Η Μαρία Κομνηνή (π.1152 - π.

1182) η πορφυρογέννητη ήταν κόρη

του Μανουήλ Α' Κομνηνού, αυτοκράτορα των Ρωμαίων και της πρώτης συζύγου
του Βέρθας (μετονομάστηκε σε Ειρήνη) του Ζούλτσμπαχ.[2]
Ήταν το πρώτο παιδί του Μανουήλ Α' και γεννήθηκε στην Πορφύρα, στο δωμάτιο
των Ανακτόρων της Κωνσταντινούπολης, πιθανότατα τον Μάρτιο του 1152. Το
1163 αρραβωνιάστηκε με τον μέλλοντα βασιλιά Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας. Ο
Μανουήλ Α', που δεν είχε ακόμη άρρεν τέκνο, τον προόριζε για διάδοχό του.
Όμως το 1169 η δεύτερη σύζυγός του έκανε γιο και έτσι χάλασε η συμφωνία.
Μετά αρραβώνιασε τη Μαρία με το βασιλιά Γουλιέλμο B΄ της Σικελίας, μετά όμως
χάλασε και αυτή τη συμφωνία. Το 1179 ο πατέρας της συμφώνησε να την
παντρέψει με έναν γιο του μαρκήσιου Γουλιέλμου Ε΄ του Μομφερράτου. Ο μόνος
ελεύθερος ήταν ο 5ος γιος, ο Ρενιέ. Ο γάμος έγινε τον Φεβρουάριο του 1180
στην Παναγία των Βλαχερνών και συνοδεύτηκε από πολυτελείς εκδηλώσεις και
παιχνίδια στον Ιππόδρομο, όπως περιγράφει ο Γουλιέλμος της Τύρου, λατίνος
πατριάρχης Ιεροσολύμων. Στον Ρενιέ του Μομφερράτου δόθηκε ο τίτλος
του καίσαρα και (όπως αναφέρουν δυτικές πηγές) η Θεσσαλονίκη ως πρόνοια.
Το 1180 ο πατέρας της απεβίωσε και τον διαδέχθηκε ο ενδεκάχρονος αδελφός
της Αλέξιος Β' με αντιβασίλισσα τη μητέρα του Μαρία της
Αντιόχειας (μετονομάστηκε σε Ξένη). Τη δυσαρέσκεια των πολιτών για τον
εραστή και τη φιλοδυτική πολιτική τής αντιβασίλισσας εκμεταλλεύθηκαν η Μαρία
και ο Ρενιέ. Ενθάρρυναν μια στάση εναντίον της, με σκοπό τον εκτοπισμό της και
ίσως και του Αλέξιου Β'. Όταν το σχέδιο ανακαλύφθηκε, συνελήφθησαν μερικοί
από τους συμμετέχοντες, ενώ οι υπόλοιποι μαζί με τη Μαρία και τον Ρενιέ
ζήτησαν άσυλο στην Αγία Σοφία. Μετά από πάλη μέσα στο ναό, συμφωνήθηκε
αμνηστία. Η αντιβασίλισσα ενθάρρυνε την επιστροφή του Ανδρόνικου Κομνηνού
από την εξορία για να τη βοηθήσει, όμως το 1182 την εκτόπισε αναλαμβάνοντας
αυτός αντιβασιλιάς. Αμέσως μετά η Μαρία και ο Ρενιέ πέθαναν, μάλλον από
δηλητήριο, αφού εμπόδιζαν τα σχέδια του Ανδόνικου να αναλάβει την εξουσία. Το
1183 έγινε βασιλιάς ως Ανδρόνικος Α'.
Ένας μεγαλύτερος αδελφός του Ρενιέ, ο Βονιφάτιος Α' του Μομφερράτου, έγινε
από τους ηγέτες της Δ' Σταυροφορίας και μετά την άλωση της
Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους το 1204 ίδρυσε το βασίλειο της
Θεσσαλονίκης. (Πηγή: Wikipedia)

Μαρία Κομνηνή όμως ήταν και η κόρη του Ιωάννη Κομνηνού δούκα της Κύπρου.
Ο πατέρας της ήταν εγγονός του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού Αυτοκράτορα των
Ρωμαίων. Μητέρα της ήταν η Μαρία Ταρωνίτισσα, μάλλον κόρη του Ιωάννη
Ταρωνίτη. Η Μαρία Κομνηνή είχε δύο αδέλφια: τη Θεοδώρα, που είχε παντρευτεί
τον Βοημούνδο Γ΄ των Πουατιέ πρίγκιπα της Αντιόχειας και τον Αλέξιο, που είχε
στασιάσει εναντίον του Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού.
Ο Αμαλρίκ Α΄ των Ανζού βασιλιάς της Ιερουσαλήμ είχε νυμφευτεί την Αγνή του
Κουρτεναί, αλλά προκειμένου να διαδεχθεί τον αδελφό του Βαλδουίνο Γ΄,
πιέστηκε από τους ευγενείς να τη χωρίσει. Μαζί της είχε δύο τέκνα, τον
μέλλοντα Βαλδουίνο Δ΄ και τη Σιβύλλα. Μόλις ο Αμαλρίκ Α΄ έγινε βασιλιάς της
Ιερουσαλήμ, αποφάσισε να νυμφευτεί για δεύτερη φορά και η σύζυγός του να
είναι από την οικογένεια τού πιο ισχυρού και πλούσιου γείτονά του. Δεν ήταν η
πρώτη φορά: ο αδελφός του Βαλδουίνος Γ΄ είχε νυμφευτεί τη Θεοδώρα Κομνηνή,
ανιψιά του Μανουήλ Α΄. Έτσι ο Αμαλρίκ Α΄ έστειλε πρέσβεις στην
Κωνσταντινούπολη το 1164/5 για το θέμα αυτό, ζητώντας όμως και την
παράδοση της Αντιόχειας· ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός Αυτοκράτορας των Ρωμαίων
δεν ενέδιδε στην παράδοση της πόλης. Δύο έτη μετά ο Αμαλρίκ Α΄ απέσυρε το
αίτημα της παράδοσης της Αντιόχειας και ο Μανουήλ Α΄ αποφάσισε να δώσει τη
μικρανιψιά του Μαρία Κομνηνή. Έτσι το 1167 οι πρέσβεις επέστρεψαν με τη
υποψήφια στην Τύρο, φέρνοντας ως προίκα ένα μεγάλο ποσό χρημάτων. Εκεί
εορτάστηκαν οι γάμοι με μεγαλοπρέπεια[2].
Η Μαρία γέννησε την Ισαβέλλα το 1172, αλλά το 1174 ο Αμαλρίκ Α¨ απεβίωσε,
αφού πρώτα παραχώρησε την Ναμπλούς στη σύζυγό του[2]. Η Μαρία
παντρεύτηκε τρία έτη μετά τον Μπαλιάν του Ιμπελέν, που το 1187 είχε
υπερασπιστεί την Ιερουσαλήμ, όταν την πολιόρκησε ο Σαλαντίν μετά την ολέθρια
μάχη του Χατίν.
Τον Αμαλρίκ Α΄ είχε διαδεχθεί πρώτα ο Βαλδουίνος Δ΄, που απεβίωσε το 1185
από λέπρα και έπειτα ο γιος της Σιβύλλας, Βαλδουίνος Ε΄ του Οίκου του
Μομφερράτου, που απεβίωσε το 1186 σε ηλικία 9 ετών. Τότε την εξουσία
ανέλαβε ο δεύτερος σύζυγος της Σιβύλλας, ο Γκυ των Λουζινιάν, την διεκδικούσε
όμως και ο Κορράδος του Μομφερράτου, θείος του Βαλδουίνου Ε΄. Ο Γκυ ήταν
υπεύθυνος για τη μάχη του Χατίν και τη συνακόλουθη παράδοση της Ιερουσαλήμ
στον Σαλαντίν. Το 1190 απεβίωσε η Σιβύλλη και τη διαδέχθηκε η ετεροθαλής
αδελφή της Ισαβέλλα. Η νέα βασίλισσα είχε παντρευτεί τον Χάμφρεϋ Δ΄ κύριο του
Τορόν, αλλά ζούσαν σε διάσταση. Η μητέρα της Μαρία και ο Μπαλιάν την
έπεισαν να τον χωρίσει και να κάνει δεύτερο γάμο με τον Κορράδο, τον γενναίο
αμύντορα της Τύρου. Αυτό ήταν αντίθετο με τη διαθήκη του Βαλδουίνου Δ΄, που
όριζε ότι σε περίπτωση θανάτου του Βαλδουίνου Ε΄ θα αποφάσιζαν τον διάδοχο
οι βασιλείς της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Αγγλίας. Πράγματι οι τρεις τους
ξεκίνησαν για την Ιερουσαλήμ με στρατό (είναι η Γ΄ Σταυροφορία). Όταν έφτασε
ο Ριχάρδος Α΄ της Αγγλίας, επικυρίαρχος του Γκυ, δυσαρεστήθηκε για τη διαδοχή
της Ισαβέλλας. Οι χρονικογράφοι του περιγράφουν με δυσμένεια τη Μαρία και
τον Μπαλιάν.
Τρίτος σύζυγος της Ισαβέλλας ήταν ο Ερρίκος Β΄ κόμης της Καμπανίας και κόρη
τους η Αλίκη της Καμπανίας. Η Μαρία Κομνηνή μεσολάβησε το 1208 για το γάμο
της εγγονής της, Αλίκης της Καμπανίας, με τον Ούγο Α΄ των Λουζινιάν βασιλιά
της Κύπρου. Απεβίωσε το 1217. (Πηγή: Wikipedia)

Επίσης, η  Μαρία Μεγάλη Κομνηνή, γνωστή σαν Μαρία της Τραπεζούντας,

ήταν βυζαντινή αυτοκράτειρα από την Οικογένεια των Κομνηνών και
των Παλαιολόγων.
Ήταν μία από τις τρεις κόρες του Αλεξίου Δ΄ αυτοκράτορα της Τραπεζούντας και
της Θεοδώρας Καντακουζής. Τον Σεπτέμβριο του 1427, η Μαρία παντρεύτηκε
τον Ιωάννη Παλαιολόγο[6] στην Κωνσταντινούπολη, έχοντας φθάσει με πλοίο από
την Τραπεζούντα την τελευταία ημέρα του Αυγούστου. Το συνοικέσιο
συμφωνήθηκε μέσω πρεσβευτών που είχαν σταλεί από την Κωνσταντινούπολη
το προηγούμενο έτος. Ο Γεώργιος Σφραντζής την περιγράφει ως Μαρία
Κομνηνή, κόρη του Αλεξίου του Αυτοκράτορα της Τραπεζούντας, και θέτει την
τελετή στο έτος 6936 του βυζαντινού ημερολογίου[7].
Τα Εκκλησιαστικά Χρονικά την ονομάζουν Μαρία Κατακουζηνή, από το επώνυμο
της μητέρας της, και εκθειάζουν την εξαιρετική της ομορφιά η οποία προκάλεσε
τον Ιωάννη να την αγαπήση[8]. Ο γάμος τους από τον Πατριάρχη
Ιωσήφ καταγράφηκε στην ιστορία του Δούκα, που απλά την ονομάζει τη Μαρία,
κόρη του Αλεξίου Κομνηνού, Αυτοκράτορα της Τραπεζούντας[9].
Ο Bertrandon de la Brocquière, ο οποίος την είδε στην Κωνσταντινούπολη το
1432, εξήρε επίσης την ομορφιά της, λέγοντας ότι ήταν τόσο όμορφη που δεν
χρειαζόταν να καν να βαφτεί[10]. Ο Ισπανός ταξιδιώτης Πέρο Τάφουρ γνώρισε τη
Μαρία τον Νοέμβριο του 1437 όταν επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη και μας
έδωσε μια ματιά στην καθημερινότητά της. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του
στην Κωνσταντινούπολη, ο Ταφούρ διαπίστωσε ότι συχνά πήγαινε για κυνήγι
στην παρακείμενη ύπαιθρο, είτε μόνος της είτε με τον αυτοκράτορα[11]. Προσθέτει
ότι ο ίδιος συναντήθηκε στην Μυτιλήνη με τον αδελφό της Αλέξανδρο, που ζούσε
εξόριστος στην πόλη, και δεν είχαν καλές σχέσεις[12]. Όταν ο Περό Ταφούρ
επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη λίγους μήνες αργότερα, ζήτησε να
παρουσιαστεί στον αυτοκράτορα όπου ήταν παρόντες η Μαρία και ο
Αλέξανδρος[13].
Ο γάμος της Μαρίας με τον Ιωάννη διήρκεσε δώδεκα χρόνια, αλλά δεν
απέκτησαν παιδιά. Ο Σφρατζής καταγράφει την ημερομηνία του θανάτου της, ενώ
ο Ιωάννης ήταν μακριά στην Ιταλία στην σύνοδο της Φλωρεντίας[14]. Ο
βυζαντινολόγος Στήβεν Ράνσιμαν απέδωσε τον θάνατό της στην πανούκλα. [10]
Τότε θάφτηκε στην μονή του Παντοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ιωάννης
Ευγενικός, αδελφός του Μάρκου Ευγενικού της Εφέσου, συνέθεσε ένα θρήνο για
το θάνατό της[15]. Μετά τον θάνατο της Μαρίας ο Ιωάννης δεν παντρεύτηκε ποτέ
και πέθανε άτεκνος στις 31 Οκτωβρίου 1448. Τον διαδέχτηκε ο νεώτερος
αδελφός του Κωνσταντίνος ΙΑ΄, ο οποίος ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας. Ο
Κωνσταντίνος ήταν χήρος όταν ανέβηκε στο θρόνο και δεν παντρεύτηκε ξανά,
αφήνοντας τη Μαρία ως τελευταία αυτοκράτειρα της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας[16].