SILE U PRESEKU GREDNOG

NOSAČA
 DEFINICIJE SILA U PRESECIMA

Projektovanje bilo kog konstruktivnog elemenata podrazumeva određivanje

unutrašnjih sila u tom elementu da bi se obezbedilo da materijal od koga je
element napravljen može da nosi dato spoljašnje opterećenje.

Određivanje unutrašnjih sila je značajno jer se na osnovu njih vrši

dimenzionisanje nosača.

Pod dimenzionisanjem se podrazumeva određivanje potrebnih dimenzija

preseka, da bi nosač sa sigurnošću mogao da nosi opterećenje.

Za određivanje unutrašnjih sila u nosaču koristi se metoda preseka.

Pod ovom metodom podrazumeva se zamišljeno presecanje nosača
poprečnim ravnima na izabranom mestu.

Presecanje može da se vrši na beskonačno mnogo mesta.

Svaki nosač se sastoji iz više karakterističnih delova-polja.

 SILE U PRESEKU GREDNOG NOSAČA

presek α-α je upravan na osu štapa,

upravan na tengentu na mestu preseka

osa štapa je geometrijsko mesto

težišta poprečnih preseka

Unutrašnje sile u preseku postaju spoljašne na osnovu aksiome pet.

Ako je gredni nosač bio u ravnoteži, onda je i svaki njegov izdvojeni deo u ravnoteži.
SILE U PRESEKU GREDNOG NOSAČA
 RAVNOTEŽA LEVOG DELA NOSAČA

Odbacujemo desni deo nosača i njegovo dejstvo - uticaj na levi deo,

zamenjujemo redukcionom rezultantom i redukcionim spregom sila:
G
RL ML
 RAVNOTEŽA DESNOG DELA NOSAČA

Odbacujemo levi deo nosača i njegovo dejstvo - uticaj na desni deo,

zamenjujemo redukcionom rezultantom i redukcionim spregom sila:
G
RD MD
G G
R D = − R L , R D =R L , M D =M L =M
Definicije sila u presecima:
Redukciona rezultanta se može razložiti u dve komponente:
– u pravcu ose štapa – normale na presek (N);
– u pravcu upravnom na normalu preseka (osu štapa).
Komponenta redukcione rezultante N, koja je u pravcu normale na presek α-α naziva se
normalna ili aksijalna sila.
Komponenta T, koja je u pravcu upravnom na normalu je transverzalna ili poprečna sila.
Moment redukcionog sprega M je moment unutrašnjih sila obzirom na težište preseka i
naziva se napadni moment ili moment savijanja.
 DEFINICIJE SILA U PRESECIMA - KONVENCIJA O ZNAKU
Normalna i transverzalna sila, N i T, su komponente redukcione rezultante unutrašnjih sila
u pravcu ose štapa i upravno na pravac ose štapa
Moment savijanja M je moment redukcionog sprega unutrašnjih sila kada se težište preseka
uzme za redukcionu tačku.

Usvoji se jedna strana nosača za donju stranu i označi se isprekidanom linijom.

Normalna sila je pozitivna ako zateže element štapa, a negativna ako ga pritiska.
Transverzalna sila je pozitivna ako nastoji da obrne element grede u smeru kretanja kazaljke
na časovniku.
Moment savijanja je pozitivan ako zateže donju stranu nosača.
 PRORAČUN SILA U PRESEKU
Vrednosti momenta savijanja, transverzalne i normalne sile u preseku nosača
određuju se iz uslova ravnoteže otsečenog dela štapa.

Ravnoteža levog dela štapa Algebarski zbir projekcija svih spoljašnjih sila i
reakcija veza koje deluju na deo I na ose xL i yL,

∑ X L = −F1 cos α1 + F2 cos α 2 − F3 cos α3 + R A cos α,

∑ YL = −F1 sin α1 + F2 sin α 2 − F3 sin α3 + R A sin α,
Algebarski zbir momenata svih spoljašnjih sila
koje deluju na deo I obzirom na tačku C:

∑ MC L
= − F1 r1 + F2 r2 − F3 r3 + R A rA

Jednačine ravnoteže levog dela glase:

∑ X = 0 ⇒ ∑ XL − N = 0 N = ∑ XL
∑ Y = 0 ⇒ ∑ YL − T = 0 T = ∑ YL
∑ MC = 0 ⇒ ∑ MC − M = 0
L
M = ∑ MC L
 Ravnoteža desnog dela štapa

Algebarski zbir projekcija svih spoljašnjih sila

i reakcija veza koje deluju na deo II na ose xD i yD:

∑ X D = F4 cos α 4 − F5 cos α5 − R B cos β,

∑ YD = F4 sin α 4 − F5 sin α5 + R B sin β,
Algebarski zbir momenata svih spoljašnjih sila
koje deluju na deo II obzirom na tačku C:

∑ MC D
= F4 r4 − F5 r5 + R B rB

Jednačine ravnoteže desnog dela glase:

∑ X = 0 ⇒ ∑ XD − N = 0 N = ∑ XD
∑ Y = 0 ⇒ ∑ YD − T = 0 T = ∑ YD
∑ MC = 0 ⇒ ∑ MC − M = 0 M = ∑ MC D
D
 N = ∑ XL = ∑ XD

Normalna (aksijalna) sila N u proizvoljnom poprečnom preseku štapa jednaka je

algebarskom zbiru projekcija svih sila na osu normalnu na presek bilo s leve,
bilo s desne strane preseka.

T = ∑ YL = ∑ YD

Transverzalna (poprečna sila) T u proizvoljnom preseku jednaka je algebarskom zbiru

projekcija svih sila s jedne ili druge strane preseka na osu upravnu na normalu preseka.

M = ∑ MC L = ∑ MC D

Moment savijanja M u proizvoljnom preseku štapa je jednak algebarskom zbiru

momenata svih sila s jedne ili druge strane preseka obzirom na težište poprečnog preseka.
 DIFERENCIJALNE ZAVISNOSTI IZMEĐU TRANSVERZALE SILE T,
MOMENTA SAVIJANJA M I KONTINUALNOG OPTEREĆENJA q

Ravnoteža elementa grede opterećenog kontinualnim linijskim opterećenjem

dT
∑ Y = 0 ⇒ T + dT − T +q(x)dx = 0, ⇒ q(x) = −
dx
,
zanemaruje se
dx dM
∑ M C1 = 0 ⇒ M + dM − M − T dx − q(x)dx
2
= 0, T=
dx
.
 EKSTREMNE VREDNOSTI MOMENTA SAVIJANJA
Uslov ekstremuma funkcije glasi:

dy dM T
= 0, = 0,
dx dx
T=0
Kako je: dM
T= M
dx

Posledica uslova ekstremuma funkcije i diferencijalne zavisnosti između momenta

i transverzalne sile u preseku nosača:

MOMENT SAVIJANJA IMA EKSTREMNU VREDNOST U PRESEKU

U KOME JE TRANSVERZALNA SILA JEDNAKA NULI.
Ravnoteža elementa grede opterećenog kontinualnim linijskim opterećenjem

dT dM
q(x) = − T=
dx dx

d 2M dT
2
= = −q ( x )
dx dx
Sile u karakterističnim presecima
PRORAČUN SILA U PRESECIMA I CRTANJE DIJAGRAMA

Posmatramo nosač opterećen silama F1, F2,F3 i F4

Oslobodimo se veza i dejstvo veza na nosač

zamenimo silama VA, HA i VB

Na karakterističnom mestu nosača napravi se

presek α − α, tako da se nosač podeli na dva
dela.
PRORAČUN SILA U PRESECIMA I CRTANJE DIJAGRAMA

Uticaj levog dela na desni deo nosača dobija se

tako što se sve sile odbačenog dela nosača
redukuju na presek. Time se dobija: N = ∑ X
L L
TL = ∑ YL
ML = ∑ MC L
Uticaj desnog dela nosača na levi dobija se tako
što se sve sile odbačenog dela nosača redukuju
na presek. Time se dobija: N = X ∑ D
D
TD = ∑ YD
MD = ∑ MC D

Unutrašnje sile preseka se

definišu na osnovu spoljašnjih
sila odbačenog dela nosača

Spajanjem levog idesnog dela unutrašnje sile se

poništavaju. Spoljašnji sistem sila je uravnoteži:
G G G G G G
( )
R A , R A , F1, F2 , F3 , F4 = 0
 PRORAČUN SILA U PRESECIMA I CRTANJE DIJAGRAMA

Sastave se analitički izrazi, kao zakoni promene M, T i N u zavisnosti od apscise preseka,

U karakterističnim presecima (seče se štap upravno na osu) se sračunaju vred. M, T i N,
a zatim se u odabranoj razmeri nanesu upravno na osu grede, vodeći računa o znaku
(šablon za pozitivan znak). Pozitivne vrednosti M se crtaju na strani zategnutog
dela grede, a negativne na strani pritisnutog dela grede;
Nanešene ordinate, koje predstavljaju vrednosti M, T i N u karakterističnim presecima se
linijski povežu imajući u vidu M=M(x), T=T(x) i N=N(x).
Dobijeni grafici se nazivaju dijagrami momenata, transverzalnih i normalnih sila
Uslovi ravnoteže:

∑ X = 0 ⇒ − H A + F cos α = 0, (1)
∑ Y = 0 ⇒ VA + VB − F sin α = 0, (2)
∑ M A = 0 ⇒ VB ⋅ 2 a − F sin α ⋅ a = 0, (3)
(1) ⇒ H A = F cos α ,
F sin α
(3) ⇒ VB = ,
2
F sin α
(2) ⇒ VA = .
2
presek 1 − 1 0≤ x≤a
N1 = H A = F cos α ,
F sin α
T1 =VA = ,
2
F sin α
M1 = VA ⋅ x = x,
2
x = 0, M A = 0,
F sin α
x = a, M C = a,
2
presek 2 − 2 0 ≤ x′ ≤ a
N 2 = 0,
F sin α
T2 = − VB = − ,
2
F sin α
M 2 = VB ⋅ x′ = x′,
2
x′ = 0, M A = 0,
F sin α
x = a, M C = a.
2
 Odrediti sile u presecima za datu prostu gredu i nacrtati dijagrame momenata savijanja,
transverzalnih sila i normalnih sila.

Fsin α Fsin α
H A = − F cos α, VB = , VA =
2 2

Fsin α Fsin α
N1−1 = − H A = F cos α, T1−1 =VA = , M1−1 = VA ⋅ x = x
2 2
Fsin α l Fsin α
MC = = l
2 2 4
Fsin α ⎛ l ⎞ Fsin α ⎛ l⎞
N2−2 = 0, T2−2 = VA − Fsin α = − , M2−2 = VA ⋅ x − F ⎜ x − ⎟ = x − F⎜ x − ⎟
2 ⎝ 2⎠ 2 ⎝ 2⎠
Odrediti sile u presecima za datu prostu gredu i nacrtati dijagrame momenata savijanja,
transverzalnih sila i normalnih sila.

F
H A = 0, VA = VB =
2
Fl
MC =
4
Odrediti sile u presecima za datu prostu gredu i nacrtati dijagrame momenata savijanja,
transverzalnih sila i normalnih sila.

ql
VA = VB =
2

x ql x2 ql
M1−1 = VA ⋅ x − q x ⋅ = x − q , T1−1 = VA − q x = − q x, N1−1 = 0
2 2 2 2
ql ql
za x = 0 → M A = 0, TA = , N A = 0, za x = l → M B = 0, TB = − , N B = 0.
2 2
2
⎛l⎞
dM(x) q l ql l ⎜ ⎟ q l2
T(x) = =0 ⇒ ( l − 2x 0 ) = 0 ⇒ x 0 = . ⎝ 2⎠
M max = M ⎛ = −q =
dx 2 2 l⎞
⎜ x0 = ⎟ 2 2 2 8
⎝ 2⎠
 Odrediti sile u presecima za datu prostu gredu i nacrtati dijagrame momenata savijanja,
transverzalnih sila i normalnih sila.

2Q q l Q ql
H A = 0, VB = = , VA = =
3 3 3 6

qx
q : q1−1 = l : x ⇒ q1−1 =
l

qx
x
q1−1 x x q l l x ql q ql q 2
M1−1 = VA ⋅ x − = x− = x − x 3 , T1−1 = − x , N1−1 = 0.
2 3 6 2 3 6 6l 6 2l
ql ql
za x = 0 → M A = 0, TA = , za x = L → M B = 0, TB = −
6 3
2
ql q 2 l 3 ql l 3 q ⎛ l 3 ⎞ ql 2 3
− x0 = 0 ⇒ x0 = M max = M ⎛ = − ⎜⎜ ⎟ =
6 2l 3 ⎜⎜ x o =
l 3⎞
⎟
3 ⎟⎠
6 3 6 l ⎝ 3 ⎟⎠ 27
⎝
MA = MB = MC = ME = MF = 0
M1 = −H A ⋅ 2 = −12 ⋅ 2 = −24 kNm, M 2 = − H A ⋅ 2 + M = −14 kNm,
M 3 = VC ⋅ 2,5 = 19,5 kNm, M 5 = M 6 = VC ⋅ 5 − F ⋅ 2,5 = 14 kNm,
M 7 = M8 = −q ⋅ 2 ⋅1 = −6 kNm,
TA = T1 = −H A = −12 kN, T2 = − H A + S = 7 kN, TC1 = H C = 7 kN,
TC2 = VC = 7,8 kN, T3 = VC = 7,8 kN, T4 = VC − F = 7,8 − 10 = −2, 2 kN,
T5 = VC − F = −2, 2 kN, T6 = − H C = −7 kN, T7 = −S + q ⋅ 2 = −13kN,
T8 = q ⋅ 2 = 6 kN,

N A = N1 = N 2 = N C1 = − VA = −7,8 kN, N C2 = N 3 = N 4 = N 5 = H C = 7 kN,

N 6 = N 7 = N8 = N B = − VB = −2, 2 kN, N E = N F = −S = −19 kN.
Ako je nosač opterećen prostornim sistemom sila (sile ne deluju u istoj ravni),
redukciona rezultanta i moment redukcionog sprega imaju komponente u pravcima
x, y i z, kao što je na slici pokazano. U ovom slučaju je N normalna sila, Ty i Tz su
komponente transverzalne sile, Mx je moment torzije, a My i Mz komponente
momenta savijanja. U većini slučajeva, ove rezultantne unutrašnje sile deluju u
težištu poprečnog preseka. Kako se veličine unutrašnjih sila u opštem slučaju
razlikuju u različitim tačkama duž ose štapa metod preseka se može uvek primeniti
da bi se odredile njihove vrednosti.