Module #1 - Ang Pagtataguyod ng Wikang Pambansa sa Mas
Mataas na Antas ng Edukasyon at Lagpas Pa
Ang WIKANG FILIPINO…
• 1935 – Sa saligang batas ng Pilipinas, nagtadhana tungkol sa
wikang pambansa”….ang Kongreso ay gagawa ng hakbang
tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang
pambansa na batay sa isa sa mga umiiral na katutubong
wika” (Seksyon 3,Artikulo XIV)
• 1936 – pinagtibay ng Batasang Pambansa ang Batas
Komonwelt blg 184 na lumikha ng isang Surian ng Wikang
Pambansa
• Naging masigla ang pagsúlong ng isang Wikang Pambansa
batay sa Tagalog noong 1940s hanggang 1950s—nailathala
ang ortograpiya, gramatika, at diksiyonaryo para sa wikang
ito.
• Sa bisà ng atas pangkagawaran noong 13 Agosto 1959 ni
Kalihim Jose E. Romero ay tinawag na “Pilipino” ang wikang
pambansa.
• 1973 – nagkaroon ng Constitutional Convention
• Nakasaad sa Konstitusyon ng 1973 ang pagbabago sa
pagtawag sa wikang pambansa
• sa probisyong pangwika ng 1987 Konstitusyon, ganap nang
binura ang “Pilipino” at iniluklok ang isang wikang “Filipino”
na payayamanin at pauunlarin batay sa mga katutubong wika
sa Filipinas.
• 1987 – Artikulo XIV Seksyon 6-9 , ang kasalukuyang ngalan
ng pambansang wika ng Pilipinas ay FILIPINO.
• Sek 6 – Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang, ito ay dapat payabungin at
pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas at sa iba
pang mga wika.
• F- simbolo ng protestang sosyo- pulitikal (1972)
• Wikang pambansa ay hindi puro (276 ethinic community)
Ano ang kahulugan ng
larawang nakikita?
• Ang tema ay kumikilala sa wikang
Filipino bilang midyum sa paglikha at
pagpapalaganap ng pambansang
karunungan at kaunlaran.
• Sa pamamagitan ng tema, layon ng
KWF na palaganapin ang wikang
Filipino sa iba’t ibang larang ng
karunungan, lalo na sa agham at
matematika.
 Panoorin natin ang video na ito: Sulong wikang
Filipino ni Bienvenido Lumbera
https://www.youtube.com/watch?v=sLJsYViUzGQ&t=56
Ayon kay BIENVENIDO LUMBERA……..
 Ang wika ay palatandaan ng pagkakaroon ng
identidad ng isang bayan
 Ang Wika kapag ginagamit sa edukasyon ay
makakatulong nang malaki sa pagpapalalim ng ideya
sa pagmamahala sa sa bayan, pagpapahalaga sa
kasaysayan, panitikan
 Panitikan at wika ay mahalagang bahagi ng karanasan
ng isang estudyanteng nagdaan sa paaralan
 Ang wika ay nag-uugnay sa estudyante sa kanyang
pamilya, komunidad, kahapon ng bayan
 Lipunan ay lipunang hinubog ng kolonyal na
pananakot (Kastila at Amerikano)
 Pilipino ay hinubog ng kamalayan nat inatanggap
lamang ang binigay sa kanila ang ibinigay ng may
kapangyarihan
 CHED MEMO- bunga ng kolonyal na edukasyon
(kailangang i-adjust ang edukasyon sa umiiral na
pamantayan ng lipunan)
 Marami ang mawawalan nang trabaho
 Isang malaking problema sa edukasyon ay ibinunga
ng kolonyal na edukasyon
Pananaw ng DLSU
 Dapat bigyang-diin na hindi sapat na maging opsyonal
na wikang panturo lamang ang wikang Filipino
sapagkat alam naman nating mas nakakiling sa Ingles
ang sistemang pang-edukasyon sa Pilipinas
 Hindi rin magiging mabisang wikang panturo ang
Filipino sa Agham, Matematika, Inhenyeriya,
Komersyo, Agham Panlipunan, Humanidades, at iba
pa, kung walang asignatura sa kolehiyo na magtitiyak
sa pagkakaroon ng mataas na antas ng kasanayan ng
mga mag-aaral sa paggamit nito sa intelektwal na
diskurso, komunikasyon, at pananaliksik.
 Ang intelektwalisasyon ng wikang Filipino sa iba’t
ibang larangan ay matitiyak lamang kung may
asignaturang Filipino na may inter/multidisiplinaring
disenyo sa kolehiyo.
 Ang wikang Filipino ang wika ng mga ordinaryong
mamamayan sa mga komunidad na ating
pinaglilingkuran
  Ang pagpapalakas sa ugnayan ng ating pamantasan at
ng mga ordinaryong mamamayan ay alinsunod sa
bokasyon ni San Juan Bautista De La Salle na
nagsikhay sa paggamit ng wika ng mga ordinaryong
mamamayan sa edukasyon.
 Dapat bigyang-diin na ang Filipinisasyon ng mga
pananaliksik ng iba’t ibang departamento at kolehiyo
sa pamantasan ay makatutulong din nang malaki sa
pagtitiyak na ang ating mga pananaliksik ay higit na
magiging kapaki-pakinabang sa ating mga kababayan.
Pananaw ng ATENEO
 Hindi lamang midyum ng pagtuturo ang Filipino. Isa
itong disiplina.
 Lumilikha ito ng sariling larang ng karunungan na
nagtatampok sa pagka-Filipino sa anumang usapin sa
loob at labas ng akademya.
 Ang banta na alisin ang Filipino sa akademikong
konteksto ay magdudulot ng ibayong pagsasalaylayan
o marhinalisasyon ng mga wika at kulturang
panrehiyon.
Pananaw ng UP
 Naniniwala kaming ang panukala ng CHED
Memorandum Order No. 20, Series of 2013 ay
paglapastangan sa pagpapahalaga sa kasaysayan,
karunungan, at diwa ng kasarinlang mahabang
panahong ipinaglaban at nilinang ng mga naunang
salinlahi ng mga Filipino.
 Ang kunwa’y paglalatag ng mga kursong GE na
maaaring ituro kapuwa sa Filipino at Ingles ay lilikha
lamang ng kompetisyon sa dalawang wika, bukod pa
sa malaking posibilidad ng pagpili sa Ingles dahil ito
ang inimaheng “wika ng edukado” at “wikang susi ng
kaunlaran.”
 Hindi nito kinikilala ang pag-aaral ng wikang Filipino
bilang isang lehitimong dominyo ng karunungan.
 Ang bagong GE curriculum ay tahasang
pagbabalewala sa kasaysayan ng wikang pambansa, at
ang mapagtakdang papel ng wika sa pagpapaunlad ng
isang bayan.
 Ang Wikang Filipino ay Identidad ng Filipino. Pananaw
at kamalayan ang wikang Filipino. Dahil nasa wika
mismo ang kaalaman sa sariling pisikal at di-pisikal na
daigdig, hindi lamang usapin ng wikang panturo ang
Filipino kundi usapin higit ng pagkilala sa pagka-
Filipino.
 Sariling wika rin ang pinakamabisang daluyan para
mapalaganap ang dunong-bayan at kaalamang
pinanday sa akademya.
 Ang pagtatanggal ng siyam na yunit ng Filipino sa
kolehiyo ay isang anyo ng karahasang pangkamalayan.
Nilulusaw nito ang pagpapahalaga sa kasaysayan at
kabihasnang tanging wikang Filipino ang
makapagpapaliwanag
“Sa Madaling Salita: Kasaysayan at Pag-unlad ng Wikang
Pambansa “
 Wikang Tagalog bilang batayan ng wikang pambansa
ay wikang sumasalamin sa mahabang kasayaysayn ng
mga Pilipino
 Wikang nagpapakilala kung ano ang mga Pilipino
 Wikang Filipino ang unang tagpuan sa iba pang
nagsasalita sa ibang wika
 Kailangan ng isang malawak na kilusang pangbasa
 1970-nagsusulong ng paggamit ng sariling wika at
pagkokonsepto ng sariling kultura
 Ang sariling wika ang daan papunta sa Filipino at sa
iba pang wika banyaga man o iba pang wika sa
Pilipinas
 Maraming datos sa kasaysayan ay nakasulat sa ibang
wika
 Sa pagbasa ng mga dokumento kailangang ang
lenteng kultural ay lenteng kultural ng mga Pilipino
tinitingnan ang mga dokumentong kolonyal
 Wika bilang umpukan o unan ng pag-unawa ng
kasaysayan at kultura
 Marami sa pulitiko ang naniniwala na wikang Ingles
ang wika natin
 Pambansang pagkakakilanlan at pagkakaisa-isa ang
makapangyarihang instrumento ang pagkakaroon ng
isang wika
 Ginagamit ang Ingles para ipakita na mas mataas, mas
prestigious at mas nakapag-aral
 Ang wika ay kumukontrol sa pag-iisip ng tao
 Lingua franca-naiitindihan ng nakakarami
 Wika ay mahalaga sapagkat ito ang paraan kung
paano makapagtuturo sa estudyante
 Nasapul ng wika ang pagpapalabas ng pananaw sa
buhay at habang ginagamit ang wika mas
napapaliwanag ang kompleksidad ng buhay

Module #2 - Pagpoproseso ng Impormasyon Para sa
Komunikasyon
Ang Hamon sa Pagbasa at Kawastuhan ng Impormasyon
• Maari ring gamitin ang Google Reverse Image Search sa
pagtukoy kung ang mga larawan ay ginamit sa ano-anong site
• Maaring ring ikumpara ang mga nababasang impormasyon
sa ibang kilala at mapagkakatiwalaang website
Pagpili ng angkop na impormasyon
1. Sa pagpili ng mga impormasyong mula sa mga balita, piliin
ang mga sorses na walang politikal na pagkiling
2. Alamin ang mga sorses na dapat iwasan tulad ng mga social
media posts ng ibang taong hindi masasabing eksperto
gayundin ang Wikipedia
3. Alamin kung saan galing ang impormasyon (i.e
mapagkakatiwalaang mga artikulo mula sa mga relayabol na
mga journal tulad ng UP online journal)
4. Tingnan ang petsa kung kailan sinulat ang artikulo
5. Kilalanin/Banggitin ang pinagmulan ng impormasyon
A. Pagpili ng Batis ng Impormasyon - Ang Pagbabasa ng mga
Tekstong nakapokus sa disiplina
Ano ano ang mga pinaghahanguan ng batis ng impormasyon?
Bukod sa guro, narito pa ang mga maaring paghanguan ng
impormasyon:
1. libro/aklat; pagbisita sa mga aklatan
2. Onlayn na mga sanggunian
3. Mga eksperto
4. Pagsasagawa ng lakbay – aral (obserbasyon, letrato at mga
pagtatanong – tanong)
5. Pagsasagawa ng survey at panayam
Batayang Disiplinang Pang – akademiko:
Mga Dapat Tandaan:
1. Tandaan na ang mga tekstong nabibilang dito ay
nagtataglay ng tinatawag na Idea Density.
2. Hindi iisa ang ginagamit na bokabularyo ng bawat disiplina.
Kilala ito bilang technical vocabulary/jargon/register.
3. Ang mga hulwaran sa pagbuo ng teksto sa isang disiplina ay
hindi maiaaplay sa iba. Bawat paraan ay may kinababagayang
disiplina.
4. Marapat na magkaroon ng monitoring ng komprehensyon.
5. Maging bukas sa mga bago at dagdag na kaalaman.
6. Huwag agarang maghusga kung ang aklat ay hindi
sumasagot sa iyong pangangailangan. Ang kaalaman, maliit
man o malaki, ay kaalaman pa rin na makadaragdag ng
imormasyon sa kaban ng mga ideyang iyong pinalalago.
7. Huwag magpagapi sa intellectual despair. Ang panghihina
ng loob ay nakagugupo sa ambisyon mong magtagumpay.
Bahagi ang mahihirap na Gawain sa pagpapanday at pagkinis
ng isang matagumpay na propesyunal.
B. Pagbabasa at Pananaliksik ng Impormasyon - Ang
Pananaliksik at Mga Batayang Kasanayan sa Pag – unawa sa
binasa
Ang Pananaliksik…
“Pananaliksik ang pangkalahatang tawag sa mga kaparaanang
tumutukoy sa proseso ng pagsagot ng mga makabuluhang
tanong na maaaring humantong sa pagkakatuklas ng bagong
kaalaman sa lahat ng bagay, mula sa ating materyal na
realidad hanggang sa mga pilosopikong tanong tungkol sa
ating pag-iral.”
Mga Pamamaraan ng Pananaliksik:
1. Pagtatanong
2. Pagsisiyasat
3. Pagtatala
4. Paggamit ng internet
5. Pagsasagawa ng debrief o diskusyon upang maibahagi ang
nakalap na impormasyon
Apat na bahagi ng pananaliksik:
1. ang pagbuo ng makabuluhang tanong;
2. ang paghanap ng mga pamamaraan upang masagot ang
tanong;
3. ang pagsusuri ng nalikom na datos batay sa idinisenyong
pamamaraan; at,
4. ang pagharap ng kasagutan sa orihinal na tanong sa madla.
Ang Gampanin ng Pananaliksik:
1. Ang Pananaliksik bilang kakayahang pangkomunikasyon
(hal. Kaalaman sa gamit/paggamit ng wika)
2. Ang Pananaliksik Bílang Saligan ng Ibá’t Ibáng Pagkakatuto o
Literasi
3. Ang Pananaliksik Bílang Pagsasanay sa Imahinasyong
Sosyolohiko
4. Ang Pananaliksik Bílang Pundasyon ng Pag-unawa sa
Kultura
Pagtukoy sa Layunin ng Teksto:
1. Makapaglahad
2. Makapagbigay – impormasyon
3. Mag – atas
4. Magturo ng mga pagpapahalaga o values
Ilang payo sa pamimili ng mga sanggunian:
1. Piliin ang mga artikulo na makikita sa iskolarling jornal
kompara sa artikulong nása magasin.
2. Tingnan ang mga awtor na madalas binabanggit na
sanggunian sa paksa.
3. Piliin ang primaryang sanggunian kaysa sekundarya.
Pamantayan sa pagtataya ng mga impormasyon nakalap:
BAGO: Pagiging bago ng impormasyon at umaakma sa
panahon.
 Kailan sinulat ang impormasyon, inilathala o ipinost?
 Ang impormasyon ba ay nirebisa o ina-update?
 Ang paksa ba ay nangangailangan ng kasalukuyang
impormasyon or maari ring gumamit ng mga sangguniang
matagal na?
 Maari pa rin bang maakses ang mga link na ginamit?
KAHALAGAHAN: Kahalagahan ng impormasyon sa iyong
pangangailangan.
• Ang impormasyon ba ay may kaugnayan sa iyong paksa o
sumasagot ba ito sa iyong tanong?
• Sino ang inaasahang awdyens/ babasa ng iyong
pananaliksik?
• Angkop ba sa iyong anta sang impormasyong iyong nakalap?
( hindi ba pang-elementarya o kaya ay masyadong mataas
para sa iyong antas? )
• Naghanap ka ba ng iba’t ibang sanggunian bago mo
piliin/gamitin ang nasabing sanggunian?
• Komportable ka bang banggitin ang sanggunian sa iyong
pananaliksik?
AWTORITI: Ang pinanggalingan ng impormasyon
• Sino ang awtor/ pablisyer/pinagmulan?
• Ano –ano ang kwalipikasyon (credential) o kinasasapiang
organisasyon ng awtor?
• Ang awtor ba ay kwalipikadong sulatin ang paksa?
• Mayroon bang impormasyon kung saan maaring makontak
ang awtor?
• Ang url ba ng pinagkuhanang impormasyon ay nagbibigay ng
impormasyon ukol awtor o sanggunian? Hal: .com
(commercial) .edu (education) .gov (government) .org
(organization) .net (network)
KAWASTUHAN: Pagiging mapagkakatiwalaan, pagiging totoo
at katumpakan ng nilalaman
• Saan nanggaling ang impormasyon?
• Gumamit ban g sapat na ebidensya ang impormasyong
nakalap?
• Ang impormasyon ba ay nirebyu o tinaya?
• Mabeberipika mo ba ang impormasyon sa iba pang
sanggunian o mula sa personal mong kaalaman?
• Ang tono ng wikang ginamit ba ay walang pagkiling at
walang emosyong nangingibabaw?
• May mga pagkakamali ba sa ispeling, grammar o kaya ay sa
pagkakatayp?
LAYUNIN: Ang dahilan kung bakit mayroong impormasyon “
The reason the information exists”
• Ano ang layunin ng nakalap na impormasyon?
• Naging malinaw ba ang intension o layunin ng awtor?
• Ang impormasyon bang iyong nakalap ay katotohanan,
opinyon o isang propaganda? Ang pananaw ba ang awtor ay
obhektibo
• Mayroon bang pagkiling na politikal, ideyolohikal, kultural,
panrelihiyon o personal?
 1. Nagustuhan mo ba ang pagkakasulat ng akda o artikulo?
Bakit o bakit hindi?

Pagtukoy sa Layunin ng Pagbasa: 2. Ano ang reaksyon mo sa teksto?

3. Ano ang nagging epekto o implikasyon ng teksto sa iyo?

Naimpluwensiyahan ba ng teksto ang iyong pananaw sa
buhay?

4. Ano ang mensahe ng akda sa iyo?

5. Anong bahagi sa akda ang maiuugnay mo sa iyong sarili?

6. Ano ang pinakapaborito mong bahagi ng teksto?

7. Ano ang pinakamahalagang bahagi ng teksto?

Pangatwiranan ang iyong sagot.

8. Anong bahagi ang nakapukaw ng iyong pansin?

Mga Uri ng Paglalahad (Tekstong Ekspository: 9. Alin ang bahaging nais mong tanggalin o dagdagan, at
1. Mapaglarawang paglalahad bakit?
2. Pahambing na paglalahad
3. Sanhi at bunga D. Pagbubuo ng Sariling Pagsusuri Batay sa Impormasyon -
4. Suliranin at solusyon Ang kalahagahan ng pagdebelop ng kritikal/mapanuring pag
5. Paglalahad ng isang proseso – iisip
Mga Katanungan sa epektibong pagsusuri ng nabasang teksto:
Pagkilatis sa Katotohanan at Opinyon: 1. Makatotohanan ba ang mga ideya o pangyayari na
binanggit sa teksto?

2. Gumamit ba ng mga lihis na pangangatwiran ang

manunulat?

3. Ano ang kahalagahan o kabuluhan ng teksto?

4. Anong aral ang nais iwanan ng teksto sa mga mambabasa?

5. Nilayon ba nitong baguhin ang pananaw ng mambabasa?

6. Maayos bang naiorganisa ang mga ideya?

C. Pagbubuod at Pag-uugnay-ugnay ng Impormasyon - Ang
Pagpapalalim sa binasang akda 7. Malinaw ba ang ugnayan nito sa disiplinang kinabibilangan?

8. May sapat ba itong ebidensya o katibayan?

Ang Pagbubuod at Paglalagom:
 Ano ang pangunahing ideya ng teskto o napakinggan?
 Ano – anong mga detalye ang nararapat kong isama?
• Mga Katangiang dapat taglayin ng
buod/lagom:
-Pagkamaiksi at hindi maligoy
-Malinaw at maayos ang paglalahad
-Naktatayo sa sarili, hindi na kailangang
sumangguni muli sa orihinal na teksto
Mapagkakatiwalaan ba ang ginamit na patunay, ebidensya o
sanggunian? Pangatwiranan ang iyong sagot.
9. Ang ideya ba ng may – akda ay tutugma o sasalungat sa
ibang aklat o pananaliksik?
10. May kaugnayan ba ito sa partikular na suliraning
nangyayari sa lipunan?

-Hindi binabaliktad ang nilalaman ng orihinal

na teksto

Mga Katanungan para sa epektibong pag – uugnay ng sarili sa

teksto:

Module 3: Mga Gawing Pangkomunikasyon ng mga Pilipino
at Metodo ng Katutubong Pananaliksik
Ano ang Komunikasyon?
 Ang pagpapahayag, pagpapaalam, pagpapabatid o
pagbibigay ng impormasyon sa mabisang paraan,
isang pakikipag-ugnayan, pakikipagpalagayan o
pakikipag-unawaan.
 Ang komunikasyon ay paghahatid ng mahahalagang
impormasyon sa isang paraang masining upang
maging mabisa at mahusay na maipahayag ng tao ang
kanyang palagay o saloobin sa kanyang kapwa,
anuman ang paksang inaakala niyang mahalagang
mapag-usapan (Verdeber, 1987).
 Proseso ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe
sa pamamagitan ng simbolikong cues na maaaring
berbal o di-berbal. (Bernales, et al., 2002)
 Sining ng pagpapahayag ng kaisipan o ideya sa
paraang pasalita at pasulat. (Tanawan, et al., 2004)
Ang Komunikasyon ay…
1. Dinamiko - Nagbabago ang komunikasyon dahil sa
impluwensya ng lugar, oras, mga pangyayari at mga
taong sangkot sa proseso
2. Komplikado - Ito ay dahil sa : persepsyon ng isa sa
kanyang sarili, sa kausap, iniisip niyang persepsyon ng
kanyang kausap sa kanya at ang tunay na persepsyon
ng kanyang kausap sa kanya.
Mga Gawing Pangkomunikasyon ng mga Pilipino
1. Tsismisan
4. Pagbabahay-bahay
 pinakamalapit sa sa salitang Ingles na “gossip”, at
mula sa salitang Espanyol na “chisme”
 Ang kahulugan ay nakatutuok sa pagkakalat ng bali-
balitang walang batayan o kung mayroon man ay
marapat na sarilinin na lamang.
 Ang tsismis ay madalas nakakasira ng dignidad ng
taong pinag-uusapan sapagkat walang sapat na
batayan at pruweba (katotohanan) ang usaping
ikinakalat.
2. Umpukan
 Kahit saan mang lugar sa Pilipinas o lugar sa ibang
bansa na may Pilipinong komunidad, ang umpukan ay
isang karaniwang gawain.
 Ang umpukan ay ang pagtitipon-tipon ng maliliit na
grupo o pangkat ng mga tao para sa isang pangyayari
o okasyon ng kung ano mang dahilan.
 Dialektika ang estilo ng pagkuha ng informasyon
sapagkat iniimbestigahan at inaalisa ang pananaw ng
kada kalahok.
 Sinasabing maaring ihalintulad sa Maieutic method o
Socratic method ang umpukan sapagkat ang dialogong
isinasagawa ay nakabase sa pagtatanong at
pagsasagot sa mga aspeto o diskursong tinatalakay
upang mas lalong pasiglahin ang mga kritikal na pag-
iisip at upang ilabas ang mga ideya at
pinagbabatayang pagpapalagay.
3. Talakayan
 Nahahasa ang kakayahan ng isang tao sa pagsasalita,
pagpapaliwanag at pangangatwiran sa pamamagitan
ng talakayan.
 Nagkakaruon ng talakayan sa oras na magkaruon ng
hindi pagkakaunawaan hingil sa mga isyu o detalye na
nangangailangan ng paglilinaw upang mangibabaw
ang katotohanan.
Mga Bagay na Dapat Isaalang-alang:
1. kaayusan ng mga salitang gagamitin
2. kalinawan ng mga punto at katibayang
ipipresenta o gagamitin
3. kakayanahan at abilidad sa pagsasalita
Mga Uri Talakayan:
a. Impormal – pagpapalitan ng mga kuru-
kuro, malaya ang salitaan at walang pormal na
alituntunin o hakbang na sinusunod.
b. Pormal – may tiyak at kontroladong mga
alituntunin at hakbang; may namumuno sa talakayan
at may kahandaan sa palalahad ng mga panig.
 Panayam, Panel Discussion, Symposium,
Forum, Lektyur
 Ang pagbabahay-bahay ay ang pagpunta sa iba’t-
ibang tirahan o lugar upang magsiyasat ng
informasyon at detalye.
 Maarin itong gamitin ng mga lokal na ahensya ng
gobyerno sa pangangalap ng datos (census) o ng mga
pulis para sa barangay random drug testing.
 Ginagamit din ang pagbabahay-bahay sa gawaing
komersyo o pag-aalok ng produkto gaya ng mga
encyclopedias, cosmetics, atbp.
 Sa kasalukuyan nagagamit din ang pagbabahay-bahay
sa relihoyosong aspeto, gaya na lang ng pagpapakalap
ng mga balita at pangangaral ng mga Jehovah's
Witnesses.
 Panuorin ang maikling video ni Richelle Lolong (mula
sa GMA News), isang NSO enumerator. Bahagi ng
kanyang trabaho ay ang pagbabahay-bahay upang
mangalap ng mga datos at informasyon.
https://www.youtube.com/watch?v=0OATa_7oIpw

5. Pulong Bayan
 Pagpupulong sa isang komunidad o ng mga taong
naninirahan sa isang bayan upang mapag-usapan ang
mga problema o suliraning kanilang kinahaharap at
maging ang mga pagbabagong inaasahan sa kanilang
lugar.
 Lahat ng mga kalahok ay binibigyan ng karapatang
iparating at ipahayag ang kanilang saloobin hinggil sa
mga isyung napapanahon.
6. Komunikasyong Di-Verbal
 Ang paggamit ng mga di-verbal na pamamahayag ay
tanghalan din ng mapagpahiwatig na komunikasyon.
 Kabilang dito ang pagamit ng espasyo; pag-oorganisa
ng mga Gawain ayon sa ating konsepto ng panahon;
ang kilos at kumpas ng katawan at iba pang
pamamaraan ng di-verbal na komunikasyon.
a. Kilos ng Katawan
 marami ng pag-aaral ang hinggil sa proksemika
(distance/space communication) at kinesika (body
movements)
 may mga pag-aaral na din hinggil sa sistema natin ng
pagsenyas; pangungusap ng mga mata (oculesics);
indikasyong pagdistansya sa relasyong sosyal,
ekspresyon ng mukha; kahulugan ng paghipo,
paghawak at iba pang pamamaraan ng pagdamdam sa
isa’t isa (haptics)
b. Konsepto ng Espasyo
 Mahalagang dimension ng komunikasyonang espasyo;
ang konsepto ng nararapat na puwang o layo upang
maging kumpotable ang mga nag-uusap na kalahok.
 Dahil sa hindi pare-pareho ang paggamit ng espasyo
sa ibat-ibang kultura maari itong pagmulan ng hindi
pagkakaunawaan.
 Halimbawa: Ang mga Latino ay sanay sa malapitang
pag-uusap habang ang mga Amerikano ay
nangangailangan ng malawak na pagitan upang
maging panatag
 Batay sa obserbasyon ang mga Pilipino ay
maihhambing sa mga Latino dahil sa pagkahilig natin
magtabi-tabi at umusog-usog kapag naghuhuntahan
o nakikisiksik sa punong punong dyip.
c. Pag-aapuhap sa Panahon
 Madalas na panggalingan ng pagkayamot ang
pagkakaiba-iba ang pandama sa daloy ng oras .
 Dalawang Konsepto ng Panahon: (1) katutubong
pagtatantiya ng panahon ayon sa kalikasan at agos
ng mga pangyayari ; at (2) ang dinalang sistema na
umiinog sa mekanikal na pagtakbo ng orasan
 Sa pag- oorganisa ng bagay-bagay, ang 2 konseptong
ito’y madalas magtagpo at magsalungatan.
 Halimbawa: Para sa mga taganayon ang tagalungsod
ay masyadong nagmamadali at naghahabol ng kung
anu-ano samantalang para sa mga tagalungsod
naman ang mga taganayon ay lubhang mabagal,
walang pagpapahalaga at di-alintana ang paglipas ng
oras.
d. Hubog ng Kaisipan (Cognitive Orientation)
 may mga taong sanay sa linear at sunurang pagtakbo
ng pag-iisip (analitiko o lohiko na pagproseso ng idea)
 mayroon ding bihasa sa kutob at sa pagsasabay-sabay
ng mga larawang nabuo sa isip (malikhaning pag-iisip
at paglalaro ng guni-guni)
 Sa konteksto ng pag-uusap, ang unang kaisipan ay
karaniwang nakakiling sa diretsohan, abstraktiko at
teknikong pananalita, habang ang ikalawa ay ay
itinatanggi ang pananalinghaga’t may malinaw na
hulagway (image)
 Halimbawa: mga tula at parabola (retorikang
improbasisasyon na mataas ang antas ng di-
pagkatiyak at maaring kargahan ng maraming
kahulugan)
7. Mga Ekspresyong Lokal
 mga salita, parirala o pangungusap na ginagamit sa
pakikipag –usap o pagpapahayag ng damdamin ngunit
ang kahulugan ay hindi ang literal na kahulugan o
depinisyon ng bawat salitang ginamit
 ang normal at likas na wika ay naiiba sa anyo at gamit
ng pilosipya at lohika
 nagbibigay kaibahan sa ibang wika at maaring
magdulot din ng kaguluhan sa taong hindi bihasa sa
lenggwahe
Sikolohiyang Pilipino: Metodo ng Katutubong Pananaliksik
Bakit nga ba may sariling metodo ng pananaliksik ang SP?
 Pinasimulan ni Carmen Santiago (1975) noong pinag-
aralan niya ang pagkalalaki
 Para sa kanya, hindi kinakailangan ng “Review of
Related Literature” ang isang pag-aaral kung hindi
akma sa kultura ang mga pananaliksik na una nang
nailimbag
 Kung kaya’t naisip ni Santiago at Enriquez na gumamit
ng mga metodong akma sa kultura, na hindi gaya-gaya
o inimbento lamang kundi kasama na sa gawi ng
 kulturang pinag-aaralan, na masusing pinag-aralan at
iniakma sa pananaliksik.
Mga dapat isaalang-alang sa katutubong pananaliksik (Pe-
pua, 2000)
1. Level of interaction (Iskala ng Patutunguhan ng
Mananaliksik at Kalahok)
2. Pagtrato ng mananaliksik sa kalahok
3. Kahalagahan ng kalahok
4. Metodo
5. Wika, lenggwahe o dayalekto ng kalahok
6. Mananaliksik/researcher mismo, Iskala ng Mananaliksik
Lebel ng Interaksyon (Enriquez ,1975)
Metodo ng Katutubong Pananaliksik
 Pakapa-kapa (groping)
 Pakikiramdam (sensitivity)
 Pagtatanong-tanong (literally asking questions)
 Pakikipagkwentuhan (story-telling or informal
conversations)
 Ginabayang talakayan (collective indigenous
discussion)
 Nakikiugaling Pagmamasid (participant observation)
 Pagdalaw-dalaw (frequent visiting)
 Panunuluyan (residing in the research setting)
 Pakikisama (getting along with)
A. Pakapa-kapa
 Metodong nailalarawan sa pamamagitan ng
paghahagilap o pagkapa, pagsasaliksik, pagsisiyasat sa
hindi sistemakong (unsystematized) dami ng mga
datos panlipunan at kultural upang makakuha ng
kaayusan (order), kahulugan at mga direksyon sa
pananaliksik. (Torres,1982)
 …maingat na pagpaplano, kakayahang umangkop sa
disenyo, pansin sa lalim (attention to depth), pagiging
sensitibo sa mga pahiwatig (cues), maingat at matapat
na dokumentasyon, atensyon sa natatanging
kontribusyon ng mga kalahok atbp. (Margallo, 1982)
B. Pakiramdam
 Isang espesyal na uri ng sensitibong pahiwatig na
gagabay sa mga mananaliksik sa kanilang
pakikisalamuha sa mga kalakok (participants), lalo na
sa mga Pilipino na gumagamit ng di-tuwirang paraan
ng pakikipag-usap (non-verbal), at pagpapahayag ng
kaisipin, saloobin damdamin at emosyon. (Pe-pua,
2000)
 Halimbawa – Hindi dapat mainis o sumama ang loob
sa oras na may manggambala sa gitna ng interbyu,
nararapat na munang dumaan sa proseso ng
impormal pagpapakilanlan ang bawat isa bago
magtanong ng paksang hindi karaniwan sa taong
iyon.
C. Patanong-tanong
 Literal na kaswal na pagtatanong at ang mananaliksik
ay kakikitan ng determinasyong makuha ang mga
sagot sa kanyang mga katanungan.
 Ang mga kalahok ay may kalayaan tanungin ang
mananaliksik hanggang sa kagustuhan nila at
kumikilos tulad ng isang tagapagpananaliksik. Ang
mga tanong na ito ay hindi dapat iwasan bagkus dapat
itong igalang ng mga mananaliksik. (Pe-pua, 1989)
(1) Ito ay nakikibahagi sa likas na katangian, at ang
kalahok ay may isang input sa istraktura ng pakikipag-
ugnayan sa mga tuntunin ng pagtukoy ng kanyang
direksyon at sa mga tuntunin ng pamamahala ng oras
(2) Ang mananaliksik at ang kalahok ay pantay sa
katayuan; ang parehong mga partido ay maaaring
magtanong ng may parehong haba ng panahon.
(3) Ito ay angkop at nakakapag-agpang (adaptive) sa
mga kondisyon ng pangkat ng mga kalahok sa na ito
ay sumusunod sa mga umiiral na mga pamantayan ng
grupo
(4) Ito ay isinama sa iba pang mga katutubong
pamamaraan ng pananaliksik (Pe-pua, 1985 at 1989)
D. Pakikipagkwentuhan
 Ang pakikipagwentuhan ay krus sa pagitan ng
pakikipanayam at talakayan (- Focus Group
Discussion). Ang natatanging katangian nito ay ang
libreng pagpapalitan ng mga ideya na humahantong
sa mga kuwento na maaaring suriin.
E. Ginabayang- Talakayan
 Isang metodo ng kolektibong pananaliksik kung saan
ang isang grupo ng mga kalahok ay nakikibahagi sa
pagbabahagi at pakikipagpalitan ng kaalaman,
karanasan at mga opinyon sa isang paksa o mga paksa
na sama-sama silang sumang-ayon upang talakayin
(Galvez, 1988).
 Bago simulan ang talakayan, una munang kunin ang
pagsang-ayon ng mga kalahok sa gabay-talakayan
 (discussion guide) na inihanda ng tagapangasiwa
(facilitator).
 Maaari nilang baguhin ang patnubay na ito kung
nadama nila na hindi ito sapat, masyadong mahaba o
hindi ito nauugnay sa kanilang mga karanasan. Ang
pamamaraang ito ay nagbigay sa mga kalahok
(participants) ng pakiramdam ng kahalagahan at
kontrol sa pagpapatuloy ng talakayan.

F. Nakikiugaling Pagmamasid
 Ang pagmamasid ay obserbasyon at ang nakikiugali
ay nangangahulugan ng pagpapatibay ng mga pag-
uugali at gawi na kakanyahan ng isang grupo.
(Bennagen, 1985)
 Sa metodong ito, pansamantalang niyayakap ng mga
mananaliksik ang kultura ng pangkat na kanilang
pinag-aaralan bilang kanilang sarili upang ito’y lubos
na maunawaan at pahalagahan. Pagkatapos ay muli
nila itong titignan at susuriin mula sa isang distansya
upang maisaayos ang mga datos na nakuha sa isang
lohikal at makatwirang proseso na totoo sa kultura na
kanilang pinag-aralan. (Bennagen, 1985)

G. Pagdadalaw-dalaw
 Ang pagdalaw-dalaw (frequent visits) ay tumutukoy sa
nakagawiang pag-uugali ng mga Pilipino. Ito ay ang
sinasabing pangangapitbahay (visiting neighbors) ,
pangangapitkuwarto (visiting people in the next room)
atbp (Gepigon & Francisco, 1978).

H. Pakikisama
 Isang tradisyonal na antropolohiyang kalahok na
paraan ng pagmamasid (Nery, 1979)
Module #4 : Mga Napapanahong Isyung Lokal at Nasyonal
Isyung Panlipunan
 Ang isyung panlipunan ay anumang suliraning
nakaaapekto sa mga tao sa isang pamayanan
 Anumang kondisyon o gawaing na mayroong
negatibong epekto sa maraming tao na kailangang
bigyang pansin
Yugto ng mga Suliraning Panlipunan
Unang yugto: Paglitaw ng suliranin at Paghiling
 May mga organisasyon o samahang panlipunang ay
nagsimula nang tumawag ng atensyon upang bigyang
solusyon ang problema
 Iniimpluwensyahan ang persepsyon ng publiko
kaugnay sa probema, dahilan nito at solusyon dito
 Ang mga grupong nagsasagawa ng protesta o
anumang gawaing political ay kadalasang
nagtatagumpay upang mapalitaw ang isang isyung
panlipinan
Ikalawang yugto: Pagiging makatotohanan
 Pangungumbinsi sa pamahalaan upang bigyang
pansin/kumilos upang bigyang solusyon ang problema
 Nagbibigay ng mga empirical na datos upang
patunayang makatotohanan ang suliranin
Ikatlong yugto: Pagigiit ng Pahayag
 Pagbibigay konklusyon ng mga samahang panlipunan
na limitado lamang ang pagkilos upang mabigyang
pansin ang isyu
 Pagpipilit ng kanilan gpahayag, pamababatikos sa
ginagawa ng pamahalaan
 Minsan ay nakalilikha ng tension sa pagitan ng
dalawang grupo
Ikaapat na ayugto: Paglikha ng alternatibong estratehiya
 Paglikha ng ibang pamamaraan upang mabigyang-
pansin ang isyu sa kabila ng hindi pagtugon ng
pamahalaan sa kanilang pahayag
Pangunahing Isyung Panlipunan
 Korapsyon
 Kalagayan ng serbisyong pabahay, pangkalusugan,
transportasyon, edukasyon
o Paglaki ng populasyon sa Maynila ang
pangunahing dahilan ng kawalan ng titirahan
o Ayon sa National Housing Authority (20111.5
milyon informal settler families (ISF) sa bansa,
52% ay naninirahan sa delikadong lugar sa
o Maynila Housing and Urban Development
Coordinating Council (HUDCC,2015) tumaas
ang bilang ng ISF ng 2.2million.
o batay sa WHO at DOH ang mortality rate sa
pilipinas ay 204 kada 100,000 katao na
isinilang noong 2015
o malaki kung ikukumpara sa MILLENIUM DEVT
GOALS na 52 bawat 100,000 isinisilang
o EDUCATION FOR ALL 2015 ay hindi pa rin
nararamdaman ang epekto sa kasalukuyan
o Naglalayong maitaas ang kalidad ng
edukasyon
o Ang EFA 2015 ay Base sa DAKAR framework of
action noong 2010
o Layuning maikasa ang karapatan ng bawat isa
at makamit ang pangunahing
pangangailangan sa pagkatuto o basic
learning needs gaya ng pagbasa, pagsulat,
pagbilang, pagbibigay solusyon sa problema,
pagpapahayag gayudin ang pangunahing
konsepto ng kasanayan, pagpapahaga at pag-
uugali (mahalagang kailangan ng indibidwal
upang mamuhay nang matiwasay)
o Ayon sa FUNCTIONAL LITERARY, EDUCATION
AND MASS MEDIA SURVEY 2003, 9 MILYON
Pilipino ang hindi functionally literate
 Bagyo, baha, polusyon, mabilis na urbanisasyon,
malawakang pag(ka)wasak ng/sa kalikasan,
climatechange
o Pangunahing ugat ng iba't ibang suliraning
pangkapaligiran sa mundo ay ang patuloy na
paglaki ng populasyon
o Dahil sa mabilis na urbanisasyon sa Asya, labis
ng naapektuhan ang kapaligiran nito. Ayon sa
pananaliksik ng mga eksperto, tinatayang 40%
ng populasyon ng rehiyong Asia-Pacific ang
namumuhay sa mga lungsod.
o Sakatunayan, 13 sa 25 na pinakamalalang
lungsod sa buong daigdig ay nasa Asia-Pacific.
Kung magpapatuloy pa ang kalakaran o trend
sa kasalukuyan, marahil 903 milyong tao sa
Asya ang tinatayang nakatakdang mamuhay
sa mga lungsod kapag sumapit ang taong
2025.
 Kahirapan, malnutrisyon, (kawalan ng) seguridad sa
pagkain
 o 5 sa 10 pilipino ang mahirap ayon sa sws
survey ng 2017
o Hindi pa rin natatapos ang problema ng bansa
sa malnutrisyon, ayon sa lumabas na pag-
aaral ng international organization na Save
the Children.
o Sa ginawang end–o –childhood report ng Save
the Children, nasa ika-96 ang bansa sa
listahan ng 2017 end-of-childhood index
rankings.
o Ika-9 naman ang Pilipinas sa sampung bansa
na may pinakamaraming bansot o stunted sa
edad lima pababa.
o Aminado ang Department of Health (DOH) sa
laki ng problema sa malnutirisyon sa bansa.
o Lumalabas sa datos ng 2015 Food and
Nutrition Research Institute (FNRI) na stunted
o bansot ang 3 sa 10 bata sa bansa.
o Batay sa datos noong Disyembre 2017 ng SWS
15.9% o 3.6milyong pamilya ay walang sapat
na makain
 Kultural/politikal/lingguwistikong/ekonomikongdisl
okasyon/displacement/marhinalisasyonngmgalumad
atibapangkatutubongpangkat/pambansangminorya,
mgamaralitangtagalungsod(urbanpoor),manggagaw
angkontraktwal,magsasaka,tindero/a,tsuperngdyipa
ttraysikel
o Lumad- mga katutubong mula sa Mindanao at
orihinal na naninirahan sa Mindanao
o Ayon sa International Labor Organization,
mayroong 15 milyon-20 milyong katutubo sa
bansa. Ayon sa National Commission on
Indigenous Peoples, 61%(9-12milyon) ay nasa
Mindanao, 33% sa Luzon and 6%saVisayas.
o Maralitang tagalungsod- mga tao sa lunsod
kung saan ang kinikita ay mas mababa pa sa
minimum
o Sila ang mga kababayang walang tahanan,
walang trabaho, walang kakayahang makamit
ang minimum na pangangailangan upang
mabuhay at naninirahan sa iskwater, sa
kalye,o sa estero a tdumpsite
o Sa kontekstong Pilipinas ang
kontraktwalisasyon ay ang kasunduang kung
saan ang mga manggagawa ay tinatanggap sa
trabaho sa loob lamang ng limang buwan na
walang seguridad sa trabaho o anumang
benepisyong pinansyal o medical
 kabataangmanggagawa,out-of-schoolyouth
o 1 sa sampung Pilipino edad 6-24 ay hindi
nakakapag-aral (PSA)
o Ipinapakita sa 2016 Annual Poverty Indicators
Survey (Apis) na ang bansa ay mayroong 3.8
milyong kabataang ang hindi nakapag-aaral o
10% ng 39 milyong Pilipino na may edad na 6-
24 Isinasaad sa ulat ng APIS na 87.3% sa mga
kabataang ito ay 16-24 taong gulang, 7.7% ay
12-15 taong gulang and 5% ay 6-11 taong
gulang
o Mas mataas ang bilang ng mga kabataang
babaeng hindi nag-aaral kumpara sa
kalalakihan
o Ayon sa APIS ang karaniwang rason ng hindi
pag-aaral ng mga kabataang ito ay pag-
aasawa o suliraning pampamilya (42.3%),
mataas na halagang edukasyon o problemang
pampinansyal (20.2%) at kawalan ng interes
(19.7%)
o Ang pagtatrabaho ng mga bata ay trabahong
nagkakait sa kanila sa kanilang pagkabata,
dignidad at ito ay masama sa kanilang pisikal
at mental na pag-unlad
o Mayroong 3.2 milyong manggagawang bata
na edad 5-17 ayon sa 2011 Survey on Children
ng Philippine Statistics Authority (PSA)
o 95% sa mga ito ay delikado ang trabaho (69%
ay 15-17 taong gulang at napakabata para sa
trabahong kanilang ginagawa ngunit hantad
sa mapanganib na trabaho)
o Ang mga kabataang manggagawang ito ay
kadalasang nagtatrabaho sa mga bukid,
plantasyon, minahan, kalye, pabrika at bilang
kasambahay
 migrantesapanahon/bunsodngglobalisasyon
o Pilipinas - kasama sa 10 bansang may
pinakamataas na bilang ng diaspora sa mundo
(UN International Migration Report, 2015)
o 100.9M Filipinos in the Philippines (PSA,2015)
9.1M Filipinos Overseas (DFA,2015)
o Ang malaking bilang naman ng internal na
migrasyon sa bansa ay nagbunsod ng
kakulangan sa pabahay, imprastraktura at
pangunahing serbisyo. Lumaki ang bilang ng
mga walang tirahan o iskwater