ТЕМА 1: Природата на индустриските односи

Природата на индустриските односи

• Терминот индустриски односи се однесува на индустрија и односи.

•"Индустрија" значи "секоја продуктивна активност во која е ангажирана

индивидуата" и односи "значи" односи кои постојат во индустријата меѓу
работодавачот и неговите работници ".

•Терминот "индустриски односи" прв пат се појави во Англија, а во почетокот на

дваесеттиот век во САД.

•Потоа се употребуваше како трудови/работни конфликти меѓу сопствениците

(работодавачите) и ангажираните (наемните) работници во индустриските
фирми(компании).

•Во однос на ова работничките конфликти се основна причина за појавата на

индустриски односи.

•Имено, проблемите на индустриските односи се најделикатни и комплексни,

кои се карактеризираат со брзи и динамични промени, индустриски немири и
конфликтни идеологии во националната и меѓународната сфера.

•Како резултат на тоа, индустриските односи стануваат синоним за

трудови/работни конфликти, независно од индустријата во која тие се
појавуваат.

•Индустрискиот напредок е невозможен без соработка на трудовите и

хармонични односи.

•Имено, првите трудови/работни конфликти се јавуваат помеѓу ангажираните

работници и работодавачите. • Затоа, во интерес на сите е да се создадат и
одржуваат добри односи помеѓу вработените (работниците) и работодавачите
(менаџментот).

•Почувствувајќи се послаби за да ја зголемат својата сила во односите со

работодавачите, работниците почнуваат да се здружуваат во организации за
ефикасно да ги заштитат своите основни работни права и интереси.

•Организациите во одделни фирми или компании постепено се здружуваат

(асоцираат) во територијални, гранкови, секторски и национални сојузи,
федерации или конфедерации.

•Како одговор на здруженијата (асоцијациите) на работниците, со цел

поефикасно да се спротивстават на здружените сили на организираните
работници, работодавачите, исто така, започнуваат да се организираат и
формираат територијални, гранкови, секторски и национални здруженија за да
ги заштитат своите економски интереси.

•Во одредена фаза, исто така се создаваат и развиваат меѓународните

организации на работниците и работодавачите со истите цели - да ги бранат
своите главни економски интереси.

•Индустриски односи се едноставен судир на главните економски интереси на

поединечниот работодавач со главните економски интереси на работниците и
служителите.

•Во една траекторија, главните економски интереси на работодавачот се, во

принцип, поврзани со остварувањето на таква добивка што овозможува да се
развие производството и да се добие претприемачки доход кој одговара на
преземениот ризикот.

•Соодветно на тоа, работодавачот се обидува да ги минимизира сите трошоци,

вклучувајќи ги трошоците за работна сила, за да го постигне посакуваниот
финансиски резултат.

•Во друга траекторија постојат главни економски интереси на работниците и

служителите (вработените).

•Тие се залагаат за такви услови за работа и плати коишто ќе го зачуваат

нивното здравје и работоспособност овозможувајќи нивно егзистирање во
условите што преовладуваат во земјата.

•Ова е она што тие го сметаат за нивно "природно" право, кое не зависи од
сметките што ги прави работодавачот.

•Така, економските интереси на работодавачот се во судир со економските

интереси на работниците и служителите.

•Со цел, како што потенциравме претходно, за да се оствари посакуваната

добивка, работодавачот, меѓу другото, мора да ги минимизира трошоците за
работната сила.

•Меѓутоа, оваа минимизација ги става работниците и служителите во

неповолна положба.

•Доколку работодавачот ги задоволува барањата на вработените за подобри

услови за работа и плати, тие можат да го сторат тоа само за сметка на
добивката, за сметка на намалување на нивниот приход од бизнисот или
организацијата.

•Оттука, произлегува и негативен став кон барањата на работниците за

подобри услови за работа и плати.
•Ова е основната причина за трудовите конфликти меѓу нив.

•Меѓутоа, со цел да се направи соодветна економска корекција на нивните

социјални барања, работниците и служителите или нивните претставници
потребно е, да се состанат и да преговараат со сопственикот на фирмата или
со нејзините претставници, за да ги појаснат своите вистински економски
способности на фирмата или бизнис организацијата и да ги заштитат нивните
социјални барања.

•Како резултат на еволуцијата во ставовите, врз основа на сопственото

искуство, многу работодавачи се повеќе се убедуваат дека тие не можат да ги
исполнат своите намери без помош на работниците, и дека ефикасноста на
работењето на фирмата зависи од степенот до кој вработените се посветени
на остварување на нејзините цели.

•За ова, сепак, тие треба изградат такви взимниодноси, за да ја реализираат

мисијата на фирмата.

•Токму тука треба да се бара подготвеноста на работодавачите да ги споделат

своите проблеми со вработените или со нивните претставници, да бараат
можност за такво преструктуирање на расположливите ресурси, и да одговорат
на одреден начин на нивните економски барања.

•Во исто време, евалиуираат ставовите на работниците и служителите. Со

своите економски барања, тие не сакаат и немаат намера да ја уништат
економијата на фирмата, бидејќи ќе ги загубат своите работни места.

•Затоа тие се подготвени да ги споделат своите проблеми со работодавачот,

да бараат вистински можности да ги заштитат своите барања за подобри
работни услови и плати.

•Така, во сеопфатноста на главните економски интереси на работодавачите и

на главните економски интереси на вработените, односно работноците и
служителите, ја карактеризираат областа на овие интереси.

•Токму со појавата на ваквата сеопфатност на проблемите станува возможна

интеракцијата и водењето на преговори меѓу работодавачот и работноците или
меѓу нивните претставници со цел да се постигне такво решение на нивните
проблеми, кое ќе биде прифатливо за двете страни.

•Оваа интеракција, сепак, се одвива долго време надвор од законот.

•Покрај тоа што првите колективни трудови договори се појавија во втората

половина на деветнаесеттиот век, законот за работни односи подолго време не
ја признавал нивната правна сила.
•Во многу економски развиени земји, по Првата светска војна се донесуваат
посебни закони за колективно преговарање. Во Германија, ваков закон беше
донесен во декември 1918, во Франција 1919, во Австрија 1919, во САД 1935.

•Во оваа транзиција од фазата на спротиставените интереси и појавата на

конфликт кон фазата на интеракција и колективно договарање (преговарање),
се вклучени и државните институции - извршната власт, законодавната и
судската власт.

•Преку своите активности, тие се трудат да создадат таква законска рамка за

трудот и осигурителните односи, за да ја зачуваат економската и социјалната
стабилност на земјата како услов и предуслов за нејзиниот просперитет.

•Меѓутоа, во одредена фаза од развојот на интеракцијата (взимнодејствие)

меѓу работодавачите и работниците и служителите), владите на многу земји во
светот всушност стануваат реален субјект во индустриските односи.

•Ова обично се случува кога владата бара поддршка од сопствениците и

работниците и служителите да развијат и спроведат одредена економска и/или
социјална политика.

•На овој начин, покрај интересите на работодавачите и на работниците и

служителите се појавуваат интересите на државата

•Со појавата на оваа фаза постои можност за взаимно дејство и соработка

помеѓу претставници на државата и претставници на работодавачите и
работниците и служителите со цел да се решат колку што е можно повеќе
прашања кои влијаат врз нивните економски интереси.

Дефинирање на индустриските односи

•Според МОТ, "индустриските односи се однесуваат или на односите меѓу државата и

работодавачите; и работниците, или меѓу самите професионални организации на
работниците и работодавачите".

•МОТ го користи изразот за означување на прашања како "слобода на здружување и

заштита на правото на организирање и правото на колективно договарање";
колективни договори, помирување и арбитража; и машинерија за соработка помеѓу
властите и професионалните организации на различни нивоа на економијата.

•Енциклопедија Британика ги дефинира индустриските односи како "Концептот на

индустриски односи е проширен за означување на односите на државата со
работодавачите, работниците и нивните организации.

•Затоа, субјектот вклучува индивидуални односи и заеднички консултации помеѓу

работодавачите и работните луѓе на нивното работно место, колективните односи
меѓу работодавачите и нивните организации и синдикалните организации и улогата на
државата што ја игра во регулирањето на овие односи.
• Индустриските односи (ИО) ги проучуваат законите, конвенциите и институциите кои
го регулираат "работното место". Ова е фундаментално важен аспект на нашиот начин
на живот, нашата култура и нашето општество.

•Со други зборови, индустриските односи се однесуваат на различни работи за

различни луѓе. • Следнава илустрација прикажува како ИО го обликува нашиот
работен век, нашето општество и националната економија.

• Следниве појави произлегуваат од анализа на горе наведените дефиниции

1.Индустриски односи се односите кои се резултат на "работниот однос" во индустриската

компанија (фирма). Без постоење на двете страни (субјеки), работодавачот и работниците, овој
однос не може да постои. Тоа е индустрија која обезбедува поставување на индустриски
односи.

2.Овој однос ја нагласува потребата на инволвираните страни да развиваат вештини и методи

за прилагодување и соработка меѓу себе.

3. Секој систем за индустриски односи создава комплекс на правила и прописи за раководење

со работното место и работната заедница со главна цел за постигнување и одржување на
хармонични односи помеѓу трудот и менаџментот (управувањето) со решавање на нивните
проблеми преку колективно преговарање.

4.Владата/државата ги развива влијанијата и ги обликува индустриските односи со помош на

закони, правила, договори, процедури, специјализирани судови, обичаи, традиции, како и
спроведување на нејзините политики и мешање преку извршната и судската механизација.

СУШТИНАТА НА МОДЕРНИТЕ ИНДУСТРИСКИ ОДНОСИ

•Во современиот свет, како концепт на индустриските односи се сметаат колективните односи,
како односи меѓу државата најчесто претставена од страна на владата, и репрезентативните
организации на работодавачите и на работниците, меѓу организациите на работниците и
организации на работодавачи, меѓу одделен поединец работодавач и соодветната
организација на работниците, како и помеѓу поединецот работодавач и легално избраните
претставници на работниците и служителите, по повод и во врска со

• развојот, реализирањето и/или имплементацијата на економската и/или социјалната

политика и/или

• за уредување на работните и осигурителните односи, и/или

•подобрување на нивото на животниот стандард на работниците и на нивните семејства.

-Индустриските односи можат да бидат колективни работни односи меѓу различни

субјекти/страни:

•меѓу државата најчесто застапувана од владата и претставничките организации на

работниците и служителите (вработените) и организациите на работодавачите;

•помеѓу претставничките организации на работниците и служителите и работодавачите;

•помеѓу работодавачот и претставничките организации на работниците и служителите во
фирмата или организацијата во којашто постојат такви организации;

•помеѓу работодавачот и претставниците на работниците и служителите избрани на

соодветен начин предвиден со закон или во законски инструмент на владата во услови кога
нема синдикати во соодветната фирма или организација.

•Од структурна гледна точка модерните индустриски може да се разгледуваат и како: • систем
од принципи, правила, правни норми, институции, организации, барања, процедури,
овластувања, инфраструктура и институционална рамка

•за спроведување на интеракцијата или взаимното дејство помеѓу учесниците во нив

претставници на државни органи, организациите на работниците и организациите на
работодавачите,

•како и односи помеѓу работниците, и работодавачите

•Во некои земји, на пример во Франција и Белгија,како синоним за индустриски односи, се

користи терминот "меѓупрофесионални односи".

•Во Јапонија, за таа цел, се користи концептот на "работникработодавач".

•Овие концепти ги одразуваат спецификите и разбирањето на индустриските односи во

соодветните земји.

•Исто така, во терминот "индустриски односи" честопати се користат концептите на

"социјален дијалог", "размена на мислења", "социјално партнерство", "социјална соработка"

и "социјално взаимно дејство".

•Социјалната соработка и социјалното взаимно дејство често се користат термини за

индустриски односи. Меѓутоа, овие термини се потесни во однос на концептите на "социјално
партнерство" и "социјално взаимно", се додека не ја покажат долготрајната, трајна
интеракција помеѓу страните вклучени во неа.

•Во исто време, термините "социјална соработка" и "социјална интеракција" не се прифатливи

во принцип, бидејќи тие ги ограничуваат индустриските односи само на социјални прашања,
исклучувајќи ги нивните прашања поврзани со формирањето и / или спроведувањето на
економската политика.

-Социјалниот дијалог е концепт кој карактеризира само една од можните форми на

индустриски односи - размена на мислења, меѓусебно информирање на двете страни за
нивното мислење за одредено прашање за трудот и / или за работните односи и
осигурувањето, животниот стандард и / или економскиот и / или на социјалната политика.

- Овој концепт, е премногу тесен за да ја опфати и карактеризира широката палета на форми и

средства што ги карактеризираат модерните индустриски односи.

- Размена на мислења, од една страна, е поширок концепт од социјалниот дијалог, доколку

мислењата за тема се од заеднички интерес и може да ги споделат повеќе од две земји.
- Меѓутоа, во исто време, размена на мислења е само една од можните форми на современите
индустриски односи.

- Во оваа смисла, има потесен спектар на терминот "индустриски односи".

- Социјалното партнерство често се нарекува и се користи како прифатлив синоними на

индустриските односи.

- Се смета дека е доволно широк за да ги покрие сите форми на интеракција помеѓу оние кои
го спроведуваат.

- Во исто време, тоа е израз на долготрајна интеракција на заедничките интереси помеѓу

страните вклучени во самиот систем.

-Потребно е, сепак, да се има предвид дека терминот "социјално партнерство" го ограничува

взаимното дејсво помеѓу субјектите кои учествуваат во системот на индустриските односи
само до социјалната проблематика и во суштина ја исклучуваат интеракцијата и соработката по
повод и во врска со формирањето и спроведувањето на економската политика на државата и /
или на одделни фирми или организација.

•Ова исклучување на економската проблематика од објектот на индустриските односи може

да доведе до нивно лишување од сферата на социјалната проблематика.

•Како широк спектар на проблеми, институциите и интересите се испреплетуваат во

индустриските односи, и затоа тие се предмет на истражување не само во економијата, туку и
во социологијата, психологијата, правото, политиката.

•Нивната двосмислена интерпретација и дефиниција се должи на различните пристапи во

научните студии..

Основната цел на модерните индустриски односи

•Основната цел на современите индустриски односи е да се постигне оптимална рамнотежа

(баланс) помеѓу економските и социјалните интереси на субјектите и нивните учесници,

•меѓу економските и социјалните императиви во разработката и спроведувањето на

економските и / или социјалните политики,

• регулирањето на трудот, работните односи и социјалната сигурност,

•како и подигнување на животниот стандард на работниците и членовите на нивните се

• Оваа рамнотежа, во секоја земја којашто ги практикува индустриските односи е предуслов

за: ∞ зачувување на социјалниот мир, и ∞ постигнување на посакуваната социјална
стабилност во земјата.мејства.

• Во продолжение, субјектите односно учесниците во индустриските односи имаат различни

очекувања за социјална стабилност во земјата. Имено:
• Државата очекува таа да помогне за постигнување на посакуваната економска стабилност и
посакуваниот економски раст како услов и предуслов за економска и политичка стабилност, за
развој, спроведување и за одржувањето на ефективна економска и социјална политика.

•Работодавачите очекуваат, исто така таа да помогне да се зголеми продуктивноста и

конкурентноста на претпријатието или организацијата, да се прошири производството,
ефикасно да се одговори на предизвиците на пазарот.

•Работниците и служителите очекуваат здравствени и безбедни услови за работа, плата, што

одговараат на положбата на труд и на постигнатите резултати, обезбедување достоинствено
им постоење, како и можност за професионално и квалификации развој и напредување во
кариерата.

Главните аспекти на индустриските односи се

Главните аспекти на индустриските односи се

- Работни односи, односно односи меѓу синдикатот и раководството.

- Односи помеѓу работодавачите и вработените, односно односите меѓу раководството и

вработените.

- Групни односи, односно односи меѓу различни групи на работници.

- Односите со јавноста, односно односите меѓу индустријата и општеството

- Промоции и развој на здрави односи на трудот.

- Одржување на индустриски мир и избегнување на индустриски штрајк, односно конфликти

- Соработка, односно развој на вистинска индустриска демократија.

Индустриските односи, политичката демократијата и пазарната економија

• Индустриските односи се составен дел на модерниот социјално економски систем. Тие како
систем во економски и општествени односи ги пренесуваат оние принципи кои се
практикуваат во пазарната економија и политичката демократија и

•Oсобено, тоа се принципите на слободата, плурализмот и вклученоста на работниците и

работодавачите при одлучувањето за прашања кои директно ги засегаат.

•Светската практика покажува дека политичката демократија, пазарна економија и

индустриските односи се неделиви. Ниту еден од овие три системи не може да ги постигне
своите вистински цели ако другите два системи не ги постигнуваат своите цели.

•Со други зборови, не може да има политичка демократија и пазарна економија доколку не
постои ефикасен и функционален систем на индустриски односи.

•Спротивно на тоа, не може да има ефективен систем на индустриски односи ако нема
политичка демократија и пазарна економија.
•Индустриските односи, пазарната економија и политичката демократија се три главни столба
на современиот општествен поредок, на современиот општествен, политички, економски и
социјална систем. Навистина современите индустриски односи се резултат од развојот на
политичката демократија и се незамисливи без неа.

•Истовремено со тоа тие придонесуваат за развојот на политичката демократија од аспект на

привлекување наработниците,директно или преку нивните организации, во активностите за
развој и / или спроведувањето на економската и на социјалната политика, како и при
одлучувањето за прашања кои ги засегаат непосредно .

•Во исто време, сепак, тие можат да се разгледуваат и како еден од факторите кој го
ограничуваат полето на политичката демократија, бидејќи при договор меѓу субјектите за
одредени прашања и проблеми кои се предмет на дискусија во системот на индустриски
односи секогаш, се "прави реверанс" на одредени групни интереси.

•Ова може да се случи само за сметка на други групни интереси, а понекогаш и за сметка на
општите национални интереси.

•Оваа контрадикција или противречност меѓу индустриските односи и политичката

демократија обично, како што ни покажува светската практика, не доведува до сериозни
прашања и проблеми во јавниот, политичкиот, економскиот и социјалниот систем на
релевантните субјекти.

•Се смета за природна потреба и компромис неопходен за зачувување на социјалната

стабилност во секоја земјата.

•На сето ова неопходно е да се додаде доминантно разбирање дека доколку учеството на
работниците и работодавачите во донесувањето одлуки за прашања кои влијаат врз нив, тогаш
многу ретко предизвикуваат проблеми за политичката демократија.

•Имено, ваквите проблеми неизбежно се јавуваат кога овие организации не учествуваат или
не соодветно ги застапуваат интересите на работниците или интересите на работодавачите во
тој процесот.

•Не постои контрадикција помеѓу индустриските односи и пазарната економија.Зошто?

•Затоа што постои заедничко разбирање дека индустриските односи се незамисливи без
пазарна економија.

•Во исто време, сепак, главните последици на современите индустриски односи се јавуваат со
државната интервенција во економската и социјалната сфера, обично под притисок на
организациите на работниците и / или на работодавачите, кој треба да се прилагоди, на
одреден начин и во одреден степен, дејството на пазарните сили во дадениот момент, на
даденото место и при дадените услови, па да се неутрализираат социјалните негативи на
економскиот развој и да се постигнат одредени економски и / или социјална и цели.

• Оваа контрадикторност меѓу принципите на пазарна економија и индустриските односи

обично се смета за природна социјална корекција на невидливите пазарни сили кога
пазарните механизми не успеваат и, истовремено, како важен услов и претпоставка за
ефикасно функционирање на пазарната економија во современи услови