Ang Panahon ng mga Amerikano

SALIGANG KASAYSAYAN

- Ipinalasap ng mga Amerikano sa mga Pilipino ang kalayaan at demokrasya

- Paaralan at ginayak na mag-aral
- Ipinaturo ang Ingles
- Unti-unting pinahawak ng mga tungkulin ang mga Pilipino

Manunulat sa Katutubong Wika

- Sumulat ng mga:
o Tula
o Maikling kuwento
o Nobela
o Dula Paksa: Nasyonalismo at Pag-ibig sa Bayan
o Sanaysay
o Lathalain
o Pamahayagan

Sergio Osmena (Cebu) 1900

- Pahayang “El Nuevo Dia”

o Dalawang beses pinigil dahil sa makabayang lathalain
- Pinagbantaang ipapatapon kasama sina: Rafael Palma at Jaime de Veyra

Pascual Poblete 1900

- “El Grito del Pueblo”

Rafael Palma 1901

- “El Renacimiento”

Apat na Kalayaan:

1. Pagsasalita, pamamahayag, pagtitipon at pagpupulong

2. Pagpili ng Relihiyon
3. Wastong Paggamit ng Batas
4. Idulog sa Pamahalaan ang mga karaingan at dinging

MGA MANUNULAT NG PANAHON

:ESPANYOL

1. Cecilio Apostol (1877)

o Abogado
o Piskal sa Maynila
o Kaanib sa Academia Espanyol
o May mga tulang handog kina:
  Dr. Jose Rizal
 Emilio Jacinto
 Apolinario Mabini
 Lahat ng bayaning Pilipino
o Pinakamainam ng tulang sinulat:
 Tulang handog kay Rizal

2. Fernando Maria Guerero (Ermita, Maynila, 1873)

o Mahilig gumuhit
o Ateneo de Manila:
 Umani ng maraming papuri
 Nagkamit ng maraming gantimpala
o Pinakamata bilang mahigpit na kaagaw sa karangalan ni Cecilio Apostol
o Inspirasyon sa pagtula: Dr. Jose Rizal

3. Jesus Balmori (Maynila, 1886)

o 1st tula: 10 taong gulang
o “Poeta Laureado”
o Madrid, Espana, 1939
 Isang matang pandaigdig sa Espanyol
o Nakalaban sa Balagtasan:
 Manuel Bernabe
Paksa: “El Recuerdo y El Olvido”
4. Manuel Bernabe (Paranaque, Rizal, 1890)
o Kahalili ni Jeses Balmori
o Makatang liriko
o “Cantos del Tropico (Mga awit ng Tropiko)” 1929

5. Claro M. Recto (Tiaong, Tayabas/ Lalawigan ng Quezon)

o Pangulo ng Lupon ng Saligang Batas
o Kagawad ng Kataas-taasang Hukuman
o Manananggol
o Matalinong mababatas
o Makata
o Maraming aklat tungkol sa batas
o Batasang tagapayo (1916-1919)
o Kinatawan ng 3rd distrito ng Batangas
o Pangulo ng kaulungan ng minorya (1919, 1922, 1925)
o Kagawad ng pangkalayaang misyon (Amerika, 1924)
o Kasapi ng Pambansang Manananggol ng Estados Unidos
o Senador (1931, 1941, 1949)
o Puno ng minorya (3 taon)
o Kinatawan ng Pilipinas sa Pandaigdig na Hukuman sa Hague, Netherland
 6. Zolio Hilario (San Juan, San Fernando, Pampanga, 1891-1963)
o Bantog na manunulat
o Makata
o Mananalaysay
o Hukom
o Mga akda sa Kapampangan at Espanyol
o Tagapagtatag ng Katipunan Mipanampum
o Kinatawan ng Pampanga sa Pambansang Asemblea
o Hukom ng Unang Dulugan sa Tarlac
o Kagawad ng Surian ng Wikang Pambansa bilang kinatawan ng wikang Kapampangan
 Hinirang ni Pangulong Quezon
o Lupong Pangkasaysayan ng Pilipinas

TAGALOG

1. Lope K. Santos
o Ama ng Balarila
o Nobelista
o Makata
o Kuwentista
o Guro
o Pulitiko
o Kagawad ng Surian ng Wikang Pambansa
o Humalili kay Jaime C. de Veyra bilang patnugot
o Propesor ng WIka sa Unibersidad ng Pilipinas
o Senador ng 12th Purok senadoryal ng Pilipinas
o Gobernador ng Rizal
o Obra Maestra: “Banaag at Sikat”

2. Jose Corazon de Jesus

o “Huseng Sisiw”, “Hari ng Balagtasan”, “Makata ng Pag-ibig”
o Obra maestro: “Isang Punong Kahoy”

3. Amado V. Hernandez
o “Makata ng mga Manggagawa”
o Kuwentista
o Nobelista
o Mandudula
o Mamamahayag
o Pulitiko
o Lider ng maggagawa
o Akda:
  Isang Dipang Langit
 Bayang Malaya
 Mga Ibong Mandaragit
 Luha ng Buwaya
 Muntinlupa
 Inang Wika
 Kalayaan
 Ang Panday

4. Julian Cruz Balmaceda

o Makata
o Mandudula
o Balagtasan
 Paksa: “Kahapon, Ngayon, Bukas”
 Ipinanalo ang panig ng “Bukas”
 Kalaban: Inigo Ed Regaldo at Benigno Ramos
o Dula: “Bunganga ng Pating”

5. Florentino Collantes
o “Kuntil Butil”
o Wikang alam:
 Tagalog
 Kapampangan
 Ilokano
 Bisaya
o Tulang mapanudyo: “Buhay Lansangan”
o Pangunahing duplero
o “Hari ng Balagtasan” katulad ni Jose Corazon de Jesus
o Obra Maestra: “Lumang Simbahan”

6. Ildefenso Santos
o 1st guro sa National Teacher’s College
o Pagsulat
o Pagsasalin ng mga akda sa Tagalog
o Nagsalin ng Pambansang Awit
o Mga Akda:
 Gabi
 Ang Guryon
 Tatlong Inakay
 Sa Hukuman ng Pag-ibig
 Ang Ulap
 Sa Tabai ng Dagat
 Simoun
7. Teodoro Gener
o Pangulo ng “Kapinsanang Ilaw at Panitik”
o Kalihim ng “Sanggunian ng mga Pantas ng Akademya ng Wikang Tagalog”
o Nagsalin sa Tagalog ng Sinuring Kodigo Penal
o Obra Maestra: “Don Quijote de la Mancha”
o Mga Akda:
 Ang Guro
 Ang Masamang Damo
 Ang Buhay at Pag-ibig

8. Valeriano Hernandez Pena

o “Kinting Kulirat”
o Kilala sa tawag na Tandang Anong
o Obra Maestra: “Nena at Neneng”
o Mga Akda:
 Mag-inang Mahirap
 Hatol ng Panahon
 Ang Pahimakas ng Isang Ina
 Pagluha ng Matuwid
 Dangal ng Magulang
 Bunga ng Pag-iimbot
 Kasawian ng Unang Pag-ibig

9. Inigo Ed Regaldo
o “Odalanger”
o Patnugot ng:
 Ang Mithi
 Pagkakaisa
 Watawat
 Kapangyarihan ng Bayan
o Punong tagapagpaganap ng Lingguhang Ilang-Ilang
o Punong patnugot ng “Liwayway”
o Aklat: “Damdamin”
Gantimpala sa timpalak ng Commonwealth 1941
o Kuwentista
o Nobelista
o Makata
o Mandudula
o Peryodista
o Editor at kolumnista ng “Taliba”
o 1st kasangguni sa “Surian ng Wikang Pambansa”
o Mga Akda:
 Madaling Araw
  Sampaguitang Walang Bango
 Ang Dalaginding
 May Pagsinta’y Walang Puso
 Ang May Lasong Ngiti
 Ang Huling Pagluha

10. Faustino Aguilar

o 1st nobela: “Pinaglahuan” 1907
o Tawag ni Regalado: “Alejandro Dumas ng Panitikang Tagalog”
o Tawag ni Amado V. Hernandez: “Bagong Propagandista”
o Nobela ay naglalarawan ng:
 Kapangyarihan ng Salapi at Kayamanan

11. Severino Reyes (Sta. Cruz, Maynila, 1861)

o 5th anak ni Rufina Reyes at Andres Rivera
o Tinapos ang: Batsilyer sa Pilosopiya at Letras sa UST
o Nagsimula sa pagsulat sa Tagalog 1902
o Tawag: Don Binoy, Sagisag: Lola Basyang
o “Ama ng Lingguhang Lliwayway”
o “Ama ng Dulang Pilipino”
o Obra Maestra:
 Walang Sugat
 Unang dulang sinulat

12. Aurelio Tolentino (Guagua, Pampanga, 1868)

o Pag-aaral:
 Malolos, Bulacan
 Nagpatuloy sa San Juan de Letran
 Nagtapos sa UST
 Batsilyer ng Pilosopiya
o Dula:
 Makabayan
 May diwang paghihimagsik Ilang Ulit Nabilanggo
o Dula ay mula sa Bisaya
o Dulaan= Teatro
o Obra Maestra: “Luhang Tagalog”
o Mga Akda:
 Kahapon, Ngayon at Bukas
 Sinukuan
 Sumpaan
 Bagong Kristo
 Manood Kayo

13. Patricio Mariano

 o Pinakamahusay na mandudulang Tagalog
o Paksa ng Dula:
 Simbolismo
 Maromansa
o 60 dula ang nasulat
o Naglingkod sa Senado
o Obra Maestra: “Lakambini”
o Mga Akda:
 Ang Anak ng Dagat (maipapantay sa lakambini)
 Ako’y Iyo Rin
 Ang Tulisan
 Silanganin
 Ang Dalawang Pag-ibig
 Luha’t Dugo
 Si Mayumi
 Ang Unang Binhi

14. Hermogenes Ilagan

o Ka Mohing
o Itinatag ang “Compana Ilagan”
 Kalagitnaan ng Luzon
o Mga anak na baitkang artista sa dulaan at pinilakang tabing:
 Gernando de Leon
 Angel Esmeralda
 Tito Arevalo
o Tanyag na sarsuwela: “Dalagang Bukid”
o Mga Akda:
 Dispues de Dios el Dinero
 Dalawang Hangal
 Biyaya ng Pag-ibig

INGLES

1. Jose Garcia Villa

o Pinakatanyag na manunulat sa Ingles
o Sagisag: “Doveglion”

2. Marcelo de Garcia Concepcion

o Kauna-unahang makatang Pilipino nakilala sa Amerika
o Dalawang tomo:
 “Azucena”
 “Bamboo Flute”
3. Zulueta da Costa
o “Like the Molave” 1940
 Unang gantimpala: Commonwealth Literary Contest
o 1st aklat:
 “First Leaves”
4. N.V.M Gonzales
o Mamamahayag
o Makata
o Manunulat
o Guro
o Mga Akda:
 Warm Hand
 My Islands
 Children of the Ash Covered Loam

5. Zoilo Galang
o 1st nobelang Pilipinp sa Ingles
o “A Child of Sorrow”

6. Natividad Marquez
o Pambihirang kahusayan sa pagsulat ng tulang Ingles
o Tula:
 “Sampaguita”
 Nalathala sa “Philippine Herald”

7. Angela Manalang-Gloria
o Makatang Babae
o Tula:
 “April Morning”
 “To the Man I Married”
 “Ermita in the Rain”

8. Estrella Alfon
o Pinakapangunahing manunulat sa Ingles bago sumiklab angn Ikalawang Digmaang
Pandaigdig