Professional Documents
Culture Documents
Türkçeni̇n Di̇l Bi̇lgi̇si̇ 2 Fi̇i̇l Bölümü
Türkçeni̇n Di̇l Bi̇lgi̇si̇ 2 Fi̇i̇l Bölümü
EYLEMLERDE ZAMAN
I.BASİT ZAMANLI EYLEMLER: II.BİRLEŞİK ZAMANLI EYLEMLER: Bir eylem, iki tane kip eki
1.Haber (Bildirme) Kipleri: (Zaman anlamı vardır) alabilir.
1.Hikâye: Fiil+1.zaman/kip+-DI+kişi eki
..................... Zaman: -yor (geliyor)
(geliyorduk) (gelecektiniz) (yapmalıydı)
..................... Zaman: -acak/-ecek (gelecek)
..................... Zaman (Görülen): -dı (geldi) 2.Rivayet: Fiil+1.zaman/kip+-MIŞ+kişi eki
..................... Zaman (Duyulan): -mış (gelmiş) (gelmeliymişsin) (gelseymişiz) (göreymiş)
..................... Zaman:-r(olumsuzu–maz)(gelirim)(gelmem) 3.Şart: Fiil+1.zaman/kip+-SA+kişi eki
(geldiysen) (geliyorsanız) (sevmezsek)
2.Dilek Kipleri:
.................... kipi: -a/-e (geleyim) (gelelim)
.................... kipi: -sa (gelse)
.................... kipi: -malı (gelmeliyim)
.................... kipi: Eki yoktur. (gel) (gelsin) (gelin) EK FİİL
Fiillerde Kişi 1. Birleşik zamanli fiillerde oluşturur:
1.Tekil kişi Ben –m/-ım (Geldim / geliyorum) Beni dinleseydiniz size anlatacaktım.
2.Tekil kişi Sen –n/-sın (Geldin / geliyorsun) Beni onun kardeşi sanıyormuş.
3.Tekil kişi O ---------- (Geldi / geliyor)
1.Çoğul kişi Biz –k / -ız (Geldik / geliyoruz) 2. İsim soylu sözcükleri yüklem yapar:
2.Çoğul kişi Siz –niz / -sınız (Geldiniz / geliyorsunuz) Ben bir köy öğretmeniyim.
3.Çoğul kişi Onlar –ler (Geldiler / geliyorlar) Yokluğun, cehennemin öbür adıdır.
Bir varmış, bir yokmuş.
ÖRNEK CÜMLE KİP KİŞİ NOT: Olumsuzu “değil” sözcüğü ile yapılır:
Hafta sonundaki sınava hazırlanmalıyım. Bu, pek iyi bir haber değildi.
Düzenli yapacağı sporla istediği kiloya Sözünü ettiği kişi sen değilmişsin.
kavuşur.
NOT: “i-ken” ek fiilin zarffiil hâlidir:
Dün buraya sınıf arkadaşın gelmek istedi.
Çocuğu tam uyutmuşken kapı çaldı.
Buraya park etmeyiniz artık.
Yarın sinemaya birlikte gidelim.
Ben bugün sizinle gelmesem.
Beşiktaş’ın golünü yine geçersiz saymışlar.
Kendisi gerçekten düşünceli bir bireymiş.
-1-
DİL BİLGİSİ 2: FİİL - EK FİİL – FİİLİMSİ - ÇATI
-2-
DİL BİLGİSİ 2: FİİL - EK FİİL – FİİLİMSİ - ÇATI
Örnek:
Bir sandal süzülüp geçti. Hava gittikçe kararıyordu.
Geldiğinde beni ara. Varınca haber ver.
Gelir gelmez konuşacağız. Koşarken düşmüş.
Hortum gelince ağaç bırakmaz. Görmeyeli değişmişsin.
Güle oynaya vakit geçirdik.
NOT: İsimfiil eki olan -ma / -me ile olumsuzluk eki olan Fiilimsi:
-ma / -me ekini karıştırmamak gerekir.
Ek fiil:
Burada sigara içmeniz yasaktır.
Burada sigara içmeyin!
-3-
DİL BİLGİSİ 2: FİİL - EK FİİL – FİİLİMSİ - ÇATI
FİİL ÇATISI
A-ÖZNESİNE GÖRE: B-NESNESİNE GÖRE:
KONU TESTİ
7. O köyün kızları şarkıyı durmadan (I)söylüyorlardı. Oranın
yılanları (II)kocamanmış, (III)kanatlıymışlar, (IV)uçuyorlar,
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zaman kayması gökyüzüne (V)çıkıyorlarmış.
vardır? Yukarıdaki parçada numaralanmış yüklemlerden hangisi
A) Beğenmediğim şeyleri eleştirmeden duramam. ek eylem almamıştır?
B) Gördüklerimi polise anlatmaya karar verdim. A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
C) Sokak hayvanları yararına bir konser düzenlenecek.
D) Gittiğim her yerde benden imzalı fotoğraf istiyorlar. 8. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde fiilimsi yoktur?
E) Zaman kaybetmeden İzmit’e gidip bu işi çözeceğim. A) Sanatına hor bakan boynuna torba takar.
B) Fukaraya veren Mevla’ya ödünç verir.
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde birleşik zamanla C) Her kuş kendi sesinden tanınır.
çekimlenmiş bir eylem vardır? D) Kendine acımayan başkasına da acımaz.
A) Programımıza nihavent makamında şarkılarla devam E) Çok yemin eden çok da yalan söyler.
ediyoruz.
B) Bir edebî eserin başarılı olması yazara olduğu kadar 9. Aşağıdaki cümlelerdeki fiilimsilerden hangisi
okura da bağlıdır. diğerlerinden farklıdır?
C) Testi çözmeye başlamadan önce bildiklerini gözden A) Bu eserin kopyalarını da görmek istiyorum.
geçirmeliydin. B) Gülmemek için kendimi zor tutuyorum.
D) Dershanemizin deneme sınavlarına mutlaka katılalım. C) Çalışma kadar dinlenme de önemlidir.
E) O mektupta yazılanlar sana yazılmamış. D) Kitap satışlarında bir artış bekleniyordu.
E) Buralarda tanıdık bir insan bulamadık.
3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ek eylem vardır?
A) Ufaklık, gözümüzün içine baka baka vazoyu yere attı. 10. Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesne-yüklem
B) Yağmur yağacağını söylüyor haber bültenleri. ilişkisine göre diğerlerinden farklıdır?
C) Bana kızıyorsun ama sen de işi yokuşa sürüyorsun. A) Bir sırrın ucunu veren tamamını elde tutamaz.
D) Burayı beğenmediği yüzünden belliydi. B) Kimin söylediğine değil, ne söylediğine bak.
E) Konuyla ilgili resmi açıklama henüz yapılmadı. C) Yalan öyle zehirli bir oktur ki hedefini değil, atanı
yaralar.
4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde sıfatfiil vardır? D) Kötülerle yarenlik edersen, iyiler seni kötü sanır.
A) Dükkandaki bilgisayar bozulunca bütün işlerimi evde E) Çağrılmadık yere ayağını atma.
yapmak zorunda kaldım.
B) Yoldan geçen simitçiyi durdurup bir simit aldı. 11. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi çatı
C) Annem yeni telefonunu kullanmakta çok zorlanıyor. bakımından diğerlerinden farklıdır?
D) Bu tabloda değişik renkler kullanıp ışık oyunları yaparak A) Müsabakalar için kuralar Ankara’da çekildi.
başarı kazanmış. B) Sokaktaki adam önce benden çekindi.
E) Açık havada saatlerce dolaşıp kendine gelmeye çalıştı. C) Ne yazık ki hastalanmadan aşı vuruldum.
D) Pazartesi günü acilen doktora göründüm.
E) Telefonla haberi alan kadın acıyla dövündü.
5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerle ilgili
olarak ayraç içinde yazılanlardan hangisi yanlıştır? 12. Aşağıdaki cümlelerden hangisi işteş çatılı değildir?
A) Bugünkü dersimize geçmeden önce size kısa bir hikaye A) Vatan için birçok cephede savaşmıştı.
anlatacağım. (İsimfiildir.) B) İsteğini yerine getirebilmek için sürekli yazışmış.
B) Yıllar önce burada bu binaların hiçbiri yoktu. (Ek eylem C) Sınavdan çıkınca sahilde aylak aylak dolaştım.
vardır.) D) Sporcumuz rakibi karşısında başarılı güreşti.
C) Otobüs, yolcularını alıp tam zamanında hareket etti. E) Hepsi dağılmış, farklı yerlere kaçışmış.
(Birleşik eylemdir.)
D) Ben orada çok sıkılıyorum, bence gitmeyelim. (İstek 13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı özelliği
kipiyle çekimlenmiştir.) aranmaz?
E) Davetli listesini kontrol edip gelmeyenlerin adlarını çizdi. A) Kardeşime dün yeni bir bisiklet alınmıştı.
(Zarffiildir.) B) Oraya tam üç saatte vardı.
C) İnsanları mutlu etmek aslında kolaymış.
D) Bahçedeki ağaçlar çiçek açmış.
6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde işi yapan belli E) Çayın kokusu odada gözümün yaşarttı.
değildir?
A) Sinirden sabaha kadar evin içinde dolaşa dolaşa 14. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi dönüşlü
söylendi. eylemdir?
B) Beklediğimiz fırsat çok geçmeden ayağımıza geldi. A) Yakalanan hırsızın ifadesi alındı.
C) Kapının önünde biraz bekledikten sonra içeriye buyur B) Tatile gittikleri Erdek’te, bir çay bahçesinde karşılaşmışlar.
edildik. C) Şanslı seyircinin kendisi olduğunu öğrenince çok
D) Kerem’in sınavı kazandığını duyunca ailece çok sevindik. sevindi.
E) Öğle tatilinden sonra ofise geldiğimizi göstermek için D) Bu filmi belki beşinci defa seyrediyordu.
şefimize göründük. E) Sabah erken bir vakitte horoz sesi ile kalktı.
-5-
DİL BİLGİSİ 2: FİİL - EK FİİL – FİİLİMSİ - ÇATI
15. Zaman bakımından, aslında yeni diye bir şey 20.
yoktur. Yeni dediğimiz her şey bir süre sonra eskimeye Cihana bir daha gelmek hayal edilse bile,
mahkumdur. Avunmak istemeyiz öyle bir teselliyle.
Bu cümleler ve cümleleri oluşturan sözcükler Bu dizeler ile ilgili aşağıdaki yargılardan
dilbilgisi açısından incelendiğinde aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
hangisi söylenemez? A) İsim fiiller kullanılmıştır.
A) Fiilimsiler kullanılmıştır. B) Yüklem geniş zaman kipiyle çekimlenmiştir.
B) Belgisiz sıfatlar kullanılmıştır. C) Sıfat ve bağlaç kullanılmıştır.
C) Her iki cümle de isimler vardır. D) Belgisiz zamir kullanılmıştır.
D) Ekeylem almış sözcükler vardır. E) Yapım eki almış sözcükler vardır.
E) İkinci cümlenin yüklemi basit çekimli fiildir.
21.
16. "Dedemden yadigâr kalan bu evi
Hanginiz bilir, benim kadar Kışın fırtınası, yazın alevi
Karpuzdan fener yapmasını? Daha ben doğmadan ihtiyarlatmış,"
Bu dizelerin oluşturduğu cümle ve cümledeki Bu cümle ve cümleyi oluşturan sözcüklerle ilgili
sözcüklerle ilgili aşağıdakilerden aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
hangisi söylenemez? A) Özne isim tamlamalarından oluşmuştur.
A) Soru zamiri kullanılmıştır. B) Yüklemine göre fiil cümlesidir.
B) Yüklem, yapı bakımından basit fiildir. C) Yüklem geçişsiz fiildir.
C) İsim tamlaması kullanılmıştır. D) Fiilimsiler kullanılmıştır.
D) Fiilimsi nesnenin içinde yer almıştır. E) Yüklem yapı bakımından türemiş sözcüktür.
E) Edat ve kişi zamiri kullanılmıştır.
22.
17. Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol, "Sorma bana boş yere neler düşündüğümü,
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol. Söylemem tek söz bile, çözemem o düğümü."
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur? Bu dizelerle ilgili aşağıdaki yargılardan
A) Yeterlik fiili B) Bağlaç hangisi yanlıştır?
C) Durum zarfı D) Anlamca kaynaşmış bileşik fiil A) Bileşik fiil kullanılmıştır.
E) İşaret sıfatı B) Bağlaç vardır.
C) Birinci dizede zamir kullanılmıştır.
18. O yıllarda hepimiz, şiir tutkunuyduk ve güzel D) İkinci dize sıralı cümledir.
şiirlere susamıştık. E) İkinci dizede zamir vardır.
Bu cümle ve cümleyi oluşturan sözcüklerle ilgili
aşağıdakilerden hangisi söylenemez? 23.
A) Belgisiz zamir vardır. Biliyorum kolay değil yaşamak
B) Birleşik fiil kullanılmıştır. Gönül verip türkü söylemek yâr üstüne
C) Ad tamlaması ve sıfat tamlaması kullanılmıştır. Yıldız ışığında dolaşıp geceleri
D) İkinci yüklem türemiş yapılı sözcüktür. Gündüzleri gün ışığında ısınmak
E) Ekeylem almış sözcükler vardır. Bu dizeler ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi
doğru değildir?
19. A) Yapı bakımından türemiş kelimeler vardır.
Zaten yakanlar yakmış, B) Birden çok sözcük ekeylem almıştır.
Bir alev de sen yakma! C) Belirtisiz isim tamlamaları kullanılmıştır.
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisinin D) İsim fiil ve bağfiil kullanılmıştır.
örneği yoktur? E) İyelik ekleri "genelleme" bildirecek biçimde
A) Adlaşmış sıfat kullanılmıştır
B) Emir kipiyle çekimlenmiş fiil
C) Durum zarfı
D) Belirtme sıfatı
E) Bağlaç
-6-
DİL BİLGİSİ 2: FİİL - EK FİİL – FİİLİMSİ - ÇATI
ÇIKMIŞ SORULAR
1- 4-
(I) İnsanı diğer canlılardan ayıran özelliklerin (I) Teşvikiye'deki gökyüzü manzaralı evden
başında soyut düşünebilmesi ve düşüncelerini dil Bostancı'ya, Beyazıt'a giderken onca yılın içinden
aracılığıyla ifade edebilmesi gelir. (II) Düşünme, geçtim. (II) Ziyaret ettiğim kişi; sanat tarihçisi,
insan davranışlarının en karışık formunu yazar, akademisyen ve en önemlisi sürekli üreten
oluştururken zihinsel faaliyetlerinin de en üst bir insan. (III) Tükenmeyen merakı ve öğrenme
düzeyini belirler. (III) İmajlar, şekiller, hayaller ve isteği içinde büyüyen Nurhan'ın, bir kadın olarak
deneyimlerin yer aldığı bu süreç son derece meydan okuduğu hayata karşı araştırarak,
karmaşıktır. (IV) Bu sürecin birbirinden farklı okuyarak ve yazarak nasıl dimdik durduğunu
biçimleri vardır. (V) Örneğin bir matematik öğrendim. (IV) Onu dinlerken tükenmeyen
problemi çözen veya yaz tatili için plan yapan bir çalışma azminin kaynağına inmeye çalıştım,
öğrenci, değişik formlarda düşünmektedir. ipuçlarını aradım. (V) Hafızasının canlılığına
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin tanıklık ederek kültür ve sanat dünyamıza
hangisinde fiilimsi kullanılmamıştır? kazandırdığı yayımların yol hikâyelerini dinledim.
(KPSS 2016) Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili
A) I B) II C) III D) IV E) V olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
(2017 LYS)
2- A) I. cümlede sıfat tamlaması vardır.
(I) Arkanıza yaslanıp hayal edin. (II) Çimlerde B) II. cümlede derecelendirme zarfı vardır.
dolaşırken sırtınızı yaslayabileceğiniz, gölgesinde C) III.cümlede farklı tür fiilimsiler vardır.
soluklanabileceğiniz bir çınar ağacı olsa... (III) D) IV.cümlede işaret sıfatı vardır.
Rengârenk yapraklarıyla bir erik ağacı veya mis E) V.cümlede birden fazla isim tamlaması vardır.
kokusuyla bir ıhlamur... (IV) İşte tıpkı bu
hayaldeki gibi bir bahçenin önündeyiz şu an. (V) 5-
Açık hava odaları arasında, sarmaşıklı kemerlerin “Rüyaları gerçekleştirmenin yolu, uyanıvermektir
altından geçerken bizleri selamlıyor bu ağaçlar. uykulardan.” demiş bir düşünür. Öyleyse ne
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili duruyoruz, hemen silkinip kalkalım yumuşak
olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? yataklarımızdan! (2013 YGS)
(KPSS 2016) Bu parçada, aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) I. cümlede birleşik fiil kullanılmıştır. A) Tezlik fiili D) İstek kipiyle çekimlenmiş fiil
B) II. cümlede türemiş kelime kullanılmıştır. B) Zarf-fiil E) Şimdiki zamanla çekimlenmiş fiil
C) III. cümlede basit kelime kullanılmıştır. C) Sıfat-fiil
D) IV. cümlede birleşik isim kullanılmıştır.
E) V. cümlede türemiş fiil kullanılmıştır. 6-Aşağıdaki cümlelerden hangisinin
yükleminde çatı özellikleri aranmaz?
3-Hayatta çalışmaktan hiç korkmadım ama (2012 KPSS)
yaşlanmak zor iş. Her gün yeniden kurulan A ) Dün eve iki kez uğradığını söyledi.
dünyaya biraz daha eskimiş olarak uyanıveriyor B ) Senin, bu işi de yarım bırakacağın belliydi.
kendi içinde insan. C) Uçağa binerken telefonunu kapatmıştı.
Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden D) Bence onun ne demek istediği anlaşılmadı.
hangisi söylenemez? (2017 YGS) E) Diktiğim elbiseyi denemek için bugün yine
A) İsim ve fiil cümleleri vardır. gelecekti.
B) Tezlik fiili kullanılmıştır.
C) İsimden fiil yapan ek vardır.
D) Geçişli yüklem vardır.
E) Dönüşlülük zamiri kullanılmıştır.
-7-
DİL BİLGİSİ 2: FİİL - EK FİİL – FİİLİMSİ - ÇATI
7-Aşağıdakilerin hangisinde bir isim tamlaması, 9-
bir sıfat-fiil grubunun içinde yer almamıştır?
(2013 KPSS)
A) Taşların kovuklarında bitmiş sarı
çiçekleri koparıp ayaklarımın altından
geçen suya atıyor, dalgın dalgın
düşünüyordum.
B) Kocaman bir ekin yığınının yanında
çalışan ihtiyar kadınla uzun uzun
konuştum.
C) Kilo vermenin yolunu bıkmadan
usanmadan arayanlar gibi ben de zaman
zaman bu uğurda sağlığımı tehlikeye attım.
D) Sabah odaya girdiğimde yatağın
yanına düşmüş bir kâğıt parçası dikkatimi
çekti.
E) Bir çengelli iğne ile iliştirilmiş kırmızı
yün atkıyı çıkardı, askıya asıp içeri geçti.
8-
-8-