JETRA (HEPAR)

Jetra je najveća žlezda čovečijeg tela. Ona je pridodata organima za varenje i luči žuč. Osim
toga, u jetri se obavlja niz važnih metaboličnih procesa, u njoj se, takođe, deponuju glikogen,
masti, proteini i vitamini. Najzad, jetra ima i odbrambenu ulogu, jer njeni fagociti uklanjaju
bakterije iz krvi.

Položaj

Jetra leži u nadmezokoličnom spratu peritonealne duplje abdomena, ispod same dijafragme.
Ona ispunjava u potpunosti desni hipohondrijum, zauzima gornji deo epigastrijuma i manji
deo levog hipohondrijuma.

Spoljni izgled

Jetra je organ crvenkasto-smeđe boje. Meke je konzistencije, tako da susedni organi ostavljaju
na njoj svoje otiske.

Po svom obliku jetra podseća na polovinu ovoida, presečenog po uzdužnoj osovini. Njena
konveksna strana gleda naviše a širi kraj ovoida okrenut je udesno.

Na jetri se razlikuju dve strane: gornja i donja, i dve ivice: prednjodonja i zadnjogornja.

Gornja ili dijafragmatična strana (facies diaphragmatica) je konveksna naviše i

priljubljena je najvećim delom uz donju stranu dijafragme. Prednji deo dijafragmatične strane
jetre naleže na prednji trbušni zid. Na gornjoj strani jetre razlikuju se pars anterior
(orijentisan unapred), pars superior (orijentisan naviše), pars dextra (orijentisan udesno) i
pars posterior (orijentisan unazad). Svi navedeni delovi gornje strane jetre obloženi su
peritoneumom izuzev donjeg dela pars posterior, koji nije obložen peritoneumom i naziva se
golo polje (area nuda), nego je srastao sa dijafragmom.

Na levom delu pars superior nalazi se impressio cardiaca.

Duž gornje, dijafragmatične strane jetre pripaja se sagitalna duplikatura peritoneuma, zvana
lig. falciforme hepatis. Ova veza deli gornju stranu jetre na dva režnja, veći desni (lobus
hepatis dexter) i manji levi (lobus hepatis sinister).

Donja ili drobna strana (facies visceralis) je blago izdubljena i gleda naniže, unazad i ulevo.
Na njoj se nalaze tri žleba, dva sagitalna i jedan poprečni, raspoređeni u obliku slova H.

Desni sagitalni žleb ili pukotina u svom prednjem delu sadrži žučnu kesu a kroz njen zadnji
deo prolazi donja šuplja vena. Zato se prednji deo desne sagitalne pukotine naziva jama žučne
kese (fossa vesicae biliaris) a zadnji deo je žleb donje šuplje vene (sulcus v. cavae).

Levi sagitalni žleb ili pukotina u svom prednjem delu sadrži oblu vezu jetre - lig. teres
hepatis (obliteriranu pupčanu venu) a u svom zadnjem delu - Vensku vezu. Zato se prednji
deo ove sagitalne pukotine naziva pukotina oble veze (fissura lig. teretis), a zadnji deo je
pukotina venske veze (fissura lig. venosi).
Poprečni žleb na donjoj strani jetre pruža se od sredine jednog do sredine drugog sagitalnog
žleba i naziva se ulaz ili porta jetre (porta hepatis). Kroz portu hepatis ulaze u jetru njeni
dovodni sudovi, tj. v. portae i a. hepatica propria a iz jetre izlaze desni i levi jetrin žučni
kanal, kao i jetrini limfni sudovi i živci. Jetrine vene, koje odnose iz jetre vensku krv,
napuštaju jetru duž žleba donje šuplje vene (sulcus v. cavae).

Tri opisana žleba dele donju stranu jetre na četiri režnja: desni, četvrtasti, repati i levi.

Desni režanj jetre (lobus hepatis dexter) leži udesno od desne sagita pukotine i manji je na
donjoj strani jetre nego na gornjoj.

Desni režanj jetre naleže odozgo na desni ugao kolona, gornji ugao duodenuma, desni bubreg
i desnu nadbubrežnu žlezdu. Navedeni organi ostavljaju no donjoj strani desnog režnja jetre
svoje otiske. Od napred unazad to su: otisak de. snog ugla kolona (impressio colica), otisak
gornjeg ugla duodenuma (impressio duodenalis), otisak desnog bubrega (impressio renalis) i
otisak desne nadbubrežne žlezde (impressio suprarenalis).

Četvrtasti režanj (lobus quadratus) je ograničen: desno - jamom žučne kese, levo -
pukotinom oble veze, a pozadi - portom jetre.

Repati režanj (lobus caudatus) leži iza porte hepatis a ograničavaju ga desno - žleb donje
šuplje vene a levo - pukotina venske veze.

Na prednjem delu repatog režnja jetre nalaze se dva ispupčenja, desno i levo. Desno
ispupčenje naziva se processus caudatus i ono predstavlja most jetrinog tkiva, koji spaja
repati režanj jetre sa njenim desnim režnjem, a prelazi preko desnog sagitalnog žleba na spoju
jame žučne kese i žleba donje šuplje vene.

Levo ispupčenje naziva se processus papillaris.

Levi režanj jetre (lobus hepatis sinister) leži ulevo od leve sagitalne pukotine.

Na donjoj strani levog režnja jetre nalazi se širok i ovalan želudačni otisak (impressio
gastrica), koji ostavlja prednja strana želuca. Na zadnjem delu donje strane levog režnja jetre
nalazi se otisak jednjaka (impressio oesophagealis), koji ostavlja prednja strana trbušnog dela
jednjaka.

Između želudačnog otiska (impressio gastrica) i pukotine venske veze (fossa lig. venosi)
nalazi se opornjačko ispupčenje jetre (tuber omentale).

Prednjodonja ili donja ivica jetre (margo inferior) odvaja spreda dijafragmatičnu od
vasceralne strane jetre. Donja ivica jetre je oštra i na njoj se nalaz dva ureza, desni i levi. U
desnom urezu leži dno žučne kese (fundus vesicae biliaris) a kroz levi urez pristupa jetri njena
obla veza lig. teres hepatis (incisura lig. teretis). 

Zadnjogornja ivica jetre odvaja pozadi dijafragmatičnu od visceralne strane jetre. Ova ivica
jetre odgovara zadnjem trbušnom zidu.

Težina i dimenzije
Jetra je teška oko 1.500 g.

Njena dužina (poprečna dimenzija) iznosi oko 28 cm, njena širina (prednjozadnja dimenzija)
iznosi 16 cm, a njena visina (debljina) 8 cm.

Odnosi

Gornja, dijafragmatičnu strana jetre priljubljena je uz donju stranu dijafragme a između njih
se nalazi pukotinasti špag opšte peritonealne duplje, zvani recessus subphrenicus. Zadnji deo
gornje strane jetre, zvani area nuda, strastao je sa dijafragmom.

Gornja strana desnog režnja jetre preko dijafragme u odnosu je sa desnom prečažnom
plućnom maramicom (pleura diaphragmatica); gornja strana levog režnja jetre preko
dijafragme je u odnosu sa srčanom kesom (pericardium), srcem (cor) i levom prečažnom
plućnom maramicom što omogućava prenos infekcije u oba smera. Prednji deo gornje strane
jetre priljubljen je uz epigastrični predeo prednjeg trbušnog zida.

Donja strana desnog režnja jetre naleže odozgo na desni ugao kolona, gornji ugao
duodenuma, desni bubreg i desnu nadbubrežnu žlezdu; četvrtasti režanj naleže odozgo na
pilorični deo želuca; repati režanj jetre, koji gleda naniže i unazad, naleže na zadnji deo
dijafragme i od nje je odvojen gornjim špagom (recessus superior bursae omentalis); donja
strana levog režnja jetre naleže na prednju stranu trbušnog dela jednjaka i gornji deo prednjeg
zida želuca.

Odnosi jetre sa želucem i duodenumom omogućavaju penetraciju čira želuca i duodenuma u

jetru.

Projekcije

Projekcija donje ivice jetre polazi od najniže tačke desnog rebarnog luka, zatim se penje uz
desni rebarni luk do prednjeg kraja devetog desnog rebra; odatle se pruža kroz epigastrijum
naviše i ulevo do prednjeg kraja osme leve rebarne hrskavice i završava u 5. levom
međurebarnom prostoru na medioklavikularnoj liniji. Prema tome, normalna jetra se ne pipa
ispod desnog rebarnog luka. Ako je međutim, kupola dijafragme niska i normalna jetra može
da se pipa ispod desnog rebarnog luka. Donja ivica normalne jetre pipa se samo u
epigastričnom predelu prednjeg trbušnog zida.

Projekcija gornje strane jetre odgovara projekciji kupole dijafragme i pruža se od najniže
tačke desnog rebarnog luka naviše i unutra, preseca četvrti desni međurebarni prostor na
medioklavikularnoj liniji, preseca prednju središnju liniju na ksifosternalnom spoju i završava
u petom levom međurebarnom prostoru na medioklavikularnoj liniji.

Peritoneum
Jetra je intraperitonealni organ, tj. obavijena je gotovo potpuno visceralnim peritoneumom.
Jedino zadnji deo njene gornje strane, zvani area nuda, nije pokriven peritoneumom, nego je
srastao sa dijafragmom.

Visceralni peritoneum, koji obavija jetru, prebacuje se, zatim, na susedne organe i zidove
abdomena, gradeći pri lome peritonealne duplikature, koje predstavljaju veze jetre. Jetrine
veze su: mali opornjak, srpasta veza i venačna veza.

Mali opornjak (omentum minus) je peritonealna duplikatura koja se pruža u frontalnoj ravni
od donje strane jetre do male krivine želuca i gornjeg dela duodenuma. Levi deo omentuma
minusa, koji spaja jetru i želudac, naziva se lig. hepatogastricum. Desni deo omentuma
minusa, koji spaja jetru i duodenum, naziva se lig. hepatoduodenale.

Pripoji i sadržaj omentuma minusa opisani su sa vezama želuca.

Srpasta veza (lig. falciforme) je sagitalna duplikatura peritoneuma, koja polazi od

dijafragmatične strane jetre, a pruža se do donje strane dijafragme i prednjeg trbušnog zida.

Srpasta veza jetre ima oblik srpa, postavljenog sagitalno. Vrh srpa, uprav ljen napred, leži u
visini pupka, konveksna ivica mu je okrenuta naviše, a konkavna ivica je upravljena naniže.

Gornja, konveksna ivica srpaste veze pripaja se na prednjem trbušnom zidu od pupka naviše
do prednjeg dela svoda dijafragme a zatim se, idući unazad, pripaja duž donje strane svoda
dijafragme. Donja, konkavna ivica srpaste veze pruža se slobodno, bez pripoja, od pupka do
ureza za oblu vezu na donjoj ivici jetre. Odatle, donja, konkavna ivica srpaste veze jetre je
fiksirana i pripaja se na gornjoj, dijafragmatičnoj strani jetre, između njenog desnog i levog
režnja, Srpasta veza jetre pruža se unazad do golog polja jetre (area nuda), gde se dva lista
ove veze rastavljaju desno i levo, nastavljajući se gornjim listom venačne veze jetre.

Kroz slobodni deo donje, konkavne ivice srpaste veze, koji se pruža od pupka do ureza za
oblu vezu na donjoj ivici jetre, prolazi obla veza jetre (lig. teres hepatis), koja predstavlja
obliteriranu pupčanu venu (v. umbilicalis).

Venačna veza (lig. coronarium) spaja, takođe, jetru sa dijafragmom. Ona se sastoji iz
gornjeg i donjeg lista koji leže u frontalnoj ravni.

Gornji list predstavlja produžetak peritoneuma koji pokriva dijafragmatičnu stranu jetre, a
koji se kod prednje granice golog polja (area nuda) prebacuje naviše i nastavlja
peritoneumom, koji oblaže prednji deo donje strane dijafragme. Donji list predstavlja
nastavak peritoneuma, koji obavija donju, visceralnu stranu jetre. Kod zadnjogornje ivice jetre
ovaj list se prebacuje na prednju stranu slabinskog dela dijafragme i nastavlja se naniže
peritoneumom, koji oblaže zadnji trbušni zid. Između gornjeg i donjeg lista venačne veze leži
zadnji deo dijafragmatične strane jetre, koji nije obložen periotoneumom a naziva se golo
polje (area nuda).

Na desnom i levom kraju zadnjogornje ivice jetre gornji i donji list venačne veze spajaju se,
gradeći male, trouglaste peritonealne duplikature, koje povezuju jetru sa dijafragmom, a
nazivaju se desna i leva trouglasta veza (lig. triangulare dextrum et sinistrum).

Između donje strane dijafragme i onog dela dijafragmatične strane jetre, koji je obložen
peritoneumom, nalaze se pukotinasti desni i levi potprečažni špag (recessus subphrenicus
dexter et sinister). Potprečažni špagovi predstavljaju odeljke opšte peritonealne duplje. Oni su
međusobno razdvojeni srpastom vezom jetre, pružaju se unazad do gornjeg lista venačne veze
a napred i bočno komuniciraju sa opštom peritonealnom dupljom.

Građa

Jetra je obavijena seroznim omotačem (tunica serosa) koji gradi visceralni peritoneum,
izuzev njenog golog polja (area nuda). Ispod seroznog omotača nalazi se tanak sloj
rastresitog vezivnog tkiva (tela subseroza), a ispod njega leži njen fibrozni omotač (tunica
fibrosa). Fibrozni omotač potpuno obavija jetru i kroz portu hepatis šalje svoje produžetke
koji ulaze u jetrin parenhim i obavijaju intrahepatične ogranke krvnih sudova i žučnih
kanalića, gradeći tzv. Glissonovu perivaskularnu čauru (capsula fibrosa perivascularis
Glissoni).

Parenhim jetre podeljen je na lobuse i dalje na segmente, kojih ima 8. Segment grade jetrini
režnjići (lobuli hepatis) koji predstavljaju anatomsku i funkcionalnu jedinicu jetrinog tkiva.
Jetrini režnjići imaju oblik nepravilnih šestostranih prizimi, visokih 2 mm a širokih 1 mm.
Između režnjića se nalaze tanke vezivne pregrade koje predstavljaju izdanke Glissonove
čaure.

Jetrin režnjić je izgrađen od jetrinih ćelija koje su poređane u obliku ploča (laminae hepaticae
ili portni kanali). Ove ploče raspoređene su radijalno od centra ka periferiji režnjića, paralelno
bočnim stranama prizme, a prostori između nih nazivaju se jetrini sinusoidi. Kroz centralni
deo režnjića prolazi v. centralis.

Na mestu gde se sustižu tri susedna režnjića (lobuli) nalaze se interlobularni, portalni ili
Kiemanovi prostori. Ovi prostori su ispunjeni vezivnim tkivom kroz koje prolaze
interlobularne grane v. porte i a. hepatike proprie, kao i interlobularni žučni kanalić.

Spoljni izgled jetre pokazuje na njenoj gornjoj strani dva lobusa, a na njenoj donjoj strani
četiri lobusa. Međutim, krvni sudovi i žučni putevi unutar jetrinog parenhima ne distribuiraju
se po lobusima, nego prvo po delovima jetre (partes), a unutar svakog dela distribuiraju se po
segmentima (segmenta). Delovi (partes) jetre su: pars hepatis sinistra i pars hepatis dextra
(analogno podeli a. hepatike proprie i v. porte na završne grane - ramus dexter i ramus
sinister). Granicu između desnog i levog dela jetre predstavlja desna sagitalna pukotina na
donjoj strani jetre. Pars hepatis sinistra sadrži četiri segmenta (I, II, III i IV) a pars dextra
takođe sadrži četiri segmenta (V, VI, VII i VIII). Svaki segment poseduje sopstveni izvor
vaskularizacije i sopstvenu bilijarnu mrežu, te predstavlja zasebnu funkcionalnu jedinicu
jetrinog parenhima. Kako sudovne mreže susednih segmenata nisu međusobno povezane, to
omogućava da se pojedini segmenti jetre hirurški odstranjuju, kao i da se vrši delimična
transplantacija jetrinog parenhima.

Sudovi i živci

Krvni sudovi. - Jetra je veoma bogato vaskularizovana. Njeni dovodni sudovi su v. portae i a.
hepatica propria a njeni odvodni sudovi su vv. hepaticae.
Vena porte (v. portae hepatis) je funkcionalni krvni sud jetre, koji u jetru doprema vensku
krv iz creva, slezine i pankreasa. Ta krv sadrži hranljive materije, apsorbovane u crevu. U jetri
one bivaju podvrgnute metaboličkim procesima posle čega odlaze u opštu cirkulaciju.

V. portae hepatis postaje iza vrata pankreasa spajanjem gornje i donje crevne vene (v.
mesenterica superior i v. mesenterica inferior) i slezinske vene (v. splenica). Njeno stablo je
upravljeno naviše i udesno i prolazi najpre iza gornjeg dela (pars superior) duodenuma, zatim
kroz desnu ivicu lig. hepatoduodenale i ispod portae hepatis deli se na završne grane.

Završne grane v. portae hepatis su: desna (r. dexter), koja je jačeg kalibra i leva (r. sinister).
One ulaze u jetru kroz njenu portu a zatim se dele najpre na segmentarne a zatim na
interlobularne grane. Interlobularne grane v. portae prolaze kroz interlobularne ili Kiernanove
prostore i daju ogranke, koji prodiru u lobulus i izlivaju se u jetrine sinusoide (vidi: sistem v.
portae).

Posebna jetrina arterija (a. hepatica propria) je nutritivni krvni sud jetre. Ona se rađa od a.
hepatica communis, iza pilorusa, zatim prolazi kroz desnu ivicu lig. hepatoduodenale i ispod
portae hepatis deli se na dve završne grane, desnu i levu. Završne grane a. hepatike proprie
ulaze u jetru kroz njenu portu a zatim se dele na segmentarne i dalje, na interlobularne grane.
Od interlobularnih grana ove arterije rađaju se kapilari, koji vaskularizuju interlobularno
vezivno tkivo i zidove žučnih kanalića, a samo mali deo kapilara ove arterije ulazi u lobulus i
završava u jetrinim sinusoidima.

Jetrine vene (vv. hepaticae) nastaju od malih centralnih vena jetrinih režnjića (vv. centrales).

V. centralis pruža se kroz osovinski deo režnjića. Na njenim zidovima nalaze se brojni otvori
kroz koje centralna vena prima krv iz jetrinih sinusoida.

Po izlasku iz lobulusa, v. centralis se spaja sa venama susednih režnjića, gradeći sa njima v.

sublobularis. Spajanjem više sublobularnih vena nastaju vv. hepaticae, koje napuštaju jetru
kroz sulcus v. cavae inferior. Postoje tri velike jetrine vene (v. hepatica dextra, v. hepatica
sinistra i v. hepatica intermedia) i dvadesetak malih jetrinih vena i sve one se ulivaju u donju
šuplju venu (v. cava inferior).

U jetrinom perenhimu se, dakle, kapilari jedne vene (v. portae hepatis) nastavljaju kapilarima
druge vene (vv. hepaticae).

Limfni sudovi jetre dele se na površinske i duboke.

Površinski limfni sudovi jetre potiču iz jetrinih omotača i odlaze u najbliže limfne žlezde
(nodi hepatici) prateći obližnje arterijske sudove (a. hepatica propria, a. gastrica sinistra, a.
phrenica inferior).

Duboki limfni sudovi jetre polaze iz jetrinog parenhima i završavaju najvećim delom u
limfnim žlezdama oko a. hepatica propria a manjim delom prate donju šuplju venu i
završavaju u natprečažnim limfnim žlezdama.

Živci. - Jetru inerviše plexus hepaticus, koji potiče od pleksusa celiakusa. Ogranci pleksusa
hepatikusa ulaze u jetru kroz njenu portu i na svom daljem putu kroz jetrino tkivo prate
ogranke krvnih sudova.
Kod oboljenja jetre i žučne kese javlja se bol u predelu desne lopatice (Haed-ova zona jetre).

U toku embrionalnog razvoja, jetra nastaje iz grudnih segmenata trupa (od 6. do 10); zato se
visceralni bol iz ovog organa projektuje na onom delu zida grudne duplje koji pripada 6, 7, 8,
9. i 10. segmentu trupa, tj. predelu koji inervišu grudni kičmeni živci od 6. do 10. (vidi:
visceralni bol).

SISTEM VENE PORTE (V. PORTAE)

Sistem vene porte čine: v. portae hepatis, njene početne i završne grane, njene pritoke, kao i
pomoćne portalne vene.

Vena porte predstavlja funkcionalni krvni sud jetre. Ona nastaje iza vrata pankreasa
spajanjem v. mesenterica superior, v. splenica i v. mesenterica inferior. Venu porte grade,
dakle, vene abdominalnog dela kanala za varenje. Putem ove vene celokupna venska krv
abdominalnog dela digestivnog kanala dolazi najpre u jetru a tek posle toga odlazi u donju
šuplju venu i srce.

Put

Od svog početka, koji leži iza vrata pancreasa, stablo v. portae hepatis upravljeno je naviše i
udesno i pošto prođe iza gornjeg dela duodenuma, ulazi u lig. hepatoduodenale. Kroz desnu
ivicu ove veze v. portae dolazi do donje strane jetre, gde se deli na dve završne grane, desnu i
levu. Završne grane v. portae ulaze u jetru kroz poprečnu pukotinu na njenoj donjoj strani,
koja se naziva porta hepatis.

Odnosi

Prednja strana v. portae u odnosu je odozdo nagore: sa zadnjom stranom glave pankreasa; sa
zadnjom stranom gornjeg dela duodenuma, sa zadnjom stranom žučovoda i zadnjom stranom
posebne jetrine arterije.

Zadnja strana v. portae u odnosu je sa donjom šupljom venom. Između gornjeg dela zadnje
strane v. portae hepatis i prednje strane donje šuplje vene nalazi se epiploični otvor (foramen
epiploicum Winslowi).

Početne grane v. portae

Početne grane v. porte su gornja crevna vena (v. mesenterica superior), slezinska vena (v.
splenica) i donja crevna vena (v. mesenterica inferior).
Gornja crevna vena (v. mesenterica superior)

Gornja crevna vena prati istoimenu arteriju i završava iza vrata pankreasa spajajući se sa v.
splenica, u koju se prethodno uliva v. mesenterica inferior

Pritoke

Gornja crevna vena prikuplja krv iz želuca, tankog creva, desne polovine debelog creva i
pankreasa.

Pritoke gornje crevne vene su: vv. jejunales et ilei, vv. pancreaticae, vv.
pancreaticoduodenales, v. gastroomentalis dextra, v. ileocolica, v. colica dextra i v. colica
media.

Slezinska vena (v. splenica)

Slezinska vena prikuplja krv iz slezine, dela želuca, duodenuma i pankreasa.

Rađa se iz dva do tri korena u hilusu slezine, prati zatim istoimenu arteriju i iza vrata
pankreasa spaja se sa gornjom crevnom venom, gradeći sa njom v. porte. U završni deo
slezinske vene uliva se donja crevna vena, koja se ubraja u početne grane v. porte, mada je u
stvari pritoka slezinske vene.

Pritoke

Pritoke slezinske vene su: v. gastroomentalis sinistra, vv. gastricae breves i vv. pancreaticae.

Donja crevna vena (v. mesenterica inferior)

Donja crevna vena prikuplja krv iz leve polovine debelog creva i rectuma.

Ona nastavlja naviše gornju venu rektuma (v. rectalis superior). Prati, zatim,istoimenu arteriju
do ispod donjeg dela duodenuma, gde skreće udesno i iza tela pankreasa uliva se u slezinsku
venu.

Pritoke

Pritoke donje crevne vene su v. colica sinistra i vv. sigmoideae.

 Pritoke v. portae

Pritoke v. portae hepatis su: v. gastrica dextra, v. gastrica sinistra, vv. parumbilicales, v.
prepylorica i v. umbilicalis (u fetalnom dobu).

Završne grane v. portae

Na donjoj strani jetre v. portae se deli na dve završne grane, desnu i levu. Desna završna
grana je kraća i jačeg kalibra. Obe završne grane v. portae ulaze u jetru kroz portu hepatis i u
jetrinom parenhimu dele se na vv. interlobulares. Ove vene prolaze kroz interlobularne
prostore i daju ogranke za susedne režnjiće.

Pomoćne portalne vene

Pomoćne portalne vene su mali venski sudovi koji polaze iz zidova trbušne duplje i trbušnih
organa a završavaju u jetrinom parenhimu.

Pomoćne portalne vene su:

1. Vene srpaste veze, kojih ima 6-16. One dolaze iz dijafragme a ulaze u jetru duž pripoja
njene srpaste veze (lig. falciforme).
2. Vene leve trouglaste veze (lig. triangulare sinistrum) su znatnog kalibra a potiču iz
stubova dijafragme. U jetru ulaze duž gornje ivice njenog levog režnja.
3. Vene oble veze (lig. teres hepatis) su parumbilikalne vene, koje se ulivaju delom u
završne grane v. portae a delom završavaju samostalno u jetrinom parenhimu. One potiču
iz pupčanog predela.
4. Parabilijarne vene su predstavljene jednim venskim lukom, koji polazi od zadnje
pankreatikoduodenalne venske arkade naviše, a penje se ulevo od glavnih žučnih puteva i
anastomozuje se sa venama žučne kese. Luk završava delom u terminalnim granama v.
portae hepatis a delom direktno u jetrinom parenhimu.

ANASTOMOZE IZMEĐU SISTEMA VENE PORTE I ŠUPLJIH VENA

(PORTOKAVALNE ANASTOMOZE)

Ove anastomoze su od značaja u slučajevima portalne opstrukcije, jer preko njih krv iz
abdominalnog dela pribora za varenje odlazi u šuplje vene zaobilazeći jetru. Ove anastomoze
su normalno malog kalibra ali po potrebi mogu da se prošire u znatnoj meri.

Portokavalne anastomoze nalaze se kako u zidovima trbušne duplje, tako i u izvesnim

trbušnim organima.

Portokavalne anastomoze u zidovima trbušne duplje opisane su sa venama zidova trbušne

duplje.
Portokavalne anastomoze u organima trbušne duplje nalaze se na početku i završetku
potprečažnog dela kanala za varenje, tj. u predelu kardije i rektuma.

U predelu kardije anastomozuju se leva želudačna vena (v. gastrica sinistra), koja je pritoka
v. portae, i vene grudnog dela jednjaka, koje su pritoke v. azygos (sistem gornje šuplje vene).

U predelu kardije anastomozuju se, takođe, v. gastrica sinistra i leva donja prečažna vena (v.
phrenica inferior), koja je pritoka donje šuplje vene. S druge strane, leva donja prečažna vena
anastomozuje se sa levom nadbubrežnom venom. Kako se leva nadbubrežna vena uliva u levu
bubrežnu venu a ova u donju šuplju venu, na taj način uspostavlja se veza između donjeg i
gornjeg (potprečažnog) segmenta donje šuplje vene.

Najzad, u predelu kardije anastomozuju se leva želudačna vena (v. gastrica sinistra), direktna
pritoka v. portae i vv. gastricae breves, koje su pritoke slezinske vene (v. splenica). Ova
portoportalna anastomoza, koju uzgred pominjemo uz portokavalne anastomoze, značajna je u
slučajevima tromboze ili kompresije slezinske vene, kada putem ove anastomoze venska krv
slezine odlazi u v. portae.

U predelu rektuma anastomozuju se gornje rektalne vene (vv. rectales superiores), koje
predstavljaju početne grane donje crevne vene (sistem v. portae) i srednje i donje rektalne
vene (vv. rectales mediae et inferiores), koje su pritoke unutrašnje bedrene, odnosno
unutrašnje stidne vene (sistem donje šuplje vene).

Kod zastoja krvi u sistemu vene porte (pr. ciroza jetre) proširuju se portokavalne anastomoze
u završnom delu jednjaka i u rektumu.

Proširene vene jednjaka (varices oesophagei) mogu da prsnu i da dovedu do teških

haematemesis-a (povraćanje krvi).

Proširene vene u rektumu nazivaju se noduli haemorrhoidales (“šuljevi”) i njihovo prskanje

dovodi do pojave krvi u stolici (rectorrhagio).

ŽUČNI ILI BILIJARNI PUTEVI

Žučni putevi predstavljaju sistem kanala koji odvode žuč od jetrinih ćelija do
dvanaestopalačnog creva.

Žučni putevi se dele na intrahepatične, koji su smešteni u jetri i ekstrahepatične, koji se nalaze
izvan jetre. Ekstrahepatičnim žučnim putevima pridodata je žučna kesa, koja predstavlja
rezervoar za žuč.

INTRAHEPATIČNI ŽUČNI PUTEVI

Intrahepatični žučni putevi počinju od intralobularnih žučnih kanalića koji se pružaju od

centra lobulusa ka njegovoj periferiji. Po izlasku iz lobulusa oni se ulivaju u interlobularne
žučne kanaliće (ductus biliferi interlobulares), koji se pružaju kroz interlobularne
Kiernanove prostore. Inerlobularni žučni kanalići se spajaju, gradeći žučne kanale većeg
kalibra, čijim spajanjem najzad nastaju desni i levi žučni jetrin kanal (ductus hepaticus
dexter et sinister), koji predstavlja početne delove ekstrahepatičnih žučnih puteva.

Oba jetrina žučna kanala, desni i levi, napuštaju jetru kroz njenu portu i po izlasku iz jetre
spajaju se, gradeći zajednički jetrin kanal (ductus hepaticus communis).

EKSTRAHEPATIČNI ŽUČNI PUTEVI

Ekstrahepatični žučni putevi dele se na glavne i sporedne.

U glavne ekstrahepatične žučne puteve spadaju: desni, levi i zajednički jetrin kanal, kao i
žučovod. Sporednim ekstrahepatičnim žučnim putevima pripadaju žučna kesa i njen kanal.

Desni jetrin kanal (ductus hepaticus dexter) i levi jetrin kanal (ductus hepaticus sinister)
izlaze iz jetre kroz njenu portu i ulaze u lig. hepatoduodenale. Posle kratkog puta, ta dva
kanala se spajaju pod oštrim uglom, ispred završne račve v. portae, gradeći zajednički jetrin
kanal.

Zajednički jetrin kanal (ductus hepaticus communis) nastaje spajanjem desnog i levog
jetrinog kanala. Pruža se, zatim, naniže, kroz desnu ivicu lig. hepatoduodenale i posle kratkog
puta od 3-4 cm spaja se sa kanalom žučne kese (ductus cysticus), gradeći sa njim žučovod
(ductus choledochus).

Žučovod (ductus choledochus) predstavlja donji segment glavnih žučnih puteva a nastaje
spajanjem ductusa hepaticusa communisa i ductusa cysticusa. Dug je oko 7 cm a kalibar mu
iznosi oko 5 mm.

Žučovod se pruža naniže kroz desnu ivicu lig. hepatoduodenale, u kome leži ispred i od v.
porte a udesno od a. hepatica propria (supraduodenalni deo holedokusa). Prolazi, zatim, iza
gornjeg dela duodenuma (retroduodenalni deo) i glave pankreasa (retropankreatični deo) i
ulazi u unutrašnji zid nishodnog dela duodenuma. Na žučovodu se, dakle, razlikuju četiri
topografska dela: supraduodenalni (sadržan u desnoj ivici lig. hepatoduodenale),
retroduodenalni (leži iza gornjeg dela duodenuma), retropankreatični (leži iza glave
pankreasa) i intramuralni (sadržan u unutrašnjem zidu nishodnog dela duodenuma). U zidu
duodenuma spaja se sa glavnim izvodnim kanalom pankreasa, gradeći sa njim kruškasto
proširenje, zvano jetreno-pankreatična ampula (ampulla hepatopancreatica - Waterova
ampula), koje se otvara na velikoj bradavici duodenuma (papilla duodeni major).

U završnim delovima ductusa choledochusa i ductusa pancreaticusa majora funkcioniše jedan

sfinkterski mehanizam, koji sprečava evakuaciju žiči i pankreasnog soka iz ovih kanala u
duodenum izvan perioda varenja, a takođe sprečava i prelaz duodenalnog soka u ove kanale.
Ovaj mehanizam sastoji se od posebnog sfinktera, koji obuhvata završni deo ductusa
choledochusa (m. sphincter ductus choledochi), posebnog sfinktera ductusa pancreaticusa
majora (m. sphincter ductus panreatic) i zajedničkog sfinkera oba kanala, koji obuhvata
Waterovu ampulu i naziva se m. sphincter ampullae hepatopancreaticae ili Odijev sfinkter.
Žučna kesa (vesica biliaris s. fellea) je mišićno-sluzokožni organ koji služi kao rezervoar za
žuč. Ona pripada sporednim žučnim putevima i sa zajedničkim jetrinim kanalom (ductus
hepaticus communis) spojena je pomoću kanala žučne kese (ductus cysticus).
Žučna kesa je priljubljena uz donju stranu jetre i smeštena je u jami žučne kese (fossa vesicae
biliaris).

Žučna kesa je kruškastog oblika i na njoj se razlikuju: dno (fundus), telo (corpus) i vrat
(collum). Slepo zatvoreno dnu žučne kese okrenuto je napred i odgovara desnom urezu na
donjoj ivici jetre. Telo žučne kese upravljeno je unazad. Od zadnjeg kraja tela polazi uzani
vrat, koji se pruža napred i ulevo i sa telom zaklapa oštar ugao, otvoren napred. Od prednjeg
kraja vrata žučne kese polazi njen izvodni kanal (ductus cysticus).

Kanal žučne kese (ductus cysticus) dug je oko 3-4 cm. On polazi od prednjeg kraja vrata
žučne kese i pruža se do donjeg kraja zajedničkog jetrinog kanala, sa kojim se spaja, gradeći
žučovod (ductus choledochus).

Početni deo kanala žučne kese upravljen je unazad i ulevo i sa vratom žučne kese zaklapa
oštar ugao, otvoren unazad. Završni deo vrata pruža se ulevo i naniže i spaja se sa
zajedničkim jetrinim kanalom, gradeći sa njim žučovod (ductus choledochus).

U toku prolaska hrane kroz duodenum, sfinkteri na završnim delovima ductusa choledochusa
i ductusa pancreaticusa majora su opušteni i žuč iz jetre odlazi kroz glavne žučne puteve (tj.
kroz ductus hepaticus communis i ductus choledochus) direktno u duodenum.

Kad je duodenum prazan, navedeni sfinkteri su kontrahovani i žuč iz jetre odlazi kroz ductus
hepaticus communis i ductus cysticus u žučnu kesu. U slučaju potrebe, žuč se iz žučne kese
istiskuje u ductus choledochus i kroz njega odlazi u duodenum.

Građa

Zid ekstrahepatičnih žučnih kanala (ductus hepaticus dexter et sinister, ductus hepaticus
communis, ductus choledochus i ductus cysticus) izgrađen je od sluzokožnog omotača (tunica
mucosa), čiji mišićni list (lamina muscularis mucosae) ima znatnu debljinu. Mišićni list
sluzokože izgrađen je od unutrašnjeg sloja uzdužnih i spoljnjeg sloja kosih i kružnih mišićnih
vlakana. U završnom delu tusa choledochusa zadebljali sloj kružnih mišićnih vlakana gradi
već opisani m. sphincter ductus choledochi.

Zid žučne kese izgrađen je od četiri omotača: seroznog, supseroznog, mišićnog i sluzokožnog.

Serozni omotač (tunica serosa) gradi visceralni peritoneum, koji obavija donju stranu žučne
kese.

Sunserozni sloj (tela subserosa) gradi vezivno tkivo, bogato krvnim i limfnim sudovima i
živcima.

Mišićni omotač (tunica muscularis) izgrađen je od unutrašnjeg sloja uzdužnih i spoljnjeg

sloja kružnih vlakana.

Sluzokožni omotač (tunica mucosa) žučne kese pokazuje brojne nabore, raspoređene u
obliku nepravilnih mnogouglova.
Sudovi i živci

Arterije. – Ductus hepaticus dexter et sinister, ductus hepaticus communis, ductus cysticus i
vesica biliaris dobijaju arterijsku vaskularizaciju od a. cistike.

A. cystica je grana posebne jetrine arterije (a. hepatica propria) (r. dexter). Prilazeći žučnoj
kesi, ona prolazi iznad spoja ductusa hepaticusa communisa i ductusa cysticusa i sa njima
ograničava »žučni trougao« u kome se ova arterija i podvezuje.

Gornji deo ductusa choledochusa vaskularizuje a. cystica, njegov srednji deo vaskularizuju,
a. cystica i a. hepatica propria, kao i a, pancreaticoduodenalis superior posterior, a donji deo
ductusa choledochusa vaskularizuju a. pancreaticoduodenalis superior posterior i zadnja
granaa-e. pancreaticoduodenalis inferior.

Vene, koje prolaze iz ekstrahepatičnih žučnih, ili bilijarnih puteva, grade parabilijarnu vensku
arkadu, koja se pruža duž glavnih bilijarnih puteva a drenira se u desnu i levu završnu granu
v. portae. Vene žučne kese, kojih ima 1-4, na broju, ulivaju se u gornji deo parabilijarne
venske arkade, direktno u v. portae, ili direktno u tkivo jetre.

Limfni sudovi ekstrahepatičnih žučnih puteva odlaze u limfne noduse, koji se nalaze oko a.
hepatica-e propria-e i iza glave pankreasa.

Živci, koji inervišu ekstrahepatične žučne puteve, potiču od pleksusa hepatikusa, koji prati
posebnu jetrinu arteriju (a. hepatica propria). Od ovoga spleta odvaja se jedna grana za
glavne žučne puteve i posebna grančica za žučnu kesu.

Projekcije

Dno žučne kese (fundus vesicae biliaris) projektuje se u tački koja leži na preseku desnog
rebarnog luka i spoljne ivice desnog pravog trbušnog mišića.

Hepatopankreatična ampula (ampulla hepatopancreatica) projektuje se 5 cm udesno i iznad

pupka, na simetrali pravog ugla, koji zaklapaju vertikalna linija, povučena od pupka naviše, i
horizontalna linija, povučena od pupka udesno.