovni element koji omogućava kretanje vozila je točak točak ima ulogu pokretnog
oslonca i elementa koji ima ulogu omogućavanja kretanja vozila (pogonski) Točak može
biti pogonski ili vučeni (gurani) vučeni točak ima samo ulogu oslonca može biti i
upravljački element hodnog sistema.

Pod pojmom točak podrazumeva se:

1. naplatak (čvrsti dio) i

2. pneumatik (elastični dio) Točak sa pneumatikom

Osnovni zadatak točkova sa pneumatikom: nošenje konstrukcije vozila i tereta,

elastično oslanjanje vozila, obezbjeđenje kretanja u željenom pravcu, prenošenje
pogonske i kočione sile. Da bi se obezbjedilo racionalno korišćenje P motora potrebno
je obezbediti odgovarajuće pneumatike u početku su bile pune gume (bez unutrašnje),
a poslje sa unutrašnjom...pa opet bez... Pneumatik je otporan na spoljne temperature (-
25 do 120) treba ga čuvati dalje od benzina i dizel goriva. Naplatak sastavni
dio točka standardizovan po obliku i dimenzijama u zavisnosti od opterećenja koje
prima točak Postoje: jednodjelni (putnička, terenska i manji autobusi i teretna),
višedelni, teretna vozila i autobusi veće nosivosti, višedjelni su montažno-demontažni.
Na naplatku postoje određeni otvori koji služe za strujanje vazduha ako bi se hladili
doboš ili disk, postoje i otvori za pričvršćivanje naplatka zavrtnjima za glavčinu točka.
Pneumatik predstavllja elastične obloge točkova transportnih sredstava u dodiru sa tlom
po kojem se kreću. Načinjeni su od gume, vlakana (koja mogu biti prirodna i vještačka)
i metalnih djelova, punjeni su komprimovanim vazduhom.

Uloga pneumatika je da obezbedi: elastično oslanjanje vozila na podlogu; da

amortizuje dinamičko opterećenje vozila, kako ne bo došlo do mehaničkog oštećenje
pojedinih delova na vozilu; da realizuje silu athezije sa podlogom, a da pri tome
proklizavanje bude što manje; da trpe opterećenja bez velikih i trajnih deformacija i
doprinesu komfornosti vožnje.

Sastavni delovi poprečnog preseka pneumatika spoljna guma; unutrašnja guma;

ventil; vazduh pod pritiskom i pojas-štitnik. Prema vrsti vozila za koja su namenjene,
pneumatike mozemo podjeliti na: putničke i komercijalne- poluteretne i teretne. Prema
pritisku koji vlada u pneumatiku, pneumatici se mogu podeliti na: pneumatike sa niskim
pritiskom (1-3 bara), koji se koriste uglavnom za putnička vozila. pneumatike sa
visokim pritiskom (3-7 bara) koji se koriste za teretna vozila i autobuse.

Pneumatici mogu biti sa unutrašnjom ili bez unutrašnje gume . Tubeless je bezbjedniji
od klasičnog i u slučaju oštećenja ne dolazi do naglog ispuštanja, unutrašnjos
presvučena finim nepropustljivim slojem gume mora biti dobra zaptivenost između
ventila i naplatka i između naplatka i pneumatika. Spoljna guma je sastavljena od
sljedećih djelova: Gazeća površina; Bok; Stopa; Karkas; Brejker; Hermetizujući sloj.
Tu se nalaze još i žičani obruč, umeci, čelični kablovi, obvoj, unutrašnja guma i štitnik.

Protektor je spoljnji ili gazeći sloj gume, na njemu se nalaze šare koje su različitih
oblika, dužine i pravca, omogućuju bezbedno kretanje pneumatika po mokrom
kolovozu, drenažni kanali, Karkasa – dio pneumatika sa unutrašnje strane, određen sloj
dijagonalno i radijalno postavljenih vlakana zalivena gumom, vlakna u sloju se nazivaju
kord izrada od vještačke svile, najlona ili čak tanke čelične žice.
 3.9. Elektronski sistemi

Elektronika kao pojam se često upotrebljava da označi dio uređaja proizvedenog od

elektronskih komponenti (npr često kažemo elektronika automobila podrazumevajući
pod tim sve dijelove automobila koji su načinjeni od elektronskih komponenti).

Elektronska oprema na vozilu:

1. ESP sistem – sistem stabilnosti vozila

2. ABS • ASR-sistem za regulaciju pogona

3. Elektronska regulacija prenosa snage u diferencijalu

4 . Vazdušni jastuci i sigurnosni pojasevi

5 . Elektronska zaštita vozila, alarmi

6. Sistem za kontrolu odstojanja vozila

7. Elektronsko upravljanje automatskim menjačem

Elektronska regulacija brzine-tempomat • GPS,telematski uređaji • Klima uređaj • itd

 4. Zaključak

Aktivna sigurnost vozila nam pruža sigurnost na putu i lahkoću upravljanja vozilom. Da
pomocu senzora postavljenih na vozilu prikupljaju informacije i „donose odluke“,
odnosno obavještavaju vozača o potrebnim intervencijama ili da čak poduzmu
određene akcije u vozačevo ime.
 5.Literatura

http://vujicnikola.weebly.com/uploads/3/4/8/0/3480733/sistem_za_kocenje.pdf

http://meskrusevac.inforbiro.com/saobracaj/images/download/Upravljanje.pdf

http://meskrusevac.inforbiro.com/saobracaj/images/download/Transmisija.pdf

https://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0asija

http://www.deloviautomobila.rs/auto-delovi/sistem-za-podmazivanje-motor/sistem-za-
podmazivanje-motora/

http://www.deloviautomobila.rs/auto-delovi/sistem-za-hladenje-motora/sistem-za-
hladenje-motora/

https://www.slideshare.net/igoriv/tockovi-i-pneumatici

https://www.slideshare.net/igoriv/elektronska-i-elektricna-oprema-na-vozilu
Datum predaje rada:___/___/______ godine

Komisija:

Predsjednik: ____________________________

Ispitivač: ____________________________

Član: ____________________________

Datum odbrane : ___/___/_______ godine. Ocjena : __________________( )