.

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪي ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‬

www.aqeedeh.com
book@aqeedeh.com :‫آدرس اﯾﻤﯿﻞ‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎى ﻣﻔﯿﺪ‬

www.aqeedeh.com www. mowahedin.com

www.islamtxt.com www.sadaislam.com
www.shabnam.cc www.islamhouse.com
www.kalemeh.tv www.bidary.net
www.islamtape.com www.tabesh.net
www.blestfamily.com www.farsi.sunnionline.us
www.islamworldnews.com www.sunni-news.net
www.islamage.com www.mohtadeen.com
www.islamwebpedia.com www.ijtehadat.com
www.islampp.com www. nourtv.net
www.zekr.tv www.videofarsi.com
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪41--------------------------------------------------------‬‬
‫‪ -1‬ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن ‪63 -------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬اول اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ ‪63-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ‪67------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ : (3‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮي ر ا ﺑﻌﺪ از ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ‪68-------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(4‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪا را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪72---------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(5‬اﯾﻤﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ و ﺑﯿﺎن ﺧﺼﻠﺘﻬﺎي اﯾﻤﺎن ‪78----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ ‪79--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻫﻨﮕﺎم وﺳﻮﺳﮥ ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﯾﺪ‪80----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(8‬در ﺑﺎرة اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ‪81--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(9‬درﺑﺎرة ﻣﻌﺠﺰات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ‪81---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻪ ﺧﺼﻠﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬت اﯾﻤﺎن را درﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪83------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(12‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﻬﺎر ﺧﺼﻠﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ ‪84--------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(13‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐ‪‬ﺸﺘﻪ‪ ،‬و ﻣﻨﺎﻓﻖ وﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻨﻮﺑﺮ اﺳﺖ‪85-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (14‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ ‪85------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺣﯿﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ اي از اﯾﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪86-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﺣﺴﻦ ﺟﻮار و اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود ‪87----------‬‬
‫ﺑﺎب)‪:(17‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اش از اذﯾﺖ و آزار او در اﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪87------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬زﺑﺎن و ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ‪88------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(19‬ﻋﻠﯽ را ﺑﺠﺰ ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪارد و ﺑﺠﺰ ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻧﺪارد ‪89------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(20‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن‪ ،‬و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻧﻔﺎق اﺳﺖ ‪89-----------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(21‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد ‪90-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(22‬اﯾﻤﺎن از ﯾﻤﻦ‪ ،‬و ﺣﮑﻤﺖ از ﯾﻤﻦ اﺳﺖ ‪90---------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(23‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورد‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ ﺑﺮاي او ﺳﻮدى ﻧﺪارد ‪91---------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورﯾﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﺪ ‪91-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(25‬زﻧﺎﮐﺎر ﻫﻨﮕﺎم ارﺗﮑﺎب ﻋﻤﻞ زﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ‪92----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(26‬ﻣﺆﻣﻦ از ﯾﮏ ﺳﻮراخ دو ﺑﺎر ﮔﺰﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪92----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(27‬وﺳﻮﺳﻪ در اﯾﻤﺎن ‪93-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(28‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه‪ ،‬ﺷﺮك ﺑﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ ‪93------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(29‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﮐﺎﻓﺮ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﻤﺎ ﮔﺮدن ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﺰﻧﺪ ‪94----------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(30‬روي ﮔﺮداﻧﯽ از ﭘﺪر‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ ‪94-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(31‬ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ ‪95--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(32‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﭼﯿﺴﺖ؟ ‪95------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(33‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮك ﻧﻤﯽ ورزد‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪96--------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(34‬در دل ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ذره اي ﺗﮑﺒﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪97----------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(35‬ﻃﻌﻨﻪ زدن در ﻧﺴﺐ و ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود ‪97---------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(36‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎران ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪98----------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(37‬ﻓﺮار ﺑﺮده‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود ‪98--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(38‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‪ ،‬دوﺳﺖ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪99------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(39‬ﻣﺆﻣﻦ ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎﯾﺶ را در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ وﻟﯽ ﺷﺨﺺ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﭘﺎداش‬
‫ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎﯾﺶ را ﻓﻘﻂ در دﻧﯿﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪99-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(40‬اﺳﻼم ﭼﯿﺴﺖ؟ و ﺻﻔﺎت آن ‪100--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(41‬اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎد ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ ‪101-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(42‬ﮐﺪام ﮐﺎر در اﺳﻼم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ ‪101------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(43‬اﺳﻼم و ﺣﺞ و ﻫﺠﺮت ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪102---------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(44‬دﺷﻨﺎم دادن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺴﻖ‪ ،‬و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ ‪103-----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(45‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎل زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪104-----‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(46‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﯿﮑﯽ اش‪ ،‬ده ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪104-------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(47‬ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از او در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪105------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(48‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد ‪106-----‬‬
 ‫‪٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(49‬ﭘﺮﻫﯿﺰ از اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﺎﯾﺶ ‪106---------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(50‬اﺳﻼم ﺑﺎ ﻏﺮﺑﺖ آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺑﺰودي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ و ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﻣﮑﻪ‬
‫و ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪107-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(51‬آﻏﺎز وﺣﯽ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪107--------------------------------------- ‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(52‬ﮐﺜﺮت ﻧﺰول وﺣﯽ ‪111---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(53‬اﺳﺮاء رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬و ﻓﺮض ﺷﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎ ‪111----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(54‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة اﻧﺒﯿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم ‪115-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(55‬ﺳﺨﻨﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة ﻣﺴﯿﺢ ‪ ‬و دﺟﺎل ‪117------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(56‬اﻧﺒﯿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ‪118---------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(57‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺷﺐ اﺳﺮاء ﺑﻪ ﺳﺪﺭﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ رﺳﯿﺪ ‪119-----------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(58‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪»         :‬ﻓﺎﺻﻠﮥ او ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازة دو ﮐﻤﺎن ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﺑﻮد« ‪120---------------------------------------‬‬

‫‪121---------------------------------------‬‬ ‫ﺑﺎب)‪ :(59‬درﺑﺎره رؤﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ‪‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(60‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﯾﮑﺘﺎ ﭘﺮﺳﺘﺎن از آﺗﺶ ‪127-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(61‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ‪134----------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(62‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و از ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭘﯿﺮوان را دارم« ‪137-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(63‬اﻓﺘﺘﺎح ﺑﻬﺸﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪137----------------------------------- ‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(64‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﮐﺮم ‪‬ﮐﻪ‪» :‬ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﯾﮏ دﻋﺎي ﻣﺴﺘﺠﺎب دارد« ‪138-------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(65‬دﻋﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮاي اﻣﺘﺶ ‪139-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ : (66‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮑﺖ را ﺑﺘﺮﺳﺎن ‪141----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(67‬ﻧﻔﻊ رﺳﺎﻧﺪن رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ‪141-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(68‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‬
‫‪142----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(69‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪144----------------------------- :‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(70‬درﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ آدم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻫﺮ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺪ و ﻧﻮد و ﻧﻪ‬
‫ﻧﻔﺮ را ﺑﺮاي ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺪا ﮐﻦ« ‪144----------------------------------------------‬‬
‫‪2‬ـ ﮐﺘﺎب وﺿﻮ ‪145 -------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(1‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي را ﺑﺪون وﺿﻮ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮد ‪145----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(2‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺘﺎن را ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﺪار ﺷﺪن از ﺧﻮاب‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ وارد ﻇﺮف ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ ‪146----‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(3‬ﻧﻬﯽ از ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ در راه و ﺳﺎﯾﻪ ‪147----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(4‬آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬ﺧﻮدش را ﺑﺪان ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪147--------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(5‬ﻫﻨﮕﺎم داﺧﻞ ﺷﺪن دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ؟ ‪147----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﭼﻪ ادرار ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﺪﻓﻮع‪ ،‬رو ﯾﺎ ﭘﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ ‪148-‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(7‬داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺟﻮاز وﺟﻮد دارد ‪148---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﻧﻬﯽ از ادرار ﮐﺮدن در آب و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن در آن ‪149-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﭘﺎك ﮐﺮدن ادرار و ﭘﺮﻫﯿﺰ از آن ‪149------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻧﻤﻮد ‪150-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(11‬اﺳﺘﻨﺠﺎي ﺑﺎ آب ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ‪150--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺪد ﻓﺮد رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد ‪150----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(13‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ و ﻧﻬﯽ از اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﺮﮔﯿﻦ و اﺳﺘﺨﻮان ‪151-----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(14‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭘﻮﺳﺖ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺮده ‪151-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﭼﻮن ﭘﻮﺳﺖ دﺑﺎﻏﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎك ﮔﺮدد ‪152--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(16‬اﮔﺮ ﺳﮓ در ﻇﺮف ﺷﻤﺎ آب ﺧﻮرد‪ ،‬آﻧﺮا ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ ‪152------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﻓﻀﯿﻠﺖ وﺿﻮ ‪153------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(18‬وﺿﻮ ﺑﺎﻋﺚ رﯾﺨﺘﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪154-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(19‬ﻣﺴﻮاك زدن ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪154-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(20‬ﺷﺮوع ﻧﻤﻮدن از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ در وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﻫﺎ ‪155-----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(21‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ وﺿﻮي رﺳﻮل اﷲ ‪156------------------------------------ ‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(22‬ﭘﺎك ﮐﺮدن ﺑﯿﻨﯽ ‪156----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(23‬ﻧﻮر و درﺧﺸﺶ ﺻﻮرت و دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدن وﺿﻮ ‪157----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺧﻮب وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ‪159--------------------------------------‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(25‬ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدن وﺿﻮ در ﺳﺨﺘﯿﻬﺎ ‪160-------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(26‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻮراﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آب وﺿﻮ ﺑﺮﺳﺪ‪160--------------------------- ،‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(27‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﯾﮏ ﻋﻀﻮ وﺿﻮ‪ ،‬آب ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﺸﻮﯾﺪ و دوﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ‪161-‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(28‬ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ و وﺿﻮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ‪161---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ : (29‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎ ‪162----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ : (30‬ﻣﺪت ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎ ‪163------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(31‬ﻣﺴﺢ ﮐﺮدن ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮي ﺳﺮ و ﻋﻤﺎﻣﻪ ‪164-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(32‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ‪165------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(33‬ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﯾﮏ وﺿﻮ ‪165-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(34‬دﻋﺎي ﺑﻌﺪ از وﺿﻮ ‪165---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(35‬ﺷﺴﺘﻦ ﻣﺬي و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از آن ‪166-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(36‬ﺧﻮاب ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬وﺿﻮ را ﻧﻤﯽ ﺷﮑﻨﺪ ‪167----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(37‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺘﺮ ‪167---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(38‬وﺿﻮ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آﺗﺶ ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ‪168-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(39‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن وﺿﻮ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آﺗﺶ ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ‪168--------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(40‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﯽ وﺿﻮ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪169---------------------‬‬
‫‪3‬ـ ﮐﺘﺎب ﻏﺴﻞ ‪169 ------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(1‬ﻏﺴﻞ از ﻣﻨﯽ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪169---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن ﺣﮑﻢ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎس آﻟﮥ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ زن و ﻣﺮد ﻏﺴﻞ واﺟﺐ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ‪170-------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(3‬درﺑﺎره زﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪171----‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(4‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻏﺴﻞ از ﺟﻨﺎﺑﺖ ‪172-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(5‬ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪172-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﻏﺴﻞ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ‪173------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﺗﻨﻬﺎ ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﻣﺮد از ﺟﻨﺎﺑﺖ و رﻋﺎﯾﺖ ﺳﺘﺮ ‪173----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﻧﻬﯽ از ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻋﻮرت ﻣﺮد و زن ‪174--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(9‬درﺑﺎرة رﻋﺎﯾﺖ ﺳﺘﺮ و ﭘﻮﺷﺶ و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋﺮﯾﺎن دﯾﺪه ﺷﻮد ‪174--------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٨‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ زن و ﺷﻮﻫﺮ از ﯾﮏ ﻇﺮف ‪175-------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(11‬ﺷﺨﺺ ﺟﻨﺐ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ‪175-------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺟﻨﺐ ﻗﺒﻞ از ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن ‪176----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(13‬اﮔﺮﮐﺴﯽ ﺑﻌﺪ از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ دوﺑﺎره ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‬
‫‪176----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺗﯿﻤﻢ و آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة آن وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ‪176-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺗﯿﻤﻢ ﺟﻨﺐ ‪178--------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﺗﯿﻤﻢ ﺑﺮاي ﺟﻮاب ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ‪179-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪179------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ذﮐﺮ ﺧﺪا در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ‪180------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(19‬اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون وﺿﻮ‪ ،‬ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد ‪180-------------------------------‬‬
‫‪1‬ـ ﮐﺘﺎب ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ‪180 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(1‬درﺑﺎرة آﯾﮥ ‪     ‬و از ﺗﻮ درﺑﺎرة ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ‪180-‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻏﺴﻞ زن ﺑﻌﺪ از ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ و ﺟﻨﺎﺑﺖ ‪182------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(3‬ﺣﮑﻢ ﭘﺎرﭼﻪ وﺳﺠﺎده دادن زن ﻗﺎﻋﺪه ‪183----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(4‬ﺷﺴﺘﻦ و ﺷﺎﻧﻪ زدن ﺳﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد ‪183-------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(5‬ﺗﮑﯿﻪ دادن در آﻏﻮش زن ﺣﺎﺋﺾ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪184----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﻀﻪ در ﯾﮏ ﻟﺤﺎف ‪184---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻣﺒﺎﺷﺮت ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﻀﻪ از ﺑﺎﻻي ازار ‪184-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪:(8‬آب ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ از ﯾﮏ ﻇﺮف ‪185--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(9‬درﺑﺎرة ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن زن ﻣﺴﺘﺤﺎﺿﻪ ‪185-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(10‬زن ﺣﺎﺋﺾ‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﻗﻀﺎ ﻧﻤﯽ آورد وﻟﯽ روزه را ﻗﻀﺎ ﻣﯽ آورد‪186----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(11‬ﭘﻨﺞ رﻓﺘﺎر از ﻓﻄﺮت ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪186----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ده رﻓﺘﺎر ﺟﺰو ﻓﻄﺮت ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪187---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(13‬دادن ﻣﺴﻮاك ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ‪187-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺳﺒﯿﻞ ﻫﺎ را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﯿﺪ و رﯾﺶ ﻫﺎ را ﺑﮕﺬارﯾﺪ ‪187---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺷﺴﺘﻦ ادرار در ﻣﺴﺠﺪ ‪188------------------------------------------‬‬
 ‫‪٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﭘﺎﺷﯿﺪن آب روي ادرار ﭘﺴﺮ ﺧﺮد ﺳﺎل ‪189-------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﺷﺴﺘﻦ ﻣﻨﯽ از ﻟﺒﺎس ‪189--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﺷﺴﺘﻦ ﺧﻮن ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ از ﻟﺒﺎس ‪190-------------------------------------‬‬
‫‪5‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ‪190 -------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(1‬آﻏﺎز اذان ‪190----------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اذان ‪191------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(3‬ﮐﻠﻤﺎت اذان را دو ﺑﺎر و ﮐﻠﻤﺎت اﻗﺎﻣﻪ را ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪191---------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(4‬اﻧﺘﺨﺎب دو ﻣﺆذن ‪192-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(5‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺆذن ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ‪192----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﻓﻀﯿﻠﺖ اذان ‪192--------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺆذن ﻫﺎ ‪193-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﺟﻮاب دادن ﻣﺆذن ‪193----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(9‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺟﻮاب دادن ﻣﺆذن ‪194----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻓﺮض ﺑﻮدن ﻧﻤﺎز ‪195----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(11‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض‪ ،‬دو رﮐﻌﺘﯽ ﺑﻮد ‪197------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪198--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(13‬ﺗﺮك ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‪198-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(14‬اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز ‪198--------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ‪200-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ ‪200-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﻧﻬﯽ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ‪201------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ در اول وﻗﺖ ‪202------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(19‬ﻧﻤﺎز در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺮد ﺷﺪن ﻫﻮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ‪202-------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(20‬اول وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ‪203--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(21‬ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﻧﻬﯽ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از آن ‪204--------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(22‬ﮔﺮﻓﺘﺎري ﻓﻮت ﺷﺪن ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ‪204------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(23‬آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﻧﻤﺎز وﺳﻄﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪204---------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﻧﻬﯽ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﺻﺒﺢ ‪205---------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﺳﻪ وﻗﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ﻗﺒﺮ ﮐﺮدن ﻣﺮدﮔﺎن‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪205------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(26‬درﺑﺎرة دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ‪205----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(27‬ﻗﻀﺎ آوردن ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ‪206----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(28‬درﺑﺎرة دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﺑﻌﺪاز ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ‪206-----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(29‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪207------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(30‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ و ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮدن آن ‪207-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(31‬درﺑﺎرة اﺳﻢ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ‪208--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(32‬ﻧﻤﺎز را ﻧﺒﺎﯾﺪ از وﻗﺘﺶ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ ‪208-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(33‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در وﻗﺘﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪209--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(34‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﯾﮏ رﮐﻌﺖ از ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬آن ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪209--------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(35‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب اﻓﺘﺎد ﯾﺎ ﻧﻤﺎزي را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﯾﺎدش آﻣﺪ‪ ،‬آن ﻧﻤﺎز را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬
‫‪210----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(36‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ‪213-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(37‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻟﺒﺎس ﻧﻘﺶ دار ‪214------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(38‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺣﺼﯿﺮ)ﺑﻮرﯾﺎ( ‪214--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(39‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﮐﻔﺶ ‪215-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(40‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ روي زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ‪215------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(41‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ ‪215------------------------------------------ ‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(42‬در ﺑﺎرة ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ ‪217-----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(43‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻣﮑﻪ ‪217---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(44‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در آن ‪218------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(45‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺴﺎزد ‪218---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(46‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪219-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(47‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮔﺎم زدن زﯾﺎد ﺑﺴﻮي ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪219---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(48‬ﮔﺎم زدن ﺑﺴﻮي ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺤﻮ ﮔﻨﺎﻫﺎن و رﻓﻊ درﺟﺎت ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪220-------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(49‬ﺑﺎ آراﻣﺶ و وﻗﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز رﻓﺖ و دوﯾﺪن‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪220----------------‬‬
 ‫‪١١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(50‬رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪220--------------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(51‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي زﻧﺎن از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ‪221-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(52‬دﻋﺎي وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ ازآن ‪221--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(53‬ﻫﻨﮕﺎم داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ‪221----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(54‬ﺑﻌﺪ از اذان‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺖ ‪222-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(55‬ﮐﻔﺎرة ﺗﻒ ﮐﺮدن در ﻣﺴﺠﺪ ‪222---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(56‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺧﻮردن ﺳﯿﺮ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻦ ‪223-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(57‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎز‪ ،‬ﺗﺮه ﯾﺎ ﺳﯿﺮ ﺧﻮرد‪ ،‬از ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ ‪223-----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(58‬اﮔﺮ از ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﻮي ﭘﯿﺎز و ﺳﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬اﺧﺮاج‬
‫ﮔﺮدد ‪224------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(59‬ﻧﻬﯽ از اﻋﻼن اﺷﯿﺎي ﮔﻢ ﺷﺪه داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ‪225-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(60‬ﻗﺒﺮﻫﺎ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار داد ‪226--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(61‬ﻧﻬﯽ از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ ‪226-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(62‬ﻫﻤﮥ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﺎك ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪227---------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(63‬اﻧﺪازة ﺳﺘﺮة ﻧﻤﺎزﮔﺰار ‪227-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(64‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺘﺮه ‪228-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(65‬ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﻮاﺑﯿﺪن روﺑﺮوي ﻧﻤﺎزﮔﺰار ‪228----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(66‬دﺳﺘﻮر اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺒﻠﻪ ‪228---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(67‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻠﻪ از ﺷﺎم )ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس( ﺑﺴﻮي ﮐﻌﺒﻪ ‪229-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(68‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪229---‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(69‬ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ؟ ‪230---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(70‬اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﯽ آﯾﺪ ‪230--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(71‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ اﻣﺎم ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﺑﻌﺪ از اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻦ ‪230----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(72‬راﺳﺖ ﮐﺮدن ﺻﻔﻬﺎ ‪231--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(73‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﻒ اول ‪231---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(74‬ﻣﺴﻮاك زدن‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ‪232-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(75‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ذﮐﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز‪232-------------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(76‬رﻓﻊ ﯾﺪﯾﻦ در ﻧﻤﺎز ‪233---------------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(77‬آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز ‪233----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(78‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ در ﻧﻤﺎز ‪234--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(79‬در ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﻣﺎم‪ ،‬ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺖ ‪235-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(80‬اﻗﺘﺪاي ﻣﻘﺘﺪي ﺑﻪ اﻣﺎم ‪235-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(81‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﯾﮏ دﺳﺖ ﺑﺮ دﺳﺖ دﯾﮕﺮ ‪236----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(82‬آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪236-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(83‬ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ )در ﻧﻤﺎز( ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪239-------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(84‬درﺑﺎرة ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮ ﺣﯿﻢ ‪239------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(85‬وﺟﻮب ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ در ﻧﻤﺎز ‪240-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(86‬ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ‪242-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(87‬ﻗﺮاﺋﺖ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم ‪243--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪:(88‬آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ ‪243--------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(89‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ‪244--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(90‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ ‪244---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(91‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ‪245-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(92‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ‪245--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(93‬ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﻣﺎم در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪246--------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(94‬ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻗﺒﻞ از اﻣﺎم‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪247-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(95‬ﺗﻄﺒﯿﻖ در رﮐﻮع‪247-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(96‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺮ زاﻧﻮﻫﺎ و ﻧﺴﺦ ﺗﻄﺒﯿﻖ ‪248--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(97‬آﻧﭽﻪ در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪249-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(98‬ﻧﻬﯽ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ‪249------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(99‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از رﮐﻮع )در ﻗﻮﻣﻪ( ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪250-------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(100‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺳﺠﺪه و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮدن زﯾﺎد ‪250--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(101‬دﻋﺎ در ﺳﺠﺪه‪251-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(102‬ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻀﻮ ﺳﺠﺪه ﺷﻮد‪251----------------------------------------‬‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(103‬اﻋﺘﺪال در ﺳﺠﺪه و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن آرﻧﺞ از زﻣﯿﻦ ‪252--------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(104‬دور ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ دﺳﺘﻬﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺳﺠﺪه ‪252---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(105‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﻧﻤﺎز ‪252-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(106‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺪﻣﻬﺎ ‪253----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(107‬ﺗﺸﻬﺪ در ﻧﻤﺎز ‪253-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(108‬آﻧﭽﻪ در ﻧﻤﺎز از آن ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد ‪256-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(109‬دﻋﺎ ﮐﺮدن در ﻧﻤﺎز ‪256--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(110‬ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮدن ﺷﯿﻄﺎن و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن از او در ﻧﻤﺎز ‪257--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(111‬درود ﺑﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‪258------------------------------------------ ‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(112‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ‪258-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(113‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ اﺷﺎره ﺑﺎ دﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ در آﺧﺮ ﻧﻤﺎز ‪259-------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(114‬آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ‪259----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(115‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ‪260-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(116‬ﺗﺴﺒﯿﺢ‪ ،‬ﺗﺤﻤﯿﺪ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ‪260---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(117‬روي ﮔﺮداﻧﯿﺪن از ﻧﻤﺎز از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و راﺳﺖ ‪261-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(118‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي اﻣﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ؟ ‪262-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(119‬ﭘﯿﺮوي از اﻣﺎم و ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﭘﺲ از او ‪262-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(120‬اﻣﺎﻣﺎن ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ‪263---------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(121‬اﮔﺮ اﻣﺎم‪ ،‬ﻣﺮﯾﺾ ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪263------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(122‬اﮔﺮ اﻣﺎم ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﻠﻮ ﺷﻮد ‪265-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(123‬وﺟﻮب آﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اذان را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد ‪266-------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(124‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ‪267------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(125‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﯾﮑﯽ از راﻫﻬﺎي ﻫﺪاﯾﺖ اﺳﺖ ‪267---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(126‬اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ‪268-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(127‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ و ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ‪268--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(128‬ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي در ﻣﻮرد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ازﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺸﺎ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪269----‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(129‬اﺟﺎزة ﺗﺨﻠﻒ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﺬري دارد ‪270------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(130‬دﺳﺘﻮر ﺧﻮب ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ‪271--------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(131‬اﻋﺘﺪال در ﻧﻤﺎز و ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪن آن ‪271--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(132‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﻤﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﯿﺎم آن‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪272----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(133‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺳﮑﻮن و آراﻣﺶ در ﻧﻤﺎز ‪273---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(134‬ﺳﻼم دادن ﺑﺎ اﺷﺎره در ﻧﻤﺎز ‪273--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(135‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪274----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(136‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ در ﻧﻤﺎز ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺎز ‪276--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(137‬ﻧﻬﯽ از ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﭼﺸﻢ ﻫﺎ ﺑﺴﻮي آﺳﻤﺎن در ﻧﻤﺎز ‪277------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(138‬ﮔﻨﺎه ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ‪277------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(139‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎزﮔﺰار ‪277-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(140‬ﺳﺘﺮة ﻧﻤﺎزﮔﺰار ‪278----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(141‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﻧﯿﺰه ‪279----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(142‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﻣﺮﮐﺐ ‪279--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(143‬ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎزﮔﺰار از ﭘﺸﺖ ﺳﺘﺮه ‪279------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(144‬ﻧﻬﯽ از دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ‪280---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(145‬ﻧﻬﯽ از ﺗﻒ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻠﻮ در ﻧﻤﺎز ‪280-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(146‬ﺧﻤﯿﺎزه ﮐﺸﯿﺪن در ﻧﻤﺎز و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از آن ‪281---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(147‬ﺑﺮ دوش ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻃﻔﺎل در ﻧﻤﺎز ‪281-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(148‬دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎ در ﻣﺴﺠﺪ ‪281------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(149‬ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺑﻠﻐﻢ ﺑﺎ ﮐﻔﺶ ‪282-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(150‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن و ﺑﺴﺘﻦ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮ در ﻧﻤﺎز ‪282------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(151‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻏﺬا ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ‪282----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(152‬ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ در ﻧﻤﺎز و ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ ‪283-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(153‬ﺳﺠﺪه ﻫﺎي ﺗﻼوت ‪284-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(154‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ‪285-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(155‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و دﯾﮕﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ‪286----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(156‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪286-------------------------------------‬‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(157‬درﺑﺎرة دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ ‪286-------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(158‬ﻓﻀﯿﻠﺖ دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ ‪286-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(159‬ﻗﺮاﺋﺖ دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ ‪287-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(160‬دراز ﮐﺸﯿﺪن ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ ﻫﺎي ﻓﺠﺮ ‪287---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(161‬ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﺟﺎي ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ‪287-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(162‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪288--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(163‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ اﺳﺖ ‪288------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(164‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ اﺳﺖ ‪288-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(165‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ رﮐﻌﺖ اﺳﺖ ‪289----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(166‬ﺗﻮﺻﯿﻪ درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ ‪289---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(167‬ﻧﻤﺎز أواﺑﯿﻦ ‪290-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(168‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ رود ‪290----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(169‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬دوازده رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪291-------------- .‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(170‬ﺑﯿﻦ ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزي وﺟﻮد دارد ‪291------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(171‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻔﻞ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ‪292------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(172‬ﻧﻮاﻓﻞ ﺷﺐ و روز ‪293---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(173‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ در ﻣﺴﺠﺪ ‪293--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(174‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ در ﺧﺎﻧﻪ ‪294---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(175‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺎط ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ ‪295--------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(176‬ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎدوام ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ ‪295----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪) :(177‬در ﻧﻮاﻓﻞ( ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮان ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ‪295-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(178‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و دﻋﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪296----------------------------- ‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(179‬دﻋﺎي ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ در ﺷﺐ ‪297---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(180‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و ﺗﻌﺪاد رﮐﻌﺎت آن ‪298-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(181‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ‪299--------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(182‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ و اﯾﺴﺘﺎده ‪299---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(183‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺗﻤﺎم ﺷﺐ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﺎزي ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ‪300----------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٦‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(184‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭼﺮت زدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﺑﯿﺪ ‪300-------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪:(185‬آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎز ﺷﺪن ﮔﺮﻫﻬﺎي ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪300--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(186‬در ﺷﺐ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ اي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ دﻋﺎ در آن اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪301---------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(187‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ دﻋﺎ و ذﮐﺮ در آﺧﺮ ﺷﺐ و اﺟﺎﺑﺖ ﺷﺪن آن ‪301---------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(188‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب اﻓﺘﺎد و ﯾﺎ ﻣﺮﯾﺾ ﺷﺪ)و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﻧﺪ(‬
‫‪302----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(189‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ‪305----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(190‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز وﺗﺮ و دو رﮐﻌﺖ )ﺳﻨﺖ( ﻓﺠﺮ ‪305-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(191‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺪ آﺧﺮ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺪار ﻧﺸﻮد‪ ،‬اول ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ‪306--------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(192‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ‪306-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(193‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن در ﻧﻤﺎز ‪307------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(194‬ﺳﻮره ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺳﻮره از آﻧﻬﺎ در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪307-----‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(195‬آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﻧﻤﺎز )ﺗﺮاوﯾﺢ( در رﻣﻀﺎن وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪308--------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(196‬درﺑﺎرة ﻗﯿﺎم رﻣﻀﺎن و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن ‪309---------------------------------‬‬
‫‪ -6‬اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻪ ‪310 -----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(1‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ اﯾﻦ اﻣﺖ ﺑﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ ‪310-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ ‪311----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(3‬درﺑﺎرة ﻟﺤﻈﮥ اﺟﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ در روز ﺟﻤﻌﻪ وﺟﻮد دارد ‪311------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(4‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪312-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(5‬درﺑﺎرة ﻏﺴﻞ ﺟﻤﻌﻪ ‪312----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(6‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ‪ ،‬و ﻣﺴﻮاك زدن در روز ﺟﻤﻌﻪ ‪313------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻓﻀﯿﻠﺖ زود رﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ‪313-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﻫﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب)در اول وﻗﺖ( ‪314-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(9‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬و اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﺮ آن در ﻧﻤﺎز ‪314------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(10‬آﻧﭽﻪ در ﺧﻄﺒﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪315--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(11‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ و آﻧﭽﻪ در آن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪317----------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(12‬اﺧﺘﺼﺎر در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ‪317-------------------------------------------‬‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(13‬آﻧﭽﻪ ﺣﺬف آن از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ ‪318------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ‪318----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(15‬اﺷﺎره ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ در اﺛﻨﺎي ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ‪319----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(16‬آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺧﺖ در اﺛﻨﺎي ﺧﻄﺒﻪ ‪319------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(17‬درﺑﺎرة ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﯿﺎن دو ﺧﻄﺒﮥ ﺟﻤﻌﻪ ‪320----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز و ﺧﻄﺒﻪ ‪320--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(19‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ روز ﺟﻤﻌﻪ وارد ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬
‫‪321----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(20‬درﺑﺎرة ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮدن و ﮔﻮش ﻓﺮا دادن ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ ‪321-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(21‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﺪ و ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪322----------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(22‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ را دﯾﺪﻧﺪ از اﻃﺮاف ﺗﻮ ﺑﺴﻮي ﺗﺠﺎرت‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻮ را اﯾﺴﺘﺎده‪ ،‬رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ‪322------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(23‬ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪323--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ‪323------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(25‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ‪324-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (26‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﺮده اﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺘﻪ اﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ ‪324--‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﮔﻨﺎه ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ‪325------------------------------------------‬‬
‫‪ -7‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ‪325 -----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺮك اذان و اﻗﺎﻣﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ‪325----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪325-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪326------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (4‬ﻧﺨﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ در ﻣﺼﻠﯽ ‪327---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (5‬رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ‪327-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬آﻧﭽﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ روز ﻋﯿﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ‪327--------------------------------‬‬
‫‪ -8‬ﻧﻤﺎز ﻣﺴﺎﻓﺮ ‪328 -------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻧﻤﺎز ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮ اﮔﺮ ﭼﻪ اﻣﻨﯿﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪328------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز در آن‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه )دو رﮐﻌﺘﯽ( ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪329-----------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (3‬ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز در ﺣﺞ ‪329----------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز در ﻣﻨﺎ ‪330----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن دو ﻧﻤﺎز در ﺳﻔﺮ ‪330----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن دو ﻧﻤﺎز ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن ‪331----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﻨﺰل ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎران ‪331-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺗﺮك ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ در ﺳﻔﺮ ‪332---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﻮاري در ﺳﻔﺮ ‪332------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻫﺮ ﮔﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﺳﻔﺮي ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﺠﺪ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ‪333-----‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺧﻮف آﻣﺪه اﺳﺖ ‪333---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف )ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ( ‪335----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(13‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴﻘﺎ )ﻃﻠﺐ ﺑﺎران( ‪336-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺎران ‪337-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(15‬درﺑﺎرة ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪن اﺑﺮ و ﺑﺎد‪ ،‬و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪن از دﯾﺪن ﺑﺎران ‪337------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(16‬درﺑﺎرة ﺑﺎد ﺻﺒﺎ و ﺑﺎد دﺑﻮر ‪338----------------------------------------‬‬
‫‪-9‬ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎزه ﻫﺎ ‪338 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (1‬درﺑﺎره ﻋﯿﺎدت ﺑﯿﻤﺎران‪338--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (2‬آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﯿﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪339--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (3‬ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻣﺮگ اﻧﺪ ‪339-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (4‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎت او را دوﺳﺖ دارد ‪340--‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ‪341--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﯿﺖ و دﻋﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﻫﻨﮕﺎم اﺣﺘﻀﺎر ‪342--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻣﯿﺖ ‪342--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬درﺑﺎرة ارواح ﻣﺆﻣﻨﺎن و ارواح ﮐﺎﻓﺮان ‪343---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﺼﯿﺒﺖ در آﻏﺎز آن ‪343---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (10‬ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻓﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ و او اﺟﺮش را از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ‪344---------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪345---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (12‬ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻣﯿﺖ ‪345------------------------------------------‬‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي درﺑﺎرة ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‪346----------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺑﺰﻧﺪ وﮔﺮﯾﺒﺎن ﭘﺎره ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ‪347---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(15‬ﻣﯿﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮﯾﮥ اﻓﺮاد زﻧﺪه ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪347-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدش راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﺎ دﯾﮕﺮان از او راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪347-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(17‬درﺑﺎرة ﻏﺴﻞ دادن ﻣﯿﺖ ‪348-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(18‬درﺑﺎرة ﮐﻔﻦ ﻣﯿﺖ ‪348---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ : (19‬درﺑﺎرة ﺧﻮب ﮐﻔﻦ ﮐﺮدن ﻣﯿﺖ ‪349------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدن در دﻓﻦ ﻣﯿﺖ ‪350----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي زﻧﺎن از ﺷﺮﮐﺖ در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه‪350-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزه ‪350------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزه‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪351-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(24‬اﻣﺎم‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه؛ ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ؟ ‪351------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ‪351---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﮔﻔﺘﻦ ﭘﻨﺞ ﺗﮑﺒﯿﺮ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ‪351------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (27‬دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻣﯿﺖ ‪352------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه در ﻣﺴﺠﺪ ‪353-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(29‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ‪353--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(30‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﻨﺪ ‪354-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه و ﺗﺸﯿﯿﻊ آن ‪354-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ آﻧﻬﺎ در ﺣﻖ او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪354-------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ آﻧﺎن در ﺣﻖ او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪355--‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﺣﮑﻢ ﻣﺮدﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﯾﺎ ﻧﮕﻮﻫﺶ ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ‪355-------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(35‬ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ‪356----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ در ﻗﺒﺮ ‪356-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(37‬درﺑﺎرة ﻟﺤﺪ و ﺑﺴﺘﻦ آن ﺑﺎ ﺧﺸﺖ ﺧﺎم ‪357--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(38‬دﺳﺘﻮر ﻫﻤﻮار ﮐﺮدن ﻗﺒﺮﻫﺎ ‪357---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(39‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ و ﮔﭻ ﮐﺎري آن ‪357----------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(40‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻓﻮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺟﻬﻨﻤﯽ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﻪ او‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪358------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(41‬ﺳﺆال ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ‪358-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(42‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺒﺮ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را در‬
‫زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺣﻖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد‪359----------------------- ‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(43‬درﺑﺎرة ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ از آن ‪359-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(44‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪361---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(45‬درﺑﺎرة زﯾﺎرت ﻗﺒﺮﻫﺎ و ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﺑﺮاي آﻧﺎن ‪361--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(46‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﺒﻮر‪ ،‬ﻃﻠﺐ رﺣﻤﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن و دﻋﺎ در ﺣﻖ آﻧﻬﺎ‪362-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ‪364-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(48‬درﺑﺎرة ﻣﺮد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪364---------‬‬
‫‪ -10‬ﮐﺘﺎب زﮐﺎت ‪365 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬واﺟﺐ ﺷﺪن زﮐﺎت ‪365---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﻣﻮال ﻧﻘﺪي‪ ،‬ﮐﺸﺎورزي و ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪365----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﯾﮏ دﻫﻢ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬زﮐﺎت واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪366--------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬در اﺳﺒﻬﺎ و ﺑﺮده ﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬زﮐﺎت واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ‪366-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺗﻘﺪﯾﻢ زﮐﺎت از وﻗﺘﺶ ﯾﺎ ﻧﺪادن آن ‪366----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ‪367-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﻣﺎل اﻧﺪوزان و ﺷﺪت و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ‪371----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬دﺳﺘﻮر راﺿﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺄﻣﻮران ﺟﻤﻊ آوري زﮐﺎت ‪371------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺻﺪﻗﻪ اش را ﺑﯿﺎورد ‪372---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ اﯾﻤﺎﻧﺶ ﻣﯽ رود ‪372---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ (11‬اﻧﻔﺎق ﺑﺮ ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاي دﻟﺠﻮﯾﯽ آﻧﺎن و ﺻﺒﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻤﺎﻧﯽ ﻗﻮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‬
‫‪373----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﺧﻮردن زﮐﺎت ﺑﺮاي رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ‪377------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ آل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺟﻤﻊ آوري زﮐﺎت ‪377-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(14‬اﺑﺎﺣﺖ ﺻﺪﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﻫﺪا ﮔﺮدد ‪379-----------------‬‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ : (15‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﺪﯾﻪ را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﺻﺪﻗﻪ را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ‪380---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺮﻣﺎ و ﺟﻮ‪ ،‬ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ ﺑﺪﻫﺪ ‪380---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﻃﻌﺎم‪ ،‬ﮐﺸﮏ و ﮐﺸﻤﺶ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ داد ‪380---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ‪381------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ ‪381----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﻧﻔﺎق ‪382-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا رﺳﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آن‪ ،‬ﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﻧﺸﻮد ‪383-------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﺻﺪﻗﻪ دادن اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪383----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ‪385--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(24‬ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ داﯾﯽ ﻫﺎ ‪385------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﻣﺸﺮك‪386---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﺻﺪﻗﻪ دادن از ﻃﺮف ﻣﺎدري ﮐﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ‪386-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان و ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬روش ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ را ﭘﺎﯾﻪ‬
‫ﮔﺬاري ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪387-------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﻣﺴﮑﯿﻦ و ﻣﺴﺎﻓﺮ ‪388------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(29‬از آﺗﺶ‪ ،‬دوري ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﻧﺼﻒ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪389-------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺷﯿﺮ ﺷﺘﺮ ‪390------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ‪390---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺪﻗﻪ دادن اﻧﺴﺎن ﺗﻨﺪرﺳﺖ و ﺑﺨﯿﻞ‪390----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﺻﺪﻗﻪ از ﻣﺎل ﭘﺎك و ﭘﺮورش دادن آن ‪391----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﺻﺪﻗﮥ اﻧﺪك را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﺷﻤﺮد ‪392--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(35‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪    :‬‬

‫‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ »ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺸﺘﺎق ﺻﺪﻗﻪ را ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ« ‪392--------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ را ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ‪393-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﺮ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود ‪394---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(38‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪394-----‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(39‬وﺟﻮب ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺮ ﻣ‪‬ﻔﺼﻞ ﻫﺎي ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ‪395------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(40‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﺻﺪﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﺤﻖ اش ﺑﺮﺳﺪ ‪396----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(41‬درﺑﺎرة ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه و ﺑﺨﯿﻞ ‪397--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(42‬درﺑﺎرة اﻧﻔﺎق ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺨﯿﻞ ‪397---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(43‬اﻧﺒﺎردار اﻣﯿﻦ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود ‪398---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(44‬اﻧﻔﺎق ﮐﻦ و ﺣﺴﺎب ﻧﮑﻦ و دﺳﺘﺖ را ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﯿﺮ ‪398------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(45‬اﮔﺮ زن از ﺧﺎﻧﮥ ﺷﻮﻫﺮش اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪399--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(46‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮده از ﻣﺎل آﻗﺎﯾﺶ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪399-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﺧﻮدداري از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻣﺮدم و ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدن ‪400--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(48‬درﺑﺎرة روزي ﮐﻔﺎف و ﻗﻨﺎﻋﺖ ورزﯾﺪن ‪400-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(49‬ﺧﻮدداري از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻣﺮدم ‪401------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(50‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺳﺆال ﮐﺮدن از ﻣﺮدم ‪401-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(51‬دﺳﺖ ﺑﺎﻻ از دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ‪402---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(52‬ﻣﺴﮑﯿﻦ واﻗﻌﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﯽ ﻧﺪارد و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬از ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺳﺆال ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫‪403----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(53‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺎﻻي زﯾﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ دار ﺑﺸﻤﺎر ﻧﻤﯽ رود ‪403--------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(54‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺣﺮص ﺧﻮردن ﺑﺮاي دﻧﯿﺎ ‪403----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(55‬اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ آدم دو درة ﭘﺮ از ﻣﺎل و ﺛﺮوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﻮﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ ‪404--‬‬
‫ﺑﺎب)‪ :(56‬زرق و ﺑﺮق دﻧﯿﺎ ‪405-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(57‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺳﺆال و ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻨﺪ ‪405------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(58‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺆال ﮐﺮدن ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ‪406------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(59‬ﻋﻄﺎ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺳﺆال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪407-----------------------‬‬
‫‪-11‬ﮐﺘﺎب روزه‪408 ------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه ‪408-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ‪409----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﯾﮏ ﯾﺎ دو روز ﻗﺒﻞ از رﻣﻀﺎن‪ ،‬روزه ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ ‪409----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣﺎه‪409------------------------------------------‬‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز اﺳﺖ ‪409--------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻼل را ﺑﺮاي دﯾﺪه ﺷﺪن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ‪410----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬دﯾﺪن ﻣﺮدم ﻫﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر دارد ‪411------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬دو ﻣﺎه ﻋﯿﺪﯾﻦ )ﻓﻄﺮ و اﺿﺤﯽ( ﻧﺎﻗﺺ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪412--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺳﺤﺮي ﺧﻮردن ﺑﺮاي روزه ‪412----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﺮدن ﺳﺤﺮي ‪412-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﺠﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣ‪‬ﺮﻣﺖ ﺧﻮردن روزه دار ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪412----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(12‬درﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ‬
‫)روﺷﻨﯽ ﺻﺒﺢ( از ﻧﺦ ﺳﯿﺎه )ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ( ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد« ‪413---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﺑﻼل زﻣﺎﻧﯽ اذان ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﺐ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ ‪413-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(14‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و او ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺟﻨﺎﺑﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد ‪414----‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(15‬درﺑﺎرة روزه داري ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﻨﻮﺷﺪ ‪415---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(16‬اﮔﺮ روزه دار ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻏﺬا دﻋﻮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ ‪415---------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﮐﻔﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﮐﻨﺪ ‪415------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﺣﮑﻢ روزه داري ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﺪ ‪417----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﮐﺮد‪ ،‬روزه دار اﻓﻄﺎرﻧﻤﺎﯾﺪ ‪417--------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺗﻌﺠﯿﻞ در اﻓﻄﺎر ‪418----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﻧﻬﯽ از روزة وﺻﺎل ‪418--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(22‬درﺑﺎرة روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺧﻮردن در ﺳﻔﺮ ‪419-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(23‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪420---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(24‬روزه دار و ﻏﯿﺮ روزه دار )در ﺳﻔﺮ( ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪420--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(25‬اﺟﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬روزه ﻧﯿﺴﺖ و ﮐﺎرﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ‪421----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(26‬روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪن ﺑﺮاي روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ‪421-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(27‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎري اﺳﺖ ‪422--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﻗﻀﺎ آوردن روزه رﻣﻀﺎن در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ‪423-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(29‬ﻗﻀﺎ آوردن روزه از ﻃﺮف ﻣﯿﺖ ‪423-----------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(30‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و ﻋﻠﯽ اﻟﺬﯾﻦ ﯾﻄﯿﻘﻮﻧﻪ ﻓﺪﯾﻪ ﻃﻌﺎم ﻣﺴﮑﯿﻦ«‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﺮا دارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺪﯾﻪ دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﻃﻌﺎم دﻫﻨﺪ ‪424-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(31‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺎﻫﻬﺎ ‪424----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در راه ﺧﺪا )ﺟﻬﺎد( ‪424------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزة ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ‪425-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(34‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﺎﺷﻮرا )دﻫﻢ ﻣﺤﺮم( ‪425-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(35‬ﻋﺎﺷﻮرا ﭼﻪ روزي اﺳﺖ؟ ‪425----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﺎﺷﻮرا ‪426----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﺮﮐﺲ در روز ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻘﯿﮥ روزش را روزه ﺑﮕﯿﺮد ‪427-------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(38‬روزة ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ‪428----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(39‬درﺑﺎرة روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در اواﺧﺮ ﺷﻌﺒﺎن ‪428---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(40‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺶ روز از ﺷﻮال ﺑﻌﺪ از رﻣﻀﺎن ‪428--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(41‬روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در دﻫﮥ اول ذواﻟﺤﺠﻪ ‪429---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(42‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﺮﻓﻪ )ﻧﻬﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ( ‪429-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(43‬ﺣﺠﺎج در ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬روز ﻋﺮﻓﻪ را روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ ‪430----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(44‬ﻧﻬﯽ از روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن و ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ ‪431--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(45‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روزﻫﺎي ﺗﺸﺮﯾﻖ )ﯾﺎزدﻫﻢ و دوازدﻫﻢ و ﺳﯿﺰدﻫﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ( ‪431---‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(46‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز دوﺷﻨﺒﻪ ‪432----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ‪432----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(48‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻪ روز از ﻫﺮ ﻣﺎه ‪432------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(49‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﭘﯽ در ﭘﯽ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪433-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(50‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬روزة داود اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ روز را روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫روز دﯾﮕﺮ را روزه ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ ‪434--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(51‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ روزة ﻧﻔﻠﯽ‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽ ﺧﻮرد ‪434--------------‬‬
‫‪ -12‬ﮐﺘﺎب اﻋﺘﮑﺎف ‪435 ---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺘﮑﺎﻓﺶ ﺑﺮود؟ ‪435--------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻦ دﻫﮥ اول و دﻫﮥ وﺳﻂ ‪435-------------------------------‬‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻦ دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ‪437----------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺗﻼش ﻧﻤﻮدن در دﻫﮥ آﺧﺮ ‪437----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺷﺐ ﻗﺪر و ﺟﺴﺘﺠﻮي آن در دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ‪437----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﺳﺖ ‪437------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪438------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺷﺐ ﻗﺪر را در ﻣﯿﺎن ﺷﺐ ﻫﺎي ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ و ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ رﻣﻀﺎن‪،‬‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪438-------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪439-----------------------‬‬
‫‪ -13‬ﮐﺘﺎب ﺣﺞ ‪440 ------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﺞ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر در ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪440--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺛﻮاب ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ‪441----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة روز ﺣﺞ اﮐﺒﺮ ‪441--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﻋﺮﻓﻪ ‪442----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺣﺞ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻔﺮﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪442-------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺳﻔﺮ زن ﺑﺮاي ﺣﺞ ﻫﻤﺮاه ﻣﺤﺮم ‪443-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﺣﺞ ﮐﻮدك و ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮده اﺳﺖ ‪444---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺣﺞ ﮐﺮدن از ﻃﺮف ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﻮار ﺷﺪن ﻧﺪارد ‪445---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة زﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ و ﯾﺎ ﻧﻔﺎس‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد ‪445--------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻣﻮاﻗﯿﺖ ﺣﺞ ‪446-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ زدن ﻣﺤﺮم ﻗﺒﻞ از اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ‪446------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﻣﺸﮏ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ اﺳﺖ ‪447------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﻋﻮد و ﮐﺎﻓﻮر ‪447------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(14‬درﺑﺎرة رﯾﺤﺎن ‪448------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(15‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ از ﻣﺴﺠﺪ ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ‪448------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(16‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺳﻮاري ‪448---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(17‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺮاي ﺣﺞ از ﻣﮑﻪ ‪449-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻦ ‪451-------------------------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٦‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮاي ﻋﻤﺮه و ﺣﺞ ‪452-------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺣﺞ ﻣﻔﺮد ‪452--------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(21‬درﺑﺎره ﻗ‪‬ﺮان )اﻧﺠﺎم ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﺑﺎ ﻫﻢ( ‪453-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(22‬درﺑﺎرة ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ‪453----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد و ﻫﺪي )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪454-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(24‬ﻧﺴﺦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از اﺣﺮام و دﺳﺘﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن آن ‪455----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﻫﺪي در ﻗ‪‬ﺮان )ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﺑﺎ ﻫﻢ( ‪456----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﻫﺪي در ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ‪457--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(27‬اﻧﺠﺎم ﺣﺞ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﺮه ‪458------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ‪459------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(29‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﯾﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه و اﺛﺮ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺶ‪ ،‬وﺟﻮد‬
‫دارد ‪460-------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﭙﻮﺷﺪ ‪461------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﺣﮑﻢ ﺷﮑﺎر ﺑﺮاي ﻣ‪‬ﺤﺮِم ‪461-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﺣﮑﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﺷﮑﺎري ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻏﯿﺮ ﻣ‪‬ﺤﺮِم آﻧﺮا ﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاي ﻓﺮد ﻣ‪‬ﺤﺮِم ‪462---‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﺸﺪ ‪463---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﺣﺠﺎﻣﺖ ﺑﺮاي ﻣ‪‬ﺤﺮِم ‪464-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(35‬ﺣﮑﻢ ﻣ‪‬ﺤﺮِﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ را ﻣﺪاوا ﮐﻨﺪ ‪464----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﺣﮑﻢ ﺳﺮ ﺷﺴﺘﻦ ﻣ‪‬ﺤﺮِم ‪465------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(37‬واﺟﺐ ﺷﺪن ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺮ ﻣ‪‬ﺤﺮِم ‪465---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(38‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬ﻓﻮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ ﮔﺮدد؟ ‪466------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(39‬درﺑﺎرة ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮدن در ذي ﻃﻮي و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن ﻗﺒﻞ از وارد ﺷﺪن در ﻣﮑﻪ ‪467-------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(40‬وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﯾﮏ راه و ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از راه دﯾﮕﺮ ‪467--------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(41‬ﺣﮑﻢ رﻓﺘﻦ ﺣﺎﺟﯽ در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش ‪467-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(42‬ر‪‬ﻣﻞ در ﻃﻮاف و ﺳﻌﯽ ‪468------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(43‬ﺑﻮﺳﯿﺪن ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد در ﻃﻮاف ‪470-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(44‬اﺳﺘﻼم )دﺳﺖ زدن( دو رﮐﻦ ﯾﻤﺎﻧﯽ در ﻃﻮاف ‪470--------------------------‬‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(45‬ﺣﮑﻢ ﺳﻮاره‪ ،‬ﻃﻮاف ﻧﻤﻮدن ‪471--------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(46‬ﻃﻮاف ﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ ﻋﺬري ‪471----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(47‬درﺑﺎرة ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺻﻔﺎ و‬
‫ﻣﺮوه از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻟﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ« ‪471-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(48‬ﻫﻔﺖ ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ‪472---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(49‬ﻃﻮاف وﺳﻌﯽ ﻻزم ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﻨﺪد و ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪473---‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(50‬وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و دﻋﺎ ﮐﺮدن در آن ‪474---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(51‬درﺑﺎرة ﺣﺞ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪475---------------------------------------- ‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(52‬ﻟﺒﯿﮏ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ از ﻣﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت ‪484------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(53‬درﺑﺎرة وﻗﻮف در ﻋﺮﻓﻪ و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪485------------- :‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(54‬راه اﻓﺘﺎدن از ﻋﺮﻓﻪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ‪486---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(55‬روش راه رﻓﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدن از ﻋﺮﻓﻪ ‪487---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(56‬درﺑﺎرة ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ‪487---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(57‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ اﻗﺎﻣﻪ ‪487------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(58‬زود ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ‪488----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(59‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدن از ﻣﺰدﻟﻔﻪ در ﺷﺐ ﺑﺮاي زن ﺳﻨﮕﯿﻦ وزن ‪488--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(60‬ﺟﻠﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدن زﻧﺎن از ﻣﺰدﻟﻔﻪ ‪489--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(61‬ﺟﻠﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدن اﻓﺮاد ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان از ﻣﺰدﻟﻔﻪ ‪489--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(62‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻦ ﺣﺎﺟﯽ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻨﮓ زدن ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ ‪490----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(63‬درﺑﺎرة رﻣﯽ ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ از ﺑﻄﻦ وادي و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ‪491------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(64‬درﺑﺎرة ﺳﻨﮓ زدن ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ در روز دﻫﻢ‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ‪491-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(65‬اﻧﺪازة ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎ ‪492---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(66‬وﻗﺖ رﻣﯽ ﺟﻤﺮات ‪492--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(67‬ﺗﻌﺪاد رﻣﯽ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪492----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(68‬ﺳﺮ ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﺣﺞ‪493-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(69‬درﺑﺎرة ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮ و ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ‪493-------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(70‬درﺑﺎرة رﻣﯽ ﺟﻤﺮه و ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﺮاﺷﯿﺪن و اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮاﺷﯿﺪن‬
‫از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬آﻏﺎز ﮔﺮدد ‪493---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(71‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ذﺑﺢ ﻧﻤﻮدن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮش را ﺑﺘﺮاﺷﺪ ﯾﺎ ﻗﺒﻞ از رﻣﯽ ﺟﻤﺮه‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ ‪494--------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(72‬ﻗﻼده اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻫﺪي )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( و ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاري ﮐﻮﻫﺎن آن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم اﺣﺮام ‪495-‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(73‬ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻫﺪي و ﻗﻼده اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدن آن‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ‪496--------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(74‬ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ‪497----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(75‬ﺣﮑﻢ ﺷﮑﺮاﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ﺑﻤﯿﺮد ‪497--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(76‬ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪن در ﻫﺪي ‪498------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(77‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﮔﺎو ‪498---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(78‬ﻧﺤﺮ ﺷﺘﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده و دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺴﺘﻪ ‪498---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(79‬ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮدن ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ وﭘﺎﻻن ﺷﺘﺮﻫﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ‪498---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(80‬ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ در روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن ‪499------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(81‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﺷﻮد ‪499---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(82‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺞ ﻗﺮان ﺑﺠﺎي ﻣﯽ آورد ﺑﺮاي ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‪ ،‬ﯾﮏ ﻃﻮاف‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ‪500---‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(83‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد ﭼﻪ وﻗﺖ از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﺪ؟‪501-------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(84‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدن در ﻣﺤﺼﺐ در روز ﻧﻔﺮ )دوازدﻫﻢ ذي اﻟﺤﺠﻪ( و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در آن ‪501-‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(85‬ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺒﻬﺎي ﻣﻨﺎ در ﻣﮑﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺠﺎج‪ ،‬آب ﺗﺪارك ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ ‪502-----‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(86‬ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺨﺺ ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﻣﮑﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ‪503--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(87‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺪون ﻃﻮاف وداع )ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ( از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﺮود ‪504---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(88‬ﺣﮑﻢ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻃﻮاف وداع‪ ،‬دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺷﻮد ‪504-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(89‬ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮدن اﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮه در ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺣﺞ ‪505-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(90‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻤﺮه در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ‪505--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(91‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر‪ ،‬ﺣﺞ ﻧﻤﻮد؟ ‪506----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(92‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر‪ ،‬ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮد؟ ‪506---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(93‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮ در ﻋﻤﺮه ‪507----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(94‬زﻧﯽ ﮐﻪ دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﻀﺎي ﻋﻤﺮه اش را ﺑﺠﺎ آورد ‪507--------‬‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(95‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ ﺣﺞ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻔﺮﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪507---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(96‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدن و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ‪508-------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(97‬درﺑﺎرة ﺣﺮﻣﺖ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺎر‪ ،‬درﺧﺖ و ﮔﻢ ﺷﺪة آن ‪509-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(98‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﺣﺮام‪ ،‬وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ‪511--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(99‬درﺑﺎرة ﺣﻄﯿﻢ ﮐﻌﺒﻪ و دروازة آن ‪511-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(100‬درﺑﺎرة ﺧﺮاب ﮐﺮدن و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻌﺒﻪ ‪512--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(101‬ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺣﺮﻣﺖ ﺷﮑﺎر و درﺧﺖ آن و دﻋﺎ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮاي آن ‪515------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(102‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﺪن در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدن دﺷﻮارﯾﻬﺎﯾﺶ ‪518------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(103‬ﻃﺎﻋﻮن و دﺟﺎل‪ ،‬وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪519------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(104‬ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻓﺮاد ﻧﺎﭘﺎك را ﻃﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪519---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(105‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺮاي اﻫﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﯿﺖ ﺑﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪520------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(106‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮﻫﺎ ‪520---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(107‬درﺑﺎرة وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎﻧﺶ آﻧﺮا ﺗﺮك ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪521-------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(108‬ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺒﺮ ﭘﯿﺎﻣﺮ‪ ‬ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﺎﻏﻬﺎي ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ ‪521--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(109‬اﺣﺪ‪ ،‬ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را دوﺳﺖ دارد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ آن را دوﺳﺖ دارﯾﻢ ‪521----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(110‬ﺳﻔﺮ زﯾﺎرت‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪ ‪522-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(111‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در دو ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮﻣﯿﻦ ﺷﺮﯾﻔﯿﻦ ‪522----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(112‬درﺑﺎرة ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ ‪522-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(113‬درﺑﺎرة ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن ‪523-----------------------------------‬‬
‫‪14‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﮑﺎح ‪523 -----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ازدواج ‪523----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎﻻي دﻧﯿﺎ‪ ،‬زن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺳﺖ‪525---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ازدواج ﮐﺮدن ﺑﺎ زن ﻣﺘﺪﯾﻦ ‪525-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ازدواج ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ‪525--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ از او ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪526‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ زن ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ازدواج دارد ‪526-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ زن ﺑﯿﻮه و دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ازدواج ‪527-------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٠‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﻧﮑﺎح ‪528------------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة ازدواج ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل ‪528--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬آزاد ﮐﺮدن ﮐﻨﯿﺰ و ازدواج ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ او ‪529-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﻧﮑﺎح ﺷﻐﺎر ‪531-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(12‬درﺑﺎرة ازدواج ﻣﻮﻗﺖ ‪531-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن ازدواج ﻣﻮﻗﺖ و ﺣﺮﻣﺖ آن ‪532-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(14‬ﻣﺤﺮم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري و ﻧﮑﺎح ﮐﻨﺪ ‪533--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(15‬ازدواج ﻫﻤﺰﻣﺎن ﯾﮏ زن ﺑﺎ ﻋﻤﻪ اش ﯾﺎ ﺧﺎﻟﻪ اش‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ ‪535-----------------‬‬
‫‪535------------------------------------‬‬ ‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﻣﻬﺮﯾﮥ ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﻧﮑﺎح ﮐﺮدن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻮاه )ﭘﻨﺞ درﻫﻢ( ‪535--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(18‬آﻣﻮزش ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﺮﯾﻪ در ازدواج ‪536-----------------------------‬‬
‫ﻦ‪537---------------- ‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(19‬در ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدة ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ :‬ﺗُﺮْﺟِﯽ ﻣ‪‬ﻦْ ﺗَﺸَﺎء‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪ ‬ﱠ‬
‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ازدواج ﻧﻤﻮدن در ﻣﺎه ﺷﻮال ‪538--------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(21‬وﻟﯿﻤﻪ در ازدواج ‪538----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮت ﻋﺮوﺳﯽ ‪541----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(23‬دﻋﺎي ﻫﻨﮕﺎم ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ‪541---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(24‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﻤﺴﺮان ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻞ ﺑﺬر اﻓﺸﺎﻧﯽ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪542------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(25‬درﺑﺎرة زﻧﯽ ﮐﻪ از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ورزد ‪542-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(26‬درﺑﺎرة ﭘﺨﺶ اﺳﺮار ﻫﻤﺴﺮ ‪543---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺑﻨﺪه را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ وﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻋﻤﻠﺶ را آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪543------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﺣﮑﻢ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻃﺒﯿﻌﯽ ‪544-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(29‬درﺑﺎرة ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ زن ﺷﯿﺮده ‪545-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ اﺳﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﺎردار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪545-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﺗﻘﺴﯿﻢ وﻗﺖ ﻣﯿﺎن ﻫﻤﺴﺮان ‪547----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﻣﺪت ﻣﺎﻧﺪن ﻧﺰد دوﺷﯿﺰه و زن ﺑﯿﻮه ‪547----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(33‬درﺑﺎرة ﻫﻤﺴﺮي ﮐﻪ روزش را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ‪548--------------------‬‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﯽ از زﻧﺎن ‪549-------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(35‬اﮔﺮ ﭼﺸﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زﻧﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد ﺗﺎ وﺳﻮﺳﻪ اش ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد ‪549‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(36‬درﺑﺎرة ﻣﺪارا ﮐﺮدن ﺑﺎ زﻧﺎن و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮدن در ﻣﻮرد آﻧﺎن ‪550-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﯿﭻ ﻣﺮد ﻣﺆﻣﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﮐﯿﻨﻪ و دﺷﻤﻨﯽ ﻧﻮرزد ‪550------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(39‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺳﻔﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ در رﻓﺘﻦ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ او ﻓﺮﺻﺖ دﻫﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را ﺷﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﺪ و ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن دﻫﺪ ‪551-------------------------------------‬‬
‫‪15‬ـ ﮐﺘﺎب ﻃﻼق ‪552 -----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬درﺑﺎرة ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را در دوران ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻃﻼق ﻣﯽ دﻫﺪ ‪552------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺳﻪ ﻃﻼق در ﻋﺼﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪554------------------------------------ ‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را ﻃﻼق ﻣﯽ دﻫﺪ و آن زن ﺑﺎ ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ازدواج ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ‬
‫آن ﻣﺮد ﺑﺎ وي ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ ﭼﻨﯿﻦ زﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ اوﻟﺶ ﺑﺮﮔﺮدد ‪554-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ﺣﺮام و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﭼﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮاﻣﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ« )ﺗﺤﺮﯾﻢ – ‪555-------------------(1‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺷﻮﻫﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮد ‪558-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬و‪‬إِن ﺗَﻈ َﺎﻫ ‪‬ﺮ َا ﻋ‪‬ﻠ َﯿ‪ ‬ﻪ‪  ‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻋﻠﯿﻪ او‬
‫ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺷﻮﯾﺪ ‪560------------------------------------------------------‬‬
‫‪16‬ـ ﮐﺘﺎب ﻋﺪه ‪564 ------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬درﺑﺎرة زن ﺑﺎرداري ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪564---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة زن ﻣﻄﻠﻘﻪ اي ﮐﻪ )در دوران ﻋﺪه ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و( ﺑﺮاي ﭼﯿﺪن ﺧﺮﻣﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ‬
‫رود ‪565--------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ از ﺧﺎﻧﻪ اش در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪565-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ازدواج ﻧﻤﻮدن زن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻋﺪه اش ‪566-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺑﻪ ﺳﻮگ ﻧﺸﺴﺘﻦ زن ﺑﺮاي ﻣﯿﺖ و ﺳﺮﻣﻪ ﻧﮑﺮدن در دوران ﻋﺪه ‪567-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻋﺪم اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ و ﻧﭙﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎس رﻧﮕﯽ ﺑﺮاي زن ﺳﻮﮔﻮار ‪569--------------‬‬
‫‪19‬ـ ﮐﺘﺎب ﻟﻌﺎن ‪570 ------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬درﺑﺎرة ﻣﺮدي ﮐﻪ زﻧﺶ را ﻫﻤﺮه ﻣﺮد دﯾﮕﺮي ﺑﺒﯿﻨﺪ ‪570-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﻧﮑﺎر ﻓﺮزﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﻧﮋاد‪575---------------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺑﭽﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ رﺧﺘﺨﻮاب اﺳﺖ ‪575--------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺳﺨﻦ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن در ﻣﻮرد ﻓﺮزﻧﺪ ‪576-----------------------------‬‬
‫‪18‬ـ ﮐﺘﺎب رﺿﺎع )ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن( ‪577 ------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ‪577---‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺣﺮﻣﺖ ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻮﻫﺮ زن ﺷﯿﺮ دﻫﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد؛ زﯾﺮا ﺷﯿﺮ زن از ﻃﺮف‬
‫ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪577------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ﺣﺮﻣﺖ ﺑﺮادرزادة رﺿﺎﻋﯽ ‪578------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺣﺮﻣﺖ ازدواج ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ دﺧﺘﺮ و ﺧﻮاﻫﺮ ﻫﻤﺴﺮ ‪578---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺑﺎر ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن ‪579-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن ‪579----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﺷﯿﺮ دادن ﻓﺮد ﺑﺰرﮔﺴﺎل ‪580-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬رﺿﺎﻋﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺛﺒﻮت ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪581--------------‬‬
‫‪19‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﻔﻘﻪ ﻫﺎ ‪581 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬آﻏﺎز ﮐﺮدن از ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ‪581---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﻧﻔﻘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮ ﺑﺮده ﻫﺎ و ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن را از ﻃﻌﺎم ﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪582---‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻧﻔﺎق ﺑﺮ اﻓﺮاد ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻞ و ﻫﻤﺴﺮ ‪582-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬زن اﺟﺎزه دارد ﻃﺒﻖ ﻋﺮف از ﻣﺎل ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪583------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻘﻪ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد ‪584-------------------------‬‬
‫‪20‬ـ ﮐﺘﺎب آزادي ﺑﺮدﮔﺎن ‪585 ----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدة ﻣﺆﻣﻨﯽ را آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪585-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﻓﺮزﻧﺪي ﮐﻪ ﭘﺪرش را آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪585-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﯾﮏ ﺑﺮدة ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را آزاد ﻧﻤﻮد ‪586--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺗﻼش ﺑﺮده ﺑﺮاي آزادي ﺧﻮدش ‪586------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﺑﺮاي آزاد ﺷﺪن ‪586---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬وﻻء )اﻣﻮال ﺑﺮدة آزاد ﺷﺪه ﭘﺲ از ﻣﺮگ( از آنِ آزاد ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ ‪587-------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﯿﺰ آزاد ﺷﺪه درﺑﺎرة ﻫﻤﺴﺮش ‪588--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺣﻖ وﻻ و ﺑﺨﺸﯿﺪن آن ‪589------------------------------‬‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﺑﺪون اﺟﺎزة ﻣﻮﻻﯾﺶ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن دوﺳﺘﯽ ﺑﺒﻨﺪد ‪589----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮده اش را ﮐﺘﮏ زد‪ ،‬آزاد ﻧﻤﻮد‪590---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮده اش را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ زﻧﺎ ﮐﻨﺪ ‪591---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﺑﺮدﮔﺎن را ﺑﺎﯾﺪ ﻏﺬاي ﺧﻮب ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﺧﻮب ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﻢ و ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮان از آﻧﺎن ﮐﺎر‬
‫ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪591------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(13‬درﺑﺎرة ﺛﻮاب و ﭘﺎداش ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﺧﯿﺮﺧﻮاه ﻣﻮﻻﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا را ﺧﻮب ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ‬
‫‪592----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(14‬درﺑﺎرة ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻏﻼم ﻣﺪﺑﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﺶ ﻣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪593---------‬‬
‫‪21‬ـ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع ‪593 -----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬اﮔﺮ ﻏﺬا در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﺬا ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪593---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدن ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻌﺎم ﻗﺒﻞ از ﻗﺒﺾ ﮐﺮدن )ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ( ‪594-----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﺮدن ﻃﻌﺎم در ﺻﻮرت ﻓﺮوش ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ‪595--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻌﺎم ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ اي )ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازة آن ﺑﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد( ﺑﺼﻮرت ﺗﺨﻤﯿﻦ‬
‫ﺑﺪون ﮐﯿﻞ ﮐﺮدن ‪595-----------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻓﺮوش ﺧﺮﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻄﻮر ﺑﺮاﺑﺮ‪596-------------------------------- ،‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﻦ ﺧﺮﻣﺎ‪596-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻧﻬﯽ از ﻓﺮوش ﻣﯿﻮه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪596-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﻧﻬﯽ از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪597-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺑﯿﻊ ﻣﺰاﺑﻨﻪ ‪597----------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻋﺮﯾﻪ ﺑﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ زدن آن ‪598-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬درﺑﺎرة ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻋﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ‪598--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(12‬اﮔﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ دﭼﺎر آﻓﺖ ﺷﺪﻧﺪ ‪598-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(13‬درﺑﺎرة آﻓﺖ زدﮔﯽ و اﯾﻨﮑﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎران ﻫﺮ ﭼﻪ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ‪599-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(14‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺨﻞ ﻫﺎي ﻣﯿﻮه دار را ﺑﻔﺮوﺷﺪ ‪599--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(15‬ﺑﯿﻊ ﻣﺨﺎﺑﺮه و ﻣﺤﺎﻗﻠﻪ‪599--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﺑﯿﻊ ﻣﻌﺎوﻣﻪ ‪600--------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﺑﺮده در ﺑﺮاﺑﺮ دو ﺑﺮده ‪601---------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدن ﻓﺮوش ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﺐ ﻣﺸﺘﺮي ﭼﻨﺪ روز‪ ،‬دوﺷﯿﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪602--‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﺣﺮﻣﺖ ﻓﺮوش ﺧﻮردﻧﯿﻬﺎي ﺣﺮام ‪602-----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺣﺮﻣﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺷﺮاب ‪602-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﺣﺮﻣﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺣﯿﻮان ﻣﺮده‪ ،‬ﺑﺖ و ﺧﻨﺰﯾﺮ ‪603----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﺧﻮردن ﻗﯿﻤﺖ ﺳﮓ‪ ،‬ﭘﻮل زﻧﺎ و آﻧﭽﻪ از ﮐﻬﺎﻧﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪603---‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﻧﻬﯽ از ﺧﻮردن ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮﺑﻪ ‪604---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(24‬ﮐﺴﺐ ﺣﺠﺎم‪ ،‬ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ ‪604-----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﻣﺒﺎح ﺑﻮدن ﻣﺰد ﺣﺠﺎم ‪604------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﻓﺮوش ﺣﺒﻞ اﻟﺤﺒﻠﻪ )ﺣﻤﻞ ﺷﺘﺮي ﮐﻪ در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر اﺳﺖ( ‪605------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﻧﻬﯽ از ﺑﯿﻊ ﻣﻼﻣﺴﻪ و ﻣﻨﺎﺑﺬه ‪605---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اي ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ اﺳﺖ و ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ‪606----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(29‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻ ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﺐ دادن دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪606---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ‪607--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺎﻻ رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ‪607----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﺷﻬﺮي ﺑﺮاي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻧﻔﺮوﺷﺪ ‪607-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﻧﻬﯽ از اﺣﺘﮑﺎر ‪608-----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ اﺧﺘﯿﺎر ‪608------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(35‬درﺑﺎرة اﺧﺘﯿﺎر و ﺻﺪاﻗﺖ در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﺑﯿﺎن ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻻ ‪609----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(36‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﺧﻮرد ‪609-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ دﻫﺪ از ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ‪609----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(38‬ﺻﺮاﻓﯽ و ﻓﺮوش ﻃﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه ﺑﻄﻮر ﻧﻘﺪي ‪610--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(39‬ﻓﺮوش ﻃﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ؛ ﻧﻘﺮه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه؛ ﮔﻨﺪم در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺪم و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي رﺑﻮي‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻄﻮر ﺑﺮاﺑﺮ و دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪610----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(40‬ﻓﺮوش ﻃﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه ﺑﻄﻮر ﻧﺴﯿﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ‪611-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(41‬ﯾﮏ دﯾﻨﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ دو دﯾﻨﺎر‪ ،‬و ﯾﮏ درﻫﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ دو درﻫﻢ ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ ‪611----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(42‬ﻓﺮوش ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪي ﮐﻪ داراي ﻃﻼ و ﻣﻬﺮه اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ ‪612------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(43‬ﺣﮑﻢ رﺑﺎ در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻧﻘﺪي ‪612--------------------------------------‬‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(44‬ﻟﻌﻨﺖ ﺷﺪن ﮔﯿﺮﻧﺪه و دﻫﻨﺪة رﺑﺎ ‪614------------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(45‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﺣﻼل آﺷﮑﺎر و ﺗﺮك ﺷﺒﻬﺎت ‪614---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(46‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﻗﺮض ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻬﺘﺮ از آن را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد ‪615--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮوش‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﺨﻮرﯾﺪ ‪615------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(48‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺷﺘﺮ و اﺳﺘﺜﻨﺎ ﮐﺮدن ﺳﻮاري آن )ﺗﺎ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﻌﯿﻨﯽ( ‪616------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(49‬درﺑﺎرة ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﺨﺸﯽ از د‪‬ﯾﻦ ‪618-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(50‬درﺑﺎرة ﺣﻮاﻟﻪ و اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ در ﭘﺮداﺧﺖ وام‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪618------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(51‬درﺑﺎرة ﻣﻬﻠﺖ دادن اﻧﺴﺎن ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ و آﺳﺎن ﮔﯿﺮي ‪619-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(52‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﻣﺎﻟﺶ را ﻧﺰد ﻓﺮد ﻣﻔﻠﺲ )ﺑﯽ ﭼﯿﺰ( ﯾﺎﻓﺖ ‪619--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(53‬درﺑﺎرة ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و رﻫﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪620-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(54‬ﺑﯿﻊ ﺳ‪‬ﻠَﻢ در ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ‪620--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(55‬درﺑﺎرة ﺷﻔﻌﻪ ‪620-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(56‬ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﯿﺦ در دﯾﻮار ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ‪621-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(57‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﯾﮏ وﺟﺐ از زﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﻃﺒﻖ‪،‬‬
‫ﻃﻮﻗﯽ در ﮔﺮدن او ﻣﯽ ﺷﻮد ‪621----------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(58‬اﮔﺮ درﺑﺎرة اﻧﺪازة راه‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻔﺖ ذراع ﺷﻮد ‪622-------------‬‬
‫‪22‬ـ ﮐﺘﺎب ﻣﺰارﻋﻪ ‪622 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮدن از اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ ‪622-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ‪623-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ‪623---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ ‪624------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ دادن زﻣﯿﻦ ‪624--------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﻣﺴﺎﻗﺎه )آﺑﯿﺎري( و اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﯿﻮه ﯾﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺸﺎورزي‬
‫‪625----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ درﺧﺘﯽ ﺑﮑﺎرد ‪625-------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ آب اﺿﺎﻓﻪ ‪626---------------------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٦‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي آب اﺿﺎﻓﻪ از ﮔﯿﺎﻫﺎن ‪626------------------------------------‬‬

‫‪23‬ـ ﮐﺘﺎب وﺻﯿﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶ و ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﺮي دادن ‪626 -----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ وﺻﯿﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي وﺻﯿﺖ ﻧﻤﻮدن دارد ‪626---------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬وﺻﯿﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد ‪627-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬وﺻﯿﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮاي ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ‪628---------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬وﺻﯿﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ از ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب و ﺟﺎﯾﺰه دادن ﭘﯿﮏ ﻫﺎ‬
‫‪629----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺻﺪﻗﻪ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ ‪630----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻋﻄﯿﻪ و ﺑﺨﺸﺸﯽ ﺑﺪﻫﺪ و ﺑﻪ ﺑﻘﯿﮥ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﺪﻫﺪ‬
‫‪631----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﺮي‪ ،‬ﻫﺒﻪ دﻫﺪ ‪632--------------‬‬
‫‪24‬ـ ﮐﺘﺎب ارث ‪632 ------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬و ﮐﺎﻓﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ارث ﻧﻤﯽ ﺑﺮد ‪632------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺳﻬﻤﯿﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪة ارث را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﯿﺪ ‪633-----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻣﯿﺮاث ﮐﻼﻟﻪ ‪633-------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬آﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪ اي ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ آﯾﮥ ﮐﻼﻟﻪ ﺑﻮد‪634------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدش‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ ﺑﮕﺬارد ﺑﻪ ورﺛﻪ اش ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪634--------------‬‬
‫‪25‬ـ ﮐﺘﺎب وﻗﻒ ‪635 -----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬وﻗﻒ اﺻﻞ زﻣﯿﻦ و ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮدن درآﻣﺪ آن ‪635----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺛﻮاب آﻧﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ ‪636----------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺻﺪﻗﻪ دادن از ﻃﺮف ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون وﺻﯿﺖ‪ ،‬ﻓﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪636-------------------‬‬
‫‪26‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﺬرﻫﺎ ‪636 -----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﻧﺬر وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ‪636--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﺬر )ﻓﻮت ﺷﺪه( ‪637------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮود ‪637--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮدن از ﻧﺬر؛ و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺬر ﻫﯿﭻ ﺑﻼﯾﯽ را ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ‪638------------------‬‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدن ﺑﻪ ﻧﺬري ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدن ﺑﻪ‬
‫ﻧﺬري ﮐﻪ ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ آن ﻧﯿﺴﺖ ‪639-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﮐﻔﺎرة ﻧﺬر ‪641----------------------------------------------‬‬
‫‪27‬ـ ﮐﺘﺎب ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎ ‪641 --------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻨﺎم ﭘﺪران‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪641----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻧﻬﯽ از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺖ ﻫﺎ ‪642----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻨﺎم ﻻت و ﻋﺰي‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ ‪642------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ان ﺷﺎء اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ‪642--------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬در ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﻧﯿﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ دﻫﻨﺪه ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ ‪643------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮاﯾﺶ‪ ،‬ﻻزم ﻣﯽ ﮔﺮدد‬
‫‪643----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و ﺧﻼف آﻧﺮا ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﮐﻔﺎره ﺑﺪﻫﺪ‬
‫‪644----------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬درﺑﺎرة ﮐﻔﺎرة ﺳﻮﮔﻨﺪ ‪646--------------------------------------------‬‬
‫‪28‬ـ ﮐﺘﺎب ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻮﻧﻬﺎ و ﺑﺤﺚ ﻗﺼﺎص و ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ ‪647 ------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻮن و ﻣﺎل و آﺑﺮو ‪647----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﯿﺼﻠﮥ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻗﺘﻠﻬﺎ اﺳﺖ ‪648--------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺣﻼل ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ‪648-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﮑﺸﺪ و ﺑﺎ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﺪ‪649---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد ‪649---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﯿﺰي ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰ در ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪650-‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪652----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ دﯾﮕﺮي را ﮔﺎز ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و او دﻧﺪاﻧﻬﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ اش را ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آورد ‪652-‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬در زﺧﻤﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺎص اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن زﺧﻢ ﺑﻪ دﯾﻪ‪ ،‬راﺿﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪653----------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(10‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ وﻟﯽ ﻣﻘﺘﻮل ﺳﭙﺮده ﺷﻮد و وﻟﯽ او را ﺑﺒﺨﺸﺪ ‪653‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(11‬دﯾﮥ ﺟﻨﯿﻦ و زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺷﮑﻤﺶ‪ ،‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺧﻮدش و ﺟﻨﯿﻨﺶ‬
‫ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ ‪655------------------------------------------------------------‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﭼﯿﺰ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه اي ﮐﻪ دﯾﻪ ﻧﺪارد ‪655-----------------------------------‬‬

‫‪29‬ـ ﮐﺘﺎب ﻗﺴﺎﻣﺖ ‪657 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ؟ ‪657------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻗﺴﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ ‪658----------------------------------‬‬
‫‪30‬ـ ﮐﺘﺎب ﺣﺪود ‪658 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﺪ دوﺷﯿﺰه و زﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ ‪658-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺳﻨﮕﺴﺎر زن و ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ازدواج‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ ‪659-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺣﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺎ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ ‪660------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ زﻧﺎ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﭼﺎﻟﻪ ﮐﻨﺪن ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد و ﻓﺮﺻﺖ دادن ﺑﻪ زن ﺑﺎردار ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻊ ﺣﻤﻞ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد ‪661------------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﺮدن ﯾﻬﻮدي ذﻣﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮد ‪663-----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺷﻼق زدن ﮐﻨﯿﺰ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮد ‪664-------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮده ﺑﺮ ﺑﺮده اش‪ ،‬ﺣﺪ را ﺟﺎري ﮐﻨﺪ ‪664----------------------------‬‬
‫ﺣﺪ دزدي ‪665 ---------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻣﻘﺪار ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن دﺳﺖ را واﺟﺐ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ‪665---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن دﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺘﺶ ﺳﻪ درﻫﻢ اﺳﺖ ‪665-------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪن دﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ دزدﯾﺪن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ‪665------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻣﻨﻊ ﮐﺮدن از ﺷﻔﺎﻋﺖ در ﺣﺪود ‪665-------------------------------------‬‬
‫ﺣﺪ ﺷﺮاب ﺧﻮاري ‪667 ---------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺷﺮاب ﺧﻮار را ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻨﺪ؟ ‪667-------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺗﺎزﯾﺎﻧﮥ ﺗﻌﺰﯾﺮي )ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ( ‪668------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺪ دارد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪668-----------------------------------------------------‬‬
‫‪31‬ـ ﮐﺘﺎب ﻗﻀﺎوت و ﮔﻮاﻫﯽ ﻫﺎ ‪669 ------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﯿﺎن دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪669---------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﺷﺨﺺ ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮ و ﻟﺠﻮج ‪669-----------------------------------‬‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻓﯿﺼﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ‪669----------------------------------‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ و ﯾﮏ ﮔﻮاه ‪670--------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﺪ ‪670------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬اﮔﺮ ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد ﻧﻤﻮد و ﺣﮑﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﺻﺎدر ﮐﺮد ‪670----------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬اﺧﺘﻼف ﻓﯿﺼﻠﮥ دو ﻣﺠﺘﻬﺪ‪671----------------------------------------- ‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(8‬داوري ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﻧﻔﺮ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ‪ ،‬ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪672---------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮاه ‪672--------------------------------------------------‬‬
‫‪32‬ـ ﮐﺘﺎب ﻟﻘﻄﻪ )اﺷﯿﺎي ﭘﯿﺪا ﺷﺪه( ‪672 ----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﮑﻢ اﺷﯿﺎي ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ‪672-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬در ﻣﻮرد ﮔﻢ ﺷﺪة ﺣﺎﺟﯽ )در ﻣﮑﻪ( ‪673----------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻢ ﺷﺪه اي را )ﺑﺪون ﻣﻌﺮﻓﯽ( ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش ﮔﻤﺮاه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪674----‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬دوﺷﯿﺪن ﺣﯿﻮاﻧﻬﺎي ﻣﺮدم ﺑﺪون اﺟﺎزه‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪674----------------------‬‬
‫‪33‬ـ ﮐﺘﺎب ﺿﯿﺎﻓﺖ ‪674 ----------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺿﯿﺎﻓﺖ را ادا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ‪674-----------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬دﺳﺘﻮر دادن ﺑﻪ ﺿﯿﺎﻓﺖ ‪675-------------------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﻤﺪردي ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ اﻧﻔﺎق اﻣﻮال اﺿﺎﻓﻪ ‪675---------------------------------‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻫﻤﺪردي ﻧﻤﻮدن و ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﺗﻮﺷﻪ ﻫﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪676--------------‬‬
 ‫‪٤١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫إِنِ اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻧَﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ،‬و‪‬ﻧَﺴ‪‬ﺘَﻌ‪‬ﯿﻨُﻪ‪ ،‬و‪‬ﻧَﺴ‪‬ﺘَﻐْﻔ‪‬ﺮُه‪ ،‬و‪‬ﻧَﻌ‪‬ﻮذُ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ ﺷُﺮُورِ أَﻧْﻔُﺴ‪‬ﻨَﺎ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ‬
‫ﺳ‪‬ﯿ‪‬ﺌَﺎت‪ ‬أَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻨَﺎ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦْ ﯾ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓَﻼ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻞﱠ ﻟَﻪ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ ﯾ‪‬ﻀْﻠ‪‬ﻞْ ﻓَﻼ ﻫ‪‬ﺎد‪‬ي‪ ‬ﻟَﻪ‪ ،‬و‪‬أَﺷْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَنْ ﻻ إِﻟَﻪ‪‬‬
‫إِﻻ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ﻻ ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﻪ‪ ،‬و‪‬أَنﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ا ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬و‪‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟُﻪ‪:‬‬

‫‪L@ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 M‬‬

‫]آل ﻋﻤﺮان‪[102 :‬‬
‫)اي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده اﯾﺪ! آﻧﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ ﺷﺎﯾـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ از اﷲ ﺑﺘﺮﺳـﯿﺪ و ﻣـﺮگ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎ را درﻧﯿﺎﺑﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ(‪.‬‬

‫‪/ . - , + * ) ( ' & % $ # " !O‬‬

‫‪] N ? > = < ; : 98 7 6 5 4 3 21 0‬ﻧﺴﺎء‪[1 :‬‬
‫)اي ﻣﺮدم! از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ؛ آن ﭘﺮوردﮔﺎري ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﯾـﮏ ﻧﻔـﺲ آﻓﺮﯾـﺪ‬
‫و ﻫﻤﺴﺮ او را از ﺧﻮد آن ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮد و از آن دو‪ ،‬ﻣـﺮدان و زﻧـﺎن ﺑـﺴﯿﺎري ﺑﯿﺎﻓﺮﯾـﺪ‪ ،‬و‬
‫از آن ﺧﺪاﯾﯽ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﺑـﻪ او ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﻣـﯽ دﻫﯿـﺪ و از ﻧﺎدﯾـﺪه ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﭘﯿﻮﻧـﺪ‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺐ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪¢ ¡  ~ } | { z y x w v uO‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٢‬‬

‫‪] N ¯ ® ¬ « ª © ¨ § ¦ ¥¤ £‬اﺣﺰاب‪ 70 :‬و ‪[71‬‬

‫)اي ﻣﻮﻣﻨــﺎن! از اﷲ ﺑﺘﺮﺳــﯿﺪ و ﺳــﺨﻦ ﺣــﻖ و درﺳــﺖ ﺑﮕﻮﯾﯿــﺪ؛ )در ﻧﺘﯿﺠــﻪ( ﺧﺪاوﻧــﺪ‬
‫اﻋﻤﺎﻟﺘﺎن را اﺻـﻼح ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﺷـﻤﺎ را ﻣـﯽ آﻣـﺮزد؛ و ﻫـﺮ ﮐـﺲ ﮐـﻪ از ﺧـﺪا و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺑﻪ ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ(‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻗﻮال‪ ،‬اﻓﻌـﺎل و ﺗﻘـﺎرﯾﺮ رﺳـﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ ﺳﻨﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد و ﺳـﻨﺖ ﺑﻌـﺪ از ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ‪ ،‬دوﻣـﯿﻦ ﻣﻨﺒـﻊ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺷـﺮﯾﻌﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود و ﺑﻤﻨﺰﻟﮥ ﺷـﺮح و ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻗـﺮآن ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﻋـﺎم ﻗـﺮآن را ﺧـﺎص‪،‬‬
‫ﻣﻄﻠﻖ آن را ﻣﻘﯿﺪ‪ ،‬و ﻣﺠﻤﻞ آن را ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﻣﻔﻬﻮم آن را آﺷﮑﺎر ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﮔـﺮ‬
‫در ﻓﻬﻢ آﯾﺎت‪ ،‬اﺷﮑﺎل و اﺧﺘﻼﻓﯽ ﭘﯿﺶ آﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺖ آن را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌـﺎل‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪] N< ; : 9 8 7 6 5O‬ﻧﺤﻞ‪[44 :‬‬

‫)ﻗﺮآن را ﺑﺴﻮي ﺗﻮ ﻧﺎزل ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﺗﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﺮدم‪ ،‬ﻧـﺎزل ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﯿـﺎن‬
‫ﮐﻨﯽ(‪.‬‬
‫ﻧﺼﻮص زﯾﺎدي در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ وارد ﺷﺪه ﮐـﻪ اﻃﺎﻋـﺖ از رﺳـﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ را ﺑﺮ ﻣﺎ واﺟﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣـﯽ ﭘـﺮدازﯾﻢ؛ ﺑﻌﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را در ﮐﻨﺎر اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮدش ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪T S R Q P O N M L K J IO‬‬
‫‪] N \ [ Z Y XW V U‬ﻧﺴﺎء‪[69 :‬‬
‫)ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ـ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻧﻌﻤـﺖ‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺷﺪه ـ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺻﺪﯾﻘﯿﻦ و ﺷﻬﺪا و ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪـ ﺣـﺸﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﭼﻪ دوﺳﺘﺎن ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺪ(‪.‬‬
 ‫‪٤٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﭘﯿﺮوي از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪L K J IH G F E D C B A @ ? >O‬‬
‫‪] N M‬آل ﻋﻤﺮان‪[31 :‬‬
‫)ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ واﻗﻌﺎً اﷲ را دوﺳـﺖ دارﯾـﺪ‪ ،‬از ﻣـﻦ ﭘﯿـﺮوي ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ؛ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را دوﺳـﺖ ﻣـﯽ دارد و ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﺷـﻤﺎ را ﻣـﯽ ﺑﺨـﺸﺪ‪ ،‬و اﷲ ﺑﺨـﺸﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑـﺎن‬
‫اﺳﺖ(‪.‬‬
‫در آﯾﻪ اي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯿﺮوي از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬را ﭘﯿﺮوي از ﺧﻮدش‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪N . - , + * ) ( '& % $ # " !O‬‬

‫]ﻧﺴﺎء‪[80 :‬‬
‫)ﻫﺮ ﮐﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ؛ ﻣـﺎ ﺗـﻮ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﮕﻬﺒﺎن آﻧﺎن ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ(‪.‬‬
‫و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻋﺪم اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬را ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪن اﻋﻤﺎل داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪N Z Y X W V U T S R Q P OO‬‬
‫]ﻣﺤﻤﺪ‪[33 :‬‬
‫)اي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده اﯾﺪ! از ﺧﺪا اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ و از رﺳﻮل ﺧﺪا اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ‬
‫و اﻋﻤﺎل ﺧﻮد را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﮕﺮداﻧﯿﺪ(‪.‬‬
‫و ﻣﺎ را از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺑﺮ ﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Æ Å Ä Ã Â Á À ¿ ¾ ½O‬‬
‫‪] N Ê É È Ç‬ﻧﺴﺎء‪[14 :‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٤‬‬

‫)ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ و از ﺣﺪود اﻟﻬـﯽ ﺗﺠـﺎوز ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ او‬
‫را وارد ﺟﻬﻨﻤﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ در آن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺬاﺑﯽ ﺧـﻮار ﮐﻨﻨـﺪه ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺗﺎ از دﺳﺘﻮرات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﭘﯿﺮوي ﮐـﺮده و از‬
‫ﻣﻨﻬﯿﺎت او دوري ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪:‬‬

‫‪~ } | {z y xw v u t s r q p O‬‬
‫ ¡‪] N‬ﺣﺸﺮ‪[7 :‬‬
‫)ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ آورده‪ ،‬اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ و از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از آن‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﺪ و از اﷲ ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﷲ‪ ،‬ﻋﻘﻮﺑﺘﯽ ﺳﺨﺖ دارد(‪.‬‬
‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ را در ﺗﻤـﺎم‬
‫اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬داور ﻗﺮار دﻫﯿﻢ و ﺣﮑﻢ و دﺳﺘﻮر او را ﻣﻌﯿﺎر ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪:‬‬

‫‪¹¸ ¶ µ ´ ³ ² ± ° ¯ ® ¬O‬‬
‫‪] N Á À ¿ ¾ ½ ¼ » º‬ﻧﺴﺎء‪[65 :‬‬
‫)ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽ روﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺗـﻮ را در‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﺸﺎن‪ ،‬داور ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻢ ﻣﻼﻟﯽ از داوري ﺗﻮ ﺑﻪ دل ﺧﻮد راه ﻧﺪﻫﻨـﺪ و‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻗﻀﺎوت ﺗﻮ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آن ذات ﺑﯽ ﻫﻤﺘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ اﺑﻼغ ﻧﻤﻮده ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺎ اﺳﻮه و اﻟﮕﻮ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ از او ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪:‬‬

‫‪Ð Ï Î Í Ì Ë Ê É È Ç Æ Å Ä ÃÂ Á O‬‬
‫‪] N Ò Ñ‬اﺣﺰاب‪[21 :‬‬
 ‫‪٤٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫)ﺷﺨﺺ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ اﻟﮕﻮي ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ؛ ﺑﺮاي آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺪا و‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮده و اﷲ را ﺑﺴﯿﺎر ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﺎت زﯾﺎدي در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي از ﺳـﻨﺖ ﻫـﺎي رﺳـﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و از ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺑـﺎ دﺳـﺘﻮرات آﻧﺤـﻀﺮت ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ و اﯾﺠﺎد ﺑﺪﻋﺖ و ﻧﻮآوري در دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﯽ دارد؛ ﻣﺎ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎن ﺑﺮﺧـﯽ از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪10 / . - , + * ) ( ' & % $ # " ! O‬‬

‫‪] N : 9 8 7 6 5 4 3 2‬اﻷﺣﺰاب‪[36 :‬‬
‫)ﻫﺮ ﮔﺎه ﺧـﺪا و رﺳـﻮﻟﺶ ﻣـﺴﺌﻠﻪ اي را ﻓﯿـﺼﻠﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﻣـﺮد و زن ﻣـﺆﻣﻨﯽ‪ ،‬ﺣـﻖ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺪارﻧﺪ ـ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧـﺪا و رﺳـﻮﻟﺶ ﮔـﺮدن ﻧﻬﻨـﺪ ـ و ﻫـﺮ ﮐـﺲ از ﺧـﺪا و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ‪ ،‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﺷﮑﺎرا ﮔﻤﺮاه ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪h g f e d c b a ` _ ^ ]O‬‬
‫‪] Ni‬ﻧﻮر‪[63 :‬‬
‫)و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻮرات او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﯾـﺎ ﻋـﺬاﺑﯽ‬
‫دردﻧﺎك ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺪف از دﺳـﺘﻮرات ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن راه و روش و‬
‫ﺳﻨﺖ و ﺷﺮﯾﻌﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛ زﯾـﺮا ﺳـﺨﻨﺎن و اﻋﻤـﺎل ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﮐﺮم ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﺗﺮازو و ﻣﻌﯿﺎر ﺳﺨﻨﺎن و اﻋﻤﺎل ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪،‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﻗﻮال و اﻋﻤﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد و‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ اﻗﻮال و اﻋﻤﺎل آﻧﺤﻀﺮت ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﺮدود و ﺑﺎﻃـﻞ‬
‫اﺳﺖ؛ دراﯾﻦ ﺑﺎره ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪه و اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪه آن ﭼـﻪ ﮐـﺴﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑـﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٦‬‬

‫در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣ‪‬ـﻦْ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞَ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻼً ﻟَﯿ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻪ‪ ‬أَﻣ‪‬ﺮﻧَﺎ ﻓَﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ر‪‬د‪) «‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﮐـﻪ دﺳـﺘﻮر ﻣـﺎ ﺑـﺮ آن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬آن ﮐﺎرش‪ ،‬ﻣﺮدود و ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫و ﻫﺪف از ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ ﮐﻔﺮ و ﻧﻔﺎق و ﺑﺪﻋﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رواﯾﺎت زﯾﺎدي درﺑﺎرة ﭘﯿﺮوي از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ و ﭘﺮﻫﯿـﺰ از‬
‫ﺑﺪﻋﺖ و ﻧﻮآوري در دﯾﻦ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در اﯾـﻦ ﻣﺨﺘـﺼﺮ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎن ﺑﺮﺧـﯽ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪:‬‬

‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪» :‬ﺗَﺮَﮐﺖ‪ ‬ﻓُﯿﮑُﻢ‪ ‬اَﻣﺮَﯾ‪‬ﻦِ ﻟَﻦْ ﺗَﻀ‪‬ﻠﱡﻮا ﻣ‪‬ﺎ ﺗَﻤ‪‬ﺴ‪‬ﮑْﺘُﻢ‪ ‬ﺑِﻬِﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﮐ‪‬ﺘﺎب‪‬‬
‫‪2‬‬
‫اﷲِ و‪ ‬ﺳ‪‬ﻨﱠﮥَ ر‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻪ‪.«‬‬

‫»دو ﭼﯿﺰ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺗﺮك ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن دو ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﭼﻨـﮓ ﺑﺰﻧﯿـﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‪«.‬‬

‫ﻋﺮﺑﺎض ﺑﻦ ﺳﺎرﯾﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻓَﺎ‪‬ﻧﱠـﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ ﯾ‪‬ﻌ‪‬ـﺶْ‬
‫ﻣ‪‬ﻨﮑُﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌﺪ‪‬ي ﻓَـﺴ‪‬ﯿ‪‬ﺮي ا‪‬ﺧﺘ‪‬ﻼﻓـﺎً ﮐَﺜ‪‬ﯿـﺮاً‪ ،‬ﻓَﻌ‪‬ﻠَـﯿ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬ﺑِـﺴ‪‬ﻨﱠﺘ‪‬ﯽ و‪ ‬ﺳ‪‬ـﻨﱠﮥِ اﻟْﺨُﻠَﻔـﺎء‪ ‬اﻟﺮﱠاﺷ‪‬ـﺪ‪‬ﯾﻦَ‬
‫اﻟْﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﯿﻦَ‪،‬ﺗَﻤ‪‬ﺴ‪‬ﮑُﻮا ﺑِﻬِﻤ‪‬ﺎ و‪ ‬ﻋ‪‬ﻀﱡﻮا ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑِﺎﻟﻨﱠﻮ‪‬اﺟِﺬ‪ ،‬و‪ ‬ا‪‬ﯾ‪‬ﺎﮐُﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛَﺎت‪ ‬اﻻُﻣ‪‬ـﻮرِ‪ ،‬ﻓَـﺎ‪‬نﱠ‬
‫‪3‬‬
‫ﮐُﻞﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛَﮥٍ ﺑِﺪ‪‬ﻋ‪‬ﮥٌ‪ ،‬و‪ ‬ﮐُﻞﱡ ﺑِﺪ‪‬ﻋ‪‬ﮥٍ ﺿَﻼَﻟَﮥٌ«‬
‫)ﻫﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف زﯾﺎدي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫـﺪ ﻧﻤـﻮد؛‬
‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﻣﻦ وﺳﻨﺖ ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﯾﻦ را ﺑﺎ ﭼﻨـﮓ و دﻧـﺪان ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ و از اﻣـﻮر‬

‫‪ 1‬ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ‪.‬‬

‫‪ 2‬رواﯾﺖ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ در ﻣﻮﻃﺎ )‪ (1628‬و آﻟﺒﺎﻧﯽ در ﺗﺨﺮﯾﺞ ﻣﺸﮑﺎه )‪ (186‬آﻧﺮا ﺣﺴﻦ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ و ﺣﺎﮐﻢ‪ .‬و ﺣﺎﮐﻢ و ﺗﺮﻣﺬي آﻧﺮا ﺻﺤﯿﺢ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﺤﯿﺤﻪ‬
‫)‪ (2735‬ﺗﺄﻟﯿﻒ آﻟﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬
 ‫‪٤٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺎزه و ـ در دﯾﻦ ـ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ اﻣﺮ ﺗﺎزه اي ـ در دﯾﻦ ـ ﺑـﺪﻋﺖ ﺑـﺸﻤﺎر ﻣـﯽ رود‬
‫وﻫﺮ ﺑﺪﻋﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻤﺮاﻫﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪام ﺑﻦ ﻣﻌﺪﯾﮑﺮب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬أَﻻَ ﻫ‪‬ﻞْ ﻋ‪‬ـﺴ‪‬ﻰ ر‪‬ﺟ‪‬ـﻞٌ ﯾ‪‬ﺒ‪‬ﻠُﻐُـﻪ‪‬‬
‫اﻟْﺤ‪‬ﺪ‪‬ﯾﺚُ ﻋ‪‬ﻨﱢﯽ و‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘﱠﮑ‪‬ﺊٌ ﻋ‪‬ﻠَﻰ أَرِﯾﮑَﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓَﯿ‪‬ﻘُﻮلُ ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﻨَﻨَﺎ و‪‬ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﻨَﮑُﻢ‪ ‬ﮐ‪‬ﺘَﺎب‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓَﻤ‪‬ﺎ و‪‬ﺟ‪‬ـﺪ‪‬ﻧَﺎ‬
‫ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻼَﻻً اﺳ‪‬ﺘَﺤ‪‬ﻠَﻠْﻨَﺎه‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ و‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻧَﺎ ﻓ‪‬ﯿﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮَاﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮﱠﻣ‪‬ﻨَﺎه‪ ،‬و‪‬إِنﱠ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬ر‪‬ﺳ‪‬ـﻮلُ اﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﮐَﻤ‪‬ـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪.«‬‬
‫)ﺑﺰودي ﺑﻪ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ اش ﺗﮑﯿﻪ زده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از اﺣﺎدﯾـﺚ ﻣـﻦ ﻣـﯽ رﺳـﺪ؛‬
‫ﭘﺲ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﮑﻢ و داور اﺳﺖ؛ ﻫـﺮ ﭼـﻪ در ﮐﺘـﺎب ﺧـﺪا‪،‬‬
‫ﺣﻼل ﺑـﻮد‪ ،‬ﺣﻼﻟـﺶ ﻣـﯽ داﻧـﯿﻢ و ﭼﯿـﺰي را ﮐـﻪ در ﮐﺘـﺎب ﺧـﺪا‪ ،‬ﺣـﺮام ﯾـﺎﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺣـﺮاﻣﺶ‬
‫ﻣﯽ داﻧﯿﻢ؛ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﻤـﺎن ﭼﯿـﺰي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺮام ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أَﻻَ إِﻧﱢﻰ أُوﺗ‪‬ﯿﺖ‪ ‬اﻟْﮑ‪‬ﺘَـﺎب‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺜْﻠَـﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪) 2.«‬ﻗﺮآن و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻫﻤﺮاه ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬إِنﱠ‬
‫أَﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦَ اﻟْﺤ‪‬ﺪ‪‬ﯾﺚ‪ ‬ﮐ‪‬ﺘَﺎب‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬أَﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦَ اﻟْﻬ‪‬ﺪ‪‬يِ ﻫ‪‬ﺪ‪‬ي‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪.«‬‬

‫)ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﮐﺘﺎب اﷲ اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ رﻫﻨﻤﻮد‪ ،‬رﻫﻨﻤﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫و ﺳﻠﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫‪ 1‬رواﯾﺖ ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬اﺣﻤﺪو اﺑﻮداود و ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺗﺮﻣﺬي و ﺷﯿﺦ آﻟﺒﺎﻧﯽ آﻧﺮا در ﺻﺤﯿﺢ ﺳﻨﻦ ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬رواﯾﺖ اﺑﻮداوود‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٨‬‬

‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣـﻮد‪»:‬ﻣ‪‬ـﻦْ‬
‫ر‪‬ﻏ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦْ ﺳ‪‬ﻨﱠﺘ‪‬ﯽ ﻓَﻠَﯿ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﱢﯽ«‪) .‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺳﻨﺖ ﻣﻦ روﯾﮕﺮداﻧﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬از ـ اﻣﺘﯿـﺎن ـ ﻣـﻦ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ(‪.‬‬

‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣ‪‬ـﻦْ أَﺣ‪‬ـﺪ‪‬ثَ‬
‫ﻓ‪‬ﻰ أَﻣ‪‬ﺮِﻧَﺎ ﻫ‪‬ﺬَا ﻣ‪‬ﺎ ﻟَﯿ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻪ‪ ‬ﻓَﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ر‪‬د‪.«‬‬
‫)ﻫﺮ ﮐﺲ در اﯾﻦ دﯾﻦ ﻣﺎ ﭼﯿﺰي اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺮدود اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷـﺮاﯾﻂ ﻗﺒـﻮل ﺷـﺪن ﻋﻤـﻞ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﺷـﺎره دارد؛ زﯾـﺮا ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﻫﺮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬دو ﺷﺮط وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑـﻪ ﻓـﺮد در ﮐـﺎرش‪ ،‬اﺧـﻼص داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﯾﻌﻨـﯽ آن ﻋﻤـﻞ را ﺻـﺮﻓﺎً ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ و رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ رﺿـﺎي او اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ و اﯾـﻦ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﻣﻘﺘـﻀﺎي ﻻ اﻟـﻪ اﻻ اﷲ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دوم اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎر ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و اﯾـﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻀﯿﻞ ﺑـﻦ ﻋﯿـﺎض رﺣﻤـﻪ اﷲ در ﺗﻔـﺴﯿﺮ آﯾـﻪ ‪ N2 1 0 /O‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺪاﻣﯿﮏ از ﺷﻤﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺮ و ﺻﺤﯿﺢ ﺗـﺮ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ؛ زﯾﺮا اﮔـﺮ ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﺧـﺎﻟﺺ ﺑﺎﺷـﺪ وﻟـﯽ ﺻـﺤﯿﺢ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ ﻧﻤـﯽ ﺷـﻮد؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ ﺑﻠـﻪ‪ ،‬ﺻـﺮﻓﺎً اﻋﻤـﺎل‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻫـﻢ ﺧـﺎﻟﺺ و ﻫـﻢ ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷـﻨﺪ و ﺧـﺎﻟﺺ ﺑـﻪ ﻋﻤﻠـﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺿﺎي ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪.‬‬
 ‫‪٤٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐُﻞﱡ أُﻣ‪‬ﺘ‪‬ﯽ‬
‫ﯾ‪‬ﺪ‪‬ﺧُﻠُﻮنَ اﻟْﺠ‪‬ﻨﱠﮥَ إِﻻ ﻣ‪‬ﻦْ أَﺑ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻗَﺎﻟُﻮا‪ :‬ﯾ‪‬ﺎ ر‪‬ﺳ‪‬ﻮلَ اﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ ﯾ‪‬ﺄْﺑ‪‬ﻰ؟ ﻗَﺎلَ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦْ أَﻃَﺎﻋ‪‬ﻨ‪‬ﯽ د‪‬ﺧَﻞَ‬
‫‪1‬‬
‫اﻟْﺠ‪‬ﻨﱠﮥَ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﺎﻧ‪‬ﯽ ﻓَﻘَﺪ‪ ‬أَﺑ‪‬ﻰ«‬
‫)ﻫﻤﮥ اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻣﺘﻨﺎع ورزد؛ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ورزد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از ﻣﻦ اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬از ﻣﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﺑــﻮﻫﺮﯾﺮه رﺿــﯽ اﷲ ﻋﻨــﻪ ﻣــﯽ ﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬ﺷــﻨﯿﺪم ﮐــﻪ رﺳــﻮل اﷲ ﺻــﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿــﻪ و ﺳــﻠﻢ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻧَﻬ‪‬ﯿ‪‬ﺘُﮑُﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨْﻪ‪ ‬ﻓَﺎﺟ‪‬ﺘَﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻮه‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﻣ‪‬ﺮْﺗُﮑُﻢ‪ ‬ﺑِﻪ‪ ‬ﻓَﺎﻓْﻌ‪‬ﻠُﻮا ﻣ‪‬ﻨْﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ اﺳ‪‬ﺘَﻄَﻌ‪‬ﺘُﻢ‪ ،‬ﻓَﺈِﻧﱠﻤ‪‬ـﺎ‬
‫‪2‬‬
‫أَﻫ‪‬ﻠَﮏ‪ ‬اﻟﱠﺬ‪‬ﯾﻦَ ﻣ‪‬ﻦْ ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻠ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬ﺑِﮑَﺜْﺮَةِ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻠ‪‬ﻬِﻢ‪ ،‬و‪‬اﺧْﺘ‪‬ﻼﻓ‪‬ﻬِﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ أَﻧْﺒِﯿ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬِﻢ«‪.‬‬

‫)از ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﯿـﺪ و دﺳـﺘﻮرات ﻣـﺮا ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﺗﻮان‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺜـﺮت ﺳـﺆال و اﺧـﺘﻼف ﺑـﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧـﺸﺎن‪،‬‬
‫ﻫﻼك ﺷﺪﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﺠـﺮ اﻻﺳـﻮد ﻧﺰدﯾـﮏ ﺷـﺪ و آﻧـﺮا ﺑﻮﺳـﯿﺪ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻧﻤـﯽ ﺗـﻮاﻧﯽ ﻧﻔـﻊ و ﺿـﺮر ﺑﺮﺳـﺎﻧﯽ؛ اﮔـﺮ ﻧﻤـﯽ‬
‫‪3‬‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﺗﻮ را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮ را ﻧﻤﯽ ﺑﻮﺳﯿﺪم«‪.‬‬

‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣ‪‬ﻦْ د‪‬ﻋ‪‬ﺎ‬
‫إِﻟَﻰ ﻫ‪‬ﺪ‪‬ى ﮐَﺎنَ ﻟَﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻷَﺟ‪‬ﺮِ ﻣ‪‬ﺜْﻞُ أُﺟ‪‬ﻮرِ ﻣ‪‬ﻦْ ﺗَﺒِﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻَ ﯾ‪‬ﻨْﻘُﺺ‪ ‬ذَﻟ‪‬ﮏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ أُﺟ‪‬ﻮرِﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷَﯿ‪‬ﺌًﺎ‪،‬‬

‫‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري‪.‬‬
‫‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري )‪ (7288‬و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪.(1337‬‬
‫‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري )‪ (1597‬و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1270‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٠‬‬

‫و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ د‪‬ﻋ‪‬ﺎ إِﻟَﻰ ﺿَﻼَﻟَﮥٍ ﮐَﺎنَ ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻹِﺛْﻢِ ﻣ‪‬ﺜْﻞُ آﺛَﺎمِ ﻣ‪‬ﻦْ ﺗَﺒِﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻَ ﯾ‪‬ﻨْﻘُﺺ‪ ‬ذَﻟ‪‬ﮏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ‬
‫‪1‬‬
‫آﺛَﺎﻣ‪‬ﻬِﻢ‪ ‬ﺷَﯿ‪‬ﺌًﺎ«‪.‬‬
‫)اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺮدم را ﺑﺴﻮي ﻫﺪاﯾﺖ ـ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ و ﺳﻨﺘﯽ ـ دﻋﻮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧـﺪازة ﭘـﺎداش‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از او ﭘﯿﺮوي ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﺟـﺮ و ﭘـﺎداش ﻣـﯽ ﺑـﺮد ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ از ﭘـﺎداش آﻧـﺎن‪،‬‬
‫ﭼﯿﺰي ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺮدم را ﺑﺴﻮي ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧـﺪازة ﮔﻨـﺎه‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از او ﭘﯿﺮوي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽ ﮔـﺮدد ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ از ﮔﻨـﺎه آﻧـﺎن‪ ،‬ﭼﯿـﺰي‬
‫ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي از ﺳﻨﺖ ﻫﺎ ﺗـﺸﻮﯾﻖ‬
‫ﻧﻤﻮده و از ﺑﺪﻋﺖ ﻫﺎ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ و ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﻧﯿـﺰ ﻣـﺎ را ﺑـﺴﻮي ﺳـﻨﺖ‬
‫ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه و از ﺑﺪﻋﺖ ﻫﺎ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺧﻄﺮ ﺑﺪﻋﺖ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻓﺮازﻫﺎﯾﯽ از ﺳﺨﻨﺎن آﻧﺎن اﺷﺎره ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪:‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺗﱠﺒِﻌ‪‬ﻮا‪ ،‬و‪‬ﻻَ ﺗَﺒ‪‬ﺘَﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮا ﻓَﻘَﺪ‪ ‬ﮐُﻔ‪‬ﯿﺘُﻢ‪) 2.«‬اﺗﺒـﺎع‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و ﺑﺪﻋﺖ ﮔﺬاري ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا دﯾﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺮا ﻧﺼﯿﺤﺖ‬
‫ﮐﻦ؛ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧَﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﺑِﺘَﻘْﻮ‪‬ى اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬اﻹﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘَﺎﻣ‪‬ﮥِ اﺗﱠﺒِﻊ‪ ‬و‪‬ﻻَ ﺗَﺒ‪‬ﺘَـﺪ‪‬ع‪) 3.«‬ﺑﻠـﯽ‪ ،‬راه ﺗﻘـﻮا و‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻦ و ـ از ﺳﻨﺖ ﻫﺎ ـ ﭘﯿﺮوي ﮐﻦ و ﺑﺪﻋﺖ ﻣﮑﻦ(‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦْ ﺳ‪‬ﺮﱠه‪ ‬أَنْ ﯾ‪‬ﻠْﻘَﻰ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻏَﺪ‪‬ا ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻓَﻠْﯿ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻆْ ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﻫ‪‬ﺆُﻻء‪ ‬اﻟﺼ‪‬ﻠَﻮ‪‬ات‪ ‬ﺣ‪‬ﯿ‪‬ﺚُ ﯾ‪‬ﻨَﺎد‪‬ى ﺑِﻬِﻦﱠ‪ ،‬ﻓَﺈِنﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷَﺮَع‪ ‬ﻟ‪‬ﻨَﺒِﯿ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬ﺻﻠﻰ اﷲ‬

‫‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪.(2674‬‬

‫‪ 2‬رواﯾﺖ دارﻣﯽ )‪.(211‬‬
‫‪ 3‬رواﯾﺖ دارﻣﯽ )‪.(141‬‬
 ‫‪٥١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻋﻠﯿﻪ وﺳﻠﻢ ﺳ‪‬ﻨَﻦَ اﻟْﻬ‪‬ﺪ‪‬ى‪ ،‬و‪‬إِﻧﱠﻬ‪‬ﻦﱠ ﻣ‪‬ﻦْ ﺳ‪‬ﻨَﻦِ اﻟْﻬ‪‬ﺪ‪‬ى‪ ،‬و‪‬ﻟَﻮ‪ ‬أَﻧﱠﮑُﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﯿ‪‬ﺘُﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﻮﺗ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬ﮐَﻤ‪‬ﺎ‬
‫‪1‬‬
‫ﯾ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﯽ ﻫ‪‬ﺬَا اﻟْﻤ‪‬ﺘَﺨَﻠﱢﻒ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻟَﺘَﺮَﮐْﺘُﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨﱠﮥَ ﻧَﺒِﯿ‪‬ﮑُﻢ‪ ،‬و‪‬ﻟَﻮ‪ ‬ﺗَﺮَﮐْﺘُﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨﱠﮥَ ﻧَﺒِﯿ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬ﻟَﻀَﻠَﻠْﺘُﻢ‪.«‬‬

‫)ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮدا در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳـﺖ ﺑـﻪ دﯾـﺪار اﷲ ﺑـﺮود‪ ،‬ﭘـﺲ اﯾـﻦ‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎ را در ﻣﮑﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ اذان ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻨﺖ ﻫﺎي ﻫـﺪاﯾﺖ را‬
‫ﺑﺮاي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺗﺎن ﺑﻌﻨﻮان دﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﯾﮑـﯽ‬
‫از ﺳﻨﺖ ﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺘﺨﻠﻒ در ﺧﺎﻧـﻪ ﻫﺎﯾﺘـﺎن ﻧﻤـﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿـﺪ‪،‬‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺗﺎن را ﺗﺮك ﮐـﺮده اﯾـﺪ و ﺑﺪاﻧﯿـﺪ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﺳـﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺗـﺎن را ﺗـﺮك‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺮاه ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ(‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﻞ ﺑﺪﻋـﮥ ﺿـﻼﻟﮥ و ان رآﻫـﺎ اﻟﻨـﺎس‬
‫ﺣﺴﻨﮥ«‪) 2.‬ﻫﺮ ﺑﺪﻋﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺮدم آﻧﺮا ﺧﻮب ﺑﺪاﻧﻨﺪ(‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓَﺈِﯾ‪‬ﺎﮐُﻢ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ اﺑ‪‬ﺘُﺪ‪‬ع‪ ‬ﻓَﺈِنﱠ ﻣ‪‬ﺎ اﺑ‪‬ﺘُﺪ‪‬ع‪ ‬ﺿَﻼَﻟَﮥٌ«‪.‬‬
‫)از ﺑﺪﻋﺘﻬﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺪﻋﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﺮدي ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﻮﺷﺖ و از وي در ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭘﺮﺳـﯿﺪ؛‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺟﻮاب وي ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗـﻮ را ﺑـﻪ ﺗﻘـﻮاي اﻟﻬـﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺎﻧـﻪ‬
‫روي در دﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺮوي از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و رﻫﺎ ﮐﺮدن اﻣـﻮر ﺟﺪﯾـﺪي ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪ از اﯾـﺸﺎن‪ ،‬اﯾﺠـﺎد‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﺳﻨﺖ را ﻣﺤﮑﻢ ﺑﮕﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ اذن اﻟﻬﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺗﻮ ﻣـﯽ‬
‫‪4‬‬
‫ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫‪ 1‬رواﯾﺖ ﻣﺴﻠﻢ )‪.(654‬‬

‫‪ 2‬رواﯾﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ اﻟﻤﺮوزي در ﮐﺘﺎب »اﻟﺴﻨﻪ«‪.‬‬
‫‪ 3‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود )‪.(4611‬‬
‫‪ 4‬رواﯾﺖ اﺑﻮداود )‪.(4612‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٢‬‬

‫ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺷﻮﺷﺘﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬درﺑـﺎرة دﯾـﻦ ﺧـﺪا ﺳـﺨﻨﯽ ﺑـﻪ زﺑـﺎن‬
‫آورد‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ از او در ﻣﻮرد آن‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد؛ اﮔﺮ ﺳﺨﻦ اش ﻣﻮاﻓﻖ ﺳـﻨﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻨﺖ را در ﺳﺨﻦ و ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺣـﺎﮐﻢ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﮑﻤﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ؛ و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺸﺎﺗﺶ را در ﺳﺨﻦ و ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑـﺮ ﺧـﻮد‪،‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬دﭼﺎر ﺑﺪﻋﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻧﺲ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬در اﺳـﻼم‪ ،‬ﺑـﺪﻋﺘﯽ اﯾﺠـﺎد ﮐﻨـﺪ و‬
‫ﺗﺼﻮر ﻧﻤﺎﯾﺪ آن ﺑﺪﻋﺘﺶ‪ ،‬ﺑﺪﻋﺘﯽ ﺣﺴﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ را‬
‫ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖ در رﺳﺎﻟﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪] NQ P O N M L K O‬ﻣﺎﺋﺪه‪[3 :‬‬

‫)اﻣﺮوز دﯾﻨﺘﺎن را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدم و ﻧﻌﻤﺖ ام را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﺎﺧﺘﻢ(‪.‬‬
‫ﭘﺲ آن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ در آن روز‪ ،‬دﯾﻦ ﺷﻤﺮده ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣـﺮوز ﻧﯿـﺰ ﺟـﺰو دﯾـﻦ ﺑﺤـﺴﺎب‬
‫‪3‬‬
‫ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﺻـﻮل ﺳـﻨﺖ ﻧـﺰد ﻣـﺎ ﭼﻨـﮓ زدن ﺑـﻪ راه و‬
‫روش ﺻــﺤﺎﺑﮥ رﺳــﻮل اﷲ ﺻــﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿــﻪ و ﺳــﻠﻢ و اﻗﺘــﺪاي ﺑــﻪ آﻧــﺎن‪ ،‬و ﺗــﺮك ﺑــﺪﻋﺖ ﻫــﺎ‬
‫‪4‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺪﻋﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود«‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﯿـﺎن ﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﻨﺖ رﺳـﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻧـﺰد ﺳـﻠﻒ و‬

‫‪ 1‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري )‪.(290/13‬‬

‫‪ 2‬ﺣﻠﯿﻪ اﻻوﻟﯿﺎء )‪.(244/10‬‬
‫‪ 3‬اﻻﻋﺘﺼﺎم )‪ (28/1‬ﺷﺎﻃﺒﯽ‪.‬‬
‫‪ 4‬ﺷﺮح اﺻﻮل اﻋﺘﻘﺎد اﻫﻞ اﻟﺴﻨﻪ ﻻﻟﮑﺎﯾﯽ )‪.(317‬‬
 ‫‪٥٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن اﯾﻦ اﻣﺖ از ﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﺣﻔـﻆ و‬
‫ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ از دوران ﺻـﺤﺎﺑﻪ آﻏـﺎز ﮔﺮدﯾـﺪ و در ﻣﯿـﺎن‬
‫ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﯿـﺎن ﺻـﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬اﻓـﺮادي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻋﻠـﯽ ﺑـﻦ اﺑـﯽ‬
‫ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده اﻧﺼﺎري‪ ،‬اﺑﻮﻣﻮﺳـﯽ اﺷـﻌﺮي‪ ،‬ﺟـﺎﺑﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻧـﺼﺎري و دﯾﮕـﺮان‪،‬‬
‫ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻫﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺣﺎدﯾـﺚ رﺳـﻮل اﷲ ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ را در آﻧﻬـﺎ ﯾﺎدداﺷـﺖ‬
‫ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ و ﺗﺒﻊ ﺗـﺎﺑﻌﯿﻦ ﺑـﻪ ﺟﻤـﻊ آوري اﺣﺎدﯾـﺚ‬
‫ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ و در ﻗﺮن دوم‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان زﯾﺎدي ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻣﻬـﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ؛ در ﻗـﺮن ﺳـﻮم‪،‬‬
‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬اﻣﺜﺎل ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ اﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨـﺎري‪ ،‬ﻣـﺴﻠﻢ ﺑـﻦ ﺣﺠـﺎج ﻧﯿـﺸﺎﺑﻮري‪،‬‬
‫اﺑﻮداود ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬اﺑـﻮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻧـﺴﺎﺋﯽ و اﺑـﻦ ﻣﺎﺟـﻪ ﻗﺰوﯾﻨـﯽ‬
‫ﻃﻠﻮع ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﮐﺘﺐ ﺳﺘﻪ )ﺷﯿﺶ ﮔﺎﻧﻪ( ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ رﺷـﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾـﺮ در آوردﻧـﺪ و اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ و ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ را ﺟﺎوﯾـﺪان ﺳـﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻫـﻢ اﯾﻨـﮏ ﻣـﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﺎن ﺧﺮﻣﻦ آن ﺑﺰرﮔﻮاران ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن زﺣﻤﺎت آﻧﺎن ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﺶ ﮐﺘﺎب ﻣﻬﻢ ﺣـﺪﯾﺜﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ زﺑﺎﻧﻬـﺎي زﻧـﺪة ﺟﻬـﺎن ﺗﺮﺟﻤـﻪ و‬
‫ﭼﺎپ ﺷﺪه اﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﻌـﺼﺒﺎت ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﯾـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ دﻻﯾـﻞ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻣـﻮرد ﮐـﻢ‬
‫ﻣﻬﺮي زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ روان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﻧﺸﺪه اﻧﺪ؛ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﮐـﻪ اﺣﺎدﯾـﺚ ﮔﻬﺮﺑـﺎر ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ﺻـﻠﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ در دﯾﻦ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎري دوﺳﺘﺎن در اﻧﺘﺸﺎرات ﺣـﺮﻣﯿﻦ ﻣﺨﺘـﺼﺮ ﺻـﺤﯿﺢ‬
‫ﺑﺨﺎري را ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮدم؛ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب از ﻃـﺮف‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و ﻫـﻢ اﮐﻨـﻮن‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺪت ﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ‪ ،‬در آﺳـﺘﺎﻧﮥ‬
‫ﭼﺎپ ﺳﻮم ﻗﺮار دارد؛ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن وﮐﻮردﻻن‪ ،‬آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗـﻮان دﯾـﺪن‬
‫ﻧﻮر ﺳﻨﺖ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻖ زدﻧﺪ و ﺳﻢ ﭘﺎﺷﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و از روش ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗﻬﻤـﺖ و ﺗـﺮور‬
‫ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﻏﯿﺮه ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺳﺨﻨﺎن رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ راﻫـﺸﺎن را در دل‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺨﻠﺺ و ﭘﯿﺮوان ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﺑﺎز ﻧﻤـﻮد و ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﮥ ﻓﺎرﺳـﯽ ﮐﺘـﺎب‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٤‬‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري در ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﻪ زﯾﻮر ﻃﺒﻊ آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢ اﯾﻨﮏ ﻫﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‬
‫را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ و ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎﻧﺎن ﻋﺰﯾﺰ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﺌﻠﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭼﯿﺰ را از ﻣﻦ ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﻣﺮا روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‬
‫ﺣﺸﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪         .‬‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﻣﺨﺘﺼﺮ اﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤـﻮدم؛ زﯾـﺮا ﺑـﺮاي ﻋﻤـﻮم‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬آﺳﺎن ﺗﺮ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢﺗﺮاﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻮدة ﻣﺮدم‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ذﮐـﺮ ﺳـﻨﺪ و ﻃـﺮق‬
‫ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﮑﺮار آﻧﻬﺎ ﻧﺪارﻧﺪ و اﻫﻞ ﻓﻦ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ زﺑﺎن ﻋﺮﺑـﯽ آﺷـﻨﺎﯾﯽ دارﻧـﺪ و ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ‬
‫اﺻﻞ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ وارد اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺷﻮﯾﻢ ﺟﺎ دارد ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧـﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب ؛ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻗﺸﯿﺮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري؛ و اﺧﺘﺼﺎر ﮐﻨﻨﺪة آن؛ ﺣـﺎﻓﻆ زﮐـﯽ‬
‫اﻟﺪﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﯿﻢ ﻣﻨﺬري؛ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎﺝ ﻗﻴﺸﺮﯼ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭﯼ‬

‫اﺑﻮ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﺑﻦ ورد ﺑﻦ ﮐﻮﺷﺎذ ﻗﺸﯿﺮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﺳﺎل ‪ 204‬و ﺑـﻪ ﻗـﻮل‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ‪ 206‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺧﺮاﺳـﺎن‪ ،‬دﯾـﺪه ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن ﮔـﺸﻮد؛‬
‫وي ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑـﺎر در ﺳـﺎل ‪ 218‬در ﺧﺮاﺳـﺎن از ﯾﺤﯿـﯽ ﺑـﻦ ﯾﺤﯿـﯽ ﺗﻤﯿﻤـﯽ و اﺳـﺤﺎق ﺑـﻦ‬
‫راﻫﻮﯾﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮي اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺻـﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و ﺳـﻠﻢ را آﻏـﺎز ﻧﻤـﻮد؛ در ﺳـﻦ ﺑﯿـﺴﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺮاي اداي ﺣﺞ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﻓﺖ؛ در ﻣﮑﻪ از ﻗﻌﻨﺒـﯽ و در ﮐﻮﻓـﻪ از اﺣﻤـﺪ ﺑـﻦ ﯾـﻮﻧﺲ و‬
‫اﺳﺎﺗﯿﺪ دﯾﮕﺮ آن دﯾﺎر‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﻓﯿﺾ ﻧﻤـﻮد و ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ وﻃـﻨﺶ ﺑﺮﮔـﺸﺖ؛ اﻣـﺎ ﻋﻄـﺶ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ وي ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﯽ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺠـﺎز‪ ،‬ﻣـﺼﺮ و ﻋـﺮاق‬
‫ﺳﻔﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺴﯿﺎري از ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬زاﻧﻮي ﺷﺎﮔﺮدي ﺧـﻢ ﮐﻨـﺪ و از آن‬
‫ﺑﺰرﮔﻮارن‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﻓﯿﺾ ﻧﻤﺎﯾﺪﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﺎن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎري‪ ،‬اﺳﺤﺎق ﺑﻦ راﻫﻮﯾـﻪ‪ ،‬ﻋﺜﻤـﺎن ﺑـﻦ اﺑـﯽ‬
 ‫‪٥٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺷﯿﺒﻪ‪ ،‬زﻫﯿﺮ ﺑﻦ ﺣﺮب‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﯿﺪ‪ ،‬ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﻗﻮارﯾﺮي‪ ،‬ﺑﻨﺪار‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑـﻦ‬
‫اﺑﯽ ﺷﯿﺒﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻧﻤﯿـﺮ‪ ،‬ﻫﻨـﺎد ﺑـﻦ ﺳـﺮي‪ ،‬ﯾﺤﯿـﯽ ﺑـﻦ ﻣﻌـﯿﻦ‪ ،‬ﯾﺤﯿـﯽ ﺑـﻦ ﯾﺤﯿـﯽ‬
‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري و ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻻﻋﻠﯽ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﺎﮔﺮدان زﯾﺎدي از او ﺣﺪﯾﺚ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ذﮐـﺮ ﺑﻌـﻀﯽ از آﻧـﺎن‬
‫اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﯿﺴﯽ ﻫﻼﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب اﻟﻔـﺮاء‪ ،‬ﺻـﺎﻟﺢ ﺑـﻦ ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫اﻟﺠﺰره‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﯿﺴﯽ ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬اﺑﺮﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻔﯿﺎن ﻓﻘﯿﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ‪ ،‬اﺑـﻮﺑﮑﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺧﺰﯾﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮﻋﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﻧﺼﺮ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﻣﺮوزي‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺒـﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺟﺎرودي‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﺟﻨﯿﺪ رازي‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرك ﻣﺴﺘﻤﻠﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ‬
‫ﯾﺤﯿﯽ ﺳﺮﺧﺴﯽ و ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﯽ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻋﻠﻤﯽ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭﯼ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ از ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد؛ ﻋﻼﻣﻪ ذﻫﺒﯽ در ﮐﺘـﺎب‬
‫ﺳﯿﺮ اﻋﻼم اﻟﻨﺒﻼء او را اﻣﺎم ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﻣﺠﻮ‪‬د‪ ،‬ﺣﺠﺖ و ﺻﺎدق ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮﻗﺮﯾﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺑـﺸﺎر ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪» :‬در دﻧﯿـﺎ ﭼﻬـﺎر ﻧﻔـﺮ ﺣـﺎﻓﻆ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ وﺟﻮد دارد‪ :‬اﺑﻮزرﻋﻪ رازي در ري‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ دارﻣـﯽ در‬
‫ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎري در ﺑﺨﺎرا«‪.‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب ﺑـﻦ اﺧـﺮم ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬ﻧﯿـﺸﺎﺑﻮر ﺳـﻪ ﺷﺨـﺼﯿﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج و اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ«‪.‬‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ اﺑﻮﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺳـﻠﻤﯽ ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺷـﯿﺨﯽ را‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ از ﭼﻬﺮة زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﻟﺒﺎس ﺧﻮﺑﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد و ﻋﺒـﺎي زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﺗـﻦ‬
‫داﺷﺖ وﮔﻮﺷﮥ ﻋﻤﺎﻣﻪ اش ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ آوﯾﺰان ﺑﻮد؛ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ اﺳـﺖ؛ در‬
‫اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬اﻓﺮادي از ﻃﺮف ﺣﺎﮐﻢ وﻗﺖ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻣـﺴﻠﻢ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٦‬‬

‫ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﺑﻌﻨﻮان اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد؛ اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ او را ﺑﻌﻨـﻮان اﻣـﺎم در ﻣـﺴﺠﺪ ﺟـﺎﻣﻊ‪،‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﻣﺮدم را اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد«‪.‬‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﻓـﺮاء ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﺴﻠﻢ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺠﺎج از داﻧﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬و درﯾﺎي ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮزرﻋﻪ و اﺑﻮﺣـﺎﺗﻢ اﻣـﺎم ﻣـﺴﻠﻢ ﺑـﻦ ﺣﺠـﺎج را در ﺷـﻨﺎﺧﺘﻦ‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮ ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻋﺼﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪم ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺕ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎﺝ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭﯼ‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬آﺛـﺎر ﻣﺘﻌـﺪدي‬
‫از ﺧﻮد ﺑﺠﺎي ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﯿﺢ )ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ(‪ ،‬اﻟﺘﻤﯿﯿﺰ‪ ،‬اﻟﻌﻠﻞ‪ ،‬اﻟﻮﺟﺪان‪ ،‬اﻻﻓﺮاد‪ ،‬اﻷﻗـﺮان‪ ،‬ﺳـﺆاﻻت‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ‪ ،‬اﻻﻧﺘﻔﺎع‪ ،‬ﻣﺸﺎﯾﺦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﻣﺸﺎﯾﺦ اﻟﺜﻮري‪ ،‬ﻣﺸﺎﯾﺦ ﺷﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻟـﯿﺲ ﻟـﻪ اﻻ راو‬
‫‪1‬‬
‫واﺣﺪ‪ ،‬اﻟﻤﺨﻀﺮﻣﯿﻦ‪ ،‬اوﻻد اﻟﺼﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬أوﻫﺎم اﻟﻤﺤﺪﺛﯿﻦ‪ ،‬اﻟﻄﺒﻘﺎت و اﻓﺮاد اﻟﺸﺎﻣﯿﯿﻦ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎﺏ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎﻫﮑﺎر ﻋﻠﻤﯽ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻗﺸﯿﺮي ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﻣـﺴﻠﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ او ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل از زﻧﺪﮔﯽ اش را ﺻﺮف ﺟﻤﻊ آوري اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻢ ﻧﻈﯿـﺮ ﻧﻤـﻮد و‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ آﻧﺮا از ﻣﯿﺎن ﺳﯿﺼﺪ ﻫﺰار ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﮑﯽ ﺑﻦ ﻋﺒﺪان ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺣﺎﻓﻈـﺎن ﺣـﺪﯾﺚ ﻧﯿـﺸﺎﺑﻮر اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﻫﻞ ﺣـﺪﯾﺚ‪ ،‬دوﯾـﺴﺖ ﺳـﺎل‪ ،‬ﺣـﺪﯾﺚ ﺑﻨﻮﯾـﺴﻨﺪ‪ ،‬اﺳـﺎس و‬

‫‪ 1‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از اول ﺑﯿﻮﮔﺮاﻓﯽ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه از ﮐﺘﺎب ﺳﯿﺮ اﻋﻼم اﻟﻨﺒﻼء ﻋﻼﻣﻪ ذﻫﺒﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﺤﻮر ﮐﺎر آﻧﺎن ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺧﻮدش ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺘـﺎﺑﻢ را ﺑـﻪ اﺑﻮزرﻋـﻪ رازي ﻋﺮﺿـﻪ ﻧﻤـﻮدم؛ در ﻫـﺮ‬
‫ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻋﻠﺘﯽ در آن‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﺮا ﺗﺮك ﮐﺮدم؛ و ﺑﻪ ﺻـﺤﺖ ﻫـﺮ ﺣـﺪﯾﺜﯽ‬
‫ﮐﻪ اذﻋﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﺮا ذﮐﺮ ﻧﻤﻮدم و در ﮐﺘﺎب آوردم‪.‬‬
‫در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﻣﻄﻠﺒﯽ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺪون ﺣﺠـﺖ و دﻟﯿـﻞ‪ ،‬ﻧﻨﻮﺷـﺘﻢ؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﯿﭻ ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﺑﺪون ﺣﺠﺖ و دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺗﺮك ﻧﮑﺮدم‪.‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ در ﻣﻘﺪﻣﮥ ﺷﺮح ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺗﻔﺎق ﻧﻈـﺮ‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨـﺎري و ﺻـﺤﯿﺢ ﻣـﺴﻠﻢ ﻫـﺴﺘﻨﺪ؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺘﺎب اﻣﺎم ﺑﺨﺎري از ﮐﺘـﺎب ﻣـﺴﻠﻢ ﺻـﺤﯿﺢ‬
‫ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻮاﯾﺪ و ﻣﻌﺎرف آﺷـﮑﺎر و ﭘﻨﻬـﺎن ﺑﯿـﺸﺘﺮي دارد؛ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﺤﺖ رﺳـﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ از اﻣﺎم ﺑﺨﺎري ﮐـﺴﺐ ﻓـﯿﺾ ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮد و اﻋﺘـﺮاف ﻣـﯽ ﮐـﺮد ﮐـﻪ اﻣـﺎم‬
‫ﺑﺨﺎري در ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﺦ اﺑﻮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺻﻼح رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺗﻤـﺎم اﺣـﺎدﯾﺜﯽ را ﮐـﻪ اﻣـﺎم ﻣـﺴﻠﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﺤﺖ آﻧﻬﺎ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﺖ آﻧﻬﺎ ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﺑﻪ ﺑﺨـﺎري و ﻣـﺴﻠﻢ ﻧـﺴﺒﺖ دﻫﻨـﺪ‪،‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪازه اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ در‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﯾﺎ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري و ﯾﺎ ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد و ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﺑـﺮاي اﻣـﺎم‬
‫ﻣﺴﻠﻢ و ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ اش؛ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﺣﺎوي ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺮح ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ ﺑـﺮ‬
‫آن‪ ،‬ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﺷـﺮح اﻣـﺎم ﻧـﻮوي ﺑـﺮ ﺻـﺤﯿﺢ ﻣـﺴﻠﻢ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﻋﻤﺮ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷـﺶ و ﮐـﺎر ﻋﻠﻤـﯽ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 261‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي در ﺳﻦ ﭘﻨﺠﺎه و ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﻧﺼﺮآﺑﺎد از ﺗﻮاﺑﻊ ﻧﯿـﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬دار‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٨‬‬

‫ﻓﺎﻧﯽ را وداع ﮔﻔﺖ و در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ؛ روﺣﺶ ﺷﺎد و راﻫﺶ ﭘﺮ رﻫﺮو ﺑﺎد‪.‬‬

‫ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺣﺎﻓﻆ ﺯﮐﯽ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺬﺭﯼ‬

‫ﺣﺎﻓﻆ زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻘﻮي ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ ﺳـﻼﻣﻪ ﺑـﻦ ﺳـﻌﺪ‬
‫ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ دﻣﺸﻘﯽ ﻣﻨﺬري در اول ﺷﻌﺒﺎن ﺳﺎل ‪ 581‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤـﺮي در ﻣـﺼﺮ دﯾـﺪه ﺑـﻪ ﺟﻬـﺎن‬
‫ﮔﺸﻮد؛ از ﻫﻤﺎن دوران ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺘﮥ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺑﻮد؛ ﻗـﺮآن را از ارﺗـﺎﺣﯽ ﻓﺮاﮔﺮﻓـﺖ؛‬
‫از اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮﺷﯽ ﻓﻘﻪ آﻣﻮﺧﺖ و ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﯿـﺮي ادﺑﯿـﺎت و ﺻـﺮف‬
‫و ﻧﺤﻮ ﻧﺰد اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﻧﺤﻮي زاﻧﻮي ﺗﻠﻤﺬ ﺧﻢ ﻧﻤـﻮد؛ در ﺳـﺎل ‪ 591‬ﯾﻌﻨـﯽ در‬
‫ده ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮي ﺣﺪﯾﺚ را آﻏﺎز ﻧﻤﻮد و از ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ ﮐﺴﺐ ﻓﯿﺾ ﻧﻤـﻮد‬
‫و ﺣﺪﯾﺚ آﻣﻮﺧﺖ؛ ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻔﻀﻞ ﻣﻘﺪﺳﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﺳـﺘﺎد ﺣـﺪﯾﺚ وي‬
‫ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود؛ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻨﺬري ﻣﺪت زﯾﺎدي را ﺑﺎ او ﺳﭙﺮي ﻧﻤـﻮد و از او ﺣـﺪﯾﺚ آﻣﻮﺧـﺖ؛‬
‫وي در ﻣﮑﻪ از ﯾﻮﻧﺲ ﻫﺎﺷﻤﯽ‪ ،‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﺣﺎﻓﻆ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑـﻦ آﻣﻮﺳـﺎن‪ ،‬در دﻣـﺸﻖ‬
‫از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻃﺒﺮزد و ﺗﻌﺪادي دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺣﺎدﯾﺚ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓـﺖ؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻧﺠﺮان‪ ،‬اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ‪ ،‬رﻫﺎ و ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺳـﻔﺮ ﻧﻤـﻮد و از ﻋﻠﻤـﺎي آﻧﻬـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدة ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اوﮐﺘﺎﺑﻬــﺎي زﯾــﺎدي ﺗــﺄﻟﯿﻒ ﻧﻤــﻮد ﮐــﻪ ﻣــﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬــﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨــﺪ از‪1 :‬ـــ اﻟﺘﺮﻏﯿــﺐ‬
‫واﻟﺘﺮﻫﯿﺐ‪2 1‬ـ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪3 .‬ـ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺳﻨﻦ اﺑﯽ داود ‪4‬ـ ﺷـﺮح اﻟﺘﻨﺒﯿـﻪ اﺑـﻮ اﺳـﺤﺎق‬
‫ﺷﯿﺮازي در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ‪5 .‬ـ ارﺑﻌﻮن ﺣﺪﯾﺜﺎً ﻓﯽ ﻓﻀﻞ اﺻﻄﻨﺎع اﻟﻤﻌـﺮوف‪6 .‬ــ اﻻﻋـﻼم ﺑﺄﺧﺒـﺎر‬
‫ﺷﯿﺦ اﻟﺒﺨﺎري ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻼم‪7 .‬ـ ﻣﻌﺠﻢ ﺷﯿﻮﺧﻪ‪8 .‬ـ ﻋﻤﻞ اﻟﯿﻮم واﻟﻠﯿﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻨـﺬري در ﮐﻨـﺎر ﺗﺤﻘﯿـﻖ و ﺗـﺄﻟﯿﻒ ﺑـﻪ درس و ﺗـﺪرﯾﺲ ﻧﯿـﺰ اﺷـﺘﻐﺎل داﺷـﺖ و‬
‫ﺷﺎﮔﺮدان زﯾﺎدي ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺣﺎﻓﻆ دﻣﯿـﺎﻃﯽ‪ ،‬ﻋﻼﻣـﻪ ﺗﻘـﯽ‬

‫‪ 1‬ﻋﻼﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ آﻟﺒﺎﻧﯽ آﻧﺮا ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﻤﻮده و اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ و ﺿﻌﯿﻒ آﻧﺮا از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ و در دو ﮐﺘﺎب‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻨﺎم ﻫﺎي »ﺻﺤﯿﺢ اﻟﺘﺮﻏﯿﺐ واﻟﺘﺮﻫﯿﺐ« و »ﺿﻌﯿﻒ اﻟﺘﺮﻏﯿﺐ واﻟﺘﺮﻫﯿﺐ« ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻦ دﻗﯿﻖ اﻟﻌﯿﺪ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ اﻟﯿﻮﻧﯿﻨﯽ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ و ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺮﯾﻒ‪.‬‬
‫وي ﻣﺪﺗﯽ در داﻧﺸﮕﺎه ﻇﺎﻫﺮي ﻗﺎﻫﺮه ﺗﺪرﯾﺲ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﺷـﯿﺦ اﻟﺤـﺪﯾﺜﯽ دار ﮐﺎﻣﻠﯿـﻪ‬
‫را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﻫﻤـﮥ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﻫـﺎﯾﺶ را ﻗﻄـﻊ ﮐـﺮد و ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺲ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدﯾﺪ؛ او از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﯽ از ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺣـﺎﻓﻆ‬
‫ﻋﺰ اﻟﺪﯾﻦ ﺷﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺷﯿﺦ ﻣﺎ زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ در ﺗﻤﺎم ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻢ ﺣـﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺷﺨـﺼﯽ ﺑـﯽ‬
‫ﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮد؛ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ؛ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ و ﺿﻌﯿﻒ و ﻣﻌﻠـﻮل‬
‫را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽ داد؛ در ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺣﮑـﺎم‪ ،‬ﻣﻌـﺎﻧﯽ و اﺣﺎدﯾـﺚ ﻣـﺸﮑﻞ ﺗﺒﺤـﺮ ﺧﺎﺻـﯽ‬
‫داﺷﺖ؛ ﺑﺎ اﻋﺮاب اﺣﺎدﯾﺚ‪ ،‬اﺧﺘﻼف اﻟﻔﺎظ و اﺣﺎدﯾﺚ ﻏﺮﯾﺐ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ؛ ﻣﻬﺎرت‬
‫ﺧﺎﺻﯽ در ﺷﻨﺎﺧﺖ راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺟـﺮح و ﺗﻌـﺪﯾﻞ آﻧـﺎن‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺦ وﻻدت ووﻓـﺎت آﻧﻬـﺎ و‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﮥ آﻧﺎن داﺷﺖ؛ اﻣﺎم‪ ،‬ﺣﺠـﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻘـﻖ و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔـﺎر ﺑـﻮد؛ در ﺳـﺨﻨﺎﻧﺶ‪ ،‬اﺧـﻼص‬
‫داﺷﺖ و اﺣﺎدﯾﺜﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن داﺷﺖ‪ ،‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ذﻫﺒﯽ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪» :‬در زﻣـﺎن ﺣـﺎﻓﻆ ﻣﻨـﺬري‪ ،‬ﻓـﺮدي ﺣـﺎﻓﻆ ﺗـﺮ از وي‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ«‪.‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻨﺬري در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻓﺘﻮا ﻣﯽ داد؛ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﮐﺎر ﻓﺘـﻮا را رﻫـﺎ ﺳـﺎﺧﺖ؛‬
‫ﺧﻮدداري او از ﻓﺘﻮا‪ ،‬ﻋﻠـﺖ ﻋﺠﯿﺒـﯽ دارد ﮐـﻪ دﻟﯿـﻞ ﺑـﺮ اﻧـﺼﺎف‪ ،‬ﺑﺰرﮔـﻮاري و ﮐﺮاﻣـﺖ و‬
‫اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺗﺎج اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺒﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺪرم ﺗﻘﯽ ﺳﺒﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﯿﺦ ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟـﺴﻼم در دﻣـﺸﻖ ﺑـﺮاي ﻣـﺮدم‪ ،‬ﺣـﺪﯾﺚ‬
‫ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﺮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وارد ﻗﺎﻫﺮه ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد ﺑﻠﮑـﻪ در ﺟﻠـﺴﺎت ﺷـﯿﺦ‬
‫زﮐﯽ اﻟﺪﯾﻦ ﻣﻨـﺬري ﺣﺎﺿـﺮ ﻣـﯽ ﺷـﺪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﯾﺮ ﺷـﺎﮔﺮداﻧﺶ از او ﺣـﺪﯾﺚ ﻣـﯽ ﺷـﻨﯿﺪ؛‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻨﺬري ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﯿﺦ ﻋﺰاﻟـﺪﯾﻦ ﺑـﻦ ﻋﺒﺪاﻟـﺴﻼم ﺷـﺪ‪ ،‬ﻓﺘـﻮا را رﻫـﺎ‬
‫ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻵن ﮐﻪ ﺷﯿﺦ ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻮه ﻋﻠﻢ وداﻧﺶ و ﺗﻘﻮي وﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﻋﻤﺮ ﺗﻼش ﻋﻠﻤـﯽ و‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٠‬‬

‫‪1‬‬
‫ﺗﺄﻟﯿﻒ و ﺗﺪرﯾﺲ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 656‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي در ﻣﺼﺮ وﻓﺎت ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ 1‬ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﮥ وي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي اﻟﻮاﻓﯽ ﻟﻠﻮﻓﯿﺎت ﺻﻔﺪي‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺸﺎﻓﻌﯿﻪ اﺑﻦ ﻗﺎﺿﯽ‬
‫ﺷﻬﺒﻪ‪ ،‬اﻻﻋﻼم زرﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﻤﺆﻟﻔﯿﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫اﻟﺤﻤﺪﷲ اﻟﻐﻔﺎر‪ ،‬ﻣﻘﻠﺐ اﻟﻘﻠﻮب و اﻻﺑﺼﺎر‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ اﻟﺠﻬﺮ و اﻹﺳﺮار‪ ،‬أﺣﻤـﺪه ﺣﻤـﺪاً‬
‫داﺋﻤﺎً ﺑﺎﻟﻌﺸﯽ و اﻹﺑﮑﺎر‪ ،‬و أﺷﻬﺪ أن ﻻ إﻟﻪ اﻻ اﷲ و ﺣﺪه ﻻ ﺷﺮﯾﮏ ﻟﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺎدة ﺗﻨﺠـﯽ‬
‫ﻗﺎﺋﻠﻬﺎ ﻣﻦ ﻋﺬاب اﻟﻨﺎر‪ ،‬و أﺷﻬﺪ أن ﻣﺤﻤﺪاً ﻧﺒﯿﻪ اﻟﻤﺨﺘﺎر‪ ،‬و رﺳﻮﻟﻪ اﻟﻤﺠﺘﺒﯽ ﻣﻦ أﺷﺮف‬
‫ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و ﻋﻠﯽ أﻫﻠﻪ و أزواﺟﻪ و أﺻﺤﺎﺑﻪ اﻟﺠﺪراء ﺑﺎﻟﺘﻌﻈﯿﻢ و اﻹﮐﺒـﺎر‪،‬‬
‫ﺻﻼة داﺋﻤﮥ ﺑﺎﻗﯿﮥ اﻟﻠﯿﻞ و اﻟﻨﻬﺎر و ﺑﻌﺪ‪:‬‬

‫اﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﺮا از ﺻﺤﯿﺢ اﻣﺎم اﺑﻮاﻟﺤﺴﯿﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻗﺸﯿﺮي‬
‫ﻧﯿﺸﺎﺑﻮري ‪ ‬اﺧﺘﺼﺎر ﻧﻤﻮدم ﺗﺎ ﺣﻔﻆ آن ﺳﻬﻞ و آﺳﺎن ﮔﺮدد و ﺧﻮاﻧﻨﺪه زودﺗﺮ ﺑﻪ ﻫﺪف‬
‫ﺑﺮﺳﺪ و ﻃﻮري آن را ﺗﺮﺗﯿﺐ دادم ﮐﻪ داﻧﺸﺠﻮ زودﺗﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ﺟﺎي‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮدش دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺣﺠﻢ اﻧﺪك ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻞ را‬
‫در ﺑﺮ دارد‪.‬‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮاي ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪة آن ﻣﻔﯿﺪ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ و اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪ -1‬ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬اول اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ‬

‫‪١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺘ‪ ‬ﻪ‬
‫ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴﺬ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻭ‪‬ﻓﹾﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻴ‪‬ﺲﹺ ﺃﹶﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻓﹾﺪ‪‬؟ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ‪-‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ :‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻮ‪‬ﻓﹾﺪ‪ - ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺧ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻣ‪‬ﻰ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻘﱠﺔ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻔﱠﺎﺭﹺ ‪‬ﻣﻀ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺄﹶﻣ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﺼ‪‬ﻞﹴ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻹِﳝ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹸ ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻳﺘ‪‬ﺎﺀُ ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻭﺍ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻢﹺ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﻓﱠﺖ‪ -‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻘ‪‬ﲑ‪ - ِ،‬ﻭ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺣ‪‬ﻔﹶﻈﹸﻮﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻟ‪‬ﻸَﺷ‪‬ﺞ‪ - ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺞ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻴ‪‬ﺲﹺ ‪» :-‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹾﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺎﺓﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺟﻤﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﯿﺎن اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﻮدم؛ زﻧﯽ ﻧﺰد او آﻣﺪ و‬
‫از وي درﺑﺎره ﻧﺒﯿﺬ)ﺷﺮاب ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﮕﻮر و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ( ﺳﺒﻮي ﺳﻔﺎﻟﯿﻦ‪ 1‬ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﺄت اﻋﺰاﻣﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺷﻤﺎ از ﮐﺪام ﮔﺮوه ﯾﺎ ﮐﺪام ﻗﻮم ﻫﺴﺘﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ از ﻃﺎﯾﻔﮥ رﺑﯿﻌﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﯿﺌﺖ ﯾﺎ ﻗﻮم‪ ،‬ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ .‬اﻣﯿﺪوارم ﺿﺮر و زﯾﺎﻧﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﺮدد و ﭘﺸﯿﻤﺎن‬
‫ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ از ﺳﻔﺮي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽ آﯾﯿﻢ و ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻃﻼع دارﯾﺪ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ اﯾﻦ‬

‫)‪ (1‬ﺳﺒﻮى ﺳﻔﺎﻟﯿﻦ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻰ اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﮐﻮزه‪.‬‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٤‬‬

‫ﻗﺒﯿﻠﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﻀﺮ‪ ،‬ﻗﺮار دارد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ در ﻣﺎه ﺣﺮام ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ؛ ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫دﺳﺘﻮري واﺿﺢ و روﺷﻦ ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ و ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ‬
‫آن‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻧﺎن را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد و از‬
‫ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ -1 :‬ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاي ﯾﮑﺘﺎ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ‬
‫ﻣﯽ داﻧﯿﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺘﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻮاﻫﯽ دادن ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻘﯽ ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ -2 .‬ﺑﺮ ﭘﺎداﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز ‪ -3‬ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت ‪ -4‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬و آﻧﻬﺎ را از ﻇﺮف ﮐﺪو‪ ،‬ﺧﻢ و ﻇﺮف ﻗﯿﺮ اﻧﺪود ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻇﺮف ﺗﻨﮥ ﺧﺮﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬در آن زﻣﺎن از اﯾﻦ ﻇﺮﻓﻬﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﺷﺮاب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﺪ( و در ﭘﺎﯾﺎن آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ و ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻣﻌﺎذ از ﭘﺪرش‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ اﺷﺞ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن اﺷﺞ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ از دو ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺮﺧﻮرداري ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را‬
‫دوﺳﺖ دارد‪ :‬ﻋﻘﻞ و ﺑﺮدﺑﺎري«‪.‬‬

‫‪٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﺭﹺﺯ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـ ﹲﻞ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺚ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺍﻟـﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ـﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ـﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶـﺎﺓﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﻭﺿ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻹِﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻙ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻟـﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺌﹸﻮﻝﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺄﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ـﺮ‪‬ﺍﻃ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻷَﻣ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺬﹶﺍﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻃ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺓﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻔﹶﺎﺓﹸ ﺭ‪‬ﺀُﻭﺱ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓﹶﺬﹶﺍﻙ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻃ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻄﹶﺎﻭ‪‬ﻝﹶ ﺭﹺﻋ‪‬ﺎﺀُ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻓﹶﺬﹶﺍﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻃ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹴ ﻻﹶ‬
 ‫‪٦٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪        ‬‬ ‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ «‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻼﹶ ‪:‬‬
‫‪             ‬‬

‫‪]      ‬ﻟﻘﻤﺎن‪ [٣٤:‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶ ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ«‪ .‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ‬
‫ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻭﻩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬‬
‫ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑـﻪ ﺳـﺆاﻻت ﻣـﺮدم‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدي آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳـﻮل اﷲ! اﯾﻤـﺎن ﭼﯿـﺴﺖ؟ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪ » :‬اﯾﻤـﺎن‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎوري و ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪن روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺰ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎوري«؛ آن ﻣﺮد ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا! اﺳـﻼم ﭼﯿـﺴﺖ؟‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺳﻼم ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑـﻪ ﺧـﺪا را ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﮐﻨـﯽ و ﺑـﺎ او ﭼﯿـﺰي را ﺷـﺮﯾﮏ ﻗـﺮار‬
‫ﻧﺪﻫﯽ‪ ،‬زﮐﺎت ﻓﺮض را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﯽ و ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣـﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿـﺮي«؛ آن ﻣـﺮد ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺣﺴﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺣـﺴﺎن ﯾﻌﻨـﯽ اﯾﻨﮑـﻪ ﺧـﺪا را ﺑﮕﻮﻧـﻪ اي‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ او را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ زﯾﺮا اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻮ او را ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯽ وﻟﯽ او ﺗﻮ را ﻣـﯽ ﺑﯿﻨـﺪ«؛ آن‬
‫ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﯽ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻮرد‪ ،‬ﺳﺆال ﻣﯽ ﺷﻮد از ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧـﺪارد؛ وﻟـﯽ ﺑﺮﺧـﯽ از ﻧـﺸﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰ‪ ،‬ﺑﯽ ﺑـﯽ اش‬
‫را ﺑﺪﻧﯿﺎ ﻣﯽ آورد؛ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻧـﺴﺎﻧﻬﺎي ﻋﺮﯾـﺎن و ﭘﺎﺑﺮﻫﻨـﻪ در‬
‫رأس ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮﭘﺎﻧـﺎن ﺑـﺮه و ﺑﺰﻏﺎﻟـﻪ‬
‫در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﯾﮑﯽ از آن ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺠـﺰ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﮐـﺴﯽ دﯾﮕـﺮ ﻧﻤـﯽ داﻧـﺪ«؛ ﺳـﭙﺲ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬اﯾـﻦ آﯾـﻪ را ﺗـﻼوت ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫‪             ‬‬

‫‪              ‬‬
‫]ﻟﻘﻤﺎن‪ [٣٤:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٦‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻧﺎ آﮔﺎﻫﯽ از ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬وﯾﮋه ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎران را ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎراﻧﺪ‪ .‬و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در رﺣﻤﻬﺎي )ﻣﺎدران( اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدا ﭼﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﺪام ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﻣﯿﺮد؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﮔﺎه و ﺑﺎﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﻓﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ اﻣﺎ اﺛﺮي از او ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ دﯾﻦ ﻣﺮدم را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺎﻣﻮزد«‪.‬‬

‫‪٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﺐﹺ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻓﹶﺎ ﹸﺓ‪،‬‬
‫ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹸﻞﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹰ ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪.«‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻏﹶﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﱠﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ؟ ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹾ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﺿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺎﻟﹶﺔﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﻠﱠﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻠﱠﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻥﱠ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪          :‬‬

‫‪           ‬‬

‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) : ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀُ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻦ‪) (‬ﻡ‪(٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﯿﺐ ﺑﺮواﯾﺖ از ﭘﺪرش ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻓﺮا‬
‫رﺳﯿﺪ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰد وي رﻓﺖ؛ اﺑﻮﺟﻬﻞ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ؛ رﺳﻮل‬
‫اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻋﻤﻮ ﺟﺎن! ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮ؛ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺖ ﮔﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﯽ دﻫﻢ«؛ اﺑﻮﺟﻬﻞ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬آﯾﺎ دﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را رﻫﺎ‬
 ‫‪٦٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ وﻟﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﻤﭽﻨﺎن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﺳﺨﻨﺶ را ﺗﮑﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﺰﺑﺎن آورد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ دﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻫﺴﺘﻢ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻊ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻧﺸﺪه ام‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ«؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪  :‬‬

‫‪            ‬‬

‫‪        ‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﮐﻨﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‪ ،‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻧﻬﻢ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻬﻨﻤﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺸﺎن ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺮز ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬درﺑﺎره‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻧﺎزل ﮐﺮد‪             :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﻪ را‬
‫ﺗﻮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮﮐﺲ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‬

‫‪٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾ ﹴﺮ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﻷِﱠﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ‪:‬‬
‫ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺤ‪‬ﻘﱢﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷُﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹶﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ‬
‫ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓﹶ ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﻝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻘﹶﺎﻻﹰ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹾﺘ‪ ‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ :‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺇﹺﻻﹶﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺡ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻟ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻝﹺ ﻓﹶﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪) .‬ﻡ‪(٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬درﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﺸﺎن‪،‬‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ وي اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪ وﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از اﻋﺮاب‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬
‫ﺧﻄﺎب‪ ‬ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺟﻨﮕﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٨‬‬

‫دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎل و ﺟﺎﻧﺶ را از ﻣﻦ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻘﺶ‪ ،‬وﺣﺴﺎب آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ«؛‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت‪ ،‬ﻓﺮق ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫ﺟﻨﮕﯿﺪ؛ زﯾﺮا زﮐﺎت‪ ،‬ﺣﻖ ﻣﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ زاﻧﻮ ﺑﻨﺪ اﺷﺘﺮي را ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ و از ﻣﻦ درﯾﻎ ورزﻧﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﯾﺪم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ آﻧﺎن‪ ،‬ﺷﺮح ﺻﺪر‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ او ﭘﯽ ﺑﺮدم‪.‬‬

‫‪٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬‬
‫ﺕ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺀَﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺤ‪‬ﻘﱢﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﷲ اﺳﺖ و ﻧﻤﺎز را ﺑﺮ ﭘﺎ دارﻧﺪ و زﮐﺎت ﺑﺪﻫﻨﺪ؛ ﭘﺲ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را اﻧﺠﺎم‬
‫دادﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮن و ﻣﺎﻟﺸﺎن را از ﻣﻦ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻘﺶ‪ ،‬و ﺣﺴﺎب آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ : (3‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮي ر ا ﺑﻌﺪ از ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‬

‫‪٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻟﹶﻘ‪‬ﻴ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹸﻔﱠﺎﺭﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﻄﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻻﹶﺫﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‬
‫ﺑﹺﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺘ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹾﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﻄﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹶﻄﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺘ‪‬ﻠﹸﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹾﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻗﹶﺎﻝﹶ«‪ .‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺞﹴ ﻓﹶﻔ‪‬ﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ .‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻔ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻪ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻷَِﻗﹾﺘ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‬
 ‫‪٦٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .‬ﻡ‪(٩٥/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪاد ﺑﻦ اﺳﻮد ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! اﮔﺮ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮي‪ ،‬روﺑﺮو‬
‫ﺷﺪم و او ﺑﺎ ﻣﻦ درﮔﯿﺮ ﺷﺪ و ﯾﮑﯽ از دﺳﺘﻬﺎﯾﻢ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ زد و ﻗﻄﻊ ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﻓﺮار ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ‬
‫درﺧﺘﯽ ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪم؛ آﯾﺎ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ زﺑﺎن آورد‪ ،‬او را ﺑﻘﺘﻞ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﻧﮑﺶ«‪ .‬ﻣﻘﺪاد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا ! او دﺳﺘﻢ را‬
‫ﻗﻄﻊ ﮐﺮده و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﺰﺑﺎن آورده اﺳﺖ آﯾﺎ او را ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﺑﻘﺘﻞ ﻧﺮﺳﺎن زﯾﺮا او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ او را ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﯽ )ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن ﺗﻮ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺘﻞ او ﻫﻢ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ( و ﺗﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ آن ﮐﻠﻤﻪ را ﺑﺰﺑﺎن ﺑﯿﺎورد« )ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ او ﻗﺒﻞ از ﮔﻔﺘﻦ‬
‫آن ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺪور اﻟﺪم ﺑﻮد ﺗﻮ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ وي ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺪور اﻟﺪم ﺷﺪي(‪.‬‬
‫در رواﯾﺖ اوزاﻋﯽ و اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺢ ﻟﻔﻆ »اﺳﻼم آوردم« آﻣﺪه اﺳﺖ و در رواﯾﺖ ﻣﻌﻤﺮ ﺑﺠﺎي‬
‫آن ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻢ او را ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺖ«‪.‬‬

‫‪٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗﹶﻊ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻮ‪‬ﻓﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﺡﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻓﹶﻼﹶ‬
‫ﺷ‪‬ﻘﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻻﹶ«؟ ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﻝﹶ ﻳ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﻗﹾﺘ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺫﹸﻭ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪     :‬‬

‫‪      ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪‬ﻭﻥﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻓ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪) .‬ﻡ‪(٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺎ را ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد؛ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﺑﻪ »ﺣﺮﻗﺎت« ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺟﻬﻨﯿﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮدي ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮدم؛‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٧٠‬‬

‫او ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺖ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬او را ﺑﺎ ﻧﯿﺰه زدم؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺘﺮدد ﺷﺪم و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاي رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ او را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪي«؟ اﺳﺎﻣﻪ‬
‫‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را از ﺗﺮس اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺰﺑﺎن آورد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻗﻠﺒﺶ را ﻧﺸﮑﺎﻓﺘﯽ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ از ﺗﻪ دﻟﺶ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﮔﻔﺘﻪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ«؟ و آﻧﻘﺪر اﯾﻦ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ آرزو ﮐﺮدم‪ :‬اي ﮐﺎش‪ ،‬ﻫﻤﺎن روز ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﺪم‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﻧﻤﯽ ﮐﺸﻢ ﺗﺎ ذواﻟﺒﻄﯿﻦ ﯾﻌﻨﯽ اﺳﺎﻣﻪ او را‬
‫ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻔﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪     :‬‬

‫‪      ‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ ﻫﯿﭻ ﻓﺘﻨﻪ اي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻫﻤﮥ‬
‫دﯾﻦ از آن ﺧﺪا ﮔﺮدد؟ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻟﯽ ﺗﻮ و ﭘﯿﺮواﻧﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ‬
‫ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ ﻓﺘﻨﻪ‪ ،‬درﺳﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹾﻮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﺯﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺏ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ َ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻼﹶﻣ‪‬ﺔﹶ ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧﹺﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻻﹰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻔﹶﺮ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﺍ ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺩ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻡﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪ ‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻘﹶﻮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﻗﹶﺼ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﻗﹶﺼ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹶﻔﹾﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺸ‪‬ﲑ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻰ ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺍﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫‪»: ‬ﺃﹶﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ » :‬ﻓﹶﻜﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
 ‫‪٧١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪«‬؟ ]ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ[ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬

‫»ﻭ‪‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺰﹺﻳ ‪‬ﺪﻩ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ‪» :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪«‬؟ )ﻡ‪(٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺻﻔﻮان ﺑﻦ ﻣﺤﺮز ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﻨﺪب ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺠﻠﯽ ﻓﺮدي را در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ اﺑﻦ‬
‫زﺑﯿﺮ‪ ،‬ﻧﺰد ﻋﺴﻌﺲ ﺑﻦ ﺳﻼﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻌﺪادي از ﺑﺮادراﻧﺖ را ﺟﻤﻊ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ؛ ﻋﺴﻌﺲ ﻗﺎﺻﺪي ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﻬﺎ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺪب ﮐﻪ‬
‫ﮐﻼﻫﯽ ﺑﻠﻨﺪ و زرد رﻧﮓ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ او رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻼه را از ﺳﺮش ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﻣﺪه ام ﺗﺎ‬
‫ﺻﺮﻓﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺴﻮي ﻗﻮﻣﯽ از‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد؛ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﻫﺪف ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬او را ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﯽ داد و ﺑﻘﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ؛ در آن اﺛﻨﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺮدي از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ او را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺟﻨﺪب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ آن ﻣﺮد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻮد؛ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺸﯿﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺸﺮك‪،‬‬
‫ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺖ؛ وﻟﯽ آن ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن او را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺸﺎرت دﻫﻨﺪه ﻧﺰد رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬درﺑﺎره ﺟﻨﮓ از او ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ وي ﻋﻤﻞ‬
‫ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ اﻃﻼع رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬رﺳﺎﻧﯿﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬او را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و از ﻣﺎﺟﺮا ﭘﺮﺳﯿﺪ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا او را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪي«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! او ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺎر و ﻣﺎر ﮐﺮد و ﻓﻼﻧﯽ و‬
‫ﻓﻼﻧﯽ را ﮐﺸﺖ ـ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮓ را ﻧﺎم ﺑﺮد ـ ﻟﺬا ﻣﻦ ﺑﻪ او ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدم؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺸﯿﺮ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ او را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪي«؟! ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ؛‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آن‪ ،‬ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯽ«؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺮاﯾﻢ آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاه‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آن‪ ،‬ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯽ«؟! و ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﯿﻔﺰود‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٧٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(4‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪا‬
‫را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎ ﹶﻝ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٢٦/‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺜﻤﺎن ‪‬‬
‫ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ - ‬ﺷ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺶ‪ -‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻏﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹸ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻙ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﺫ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪»:  ‬ﺍﻓﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻗﹶﻞﱠ ﺍﻟﻈﱠﻬ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦﹺ ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶ ‪‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺔ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪»:  ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻨﹺﻄﹶﻊﹴ ﻓﹶﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻄﹶﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺑﹺﻜﹶﻒ‪ ‬ﺫﹸﺭ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﻄﹶﻊﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹶﺮﹺ ﻭﹺﻋ‪‬ﺎﺀً ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﻣ‪‬ﻠﹶﺌﹸﻮﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹸﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺷ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻮﺍ ﻭ‪‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻠﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻻ ﻳ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٢٧/‬‬
‫)ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ از راوي ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬اﻋﻤﺶ اﺳﺖ(‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ‬ﯾﺎ اﺑﻮﺳﻌﺪ ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﻏﺰوه ﺗﺒﻮك‪ ،‬دﭼﺎرﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ‬
‫اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﯿﺪ ﻣﺎ ﺷﺘﺮان ﺧﻮد را ذﺑﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ؛ ﮔﻮﺷﺖ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ و از ﭼﺮﺑﯽ آﻧﻬﺎ روﻏﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺟﺎزه دارﯾﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٧٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺟﺎزه اي‬
‫ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﺳﻮاري روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ؛ از ﻣﺮدم ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة ﻏﺬاﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﯿﺎورﻧﺪ؛‬
‫آﻧﮕﺎه از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺳﻔﺮه اي ﺧﻮاﺳﺖ وآن را ﭘﻬﻦ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ‬ ‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة ﻏﺬاي آﻧﻬﺎ را ﺧﻮاﺳﺖ؛ ﯾﮑﯽ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺸﺖ ذرت ﻣﯽ آورد و دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺸﺖ ﺧﺮﻣﺎ‬
‫ﻣﯽ آورد و ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﭘﺎره اي ﻧﺎن ﻣﯽ آورد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺪارﮐﻤﯽ ﻏﺬا روي ﺳﻔﺮه‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪ؛ ﭘﺲ‬
‫دﻋﺎي ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬داﺧﻞ ﻇﺮﻓﻬﺎﯾﺘﺎن ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ«‪ .‬ﻣﺮدم ﻃﻮري‬ ‫از آن‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫داﺧﻞ ﻇﺮﻓﻬﺎﯾﺸﺎن رﯾﺨﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ ﻇﺮﻓﻬﺎي ﻟﺸﮑﺮ را ﭘﺮ ﮐﺮدﻧﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﺗﺎ ﺳﯿﺮ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﺎز ﻫﻢ‬
‫ﻣﻘﺪاري ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬
‫و ﻣﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ؛ ﻫﺮ ﺑﻨﺪه اي ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا ﺑﺮود‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑﹺﺤ‪‬ﻲ‪ - ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺖ‪ -  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪ ‬ﻮ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻜﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻜ‪‬ﻲ؟ ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﺌ‪‬ﻦﹺ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻷَﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻥﱠ ﻟﹶﻚ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻔﱢﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻷَﺷ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺌ‪‬ﻦﹺ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻷَﻧ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺘ‪‬ﻜﹸﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜﹰﺎ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪‬‬
‫ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻜﹸﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹸﺣ‪‬ﻴﻂﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪) .«‬ﻡ‪(٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺻﻨﺎﺑﺤﯽ در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﮥ ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ‪ ‬ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮگ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬رﻓﺘﻢ و ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﻮدم؛ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺒﺮ‬
‫ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﺮا ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬اﮔﺮ از ﻣﻦ ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ‪،‬‬
‫و اﮔﺮ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻔﻊ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻢ؛ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم و ﺣﺎوي ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻮد ﺑﺮاﯾﺘﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم ﻣﮕﺮ ﯾﮏ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ آﻧﺮا اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻣﻮﺗﻢ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٧٤‬‬

‫ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪،‬‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ؛ از رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ را ﺑﺮاي او ﺣﺮام ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻗﹸﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﺍ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾ ﹴﺮ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹶﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻇﹾﻬ‪‬ﺮﹺﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻄﹶﺄﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻄﹶﻊ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓﹶﺰﹺﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺰﹺﻉ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻄﹰﺎ ﻟ‪‬ﻸَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ‬
‫ﻝ‪-‬‬ ‫ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺌﹾﺮﹴ ﺧ‪‬ﺎﺭﹺﺟ‪‬ﺔ‪ - ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑﹺﻴﻊ‪ :‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪ ‬ﹸ‬
‫ﻓﹶﺎﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹶﺰ‪‬ﺕ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻔ‪‬ﺰ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻌ‪‬ﻠﹶﺐ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ«؟‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﹸﻗﻠﹾﺖ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻇﹾﻬ‪‬ﺮﹺﻧ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻄﹶﺄﹾﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺸ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻄﹶﻊ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹶﺰﹺﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺰﹺﻉ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂﹶ ﻓﹶﺎﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹶﺰ‪‬ﺕ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻔ‪‬ﺰ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻌ‪‬ﻠﹶﺐ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ‬
‫ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ« ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻧﹺﻲ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀِ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﻠﹾﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ .«‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻼﹶﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻼﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﻠﹾﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺗﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻻ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺄﹶﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺸ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻜﹶﺎﺀً ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺛﹶﺮﹺﻱ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻲ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹰ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻻ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ ﺃﹶﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻗﹶﻠﹾﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬‬
 ‫‪٧٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻠﱢﻬﹺﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻠﱢﻬﹺﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٣١/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ اﻃﺮاف رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ؛ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﻓﺖ‬
‫و ﺗﺎﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﻣﺎ ﺗﺮﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺷﻮد؛ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد؛ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﻢ؛ ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺷﺘﺎﻓﺘﻢ؛ ﻟﺬا ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ و ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﮐﻪ اﻧﺼﺎري ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺳﯿﺪم؛ ﺑﺎغ را دور زدم ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻢ آﯾﺎ‬
‫دروازه اي دارد؟ دروازه اي ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ؛ اﻣﺎ ﻧﻬﺮ ﮐﻮﭼﮑﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ از ﭼﺎﻫﯽ ﺑﯿﺮون از ﺑﺎغ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ‬
‫ﺑﺎغ ﻣﯽ رود‪ .‬ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدم و وارد ﺑﺎغ ﺷﺪم و ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﻓﺘﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻫﺴﺘﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺎري داﺷﺘﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﻤﺎ در‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﺪ و ﺗﺄﺧﯿﺮﻧﻤﻮدﯾﺪ؛ ﻣﺎ ﺗﺮﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﻏﯿﺎب ﻣﺎ‪ ،‬دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ‬
‫ﺷﻮﯾﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﻫﻤﯿﺖ دادﯾﻢ؛ ﻣﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎغ آﻣﺪم و‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺑﺎه‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮدم و وارد ﺷﺪم؛ ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﮐﻔﺸﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻣﻦ داد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! ﮐﻔﺶ ﻫﺎﯾﻢ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮ و ﻫﺮﮐﺲ را ﺑﯿﺮون از‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎغ دﯾﺪي ﮐﻪ از ﺗﻪ دل‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬او را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت ﺑﺪه«‪ .‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وي ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم‪ ،‬ﻋﻤﺮ ‪‬‬
‫ﺑﻮد؛ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اي اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! اﯾﻦ ﮐﻔﺸﻬﺎ ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻔﺸﻬﺎي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﺴﺘﻨﺪ؛‬
‫ﻣﺮا ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻔﺸﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮدي ﮐﻪ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ :‬ﻫﯿﭻ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﯾﻘﯿﻦ دارد‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت ﺑﺪه«‪.‬‬

‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻃﻮري ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ام زد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻓﺘﺎدم و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮﮔﺮد‬
‫اي اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه؛ ﻣﻦ ﮔﺮﯾﺎن‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ؛ ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺪﻧﺒﺎﻟﻢ آﻣﺪ و ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ وي ﺷﺪم‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اي اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب را دﯾﺪم و ﭘﯿﺎم ﺷﻤﺎ را‬
‫ﺑﻪ او رﺳﺎﻧﺪم؛ او ﭼﻨﺎن ﺿﺮﺑﻪ اي ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ام زد ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻓﺘﺎدم و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮﮔﺮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﻤﺮ! ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدي«؟ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭘﺪر و ﻣﺎدرم‬
‫ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد؛ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه را ﺑﺎ ﮐﻔﺸﻬﺎﯾﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎده اي ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻗﻠﺒﺶ ﺑﺪان ﯾﻘﯿﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت دﻫﺪ؟‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٧٦‬‬

‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻦ زﯾﺮا ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺪان ﺗﻮﮐﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﻣﺮدم ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﺑﮕﺬارﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭﹺﺩ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺ ﱠﻻ‬
‫ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹴ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹴ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹴ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹴ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱢﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺒﯽ‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﻮدم و‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﻘﻂ ﭼﻮب اﻧﺘﻬﺎي ﺟﻬﺎز ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ«! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن و آﻣﺎدة ﺧﺪﻣﺘﻢ؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﻘﺪاري ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮش اداﻣﻪ داد؛آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ«! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي‬ ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮔﻮش ﺑﻔﺮﻣﺎن و آﻣﺎدة ﺧﺪﻣﺘﻢ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﯽ داﻧﯽ ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﺎ او ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨﺪ«؛ ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪاري ﺑﻪ راﻫﺶ اداﻣﻪ داد و‬
‫ﺑﻌﺪ ازآن‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ«! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮔﻮش ﺑﻔﺮﻣﺎن و آﻣﺎدة ﺧﺪﻣﺘﻢ؛‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﯽ داﻧﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻖ آﻧﺎن ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺴﺖ«؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﻖ آﻧﺎن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻋﺬاب ﻧﺪﻫﺪ«‪.‬‬

‫‪١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﺑﹺﻴﻊﹺ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪ ‬ﹶﺔ‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹲ ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀِ‪،‬‬
 ‫‪٧٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟ‪‬ﻲ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺬﹶﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻠ‪‬ﻰ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻈﹾﻢ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹸﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻢﹴ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ » :‬ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ‪:‬‬
‫ﺍﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٣٣/‬‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ‪ ‬در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از ﻋﺘﺒﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪم و ﻋﺘﺒﺎن را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﻮدم و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از ﻃﺮف ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺜﯽ‬
‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ )ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺻﺤﺖ آﻧﺮا ﺑﺪاﻧﻢ( او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﻫﺎﯾﻢ ﮐﻢ ﺑﯿﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دوﺳﺖ دارم ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﯽ و درﺧﺎﻧﻪ ام‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯽ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺷﻤﺎ را ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص دﻫﻢ؛ آﻧﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬و‬
‫ﺗﻌﺪادي از ﯾﺎراﻧﺶ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬وارد ﻣﻨﺰل ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﻮد؛ اﻣﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان ﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﯿﻬﻢ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﺑﺎرة ﻧﻔﺎق ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻧﻔﺎق را ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ دﺧﺸﻢ ﻧﺴﺒﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﻬﺎ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻋﻠﯿﻪ او دﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻼك ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﯾﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﮔﻮاﻫﯽ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ«؟! ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﺪ اﻣﺎ ﻧﻪ از‬
‫ﻗﻠﺒﺶ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬وارد ﺟﻬﻨﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﯾﺎ ﻃﻌﻢ آﻧﺮا ﻧﻤﯽ ﭼﺸﺪ«‪ .‬اﻧﺲ ‪‬‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺘﯽ واداﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻨﻮﯾﺲ؛ او آﻧﺮا ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٧٨‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(5‬اﯾﻤﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ و ﺑﯿﺎن ﺧﺼﻠﺘﻬﺎي اﯾﻤﺎن‬

‫‪١٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻴ‪‬ﺲﹺ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻛﹸﻔﱠﺎﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪َ،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺄﹶﻣ‪‬ﺮﹴ ﻧ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺑﹺﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺁﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﺍﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺁﺗ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹸﻮﺍ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﻓﱠﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻘ‪‬ﲑﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﻘ‪‬ﲑﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﺟﹺﺬﹾﻉ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹾﺬ‪‬ﻓﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﻄﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺀِ ‪ -‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ‪ -‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﻜﹶﻦ‪ ‬ﻏﹶﻠﹶﻴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻫﻢ‪‬‬
‫‪ -‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟﹺﺮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺔﹲ ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺆ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀً ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﻔ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺳ‪‬ﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻷَﺩ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻼﹶﺙﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻓﹾﻮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﹾﺠﹺﺮ‪‬ﺫﹶﺍﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹶﻰ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﺍﻷَﺩ‪‬ﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﻛﹶﻠﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻟﹾﺠﹺﺮ‪‬ﺫﹶﺍﻥﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﻛﹶﻠﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺠﹺﺮ‪‬ﺫﹶﺍﻥﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﻛﹶﻠﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺠﹺﺮ‪‬ﺫﹶﺍﻥﹸ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻷَِﺷ‪‬ﺞ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻴ‪‬ﺲﹺ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻓ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻟﹶﺨ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹾﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺎﺓﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﺎ ﺗﯿﺮه اي از ﻗﺒﯿﻠﮥ رﺑﯿﻌﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ؛ ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﮐﻔﺎر ﻗﺒﯿﻠﮥ‬
‫ﻣﻀﺮ‪ ،‬ﻗﺮار دارﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺣﺮام ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫دﺳﺘﻮري ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﻮر ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دﻫﻢ‬
‫و از ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽ دارم‪ -1 :‬ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ او ﭼﯿﺰي را ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﭘﺎ دارﯾﺪ ‪ -3‬زﮐﺎت ﺑﺪﻫﯿﺪ ‪ -4‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ‪ -5‬ﺧﻤﺲ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ‬
 ‫‪٧٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﭘﻨﺠﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﺑﺪﻫﯿﺪ؛ و ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽ دارم ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ -1 :‬ﻇﺮف‬
‫ﮐﺪو ‪ -2‬ﺧﻢ ‪ -3‬ﻇﺮف ﻗﯿﺮاﻧﺪود ‪ -4‬ﻧﻘﯿﺮ«‪) .‬ﻇﺮﻓﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪﮐﻪ از آﻧﻬﺎ درآن زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي درﺳﺖ‬
‫ﮐﺮدن ﺷﺮاب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ(‪ .‬آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﻤﺎ از ﻧﻘﯿﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻨﮥ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آﻧﺮا ﺳﻮراخ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ و درآن ﺧﺮﻣﺎﻫﺎي‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽ اﻧﺪازﯾﺪ«‪ .‬ﺳﻌﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽ اﻧﺪازﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ در آن آب‬
‫ﻣﯽ رﯾﺰﯾﺪ و ﺻﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ از ﺟﻮش و ﺧﺮوش ﺑﯿﻔﺘﺪ؛ ﺳﭙﺲ آن را ﻣﯽ ﻧﻮﺷﯿﺪ و ﮐﺎر ﺑﺠﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯾﺶ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻣﯽ زﻧﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺮدي وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن‬ ‫زﺧﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻣﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﺧﻢ اش را ﺑﻌﻠﺖ ﺷﺮم و ﺣﯿﺎ‪ ،‬از رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ؛ اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭘﺲ در ﭼﻪ ﭼﯿﺰي آب ﺑﻨﻮﺷﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﻣﺸﮏ ﻫﺎي دﺑﺎﻏﯽ‬
‫ﺷﺪه ﮐﻪ دﻫﺎﻧﮥ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﺦ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻮش در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎ زﯾﺎد‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮﺷﻬﺎ آﻧﻬﺎ را‬ ‫اﺳﺖ و ﻣﺸﮑﻬﺎي دﺑﺎﻏﯽ ﺷﺪه در آن‪ ،‬دوام ﻧﺪارد؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮﺷﻬﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮﺷﻬﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺨﻮرﻧﺪ«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﮐﺮم‬
‫‪ ‬ﺑﻪ أﺷﺞ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ از دو ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺮﺧﻮرداري ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را دوﺳﺖ‬
‫دارد‪ :‬ﺧﺮد و ﺑﺮدﺑﺎري«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‬

‫‪١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻝﹺ ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺠﹺﻬ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻠ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻗﹶﺎﺏﹺ ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺛﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻌ‪‬ﻞﹾ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻧﹺﻌ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪‬‬
‫ﻷَِﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺗ‪‬ﻜﹸﻒ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻚ‪) .«‬ﻡ‪(٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺪام ﻋﻤﻞ ﺑﻬﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻤﺎل‬
‫اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺟﻬﺎد در راه او«‪ .‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬آزاد ﮐﺮدن ﮐﺪام ﺑﺮده‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٨٠‬‬

‫اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﻧﺰد ﺻﺎﺣﺐ اش ﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ و از ﻗﯿﻤﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﺪاﺷﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻧﺴﺎن ﮐﺎرآﻣﺪ و ﻣﺎﻫﺮي را ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺎداﻧﯽ را دﺳﺘﮕﯿﺮي ﮐﻦ«‪ .‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ از اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎري‪ ،‬ﻋﺎﺟﺰ‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﮑﺎر ﮐﻨﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺮت را از ﻣﺮدم‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻦ‪ .‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدت‬
‫ﻣﯽ دﻫﯽ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻫﻨﮕﺎم وﺳﻮﺳﮥ ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﯾﺪ‬

‫‪١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻝﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻠﹾﻢﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻘﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺬﹲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺚﹸ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٣٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺮدم از ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد‬
‫ﻋﻠﻢ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﺗﺎﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ ﺧﺪا را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ«؟ راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در ﺣﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﺮدي را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ دو ﻧﻔﺮ از ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺑﺎره‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻮﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﯾﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ و اﯾﻦ‪ ،‬دوﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧‬ﺏ ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» . ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺰﺍﻟﹸَﻮ‪‬ﻥﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻧ‪ ‬‬
‫ﮏ‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬‬
‫ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَﻧﹺﻲ ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻘﻨﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻰ ﺑﹺﻜﹶﻔﱢﻪ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻮﻣ‪‬ﻮﺍ ﻗﹸﻮﻣ‪‬ﻮﺍ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻠ‪‬ﻲ‪‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺮدم از ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد‬
‫ﻋﻠﻢ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﺪا اﺳﺖ )ﮐﻪ ﻣﺎ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ( ﭘﺲ ﺧﺪا را ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ«؟ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻧﺰد‬
 ‫‪٨١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! اﯾﻦ ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﭘﺲ ﺧﺪا را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﯾﮏ ﻣﺸﺖ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺴﻮي آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺣﻘﺎ ﮐﻪ دوﺳﺘﻢ ‪ ‬راﺳﺖ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ‪ :‬آﻧﭽﻪ در ﻋﻨﻮان ﺑﺎب‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در اﺣﺎدﯾﺚ ﻓﻮق‪ ،‬ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ در‬
‫رواﯾﺎت دﯾﮕﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن آوردم و از ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد و ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻧﺮود«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(8‬در ﺑﺎرة اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ‬

‫‪١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻘﹶﻔ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹸﻞﹾ ﻟ‪‬ﻲ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﻗﹶﻮ‪‬ﻻﹰ ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻗﹸﻞْ‪ :‬ﺁﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺛﻘﻔﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺳﺨﻨﯽ‬
‫درﺑﺎرة اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ‪ ،‬از ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﭙﺮﺳﻢ‪ .‬و در ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮاﺳﺎﻣﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن آوردم و ﺳﭙﺲ‪،‬‬ ‫ﻏﯿﺮ از ﺗﻮ از ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﭙﺮﺳﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(9‬درﺑﺎرة ﻣﻌﺠﺰات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬و اﯾﻤﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬

‫‪١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺀِ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺇﹺ ﱠﻻﹼ‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹸﻪ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ُ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﻭﺗ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻮ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي در ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او آﯾﺎت و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ارزاﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ آﯾﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ اﯾﻤﺎن ﺑﺸﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ارزاﻧﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﺣﯿﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٨٢‬‬

‫ﺳﻮي ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؛ ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭘﯿﺮوان را روز ﻗﯿﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬

‫‪٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪ ‬ﻤ ‪‬ﺪ‬
‫ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻷُﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧﹺﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ از اﯾﻦ اﻣﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﯾﻬﻮدي و ﭼﻪ ﻧﺼﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻣﺮا ﺑﺸﻨﻮد و ﺑﺪون اﯾﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻦ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬از ﺟﻬﻨﻤﯿﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺻ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺢﹴ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪ ‬ﹺﻞ‬
‫ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﺮ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺐﹺ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹲ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹶ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫﻢ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ :‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺁﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﺂﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻙ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‬
‫ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺔﹲ ﻓﹶﻐ‪‬ﺬﱠﺍﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏ‪‬ﺬﹶﺍﺀَﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ :‬ﺧ‪‬ﺬﹾ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻞﹸ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪).‬ﻡ‪(١٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﻫﻤﺪاﻧﯽ در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از ﺷﻌﺒﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺮدي از اﻫﻞ ﺧﺮاﺳﺎن را دﯾﺪم ﮐﻪ از ﺷﻌﺒﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪ :‬اي اﺑﻮﻋﻤﺮو! اﻫﻞ ﺧﺮاﺳﺎنِ ﻃﺮف ﻣﺎ‬
‫درﺑﺎرة ﻣﺮدي ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰش را آزاد ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ وي ازدواج ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬وي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺷﮑﺮاﻧﻪ اش )ﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﮑﺮاﻧﻪ ﺣﺞ در ﻣﮑﻪ ذﺑﺢ ﻣﯽ ﮔﺮدد( ﺳﻮار ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫)و اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ( ﺷﻌﺒﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﺮده ﺑﻦ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮواﯾﺖ از ﭘﺪرش ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﻨﯿﻦ ارﺷﺎد ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ‪» :‬ﺳﻪ ﺷﺨﺺ را دوﺑﺎر اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ -1 :‬ﺷﺨﺼﯽ‬
‫از اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد و زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬را درﯾﺎﺑﺪ و ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت‬
 ‫‪٨٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﯿﺰ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد و از او ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﺪ‪ ،‬و او را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ از دو اﺟﺮ و‬ ‫‪‬‬
‫ﭘﺎداش ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ -2 .‬ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﺪا و ﺣﻖ ﺳﯿﺪش را ﺑﺠﺎ آورد‪ ،‬دو اﺟﺮ دارد‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰش را ﻏﺬاي ﺧﻮب ﺑﺪﻫﺪ و او را ﺧﻮب ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آزادش ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﺎ وي ازدواج ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﯿﺰ دو اﺟﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﻌﺒﯽ ﺑﻪ آن ﻣﺮد ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﯿﺎﻣﻮز؛ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﻔﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻪ ﺧﺼﻠﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬت اﯾﻤﺎن را درﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‬

‫‪٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻼﹶﻭ‪ ‬ﹶﺓ‬
‫ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺀَ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺒﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺَﻻﱠ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﹺ ‪ -‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘﹶﺬﹶﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ - ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹾﺬﹶﻑ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻪ ﺧﺼﻠﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬت اﯾﻤﺎن را درﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ -1 :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﻧﺰد او از ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬دوﺳﺘﯽ اش ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ -3 .‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ را ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او‬
‫را ازآن‪ ،‬ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪن در آﺗﺶ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺪارد‪.‬‬

‫‪٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺃﹶﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪) .«‬ﻡ‪(٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﺷﻤﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽ آورد ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻣﻦ از ﻓﺮزﻧﺪش‪ ،‬ﭘﺪرش و ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺮدم ﻧﺰد وي ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﻢ«‪.‬‬

‫‪٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻷَِﺧ‪‬ﻴﻪ‪ - ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺑﻨﺪه اي اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽ آورد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اش )ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺮادرش( دوﺳﺖ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٨٤‬‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﭽﻪ را ﺑﺮاي ﺧﻮدش دوﺳﺖ دارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(١١‬ﻟﺬت اﯾﻤﺎن را ﻣﻲ ﭼﺸﺪ ﻛﺴﻲ ﻛﮫ ﺧﺪا را ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‬
‫‪٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺫﹶﺍﻕ‪‬‬
‫ﻃﹶﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑﹺﺎﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻻﹰ«‪) .‬ﻡ‪(٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪا را ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬اﺳﻼم را ﺑﻌﻨﻮان دﯾﻦ و ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻌﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬت اﯾﻤﺎن را‬
‫ﻣﯽ ﭼﺸﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(12‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﻬﺎر ﺧﺼﻠﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‬

‫‪٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴ ‪‬ﻪ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻘﹰﺎ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺼ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﱠﺔﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﱠﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧﹺﻔﹶﺎﻕﹴ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﻛﹶﺬﹶﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺎﺹ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺮ‪«‬؛ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﺎﻕﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﭼﻬﺎر‬
‫ﺧﺼﻠﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﯽ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺘﯽ از ﻧﻔﺎق‬
‫در او وﺟﻮد دارد ﺗﺎ وﻗﺘﯿﮑﻪ آﻧﺮا رﻫﺎ ﮐﻨﺪ‪ -1 :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ -2‬اﮔﺮ‬
‫ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺒﻨﺪد‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ -3‬اﮔﺮ وﻋﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬وﻋﺪه ﺧﻼﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ -4‬ﻫﻨﮕﺎم‬
‫اﺧﺘﻼف و ﺧﺼﻮﻣﺖ‪ ،‬از ﺣﻖ‪ ،‬ﻋﺪول ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻔﯿﺎن ﺑﺠﺎي » ﺧ‪‬ﻠﱠﺔﹲ « ‪ » ،‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹶﺔﹲ«‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎي آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺁﻳ‪ ‬ﹸﺔ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻖﹺ ﺛﹶﻼﹶﺙﹲ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﻛﹶﺬﹶﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺅ‪‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻥﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺳﻪ ﻋﻼﻣﺖ دارد‪ :‬ﭼﻮن ﺳﺨﻦ‬
‫ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ و اﮔﺮ وﻋﺪه دﻫﺪ‪ ،‬وﻋﺪه ﺧﻼﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ اﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ را‬
 ‫‪٨٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(13‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐ‪‬ﺸﺘﻪ‪ ،‬و ﻣﻨﺎﻓﻖ وﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻨﻮﺑﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﻛﹶﻤ‪‬ﺜﹶﻞﹺ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺭ‪‬ﻉﹺ ﺗ‪‬ﻔ‪‬ﻴﺌﹸﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﺮ‪‬ﻳﺢ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻬ‪‬ﺎ ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻬﹺﻴﺞ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓ‪‬ﺮﹺ ﻛﹶﻤ‪‬ﺜﹶﻞﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺯ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﺬ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺻ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔ‪‬ﻴﺌﹸﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ‬
‫ﺍﻧ‪‬ﺠﹺﻌ‪‬ﺎﻓﹸﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ«‪ .‬ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪» ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻖﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺯ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﺬ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ«‪) .‬ﻡ‪(٢٨١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺜﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐ‪‬ﺸﺘﮥ ﺗﺮ‬
‫و ﺗﺎزه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎد او را ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف‪ ،‬ﮐﺞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﯾﮑﺒﺎر آﻧﺮا ﺑﻪ ﻃﺮف زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‬
‫راﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد؛ و ﻣﺜﺎل ﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺖ ﺻﻨﻮﺑﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﻗﮥ ﺧﻮد‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و اﺳﺘﻮار اﺳﺖ؛ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ آﻧﺮا ﮐﺞ و ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮑﺒﺎر از رﯾﺸﻪ ﮐﻨﺪه ﺷﻮد«‪ .‬و‬
‫دررواﯾﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬آﻧﺮا راﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﮔﺶ ﻓﺮا رﺳﺪ‪ .‬و ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺻﻨﻮﺑﺮ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دﭼﺎر ﻫﯿﭻ آﻓﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻋﻠﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺪﯾﺚ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ در ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﺧﺎﻧﻮاده اش‬
‫دﭼﺎر ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻫﺎ و ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﻬﺎي زﯾﺎدي ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﻤﮥ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن و رﻓﻊ درﺟﺎت‬
‫وي ﻣﯽ ﮔﺮدد؛ اﻣﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ دﭼﺎر ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﯾﺪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن وي ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن در ﻋﺮﺻﮥ ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫)ﻧﻮوي(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (14‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ‬

‫‪٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻭﻧﹺﻲ ﺑﹺﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪: ‬ﻛﹶﺎﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ‪ -‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹺ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻗﹸﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻲ ﺃﹸﻛﹸﻠﹶﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻛﹸﻞﱠ ﺣ‪‬ﲔﹴ «‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹶﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٨٦‬‬

‫ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻫ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻗﹸﻮﻝﹶ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻷَﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻗﹸﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ) .‬ﻡ‪(٢٨١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ درﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻬﺎﯾﺶ ﻧﻤﯽ رﯾﺰد و ﻫﺮ وﻗﺖ‪ ،‬ﺛﻤﺮه‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻪ درﺧﺘﯽ اﺳﺖ«؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ دﻟﻢ ﺧﻄﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ آن‬
‫درﺧﺖ‪ ،‬ﻧﺨﻞ)درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ( اﺳﺖ؛ اﻣﺎ دﯾﺪم اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﻣﻦ ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن و ﺣﺮف زدن را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﻧﺴﺘﻢ؛ ﻋﻤﺮ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدي‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ از ﻓﻼن و ﻓﻼن ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺣﯿﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ اي از اﯾﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑﹺﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ‪-‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮﻥﹶ ‪ -‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹸ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺇﹺﻣ‪‬ﺎﻃﹶﺔﹸ ﺍﻷَﺫﹶﻯ ﻋ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺍﻟﻄﱠﺮﹺﻳﻖﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀُ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥ‪) .«‬ﻡ‪(٣٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻤﺎن ﻫﻔﺘﺎد و اﻧﺪي ﯾﺎ ﺷﺼﺖ و‬
‫اﻧﺪي ﺷﻌﺒﻪ دارد؛ ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ اﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﮥ آن‪ ،‬ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن‬
‫اﺷﯿﺎي آزار دﻫﻨﺪه از راه اﺳﺖ و ﺣﯿﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ اي از اﯾﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﰊ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ َ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹸ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀُ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻛﹸﻠﱡﻪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀُ ﻛﹸﻠﱡﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹴ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻨ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺍﻟﹾﻜﹸﺘ‪‬ﺐﹺ ﺃﹶﻭﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻜﹾﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﺭ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﯽ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹸ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺍﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻧﹺﻲ ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺭﹺﺽ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺯﹺﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪:‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﺄﹾﺱ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(٣٧/‬‬
 ‫‪٨٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﯿﺮ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰد‬
‫ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﺑﻮدﯾﻢ؛ در آﻧﺮوز‪ ،‬ﻋﻤﺮان ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﯿﺎ ﻫﻤﻪ اش ﺧﯿﺮ اﺳﺖ«‪ .‬ﺑﺸﯿﺮ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ در ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و ﯾﺎ ﺳﺨﻨﺎن‬
‫ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﯿﺎ‪ ،‬ﺳﮑﯿﻨﻪ و وﻗﺎر ﺑﺮاي اﷲ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود و ﺑﺨﺸﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ از آن‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺿﻌﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮان ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ ﻗﺮﻣﺰ ﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاﯾﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ و ﺗﻮ ﺑﺎ‬
‫آن‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮان دوﺑﺎره ﺣﺪﯾﺚ را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺸﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‬
‫ﺳﺨﻦ اش را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﻋﻤﺮان ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي اﺑﻮ‬
‫ﻧﺠﯿﺪ! )ﮐﻨﯿﻪ ﻋﻤﺮان( او از ﻣﺎﺳﺖ و ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارد‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺸﯿﺮ از ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻖ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺷﻤﺎ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﺮﻓﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﺣﺴﻦ ﺟﻮار و اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ‬
‫رود‬

‫‪٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺢﹴ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﻦ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻜﹾﺮﹺﻡ‪‬‬
‫ﺿ‪‬ﻴ‪‬ﻔﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹾ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹸﺖ‪) .«‬ﻡ‪(٤٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺷﺮﯾﺢ ﺧﺰاﻋﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا و روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اش اﺣﺴﺎن و ﻧﯿﮑﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ وﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن‬
‫دارد‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧﺶ را ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺪارد؛ و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺧﻮب‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪:(17‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اش از اذﯾﺖ و آزار او در اﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻘﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٤٦/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٨٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ اش از‬

‫اذﯾﺖ و آزارش دراﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬زﺑﺎن و ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ‬

‫‪٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺎﺭﹺﻕﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶ ‪‬ﺓ‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ »ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﺍ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﺒﹺﻠ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﺒﹺﻘﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺃﹶﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﺈﹺﳝ‪‬ﺎﻥ‪) .«‬ﻡ‪(٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻃﺎرق ﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮوان اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در روز ﻋﯿﺪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز‪،‬‬
‫ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﺮدي در ﺑﺮاﺑﺮ او ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻪ وﻇﯿﻔﻪ اش ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﻣﻨﮑﺮي را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺘﺶ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ؛‬
‫اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ زﺑﺎﻧﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ؛ و اﮔﺮ اﯾﻦ را ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻠﺒﺶ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‬
‫)آﻧﺮا زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺪارد(؛ و اﯾﻦ‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﮥ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶ ‪‬ﻪ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺭﹺﻳ‪‬ﻮﻥﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸﻭﻥﹶ ﺑﹺﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻥﹶ ﺑﹺﺄﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹸﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻑ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻠ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪ ‬ﻦ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻝﹴ«‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪ ‬ﹶﻝ‬
‫ﺑﹺﻘﹶﻨ‪‬ﺎﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪‬‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻴﻪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪) .‬ﻡ‪(٥٠/‬‬
 ‫‪٨٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻣﺖ ﻫﺎي ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻮارﯾﻮن )ﯾﺎران ﻣﺨﻠﺺ( و اﺻﺤﺎﺑﯽ داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ راه و روش او را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ و از دﺳﺘﻮرات او ﭘﯿﺮوي ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‪،‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ آﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺮف ﻣﯽ زدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ درﺑﺎرة آﻧﻬﺎ دﺳﺘﻮري ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻬﺎد‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻬﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺟﻬﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ ازآن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة داﻧﮥ اﺳﭙﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻤﺎن وﺟﻮد ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫اﺑﻮراﻓﻊ )راوي از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاي ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدم؛ وي اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را از ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬آﻣﺪ و در‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻨﺎم ﻗﻨﺎت‪ ،‬ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪ؛ ﻣﻦ ﺑﺮاي دﯾﺪار اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم؛ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻋﯿﺎدت اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ آﻣﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬در ﺑﺎرة اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ او اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاي اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(19‬ﻋﻠﯽ را ﺑﺠﺰ ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪارد و ﺑﺠﺰ ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻧﺪارد‬

‫‪٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯﹺﺭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻓﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ‪،‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻷُﻣ‪‬ﻲ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪ ‬ﻖ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زر‪ ‬ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺶ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ داﻧﻪ‬
‫را ﺷﮑﺎﻓﺖ و اﻧﺴﺎن را آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻓﻘﻂ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺮا دوﺳﺖ دارد و ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﺎ ﻣﻦ دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽ ورزد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(20‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن‪،‬‬

‫و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻧﻔﺎق اﺳﺖ‬

‫‪٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶ‪‬ﻧﻪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٩٠‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٧٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺪي ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺮاء از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬درﺑﺎرة اﻧﺼﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﻘﻂ ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬آﻧﺎن را دوﺳﺖ دارد و ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﺎ‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽ ورزد؛ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻧﺼﺎر را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪا او را دوﺳﺖ دارد و ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺎ او دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(21‬اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد‬

‫‪٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥﹶ ﻟﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺭﹺﺯ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺄﹾﺭﹺﺯ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻤﺎن ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﻨﺎه‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺎر ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳﻮراﺧﺶ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(22‬اﯾﻤﺎن از ﯾﻤﻦ‪ ،‬و ﺣﮑﻤﺖ از ﯾﻤﻦ اﺳﺖ‬

‫‪٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ ‬ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻕ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﺌ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻒ‪ ‬ﻗﹸﻠﹸﻮﺑ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥﹸ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻜﹾﻤ‪‬ﺔﹸ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺔﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ‬
‫ﺍﻟﻐﻨ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺨ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻼﹶﺀُ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻔﹶﺪ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻄﹾﻠ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻫﻞ ﯾﻤﻦ آﻣﺪﻧﺪ؛‬
‫آﻧﺎن از ﻧﺮم ﺗﺮﯾﻦ دﻟﻬﺎ و ﻧﺎزك ﺗﺮﯾﻦ ﻗﻠﺐ ﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ؛ اﯾﻤﺎن از ﯾﻤﻦ اﺳﺖ و ﺣﮑﻤﺖ از ﯾﻤﻦ‬
‫اﺳﺖ؛ ﺳﮑﯿﻨﻪ و وﻗﺎر در ﻣﯿﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ داران‪ ،‬و ﻓﺨﺮ و ﺗﮑﺒﺮ در ﻣﯿﺎن ﺷﺘﺮﺑﺎﻧﺎن و ﮔﺎو ﭼﺮاﻧﺎن ﭼﺎدر‬
‫ﻧﺸﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﻫﻤﺎن ﻃﺮف ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪) .‬ﻣﺸﺮق(‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ‪ :‬اﯾﻤﺎن از ﯾﻤﻦ اﺳﺖ‪ ...‬ﺑﻤﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ اﻫﻞ ﯾﻤﻨﯽ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن و ﺑﻌﺪ از رﺳﻮل‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺜﺎل اوﯾﺲ ﻗﺮﻧﯽ و اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﻮﻻﻧﯽ و دﯾﮕﺮان از اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻠﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬اﯾﻤﺎن را ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻧﺴﺒﺖ داد و ﻫﺪف از آن‪،‬‬
 ‫‪٩١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﯾﻤﻨﯽ ﻫﺎي ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻪ ﻫﻤﮥ اﻫﻞ ﯾﻤﻦ و در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﻧﻮوي ﺑﺎ ﺗﺼﺮف(‬

‫‪٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ ‪» :‬ﻏ‪‬ﻠﹶﻆﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﻠﹸﻮﺏﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻔﹶﺎﺀُ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻕﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺯﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺨﺖ دﻟﯽ و ﺧﺸﻮﻧﺖ در‬
‫ﻣﺸﺮق‪ ،‬و اﯾﻤﺎن در اﻫﻞ ﺣﺠﺎز اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(23‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورد‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ ﺑﺮاي او ﺳﻮدى ﻧﺪارد‬

‫‪٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﹶﻥ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻞﹾ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ :‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺑﻦ ﺟﺪﻋﺎن‬
‫در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬اﺣﺴﺎن و ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ‪ ،‬ﻏﺬا ﻣﯽ داد؛ آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ او ﻧﻔﻌﯽ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻔﻌﯽ ﺑﻪ‬
‫او ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﯾﮏ روز ﻫﻢ ﻧﮕﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! روز ﺟﺰا‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ را ﺑﯿﺎﻣﺮز«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورﯾﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﺪ‬

‫‪٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪:  ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﻟﱡﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪‬؟‬
‫ﺃﹶﻓﹾﺸ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورﯾﺪ؛ و اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽ آورﯾﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﮐﺎري راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﮑﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دادﯾﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ؟ ﺳﻼم دادن‬
‫را ﻣﯿﺎن ﺧﻮد‪ ،‬رواج دﻫﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٩٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(25‬زﻧﺎﮐﺎر ﻫﻨﮕﺎم ارﺗﮑﺎب ﻋﻤﻞ زﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻧﹺﻲ ﺍﻟﺰ‪‬ﺍﻧﹺﻲ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻧﹺﻲ‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮﹺﻕ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻕ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮﹺﻕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪» :‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﺐ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹰ ﺫﹶﺍﺕ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻡﹴ‪» :‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻥﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪» ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪ ‬ﻐﻞﱡ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻞﱡ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻳ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﻧﺎﮐﺎر ﻫﻨﮕﺎم ارﺗﮑﺎب‬
‫ﻋﻤﻞ زﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ و دزد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم دزدي ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﺷﺮاب ﺧﻮار ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮردن‬
‫ﺷﺮاب‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﺑﺎ ﺟﻤﻼت ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﺮواﯾﺖ از رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪:‬‬
‫»و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻي ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮدم را ﻣﯽ رﺑﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل رﺑﻮدن اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬و در ﺣﺪﯾﺚ »ﻫﻤﺎم« ﻋﺒﺎرت ﻓﻮق ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ دﯾﮕﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎرﺳﯽ‬
‫آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬و ﻫﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ در ﻏﻨﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺧﯿﺎﻧﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﯿﺎﻧﺖ در ﻏﻨﯿﻤﺖ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ‬
‫ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(26‬ﻣﺆﻣﻦ از ﯾﮏ ﺳﻮراخ دو ﺑﺎر ﮔﺰﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻠﹾﺪ‪‬ﻍﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹴ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٩٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ از ﯾﮏ ﺳﻮراخ دوﺑﺎر‬
‫ﮔﺰﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
 ‫‪٩٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(27‬وﺳﻮﺳﻪ در اﯾﻤﺎن‬

‫‪٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻩ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴِﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻇﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﺻ‪‬ﺮﹺﻳﺢ‪ ‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻌﺪادي از اﺻﺤﺎب رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪﻧﺪ و از‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬اﻣﻮري در دﻟﻬﺎي ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﺬرد ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن آوردن آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دﺳﺖ داد؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن ﻧﺎب و ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(28‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه‪ ،‬ﺷﺮك ﺑﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ‬

‫‪٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹸﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺌﹸﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﻜﹶﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮﹺ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ :‬ﺍﻹِﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻘﹸﻮﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﺰ‪‬ﻭﺭﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻭْ‪ :‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹸ ﺍﻟﺰ‪‬ﻭﺭﹺ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﺌﹰﺎ ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹶﺲ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﻝﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻜﹶﺖ‪) .‬ﻡ‪(٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮه ﺑﺮواﯾﺖ از ﭘﺪرش ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺴﺎزم«؟ ـ و ﺳﻪ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﮑﺮار‬
‫ﻧﻤﻮد ـ ‪ -1 :‬ﺷﺮك ﺑﻪ ﺧﺪا ‪ -2‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ‪ -3‬ﮔﻮاﻫﯽ دروغ ﯾﺎ ﺳﺨﻦ دروغ«؛ آﻧﮕﺎه‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﮥ اﺧﯿﺮ را آﻧﻘﺪر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي ﮐﺎش! ﺳﮑﻮت ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﺒ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪ ‬ﻊ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮﺑﹺﻘﹶﺎﺕ‪ .«‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻞﹸ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹾﺲﹺ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻛﹾﻞﹸ ﻣ‪‬ﺎﻝﹺ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻴﻢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻛﹾﻞﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻟﱢﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﺰ‪‬ﺣ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺬﹾﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻼﹶﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪) .«‬ﻡ‪(٨٩/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٩٤‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻫﻔﺖ ﮐﺎر ﻫﻼك ﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! آن ﮐﺎر ﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺮك ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺤﺮ و‬
‫ﺟﺎدو‪ ،‬ﻗﺘﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺸﺘﻦ آن را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺤﻖ آن‪ ،‬رﺑﺎﺧﻮاري‪ ،‬ﺧﻮردن‬
‫ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮار ﮐﺮدن از ﻣﯿﺪان ﺟﻬﺎد و ﺗﻬﻤﺖ زدن زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ و ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺗﻬﻤﺘﻬﺎ ﻫﯿﭻ‬
‫اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(29‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﮐﺎﻓﺮ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﻤﺎ ﮔﺮدن ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ را‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‬

‫ﺠ ‪‬ﺔ‬
‫‪٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪ ‬‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪» :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ -‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻌ‪‬ﻮﺍ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻛﹸﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺍ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪ ‬ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﺭﹺﻗﹶﺎﺏ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ«‪) .‬ﻡ‪(٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬واي ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﻤﺎ ﮔﺮدن ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﺰﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(30‬روي ﮔﺮداﻧﯽ از ﭘﺪر‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﺯﹺﻳ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪‬؟ ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﱠﺎﺹﹴ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹸﺫﹸﻧ‪‬ﺎﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺎﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) . ‬ﻡ‪(٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﯾﺎد ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻏﯿﺮ از ﭘﺪرش‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪ‪،‬‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮه را دﯾﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ اﻧﺠﺎم داده اﯾﺪ؟ ﻣﻦ از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‬
‫‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻏﯿﺮ از ﭘﺪرش‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺮام ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮه‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻢ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪه ام‪.‬‬
 ‫‪٩٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(31‬ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬

‫‪٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻰ‬
‫ﻟ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﻔﹶﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺃﹾ ﻣ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺣ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ ﺧﻮدش‬
‫را ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻏﯿﺮ از ﭘﺪرش‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﻣﺪﻋﯽ ﭼﯿﺰي‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺶ را در آﺗﺶ‪ ،‬آﻣﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺮدي را ﮐﺎﻓﺮ ﯾﺎ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺣﺎل‬
‫آﻧﮑﻪ او اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(32‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶ ‪‬‬
‫ﻱ‬
‫ﺍﻟﺬﱠﻧ‪‬ﺐﹺ ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻧﹺﺪ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻘﹶﻚ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺎﻓﹶﺔﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﹸﺛﻢ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻧﹺﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻠﹶﺔﹶ‬
‫ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻙ‪ .«‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻘﹶﻬ‪‬ﺎ‪        :‬‬

‫‪              ‬‬

‫‪) .  ‬ﻡ‪(٨٦/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﮔﻨﺎه ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ ﮔﻨﺎﻫﯽ اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺮك ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ او ﺗﻮ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ«‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﮐﺪام ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺸﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪ از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﺎن ﺑﺨﻮرد«‪ .‬آﻧﻤﺮد ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﮐﺪام ﮔﻨﺎه‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮاﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﻧﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ زن ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺟﻬﺖ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﷲ‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮدي دﯾﮕﺮ را ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و اﻧﺴﺎﻧﯽ را‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٩٦‬‬

‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺘﻞ آن را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺤﻖ و زﻧﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻫﺮ ﮐﺲ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ اﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﯿﻔﺮ آن را ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(33‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮك ﻧﻤﯽ ورزد‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‬

‫‪٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﷲِ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹶﻝ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮﺟﹺﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪) .«‬ﻡ‪(٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬دو ﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺪام اﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮك ﻧﻤﯽ ورزد‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮك ﻣﯽ ورزد‪ ،‬وارد ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻠ‪‬ﻲ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺫﹶﺭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹶﻆﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ .«‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ‬
‫ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪‬؟ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻌ‪‬ﺔ‪» :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﻏﹾﻢﹺ ﺃﹶﻧ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﺫﹶﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺭ‪‬ﻏ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮاﻷﺳﻮد دﯾﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪم؛ اﯾﺸﺎن‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﯿﺪي ﺑﺎﻻي ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﺎر دوم ﮐﻪ آﻣﺪم‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﺑﺎر‬
‫ﺳﻮم ﮐﻪ آﻣﺪم‪ ،‬ﺑﯿﺪار ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﻧﺸﺴﺘﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﺑﻨﺪه اي ﮐﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ‬
‫اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ زﻧﺎ ﺷﻮد و دزدي‬
‫ﮐﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ زﻧﺎ ﺷﻮد و دزدي ﮐﻨﺪ«‪ .‬دوﺑﺎره ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ‬
 ‫‪٩٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫زﻧﺎ ﺷﻮد و دزدي ﮐﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ زﻧﺎ ﺷﻮد و دزدي ﮐﻨﺪ«‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﻪ‬
‫ﺑﺎر اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد و ﺑﺎر ﭼﻬﺎرم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻧﻒ اﺑﯽ ذر« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﯿﻞ و‬
‫ﺧﻮاﻫﺶ اﺑﻮذر‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮذر ﺑﯿﺮون رﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف‬
‫ﻣﯿﻞ و ﺧﻮاﻫﺶ اﺑﻮذر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬از اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺎﻻ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺣﺪ و ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ وارد ﺑﻬﺸﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻮﺣﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه اي اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﺪون ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﺬﻫﺐ‬
‫اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﺗﺤﺖ ﻣﺸﯿﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ اﻟﻬﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ او را‬
‫ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن اول‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﺟﻬﻨﻢ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ رود‪) .‬ﻧﮕﺎ ﺷﺮح ﻧﻮوي(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(34‬در دل ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ذره اي ﺗﮑﺒﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺷﻮد‬

‫‪٥٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻘﹶﺎﻝﹸ ﺫﹶﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑﻪ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻞﹲ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻝﹶ‪ ،‬ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻄﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻏﹶﻤ‪‬ﻂﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ ﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در دل ﻫﺮﮐﺲ‪،‬‬
‫ذره اي ﺗﮑﺒﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪ .‬ﻣﺮدي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ دوﺳﺖ دارد ﻟﺒﺎس‬
‫و ﮐﻔﺸﯽ زﯾﺒﺎ و ﺧﻮب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻫﻢ ﺗﮑﺒﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪا زﯾﺒﺎﺳﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ را‬
‫دوﺳﺖ دارد‪ .‬ﺗﮑﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﮑﺎر ﺣﻖ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(35‬ﻃﻌﻨﻪ زدن در ﻧﺴﺐ و ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‬

‫‪٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪‬‬
‫ﻛﹸﻔﹾﺮ‪ :‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺐﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺔﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪) .«‬ﻡ‪(٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دو ﭼﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬رواج دارد ﮐﻪ در ﺣﻖ آﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٩٨‬‬

‫ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ :‬ﻃﻌﻨﻪ زدن در ﻧﺴﺐ و ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﯿﺖ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ از اﻋﻤﺎل ﮐﻔﺎر و اﺧﻼق ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(36‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎران ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد‬

‫‪٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﹶ ﹶﺓ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺇﹺﺛﹾﺮﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﻛﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﻮ‪‬ﻛﹶﺐﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻨ‪‬ﻮ‪‬ﺀِ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻓﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻛﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﻮ‪‬ﻛﹶﺐﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻬﻨﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺻﺒﺢ ﯾﮏ ﺷﺐ ﺑﺎراﻧﯽ در‬
‫ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﮐﺮد؛ ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﯽ‬
‫داﻧﯿﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﻮد«؟ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮﺧﯽ از‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺻﺒﺢ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺰول ﺑﺎران ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪه اﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻓﻼن و ﻓﻼن ﺳﺘﺎره ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻧﺰول ﺑﺎران ﺑﺮاي ﻣﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪه و ﺑﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬اﯾﻤﺎن آورده اﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(37‬ﻓﺮار ﺑﺮده‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‬

‫‪٥٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮﹺﻳﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻴ ‪‬ﻪ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺼ‪‬ﻮﺭ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭﺍﻩ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﻛﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻯ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺷﻌﺒﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﻏﻼﻣﯽ ﮐﻪ از ﺟﻠﻮي ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺶ‪،‬‬
 ‫‪٩٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﺮار ﮐﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﮕﺸﺘﻪ در ﮐﻔﺮان وﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫ﻣﻨﺼﻮر )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺮ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫رواﯾﺖ ﮐﺮد وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﭘﺴﻨﺪم ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ در ﺑﺼﺮه از ﻣﻦ رواﯾﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮار ﻏﻼم از اﺧﻼق ﮐﻔﺎر و اﻋﻤﺎل آﻧﻬﺎ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻔﺮان ﻧﻌﻤﺖ‬
‫ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫‪٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮﹺﻳﺮﹴ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺑ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹲ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺮﯾﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺮده ﻓﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي از‬
‫او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(38‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‪ ،‬دوﺳﺖ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫ﺖ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺟﹺﻬ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺳ‪ ‬ﺮ‬ ‫‪٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪ ‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺇﹺﻥﱠ ﺁﻝﹶ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺄﹶﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺢ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪) .«‬ﻡ‪(٢١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﺷﮑﺎرا ﻧﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه و‬
‫ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان اﺑﻮ ﻓﻼن‪ ،‬دوﺳﺘﺎن ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ اﷲ و ﻣﺆﻣﻨﺎن‬
‫ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‪ ،‬دوﺳﺘﺎن ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(39‬ﻣﺆﻣﻦ ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎﯾﺶ را در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ وﻟﯽ‬
‫ﺷﺨﺺ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﭘﺎداش ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎﯾﺶ را ﻓﻘﻂ در دﻧﯿﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻈﹾﻠ‪ ‬ﻢ‬
‫ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﻰ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺰ‪‬ﻯ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﺑﹺﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‬
‫ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺰ‪‬ﻯ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٢٨٠٨/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٠٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﮑﯽ ﻫﯿﭻ ﻣﺆﻣﻨﯽ را‬
‫ﺿﺎﯾﻊ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﺪ؛ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ او ﻋﻮض ﻣﯽ دﻫﺪ و آﺧﺮت ﻫﻢ در ﻗﺒﺎل آن‪ ،‬ﺑﻪ وي ﭘﺎداش ﻋﻨﺎﯾﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ؛ اﻣﺎ ﮐﺎﻓﺮ در ﻋﻮض ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪا اﻧﺠﺎم داده‪ ،‬در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ وي رزق داده‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺧﺮت ﻣﯽ رود‪ ،‬ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺎداش ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(40‬اﺳﻼم ﭼﯿﺴﺖ؟ و ﺻﻔﺎت آن‬

‫‪٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ، ‬ﺛﹶﺎﺋ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺃﹾﺱﹺ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﹺﻱ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻔﹾﻘﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻄﱠﻮ‪‬ﻉ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ »ﻻﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻄﱠﻮ‪‬ﻉ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻄﱠﻮ‪‬ﻉ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﺯﹺﻳﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘﹸﺺ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪» :‬ﺃﹶﻓﹾﻠﹶﺢ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ .«‬ﻭﰲ ﺭﻭﺍﻳﺔ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻓﹾﻠﹶﺢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪- ‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ‪ -‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪) .«‬ﻡ‪(١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از اﻫﻞ ﻧﺠﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻣﺰﻣﻪ اش‬
‫ﺑﮕﻮش ﻣﺎ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ وﻟﯽ ﺳﺨﻨﺶ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺒﻮد ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ ژوﻟﯿﺪه ﺑﺴﻮي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪ‬
‫و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ درﺑﺎرة اﺳﻼم ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز )ﻓﺮض( اﺳﺖ«‪ .‬آﻧﻤﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻧﻤﺎزي دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻔﻞ ﺑﺨﻮاﻧﯽ«‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬و روزه ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك‬
‫رﻣﻀﺎن«‪ .‬آﻧﻤﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ روزه اي دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻻزم اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ روزه‬
‫ﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ ﺑﮕﯿﺮي«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬زﮐﺎت را ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﺎد آوري ﻧﻤﻮد‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ‬
‫زﮐﺎﺗﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻻزم اﺳﺖ؟ رﺳﻮل رﺣﻤﺖ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺪﻗﮥ ﻧﻔﻠﯽ‬
‫ﺑﺪﻫﯽ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد‪ ،‬آﻧﻤﺮد رﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﭼﯿﺰي اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﻧﻪ از اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ‬
 ‫‪١٠١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ«‪ .‬و در ﯾﮏ رواﯾﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺪرش ﮐﻪ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪ اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺪرش ﮐﻪ وارد‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﺷﺪ اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻪ ﭘﺪراﻧﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ« و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرد«‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺎب‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﻣﻨﻊ ﺑﻮده اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺎدت ﺑﺮ زﺑﺎن آﻣﺪه و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺸﻤﺎر‬
‫ﻧﻤﯽ رود‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(41‬اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎد ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ‬ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹴ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻗﹶﺎﻡﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻳﺘ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪،‬‬
‫ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) . ‬ﻡ‪(١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺳﻼم‬
‫ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎد ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮ ﺗﻮﺣﯿﺪ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫زﮐﺎت‪ ،‬روزة رﻣﻀﺎن و ﺣﺞ«‪ .‬ﻣﺮدي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺞ و روزة رﻣﻀﺎن؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬روزة رﻣﻀﺎن و ﺣﺞ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻦ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(42‬ﮐﺪام ﮐﺎر در اﺳﻼم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪ ‬ﻬﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡ‪، ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪) .«‬ﻡ‪(٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﮐﺪام‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٠٢‬‬

‫ﮐﺎر در اﺳﻼم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻏﺬا دادن و ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ آﺷﻨﺎ و ﻏﯿﺮ آﺷﻨﺎ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(43‬اﺳﻼم و ﺣﺞ و ﻫﺠﺮت ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫‪٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻗﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻜﹶﻰ ﻃﹶﻮﹺﻳﻼﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠﹺﺪ‪‬ﺍﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﻜﹶﺬﹶﺍ؟ ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﻜﹶﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺑﹺﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹸ ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻃﹾﺒ‪‬ﺎﻕﹴ ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻜﹶﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﻝﹺ‬
‫ﺖ‪:‬‬ ‫ﻟﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻲ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾ ‪‬‬
‫ﺍﺑ‪‬ﺴ‪‬ﻂﹾ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻸُﺑ‪‬ﺎﻳﹺﻌ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻂﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺒ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ«؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻁﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻁﹸ ﺑﹺﻤ‪‬ﺎﺫﹶﺍ«؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﻬﹺﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﱠ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻃ‪‬ﻴﻖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻣ‪‬ﻸَ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﺟ‪‬ﻼﻻﹰ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺻ‪‬ﻔﹶﻪ‪‬‬
‫ﺖ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﻝﹺ ﻟﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬ ‫ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻃﹶﻘﹾﺖ‪ ،‬ﻷَِﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻛﹸﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻸُ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻣ‪ ‬‬
‫ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀَ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﻧ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹲ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧﹺﻲ ﻓﹶﺸ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﺷ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻮﺍ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ‬
‫ﻗﹶﺒ‪‬ﺮﹺﻱ ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﻭﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﻧﹺﺲ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﺃﹸﺭ‪‬ﺍﺟﹺﻊ‪‬‬
‫ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺷﻤﺎﺳﻪ ﻣﻬﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ‪ ‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮگ‪،‬‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر رﺳﯿﺪﯾﻢ؛ او ﭼﻬﺮه اش را ﺑﺴﻮي دﯾﻮار ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﻮد؛‬
‫ﭘﺴﺮش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر ﻋﺰﯾﺮم! آﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﻼن ﻣﮋده را ﻧﺪاد؟ آﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﻼن‬
 ‫‪١٠٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﮋده را ﻧﺪاد؟‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ‪ ‬روﯾﺶ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪارك دﯾﺪه اﯾﻢ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ اﺳﺖ؛ ﻣﻦ در زﻧﺪﮔﯽ ام‪،‬‬
‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ام‪ -1 :‬دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻦ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫دﺷﻤﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮ از ﻗﺘﻞ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺒﻮد؛ اﮔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺟﻬﻨﻤﯽ ﺑﻮدم‪ -2 .‬دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﻼم را در دﻟﻢ ﺟﺎي داد؛ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪،‬‬
‫ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دﺳﺖ راﺳﺖ ات را دراز ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬دﺳﺖ راﺳﺖ اش را دراز ﻧﻤﻮد؛ ﻣﻦ دﺳﺘﻢ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدم؛ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا اي‬
‫ﻋﻤﺮو«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺮط ﺑﮕﺬارم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﻣﯽ ﮔﺬاري«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﺮط‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬارم ﮐﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻣﺤﻮ‬
‫و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺠﺮت ﻧﯿﺰ ﮔﻨﺎﻫﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺣﺞ ﻫﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﮔﻨﺎﻫﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در آﻧﺮوز ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮ و ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﻦ ﻧﺒﻮد؛ آﻧﺤﻀﺮت‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اي در ﻧﮕﺎﻫﻢ ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮان ﺗﺤﻤﻞ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﺶ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ؛ اﮔﺮ از ﻣﻦ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﻢ؛ زﯾﺮا ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ را از ﻧﮕﺎﻫﺶ ﭘﺮ ﮐﻨﻢ؛ اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﻣ‪‬ﺮدم‪ ،‬اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدم ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺎﺷﻢ؛ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از‬
‫آن‪ ،‬اوﺿﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭼﯿﺮه ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺣﺎﻟﻢ در آﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﻮدم‪،‬‬
‫ﻫﯿﭻ زن ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﺟﻨﺎزه ام را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻧﮑﻨﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﺗﺶ‪ ،‬ﻫﻤﺮاﻫﻢ ﻧﯿﺎورﯾﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا‬
‫در ﻗﺒﺮ ﮔﺬاﺷﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺎك ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﺘﺮ ذﺑﺢ ﺷﻮد و ﮔﻮﺷﺘﺶ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮم ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ اﻧﺲ ﺑﮕﯿﺮم و ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺻﺪان ﭘﺮوردﮔﺎرم ﭼﻪ‬
‫ﺟﻮاﺑﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(44‬دﺷﻨﺎم دادن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺴﻖ‪ ،‬و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٦٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪»  ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹺ‬
‫ﻓﹸﺴ‪‬ﻮﻕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻟﹸﻪ‪ ‬ﻛﹸﻔﹾﺮ‪) «‬ﻡ‪(٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺷﻨﺎم دادن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺴﻖ‪،‬‬
‫و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٠٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(45‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎل زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺆاﺧﺬه‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٦٦‬ـ ﻋ‪َ‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﹸﺃﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :  ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹶﻝ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺬﹸ ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﻓﹶﻼﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺬﹸ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹸﺧ‪‬ﺬﹶ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا!آﯾﺎ ﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ اﻧﺠﺎم داده اﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻮاﺧﺬه ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻮد )ﻇﺎﻫﺮا و ﺑﺎﻃﻨﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد(‪،‬‬ ‫آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎل زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ )ﻇﺎﻫﺮا و ﺑﺎﻃﻨﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﻮد(‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎل دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ و اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(46‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﯿﮑﯽ اش‪ ،‬ده ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‬

‫‪٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ ‬ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺑﹺﺄﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻣ‪‬ﺜﹶﺎﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﺑﹺﺄﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔﹰ ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹸ‪ :‬ﺭ‪‬ﺏ‪‬‬
‫ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔﹰ ‪ -‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ – ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺭ‪‬ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻓﹶﺎﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻱ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﺳ‪‬ﻼﹶﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻜﹸﻞﱡ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﺜﹶﺎﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱡ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪‬‬
‫ﻭ‪ ‬ﺟ‪‬ﻞﱠ«‪) .‬ﻡ‪(١٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ‬
 ‫‪١٠٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﻨﺪه ام ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﮏ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻢ؛ اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ده ﻧﯿﮑﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻢ؛ و اﮔﺮ‬
‫ﺑﻨﺪه ام ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﺪي اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬او را‬
‫ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻢ؛ و اﮔﺮ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﮏ ﺑﺪي ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻢ«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﮔﺎﻫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻓﻼن ﺑﻨﺪه ات‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺎر ﺑﺪي اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ اﮔﺮ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة‬
‫ﻫﻤﺎن ﺑﺪي‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ؛ و اﮔﺮ آن را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﮏ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻦ‬
‫آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﺳﺖ«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬از ده ﺗﺎ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ و ﻫﺮ ﮐﺎر ﺑﺪي ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺪي ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا ﺑﺮود«‪.‬‬

‫‪٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﮎ‪ ‬ﻭ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﯽ‬
‫ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺯ‪ ‬ﻷُِﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺑﹺﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٢٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﻧﻔﺲ‪ 1‬را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن ﻧﯿﺎورده اﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(47‬ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از او در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫‪٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺳ‪‬ﺄﹶ ﹶﻝ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدي از رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﮐﺪام ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دﺳﺖ و‬
‫زﺑﺎﻧﺶ در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﺳﺨﻦ دروﻧﯽ و آﻧﭽﻪ در دل ﻣﯽ ﮔﺬرد‪.‬‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٠٦‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(48‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‬

‫و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد‬

‫‪٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺣ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻡﹴ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ :‬ﺃﹶﯼ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﷲ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺚﹸ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻗﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻔﹾﺖ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٢٣/‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺮوه ﺑﻦ زﺑﯿﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام ‪‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾﺎ ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﯿﺮي از ﻗﺒﯿﻞ ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬آزادي ﺑﺮده ﻫﺎ و اﺣﺴﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﮐﻪ در ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﺑﻌﻨﻮان ﻋﺒﺎدت اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادم‪ ،‬اﺟﺮ و ﺛﻮاﺑﯽ ﻫﻢ دارد؟ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ ﮔﺬﺷﺘﻪ ات ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺗﻮ ﺷﺪه اﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(49‬ﭘﺮﻫﯿﺰ از اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫‪٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﻛﹶ ‪‬ﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻆﹸ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاﯾﻢ آﻣﺎر ﮔﯿﺮي‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﻧﮕﺮان ﻣﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﺸﺼﺪ ﺗﺎ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﯿﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﺪ ﺷﺎﯾﺪ‬
‫دﭼﺎر اﻣﺘﺤﺎن و آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﻮﯾﺪ«‪ .‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬دﭼﺎر ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺷﺪﯾﻢ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻣﺎ ﺑﻄﻮر ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٠٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(50‬اﺳﻼم ﺑﺎ ﻏﺮﺑﺖ آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺑﺰودي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺸﺖ و ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﹶﺃ ﻏﹶﺮﹺﻳﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻮ ‪‬ﺩ‬
‫ﻏﹶﺮﹺﻳﺒ‪‬ﺎ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺭﹺﺯ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻳﻦﹺ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺄﹾﺭﹺﺯ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴﺔﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﺎ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺳﻼم ﺑﺎ‬
‫ﻏﺮﺑﺖ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﺰودي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ )ﻏﺮﺑﺖ( ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ و ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(51‬آﻏﺎز وﺣﯽ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬

‫‪٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟ‪‬ﻨﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎ ﹶﻥ‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺉ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺣ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻗﹶﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‬
‫ﺭ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻓﹶﻠﹶﻖﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻼﹶﺀُ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹸﻮ ﺑﹺﻐ‪‬ﺎﺭﹺ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀٍ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺚﹸ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹸﻭ‪‬ﻻﹶﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺜﹾﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹶﺠﹺﺌﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺎﺭﹺ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀٍ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﺎﺭﹺﺉﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻧﹺﻲ ﻓﹶﻐ‪‬ﻄﱠﻨﹺﻲ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﺎﺭﹺﺉﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻧﹺﻲ‬
‫ﻓﹶﻐ‪‬ﻄﱠﻨﹺﻲ ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺑﹺﻘﹶﺎﺭﹺﺉﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪»:‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻧﹺﻲ ﻓﹶﻐ‪‬ﻄﱠﻨﹺﻲ ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫‪               ‬‬

‫‪]           ‬اﻟﻌﻠﻖ‪ [٥-١:‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻠﹸﻮﻧﹺﻲ ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻠﹸﻮﻧﹺﻲ«‪.‬‬
‫ﻓﹶﺰ‪‬ﻣ‪‬ﻠﹸﻮﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻉ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﺨ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹶ‪» :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹸ ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ«؟ ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٠٨‬‬

‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ«‪ .‬ﻓﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻛﹶﻼﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﹶﻻ‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺰﹺﻳﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﻜﹶ ﱠﻞ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹾﺴِﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮﹺﻱ ﺍﻟﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹸ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻗﹶﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﻓﹶﻞﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﺑﹺﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹰ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺑﹺﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻹِﻧ‪‬ﺠﹺﻴﻞﹺ ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺎ ﻛﹶﺒﹺﲑ‪‬ﺍ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺍﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺧ‪‬ﻴﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻗﹶﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﻓﹶﻞﹴ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ‬
‫ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ؟ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺁﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻗﹶﺔﹸ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻮﺱ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺑﻦ ﻋ‪‬ﻤﺮ‪‬ﺍﻥ ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺬﹶﻋ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹸ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺟﹺﻲ‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻗﹶﺔﹸ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ !‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﺭ‪ ‬ﺟﻞﹲ‬
‫ﻗﹶﻂﱡ ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺟﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻋ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻛﹾﻨﹺﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺯ‪‬ﺭ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺮوه ﺑﻦ زﺑﯿﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ‬
‫ﺑﺼﻮرت رؤﯾﺎي ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ در ﺧﻮاب ﺑﻮد؛‬ ‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻏﺎز وﺣﯽ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻫﺮ ﺧﻮاﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ دﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز روﺷﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺷﯿﻔﺘﮥ ﺧﻠﻮت و‬
‫ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻏﺎر ﺣﺮا ﻣﯽ رﻓﺖ و ﺷﺒﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺸﺘﺎق‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده اش ﮔﺮدد‪ ،‬درآﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﺗﻮﺷﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺖ؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و ﺑﺮاي ﺷﺒﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪد دﯾﮕﺮي ﺗﻮﺷﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺖ؛ ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ در ﻏﺎر ﺣﺮاء ﺑﻄﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮ او وﺣﯽ ﺷﺪ؛ ﻓﺮﺷﺘﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﯽ داﻧﻢ«‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻓﺸﺎر‬
‫داد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻮان ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن را ﻧﺪاﺷﺘﻢ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺮا رﻫﺎﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ«‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻓﺸﺎر داد ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن را ﻧﺪاﺷﺘﻢ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺮا رﻫﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﻮان؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﯽ داﻧﻢ؛ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺎر ﺳﻮم ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻓﺸﺎر داد؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺮا رﻫﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪  :‬‬
 ‫‪١٠٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪              ‬‬

‫‪)          ‬ﺑﺨﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮودﮔﺎرت‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﭘﺮودﮔﺎري ﮐﻪ ﺗﻮ را آﻓﺮﯾﺪ و اﻧﺴﺎن را از ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ آﻓﺮﯾﺪ؛ ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮ و‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎن ﭘﺮودﮔﺎري ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ ﻗﻠﻢ آﻣﻮﺧﺖ و ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ(‪ .‬ﺑﻌﺪ ازاﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﺎت و ﻗﻠﺒﯽ ﻟﺮزان ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ رﺿﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﺎ رﻓﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮا در ﺟﺎﻣﻪ ﺑﭙﯿﭽﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮا در ﺟﺎﻣﻪ ﺑﭙﯿﭽﯿﺪ«؛ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ او را در ﺟﺎﻣﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺗﺮﺳﺶ ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺠﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﺧﺪﯾﺠﻪ!‬
‫ﺣﺎﻟﻢ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ«؟ و او را از ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺖ؛ آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬واﻗﻌﺎً اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻧﻤﻮدم«‪.‬‬
‫ﺧﺪﯾﺠﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻣﮋده ﻣﯽ دﻫﻢ؛ ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮ را رﺳﻮا ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؛ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ و اﺣﺴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫درﻣﺎﻧﺪه ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻘﺮاء ﯾﺎري ﻣﯽ رﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎن ﻧﻮازي ﻣﯽ ﮐﻨﯽ و ازﺣﻖ ﺣﻤﺎﯾﺖ و‬
‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬ﺧﺪﯾﺠﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را ﻧﺰد ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯾﺶ ؛ورﻗﻪ ﺑﻦ‬
‫ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ اﺳﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰي؛ ﺑﺮد؛ ورﻗﻪ در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎي زﯾﺎدي از اﻧﺠﯿﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ؛ ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫وي ﭘﯿﺮﻣﺮدي ﮐﻬﻨﺴﺎل ﺑﻮد و ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ اش را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪﯾﺠﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻋﻤﻮﯾﻢ!‪ 1‬ﮔﻮش ﮐﻦ؛ ﺑﺒﯿﻦ ﺑﺮادرزاده ات ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺑﺮادرزاده ام! ﭼﻪ دﯾﺪه اي؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻃﻼع او رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﻮي ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اي ﮐﺎش! ﻣﻦ ﺟﻮان ﺑﻮدم و ﺗﺎ آن روزﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺖ ﺗﻮ را ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪه‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺮا ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«؟!‬
‫ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آري‪ ،‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺎم ﺗﻮ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وي دﺷﻤﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ وﻟﯽ‬

‫)‪ (1‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺣﺘﺮام او را ﻋﻤﻮ ﺻﺪا ﮐﺮد و ﮔﺮﻧﻪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در اول ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ وي ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯾﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١١٠‬‬

‫اﮔﺮ آﻧﺮوز را درﯾﺎﺑﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﱢﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪   ‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ‬
‫‪   ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪   ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ :‬ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎ‬ ‫‪‬‬ ‫ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺟ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀٍ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟﹺﻮ‪‬ﺍﺭﹺﻱ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻄﹶﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻄﹾﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺵﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀِ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻔﹶﺔﹲ‬
‫ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﳚ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺛﱢﺮ‪‬ﻭﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺛﱠﺮ‪‬ﻭﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀً‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪           :‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﯾﺤﯿﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اوﻟﯿﻦ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﻗﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪه اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﺪام اﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ .    :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﺎ ‪  ‬؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬اوﻟﯿﻦ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﻗﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺪام اﻧﺪ؟ او ﮔﻔﺖ‪ .    :‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬

‫ﯾﺎ ‪  ‬؟ ﺟﺎﺑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺨﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﺎه در ﻏﺎر ﺣﺮاء اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دوران اﻋﺘﮑﺎﻓﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪم ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ وادي‪ 1‬رﺳﯿﺪم؛ در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻧﺪا آﻣﺪ؛ ﺟﻠﻮ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﺳﻤﺖ ﭼﭙﻢ را‬
‫ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم اﻣﺎ ﮐﺴﯽ را ﻧﺪﯾﺪم؛ دوﺑﺎره‪ ،‬ﻧﺪا آﻣﺪ؛ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم وﻟﯽ ﮐﺴﯽ را ﻧﺪﯾﺪم؛ ﺑﺮاي ﺑﺎر‬
‫ﺳﻮم‪ ،‬ﻧﺪا آﻣﺪ؛ ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدم؛ ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ را دﯾﺪم ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻻي ﺗﺨﺖ‪ ،‬ﻗﺮار دارد؛ از‬
‫دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺸﺪت ﺗﮑﺎن ﺧﻮردم؛ ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ آﻣﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﯿﺪ؛ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺮا ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻘﺪاري آب روﯾﻢ رﯾﺨﺘﻨﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪  :‬‬

‫)‪ (1‬دره و رودﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬

 ‫‪١١١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪)         ‬ﯾﻌﻨﯽ اي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪه اي!‬
‫ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﺑﺘﺮﺳﺎن و ﭘﺮودﮔﺎرت را ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ ﯾﺎد ﮐﻦ و ﻟﺒﺎﺳﺖ را ﭘﺎك ﺑﮕﺮدان(‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اوﻟﯿﻦ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬آﯾﺎت اوﻟﯿﻪ ﺳﻮرة إﻗﺮأ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ‪ 73‬ﮔﺬﺷﺖ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬وﺣﯽ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻄﺎع وﺣﯽ‪،‬‬
‫اوﻟﯿﻦ آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ آﯾﺎت ﺳﻮرة ﻣﺪﺛﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻟﻔﺎظ دﯾﮕﺮ ﻫﻤﯿﻦ رواﯾﺖ‪ ،‬ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪،‬‬
‫ﺻﺤﺒﺖ از اوﻟﯿﻦ آﯾﺎت ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻄﺎع وﺣﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ اوﻟﯿﻦ آﯾﺎت ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(52‬ﮐﺜﺮت ﻧﺰول وﺣﯽ‬

‫‪٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﺗ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻓﹶﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶ ‪‬ﺮ ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) . ‬ﻡ‪(٣٠١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺰول وﺣﯽ را ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻗﺒﻞ‬
‫از وﻓﺎﺗﺶ‪ ،‬ﺷﺪت ﺑﺨﺸﯿﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ وﺣﯽ در دوران )ﻧﺰدﯾﮏ( وﻓﺎت رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ در آﻏﺎز دوران ﻣﮑﯽ‪ ،‬وﺣﯽ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪،‬‬
‫در ﻣﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﻌﺪادي از ﺳﻮره ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ‪ ،‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻮره ﻫﺎي‬
‫ﺑﺰرگ ﻧﺎزل ﺷﺪ؛ وﻟﯽ در آﺧﺮ ﺣﯿﺎت آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬وﺣﯽ زﯾﺎدي ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ‬
‫دوران‪ ،‬ﮔﺮوه ﻫﺎي زﯾﺎدي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺆاﻟﻬﺎي زﯾﺎدي ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري‬
‫ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره )‪ (4982‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(53‬اﺳﺮاء رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬و ﻓﺮض ﺷﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎ‬

‫‪٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻕﹺ ‪-‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﺑ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﻃﹶﻮﹺﻳﻞﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹺ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻃﹶﺮ‪‬ﻓ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١١٢‬‬

‫‪ -‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻄﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹾﻘﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺑﹺﻂﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺀُ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸ ‪‬ﻢ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻧﹺﻲ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ ﺑﹺﺈﹺﻧ‪‬ﺎﺀٍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎﺀٍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﺒ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪:‬‬
‫ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ :‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟‬
‫ﻓﹶﻔﹸﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺂﺩ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ؛‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ :‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻔﹸﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻲﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻟﹶﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺯ‪‬ﻛﹶﺮﹺﻳ‪‬ﺎﺀَ ﺻ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻲ‬
‫ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ ،‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹸﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻴ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻒ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﺷ‪‬ﻄﹾﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﰊ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‬
‫ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗﹶﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹸﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺈﹺﺩ‪‬ﺭﹺﻳﺲ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪  :‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‬
‫‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ ،‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‬
‫ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ‪:‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹸﺘ‪‬ﺢ‪‬‬
‫ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺳ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻠﹶﺎﻡ ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹸﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻤ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ َ‬
‫‪‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﺔ‪، ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬‬
 ‫‪١١٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹸﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺈﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪  ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﹺﺪ‪‬ﺍ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺃﹶﻟﹾﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻗﹸﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﺂﺫﹶﺍﻥ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺛﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻟﹾﻘ‪‬ﻼﹶﻝﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻏﹶﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻏﹶﺸ‪‬ﻲ‪ ‬ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻖﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﹺﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹶﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﲔ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﺎﺓﹰ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﹼ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﺖ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﲔ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺍﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻪ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻒ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻘﹸﻮﻥﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺧ‪‬ﻔﱢﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻂﱠ‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻂﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻘﹸﻮﻥﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻪ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻒ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻝﹾ ﺃﹶﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ‬
‫ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪‬‬
‫ﻛﹸﻞﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻜﹸﻞﱢ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻥﹶ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ ﻛﹸﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰّ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻛﹸﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻛﹸﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔﹰ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‬
‫ﺖ‪:‬‬‫‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻪ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾ ‪‬‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮاق را ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ‬
‫ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ و ﻃﻮﯾﻞ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻻغ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﻗﺎﻃﺮ ﺑﻮد‪ ،‬آوردﻧﺪ؛ اﯾﻦ ﺣﯿﻮان‪ ،‬ﻗﺪﻣﺶ را در‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎي دﯾﺪ ﭼﺸﻤﺶ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﺳﻮار ﺑﺮ آن ﺷﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس رﺳﯿﺪم؛ ﺳﭙﺲ وارد‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪم و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺠﺎي آوردم؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ؛ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪،‬‬
‫ﯾﮏ ﻇﺮف ﺷﺮاب و ﯾﮏ ﻇﺮف ﺷﯿﺮ آورد؛ ﻣﻦ ﺷﯿﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدم؛‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ‪‬‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬راه ﻓﻄﺮت را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪي؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي آﺳﻤﺎن ﺑﺮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ را‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١١٤‬‬

‫ﻫﻤﺮاه داري؟ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ‪‬؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد‪ ،‬در ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎز ﺷﺪ؛ ﭼﻮن داﺧﻞ ﺷﺪم‪ ،‬آدم را دﯾﺪم؛ وي ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﯿﺮ‬
‫ﻣﻘﺪم ﮔﻔﺖ و ﺑﺮاﯾﻢ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دوم ﺑﺮده ﺷﺪﯾﻢ و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ در ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﺴﯿﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻮ را‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‪‬؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﻋﻮت ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ«‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬دروازه اي ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎز ﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود‪ ،‬دو‬
‫ﭘﺴﺮﺧﺎﻟﻪ ؛ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ و ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ زﮐﺮﯾﺎ؛ را دﯾﺪم؛ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺎ‬
‫دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺎ را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺳﻮم ﺑﺮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ در ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ در را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﺴﯿﺘﯽ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب‬
‫داد‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‪ . ‬ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺟﻮاب داد‪ :‬دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫از آن‪ ،‬دروازه اي ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎز ﺷﺪ؛ ﭼﻮن داﺧﻞ ﺷﺪم‪ ،‬ﯾﻮﺳﻒ را دﯾﺪم و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﻧﺼﻒ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ او داده ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﻮﺳﻒ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﯿﺮﻣﻘﺪم ﮔﻔﺖ و ﺑﺮاﯾﻢ‬
‫دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺎ را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﭼﻬﺎرم ﺑﺮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺴﯿﺖ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬دروازه ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎز ﺷﺪ؛ ﭼﻮن داﺧﻞ ﺷﺪم‪ ،‬ادرﯾﺲ را دﯾﺪم؛‬
‫وي ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم ﮔﻔﺖ و ﺑﺮاﯾﻢ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﻪ او ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻻﯾﯽ‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮدﯾﻢ«؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺎ را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﭘﻨﺠﻢ ﺑﺮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ در را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺴﯿﺖ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‬
‫ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‪‬؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺟﻮاب داد‪ :‬دﻋﻮت ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ ﭘﺲ از آن‪ ،‬دروازه ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎز ﺷﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ ﺷﺪم‪ ،‬ﻫﺎرون را دﯾﺪم؛ وي ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم‬
‫ﮔﻔﺖ و ﺑﺮاﯾﻢ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺎ را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺷﺸﻢ ﺑﺮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در‬
‫را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﺴﯿﺘﯽ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻫﻤﺮاه‬
‫اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‪‬؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺟﻮاب داد‪ :‬دﻋﻮت‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﺪﻧﺒﺎل آن‪ ،‬دروازه ﺑﺎز ﺷﺪ؛ ﭼﻮن داﺧﻞ ﺷﺪم‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ را دﯾﺪم؛ وي ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﯿﺮ ﻣﻘﺪم‬
‫ﮔﻔﺖ و ﺑﺮاﯾﻢ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﻔﺘﻢ ﺑﺮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد‬
‫ﺗﺎ دروازه را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﺴﯿﺘﯽ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﻮ‬
 ‫‪١١٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‪‬؛ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬آﯾﺎ دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺟﻮاب داد‪:‬‬
‫دﻋﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ؛ دروازه ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎز ﺷﺪ؛ ﭼﻮن داﺧﻞ ﺷﺪم‪ ،‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺖ‬
‫اﻟﻤﻌﻤﻮر ﺗﮑﯿﻪ زده اﺳﺖ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ روزاﻧﻪ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻌﻤﻮر ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و‬
‫دوﺑﺎره ﺑﻪ آن ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﺪره اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ ﺑﺮد؛ ﺑﺮﮔﻬﺎي آن ﺑﻪ اﻧﺪازة ﮔﻮش ﻓﯿﻞ و‬
‫ﻣﯿﻮه ﻫﺎي آن ﺑﻪ اﻧﺪازة ﮐﻮزه ﺑﻮد«‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا آﻧﻬﺎ را ﻓﺮا‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زﯾﺒﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ آﻧﭽﻪ‬
‫را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻦ وﺣﯽ ﮐﺮد و در ﻫﺮ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺮض‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ؛ ﻣﻮﺳﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮ اﻣﺖ ﺗﻮ‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﻣﻦ ﺑﺴﻮي ﻣﻮﺳﯽ ‪‬‬
‫ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز؛ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺴﻮي ﭘﺮودﮔﺎرت ﺑﺮﮔﺮد و درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ‬
‫ﺗﺨﻔﯿﻒ دﻫﺪ؛ زﯾﺮا اﻣﺖ ﺗﻮ اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ را ﻧﺪارد؛ ﻣﻦ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را آزﻣﻮده ام‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﭘﺮودﮔﺎرم ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﺑﺮاي اﻣﺘﻢ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺪه و آﺳﺎن‬
‫ﺑﮕﺮدان‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﺨﻔﯿﻒ داد؛ ﻣﻦ ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز را‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﺨﻔﯿﻒ داد‪ .‬ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺖ ات ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻦ را ﻧﺪارد؛ ﺑﺴﻮي ﭘﺮودﮔﺎرت ﺑﺮﮔﺮد و از او‬
‫ﻃﻠﺐ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﮐﻦ«‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﯿﺎن ﭘﺮودﮔﺎرم و ﻣﻮﺳﯽ رﻓﺖ و آﻣﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ! ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز در ﻫﺮ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬ﻓﺮض اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ده ﻧﻤﺎز اﺳﺖ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد؛ و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬اراده ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﺪ وﻟﯽ آن را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛وﻟﯽ اﮔﺮ آن را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ده‬
‫ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺑﺪي ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﺮا ﻋﻤﻠﯽ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﯽ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و اﮔﺮ آﻧﺮا ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺪي ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬آﻧﮕﺎه ﻣﻦ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ رﺳﯿﺪم و او را در ﺟﺮﯾﺎن اﻣﺮ ﻗﺮار دادم؛‬
‫ﻣﻮﺳﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﺰد ﭘﺮودﮔﺎرت ﺑﺮﮔﺮد و از او ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺨﻮاه«‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﻪ ﭘﺮودﮔﺎرم ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدم ﮐﻪ از او ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐﺸﯿﺪم و ﺣﯿﺎﮐﺮدم«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(54‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة اﻧﺒﯿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم‬

‫‪٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠ ﹶﺔ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻮ‪‬ﺍﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ ﺍﻷَﺯ‪‬ﺭ‪‬ﻕﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١١٦‬‬

‫»ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻧﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻔﹶﻈﹾ ‪‬ﻪ‬
‫ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﺇﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﺫﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻠﹾﺒﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺖ‪،‬‬‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺛﹶﻨﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺛﹶﻨﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﺷ‪‬ﻰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻔﹾ ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻳ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺔ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ ﺻ‪‬ﻮﻑ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺎﻡ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﺎم اﯾﻦ دره‬‫ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﮔﺬرﻣﺎن ﺑﻪ دره اي اﻓﺘﺎد؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ درة ازرق اﺳﺖ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻦ ﻣﻮﺳﯽ‪ ‬را‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ )و رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﯿﺰي از رﻧﮓ و ﻣﻮﯾﺶ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ داوود ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده اﺳﺖ( ﮐﻪ دو اﻧﮕﺸﺘﺶ را در ﮔﻮﺷﻬﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺎ آواز ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‬
‫و از اﯾﻦ وادي‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ راﻫﻤﺎن اداﻣﻪ‬
‫دادﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﻫﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﻮه‪ ‬ﻫﺮﺷﯽ ﯾﺎ ﻟﻔْﺖ ﻧﺎم دارد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻦ ﺑﺴﻮي ﯾﻮﻧﺲ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻧﺎﻗﻪ اي ﺳﺮخ‪ ،‬ﺳﻮار اﺳﺖ و ﺟﺒﻪ اي ﭘﺸﻤﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ دارد و ﻣﻬﺎر ﺷﺘﺮش از ﻟﯿﻒ)ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ( اﺳﺖ و ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻮﯾﺎن از اﯾﻦ وادي ﻣﯽ ﮔﺬرد«‪.‬‬

‫‪٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ ‪ -‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ -  ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ‪ -‬ﺣ‪‬ﺴِﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ – ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻄﹶﺮﹺﺏ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺟﹺﻞﹸ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺃﹾﺱﹺ‪ ،‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹺ ﺷ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺀَﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ ‪ -‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ -  ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ُ،‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﳝ‪‬ﺎﺱﹴ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﻧ‪‬ﺎﺀَﻳ‪‬ﻦﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻟﹶﺒ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﺧ‪‬ﻤ‪ ‬ﺮ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﺧ‪‬ﺬﹾ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﺒ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ﺃﹶﻭ‪- ‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ -‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻏﹶﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺐ اﺳﺮاء ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ‪‬‬
 ‫‪١١٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﻮﺳﯽ را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد و ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬وي ﻣﺮدي ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺒﻮد؛ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﻣﻘﺪاري ﻣﺠﻌﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﻓﺮوﻫﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻮﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان‬
‫ﺷﻨﻮءه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬و ﺑﺎ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم« و او را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد‪» :‬وي‬
‫ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻗﺪ و ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻮد ﮔﻮﯾﺎ از ﺣﻤﺎم ﺑﯿﺮون آﻣﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬اﻓﺰود‪» :‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ‪ ‬را دﯾﺪم و ﻣﻦ از ﻫﻤﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ او‬
‫دارم«‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در اداﻣﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دو ﻇﺮف ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺷﯿﺮ و دﯾﮕﺮي‪،‬‬
‫ﺷﺮاب داﺷﺖ؛ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺪام را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮدار؛ ﻣﻦ ﺷﯿﺮ را ﺑﺮداﺷﺘﻢ و ﻧﻮﺷﯿﺪم؛‬
‫ﺻﺪا آﻣﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﻄﺮت راه ﯾﺎﻓﺘﯽ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﻄﺮت رﺳﯿﺪي؛ اﮔﺮ ﺷﺮاب راﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺘﯽ‪ ،‬اﻣﺘﺖ‬
‫ﮔﻤﺮاه ﻣﯽ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(55‬ﺳﺨﻨﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة ﻣﺴﯿﺢ ‪ ‬و دﺟﺎل‬

‫‪٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴِﻴﺢ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ‪،‬‬
‫ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴِﻴﺢ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻛﹶﺄﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ ﻃﹶﺎﻓ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹲ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻧﹺﻲ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡﹺ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹸﺩ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟﹺﻞﹸ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹾﻄﹸﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀً ﻭ‪‬ﺍﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴِﻴﺢ‪‬‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻗﹶﻄﹶﻄﹰﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻛﹶﺄﹶﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑﹺﺎﺑ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﻄﹶﻦﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴِﻴﺢ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪،‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻣﺴﯿﺢ دﺟﺎل ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﻧﯿﺴﺖ؛ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١١٨‬‬

‫ﮐﻪ ﭼﺸﻢ راﺳﺖ ﻣﺴﯿﺢ دﺟﺎل‪ ،‬ﮐﻮر اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﮥ اﻧﮕﻮر ﺑﯿﺮون آﻣﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ دﯾﺸﺐ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﮔﻨﺪم ﮔﻮﻧﯽ را ﺧﻮاب دﯾﺪم؛ وي از ﻫﻤﮥ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﮔﻨﺪم ﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮاغ دارﯾﺪ‪،‬‬
‫زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺑﻮد؛ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮش ﮐﻪ ﻣﻘﺪاري ﻣﺠﻌﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﻓﺮوﻫﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻂ‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ؛ از ﺳﺮش آب ﻣﯽ ﭼﮑﯿﺪ؛ او ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﻣﺮد ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮ‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻃﻮاف ﻣﯽ ﻧﻤﻮد؛ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺟﻮاب‬
‫دادﻧﺪ‪ :‬ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻣﺮد دﯾﮕﺮي را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺠﻌﺪ و ﭘﯿﭽﺎﻧﯽ‬
‫داﺷﺖ و ﭼﺸﻢ ﭼﭙﺶ ﮐﻮر ﺑﻮد؛ وي از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ دﯾﺪه ام ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اﺑﻦ ﻗﻄﻦ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ؛ او ﻫﻢ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎي دو ﻣﺮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﮐﻌﺒﻪ ﻃﻮاف‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ :‬ﻣﺴﯿﺢ دﺟﺎل اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(56‬اﻧﺒﯿﺎ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‬

‫‪٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻱ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀَ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺱﹺ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﺛﹾﺒﹺﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹸﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹸﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ‬ﻗﹶﻂﱡ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹺ ﺷ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺀَﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﺃﹶﻗﹾﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻘﹶﻔ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻜﹸﻢ‪ - ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ - ‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﻏﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹶﺎﺋ‪ ‬ﹲﻞ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪، ‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶﻧﹺﻲ ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﺣﺠﺮ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻮدم ﮐﻪ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ از ﻗﺮﯾﺸﯽ ﻫﺎ در ﻣﻮرد اﺳﺮاء از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ؛ آﻧﻬﺎ درﺑﺎرة ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫ﺳﻮاﻻﺗﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﺧﻮب ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺴﭙﺮده ﺑﻮدم و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺪوه ﺷﺪﯾﺪم‬
 ‫‪١١٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮔﺮدﯾﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻫﺮﮔﺰ دﭼﺎر ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺪوﻫﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدم؛ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس را‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﺴﻮﯾﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم و ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﺳﻮاﻻت ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ دادم؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮدم را ﻣﯿﺎن ﮔﺮوﻫﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان دﯾﺪم؛ ﻣﻮﺳﯽ‪ ‬اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ وي‬
‫ﻣﺮدي ﺑﺎرﯾﮏ و ﻻﻏﺮاﻧﺪام ﺑﻮد و ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ ﻣﺠﻌﺪ داﺷﺖ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان ﺷﻨﻮءه‬
‫اﺳﺖ؛ ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﻫﻢ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﻋﺮوه ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﯽ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ او‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد؛ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ‪ ‬ﻫﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺑﻮد؛ ﺷﺒﯿﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ وي رﻓﯿﻖ ﺷﻤﺎﺳﺖ«؛‬
‫ﻫﺪف آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺧﻮدش ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در اداﻣﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻮن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﭙﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻊ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ!‬
‫اﯾﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ او ﺳﻼم ﺑﺪه‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻮي او ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم؛ او ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺳﻼم ﮐﺮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(57‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺷﺐ اﺳﺮاء ﺑﻪ ﺳﺪﺭﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ رﺳﯿﺪ‬

‫‪٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﺳ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻲ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺓ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺳ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻻﹶَﺭ‪‬ﺽﹺ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺾ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺒ‪‬ﻂﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪    :‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺍﺵ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﺄﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ :‬ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪‬‬ ‫‪   ‬‬

‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹸﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺕ‪) .‬ﻡ‪(١٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ اﺳﺮاء ﺑﺮده ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن‬
‫راه اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺪرﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ‪1‬ﺑﻮد؛ ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺪرﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ در آﺳﻤﺎن ﺷﺸﻢ ﻗﺮار‬
‫دارد و ﻫﺮ ﭼﻪ از زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽ رﺳﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮ‬
‫ﭼﻪ از ﺑﺎﻻ ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺪرﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ و آﻧﺠﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪         :‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺪرﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‬

‫)‪ (1‬ﺳ‪‬ﺪر‪ ،‬ﻫﻤﺎن درﺧﺖ ﮐُﻨﺎر اﺳﺖ؛ و ﺳﺪﺭﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ )اﻟﻨﻬﺎﯾﻪ‪(353/2:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٢٠‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮواﻧﻪ ﻫﺎي ﻃﻼﯾﯽ ﺳﺪرﺓ اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ و آﯾﺎت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﻮره ﺑﻘﺮه ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮة اﻣﺖ وي‪ ،‬ﻣﻐﻔﺮت ﮔﺮدﯾﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺸﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮك ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(58‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪        :‬‬
‫»ﻓﺎﺻﻠﮥ او ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازة دو ﮐﻤﺎن ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﺑﻮد«‬

‫‪٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺯﹺﺭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪:‬‬
‫‪       ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹶ‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺡﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از زر ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺶ درﺑﺎرة آﯾﻪ ‪      ‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬وي ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ‪ ‬را ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻧﻤﻮد و ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺷﺸﺼﺪ ﺑﺎل داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪      ‬‬ ‫‪٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫‪           ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﺑﹺﻔﹸﺆ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪         :‬‬

‫‪         ‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ دﯾﺪ‪ ،‬ﻗﻠﺒﺶ‬
‫ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﮑﺮد؛ آﯾﺎ ﺑﺎ او درﺑﺎرة ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؟ و ﺑﺎر دﯾﮕﺮ او را )در ﺷﺐ‬
‫ﻣﻌﺮاج( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ درﺑﺎرة اﯾﻦ آﯾﺎت ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬دو ﺑﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺎ‬
 ‫‪١٢١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻗﻠﺒﺶ دﯾﺪ‪.1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(59‬درﺑﺎره رؤﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ‪‬‬

‫‪٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻕﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﺌﹰﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺑﹺﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻦ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﺌﹰﺎ ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻈ‪‬ﺮﹺﻳﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻨﹺﻲ‪ ،‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪              :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻷُﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﷲَِ ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪ ‬ﻮ‬
‫ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺒﹺﻄﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪             :‬‬

‫‪           ‬‬ ‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫‪              ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ‪،‬‬

‫)‪ (1‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﻗﻮف اﺳﺖ ﻣﻔﻬﻮﻣﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ‪ ،‬رؤﯾﺖ‬
‫ﻧﻨﻤﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ در ﺑﺎب آﯾﻨﺪه ﻣﯽ آﯾﺪ و رؤﯾﺖ را ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ‬
‫ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻀﺎد ﻧﺪارد‪ .‬زﯾﺮا ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رؤﯾﺖ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ را ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮذر ‪‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻧﺪارد‪ .‬زﯾﺮا ﻣﺮاد از رؤﯾﺖ‪ ،‬رؤﯾﺖ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ درآن ﺣﺪﯾﺚ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﺑﻮذر‪‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم ‪ :‬آﯾﺎ ﭘﺮودﮔﺎرت را دﯾﺪي؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻮري اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس از ﯾﮏ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺗﻀﺎد دارد‪ .‬زﯾﺮا در ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﻮرد آﯾﻪ‪)        :‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ او‬
‫را دﯾﺪ(‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺟﻮاب داد‪» :‬او ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ وي را در ﺷﮑﻞ اﺻﻠﯽ اش دﯾﺪم«‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮردي‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﻣﺸﮑﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮﻓﻮع ﺑﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻮﻗﻮف‪ ،‬ﻣﻘﺪم اﺳﺖ‪) .‬آﻟﺒﺎﻧﯽ(‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٢٢‬‬

‫‪              ‬‬ ‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬ ‫‪ ‬‬

‫ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪.            :‬‬
‫ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻛﹶﺎﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹶﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫‪            ‬‬ ‫ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪            ‬‬

‫)ﻡ‪(١٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺴﺮوق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺗﮑﯿﻪ زده ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي‬
‫اﺑﻮﻋﺎﺋﺸﻪ!‪ 1‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ در ﻣﻮرد ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دروغ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آن ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﮐﺪام اﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪‬‬
‫ﭘﺮودﮔﺎرش را دﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دروغ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺮوق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺗﮑﯿﻪ زده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ! ﺻﺒﺮ ﮐﻦ و ﻣﺮا ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺪه؛‬
‫آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪        :‬ﯾﻌﻨﯽ او را در اﻓﻖ روﺷﻦ و‬

‫آﺷﮑﺎر دﯾﺪ‪        .‬ﯾﻌﻨﯽ او را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ دﯾﺪ؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻣﻦ از ﻣﯿﺎن اﻣﺖ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم؛‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻘﺼﻮد در آﯾﺎت ﻓﻮق‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﺳﺖ؛ ﻣﻦ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ‪ ‬را در ﺷﮑﻞ و‬
‫ﺻﻮرت اﺻﻠﯽ اش ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ وي را آﻓﺮﯾﺪه‪ ،‬ﻓﻘﻂ دو ﺑﺎر ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدم؛ او را دﯾﺪم در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ اش ﻓﻀﺎي ﻣﯿﺎن آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻧﺸﻨﯿﺪه اي ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫)‪ (1‬اﺑﻮﻋﺎﯾﺸﻪ ﮐﻨﯿﻪ ﻣﺴﺮوق ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

 ‫‪١٢٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪             ‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﺸﻤﻬﺎ‬
‫ﮐﻨﻪ ذات او را در ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ و او ﭼﺸﻤﻬﺎ را در ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و او رﯾﺰ ﺑﯿﻦ و آﮔﺎه اﺳﺖ؛ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﯾﺎ‬
‫ﻧﺸﻨﯿﺪه اي ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪            :‬‬

‫‪              ‬ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ وي ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ وي وﺣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ـ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻠﺐ او اﻟﻬﺎم ﻧﻤﺎﯾﺪ ـ ﯾﺎ از ﭘﺸﺖ ﭘﺮده )ﺣﺠﺎب( ﺑﺎ وي ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﺻﺪي )ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ(‬
‫را ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و او ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ وي وﺣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﺎ‬
‫ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ در اداﻣﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﻨﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﭼﯿﺰي از ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﮐﺘﻤﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻣﺮﺗﮑﺐ دروغ ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪               :‬‬

‫‪  ‬ﯾﻌﻨﯽ اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﻫﺮ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﺳﻮي ﭘﺮودﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺒﻠﯿﻎ ﮐﻦ‬
‫و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮدي رﺳﺎﻟﺖ ﭘﺮودﮔﺎرت را ﻧﺮﺳﺎﻧﺪه اي‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﯽ داﻧﻢ ﻓﺮدا ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪        :‬‬

‫‪    ‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﺠﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻏﯿﺐ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺐ ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬
‫داوود ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪ ‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻄﻠﺒﯽ را از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ وي ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺘﻤﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﮐﺘﻤﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪             :‬‬

‫‪)              ‬ﺑﯿﺎد آور‬
‫زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ )زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ( ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺗﻮ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٢٤‬‬

‫)ﺑﺎ آزاد ﻧﻤﻮدن وي( ﺑﻪ او اﺣﺴﺎن ﮐﺮدي‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﯽ‪ :‬ﻫﻤﺴﺮت )زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ( را ﻧﮕﻬﺪار و‬
‫از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و در دﻟﺖ ﭼﯿﺰي را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدي ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻣﺮدم‬
‫ﻣﯽ ﺗﺮﺳﯿﺪي در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺳﺰاوار ﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺘﺮﺳﯽ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻟﻬﺎم ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ؛ﺑﺮده‬
‫آزاد ﺷﺪه رﺳﻮل اﷲ ‪‬؛ زﯾﻨﺐ را ﻃﻼق ﺧﻮاﻫﺪ داد و ﺗﻮي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﯿﻞ و ﺳﻨﺖ‬
‫ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ او را ﻧﮑﺎح ﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﻨﺖ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪم ﺻﺤﺖ ﻧﮑﺎح ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪه از ﺑﯿﻦ‬
‫ﺑﺮود؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ زﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺴﺮت را ﻧﮕﻪ دار؛ آﻧﮕﺎه اﯾﻦ‬
‫آﯾﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ‪‬‬
‫ﺕ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻲ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻔ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺴ‪‬ﻂﹶ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪ ‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎ‪‬ﺑﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﻮﺭ‪‬ـ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪‬ـ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺸ‪‬ﻔﹶﻪ‪ ‬ﻷَﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﻨﺞ ﻧﮑﺘﻪ‬
‫اﯾﺮاد ﻧﻤﻮد؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺑﺪ و اﺻﻼً ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ او ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﺗﺮازوي )اﻋﻤﺎل و رزق ﺑﻨﺪﮔﺎن را( ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻋﻤﺎل ﺷﺐ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از روز )ﺑﻌﺪ(‪ ،‬و‬
‫اﻋﻤﺎل روز‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻋﻤﺎل ﺷﺐ )ﺑﻌﺪ( ﺑﺴﻮي او ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد؛ آﻧﭽﻪ ﺣﺠﺎب و ﻣﺎﻧﻊ دﯾﺪن‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻮر اﺳﺖ ـ و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﺗﺶ اﺳﺖ ـ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ‬
‫ﺣﺠﺎب را ﺑﺮدارد‪ ،‬اﻧﻮار ﺟﻼﻟﺶ ﻫﻤﮥ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻫ‪ ‬ﹾﻞ‬
‫ﻧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮﹺ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬‬
 ‫‪١٢٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪ ‬‬
‫ﺲ‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻮ‪‬ﺍﻏ‪‬ﻴﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﻄﱠﻮ‪‬ﺍﻏ‪‬ﻴﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹶﻰ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻷُﻣ‪‬ﺔﹸ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻘﹸﻮﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻓﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‬
‫ﻣ‪‬ﻜﹶﺎﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻓﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻁﹸ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻱ‪ ‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹸﻮﻥﹸ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﻴﺰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹸ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻯ ﺍﻟﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹺ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﻼﹶﻟ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻥ‪،‬‬
‫ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻥﹶ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻥ‪،‬‬
‫ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈﹶﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺯ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ِﺫﹶﺍ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻀ‪‬ﺎﺀِ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻓﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻓﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﺛﹶﺮﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺴﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪‬‬ ‫ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹶ ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟ ‪‬‬
‫ﺍﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺸ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀُ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﻪ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻞﹺ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﻍﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻀ‪‬ﺎﺀِ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹶﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹲ ﺑﹺﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻮﻻﹰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﺻ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ِ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﺭﹺﳛ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﻨﹺﻲ ﺫﹶﻛﹶﺎﺅ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪ ‬ﻩ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻩ؟‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺛ‪‬ﻴﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺁﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹸﺖ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٢٦‬‬

‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻙ‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺛ‪‬ﻴﻘﹶﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻨﹺﻲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻙ‪ !‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺏ‪ !‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻩ؟‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺰ‪‬ﺗ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺛ‪‬ﻴﻖ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﻔﹶﻬ‪‬ﻘﹶﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹸﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹸﺖ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨﹺﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺛ‪‬ﻴﻘﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺖ‪‬؟ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻙ‪ !‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹸ ﺃﹶﺷ‪‬ﻘﹶﻰ ﺧ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻝﹸ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺍﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﻟﹶﻴ‪‬ﺬﹶﻛﱢﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﻄﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻷَﻣ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ :‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹸﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀُ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ‪» :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹾﹸﻠﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﻭ‪»‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺃﹶﻣ‪‬ﺜﹶﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ «‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹶﻪ‪» :‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹸﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹶﻪ‪» :‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺃﹶﻣ‪‬ﺜﹶﺎﻟ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‬
‫ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻮﻻﹰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(١٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﺮدم ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬آﯾﺎ ﭘﺮودﮔﺎرﻣﺎن را روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ در دﯾﺪن ﻣﺎه ﺷﺐ‬
‫ﭼﻬﺎرده ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﭘﭙﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‬
‫ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ :‬ﻧﻪ اي رﺳﻮل ﺧﺪا؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ در دﯾﺪن ﺧﻮرﺷﯿﺪ در ﯾﮏ روز‬
‫آﻓﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻪ اي رﺳﻮل ﺧﺪا؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺷﻤﺎ ﭘﺮودﮔﺎرﺗﺎن را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم را‬
 ‫‪١٢٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﭘﺮﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎه ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺎه ﻣﯽ روﻧﺪ و ﻃﺎﻏﻮت ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﻃﺎﻏﻮت ﻫﺎ ﺑﺮاه ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ؛ ﻓﻘﻂ اﯾﻦ اﻣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺻﻮرﺗﯽ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺰد آﻧﻬﺎ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﺮودﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬از ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ؛ از ﺟﺎﯾﻤﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﭘﺮودﮔﺎر ﻣﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ؛‬
‫اﮔﺮ ﭘﺮودﮔﺎر ﻣﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎ او را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﯿﻢ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺷﮑﻞ و ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ او را‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ )از ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ( ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﺮودﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ؛‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﭘﺮودﮔﺎر ﻣﺎ ﻫﺴﺘﯽ و از او ﭘﯿﺮوي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﭘﻠﯽ ﺑﺎﻻي ﺟﻬﻨﻢ ﻧﺼﺐ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻣﻦ و اﻣﺖ ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ از آن ﭘﻞ‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ؛ در آن روز‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻨﺪ؛ آﻧﻬﻢ دﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﻪ دار؛ و در ﺟﻬﻨﻢ‬
‫ﻗﻼﺑﻬﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎر ﺳﻌﺪان‪ 1‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺧﺎر ﺳﻌﺪان رادﯾﺪه اﯾﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ ﯾﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﻼب ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎر ﺳﻌﺪان اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺰرﮔﯽ آﻧﻬﺎ را ﺑﺠﺰ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ؛ اﯾﻦ ﻗﻼﺑﻬﺎ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﻣﯽ رﺑﺎﯾﻨﺪ؛ ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﻮﻣﻦ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﺸﺎن ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻢ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﯿﺼﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و ﺗﻌﺪادي از ﺟﻬﻨﻤﯿﺎن‬
‫را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ رﺣﻤﺘﺶ از ﺟﻬﻨﻢ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورد‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ ﮔﻮﯾﻨﺪﮔﺎن ﻻ اﻟﻪ‬
‫اﻻ اﷲ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮك ﻧﻮرزﯾﺪه اﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد از آﺗﺶ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬از ﺟﻬﻨﻢ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آﻧﻬﺎ را در ﺟﻬﻨﻢ از آﺛﺎر ﺳﺠﺪه ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫آﺗﺶ ﺑﺠﺰ آﺛﺎر ﺳﺠﺪه ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن را ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﺪ و از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد و اﯾﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺠﺪه‬
‫ﮔﺎﻫﻬﺎ را ﺑﺮ آﺗﺶ ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(60‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﯾﮑﺘﺎ ﭘﺮﺳﺘﺎن از آﺗﺶ‬

‫‪٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎ ﹺﺭ‬
‫ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪‬‬

‫)‪ (1‬ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﺧﺎر دار و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻏﺬا ﺑﺮاي ﺷﺘﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٢٨‬‬

‫ﺑﹺﺬﹸﻧ‪‬ﻮﺑﹺﻬﹺﻢ‪-‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻄﹶﺎﻳ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ -‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺔﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﺫ‪‬ﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﻔﹶﺎﻋ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺠﹺﻲﺀَ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﺿ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮ‪ ‬ﺿ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺜﱡﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻓ‪‬ﻴﻀ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻮﻥﹶ ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻞﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹺ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﻛﹶﺄﹶﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻫﻞ آﺗﺶ )ﮐﻔﺎر( ﮐﻪ اﻫﻞ‬
‫واﻗﻌﯽ ﺟﻬﻨﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻧﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮﻧﺪ و ﻧﻪ زﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ )ﻣﯿﺎن ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ(؛ اﻣﺎ ﻣﺮدﻣﯽ )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر( ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﻨﺎﻫﺎن و ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫)ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ( ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﻣﯿﺮاﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ زﻏﺎل‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻋﺖ داده ﻣﯽ ﺷﻮد؛ آﻧﻬﺎ را ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﻣﯽ آورﻧﺪ و ﺑﺮ‬
‫ﻧﻬﺮﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اي ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن! آب ﺣﯿﺎت ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪ اي ﮐﻪ در ﮔﻞ و ﻻي رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ روﯾﺪ‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«؛ ﻣﺮدي از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮﯾﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬در ﺻﺤﺮا زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد ﯾﻌﻨﯽ وﯾﮋﮔﯽ روﯾﯿﺪن داﻧﻪ را در ﮔﻞ و‬
‫ﻻي رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﻣﯽ روﯾﺪ و ﻃﺮاوت و ﺷﺎداﺑﯽ ﺧﺎﺻﯽ دارد‪.‬‬

‫‪٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺒ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻧﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻧﹺﻲ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻟ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻧﹺﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﻸَﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻈ‪‬ﻠﱢﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻ َﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﯽ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺬ‪‬ﺭ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻷَِﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﻞﱡ‬
‫ﺑﹺﻈ‪‬ﻠﱢﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹲ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷُﻭﻟﹶﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻧﹺﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﻷَِﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﻞﱠ ِﺑﻈ‪‬ﻠﱢﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ،‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﯽ ﻳﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬﺍ ﻻ ﺃﹶﺳﺄﹶﻟﹸﮏ‪‬‬
 ‫‪١٢٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻏﹶﲑﻫﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﺩ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻨﹺﻲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺬ‪‬ﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻷَِﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﻞﱡ ﺑﹺﻈ‪‬ﻠﱢﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷُﻭﻟﹶﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻧﹺﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﻷَِﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻈ‪‬ﻠﱢﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪‬‬
‫ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺬ‪‬ﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻷَِﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨﹺﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻳﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪‬؟ ﺃﹶﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺰﹺﺉ‪‬‬
‫ﻚ؟‬ ‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻤ‪‬ﲔ‪ .«‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻧﹺﻲ ﻣ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺿ‪‬ﺤ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺰﹺﺉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻤ‪‬ﲔ‪‬؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺰﹺﺉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺀُ ﻗﹶﺎﺩ‪‬ﺭ‪) .«‬ﻡ‪(١٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﺧﺮﯾﻦ‬
‫ﻓﺮدي ﮐﻪ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ راه ﻣﯽ رود و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬آﺗﺶ ﭼﻬﺮه اش را ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از آﺗﺶ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫آﺗﺶ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺎك و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﺳﺖ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا از ﺗﻮ ﻧﺠﺎت داد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﯿﺰي ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭽﯿﮏ از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻔﺮﻣﻮده اﺳﺖ؛ آﻧﮕﺎه درﺧﺘﯽ را از‬
‫دور ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻣﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮدان ﺗﺎ در ﺳﺎﯾﻪ آن ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﻢ و‬
‫از آب آن ﺑﻨﻮﺷﻢ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اي ﻓﺮزﻧﺪ آدم! ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ات را ﺑﺮآروده‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻢ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻃﻠﺐ ﻧﻤﺎﯾﯽ؟ وي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻪ اي ﭘﺮوردﮔﺎرم! و ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫دﯾﮕﺮي درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ وي را ﻣﻌﺬور ﻣﯽ داﻧﺪ زﯾﺮا او ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ آن درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫و وي در ﺳﺎﯾﻪ درﺧﺖ ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ و از آب آن ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬درﺧﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮ از درﺧﺖ‬
‫اول‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد؛ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرم! ﻣﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮدان ﺗﺎ از‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٣٠‬‬

‫آب آن ﺑﻨﻮﺷﻢ و در ﺳﺎﯾﻪ آن ﺑﻨﺸﯿﻨﻢ؛ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي از ﺗﻮ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اي ﻓﺮزﻧﺪ آدم! آﯾﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﻧﮑﺮدي ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ دﯾﮕﺮي ﻧﮑﻨﯽ؟ ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﺗﻮ را ﺑﻪ آن‬
‫درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬درﺧﺖ دﯾﮕﺮي درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ .‬وي ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫درﺧﺖ دﯾﮕﺮي درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻣﻌﺬور ﻣﯽ داﻧﺪ زﯾﺮا او ﭼﯿﺰي را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ آن درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛‬
‫وي در ﺳﺎﯾﻪ اش ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ و از آﺑﺶ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ او از دور درﺧﺘﯽ را ﮐﻨﺎر دروازه ﺑﻬﺸﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ از درﺧﺖ اول ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اي ﭘﺮودﮔﺎرم! ﻣﺮاﺑﻪ اﯾﻦ درﺧﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮدان‬
‫ﺗﺎ در ﺳﺎﯾﻪ آن ﺑﻨﺸﯿﻨﻢ و از آب آن ﺑﻨﻮﺷﻢ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫اي ﻓﺮزﻧﺪ آدم! آﯾﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﻧﮑﺮدي ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ دﯾﮕﺮي ﻧﮑﻨﯽ؟ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬اي ﭘﺮودﮔﺎر!‬
‫ﺑﺠﺰ اﯾﻦ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ دﯾﮕﺮي ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺮودﮔﺎرش او را ﻣﻌﺬور ﻣﯿﺪاﻧﺪ؛ زﯾﺮا او‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اش را ﻫﻢ ﺑﺮآورده‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و او را ﺑﻪ آن درﺧﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ او ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ آن درﺧﺖ‪ ،‬ﺻﺪاي‬
‫ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻣﺮا وارد ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺮدان‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اي‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ آدم! ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ات را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ آﯾﺎ اﮔﺮ دﻧﯿﺎ و ﻣﺜﻞ آن را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬راﺿﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ؟ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! آﯾﺎ ﻣﺮا ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺗﻮ ﭘﻮردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن‬
‫ﻫﺴﺘﯽ«؟! در اﯾﻨﺠﺎ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد )راوي ﺣﺪﯾﺚ( ﺧﻨﺪﯾﺪ وﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻋﻠﺖ ﺧﻨﺪﯾﺪﻧﻢ را ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ؟‬
‫ﻣﺮدم ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻣﯽ ﺧﻨﺪي؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻨﺪﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا! ﭼﺮا ﻣﯽ ﺧﻨﺪي؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻨﺪﯾﺪن ﭘﺮودﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن ﺷﺨﺺ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫آﯾﺎ ﻣﺮا ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽ ﮐﻨﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﺮودﮔﺮ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻨﺪﯾﺪن ﻣﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﭘﺮودﮔﺎر در ﭘﺎﺳﺦ آن ﺷﺨﺺ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻣﺴﺨﺮه ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ«‪.‬‬

‫‪٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﻋ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺭ‪‬ﻭﺩ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ـ ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ـ ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﺍﻷُﻣ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻭ‪‬ﺛﹶﺎﻧﹺﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹸ ﻓﹶﺎﻷَﻭ‪‬ﻝﹸ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪‬ﻭﻥﹶ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪:‬‬
 ‫‪١٣١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻠﱠﻰ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﻰ ﻛﹸ ﱡﻞ‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻖﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹴ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟﹺﺴ‪‬ﺮﹺ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﻼﹶﻟ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹾﻔﹶﺄﹸ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻘ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻮ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻮ ﺃﹶ ‪‬ﻭﻝﹸ‬
‫ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮﹺ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺃﹶﻟﹾﻔﹰﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹸﻮﻧ‪ ‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﻛﹶﺄﹶﺿ‪‬ﻮ‪‬ﺇﹺ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﻢﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﺍﻟﺸ‪‬ﻔﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺰﹺﻥﹸ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ‬
‫ﺑﹺﻔ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹸ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺷ‪‬ﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻮﺍ ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀِ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹺ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻗﹸﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺃﹶﻣ‪‬ﺜﹶﺎﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮاﻟﺰﺑﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ درﺑﺎرة ورود‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬روي ﺗﭙﻪ اي ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﺮدم ﻣﯽ آﯾﯿﻢ؛ اﻣﺘﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺘﻬﺎﯾﺸﺎن و آﻧﭽﻪ )در دﻧﯿﺎ( ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﺑﻌﺪ از‬
‫آن‪ ،‬ﭘﺮودﮔﺎرﻣﺎن ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﺮودﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻮ را‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪد‪ ،‬ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاه ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و آﻧﻬﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل او ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫اﻋﻢ از ﻣﻮﻣﻦ و ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬ﻧﻮري ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺪﻧﺒﺎل ﭘﺮودﮔﺎر ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ )ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ(؛ ﺑﺎﻻي ﭘﻞ ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻨﮕﮏ ﻫﺎ و ﺧﺎرﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ اﻟﻬﯽ ﺗﻌﺪادي را ﻣﯽ رﺑﺎﯾﻨﺪ؛ در آﻧﺠﺎ ﻧﻮر ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﺠﺎت‬
‫ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ اوﻟﯿﻦ ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﭼﻬﺮه ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﻬﺎرده اﺳﺖ؛ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻬﺮه‬
‫آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮراﻧﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﺘﺎرة آﺳﻤﺎن اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫)ﻫﺮﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﺗﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮه اش ﻧﻮر ﮐﻤﺘﺮي دارد(؛ ﺳﭙﺲ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﮔﻮﯾﺎن و ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻗﻠﺒﺸﺎن ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة وزن ﯾﮏ داﻧﻪ ﺟﻮ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ وﺟﻮد دارد‪ ،‬از ﺟﻬﻨﻢ ﺑﯿﺮون آورده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و درآﺳﺘﺎﻧﮥ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ آب ﻣﯽ ﭘﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ در رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٣٢‬‬

‫)ﺷﺎداب و ﺑﺎ ﻃﺮاوت( ﻣﯽ روﯾﺪ‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و آﺛﺎر ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ آﻧﻬﺎ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ رود؛ ﺳﭙﺲ‬
‫آﻧﻘﺪر از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻧﯿﺎ و ده ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻘ‪‬ﲑﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻐ‪‬ﻔﹶﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺃﹾﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﻱﹺ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺭﹺﺝﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ ‬ﺫﹶﻭﹺﻱ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ؟ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪      :‬‬

‫‪   ‬ﻭ‪           :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‬
‫ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻘﹶﺎ ﹺﻡ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ؟ِ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻁ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﻔﹶﻆﹸ ﺫﹶﺍﻙ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻥﹶ ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴﺪ‪‬ﺍﻥﹸ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻠﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻥﹶ ﻛﹶﺄﹶﻧ‪ ‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﺮ‪‬ﺍﻃ‪‬ﻴﺲ‪ .‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻥﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺬ‪‬ﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻼ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻢﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﯾﺰﯾﺪ ﻓﻘﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﯿﻔﺘﻪ ﯾﮑﯽ از اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻮارج ﺑﻮدم )ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺒﯿﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ وارد ﺟﻬﻨﻢ ﺷﻮد از آن‬
‫ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽ ﺷﻮد( ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روزي ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ )از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎن( ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻨﺎﺳﮏ‬
‫ﺣﺞ و دﻋﻮت ﻣﺮدم ﺑﺴﻮي اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻮارج‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﻓﺘﯿﻢ؛ در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر ﺳﺘﻮﻧﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ و اﺣﺎدﯾﺚ رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬را ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ وي در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬از ﺟﻬﻨﻤﯿﺎن‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد؛ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي‬
‫ﯾﺎور رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ ﭼﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
 ‫‪١٣٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻫﺮ ﮐﺲ را ﺗﻮ ﺑﻪ آﺗﺶ درآري‪ ،‬ﺧﻮار و زﺑﻮﻧﺶ ﮐﺮده اي«‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ از آﺗﺶ ﺑﯿﺮون آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﭼﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺰﺑﺎن ﻣﯽ آورﯾﺪ؟ ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﺪ را ﺷﻨﯿﺪه اي ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ وي را روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ آن‬
‫ﻣﺒﻌﻮث ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن ﻫﺮ ﮐﺲ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﺟﻬﻨﻢ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آورد‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻧﺼﺐ‬
‫ﭘﻞ ﺻﺮاط و ﻋﺒﻮر ﻣﺮدم از ﺑﺎﻻي آﻧﺮا ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮد؛ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺣﻔﻆ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻢ )ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ از ذﮐﺮ آن ﺧﻮدداري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ(؛ وﻟﯽ وي ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺪﺗﯽ را در‬
‫ﺟﻬﻨﻢ ﺳﭙﺮي ﻧﻤﻮده اﻧﺪ از آن در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﯿﺮون آورده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﭼﻮب ﮐﻨﺠﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﺎه و ﻻﻏﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و آﺛﺎر ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ در آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭼﻮب ﮐﻨﺠﺪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻗﻄﻊ ﺷﺪن و در آﻓﺘﺎب ﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮب ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺳﯿﺎه و ﻧﺎزك ﻣﯽ ﺷﻮد( ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
‫رودي از رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ روﻧﺪ و در آن ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ از رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻏﺬ )ﺳﻔﯿﺪ و درﺧﺸﺎن( ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪:‬‬
‫واي ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬آﯾﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺷﯿﺦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دروغ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ؟! اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎ از ﺣﺞ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮑﺪام از ﻣﺎ اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻮارج را ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻧﮑﺮدﯾﻢ‬
‫)ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدﯾﻢ و آن اﻋﺘﻘﺎد را رﻫﺎ ﮐﺮدﯾﻢ( ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻮﻧﻌﯿﻢ )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ( ﭼﯿﺰي‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎ ﹺﺭ‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻔ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺠﹺﻴﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ از آﺗﺶ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺸﮕﺎه اﻟﻬﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﭼﻬﺮه اش را ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺮا از آﺗﺶ ﺑﯿﺮون آورده اي‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻪ آن ﺑﺮﻧﮕﺮدان؛‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ او را از آﺗﺶ ﻧﺠﺎت ﻣﯽ دﻫﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٣٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(61‬ﺷﻔﺎﻋﺖ‬

‫‪٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑﹺﻠﹶﺤ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪ ‬ﻪ‬
‫ﺍﻟﺬﱢﺭ‪‬ﺍﻉ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﺑﹺﻢ‪ ‬ﺫﹶﺍﻙ‪‬؟ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻟ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹸﺬﹸﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻮ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻜﹶﺮ‪‬ﺏﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻘﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟‬
‫ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻜﹸﻢ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪‬؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‬
‫ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪ :‬ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻮﺍ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻘﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻔﹶﺦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭﺣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹶﺎﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹶ ﻓﹶﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﺍﺷ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻧ‪‬ﻮﺡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﻧ‪‬ﻮﺣ‪‬ﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻮﺡ‪‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺷ‪‬ﻜﹸﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺍﺷ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹲ‬
‫ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪،  ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻠﹸﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﺍﺷ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺑ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‬
‫ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﺮﹺﺳ‪‬ﺎﻻﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑﹺﺘ‪‬ﻜﹾﻠ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺍﺷ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ‬
 ‫‪١٣٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﻭﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ ‪، ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ‪‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻠﱠﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻘﹶﺎﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻭﺡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪،‬ﻓﻔﻔﻒ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺫﹶﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺﻱ‪،‬‬
‫ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻲ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺍﺷ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﻓﹶﺂﺗ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺵﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﻊ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹾﻬﹺﻤ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺜﱠﻨ‪‬ﺎﺀِ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﻗﹶﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﻪ‪ ،‬ﺍﺷ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﻔﱠﻊ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ! ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻷَﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺎﺀُ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻯ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻳﻊﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻟﹶﻜﹶﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪) «.‬ﻡ‪(١٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي ﺑﺮاي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﻘﺪاري ﮔﻮﺷﺖ آوردﻧﺪ و دﺳﺖ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ﮐﻪ دوﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او دادﻧﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ آن‪ ،‬ﮔﺎزي زد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﺳﺮور ﻣﺮدم ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد؛ آﯾﺎ ﻋﻠﺖاش را ﻣﯽداﻧﯿﺪ؟ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦِ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را در ﯾﮏ‬
‫ﻣﯿﺪان‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺻﺪا ﺑﻪ ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ ﻣﯽرﺳﺪ و ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ و ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﺪري ﻧﺎراﺣﺖ و ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎب و ﺗﺤﻤﻞ ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺸﻘﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪهاﯾﺪ؟ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ؟ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻧﺰد آدم‬
‫ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻧﺰد آدم ﻣﯽروﻧﺪ و ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ اﺑﻮاﻟﺒﺸﺮ ﻫﺴﺘﯽ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ دﺳﺖاش ﺗﻮ را آﻓﺮﯾﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٣٦‬‬

‫و از روح ﺧﻮدش در ﺗﻮ دﻣﯿﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﺳـﺘﻮر داد ﮐـﻪ ﺗـﻮ را ﺳـﺠﺪه ﮐﻨﻨـﺪ؛ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﻧـﺰد‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻦ؛ آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ دارﯾﻢ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺸﻘﺘﯽ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪهاﯾﻢ؟ آدم‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﭼﻨﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺰ ﭼﻨـﯿﻦ ﺧـﺸﻤﯽ ﻧﮑـﺮده‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻤﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ او ﻣﺮا از ﺧﻮردن درﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮدم؛ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم؛ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﻧﺰد ﻧﻮح ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﻬﺎ ﻧﺰد ﻧﻮح ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اي ﻧﻮح! ﺗﻮ اوﻟﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫روي زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯽ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﻨﺪة ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار‪ ،‬ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ؛ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺷﻔﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﻦ؛ آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ دارﯾﻢ؟ ﻧﻮح ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﭼﻨﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻤﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺧـﺸﻤﯽ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮐـﺮد؛‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﯾﮏ دﻋﺎي ﻣﺴﺘﺠﺎب داﺷﺘﻢ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻋﻠﯿﻪ ﻗﻮمام ﺑﮑﺎر ﺑﺮدم؛ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم؛ ﻧﺰد اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﻬﺎ ﻧﺰد اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اي اﺑﺮاﻫﯿﻢ! ﺗﻮ‬
‫ﻧﺒﯽ ﺧﺪا و دوﺳﺖاش در ﻣﯿﺎن اﻫﻞ زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯽ؛ ﻧـﺰد ﭘﺮوردﮔـﺎرت ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﮐـﻦ؛ آﯾـﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ دارﯾﻢ؟ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﭼﻨﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻤﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻤﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؛ ﻣﻦ‬
‫ﺳﻪ دروغ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ام؛ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم؛ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮوﯾـﺪ؛‬
‫ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﻬﺎ ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اي ﻣﻮﺳﯽ! ﺗـﻮ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ﻫـﺴﺘﯽ؛‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﺎ رﺳﺎﻟﺖ و ﮐﻼماش ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮي داده اﺳﺖ؛ ﻧـﺰد ﭘﺮوردﮔـﺎرت ﺑـﺮاي ﻣـﺎ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻦ؛ آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ دارﯾﻢ؟ ﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﭼﻨﺎن‬
‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻤﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺧـﺸﻤﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؛ ﻣﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﮐﺸﺘﻢ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر آﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺘﻢ؛ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣـﺎل‬
‫ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرم؛ ﻧﺰد ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﻬﺎ ﻧﺰد ﻋﯿﺴﯽ ﻣﯽروﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ ﻋﯿﺴﯽ! ﺗـﻮ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا و ﮐﻠﻤﻪاش ﻫﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻢ اﻟﻘﺎ ﮐﺮد و روح او )ﺧﺪا( ﻫﺴﺘﯽ و ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﮔﻬﻮاره ﺑﻮدي‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﯽ؛ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻦ؛ آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﯽ دارﯾﻢ؟ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه اﯾﻢ؟ ﻋﯿﺴﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎرم ﭼﻨﺎن‬
‫ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻤﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺧﺸﻤﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد و اﮔﺮ ﭼﻪ ﮔﻨﺎﻫﯽ ذﮐﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘـﺎرم‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﺧـﻮد‬
 ‫‪١٣٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮔﺮﻓﺘﺎرم؛ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮوﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻣﺮدم ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯽآﯾﻨـﺪ و ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬اي‬
‫ﻣﺤﻤﺪ! ﺗﻮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﯿﺎ ﻫﺴﺘﯽ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن اول و آﺧﺮت را ﺑﺨـﺸﯿﺪه اﺳـﺖ؛ ﻧـﺰد‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻦ؛ آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ دارﯾﻢ؟ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫آﻣﺪه اﯾﻢ؟ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮاه ﻣﯽاﻓﺘﻢ و زﯾﺮﻋﺮش ﻣﯽروم و ﺑﺮاي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻠﻨـﺪ ﻣﺮﺗﺒـﻪام ﺑـﻪ ﺳـﺠﺪه‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﻢ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ دروازهﻫﺎي ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎﯾﺶ را ﺑﻪ روي ﻣﻦ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺮاي اﺣﺪي‬
‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؛ آﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اي ﻣﺤﻤـﺪ! ﺳـﺮت را ﺑـﺮدار و ﺑﺨـﻮاه ﮐـﻪ اﺟﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻦ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻣﻦ ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﻣـﯽﮔـﻮﯾﻢ‪ :‬ﭘﺮوردﮔـﺎرا! اﻣـﺘﻢ‪،‬‬
‫اﻣﺘﻢ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ!آن ﮔﺮوه از اﻣﺖات را ﮐﻪ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﺪارﻧﺪ از دروازة‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ درﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬وارد ﮐﻦ؛ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺳﺎﯾﺮ دروازهﻫﺎي ﺑﻬـﺸﺖ‪ ،‬وارد‬
‫ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬اﻓﺰود‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﮥ دو ﻣـﺼﺮاع‬
‫درﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﯿﺎن ﻣﮑﻪ و ﺣﻤﯿﺮ ﯾﺎ ﻣﮑﻪ و ﺑﺼﺮه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(62‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‬
‫و از ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭘﯿﺮوان را دارم«‬

‫‪٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﺷ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻊﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺀِ ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺀِ ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪) .«‬ﻡ‪(١٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ اوﻟﯿﻦ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻫﺴﺘﻢ؛ ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻣﻦ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و درﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪،‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از اﻣﺘﺶ او را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(63‬اﻓﺘﺘﺎح ﺑﻬﺸﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬

‫‪٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺁﺗ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﺯﹺﻥﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻓﹶﺄﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٣٨‬‬

‫ﺃﹶﻓﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٩٧/‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫دروازة ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ روم و درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ ﮐﻪ دروازة آن را ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺧﺎزن )ﻧﮕﻬﺒﺎن‬
‫ﺑﻬﺸﺖ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ؟ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﻬﺸﺖ را‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﺎز ﮐﻨﻢ و ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎز ﻧﮑﻨﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(64‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﮐﺮم ‪‬ﮐﻪ‪:‬‬

‫»ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﯾﮏ دﻋﺎي ﻣﺴﺘﺠﺎب دارد«‬

‫‪٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟ‪‬ﻜﹸﻞﱢ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪ ‬ﹲﺓ‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹶ ﻛﹸﻞﱡ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻔﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹰ ﻷُِﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻬﹺﻲ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻠﹶﺔﹲ ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٩٩/‬‬
‫‪ -95‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﯾﮏ دﻋﺎي ﻣﺴﺘﺠﺎب دارد؛‬
‫ﻫﻤﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان در دﻋﺎﻫﺎﯾﺸﺎن ﺷﺘﺎب ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻦ دﻋﺎﯾﻢ را ﺑﺮاي ﺷﻔﺎﻋﺖ اﻣﺘﻢ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدم؛ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل اﻓﺮادي از اﻣﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷﺮك‬
‫ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﯾﻘﯿﻦ دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از دﻋﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ و ﯾﻘﯿﻦ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد در‬
‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ دﻋﺎﻫﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ از دﻋﺎﻫﺎﯾﺶ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﻗﺎﺿﯽ ﻋﯿﺎض ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﯾﮏ دﻋﺎ ﺑﺮاي‬
‫اﻣﺘﺶ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در رواﯾﺎت دﯾﮕﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺪان ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﮐﻤﺎل ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺖ اش ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ رﺳﻮل رﺣﻤﺖ ‪‬دﻋﺎﯾﺶ را ﺑﺮاي ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪاً ﺑﻪ آن‬
‫ﻧﯿﺎز دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺮد ﻣﻮﺣﺪ و ﯾﮑﺘﺎ ﭘﺮﺳﺖ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺟﻬﻨﻢ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه اي ﻫﻢ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٣٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(65‬دﻋﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮاي اﻣﺘﺶ‬

‫‪٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺗ‪‬ﻼﹶ‬
‫ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪         :‬‬

‫‪        ‬‬ ‫‪   ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ ‪: ‬‬
‫‪      ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ« ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹶﻰ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﹾﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻚ‪‬؟ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎ ‪‬ﻩ‬
‫ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻞﹾ ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺀُﻙ‪) .‬ﻡ‪(٢٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬اﯾﻦ‬
‫آﯾﻪ را ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻗﻮل اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم اﺳﺖ ﺗﻼوت ﮐﺮد‪» :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺮدم را‬
‫ﮔﻤﺮاه ﮐﺮده اﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﻪ از ﻣﻦ ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﻦ اﺳﺖ«؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻋﯿﺴﯽ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم را ﺗﻼوت ﮐﺮد‪» :‬اﮔﺮ آﻧﺎن را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ آﻧﺎن را ﻣﻐﻔﺮت‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ـ در ﻫﺮ ﺣﺎل ـ ﺗﻮ ﭼﯿﺮه و ﺗﻮاﻧﺎ و ﺣﮑﯿﻤﯽ«؛ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻬﯽ!‬
‫اﻣﺘﻢ اﻣﺘﻢ و ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﻮد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ! ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮو ـ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺪ ـ و از او ﺳﺆال ﮐﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬آﻣﺪ و از او ﻋﻠﺖ ﮔﺮﯾﻪ‬
‫اش را ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻋﻠﺖ را ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯿﺪاﻧﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫اي ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ! ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮو و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﺎ درﺑﺎره اﻣﺘﯿﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺣﺰن و اﻧﺪوه ﺗﻮ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻓﻮاﺋﺪ زﯾﺎدي در ﺑﺮ دارد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ رﺳﻮل رﺣﻤﺖ ‪ ‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺖ‪ ،‬ﭼﻘﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ و ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺸﺎرت ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﻣﺖ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش وﻋﺪه داده اﺳﺖ ﮐﻪ او‬
‫را در ﻣﻮرد اﻣﺘﺶ‪ ،‬راﺿﯽ و ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ و اﯾﻦ ﺧﻮدش ﺑﺴﯿﺎر اﻣﯿﺪوار ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٤٠‬‬

‫‪ -3‬ﺑﺰرﮔﯽ و ﻋﻈﻤﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬را ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻟﻄﻒ زﯾﺎد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬اﺛﺒﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي اﻇﻬﺎر ﺷﺮاﻓﺖ و ﺑﺰرﮔﻮاري‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻋﻠﺖ ﮔﺮﯾﻪ اش را ﺑﭙﺮﺳﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎﺧﻮﺷﻨﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬او را‬
‫ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯽ دارد‪.‬‬

‫‪٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻄﱡﻔﹶﻴ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﺍﻟﺪ‪‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦﹴ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﲔﹴ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪‬ﺱﹴ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ﻱ ﺫﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻸَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻄﱡﻔﹶﻴ‪‬ﻞﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻭ‪‬ﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﻓﹶﻤ‪‬ﺮﹺﺽ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺰﹺﻉ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻗ‪‬ﺺ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﻄﹶﻊ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺸ‪‬ﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﺍﻟﻄﱡﻔﹶﻴ‪‬ﻞﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﻄﱢﻴ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶ ‪‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬﹺﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻧ‪‬ﺒﹺ‪‬ﻴﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﻄﱢﻴ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﻟﹶﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻓﹾﺴ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺼ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻄﱡﻔﹶﻴ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺎﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(١١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو دوﺳﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﮐﺮ م ‪ ‬آﻣﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ در ﻗﻠﻌﻪ اي ﻣﺤﮑﻢ و ﻗﻮي ﺑﺎﺷﯽ؟ )ﻗﺒﯿﻠﮥ دوس در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ‬
‫ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ ﻓﻀﯿﻠﺖ را ﺑﺮاي اﻧﺼﺎر ذﺧﯿﺮه ﮐﺮده ﺑﻮد؛‬ ‫داﺷﺖ(؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﺠﺮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻃﻔﯿﻞ ﺑﺎ ﻣﺮدي از ﻗﻮﻣﺶ ﺑﺴﻮي رﺳﻮل اﮐﺮم‬
‫‪ ‬ﻫﺠﺮت ﮐﺮد؛ اﻣﺎ آب و ﻫﻮاي ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﻤﺎري آن ﻣﺮد ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫و او را ﺑﯽ ﻗﺮار ﺳﺎﺧﺖ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺗﯿﺮ ﭘﻬﻦ و درازي ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎ آن ﺑﻨﺪ اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را‬
‫ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮد؛ آﻧﮕﺎه ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي زﯾﺎد دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻮت وي ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻃﻔﯿﻞ او را در‬
‫ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ و ﻫﯿﺌﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽ دارد؛ وﻟﯽ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ ﻃﻔﯿﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﺮا ﺑﺨﺸﯿﺪ؛‬
‫ﻃﻔﯿﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا دﺳﺘﻬﺎﯾﺖ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﻮدت ﺧﺮاب‬
‫ﮐﺮده اي‪ ،‬ﻣﺎ اﺻﻼح ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻃﻔﯿﻞ ﺧﻮاﺑﺶ را ﺑﺮاي رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد؛ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
 ‫‪١٤١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻬﯽ ! دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﻫﻢ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ : (66‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮑﺖ را ﺑﺘﺮﺳﺎن‬

‫‪٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺬ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﲑ‪‬ﺗ‪ ‬‬
‫ﻚ‬
‫ﺍﻷَﻗﹾﺮ‪‬ﺑﹺﲔ‪  ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻟﹸﺆ‪‬ﻱ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻘ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪ ‬ﺮﺓﹶ ﺑﻦﹺ ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹴ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹴ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻘ‪‬ﺬﹸﻭﺍ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻫ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻢﹴ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻘ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘ‪‬ﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻ ﺃﹶﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﺑ‪‬ﻠﱡﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺒ‪‬ﻼﹶﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٢٠٤/‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﻪ )و اﻧﺬر ﻋﺸﯿﺮﺗﮏ اﻻﻗﺮﺑﯿﻦ( ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪‬‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ات را ﺑﺘﺮﺳﺎن ‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻗﺮﯾﺶ را دﻋﻮت ﻧﻤﻮد و ﺑﻄﻮر ﻋﺎم‬
‫وﺧﺎص آﻧﻬﺎ را ذﮐﺮ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد ‪» :‬اي ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ! ﺧﻮد را از آﺗﺶ‪ ،‬ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ؛ اي‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ! ﺧﻮد را از آﺗﺶ‪ ،‬ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ؛ اي ﻓﺎﻃﻤﻪ! ﺧﻮدت را از آﺗﺶ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﺑﺪه؛‬
‫زﯾﺮا ﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﮐﺎري ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ؛ ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﻦ‬
‫ﻫﺴﺘﯿﺪ و ﻣﻦ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(67‬ﻧﻔﻊ رﺳﺎﻧﺪن رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬

‫‪٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻧ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻃﹸﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺡﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺭﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻔﹶﻞﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺎري ﺑﺮاي ﻋﻤﻮﯾﺖ‬
‫اﻧﺠﺎم دادي؟ زﯾﺮا از ﺗﻮﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او در ﻋﻤﻖِ ﮐﻢِ‬
‫ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد؛ اﮔﺮ ﻣﻦ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬در درك‪ ‬اﺳﻔﻞ )ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻖ( آﺗﺶ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٤٢‬‬

‫‪١٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹸ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺑ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹲ ﺑﹺﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺭﹴ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻠ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻏﹸﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٢١٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﺳﺎن ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب‬
‫را در ﻣﯿﺎن ﺟﻬﻨﻤﯿﺎن‪ ،‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻣﯽ ﺑﯿﯿﻨﺪ؛ وي دو ﮐﻔﺶ آﺗﺸﯿﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻐﺰ ﺳﺮش از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺟﻮﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(68‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از اﻣﺘﯿﺎن‬

‫ﻣﻦ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‬

‫‪١٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪ ‬ﹴﺮ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺍﻟﹾﻜﹶﻮ‪‬ﻛﹶﺐ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺭﹺﺣ‪‬ﺔﹶ؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻛﹸﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻟﹸﺪ‪‬ﻏﹾﺖ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪‬؟‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺐﹴ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺭ‪‬ﻗﹾﻴ‪‬ﺔﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺔ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻋ‪‬ﺮﹺﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺍﻷُﻣ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﻂﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪ ‬ﺟﻞﹸ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹶﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﺭ‪‬ﻓ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻓﹶﻈﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‬
‫ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦﹺ ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻷُﻓﹸﻖﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‬
‫ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻷُﻓﹸﻖﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ‬
‫ﺃﹶﻟﹾﻔﹰﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺏﹴ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹴ«؛ ﺛﹸ ‪‬ﻢ ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺾ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺎﺽ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﻭﻟﹶﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺏﹴ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪:‬‬
‫ﻀﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻬ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﻓ‪‬ﻲ‬ ‫ﻓﹶﻠﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻬ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪ ‬‬
‫ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﻡﹺ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻭﺍ ﺃﹶﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻮﺿ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹸﻮﻥﹶ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹸﻮﻥﹶ‪،‬‬
 ‫‪١٤٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻛﱠﻠﹸﻮﻥﹶ«؛ ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻜﱠﺎﺷ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻦﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻜﱠﺎﺷ‪‬ﺔﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٢٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﺼﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﺳﺘﺎره اي را ﮐﻪ دﯾﺸﺐ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬واﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدم ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺒﻮدم ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻘﺮﺑﯽ ﻣﺮا ﻧﯿﺶ زده ﺑﻮد؛ ﺳﻌﯿﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﭼﮑﺎرﮐﺮدي؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دم ﮐﺮدم؛‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا دم ﮐﺮدي؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬زﯾﺮا ﺷﻌﺒﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد؛ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺷﻌﺒﯽ‬
‫ﭼﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﻌﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﺮﯾﺪه اﺳﻠﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﭼﺸﻢ زﺧﻢ و ﻧﯿﺶ‬
‫زدن ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮ دار‪ ،‬دم وﺟﻮد دارد؛ ﺳﻌﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻤﻮﻋﺎت ﺧﻮﯾﺶ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﯽ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺟﻤﻊ اﻧﺪﮐﯽ ﻫﻤﺮاه‬
‫اوﺳﺖ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ دﯾﮕﺮي را دﯾﺪم ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ و دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎ اوﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬
‫ﻫﻤﺮاه او ﻧﯿﺴﺖ؛ ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺰرگ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ؛ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم آﻧﻬﺎ اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ و ﻗﻮم او ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺮاﻧﻪ آﺳﻤﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﻦ؛ ﺑﻪ آن ﻃﺮف ﻫﻢ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺑﺰرﮔﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم؛ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺮاﻧﮥ دﯾﮕﺮ آﺳﻤﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﻦ؛ ﺑﻪ آﻧﻄﺮف ﻫﻢ‬
‫ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺑﺰرﮔﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم؛ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬اﻣﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻮدن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﺠﺎزات‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺶ رﻓﺖ؛ ﻣﺮدم درﺑﺎرة ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﺠﺎزات‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ؛ ﺗﻌﺪادي ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن اﺳﻼم‬ ‫آﻧﻬﺎ ﯾﺎران رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ و اﺻﻼً ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮك ﻧﻮرزﯾﺪه اﻧﺪ؛ اﻣﻮر دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺷﻤﺎ درﺑﺎرة ﭼﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺖ«؟ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﺤﺚ را ﺑﺮاي رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دم‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ دم ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎل ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﺮودﮔﺎرﺷﺎن ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﮑﺎﺷﻪ ﺑﻦ ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ ﻣﺮا ﺟﺰو آﻧﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٤٤‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﺟﺰو آﻧﺎن ﻫﺴﺘﯽ«؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺮد دﯾﮕﺮي ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ ﻣﺮا ﻫﻢ‬
‫ﺟﺰو آﻧﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻋﮑﺎﺷﻪ از ﺗﻮ ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(69‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬

‫»اﻣﯿﺪوارم ﺷﻤﺎ ﻧﺼﻒ اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ«‬

‫‪١٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸ‪‬ﺒ ‪‬ﺔ‬
‫ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪:‬‬
‫ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﺛﹸﻠﹸﺚﹶ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻮ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺎﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺀِ ﻓ‪‬ﻲ ﺟﹺﻠﹾﺪ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺭﹺ‬
‫ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻛﹶﺎﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀِ ﻓ‪‬ﻲ ﺟﹺﻠﹾﺪ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺭﹺ ﺍﻷَﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺣﺪود ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬در‬
‫ﺧﯿﻤﻪ اي ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬راﺿﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ؛‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﯾﮏ ﺳﻮم اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬راﺿﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺼﻒ اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻓﻘﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪،‬‬
‫وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﺷﻤﺎ در ﻣﯿﺎن ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻤﻨﺰﻟﮥ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪ در ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺎو ﺳﯿﺎه ﻫﺴﺘﯿﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻤﻨﺰﻟﮥ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﯿﺎه در ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺎو ﺳﺮخ ﻫﺴﺘﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(70‬درﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ آدم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬

‫»از ﻫﺮ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺪ و ﻧﻮد و ﻧﻪ ﻧﻔﺮ را ﺑﺮاي ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺪا ﮐﻦ«‬

‫‪١٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺃﹶﻟﹾﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺬﹶﺍﻙ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪          ‬‬
 ‫‪١٤٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪        ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺟ‪‬ﻮﺝ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺄﹾﺟ‪‬ﻮ ‪‬‬
‫ﺝ‬
‫ﺃﹶﻟﹾﻔﹰﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﻃﹾﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﺭ‪‬ﺑﻊ‪‬‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪«‬؛ ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﻃﹾﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﺛﹸﻠﹸﺚﹶ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪«‬؛ ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﻷَﻃﹾﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﺷ‪‬ﻄﹾﺮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﺜﹶﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷُﻣ‪‬ﻢﹺ ﻛﹶﻤ‪‬ﺜﹶﻞﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺀِ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺟﹺﻠﹾﺪ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺭﹺ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻛﹶﺎﻟﺮ‪‬ﻗﹾﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻉﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٢٢/‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫اي آدم؛ آدم در ﺟﻮاب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻣﺎده و ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮام و ﺧﯿﺮ ﻓﻘﻂ در دﺳﺖ ﺗﻮﺳﺖ؛‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ او ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺟﻬﻨﻤﯿﺎن را ﺟﺪا ﮐﻦ؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﻬﻨﻤﯿﺎن ﭼﻘﺪر ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬از ﻫﺮ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺪ و ﻧﻮد و ﻧﻪ ﻧﻔﺮ؛ اﯾﻦ ﻫﻤﺎن زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدك‪ ،‬ﭘﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪‬و‬
‫ﻫﻤﮥ زﻧﺎن ﺑﺎردار‪ ،‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن را ﻣﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ وﻟﯽ ﻣﺴﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺬاب‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪«‬؛ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬آن ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﺷﻤﺎ و ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﯾﺄﺟﻮج و ﻣﺄﺟﻮج ﺑﻪ دوزخ ﻣﯽ رود«؛ ﺳﭙﺲ اﻓﺰود‪:‬‬
‫»ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ«؛ ﻣﺎ‬
‫ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ؛ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﯿﺪوارم ﯾﮏ ﺳﻮم ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ«؛ ﺑﺎزﻫﻢ ﻣﺎ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﯿﺪوارم ﻧﺼﻒ اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ«؛ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺎ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ‬
‫در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮي ﺳﻔﯿﺪي ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺎو ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫در ذراع اﻻغ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﮐﺘﺎب وﺿﻮ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(1‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي را ﺑﺪون وﺿﻮ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮد‬

‫‪١٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺐﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٤٦‬‬

‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮﹺﻳﺾ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻃﹸﻬ‪‬ﻮﺭﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹸﻠﹸﻮﻝﹴ« ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(٢٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﺮﯾﺾ ﺑﻮد؛ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﯿﺎدت وي رﻓﺖ؛ اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي اﺑﻦ ﻋﻤﺮ! آﯾﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ دﻋﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي را ﺑﺪون وﺿﻮ و‬
‫ﻫﯿﭻ ﺻﺪﻗﻪ اي را ﮐﻪ از راه ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮد« و ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺑﺼﺮه ﺑﻮدي‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻫﺪف اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺑﺼﺮه ﺑﻮده اي و ﺣﻘﻮق‬
‫زﯾﺎدي اﻋﻢ از ﺣﻘﻮق ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺗﻮﺳﺖ و دﻋﺎ ﺑﺮاي ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺮادي ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺧﻼف ﻧﺸﻮد ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻄﻮر ﯾﻘﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ دﻋﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺴﺎق ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬و ﺳﻠﻒ و ﺧﻠﻒ اﯾﻦ اﻣﺖ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻄﻮر ﻣﺪاوم ﺑﺮاي‬
‫ﮐﻔﺎر و ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران دﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪) .‬اﻣﺎم ﻧﻮوي(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(2‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺘﺎن را ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﺪار ﺷﺪن از ﺧﻮاب‪،‬‬

‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ وارد ﻇﺮف ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‬

‫‪١٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹶﻆﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶَ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﻧ‪‬ﺎﺀِ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺴِﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﺃﹶﻳ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٢٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار‬
‫ﺷﺪﯾﺪ )و ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ( ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺖﻫﺎﯾﺘﺎن را ﺳـﻪ ﺑـﺎر ﻧﺸـﺴﺘﻪ اﯾـﺪ‪ ،‬داﺧـﻞ ﻇـﺮف آب‬
‫ﻧﺒﺮﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺘﺎن ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ و ﮐﺠﺎ ﺗﻤﺎس ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﻧﺪ«‪.‬‬
 ‫‪١٤٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(3‬ﻧﻬﯽ از ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ در راه و ﺳﺎﯾﻪ‬

‫‪١٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺗ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺍﻟﻠﱠﻌ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻌ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻰ ﻓ‪‬ﻲ ﻃﹶﺮﹺﻳﻖﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻇ‪‬ﻠﱢﻬﹺﻢ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٢٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از دو ﮐﺎر ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻟﻌﻨﺖ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ«؛ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬آن دو ﮐﺎر ﮐﺪام اﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ راه ﯾﺎ در ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﺮدم«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(4‬آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬ﺧﻮدش را ﺑﺪان ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪١٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹶﺮﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻓﹶﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﺧ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜﹰﺎ ﻻﹶ ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻑ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺶ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂﹶ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹴ‪) .‬ﻡ‪(٣٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺮا ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﺧﻮد ﺳﻮار ﻧﻤﻮد و ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻄﻮر ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ و درﮔﻮﺷﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬ﺧﻮد را‬ ‫ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﭘﺸﺖ آن‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﭙﻪ ﺧﺎك و ﺑﺎغ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(5‬ﻫﻨﮕﺎم داﺧﻞ ﺷﺪن دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ؟‬

‫‪١٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻼﹶﺀَ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺚ‪) .«‬ﻡ‪(٣٧٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﻨﮕـﺎم داﺧـﻞ ﺷـﺪن ﺑـﻪ ﺑﯿـﺖ اﻟﺨـﻼء )ﺗﻮاﻟـﺖ(‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِﻧﱢﯽ أَﻋ‪‬ﻮذُ ﺑِﮏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﺨُﺒ‪‬ﺚ‪ ‬و‪‬اﻟْﺨَﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺚ‪) .«‬ﺧﺪاﯾﺎ! از ﺷﺮ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﻧﺮ وﻣﺎده‪ ،‬ﯾﺎ ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٤٨‬‬

‫ﭘﻠﯿﺪي وﻧﺎ ﭘﺎﮐﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﭼﻪ ادرار ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻣﺪﻓﻮع‪،‬‬

‫رو ﯾﺎ ﭘﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ‬

‫‪١٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂﹶ ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻠﹸﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺑﹺﺮ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ ﺑﹺﺒ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹴ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻏﹶﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹸﻮﺍ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻏﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮﺍ«؛ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻴﺾ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ اﯾﻮب اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻗـﻀﺎي‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﯾﻌﻨﯽ ادرار ﯾﺎ ﻣﺪﻓﻮع رﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬رو ﯾﺎ ﭘﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣـﺸﺮق ﯾـﺎ‬
‫ﻣﻐﺮب‪ ،‬رو ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ زﻣﺎﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻠﻪ در ﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮب ﯾﺎ ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺷﺪ واﮔﺮ در ﺟﻬﺖ ﻣـﺸﺮق وﯾـﺎ‬
‫ﻣﻐﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ رو ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎل وﯾﺎ ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺑﻮ اﯾﻮب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎم رﻓﺘﯿﻢ و در آﻧﺠﺎ ﺗﻮاﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﺳـﻮي‬
‫ﻗﺒﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻣﺎ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺟﺘﻨﺎب ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮدﯾﻢ و از ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺘﻌـﺎل ﻃﻠـﺐ ﻣﻐﻔـﺮت ﻣـﯽ‬
‫ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(7‬داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺟﻮاز وﺟﻮد دارد‬

‫‪١١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﻊﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﹺﺪ‪ ‬ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻲ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻘﱢﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺱﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻗ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻟﹶﺒﹺﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻼﹰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺱﹺ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٢٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬واﺳﻊ ﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم؛ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ‬
 ‫‪١٤٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻋﻨﻬﻤﺎ ﭘﺸﺖ اش را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﺗﮑﯿﻪ داده ﺑﻮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزم ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬از ﯾﮏ ﺳﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫او ﺑﺮﮔــﺸﺘﻢ؛ او ﮔﻔــﺖ‪ :‬ﻣــﺮدم ﻣﯿﮕﻮﯾﻨــﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕــﺎم ﻗــﻀﺎي ﺣﺎﺟــﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾــﺪ رو ﺑــﻪ ﻃــﺮف ﻗﺒﻠــﻪ و ﯾــﺎ‬
‫ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻦ روزي‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم رﻓـﺘﻢ و دﯾـﺪم ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﺮ دو‬
‫ﺧﺸﺖ و رو ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﻧﻬﯽ از ادرار ﮐﺮدن در آب و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن در آن‬

‫‪١١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻟﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻢﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٢٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﻮاﻇـﺐ ﺑﺎﺷـﯿﺪ در آب‬
‫راﮐﺪ‪ ،‬ادرار ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ و ﻃﻬﺎرت‪ ،‬ﺑﺪان ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﯽ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹾ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺪ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٢٨٢/‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش در آب راﮐﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬ادرار ﻧﮑﻦ؛ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ و ﻃﻬﺎرت‪ ،‬ﺑﺪان ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯽ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﭘﺎك ﮐﺮدن ادرار و ﭘﺮﻫﯿﺰ از آن‬

‫‪١١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪»:‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱠﺑ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱠﺑ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹶﺒﹺﲑﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻪ‪«‬؛ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﺴِﻴﺐﹴ ﺭ‪‬ﻃﹾﺐﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺸ‪ ‬ﱠﻘﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺮ‪‬ﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻔﱠﻒ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٢٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐـﻪ از ﮐﻨـﺎر دو ﻗﺒـﺮ‪ ،‬ﻋﺒـﻮر‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﮔﻨـﺎه ﺑﺰرﮔـﯽ؛ ﯾﮑـﯽ از آﻧـﺎن‪،‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﻧﻤـﻮد و دﯾﮕـﺮي‪ ،‬از ادرار ﺧـﻮد‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿـﺰ ﻧﻤـﯽﮐـﺮد«؛ راوي ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آﻧﮕـﺎه‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٥٠‬‬

‫ﺷﺎﺧﮥ ﺗﺮِ درﺧﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ؛ آن را دو ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮد و ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ آﻧﺮا روي ﯾﮑـﯽ‬ ‫‪‬‬ ‫رﺳﻮل اﮐﺮم‬
‫از آن دو ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺖ وﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ اﯾـﻦ دو ﺷـﺎﺧﻪ‪ ،‬ﺧـﺸﮏ ﻧـﺸﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺬاب آﻧﺎن را ﺗﺨﻔﯿﻒ دﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻧﻤﻮد‬

‫‪١١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ » : ‬ﹶﻻ‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﻜﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻝﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻼﹶﺀِ ﺑﹺﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻔﱠﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﻧ‪‬ﺎﺀِ«‪) .‬ﻡ‪(٢٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎم ادرار‪ ،‬ﻧﻪ ﺑـﺎ دﺳـﺖ‬
‫راﺳﺖ‪ ،‬آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳـﻠﯽ ﺧـﻮد را ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ و ﻧـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﮥ آن‪ ،‬اﺳـﺘﻨﺠﺎ ﮐﻨﯿـﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻫﻨﮕـﺎم آب‬
‫ﺧﻮردن‪ ،‬در ﻇﺮف آب‪ ،‬ﺗﻨﻔﺲ ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(11‬اﺳﺘﻨﺠﺎي ﺑﺎ آب ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‬

‫‪١١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻄﹰﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶ ‪‬ﻡ‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴﻀ‪‬ﺄﹶﺓﹲ‪ ،‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻰ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪) .‬ﻡ‪(٢٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬وارد ﺑـﺎﻏﯽ ﺷـﺪ؛‬
‫ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ اي ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻇﺮف آﺑﯽ ﺑﺪﻧﺒﺎل اﯾﺸﺎن رﻓﺖ و آﻧﺮا ﮐﻨﺎر درﺧﺖ ﮐﻨـﺎري‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﮐﺮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آب‪ ،‬اﺳـﺘﻨﺠﺎ ﻧﻤـﻮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧـﺰد ﻣـﺎ‬
‫‪‬‬‫آﻣﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻋﺪد ﻓﺮد رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‬

‫‪ -١١٥‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﹸﻛﻢ‪‬‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭﹺﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹾ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀً ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺜ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(٢٣٧/‬‬
 ‫‪١٥١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔـﺎه‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﻨﮓ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻋﺪد ﻓﺮد را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮔـﺎه ﯾﮑـﯽ از ﺷـﻤﺎ ﺧﻮاﺳـﺖ وﺿـﻮ ﺑﮕﯿـﺮد‪ ،‬آب‬
‫وارد ﺑﯿﻨﯽ اش ﮐﻨﺪ و آﻧﺮا ﭘﺎك ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(13‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ و ﻧﻬﯽ از اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﺮﮔﯿﻦ و اﺳﺘﺨﻮان‬

‫‪١١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻴﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪  ‬ﻛﹸﻞﱠ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓﹶ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻟ‪‬ﻐ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺠﹺﻲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﲔﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺠﹺﻲ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻗﹶﻞﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺠﹺﻲ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺟﹺﻴﻊﹴ ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﺑﹺﻌ‪‬ﻈﹾﻢﹴ‪) .‬ﻡ‪(٢٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﺳﻠﯿﻤﺎن ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ روش دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ رﻓﺘﻦ را؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﺎ را از رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺪﻓﻮع و ادرار‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻪ ﺳﻨﮓ و‬
‫اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺳﺮﮔﯿﻦ و اﺳﺘﺨﻮن‪ ،‬ﻧﻬﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(14‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭘﻮﺳﺖ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺮده‬

‫‪١١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻻﹶﺓ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪ ‬ﹶﺔ‬
‫ﺑﹺﺸ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻼﱠ ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻫ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺪ‪‬ﺑ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪‬‬
‫ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺔﹲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﻠﹸﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٣٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‬
‫از ﮐﻨﺎر آن ﮔﺬﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﺻﺪﻗﻪ دادﻧﺪ و آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﺮد؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﭘﻮﺳﺘﺶ را ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺘﯿﺪ و دﺑﺎﻏﯽ ﻧﮑﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ازآن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدار اﺳﺖ؛‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﻘﻂ ﺧﻮردن آن ﺣﺮام اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٥٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﭼﻮن ﭘﻮﺳﺖ دﺑﺎﻏﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎك ﮔﺮدد‬

‫‪١١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺐﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﺑ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺈﹺﻱ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺱ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻰ ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﺒ‪‬ﺶﹺ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺫﹶﺑ‪‬ﺤ‪‬ﻮ ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹸ ﺫﹶﺑ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻘﹶﺎﺀِ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﻙ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪:‬‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻏﹸﻪ‪ ‬ﻃﹶﻬ‪‬ﻮﺭ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(٣٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺒﯿﺐ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﺨﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻠﯽ اﺑﻦ وﻋﻠﻪ ﺳﺒﺌﯽ‬
‫را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺳﺘﯿﻨﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد؛ ﻣﻦ آﻧﺮا ﻟﻤﺲ ﮐﺮدم ؛ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا آﻧﺮا ﻟﻤﺲ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟‬
‫ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺑﺎره از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭘﺮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎ در ﻣﻐﺮب ﺑﺎ ﺑﺮﺑﺮﻫﺎ و ﻣﺠﻮس زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ؛‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻗﻮچ ذﺑﺢ ﺷﺪه ﻣﯽ آورﻧﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ ﻣﺎ ذﺑﯿﺤﻪ آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽ ﺧﻮرﯾﻢ؛ اﻣﺎ‬
‫آﻧﺎن ﻣﺸﮑﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﯽ آورﻧﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﭼﺮﺑﯽ و ﭘﯿﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ؛ )آﯾﺎ از آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮرﯾﻢ(؟‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺑﺎﻏﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎك ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(16‬اﮔﺮ ﺳﮓ در ﻇﺮف ﺷﻤﺎ آب ﺧﻮرد‪ ،‬آﻧﺮا ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‬

‫‪١١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﻔﱠﻞﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﻘﹶﺘ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﻼﹶﺏﹺ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﻟﹸﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﻼﹶﺏﹺ«؟ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹶﻠﹾﺐﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻠﹾﺐﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻢﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﻟﹶﻎﹶ ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﻧ‪‬ﺎﺀِ ﻓﹶﺎﻏﹾﺴِﻠﹸﻮﻩ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻔﱢﺮ‪‬ﻭﻩ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏﹺ«‪ .‬ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹶﻠﹾﺐﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻢﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺭ‪‬ﻉﹺ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻐﻔّﻞ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در اﺑﺘﺪا دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺳﮕﻬﺎ را‬
‫ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﮕﻬﺎ ﭼﮑﺎر دارﻧﺪ«؟ ﺳﭙﺲ اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﺳﮓ ﮐﺸﺎورزي و ﺳﮓ ﻫﺎي‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺳﮓ در ﻇﺮﻓﯽ‪ ،‬آب ﺧﻮرد‪ ،‬آن ﻇﺮف را ﻫﻔﺖ ﺑﺎر‬
‫ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ و ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺧﺎك ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ«‪.‬‬
 ‫‪١٥٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫و در رواﯾﺖ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﺳﮕﻬﺎي ﮐﺸﺎورزي و‬
‫ﺳﮓ ﻫﺎي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﺳﮕﻬﺎي ﺷﮑﺎري ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﻓﻀﯿﻠﺖ وﺿﻮ‬

‫‪١٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ِ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻟﻄﱡﻬ‪‬ﻮ ‪‬ﺭ‬
‫ﺷ‪‬ﻄﹾﺮ‪ ‬ﺍﻹِﳝ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻸُ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴﺰ‪‬ﺍﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻶﻥ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻸُ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹸ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎﻥﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺿ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ٌﺀ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹸ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔﹲ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻛﹸﻞﱡ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﻳﹺﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹸﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺑﹺﻘﹸﻬ‪‬ﺎ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﺎﻟﮏ اﺷﻌﺮي ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ ﻧﺼﻒ‬
‫اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﺗﺮازو را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﺳﺒﺤﺎن اﷲ و اﻟﺤﻤﺪﷲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ‬
‫را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﻮر اﺳﺖ و ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻫﺎن اﺳﺖ و ﺻﺒﺮ‪ ،‬روﺷﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﻗﺮآن‪ ،‬ﺣﺠﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮ ﯾﺎ ﺣﺠﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻮﺳﺖ؛ ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم در ﺣﺎﻟﯽ ﺻﺒﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﻧﺪ؛ ﭘﺲ‬
‫ﯾﺎ ﺧﻮد را آزاد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﻫﻼك ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪» :‬اﻟﺤﻤﺪﷲ ﺗﺮازو را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ« ﯾﻌﻨﯽ اﺟﺮش ﺑﻪ اﻧﺪازه اي زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺮي‬
‫ﺗﺮازو ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻧﺼﻮص زﯾﺎدي در ﮐﺘﺎب و ﺳﻨﺖ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬
‫وزن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﺒﮏ ﯾﺎ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ »و ﺳﺒﺤﺎن اﷲ و اﻟﺤﻤﺪﷲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ را‬
‫ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺛﻮاب آﻧﻬﺎ را ﻣﺎ ﺟﺴﻢ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺮي آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و‬
‫زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺎﮐﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ اﻟﺤﻤﺪﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪،‬‬
‫ﻧﯿﺎز ﺧﻮد را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ؛ »و ﻧﻤﺎز ﻧﻮر اﺳﺖ« ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﻮر ﺑﺎﻋﺚ روﺷﻨﯽ راه ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﻧﻤﺎز ﻫﻢ راه اﻧﺴﺎن را روﺷﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ دارد و ﺑﺴﻮي ﺣﻖ و راﺳﺘﯽ‬
‫رﻫﻨﻤﻮن ﻣﯽ ﮔﺮدد؛ ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎز‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﻮري ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺮح ﺻﺪر‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﺎﯾﻖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻌﺪادي ﻫﻢ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻮري واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﻧﻤﺎزﮔﺰار در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و در دﻧﯿﺎ‬
‫ﻫﻢ ﭼﻬﺮه ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﻧﻮراﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٥٤‬‬

‫و ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻫﺎن و دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻗﺮآن را اﮔﺮ ﺗﻼوت ﮐﻨﯽ و ﺑﻪ آن‬
‫ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺣﺠﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﺖ؛ در ﻏﯿﺮاﯾﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺣﺠﺘﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻮﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(18‬وﺿﻮ ﺑﺎﻋﺚ رﯾﺨﺘﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪١٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪ ‬ﻢ‬
‫ﺃﹶﻭﹺ‪ :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱡ ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶﺔ‪ ‬ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﻄﹾﺮﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱡ ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶﺔ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻄﹶﺸ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﻄﹾﺮﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹸﻞﱡ ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶﺔ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺭﹺﺟ‪‬ﻼﹶﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﻄﹾﺮﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻧ‪‬ﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺬﱡﻧ‪‬ﻮﺏﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪة ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ ﻣﺆﻣﻦ‬
‫وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺻﻮرت اش را ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻫﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آب‬
‫ﯾﺎ ﺑﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮه ﻫﺎي آب از ﺻﻮرت اش ﻣﯽ رﯾﺰد‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آب ﯾﺎ ﺑﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮه ﻫﺎي آب از دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ‬
‫ﻣﯽ رﯾﺰد‪ ،‬و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻫﯽ را ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﺴﻮي آن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫آب ﯾﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮات آب از ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽ رﯾﺰد ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺷﺨﺺ از ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ ﭘﺎك و‬
‫ﺻﺎف ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ دارﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(19‬ﻣﺴﻮاك زدن ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬

‫‪١٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻼﹶ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺁﻝﹺ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ‪           :‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ‪:‬‬
‫‪      ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
 ‫‪١٥٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻊ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶ ‪‬ﺮ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﻓﹶﺘ‪‬ﻼﹶ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﻙ‪‬‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‪) .‬ﻡ‪(٢٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺒﯽ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪم؛‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬آﺧﺮ ﺷﺐ ﺑﯿﺪار ﺷﺪ و از ﻣﻨﺰل ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺑﺴﻮي آﺳﻤﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ آﯾﺎت‬
‫‪ 190‬و ‪ 191‬ﺳﻮره آل ﻋﻤﺮان را ﺗﻼوت ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺴﻮاك زد و وﺿﻮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ؛ آﻧﮕﺎه دوﺑﺎره ﺧﻮاﺑﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺪار ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺑﻪ آﺳﻤﺎن‬
‫ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﻫﻤﺎن آﯾﺎت را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻮاك زد و وﺿﻮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ آﯾﺎت ‪ 190‬و ‪ 191‬آل ﻋﻤﺮان‪) :‬ﺑﺮاﺳﺘﯽ در آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ و رﻓﺖ و آﻣﺪ‬
‫ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺧﺮدﻣﻨﺪان وﺟﻮد دارد؛ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را اﯾﺴﺘﺎده و ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﺮ‬
‫ﭘﻬﻠﻮ و ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﯾﻌﻨﯽ در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و درﺑﺎرة آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ ﻣﯽ اﻧﺪﯾﺸﻨﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮودﮔﺎرا! اﯾﻦ ـ ﻫﺴﺘﯽ ـ را ﻋﺒﺚ و ﺑﯿﻬﻮده ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪه اي‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﻨﺰه و ﭘﺎﮐﯽ ـ از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻋﺒﺚ و ﺑﯿﻬﻮده اﻧﺠﺎم دﻫﯽ ـ ﭘﺲ ﻣﺎ را از ﻋﺬاب آﺗﺶ‪ ،‬ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺪار(‪.‬‬

‫‪١٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪: ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻙ‪) .‬ﻡ‪(٢٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬وارد ﺧﺎﻧﻪ اش ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا‬
‫ﻣﺴﻮاك ﻣﯽ زد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(20‬ﺷﺮوع ﻧﻤﻮدن از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ در وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﻫﺎ‬

‫‪١٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺤ‪ ‬‬
‫ﺐ‬
‫ﺍﻟﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻃﹸﻬ‪‬ﻮﺭﹺﻩ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟ‪ ‬ﻪ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻣﻮﻫـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٥٦‬‬

‫و ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺶ‪ ،‬ﺷﺮوع ﮐﺮدن از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ را ﻣﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(21‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ وﺿﻮي رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬

‫‪١٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢﹴ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪ ‬ﹲﺔ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﺈﹺﻧ‪‬ﺎﺀٍ ﻓﹶﺄﹶﻛﹾﻔﹶﺄﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻀ‪‬ﻤ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻒ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻘﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀُ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) . ‬ﻡ‪(٢٣٥/‬‬
‫ﺑﺸﻤﺎر‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﮐﻪ از ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﻣﯽ رود‪ ،‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻮﮔﺮﻓﺘﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺎ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮ؛ او‬
‫ﻣﻘﺪاري آب ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺮ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ‪ ،‬آب رﯾﺨﺖ و آﻧﻬﺎ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ؛ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺶ را‬
‫داﺧﻞ ﻇﺮف ﻧﻤﻮد و از آن‪ ،‬آب ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﻒ آب‪ ،‬ﻣﻀﻤﻀﻪ و اﺳﺘﻨﺸﺎق ﮐﺮد )ﯾﻌﻨﯽ‬
‫دﻫﺎن و ﺑﯿﻨﯽ اش را ﺷﺴﺖ( و اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ‪ ،‬دﺳﺘﺶ را داﺧﻞ ﻇﺮف ﻧﻤﻮد‬
‫و از آن‪ ،‬آب ﺑﺮداﺷﺖ وﺻﻮرت اش را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ؛ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺶ را داﺧﻞ ﻇﺮف ﻧﻤﻮد و از‬
‫آن‪ ،‬آب ﺑﺮداﺷﺖ و دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را دو ﺑﺎر ﺗﺎ آرﻧﺞ ﻫﺎ ﺷﺴﺖ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬دﺳﺘﺶ را داﺧﻞ ﻇﺮف ﻧﻤﻮد و‬
‫ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﮐﺮد؛ ﻣﺴﺢ را از ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ از اﺑﺘﺪاي ﺳﺮ‪ ،‬ﺷﺮوع ﻧﻤﻮد و دﺳﺖﻫﺎ را ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﮐﺸﺎﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف اﺑﺘﺪاي ﺳﺮ ﯾﻌﻨﯽ از ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺮوع ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و در ﭘﺎﯾﺎن‪،‬‬
‫ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﺷﺘﺎﻟﻨﮓ ﻫﺎ ﺷﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬وﺿﻮي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(22‬ﭘﺎك ﮐﺮدن ﺑﯿﻨﯽ‬

‫‪١٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﹸﻛﻢ‪‬‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺜ‪‬ﺮ‪) «.‬ﻡ‪(٢٣٧/‬‬
 ‫‪١٥٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬آب را از راه دو ﺳﻮراخ ﺑﯿﻨﯽ اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ )ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد( ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻨﯽ اش‬
‫را ﭘﺎك ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹶﻆﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺜ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻪ‪) «.‬ﻡ‪(٢٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﯿﻨﯽ ﺗﺎن را ﺷﺸﺘﺸﻮ دﻫﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﯿﻄﺎن ﺷﺐ را ﺑﺮ ﺧﯿﺸﻮم )ﺑﻦ ﺑﯿﻨﯽ( اﻓﺮاد ﺳﭙﺮي‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(23‬ﻧﻮر و درﺧﺸﺶ ﺻﻮرت و دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدن وﺿﻮ‬

‫‪ -١٢٧‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪ ‬ﹶﻞ‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻎﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻕﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻕﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻍﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦﹺ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﺎﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻄ‪‬ﻞﹾ ﻏﹸﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺠﹺﻴﻠﹶﻪ‪«.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﻌﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺠﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد؛ وي‬
‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺻﻮرت اش را ﺧﻮب و ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺴﺖ؛ ﺳﭙﺲ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ را ﺷﺴﺖ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از‬
‫ﺑﺎزوﯾﺶ را ﻫﻢ در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﭼﭙﺶ را ﺷﺴﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺑﺎزوﯾﺶ را ﻫﻢ‬
‫ﺷﺴﺖ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﭘﺎي راﺳﺘﺶ را ﺷﺴﺖ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﺎﻗﺶ‬
‫را ﻫﻢ ﺷﺴﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺎي ﭼﭙﺶ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﺴﺖ؛ آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»اﻣﺖ ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻋﻀﺎي وﺿﻮي آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ وﺿﻮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٥٨‬‬

‫ﻣﯽ درﺧﺸﺪ؛ ﻟﺬا ﻫﺮﮐﺲ ﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻮر ﺻﻮرت و دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬آن را ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪١٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶ ‪‬ﻡ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻡﹴ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﻢ‪ ‬ﻻﹶﺣ‪‬ﻘﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ«؛ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﺍ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪«‬؛ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹲ ﻏﹸﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹶﺔﹲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻱ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹴ ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﻢﹴ ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹴ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻻﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﻏﹸﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﻃﹸﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻮ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﻟﹶﻴ‪‬ﺬﹶﺍﺩ‪‬ﻥﱠ ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻲ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺬﹶﺍﺩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪‬‬
‫ﺍﻟﻀ‪‬ﺎﻝﱡ‪ ،‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻳﻬﹺﻢ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﻫ‪‬ﻠﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻮﺍ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻘﹰﺎ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻘﹰﺎ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن آﻣﺪ وﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻼم ﺑﺮ‬
‫ﺷﻤﺎ اي ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ؛ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ اﻟﻬﯽ ﺑـﺰودي ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣﻠﺤـﻖ ﻣـﯽ ﺷـﻮﯾﻢ؛‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮادراﻧﻤﺎن را ﻣﯽ دﯾﺪﯾﻢ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﻣﺎ ﺑﺮادران‬
‫ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ ﯾﺎران ﻣﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ؛ ﺑﺮادران ﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﮐﻨـﻮن ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﻧـﺪ«‪.‬‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﺎﻧﯽ را از اﻣﺘﯿﺎﻧﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣـﯽ ﺷﻨﺎﺳـﯽ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﻣﯿﺎن اﺳﺒﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﯿﺎه‪ ،‬اﺳﺒﻬﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و دﺳـﺖ وﭘـﺎي‬
‫آﻧﻬﺎ ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﯾﺎ اﺳﺒﻬﺎﯾﺶ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ اي رﺳﻮل ﺧﺪا؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﺎن روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ وﺿﻮ ﺑﺎ ﭼﻬﺮه و دﺳﺖ ﭘﺎي درﺧﺸﺎن ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﻣﻦ ﺳﺎﻗﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺣﻮض )ﮐﻮﺛﺮ( ﻫﺴﺘﻢ؛ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ روز ﻗﯿﺎﻣـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﺎنﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ ﺷـﺘﺮان ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ از ﺣـﻮض‪ ،‬راﻧـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮادي را از ﺣﻮض ﻣﻦ دور ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد؛ ﻣﻦ آﻧﺎن را ﺻـﺪا ﻣـﯽ زﻧـﻢ ﮐـﻪ ﺑﯿﺎﯾﯿـﺪ‪ .‬ﻧـﺪا‬
‫ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ‪ :‬آﻧﺎن ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ :‬دور ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬دور ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬
 ‫‪١٥٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺧﻮب وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‬

‫‪ -١٢٩‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮ ٍﺀ‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ‪ :‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻛﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻤ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺜﹶﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻖﹺ ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺋ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺋ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹸﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻪ‪«‬؛ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺎﺅ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀُ ﺃﹶﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻎﹸ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪) .‬ﻡ‪(٢٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻤﺮان ﻣﻮﻻي ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬آب ﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﻣﭻ ﺷﺴﺖ؛ ﺳـﭙﺲ ﻣﻀﻤـﻀﻪ و اﺳﺘﻨـﺸﺎق ﮐـﺮد؛‬
‫ﯾﻌﻨﯽ آب در دﻫﺎن ﻧﻤﻮد و ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮد؛ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺻﻮرﺗﺶ را ﺷﺴﺖ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬دﺳﺖ‬
‫راﺳﺘﺶ را ﺗﺎ آرﻧﺞ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ؛ ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬دﺳـﺖ ﭼـﭙﺶ را ﻫـﻢ ﻫﻤﯿﻨﮕﻮﻧـﻪ ﺷـﺴﺖ؛ ﺳـﭙﺲ‪،‬‬
‫ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد و ﭘﺎي راﺳﺘﺶ را ﺗﺎ ﺷﺘﺎﻟﻨﮓ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳـﻪ ﺑـﺎر ﺷـﺴﺖ؛ آﻧﮕـﺎه ﭘـﺎي ﭼـﭙﺶ را ﻫـﻢ‬
‫ﻫﻤﯿﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺴﺖ؛ ﺑﻌﺪ از آن ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ وﺿﻮي ﻣﻦ‪ ،‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ وﺿﻮي ﻣﻦ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﺧﻼص‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اش را ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داد«‪.‬‬

‫‪١٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻟﺼ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٢٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻤﺮان رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ‪ ،‬ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﺑﻄﻮرﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٦٠‬‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎزﻫﺎ اﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد«‪) .‬ﻫﺪف ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺻﻐﯿﺮه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫‪١٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ‪:‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻎﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻼﱠﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‬
‫ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻏﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺫﹸﻧ‪‬ﻮﺑ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٢٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺧﻮب و ﮐﺎﻣﻞ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺮاي اداي ﻓﺮﯾﻀﻪ )ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ( ﺑﺮود و ﻧﻤﺎز ﻓﺮض را ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﯾﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﯾﺎ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ را ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(25‬ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدن وﺿﻮ در ﺳﺨﺘﯿﻬﺎ‬

‫‪١٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﻟﱡﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻮ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹶﺎﻳ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺕ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺇﹺﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻍﹸ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀِ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹶﺎﺭﹺﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺜﹾﺮ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹶﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻈﹶﺎﺭ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻁﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٢٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ و رﻓﻊ درﺟﺎت ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﮑﻨﻢ«؟‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدن وﺿﻮ در ﺳﺨﺘﯿﻬﺎ‬
‫)ﺳﺮﻣﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎري و ﻏﯿﺮه(‪ ،‬راه رﻓﺘﻦ زﯾﺎد ﺑﺴﻮي ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪي؛ اﯾﻦ اﺳﺖ رﺑﺎط ﺣﻘﯿﻘﯽ «‪) .‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻔﺲ ﺑﺮ ﻃﺎﻋﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(26‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻮراﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آب وﺿﻮ ﺑﺮﺳﺪ‪،‬‬

‫‪١٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺎﺯﹺﻡﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻒ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹶ ﺇﹺﺑ‪‬ﻄﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀُ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓﹶﺮ‪‬ﻭﺥ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪‬‬
 ‫‪١٦١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻠ‪‬ﻲ ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹾﻴ‪‬ﺔﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀُ«‪) .‬ﻡ‪(٢٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺣﺎزم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ودﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺗﺎ زﯾﺮ‬
‫ﺑﻐﻞ ﻣﯽ ﺷﺴﺖ؛ ﻣﻦ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! اﯾﻦ ﭼﻪ وﺿﻮﯾﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺑﻨﯽ ﻓﺮوخ! ﺷﻤﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﯿﺪ؟ اﮔﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮر دارﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫وﺿﻮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ؛ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﻢ )رﺳﻮل اﷲ ‪ (‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻮراﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ آب وﺿﻮ ﺑﺮﺳﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(27‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﯾﮏ ﻋﻀﻮ وﺿﻮ‪ ،‬آب ﻧﺮﺳﺪ‪،‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﺸﻮﯾﺪ و دوﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬

‫‪١٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻇﹸﻔﹸﺮﹴ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺴِﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَﻙ‪.«‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‪) .‬ﻡ‪(٢٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدي وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻧﺎﺧﻦ از ﭘﺎﯾﺶ ﺧﺸﮏ ﻣﺎﻧﺪ؛ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬آﻧﺮا دﯾﺪ؛ ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮﮔﺮد و ﺧﻮب‬
‫وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮ«‪ .‬آن ﺷﺨﺾ ﺑﺮﮔﺸﺖ )و ﺧﻮب وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ( و ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎر ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(28‬ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ و وﺿﻮ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‬

‫‪١٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺎﻉﹺ‪،‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺩ‪) .‬ﻡ‪(٣٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺪ آب‪ ،‬وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ‬
‫) ‪(1‬‬
‫ﯾﮏ ﺻﺎع ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﻣﺪ آب‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﻣﺪ در اﺻﻞ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﺻﺎع اﺳﺖ و ﻧﺰد اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ و ﺣﺠﺎزﯾﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ دو رﻃﻞ و ﻧﺰد اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ و اﻫﻞ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﯾﮏ رﻃﻞ وﯾﮏ ﺳﻮم آن اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﯽ آﻧﺮا ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﺮي دو ﮐﻒ‪ ‬دﺳﺖ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٦٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ : (29‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎ‬

‫‪١٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻡﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﺎﻝﹶ ﺟ‪‬ﺮﹺﻳﺮ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﻝﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪َ ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪: ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ‪ ،‬ﻷَِﻥﱠ ﺇﹺﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮﹺﻳﺮﹴ ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻭﻝﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(٢٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻫﻤﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ‬ادرار ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ‪ ،‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫـﺎﯾﺶ‬
‫ﻣﺴﺢ ﮐﺸﯿﺪ؛ ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ادرار ﻧﻤـﻮد وﺳـﭙﺲ‬
‫وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻋﻤﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدم اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨـﺪ )و ﺑـﺮ ﻣـﺴﺢ ﻣـﻮزه ﻫـﺎ‪ ،‬ﯾﻘـﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ( زﯾﺮا ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول ﺳﻮرة ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻞﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻗﹶﺎﺭ‪‬ﻭﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺟﹺﻠﹾﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹲ ﻗﹶﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺎﺭﹺﻳﺾﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹸ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻻ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺘ‪‬ﺸ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘﹶﺪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻃﹶﺔﹰ ﺧ‪‬ﻠﹾﻒ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪‬‬
‫ﺖ ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ‪.‬‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﻝﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺬﹾﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺠﹺﺌﹾ ‪‬‬
‫)ﻡ‪(٢٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ واﺋﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ درﺑﺎرة ادرار ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬داﺧﻞ ﺷﯿـﺸﻪ اي ادرار ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮد و ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﮔـﺮ ادراري روي ﭘﻮﺳـﺖ ﺑﻨـﯽ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ‬
‫ﻣﯽ رﯾﺨﺖ‪ ،‬آﻧﺮا ﺑﺎ ﻗﯿﭽﯽ ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ؛ ﺣﺬﯾﻔـﻪ ‪ ‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي ﮐـﺎش! دوﺳـﺖ ﺷـﻤﺎ اﯾﻨﻘـﺪر‬
‫ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد؛ ﻣﻦ و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻗﺪم ﻣﯽ زدﯾﻢ؛ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﭘـﺸﺖ ﯾـﮏ دﯾـﻮار‪،‬‬
‫ﮐﻨﺎر زﺑﺎﻟﻪ دان ﻗﻮﻣﯽ رﻓﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺴﺘﺎدن ﺷﻤﺎ اﯾﺴﺘﺎد و ادرار ﻧﻤﻮد؛ ﻣﻦ از اﯾﺸﺎن ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮔـﺮﻓﺘﻢ؛‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﯿﺎ‪ .‬ﻣﻦ آﻣﺪم و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن اﯾﺴﺘﺎدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎرش ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٦٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫وﺿـﻮ ﮔﺮﻓـﺖ و‬ ‫و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺬﯾﻔﻪ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫)ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺿﺮورت‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎده ادرار ﮐﺮدن‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد( واﷲ اﻋﻠﻢ‬

‫‪١٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﺴِﲑﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٌ؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻯ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﺮ‪‬ﻏﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻮﻑ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻔﹶﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻷَِﻧ‪‬ﺰﹺﻉ‪ ‬ﺧ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻃﹶﺎﻫ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٢٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﺷﺒﻬﺎ در راﻫﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﺑﻮدم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ آب ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ؛ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬از ﺳﻮاري اش‬
‫ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و آﻧﻘﺪر رﻓﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ آﻣﺪ؛ ﻣﻦ از آﻓﺘﺎﺑﻪ آب رﯾﺨﺘﻢ‬
‫و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﻬﺮه اش را ﺷﺴﺖ و ﭼﻮن ﺟﺒ‪‬ﻪ اي ﭘﺸﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را‬
‫از آن ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورد‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را از زﯾﺮ ﺟﺒﻪ ﺑﯿﺮون آورد و ﺷﺴﺖ و ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﮐﺮد؛ ﻣﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﺬار؛ زﯾﺮا ﻣﻦ‬ ‫ﺳﺮم را ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردم ﺗﺎ ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﺶ را ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫وﺿﻮ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﭘﻮﺷﯿﺪم«‪ ،‬و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ : (30‬ﻣﺪت ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎ‬

‫‪١٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻫ‪‬ﺎﻧﹺﺊ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺢﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﹾﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺮﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻢﹺ‪) .‬ﻡ‪(٢٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺷﺮﯾﺢ ﺑﻦ ﻫﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رﻓﺘﻢ و از او درﺑﺎرة ﻣﺴﺢ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٦٤‬‬

‫ﻣﻮزه ﻫﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪ ‬ﺑﺮو و از او ﺑﭙﺮس؛ زﯾﺮا وي ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﻣﯽ رﻓﺖ؛ ﻣﺎ از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ؛ او ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺳﻪ‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻣﻘﯿﻢ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬وﻗﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(31‬ﻣﺴﺢ ﮐﺮدن ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮي ﺳﺮ و ﻋﻤﺎﻣﻪ‬

‫‪١٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻔﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪ ‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٌ«؟ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻄﹾﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻛﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻟﹾﻘﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻣ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺄﹶ‬
‫ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹸﻤ‪ ‬‬
‫)ﻡ‪(٢٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪) ‬از ﻗﺎﻓﻠﻪ( ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ او‬
‫ﻣﺎﻧﺪم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻤﻮد و ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﯾﺎ آب ﻫﻤﺮاﻫﺖ ﻫﺴﺖ«؟ ﻣﻦ ﻇﺮف آب را‬
‫آوردم؛ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﻣﭻ و ﭼﻬﺮه اش را ﺷﺴﺖ و ﺗﻼش ﻧﻤﻮد ﺗﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را‬
‫ﺑﯿﺮون آورد اﻣﺎ آﺳﺘﯿﻦ ﺟﺒﻪ ﺗﻨﮓ ﺑﻮد؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را از زﯾﺮ ﺟﺒﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد و ﺟﺒﻪ را ﺑﺮ‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ اﻧﺪاﺧﺖ و دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺷﺴﺖ و ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮي ﺳﺮ و ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﺶ را ﻣﺴﺢ‬
‫ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﻣﻦ و او ﺳﻮار ﺷﺪﯾﻢ )و رﻓﺘﯿﻢ( ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم رﺳﯿﺪﯾﻢ؛ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫ﺑﻦ ﻋﻮف ‪ ‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻮف وﺟﻮد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬را اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻘﺐ ﺑﯿﺎﯾﺪ؛ اﻣﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺴﻮي او اﺷﺎره‬
‫ﮐﺮد )ﮐﻪ ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ(؛ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎزش اداﻣﻪ داد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺳﻼم ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻦ و‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﻢ و ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻓﻮت ﺷﺪه را ﺑﺠﺎ آوردﯾﻢ‪.‬‬
 ‫‪١٦٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(32‬ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ‬

‫‪١٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶﻝﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹺ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٧٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻼل ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎ و ﻋﻤﺎﻣﻪ ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(33‬ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﯾﮏ وﺿﻮ‬

‫‪١٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪ ‬ﻡ ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﺢﹺ ﺑﹺﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮ ٍﺀ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ : ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪ ‬ﻮﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻦ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(٢٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮﯾﺪه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﺎ ﯾﮏ‬
‫وﺿﻮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﮐﺮد؛ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺮوزﮐﺎري اﻧﺠﺎم‬
‫دادي ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ دادي؟ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﻤﺮ! ﻗﺼﺪاً اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم‬
‫دادم«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬در ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ أﻓﻀﻞ و ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ؛ اﻣﺎ روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﺟﻮاز‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﯾﮏ وﺿﻮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺼﺪاً اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم«؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﻔﻀﻮل )ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻤﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮي دارد( دﯾﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﺎﺿﻞ‬
‫و ﺑﺰرﮔﻮار‪ ،‬ﮐﺎري ﺧﻼف ﻋﺎدﺗﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻠﺖ آن را ﺑﭙﺮﺳﺪ؛ زﯾﺮا ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻞ دﭼﺎر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺗﺬﮐﺮ دﯾﮕﺮي ﺑﯿﺎدش ﻣﯽ آﯾﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺼﺪاً ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﮑﻤﺖ‬
‫و ﻓﻠﺴﻔﻪ اي اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ؛ در اﯾﻨﺼﻮرت‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﻔﻀﻮل از او اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(34‬دﻋﺎي ﺑﻌﺪ از وﺿﻮ‬

‫‪١٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭﹺﻋ‪‬ﺎﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٦٦‬‬

‫ﻓﹶﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻗﹶﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻪ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻓﹶﻴ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَﻩ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹲ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ«؛ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹲ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺟﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﺁﻧﹺﻔﹰﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻓﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻎﹸ ﺃﹶﻭْ‪ :‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻎﹸ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪:‬‬
‫ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻓﹸﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨﺔ‪‬‬
‫ﺍﻟﺜﱠﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ«‪) .‬ﻡ‪(٢٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﻤﺎن را ﻧﻮﺑﺘﯽ ﺑﺮاي ﭼﺮا ﻣﯽ ﺑﺮدﯾﻢ؛ روزي‬
‫ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ از ﭼﺮاﻧﺪن ﺷﺘﺮان ﻓﺎرغ ﺷﺪم و آﻧﻬﺎ را در آﺧﺮ روز ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﺑﮕﺎﻫﺸﺎن ﺑﺮدم‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﻓﺘﻢ؛ اﯾﺸﺎن اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ ﻣﻦ‬
‫از ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ رﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮب وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد و دو رﮐﻌﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺎ دل و ﺟﺎن )ﺧﺸﻮع و ﺧﻀﻮع( ﺑﺠﺎ آورد‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاي وي واﺟﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪ .‬ﻋﻘﺒﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ؛ ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ روﺑﺮوﯾﻢ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ﺑﻮد؛ ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم‪ ،‬دﯾﺪم ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب اﺳﺖ؛ وي اداﻣﻪ داد‪ :‬ﻣﻦ‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ ﺷﻤﺎ اﻻن آﻣﺪﯾﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪) ‬ﻗﺒﻼً( ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬وﺿﻮ‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ )اﺷﻬﺪ أن ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ و أﺷﻬﺪ أنﱠ ﻣﺤﻤﺪاً ﻋﺒﺪه و رﺳﻮﻟﻪ( ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬دروازه‬
‫ﻫﺎي ﻫﺸﺖ ﮔﺎﻧﮥ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ از ﻫﺮ ﮐﺪام ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬داﺧﻞ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(35‬ﺷﺴﺘﻦ ﻣﺬي و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از آن‬

‫‪١٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﺬﱠﺍﺀً‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ‬
‫‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻜﹶﺎﻥ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺴِﻞﹸ ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٣٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻓﺮدي ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣـﺬي زﯾـﺎدي از ﻣـﻦ ﺧـﺎرج‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ و ﭼﻮن دﺧﺘﺮ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬در ﻧﮑـﺎﺣﻢ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺧﺠﺎﻟـﺖ ﻣـﯽ ﮐـﺸﯿﺪم ﮐـﻪ ﺣﮑـﻢ آﻧـﺮا از‬
 ‫‪١٦٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﭙﺮﺳﻢ؛ ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﻘﺪاد ﺑﻦ اﺳﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺆال ﮐﻨﺪ؛ او ﻧﯿﺰ ﭘﺮﺳـﯿﺪ؛‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺟﻮاب‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻟﻪ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ اش را ﺑﺸﻮﯾﺪ و وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد«‪.‬‬
‫ﻣﺬي‪ :‬آب ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬رﻗﯿﻖ و ﭼﺴﭙﻨﺪه اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻬﻮت‪ ،‬ﺑﺪون ﺟﻬﺶ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﺪ‬
‫و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﺴﺘﯽ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻧﺪارد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﺪن آن را اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي زن و ﻣﺮد ﻫﺮ دو ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ‪) .‬اﻣﺎم ﻧﻮوي(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(36‬ﺧﻮاب ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬وﺿﻮ را ﻧﻤﯽ ﺷﮑﻨﺪ‬

‫‪١٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﺠﹺﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺟ ﹴﻞ‬
‫ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺭﹺﺙ‪ :‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺟﹺﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ .‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺟﹺﻴﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺑﹺﻬﹺﻢ‪) .‬ﻡ‪(٣٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدي ﻧﺠﻮا ﻣﯽ ﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ درﮔﻮﺷﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫و در رواﯾﺖ ﻋﺒﺪاﻟﻮارث آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺎ ﻣﺮدي ﻧﺠﻮا ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و در رواﯾﺖ ﺷﻌﺒﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﺸﻐﻮل ﻧﺠﻮا ﺑﺎآن ﻣﺮد ﺑﻮد ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ آﻣﺪ و ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(37‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺘﺮ‬

‫‪١٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﺃﹶﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻟﹸﺤ‪‬ﻮﻡﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻢﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻟﹸﺤ‪‬ﻮﻡﹺ ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹸﺤ‪‬ﻮﻡﹺ ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﺾﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻢﹺ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭﹺﻙ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٣٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ از ﺧﻮردن‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٦٨‬‬

‫ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮم؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯽ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮ و اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺘﯽ‬
‫وﺿﻮ ﻧﮕﯿﺮ«؛ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺘﺮ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮم؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﻠﻪ‪ ،‬از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺘﺮ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮ«؛ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«؛ آن ﻣﺮد ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬در ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﺷﺘﺮان‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(38‬وﺿﻮ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آﺗﺶ ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬

‫‪١٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰﹺﻳﺰﹺ‪: ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺎﺭﹺﻅ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺛﹾﻮ‪‬ﺍﺭﹺ ﺃﹶﻗ‪‬ﻂ‪ ‬ﺃﹶﻛﹶﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻷَِﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺌﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪) .«‬ﻡ‪(٣٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻗﺎرض ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‬
‫‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﻗﻄﻌﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﺸﮏ ﺧﻮرده ام‪،‬‬
‫وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮم؛ زﯾﺮا ﻣﻦ از رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آﺗﺶ ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(39‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن وﺿﻮ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آﺗﺶ ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬

‫‪١٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻀ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻛﹶﺘ‪‬ﻒ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺮ‪‬ﺡ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻜﱢﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٣٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺿﻤﺮي ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﮔﻮﺷـﺖ‪ ‬ﺷـﺎﻧﮥ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ﺑﺎ ﮐﺎرد ﺑﺮﯾﺪ و ﺗﻨﺎول ﻓﺮﻣﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اذان ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎرد را دور اﻧﺪاﺧﺖ‬
‫و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺷ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ‬
‫ﺑﹺﻤ‪‬ﺎﺀٍ ﻓﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻀ‪‬ﻤ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٣٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷـﯿﺮ ﻧﻮﺷـﯿﺪ؛ ﺳـﭙﺲ ﻣﻀﻤـﻀﻪ‬
 ‫‪١٦٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﭼﺮﺑﯽ دارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(40‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﯽ وﺿﻮ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪١٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺑ‪‬ﻄﹾﻨﹺﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺷ‪‬ﻜﹶﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻻﹶ؟ ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺭﹺﳛ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٣٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺷﺨـﺼﯽ‪ ،‬در ﺷـﮑﻤﺶ ﭼﯿـﺰي‬
‫)ﺑﺎدي( ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﺷﮏ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ آﯾﺎ از ﺷﮑﻤﺶ ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺗـﺎ وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ ﺻـﺪاﯾﯽ‬
‫ﻧﺸﻨﯿﺪه وﯾﺎ ﺑﻮﯾﯽ اﺣﺴﺎس ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﻧﺮود«‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﮐﺘﺎب ﻏﺴﻞ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(1‬ﻏﺴﻞ از ﻣﻨﯽ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪١٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒﺪﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ ﺑﹺﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻊ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻻﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹸﺒ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢﹴ ﻭ‪‬ﻗﹶﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ ﻓﹶﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺥ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﺯ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ«‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀُ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ«‪) .‬ﻡ‪(٣٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روز دوﺷﻨﺒﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺴﻮي ﻗﺒﺎ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم‬
‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻟﻢ رﺳﯿﺪﯾﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮐﻨﺎر دروازه ﻋﺘﺒﺎن اﯾﺴﺘﺎد و وي را ﺑﺎ آواز ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺻﺪا زد؛ ﻋﺘﺒﺎن ﺑﯿﺮون آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ازارش را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺪﻧﺒﺎﻟﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ؛‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺳﺘﭙﺎﭼﻪ اش ﮐﺮدﯾﻢ«؛ ﻋﺘﺒﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‬
‫دﭼﺎر ﻋﺠﻠﻪ ﺷﻮد و ﻣﻨﯽ ﺧﺎرج ﻧﺸﻮد )اﻧﺰال ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد( ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارد؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻏﺴﻞ از ﻣﻨﯽ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٧٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن ﺣﮑﻢ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬

‫ﺗﻤﺎس‪ 1‬آﻟﮥ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ زن و ﻣﺮد ﻏﺴﻞ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪١٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻂﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺟﹺﺮﹺﻳ ‪‬ﻦ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﻮﻥﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠﹺﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹸ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻓﹾﻖﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺟﹺﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺎﻟﹶﻂﹶ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﺷ‪‬ﻔ‪‬ﻴ ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹸﻣ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴﹺﻴﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻼﹰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹸﻣ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮﺟﹺﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺒﹺﲑﹺ ﺳ‪‬ﻘﹶﻄﹾﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺟ‪‬ﻠﹶﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻬ‪‬ﺎ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٣٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر ﺑﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼف ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ اﻧﺼﺎر ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻏﺴﻞ ﻓﻘﻂ از ﺟﻬﺶ آب ﻣﻨﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن آن‪،‬‬
‫واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻣﯿﺰش اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻏﺴﻞ واﺟﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد )اﻧﺰال ﺑﺸﻮد ﯾﺎ ﻧﺸﻮد(؛ اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺷﻤﺎ را ﺣﻞ ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و از ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ اﺟﺎزة ورود ﺧﻮاﺳﺘﻢ؛ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه‬
‫دادﻧﺪ؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﻣﺎدرم! ﯾﺎ اي ﻣﺎدر ﻣﻮﻣﻨﺎن! ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺣﮑﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي را از ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺮﺳﻢ اﻣﺎ ﺷﺮم‬
‫و ﺣﯿﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اي را ﮐﻪ از ﻣﺎدري ﮐﻪ از آن ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪه اي‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﭙﺮﺳﯽ‪ ،‬از ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺮس و ﺷﺮم ﻧﮑﻦ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ ﻣﺎدرت ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻏﺴﻞ را‬
‫واﺟﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد ﻓﺮد اﮔﺎﻫﯽ آﻣﺪه اي؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯿﺎن اﻋﻀﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﮥ ﻫﻤﺴﺮش ﻧﺸﺴﺖ و آﻟﻪ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ زن و ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺗﻤﺎس ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺴﻞ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪١٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻛﹸﻠﹾﺜﹸﻮﻡﹴ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ‬

‫)‪ (1‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎس ﻃﻮري ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪاري از آﻟﮥ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ ﻣﺮد‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫‪١٧١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺴِﻞﹸ‪،‬‬
‫ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹸ؟ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪»  ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﻓﹾﻌ‪‬ﻞﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٣٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ‬ﺑﺮواﯾﺖ از ام ﮐﻠﺜﻮم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺮدي از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد و ﺳﺴﺖ ﮔﺮدد )اﻧﺰال ﺻﻮرت ﻧﮕﯿﺮد( آﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ رﺳﻮل‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﻦ و اﯾﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯿﻢ و ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(3‬درﺑﺎره زﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬

‫ﻣﺮد ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪١٥٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﹸﺃ ‪‬ﻡ‬
‫ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻢﹴ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹸ ﺇﹺﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀَ ﺗ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪» :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﺘ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹾ ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻢﹴ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﺕ‪ ‬ﺫﹶﺍﻟﻚ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٣١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺳﺤﻖ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ‪ ‬ﻧﺰد‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻮد ﮐﻪ ام ﺳﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎدر ﺑﺰرگ اﺳﺤﺎق ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻣﺪ وﮔﻔﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ! آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺮد‪ ،‬ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬زن ﻧﯿﺰ ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮد را در‬
‫ﺧﻮدش ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )ﻣﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﺣﮑﻢ آن ﭼﯿﺴﺖ؟( ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي‬
‫ام ﺳﻠﯿﻢ! ﺧﯿﺮ ﻧﺒﯿﻨﯽ‪ ،‬زﻧﺎن را رﺳﻮا ﮐﺮدي‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮ ﺧﯿﺮ ﻧﺒﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻠﻪ‪،‬‬
‫اي ام ﺳﻠﯿﻢ! اﮔﺮ زن اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ را دﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٧٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(4‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻏﺴﻞ از ﺟﻨﺎﺑﺖ‬

‫‪١٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻏﹸﺴ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻛﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﻧ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻓﹾﺮ‪‬ﻍﹶ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺮ‪‬ﺟﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻟﹶﻜﹶﻬ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻟﹾﻜﹰﺎ‬
‫ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﺮ‪‬ﻍﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﺣ‪‬ﻔﹶﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀَ ﻛﹶﻔﱢﻴﻪ‪‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮ‪ ‬ﺟ‪‬ﺴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘﹶﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻞﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪) .‬ﻡ‪(٣١٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آب ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ ،‬ﮐﻨﺎر رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﻣﭻ‪ ،‬دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ؛ ﺳـﭙﺲ دﺳـﺘﺶ را وارد ﻇـﺮف آب‬
‫ﻧﻤﻮد و ﺑﺮ ﺷﺮﻣﮕﺎﻫﺶ آب رﯾﺨﺖ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ آﻧﺮا ﺷـﺴﺖ؛ آﻧﮕـﺎه دﺳـﺖ ﭼـﭙﺶ را ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ زد‬
‫وآﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺎﻟﯿﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻮي ﻧﻤﺎز‪ ،‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و دو ﮐﻒ دﺳـﺘﺶ را ﺳـﻪ ﺑـﺎر ﭘـﺮ از‬
‫آب ﮐﺮد و ﺑﺮ ﺳﺮش رﯾﺨﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎم ﺑﺪﻧﺶ را ﺷﺴﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ‪ ،‬ﭘﺎﻫـﺎﯾﺶ را‬
‫ﺷﺴﺖ؛ ﻣﻦ ﺑﺮاي اﯾﺸﺎن ﺣﻮﻟﻪ آوردم؛ آﻧﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(5‬ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪١٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍ ُ‬
‫ﷲ‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹸﺴ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﺈﹺﻧ‪‬ﺎﺀٍ ﻗﹶﺪ‪‬ﺭﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻉﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻓﹾﺮ‪‬ﻏﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹾﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺀُﻭﺳ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻛﹶﺎﻟﹾﻮ‪‬ﻓﹾﺮ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(٣٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ و ﺑﺮادر رﺿﺎﻋﯽ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﻓﺘﯿﻢ؛ وي از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ در ﺑﺎرة ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ‬
‫ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻇﺮﻓﯽ را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﯾﮏ ﺻﺎع ﺑﻮد و از آب آن ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮد؛ اﯾﺸﺎن ﺳﻪ‬
‫ﺑﺎر‪ ،‬آب ﺑﺮ ﺳﺮش رﯾﺨﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺎ و او ﭘﺮده اي وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪‬‬
‫ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮﺷﺎن را ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻓﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٧٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻓﺮه ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻟﻤﻪ اﺳﺖ و ﻟﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ روي ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ؛ آﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺨﻦ اﺻﻤﻌﯽ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫وﻓﺮه ﺑﻪ ﻣﻮﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ روي ﮔﻮﺷﻬﺎ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﻋﯿﺎض رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﮔﯿﺴﻮ داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺷﺎﯾﺪ‬
‫ازواج ﻣﻄﻬﺮات ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﻮن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ زﯾﻨﺖ و ﻣﻮي ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻗﺎﺿﯽ ﻋﯿﺎض را دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ؛ درﺳﺖ ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽ رود ﮐﻪ آﻧﻬﺎ در ﺣﯿﺎت رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛‬
‫ﺣﺪﯾﺚ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪ )ﻣﻘﺪاري ﮐﻮﺗﺎه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﭘﯿﺪا‬
‫ﮐﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ زﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺮدان ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻌﻨﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﻏﺴﻞ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ‬

‫‪ ١٥٧‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﻧﹺﺊ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪ ‬ﹺﺢ‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻏﹸﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٣٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬امﻫﺎﻧﯽ ؛ دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ ؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي‬
‫ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن رﻓﺘﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت در آن ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺤﻤﺎم ﻣﯽﮐﺮد و ﻓﺎﻃﻤﻪ رﺿﯽاﷲ ﻋﻨﻬﺎ‬
‫ﭼﺎدري را ﺑﺮاﯾﺶ ﭘﺮده ﻧﻤﻮده ﺑﻮد؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺧـﻮدش را در ﭘﺎرﭼـﻪ اي ﭘﯿﭽﯿـﺪ و‬
‫ﻫﺸﺖ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﺗﻨﻬﺎ ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﻣﺮد از ﺟﻨﺎﺑﺖ و رﻋﺎﯾﺖ ﺳﺘﺮ‬

‫‪١٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻳﺚﹶ‪،‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻮ ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻠﹸﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺓﹰ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٧٤‬‬

‫ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪ ‬ﻊ‬
‫ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﺭ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺛﹾﺮﹺﻩ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻮ ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑﹺﻤ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﺄﹾﺱﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻄﹶﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺎ« ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‬
‫ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ ﻧ‪‬ﺪ‪‬ﺏ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(٣٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻨـﯽ اﺳـﺮاﺋﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻨـﻪ ﻏـﺴﻞ ﮐـﺮده‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﻮﺳﯽ ‪ ‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﺑﺨـﺪا ﺳـﻮﮔﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻮﺳﯽ ورم ﺑﯿﻀﻪ دارد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ روزي‪ ،‬ﻣﻮﺳـﯽ ‪ ‬ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎﯾﺶ را در آورد و روي‬
‫ﺳﻨﮕﯽ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﺪ؛ آن ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﻣﻮﺳﯽ ‪ ‬را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮار ﮐـﺮد؛ ﻣﻮﺳـﯽ ‪‬‬
‫دﻧﺒﺎل ﺳﻨﮓ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و ﻓﺮﯾﺎد زد‪ :‬اي ﺳﻨﮓ! ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﻢ؛ اي ﺳﻨﮓ! ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﻢ )را ﮐﺠﺎ ﻣـﯽ ﺑـﺮي(؟ ﺗـﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﻮﺳﯽ را دﯾﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺳـﯽ ﻫـﯿﭻ ﺑﯿﻤـﺎري اي ﻧـﺪارد؛ آﻧﮕـﺎه‪،‬‬
‫ﺳﻨﮓ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد و ﻣﻮﺳﯽ ‪ ‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮓ زد«‪ .‬راوي ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬اﺛﺮ ﺷﺶ ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﺿﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﺳﻨﮓ دﯾﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﻧﻬﯽ از ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻋﻮرت ﻣﺮد و زن‬

‫‪١٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸ ‪‬ﺮ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻀ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺏﹴ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻀ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪) .‬ﻡ‪(٣٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮد ﺑﻪ ﻋﻮرت ﻣﺮد و‬
‫زن ﺑﻪ ﻋﻮرت زن ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻣﺮد و زن ﺑﺎ زن در ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬داﺧﻞ ﻧﺸﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(9‬درﺑﺎرة رﻋﺎﯾﺖ ﺳﺘﺮ و ﭘﻮﺷﺶ و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋﺮﯾﺎن دﯾﺪه ﺷﻮد‬

‫‪١٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪ ‬ﹸﻘﻞﹸ‬
 ‫‪١٧٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹶ ﻟ‪‬ﻠﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﺯ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻠﹾ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺇﹺﺯ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒﹺﻚ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻘﹶﻂﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺋ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٣٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪) ‬ﻗﺒـﻞ از ﺑﻌﺜـﺖ( ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺗﻌﻤﯿﺮﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺳﻨﮓﻫﺎ را ﺑﺮ دوش ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد؛ آﻧﺤﻀﺮت ﺻﻞ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ و‬
‫آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ در آن ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ازار ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد؛ ﻋﺒﺎس ‪ ‬؛ﻋﻤﻮي رﺳﻮل اﷲ ‪‬؛ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑـﺮادر زاده!‬
‫ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ازارت را ﺑﺎز ﮐﻨﯽ و آن را زﯾﺮ ﺳﻨﮕﻬﺎ و روي ﺷﺎﻧﻪ ات ﺑﮕـﺬاري‪ .‬راوي‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ازار ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻧﻤﻮد و آﻧﺮا روي ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﻬﺎد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻬﻮش ﺑـﻪ‬
‫زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد؛ ﺑﻌﺪ از آن روز‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﻫﻨﻪ دﯾﺪه ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ زن و ﺷﻮﻫﺮ از ﯾﮏ ﻇﺮف‬

‫‪١٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹶﺓﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪:‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻏﹾﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎﺀٍ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻗﹸﻮﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥ‪) .‬ﻡ‪(٣٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎذه رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﯾﮏ‬
‫ﻇﺮف ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬از ﻣﻦ ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﮕﺬار‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﮕﺬار‪ .‬ﻣﻌﺎذه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ دو ﺟﻨﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(11‬ﺷﺨﺺ ﺟﻨﺐ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‬

‫‪١٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹶ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪) .‬ﻡ‪(٣٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺟﻨﺐ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻮي ﻧﻤﺎز‪ ،‬وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٧٦‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺟﻨﺐ ﻗﺒﻞ از ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن‬

‫‪١٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻭﹺﺗ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹶ؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹸﻞﱡ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﱠﻠﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﻣ‪‬ﺮﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٣٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻗﯿﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ درﺑﺎرة وﺗﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ وﺗﺮ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﺎﺑﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد؟ آﯾﺎ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد ﯾﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪ؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮ دو ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد؛ ﮔﺎﻫﯽ ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪ و ﮔﺎﻫﯽ‬
‫وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪ؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬وﺳﻌﺖ ﻗﺮار‬
‫داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(13‬اﮔﺮﮐﺴﯽ ﺑﻌﺪ از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪،‬‬

‫ﺧﻮاﺳﺖ دوﺑﺎره ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‬

‫‪١٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾ«‪) .‬ﻡ‪(٣٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﺴﺮش ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﮐﺮد و دوﺑﺎره ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺗﯿﻤﻢ و آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة آن وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪١٦٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺃﹶﺳ‪‬ﻔﹶﺎﺭﹺﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀِ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹺ ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﻄﹶﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٌ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﺗ‪‬ﻰ‬
 ‫‪١٧٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ؟ ﺃﹶﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪َ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٌ؟ ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺨ‪‬ﺬ‪‬ﻱ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٌ؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﺎﺻ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺤ‪‬ـﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻜﹶـﺎﻥﹸ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺨ‪‬ﺬ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎﺀٍ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹸﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ﺎﺀِ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺـﺄﹶ ‪‬ﻭﻝﹺ‬
‫ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺁﻝﹶ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻛﹸﻨ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹾﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٣٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﻮدﯾﻢ؛‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ذات اﻟﺠﯿﺶ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺪاء رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﮔﻠﻮﺑﻨﺪم اﻓﺘﺎد و ﮔﻢ ﺷﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﭘﯿـﺪا‬
‫ﮐﺮدن آن‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد؛ ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ؛ آﻧﺠﺎ ﻧﻪ آﺑﯽ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﮐﺎروان‪ ،‬آب ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ؛‬
‫ﻋﺪهاي ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﮐـﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬و ﮐﺎروان ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﻪ آب ﻫﻤﺮاه دارﻧﺪ و ﻧﻪ در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ آﻧﺎن‪ ،‬آب‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﺧﻮاﺑﯿﺪه و ﺳﺮ ﻣﺒﺎرﮐﺶ را‬
‫ﺑﺮ زاﻧﻮﯾﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺪرم؛ اﺑﻮﺑﮑﺮ؛ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻬﻠﻮﯾﻢ ﻣﯽ زد‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺜﺎر ﻣﻦ ﮐﺮد؛ اﻣﺎ ﭼﻮن ﺳـﺮ )ﻣﺒـﺎرك( رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬روي‬
‫زاﻧﻮﯾﻢ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﺎ‪ ،‬آﺑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﯾﮥ ﺗﯿﻤﻢ را ﻧـﺎزل ﻓﺮﻣـﻮد و‬
‫ﻣﺮدم ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮدﻧﺪ؛ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ‪‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي آل اﺑﻮﺑﮑﺮ! ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﻧﺨـﺴﺘﯿﻦ‬
‫ﺑﺮﮐﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﻣﺮدم ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺎﺗﯽ ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪه اﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺮم را ﺣﺮﮐﺖ‬
‫دادﯾﻢ‪ ،‬ﮔﻠﻮﺑﻨﺪ را زﯾﺮ آن‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٧٨‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺗﯿﻤﻢ ﺟﻨﺐ‬

‫‪١٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻖﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‬
‫ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺃﹶﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪،‬‬
‫ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‬
‫ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪       :‬‬

‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻷَﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀُ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹴ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻏﹾﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻍﹸ ﺍﻟﺪ‪‬ﺍﺑ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻜﹾﻔ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ«؛ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻝﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﲔﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻇﹶﺎﻫ‪‬ﺮ‪ ‬ﻛﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻝﹺ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹴ‪) .‬ﻡ‪(٣٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺷﻘﯿﻖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ و ﻋﺒﺪاﷲ و اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ؛ اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي‬
‫اﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! )ﮐﻨﯿﻪ ﻋﺒﺪ اﷲ( اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺟﻨﺐ ﺷﺪ و ﯾﮏ ﻣﺎه آب ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﯿﻤﻢ ﻧﮑﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﯾﮏ ﻣﺎه ﻫﻢ آب ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ .‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ آﯾﮥ ﺳﻮرة ﻣﺎﺋﺪه‬
‫را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ آب ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ ﺑﺎ ﺧﺎك ﭘﺎك‪ ،‬ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﯿﺪ؟ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ آﯾﻪ اﺟﺎزه ﺗﯿﻤﻢ داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ آب ﺳﺮد ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺗﯿﻤﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛‬
‫اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻤﺎر را ﻧﺸﻨﯿﺪه اﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺮا ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﮐﺎري ﻓﺮﺳﺘﺎد؛ ﻣﻦ ﺟﻨﺐ ﺷﺪم و آﺑﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ )ﺗﺎ ﺑﺎ آن ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﻢ(؛ ﭘﺲ ﻣﺜﻞ ﺣﯿﻮان در ﺧﺎك‬
‫ﻏﻠﻂ ﺧﻮردم؛ ﺳﭙﺲ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬رﺳﯿﺪم و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادي ﺑﺮاﯾﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد«؛ ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زد و دﺳﺖ ﭼﭙﺶ را روي دﺳﺖ راﺳﺖ زد و ﭘﺸﺖ ﮐﻔﻬﺎي دﺳﺖ‬
‫و ﭼﻬﺮه اش را ﻣﺴﺢ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻧﺪﯾﺪي ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻋﻤﺎر ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٧٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺎر ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺣﻀﻮر ﻋﻤﺮ‪‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬روش ﺗﯿﻤﻢ را ﺑﻪ ﻋﻤﺎر آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻋﻤﺮ ‪ ‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺪاﺷﺖ؛‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻋﻤﺎر ﺣﺪﯾﺚ را ﻧﻘﻞ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻋﻤﺎر! از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻋﻤﺎر اﺻﺮار ورزﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻮﻟﯿﮏ ﻣﺎ ﺗﻮﻟﯿﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮدت‪،‬‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﻧﻘﻞ ﮐﻦ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﺗﯿﻤﻢ ﺑﺮاي ﺟﻮاب ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ‬

‫‪ -١٦٧‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹾ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹴ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹶ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹺ‪ :‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮﹺ ﺑﹺﺌﹾﺮﹺ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠﹺﺪ‪‬ﺍﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪) .‬ﻡ‪(٣٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﯿﺮ ﻣﻮﻻي اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬
‫ﯾﺴﺎر ﻣﻮﻻي ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬آﻣﺪﯾﻢ و ﻧﺰد ﺑﻮﺟﻬﻢ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺻـﻤﻪ اﻧـﺼﺎري رﻓﺘـﯿﻢ؛‬
‫اﺑﻮ ﺟﻬﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻃﺮف ﭼﺎه ﺟﻤﻞ ﻣﯽ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑـﻪ اﯾـﺸﺎن رﺳـﯿﺪ و ﺳـﻼم‬
‫ﮔﻔﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳﻼم او را ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ دﯾﻮاري رﺳﯿﺪ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺮ آن دﺳﺖ زد و‬
‫آﻧﻬﺎ )دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ( را ﺑﺮ ﭼﻬﺮه و دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ ﻣﺎﻟﯿﺪ )ﯾﻌﻨﯽ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮد(؛ ﺳـﭙﺲ ﺳـﻼم آن ﺷـﺨﺺ را‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬

‫‪ -١٦٨‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻃﹶﺮﹺﻳﻖﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹸﺮ‪‬ﻕﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪ ‬ﻮ‬
‫ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻞﱠ ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻔﹶﻘﱠﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻫ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺃﹶﻏﹾﺘ‪‬ﺴِﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺲ‪) .«‬ﻡ‪(٣٧١/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٨٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﯾﮑﯽ از ﮐﻮﭼﻪﻫﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺮا دﯾﺪ؛ ﭼـﻮن‬
‫ﺟﻨﺐ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺧﻮد را ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪم و از ﭼﺸﻢ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﻨﻬـﺎن ﮐـﺮدم؛ آﻧﮕـﺎه ﭘـﺲ از ﻏـﺴﻞ‬
‫ﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬رﺳﯿﺪم؛ آﻧﺤﻀﺮت‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪ » :‬اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه! ﮐﺠـﺎ ﺑـﻮدي«؟ ﻋـﺮض‬
‫ﮐﺮدم‪ :‬ﺑﻌﻠﺖ ﺟﻨﺎﺑﺖ وﻋﺪم ﻃﻬﺎرت‪ ،‬ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﺑﺎ ﺷـﻤﺎ را ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﺪاﻧـﺴﺘﻢ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﺳﺒﺤﺎن اﷲ! ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ذﮐﺮ ﺧﺪا در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫‪١٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﹸﻛﻞﱢ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(٣٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ذﮐﺮ ﺧﺪا را ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎده‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﯽ وﺿﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺟﻨﺎﺑﺖ و ﻏﯿﺮه(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(19‬اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون وﺿﻮ‪ ،‬ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‬

‫‪١٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻼﹶﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺑﹺﻄﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻭﺍ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ«؟! )ﻡ‪(٣٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼء ﺑﯿﺮون‬
‫آﻣﺪ؛ ﺑﺮاي آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻏﺬا آوردﻧﺪ و وﺿﻮ را ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﺎد آوري ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ ﮐﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮم«؟!‬

‫‪1‬ـ ﮐﺘﺎب ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(1‬درﺑﺎرة آﯾﮥ ‪    ‬‬

‫و از ﺗﻮ درﺑﺎرة ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ‬

‫‪١٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺣ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶ ﹸﺓ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﻟﹶ ‪‬ﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺍﻛ‪‬ﻠﹸﻮﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﹺﺒﻲ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ‬
 ‫‪١٨١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪           ‬‬ ‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻵﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻛﹸﻞﱠ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﻜﹶﺎﺡ‪ .«‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻠﹶ ﹶﻎ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻧ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺧ‪‬ﺎﻟﹶﻔﹶﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹸﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻻﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻛﹶﺬﹶﺍ‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﺃﻓﹶﻼﹶ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪‬؟ ﻓﹶﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻦﹴ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺁﺛﹶﺎﺭﹺﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺴ‪‬ﻘﹶﺎﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٣٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زن در ﻣﯿﺎن ﯾﻬﻮد دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪،‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺎ او ﻏﺬا ﻧﻤﯽ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﺎ او در ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ‬
‫اﺟﻤﻌﯿﻦ از رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪             ‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺗﻮ درﺑﺎرة‬
‫ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ زﻧﺎن ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ؛ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺿﺮر و زﯾﺎن اﺳﺖ؛ ﭘﺲ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ‪ ،‬از زﻧﺎن‬
‫ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮي ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪) ‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﻪ( ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺎر ﺑﮑﻨﯿﺪ ﺑﺠﺰ آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﯽ«‪) .‬ﺧﻮردن و‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪن و ﺳﺎﯾﺮ اﻣﻮر ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﯽ ﺑﺎ زن در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد(‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش ﯾﻬﻮد‬
‫رﺳﯿﺪ؛ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ در ﻫﻤﮥ اﻣﻮر ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ‪ ،‬اﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ و ﻋﺒﺎد ﺑﻦ ﺑﺸﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﯾﻬﻮد ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ آﯾﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ زﻧﺎن در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ آﻣﯿﺰش ﻧﮑﻨﯿﻢ؟ )ﺗﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﯿﻢ(؛‬
‫ﭼﻬﺮة رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮﮐﺮد ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬آن دو ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ؛ از روﺑﺮوي آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺪاري ﺷﯿﺮ ﺑﺮاي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻌﻨﻮان‬
‫ﻫﺪﯾﻪ آوردﻧﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪) ‬ﺷﺨﺼﯽ را( ﺑﺪﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﯿﺮ ﻧﻮﺷﺎﻧﺪ؛ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٨٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻏﺴﻞ زن ﺑﻌﺪ از ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ و ﺟﻨﺎﺑﺖ‬

‫‪١٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹸﺴ‪ ‬ﹺﻞ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻴﺾﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸ ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻛﹸﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀَﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﻦ‪ ‬ﺍﻟﻄﱡﻬ‪‬ﻮﺭ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻜﹸﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﻟﹾﻜﹰﺎ ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹶ ﺷ‪‬ﺆ‪‬ﻭﻥﹶ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸ ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﺻ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹶﺔﹰ ﻓﹶﺘ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ؟‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ـ ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻔ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ـ‪:‬‬
‫ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻡﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹸﺴ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸ ﻣ‪‬ﺎﺀً ﻓﹶﺘ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻄﱡﻬ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻎﹸ ﺍﻟﻄﱡﻬ‪‬ﻮﺭ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻜﹸﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹶ ﺷ‪‬ﺆ‪‬ﻭﻥﹶ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻔ‪‬ﻴﺾ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻧﹺﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀُ ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺀُ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪،‬‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀُ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹶﻘﱠﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(٣٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﯾﺰﯾﺪ اﻧﺼﺎري از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬درﺑﺎره ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻏﺴﻞ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ آب و ﺳﺪرﺗﺎن را ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ دارﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﻬﺎي آﻟﻮده را ﻣﯽ ﺷﻮﯾﯿﺪ و ﺧﻮب وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﺳﺮﺗﺎن آب‬
‫ﻣﯽ رﯾﺰﯾﺪ و ﺑﺸﺪت آﻧﺮا ﻣﯽ ﻣﺎﻟﯿﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ آب ﺑﻪ رﯾﺸﮥ ﻣﻮﻫﺎ ﺑﺮﺳﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬روي ﺧﻮد آب‬
‫ﻣﯽ رﯾﺰﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺸﻢ ﯾﺎ ﭘﻨﺒﮥ ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺑﺮ ﻣﯽ دارﯾﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن‪ ،‬ﺧﻮد را ﭘﺎك‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬اﺳﻤﺎء ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن ﺧﻮد را ﭘﺎك ﮐﻨﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ!‬
‫ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪه‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﯾﮕﺮان ﻧﺸﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﭘﻨﺒﻪ اﺛﺮ ﺧﻮن را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﻤﺎء رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑﺎرة ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ آن‬
‫ﺣﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زن آب ﺑﺮ ﻣﯽ دارد و ﺧﻮب و ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و وﺿﻮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﺳﺮش آب ﻣﯽ رﯾﺰد و ﺧﻮب ﻣﯽ ﻣﺎﻟﺪ ﺗﺎ آب ﺑﻪ رﯾﺸﮥ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮﺳﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﺧﻮدش‬
‫آب ﻣﯽ رﯾﺰد«‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ زﻧﺎن‪ ،‬زﻧﺎن اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺣﯿﺎ آﻧﻬﺎ را‬
‫از ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺣﮑﺎم دﯾﻦ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫‪١٨٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(3‬ﺣﮑﻢ ﭘﺎرﭼﻪ وﺳﺠﺎده دادن زن ﻗﺎﻋﺪه‬

‫‪١٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﻧ‪‬ﺎﻭﹺﻟ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏ‪«‬؛ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺾ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ .«‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻭ‪‬ﻟﹶﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٢٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه«‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮم‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺗﻮ در دﺳﺘﻬﺎﯾﺖ ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬ﻋﺎﺋﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬داد‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪» :‬ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺗﻮ در دﺳﺘﻬﺎﯾﺖ ﻧﯿﺴﺖ« ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺴﻢ و دﺳﺖ زﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻧﺠﺲ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(4‬ﺷﺴﺘﻦ و ﺷﺎﻧﻪ زدن ﺳﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﯽ‬

‫ﮐﻪ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‬

‫‪١٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻷَﺩ‪ ‬ﺧ ﹸﻞ‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮﹺﻳﺾ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠَ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺭ‪‬ﺟ‪‬ﹸﻠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻔﹰﺎ‪) .‬ﻡ‪(٢٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ؛ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﺎﻫﯽ ـ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﻋﺘﮑﺎف ـ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺿﺮورت وﻧﯿﺎز‪ ،‬وارد ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم؛ در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎري وﺟﻮد داﺷﺖ؛ ﻣﻦ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ در ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺣﺎل ﺑﯿﻤﺎر را ﺟﻮﯾﺎ ﻣﯽ ﺷﺪم؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺎﻫﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮ ﻣﺒﺎرﮐﺶ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻦ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﻦ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ‬
‫را ﺷﺎﻧﻪ ﻣﯽزدم؛ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺿﺮورت‪ ،‬وارد‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٨٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(5‬ﺗﮑﯿﻪ دادن در آﻏﻮش زن ﺣﺎﺋﺾ و ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‬

‫‪١٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﺊﹸ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻱ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺾ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪) .‬ﻡ‪(٣٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣـﯽ ﺑـﺮدم؛ رﺳـﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد )ﺳﺮ ﺑﺮ زاﻧﻮي ﻣﻦ ﻣﯽ ﻧﻬﺎد( و ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﻀﻪ در ﯾﮏ ﻟﺤﺎف‬

‫‪ -١٧٦‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻄﹶﺠﹺﻌ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻠﹶﺔ‪ ‬ﺇﹺﺫﹾ ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺕ‪ ‬ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴﻀ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪»: ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ْ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻧﹺﻲ ﻓﹶﺎﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻼﹶﻥ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﻧ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(٢٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﯾﮏ ﭼﺎدر‪ ،‬ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدم ﮐﻪ‬
‫دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﺪم؛ آﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪم و ﻟﺒﺎس ﺣﯿﺾ ﭘﻮﺷﯿﺪم‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪:‬‬
‫»آﯾﺎ دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﺪي«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دوﺑﺎره ﻣﺮا ﻓﺮاﺧﻮﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن در ﻫﻤﺎن‬
‫ﭼﺎدر ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣـﻦ و رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﯾـﮏ ﻇـﺮف آب ﺑـﺮاي ﻏـﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑـﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻣﺒﺎﺷﺮت ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﻀﻪ از ﺑﺎﻻي ازار‬

‫‪١٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻀ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﺰﹺﺭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻓﹶﻮ‪‬ﺭﹺ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸ ‪‬ﻢ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺇﹺﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ ِ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٢٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻣـﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔـﺎه ﯾﮑـﯽ از ﻫﻤـﺴﺮان رﺳـﻮل اﷲ‪ ‬دﭼـﺎر‬
‫ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷﺪ و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ در ﮐﻨﺎرش ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ او دﺳـﺘﻮر ﻣـﯽ داد ﮐـﻪ در‬
 ‫‪١٨٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺣﯿﻦ ﺷﺪت ﺣﯿﺾ‪ ،‬ازار ﺑﭙﻮﺷﺪ؛ آﻧﮕﺎه در ﮐﻨﺎر او ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ اﻓـﺰود‪ :‬ﭼـﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺧﻮدش را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ؟!‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪:(8‬آب ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ از ﯾﮏ ﻇﺮف‬

‫‪١٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺾ‪ ،‬ﹸﺛ ‪‬ﻢ‬
‫ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﻭﹺﻟﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﺎﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊﹺ ﻓ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺾ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﻭﹺﻟﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﺎﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊﹺ ﻓ‪‬ﻲ‪) .‬ﻡ‪(٣٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﺋﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ آب ﻣﯽ ﻧﻮﺷﯿﺪم؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻇﺮف آب را ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ دادم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دﻫﺎﻧﺶ را ﻫﻤﺎن ﺟﺎي دﻫﺎن ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و آب ﻣﯽ ﻧﻮﺷﯿﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻦ ﮔﻮﺷﺖ را از اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎ دﻧﺪان ﻣﯽ ﮐﻨﺪم و‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮردم؛ ﺳﭙﺲ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ دادم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دﻫﺎﻧﺶ را ﻫﻤﺎن ﺟﺎي دﻫﺎن ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ )و ﮔﻮﺷﺖ را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮرد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(9‬درﺑﺎرة ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن زن ﻣﺴﺘﺤﺎﺿﻪ‬

‫‪١٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪ ‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺶﹴ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺽ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴِﻠ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱢﻲ‪ .‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﺚﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺶﹴ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻲ‪) .‬ﻡ‪(٣٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬آﻣﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ‪ ! ‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﻮن ﺣﯿﺾ‪ ،‬ﻣﺪت زﯾﺎدي ﻧﺎﭘﺎك ﻣـﯽﺷـﻮم؟‬
‫)آﯾﺎ در اﯾﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﺗﺮك ﮐﻨﻢ(؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾـﻦ‪) ،‬ﺧـﻮن ﺣـﯿﺾ ﻧﯿـﺴﺖ ﺑﻠﮑـﻪ(‬
‫ﺧﻮن رﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻏﺴﻞ ﮐﻦ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨـﻮان«‪ .‬راوي ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻟـﺬا ام ﺣﺒﯿﺒـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٨٦‬‬

‫ﻟﯿﺚ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﻧﮕﻔﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ام ﺣﺒﯿﺒﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺧـﻮد ام ﺣﺒﯿﺒـﻪ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽ داد‪) .‬ﺑﺎﯾـﺪ داﻧـﺴﺖ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(10‬زن ﺣﺎﺋﺾ‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﻗﻀﺎ ﻧ ﻤﯽ آورد وﻟﯽ روزه را ﻗﻀﺎ ﻣﯽ آورد‬
‫ﷲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺋ‪ ‬ﹺ‬
‫ﺾ‬ ‫‪١٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹶﺓﹶ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍ ُ‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺭﹺﻳ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻀ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶـﻀ‪‬ﺎﺀِ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪) .‬ﻡ‪(٣٣٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎذه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﭼﺮا زن ﺣﺎﺋﺾ‪ ،‬روزه را ﻗﻀﺎ‬
‫ﻣﯽ آورد وﻟﯽ ﻧﻤﺎز را ﻗﻀﺎ ﻧﻤﯽ آورد؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮ از ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮارج‬
‫ﻫﺴﺘﯽ؟! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ از ﺧﻮارج ﻧﯿﺴﺘﻢ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻢ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ‬
‫دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﯾﻢ؛ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دادﻧﺪ ﺗﺎ روزه را ﻗﻀﺎ ﺑﯿﺎورﯾﻢ وﻟﯽ دﺳﺘﻮر ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ﻗﻀﺎ ﺑﯿﺎورﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(11‬ﭘﻨﺞ رﻓﺘﺎر از ﻓﻄﺮت ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫‪١٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻋ‪ ‬ﹺﻦ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺓﹸ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪ ‬‬
‫ﺲ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺓ‪ :‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻻ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹾﻠ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺍﻷَﻇﹾﻔﹶﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻂ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺺ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﺭﹺﺏﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﻄﺮت‪ ،‬ﭘﻨﺞ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﭘﻨﺞ‬
‫رﻓﺘﺎر ﺟﺰو ﻓﻄﺮت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮي زﯾﺮ ﻧﺎف‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺪن‬
‫ﻣﻮي زﯾﺮ ﺑﻐﻞ و ﮐﻮﺗﺎه ﻧﻤﻮدن ﺳﺒﯿﻞ«‪.‬‬
 ‫‪١٨٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ده رﻓﺘﺎر ﺟﺰو ﻓﻄﺮت ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫‪١٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺓ‪ :‬ﻗﹶﺺ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﺭﹺﺏﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻋ‪‬ﻔﹶﺎﺀُ ﺍﻟﻠﱢﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺺ‪‬‬
‫ﺍﻷَﻇﹾﻔﹶﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻂ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻠﹾﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﺎﺹ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺯ‪‬ﻛﹶﺮﹺﻳ‪‬ﺎﺀُ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺐ‪ :‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺴِﻴﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻀ‪‬ﻤ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻗﹸﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﻭ‪‬ﻛ‪‬ﻴﻊ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﺎﺹ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻻ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺀَ‪) .‬ﻡ‪(٢٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ده رﻓﺘﺎر ﺟﺰو ﻓﻄﺮت‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ -1 :‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﺳﺒﯿﻞ ‪ -2‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ رﯾﺶ ‪ -3‬ﻣﺴﻮاك زدن ‪ -4‬اﺳﺘﺸﻨﺎق )ﯾﻌﻨﯽ آب در‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮدن( ‪ -5‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ ‪ -6‬ﺷﺴﺘﻦ ﺑﻨﺪ اﻧﮕﺸﺘﺎن و ﻣﻔﺎﺻﻞ ‪ -7‬ﮐﻨﺪن ﻣﻮي زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‬
‫‪ -8‬ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮي زﯾﺮ ﻧﺎف ‪ -9‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﺮدن«‪ .‬زﮐﺮﯾﺎ )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺼﻌﺐ‬
‫)راوي دﯾﮕﺮ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ دﻫﻤﯽ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده ام؛ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻀﻤﻀﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(13‬دادن ﻣﺴﻮاك ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬

‫‪١٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻧﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡﹺ ﺃﹶﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑﹺﺴِﻮ‪‬ﺍﻙ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺬﹶﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹶﻥ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻭ‪‬ﻟﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻙ‪ ‬ﺍﻷَﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻷَﻛﹾﺒ‪‬ﺮﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٢٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬در ﺧـﻮاب دﯾـﺪم ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺴﻮاك ﻣﯽزﻧﻢ؛ دو ﻧﻔﺮ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬؛ ﯾﮑﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑـﻮد و دﯾﮕـﺮي ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮ؛ ﻣـﺴﻮاك را ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ دادم؛ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺪه؛ ﭘﺲ ﻣﺴﻮاك را ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺰرﮔﺘﺮ دادم«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺳﺒﯿﻞ ﻫﺎ را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﯿﺪ و رﯾﺶ ﻫﺎ را ﺑﮕﺬارﯾﺪ‬

‫‪١٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻋ‪ ‬ﹺﻦ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻔﹸﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻔﹸﻮﺍ ﺍﻟﺸ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺭﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻔﹸﻮﺍ ﺍﻟﻠﱢﺤ‪‬ﻰ«‪) .‬ﻡ‪(٢٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٨٨‬‬

‫ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺳﺒﯿﻞ ﻫﺎ را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﯿﺪ و رﯾﺶ ﻫﺎ را ﺑﮕﺬارﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪١٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﱢﺖ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﺺ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﺭﹺﺏﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹾﻠ‪‬ﻴﻢﹺ‬
‫ﺍﻷَﻇﹾﻔﹶﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻂ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻠﹾﻖﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺔ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ‪) .‬ﻡ‪(٢٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺎ درﺑﺎرة ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﺳﺒﯿﻞ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺎﺧﻦ‪،‬‬
‫ﮐﻨﺪن ﻣﻮي زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ ،‬و ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮي زﯾﺮ ﻧﺎف‪ ،‬ﭼﻬﻞ روز وﻗﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬
‫آن ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪) .‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ وﻗﺖ از ﻃﺮف رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺷﺴﺘﻦ ادرار در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪١٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻲ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﺭﹺﻣ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻩ‪ .«‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﺎﻝﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹸﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﺬﹶﺭﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﺬ‪‬ﻛﹾﺮﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ «‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ . ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﺪ‪‬ﻟﹾﻮﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﻓﹶﺸ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫ﺻﺤﺮا ﻧﺸﯿﻦ آﻣﺪ و در ﻣﺴﺠﺪ اﯾﺴﺘﺎد و ﺷﺮوع ﺑﻪ ادرار ﮐﺮدن ﻧﻤﻮد؛ ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫دﺳﺖ ﻧﮕﻬﺪار‪ ،‬دﺳﺖ ﻧﮕﻬﺪار‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ادرارش را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬او را ﺑﮕﺬارﯾﺪ«‪ .‬ﭘﺲ‬
‫او را ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ادرار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬او را ﺻﺪا ﮐﺮد و ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ادرار و ﻧﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮاي ذﮐﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻤﺎز و ﺗﻼوت‬
‫ﻗﺮآن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ«‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﺨﻨﯽ ﺷﺒﯿﻪ اﯾﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﺳﺘﻮر‬
‫داد؛ او ﯾﮏ ﺳﻄﻞ آب آورد و روي آن ادرار رﯾﺨﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٨٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﭘﺎﺷﯿﺪن آب روي ادرار ﭘﺴﺮ ﺧﺮد ﺳﺎل‬

‫‪١٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻦﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺎﺑ‪‬ﻦﹴ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﹸﻠﻎﹾ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹶ ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎﺀٍ ﻓﹶﻨ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺴِﻠﹾﻪ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻼﹰ‪) .‬ﻡ‪(٢٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻗﯿﺲ دﺧﺘﺮ ﻣﺤﺼﻦ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘـﺴﺮ ﮐـﻮﭼﮑﻢ را ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز ﻏـﺬا‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آوردم؛ ﻋﺒﯿﺪ اﷲ )ﯾﮑـﯽ از راوﯾـﺎن( ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻓﺮزﻧـﺪش در ﺑﻐـﻞ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ادرار ﮐﺮد؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آب ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺮ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺶ رﯾﺨﺖ و آﻧﻬـﺎ را ﻧﺸـﺴﺖ‪.‬‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ رﯾﺨﺘﻦ آب‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﻮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﺷﺴﺘﻦ ﻣﻨﯽ از ﻟﺒﺎس‬

‫‪١٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻮ‪‬ﻻﹶﻧﹺﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺯﹺﻻﹰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪ ‬ﹶﺔ‬
‫ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹲ ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ؟‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻏﹶﺴ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﺣ‪‬ﻜﱡﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺏﹺ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺎﺑﹺﺴ‪‬ﺎ ﺑﹺﻈﹸﻔﹸﺮﹺﻱ‪) .‬ﻡ‪(٢٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﺧﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻬﻤﺎن ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻮدم‬
‫ﮐﻪ در ﻫﺮ دو ﻟﺒﺎﺳﻢ )ﭘﯿﺮاﻫﻦ و ازار( اﺣﺘﻼم ﺷﺪم؛ ﻟﺬا ﻫﺮ دو را در آب ﮔﺬاﺷﺘﻢ؛ ﮐﻨﯿﺰ ﻋﺎﯾﺸﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﺮا دﯾﺪ و ﻋﺎﯾﺸﻪ را اﻃﻼع داد؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺰد ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﻫﺮ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺖ را در آب ﮔﺬاﺷﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﻮاب در ﺧﻮاﺑﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮاب دﯾﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ در ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺖ ﭼﯿﺰي دﯾﺪي؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰي‬
‫دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺷﺴﺘﯽ؛ ﻣﻦ ﻣﻨﯽ ﺧﺸﮏ را از ﻟﺒﺎس رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ ﻧﺎﺧﻦ ﻣﯽ ﻣﺎﻟﯿﺪم و‬
‫ﭘﺎك ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٩٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﺷﺴﺘﻦ ﺧﻮن ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ از ﻟﺒﺎس‬

‫ﺕ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫‪١٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﰊ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨﻊ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺻ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٢٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ‬
‫و ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬اﮔﺮ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮن ﺣﯿﺾ آﻟﻮده ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﺨﺴﺖ‪،‬‬
‫آن را ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون آب‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ آب ﺑﻤﺎل و ﺑﺸﻮي؛ ﺳﭙﺲ در آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪5‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز‬

‫ﺑﺎب)‪ :(1‬آﻏﺎز اذان‬

‫‪١٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﺣ‪ ‬‬
‫ﲔ‬
‫ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻱ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹺ‪ :‬ﺍﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻧ‪‬ﺎﻗﹸﻮﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻧ‪‬ﺎﻗﹸﻮﺱﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻗﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻗﹶﺮ‪‬ﻥ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹸﻮﻥﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻱ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑﹺﻼﹶﻝﹸ ﻗﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪) .«‬ﻡ‪(٣٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮاي اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز‪ ،‬اذان ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺗﺠﻤﻊ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣﻨﺘﻈـﺮ وﻗـﺖ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬روزي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ؛ ﺑﻌـﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻗﻮﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﻗﻮس ﻧﺼﺎرا و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﯿﭙﻮري ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﭙﻮر ﯾﻬﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻـﺪا درآورﯾـﻢ؛‬
‫ﻋﻤﺮ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﺑﻼل! ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮاﺧﻮان«‪.‬‬
‫‪‬‬
 ‫‪١٩١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اذان‬

‫‪١٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺬﹸﻭﺭ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻷَﺫﹶﺍﻥﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﻼﹶﺡﹺ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ« ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺇﹺﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪» ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٣٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﺤﺬوره رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ ﺧﺪا ‪ ‬اﯾﻦ اذان را ﺑﻪ او ﯾﺎد داد‪:‬‬

‫»ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪ ‬ﺪ‬
‫ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﻼﹶﺡﹺ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ«‪ .‬ﺍﺳﺤﺎﻕ‬
‫)ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺭﺍﻭﻳﺎﻥ( ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪.«‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ اﷲ اﮐﺒﺮ در اﺑﺘﺪاي اذان‪،‬ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از رواﯾﺎت اﺑﻮﻣﺤﺬوره ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(3‬ﮐﻠﻤﺎت اذان را دو ﺑﺎر و ﮐﻠﻤﺎت اﻗﺎﻣﻪ را ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‬

‫‪١٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﺍﻷَﺫﹶﺍﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻹِﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻹِﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(٣٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺑـﻼل ‪ ‬دﺳـﺘﻮر داده ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻠﻤـﺎت اذان را دو ﺑـﺎر و‬
‫ﮐﻠﻤﺎت اﻗﺎﻣﻪ را ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺤﯿﯽ در رواﯾﺘﺶ از اﺑﻦ ﻋﻠﯿﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاي اﯾﻮب ﺑﯿﺎن ﻧﻤـﻮدم؛ او‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺠﺰ »ﻗﺪ ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺼﻼه« ﮐﻪ دوﺑﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٩٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(4‬اﻧﺘﺨﺎب دو ﻣﺆذن‬

‫‪١٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻧ‪‬ﺎﻥ‪:‬‬
‫ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﻡﹴ ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪) .‬ﻡ‪(٣٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دو ﻣﻮذن داﺷﺖ‪ :‬ﺑﻼل و ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫اﺑﻦ ﻣﮑﺘﻮم ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(5‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺆذن ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ‬

‫ﷲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﻡﹴ ﻳ‪‬ﺆ‪ ‬ﱢﺫﻥﹸ‬‫‪١٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍ ُ‬
‫ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪) .‬ﻡ‪(٣٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اذان ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(6‬ﻓﻀﯿﻠﺖ اذان‬

‫‪١٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻠﹶ ‪‬ﻊ‬
‫ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻷَﺫﹶﺍﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺫﹶﺍﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻏﹶﺎﺭ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪»  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺓ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪»:‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﻭﺍ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺰ‪‬ﻯ‪) .‬ﻡ‪(٣٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد؛ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮش ﻣﯽ داد اﮔﺮ ﺻﺪاي اذان را ﻣﯽ ﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد؛ در ﻏﯿﺮ‬
‫اﯾﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدي اﷲ اﮐﺒﺮ‪ ،‬اﷲ اﮐﺒﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ؛ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﺮ ﻓﻄﺮت )اﺳﻼم( اﺳﺖ«؛ ﺳﭙﺲ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬أﺷﻬﺪان ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ‪ ،‬أﺷﻬﺪ ان ﻻ اﻟﻪ‬
‫اﻻ اﷲ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از آﺗﺶ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯽ« )ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﯽ(‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﯾﺪﻧﺪ‬
‫ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٩٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪١٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹸ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻁﹲ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺄﹾﺫ‪‬ﻳﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻗﹸﻀ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺄﹾﺫ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺛﹸﻮ‪‬ﺏ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹸﻀ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺜﹾﻮﹺﻳﺐ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺀِ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‬
‫ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺍﺫﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺫﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻈﹶﻞﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻛﹶﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ«‪) .‬ﻡ‪(٣٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻧﻤـﺎز‪ ،‬اذان داده‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﻋﻘﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻮا ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺪاي اذان را ﻧﺸﻨﻮد و ﺑﻌـﺪ از‬
‫اذان‪ ،‬ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد؛ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔـﺘﻦ‪ ،‬ﻓـﺮار ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و دوﺑـﺎره‪ ،‬ﭘـﺲ از اﺗﻤـﺎم آن‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران را دﭼﺎر وﺳﻮﺳﻪ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﻼن ﭼﯿﺰ و ﻓﻼن ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎور؛‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﮥ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﺎدش ﻣﯽ آورد و او را ﭼﻨﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺪاﻧﺪ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺆذن ﻫﺎ‬

‫‪١٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪ ‬ﻲ‬
‫ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹸ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻧ‪‬ﻮﻥﹶ ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﻝﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺃﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻗﹰﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٣٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻔﯿﺎن رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﻮدم ﮐﻪ‬
‫ﻣﺆذن آﻣﺪ و وي را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﮔﺮدن ﻣﻮذن ﻫﺎ از ﮔﺮدن ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﺟﻮاب دادن ﻣﺆذن‬

‫‪١٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ‬
‫‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹶ ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮ ﹸﻝ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻴﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺔﹲ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٩٤‬‬

‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻮ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻴﻠﹶﺔﹶ ﺣ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻔﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٣٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺻﺪاي ﻣﺆذن را ﺷﻨﯿﺪﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﻣﻦ درود‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﯾﮏ درود ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻋﻮض آن‪ ،‬ده ﺑﺎر ﺑﺮاﯾﺶ درود‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ؛ ﺳﭙﺲ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻃﻠﺐ ﮐﻨﯿﺪ؛ وﺳﯿﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ در ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﯾﮏ ﺑﻨﺪه از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ آن ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎﺷﻢ؛ ﭘﺲ ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ ﺑﺮاي ﻣﻦ درﺧﻮاﺳﺖ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ )ﻣﻦ( ﺑﺮاﯾﺶ واﺟﺐ ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(9‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺟﻮاب دادن ﻣﺆذن‬

‫‪١٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﻭ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻗﹸﻮ‪‬ﺓﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﻼﹶﺡﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﻭ‪ ‬ﻻﹶ ﻗﹸﻮ‪‬ﺓﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ،‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(٣٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺆذن اﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺆذن أَﺷْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَنْ ﻻَ إِﻟَﻪ‪‬‬
‫إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ أَﺷْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَنْ ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و ﭼﻮن أَﺷْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَنﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ا ر‪‬ﺳ‪‬ﻮلُ اﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ أَﺷْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَنﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ا ر‪‬ﺳ‪‬ﻮلُ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و وﻗﺘﯿﮑﻪ ﺣ‪‬ﯽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟﺼ‪‬ﻼَةِ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ‬
‫ﻻَ ﺣ‪‬ﻮ‪‬لَ و‪ ‬ﻻَ ﻗُﻮ‪‬ةَ إِﻻﱠ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺣ‪‬ﯽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟْﻔَﻼَحِ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻻَ ﺣ‪‬ﻮ‪‬لَ و‪ ‬ﻻَ ﻗُﻮ‪‬ةَ‬
‫إِﻻﱠ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و ﭼﻮن اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و‬
 ‫‪١٩٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ از ﻗﻠﺒﺘﺎن ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪٢٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﱠﺎﺹﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻻﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﺎﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹸﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺫﹶﻧ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٣٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺷﻨﯿﺪن اذان ﻣﺆذن‪ ،‬أَﺷْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَنْ ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﻪ‪ ،‬و‪‬أَنﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ا ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ه‪‬‬
‫و‪‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟُﻪ‪ ،‬ر‪‬ﺿ‪‬ﯿﺖ‪ ‬ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ﺎ‪ ،‬و‪‬ﺑِﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮﻻً‪ ،‬و‪‬ﺑِﺎﻹِﺳ‪‬ﻼَمِ د‪‬ﯾﻨًﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(10‬ﻓﺮض ﺑﻮدن ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬﹺﻴﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪ ‬ﻌﺠﹺﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀَ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ !‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺰ‪ ‬ﻋﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠﹺﺒ‪‬ﺎﻝﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠﹺﺒ‪‬ﺎﻝﹶ‪ ،‬ﺁﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻚ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ،‬ﺁﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻛﹶﺎﺓﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻚ‪،‬‬
‫ﺁﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻚ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ،‬ﺁﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪،«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻚ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﺎﻉ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻼﹰٌ‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪،«‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٩٦‬‬

‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﱠﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻻﹶ ﺃﹶﺯﹺﻳﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘﹸﺺ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪‬‬
‫‪» :‬ﻟﹶﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ«‪) .‬ﻡ‪(١٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ از ﭘﺮﺳﯿﺪن درﺑﺎرة ﭼﯿﺰي از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﻨﻊ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪1‬؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺘﯿﻢ ﻣﺮدي ﻓﻬﻤﯿﺪه از ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﯿﺎﯾﺪ و از آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﺑﭙﺮﺳﺪ و ﻣﺎ ﮔﻮش ﮐﻨﯿﻢ؛ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روزي‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ !‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ات ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﻣﺪﻋﯽ ﻫﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ«‪ .‬آن ﻣﺮد ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﺳﻤﺎن را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﷲ«‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﷲ«‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ ﮐﻮه ﻫﺎ را ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را در آﻧﻬﺎ‬
‫ﻗﺮار داده اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﷲ«‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ را‬
‫آﻓﺮﯾﺪه و ﮐﻮه ﻫﺎ را ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﻠﻪ«‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ«‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮري ﺑﻪ ﺗﻮ داده اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺗﻮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﻣﻮال ﻣﺎ زﮐﺎت واﺟﺐ اﺳﺖ؟ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ«‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪ .‬وي‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ات ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬روزة ﻣﺎه رﻣﻀﺎن در ﺳﺎل ﺑﺮ ﻣﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺮا ﻧﺸﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ‬
‫دﺳﺘﻮر را ﺑﻪ ﺗﻮ داده اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪»:‬ﺑﻠﯽ«‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ات ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ از ﻣﺎ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ را دارد‪ ،‬ﺣﺞ ﺑﯿﺖ اﷲ ﻓﺮض اﺳﺖ؟ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﺤﻖ ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﻧﻪ از آﻧﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﻣﯽ ﮐﺎﻫﻢ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ در ﮔﻔﺘﺎرش ﺻﺎدق اﺳﺖ‪،‬‬

‫)‪ (1‬اﻟﺒﺘﻪ از ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺳﺆاﻟﻬﺎي ﻏﯿﺮ ﺿﺮوري ﻣﻨﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻧﻪ در ﺣﺪﯾﺜﯽ دﯾﮕﺮ در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ«؛ ﻟﺬا از ﭘﺮﺳﯿﺪن اﻣﻮر ﺿﺮوري ﻣﻨﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٩٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(11‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض‪ ،‬دو رﮐﻌﺘﯽ ﺑﻮد‬

‫‪٢٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﻣ‪‬ﺎ ﻓﹸﺮﹺﺿ‪‬ـﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ـﻴ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹸﻗ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺰ‪‬ﻫ‪‬ﺮﹺﻱ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ـﺎﻝﹸ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ؟ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺄﹶﻭ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺄﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ‪) .‬ﻡ‪(٦٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت دو رﮐﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻓﺮض‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺳﻔﺮ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﺣﻀﺮ )ﻏﯿﺮ ﺳﻔﺮ( ﮐﺎﻣﻞ )ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺘﯽ(‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫زﻫﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺮوه ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﭼﺮا ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را در ﺳﻔﺮ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻣﺜﻞ ﻋﺜﻤﺎن ﺗﺎوﯾﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮح ‪ :‬اﺻﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬دو رﮐﻌﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؛ اﻣﺎ ﻋﺜﻤﺎن ‪‬‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن در ﺳﻔﺮ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻫﺎ را دو رﮐﻌﺘﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﮔﺮ در‬
‫ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﺣﻨﺒﻞ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﻬﻘﯽ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن در ﻣﮑﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﭼﻮن در‬
‫آن ﺳﺎل ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎر دﻧﯿﺎ ﺑﺮاي ﺣﺞ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻦ‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎ را دو رﮐﻌﺘﯽ ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺳﻨﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻗﺼﺮ )دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪن( را رﺧﺼﺖ‪ ،‬و ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪن را اﻓﻀﻞ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺖ؛ ﻟﺬا ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﯿﻬﻘﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻧﻤﺎز ﻫﺎ را در ﺳﻔﺮ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯽ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﺑﺮاﯾﻢ دﺷﻮار ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪١٩٨‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(12‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٢٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ ‪‬ﻣﻜﹶﻔﱢﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻜﹶﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(٢٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ و ﺟﻤﻌﻪ‬
‫ﺗﺎ ﺟﻤﻌﮥ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در اوﻗﺎت ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎزﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺗﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه اي اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﻣﻀﺎن ﺗﺎ رﻣﻀﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎﻫﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(13‬ﺗﺮك ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٢٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﹺ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪) .«‬ﻡ‪(٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎن‪ ،‬و ﮐﻔﺮ‬
‫وﺷﺮك‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺖ«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪن ﺷﺨﺺ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺮك‬
‫ﻧﮑﺮدن ﻧﻤﺎز اﺳﺖ؛ وﻗﺘﯿﮑﻪ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﺗﺮك ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺷﺨﺺ وارد ﮐﻔﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪) .‬ﻧﻮوي(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(14‬اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻗﹾ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺯ‪‬ﺍﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻇ‪‬ﻞﱡ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻛﹶﻄﹸﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻔﹶﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻗﹾـﺖ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹸﻠﹸﻮﻉﹺ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺴِﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪) .‬ﻡ‪(٦١٢/‬‬
 ‫‪١٩٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ از زوال آﻓﺘﺎب‪ ،‬آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﮥ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺧﻮدش ﺑﺸﻮد و وﻗﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻓﺮا ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ )از وﻗﺘﯿﮑﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﺧﻮدش ﻣﯽ ﺷﻮد( ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم زرد ﺷﺪن ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب )از ﻏﺮوب‬
‫آﻓﺘﺎب( ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻔﻖ)ﺳﺮﺧﯽ( ﭘﻨﻬﺎن ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ )ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪن‬
‫ﺷﻔﻖ( ﺗﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ اﺳﺖ؛ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﻮرﺷﯿﺪ در ﻣﯿﺎن دو ﻃﺮف ﺳﺮ ﺷﯿﻄﺎن‬
‫)وﺳﻂ آن( ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪٢٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻞﹲ ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﺄﹶﹸﻟ ‪‬ﻪ‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻼﻻﹰ ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ـﺸ‪‬ﻖ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻜﹶﺎﺩ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺯ‪‬ﺍﻟﹶـﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶـﺎﻡ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻔ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻏﹶﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻔﹶﻖ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﺍﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻛﹶﺎﺩ‪‬ﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺮﹺﻳﺒ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﺑﹺﺎﻷَﻣ‪‬ﺲﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ـﻞﹸ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪ :‬ﻗﹶـﺪ‪‬‬
‫ﺍﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻘﹸﻮﻁ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻔﹶﻖﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺛﹸﻠﹸﺚﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ‪»:‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻦﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٦١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪ و از‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬درﺑﺎرة اوﻗﺎت ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ او ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺪاد و ﺑﻪ ﺑﻼل دﺳﺘﻮر داد‬
‫ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺮدم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺧﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﮔﺰار‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﻫﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﯿﻤﺮوز اﺳﺖ؛ وﻟﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽ داﻧﺲ؛ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٠٠‬‬

‫را زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد و ارﺗﻔﺎع داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن اﻣﺮ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‬
‫را ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ آﻧﮕﺎه دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪن ﻗﺮﻣﺰي‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ اﻣﺎ ﻓﺮداي آﻧﺮوز‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺗﺎﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻧﻤﺎز‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ ﻃﻠﻮع ﮐﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺗﺎ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ وﻗﺖ دﯾﺮوز ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ و ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬رﻧﮓ ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺗﺎ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻏﺮوب ﺷﻔﻖ )ﺳﺮﺧﯽ( ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم اول ﺷﺐ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺖ ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو‬
‫وﻗﺖ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(15‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ‬

‫‪٢٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺝ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻬ‪‬ﺎﺟﹺﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟـﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹸ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺁ ‪‬ﻫﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺁﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻄﹶﺌﹸﻮﺍ ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪‬‬
‫‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻴﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻐ‪‬ﻠﹶﺲﹴ‪) .‬ﻡ‪(٦٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺠﺎج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ‪ ،‬از ﺟـﺎﺑﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪ اﷲ ‪‬‬
‫در ﺑﺎرة وﻗﺖ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﭘﺮﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬او ﮔﻔـﺖ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤـﺎز ﻇﻬـﺮ را ﭘـﺲ از زوال‪ ،‬و ﻧﻤـﺎز ﻋـﺼﺮ را‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﺧﻮب روﺷﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﻋـﺸﺎء‬
‫را ﮔﺎﻫﯽ زود و ﮔﺎﻫﯽ دﯾﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻣﺮدم دﯾﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬دﯾﺮ‪ ،‬و در ﻏﯿﺮ آﻧﺼﻮرت‪ ،‬زود ﻣـﯽﺧﻮاﻧـﺪ‪،‬‬
‫و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻮا ﻫﻨﻮز ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(16‬ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ‬

‫‪٢٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺭ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻟﹶﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠ‪‬ﺞ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎ ‪‬ﺭ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻃﹸﻠﹸﻮﻉﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻏﹸﺮ‪‬ﻭﺑﹺﻬ‪‬ﺎ« ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪ ‬ﺟﻞﹲ‬
 ‫‪٢٠١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ :‬ﺁﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﺫﹸﻧ‪‬ﺎﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻲ‪) .‬ﻡ‪(٦٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺎره ﺑﻦ روﯾﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬وارد آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ«‪ .‬ﻣﺮدي از اﻫﻞ ﺑﺼﺮه ﺧﻄﺎب ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ‬
‫ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪﯾﺪ؟ ﻋﻤﺎره ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ؛ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﮔﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪم و ﺑﺎ ﻗﻠﺒﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮدم‪.‬‬

‫‪٢٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪ :ِ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٦٣٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺻـﺒﺢ و‬
‫ﻋﺼﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(17‬ﻧﻬﯽ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‬

‫‪٢١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍ ﻃﹸﻠﹸﻮﻉ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻏﹸﺮ‪‬ﻭﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(٨٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺗﺮك ﻧﮑﺮد‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﺘﺎن در ﻓﮑﺮ ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ در آن وﻗﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪«.‬‬
‫)ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‪ ،‬وﯾﮋﮔﯽ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ دو رﮐﻌﺖ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٠٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ در اول وﻗﺖ‬

‫‪٢١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺏﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺸ‪‬ﻜﹶﻮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺀِ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻜ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺯ‪‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻷَِﺑﹺﻲ ﺇﹺﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪ :‬ﺃﹶﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ؟ِ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪، ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺠﹺﻴﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(٦١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺧﺒﺎب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪﯾﻢ و از ﮔﺮﻣﺎي ﺷﻨﻬﺎ اﺑﺮاز ﻧﺎراﺣﺘﯽ‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ؛ وﻟﯽ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﺎ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺛﺮي ﻧﺪاد‪ .‬زﻫﯿﺮ )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﺑﻪ اﺑﻮ اﺳﺤﺎق )راوي دﯾﮕﺮ( ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ آﻧﻬﺎ از وﻗﺖ ﻇﻬﺮ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از زود‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن آن ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ دراول وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺷﻨﻬﺎي زﻣﯿﻦ زﯾﺎد ﮔﺮم ﺑﻮد و ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻦ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و دﺳﺘﻬﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬از آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ﻣﻘﺪاري ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ‬
‫ﺑﯿﻨﺪازد؛ اﻣﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺛﺮي ﻧﺪاد و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دررواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﻨﮕﺎم زوال ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(19‬ﻧﻤﺎز در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺮد ﺷﺪن ﻫﻮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‬

‫‪ -٢١٢‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪ ٍ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺫﱠﻥﹶ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺎﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ‬
‫‪»:‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺮﹺﺩ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺮﹺﺩ‪ .«‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮﹺ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪ «‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ »ﺇﹺﻥﱠ ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺢﹺ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﺮﹺﺩ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺫﹶﺭ‪ :‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﻲ‪‬ﺀَ ﺍﻟﺘ‪‬ﻠﹸﻮﻝﹺ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٦١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤــﻪ‪ :‬اﺑــﻮذر ﻏﻔــﺎري‪ ‬ﻣــﯽﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬در ﺳــﻔﺮي‪ ،‬ﻫﻤــﺮاه رﺳــﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑــﻮدﯾﻢ؛ ﻣ ـﺆذن‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ‪ ،‬اذان ﮔﻮﯾﺪ؛ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﻧـﺪﮐﯽ ﺻـﺒﺮﮐﻦ ﺗـﺎ ﻫـﻮا ﺳـﺮدﺗﺮ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ ﺻﺒﺮﮐﻦ ﺗﺎ ﻫﻮا ﺳﺮدﺗﺮ ﺷﻮد؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ از ﺑﺨـﺎر ﺟﻬـﻨﻢ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﮔﺮﻣﺎ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺮد ﺷـﺪن ﻫـﻮا‪ ،‬ﻧﻤـﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿـﺪ«‪ .‬اﺑـﻮذر ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ‪ ،‬اذان‬
‫ﻇﻬﺮ ﺗﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﺳﺎﯾﮥ ﺗﭙﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫‪‬‬
 ‫‪٢٠٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(20‬اول وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‬

‫‪٢١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪ ‬ﺮ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻔ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺬﱠﺍﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻔ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻗﹸﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻲ‪) .‬ﻡ‪(٦٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻋـﺼﺮ را زﻣـﺎﻧﯽ ﻣـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻦ ﺑﻮد )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زردي ﻧﺸﺪه ﺑﻮد( و اﮔـﺮ ﮐـﺴﯽ ﭘـﺲ از ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻮاﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻨﻮز آﻓﺘﺎب ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪) .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﺸﻬﺎﯾﯽ از ﻋﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﺣﺪود ﭼﻬﺎر ﻣﯿﻞ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد(‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪٢١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻼﹶﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺩ‪‬ﺍﺭﹺﻩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻮ‪‬ﺍ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﻨ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻖﹺ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹸﺐ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ«‪) .‬ﻡ‪(٦٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻼء ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬در ﺑﺼﺮه ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﺰد او رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‬
‫را ﺧﻮاﻧﺪه اﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻣﺎ اﻻن ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﻢ و‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫»اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ وﺳﻂ ﺳﺮ ﺷﯿﻄﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد؛‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮغ( ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ را ﻧﻮك ﻣﯽ زﻧﺪ و ﺧﺪا را در اﯾﻦ ﻧﻤﺎزش ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﮐﻢ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ در آﺧﺮ وﻗﺖ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺧﺸﻮع و ﺧﻀﻮع ﻧﻤﺎز را رﻋﺎﯾﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٠٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(21‬ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﻧﻬﯽ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از آن‬

‫‪٢١٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻔﹶﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺺﹺ ‪،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻋ‪‬ﺮﹺﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺎﻓﹶﻆﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(٨٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺑﺼﺮه ﻏﻔﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻣﺨﻤﺺ )اﺳﻢ ﻣﮑﺎﻧﯽ( ﻧﻤﺎز‬
‫ﻋﺼﺮ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ اﻣﺘﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ؛ اﻣﺎ آﻧﻬﺎ آﻧﺮا‬
‫ﺿﺎﯾﻊ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ آن ﻣﺪاوﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬دوﺑﺎر‪ ،‬اﺟﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻧﻤﺎزي‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺘﺎره ﻃﻠﻮع ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(22‬ﮔﺮﻓﺘﺎري ﻓﻮت ﺷﺪن ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‬

‫‪٢١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺗ‪‬ﻔﹸﻮ‪‬ﺗﻪ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻟﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٦٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻋﺼﺮش ﻓﻮت ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﻞ وﻣﺎﻟﺶ را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(23‬آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﻧﻤﺎز وﺳﻄﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٢١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﻭﹺ ﺍﺻ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪: ‬‬
‫»ﺷ‪‬ﻐ‪‬ﻠﹸﻮﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻄﹶﻰ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻸَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻓﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ ﺃﹶﻭ‪:‬‬
‫]ﻗﹶﺎﻝ[ ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻓﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(٦٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‬
‫را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﻧﮓ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺳﺮخ ﯾﺎ زرد ﺷﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز وﺳﻄﯽ‬
 ‫‪٢٠٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﮑﻤﻬﺎ و ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﭘﺮ از آﺗﺶ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪) .‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن در‬
‫ﻏﺰوة اﺣﺰاب ﺑﻮد(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﻧﻬﯽ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﺻﺒﺢ‬

‫‪٢١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪) .‬ﻡ‪(٨٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺻـﺒﺢ‬
‫ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب وﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻧﻬﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﺳﻪ وﻗﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ﻗﺒﺮ ﮐﺮدن ﻣﺮدﮔﺎن‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٢١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺭﺑ‪‬ﺎﺡﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺙﹸ ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻦ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪:‬‬
‫ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺯﹺﻏﹶﺔﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻔ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻈﱠﻬﹺﲑ‪‬ﺓ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻞﹶ‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺏﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪) .‬ﻡ‪(٨٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ رﺑﺎح ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺟﻬﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﻣﺎ را از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ﻗﺒﺮ ﮐﺮدن ﻣﺮدﮔﺎن در ﺳﻪ وﻗﺖ‪ ،‬ﻧﻬﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ -1 :‬ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ -2 .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ وﺳﻂ آﺳﻤﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﯿﮑﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ -3 .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮاي ﻏﺮوب ﻣﺎﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻏﺮوب ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(26‬درﺑﺎرة دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‬

‫‪٢٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻠﱠﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻛﹶﺎ ﹶﻥ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ؟ِ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻐ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴِﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻼﱠﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺛﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ‬
‫ﺃﹶﺛﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻞﹸ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٨٣٥/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٠٦‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وي از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ درﺑﺎرة دو رﮐﻌﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫اﯾﻦ دو رﮐﻌﺖ را ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ و ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮد؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺪاوﻣﺖ ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﻋﺎدت رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎزي ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﺪاوﻣﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫)ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺧﺘﺼﺎص دارد و‬
‫ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ دو رﮐﻌﺖ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(27‬ﻗﻀﺎ آوردن ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‬

‫‪٢٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﹺ‬
‫ﻕ‬
‫ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺐ‪ ‬ﻛﹸﻔﱠﺎﺭ‪ ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻄﹾﺤ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻏﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪) .‬ﻡ‪(٦٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از ﻏﺮوبِ آﻓﺘﺎبِ روزِ ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق ‪‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﮐﻔـﺎر ﻗـﺮﯾﺶ را ﻧﻔـﺮﯾﻦ ﻣـﯽ ﮐـﺮد‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺖ رﺳـﻮل اﮐـﺮم ‪ ‬رﺳـﯿﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻧﺰدﯾﮏ ﻏﺮوب آﻓﺘـﺎب‪ ،‬ﺧﻮاﻧـﺪم‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪ » :‬ﺑـﻪ ﺧـﺪا‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻫﻨـﻮز ﻧﻤـﺎز ﻋـﺼﺮ را ﻧﺨﻮاﻧـﺪهام«‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑ‪‬ﻄﺤـﺎن رﻓﺘـﯿﻢ و وﺿـﻮ ﮔـﺮﻓﺘﯿﻢ و‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(28‬درﺑﺎرة دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﺑﻌﺪاز ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‬

‫‪٢٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻓﹸﻠﹾﻔﹸﻞﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺘ‪‬ﻄﹶﻮ‪‬ﻉﹺ ﺑ‪‬ﻌ‪ ‬ﺪ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺍﻷَﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹸﺮ‪‬ﻭﺏﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﻛﹶﺎﻥﹶ‬
 ‫‪٢٠٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﱠﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٨٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻦ ﻓُﻠﻔُﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬در ﺑﺎرة )ﺣﮑﻢ(ﻧﻔﻞ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ اوﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ در زﻣﺎن ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب و ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آن دو رﮐﻌﺖ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؟ اﻧﺲ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ؛ ﻧﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﻬﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ داد و ﻧﻪ از‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬در رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﯿﺎن ﻫﺮ‬
‫اذان و اﻗﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزي وﺟﻮد دارد« و ﺑﺎر ﺳﻮم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(29‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪٢٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﻛﹾﻮ‪‬ﻉﹺ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪‬‬
‫ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺏﹺ‪) .‬ﻡ‪(٦٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﻣﯽ ﮐﺮد و ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(30‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ و ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮدن آن‬

‫‪٢٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺷ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(٦٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺒﯽ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻮا‬
‫ﺧﻮب ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﻮد ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺖ و اﻫﻞ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺧﻮاب اﻓﺘﺎدﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪) ‬از ﺧﺎﻧﻪ( ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٠٨‬‬

‫اﻣﺘﻢ دﺷﻮار ﻧﻤﯽ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(31‬درﺑﺎرة اﺳﻢ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ‬

‫‪ -٢٢٥‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﻠ‪‬ﺒ‪‬ـﻨ‪ ‬ﹸﻜ ‪‬ﻢ‬
‫ﺍﻷَﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﺳ‪‬ﻢﹺ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀُ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ـﺘ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﺑﹺﺤ‪‬ﻼﹶﺏﹺ ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٦٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻮاﻇﺐ‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﺎن درﺑﺎرة اﺳﻢ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎﯾﺘﺎن ﺷﻤﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨﺪ؛ زﯾﺮا در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‪،‬‬
‫اﺳﻢ آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؛ وﻟﯽ اﻋﺮاب ﭼﻮن آﻧﺮا ﺑﺎ دوﺷﯿﺪن ﺷﯿﺮ ﺷﺘﺮان )ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‬
‫و( ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ ﻫﻮا ﺧﻮب ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﺮا ﻋﺘﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ«‪) .‬ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻨﯿﺪ و آﻧﺮا‬
‫ﻋﺘﻤﻪ ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ(‪.‬‬
‫)اﻟﺒﺘﻪ در رواﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻧﺮا ﻋﺘﻤﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻬﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﮐﺮاﻫﺖ ﺗﻨﺰﯾﻬﯽ ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮔﻔﺘﻦ ﻋﺘﻤﻪ ﻫﻢ ﺟﻮاز دارد ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(32‬ﻧﻤﺎز را ﻧﺒﺎﯾﺪ از وﻗﺘﺶ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‬

‫‪٢٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻧ‪ ‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀُ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺘ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﻞﱢ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻞﱢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻠﹶﺔﹲ«‪) .‬ﻡ‪(٦٤٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﺎل ﺗﻮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻤﺎز را از اول وﻗﺘﺶ)وﻗﺖ ﻓﻀﯿﻠﺖ( ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ؟ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮدن ﻧﻤﺎز‪ ،‬آن را ﺑﯽ روح ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻪ دﺳﺘﻮري‬
‫ﻣﯽ دﻫﯿﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎز را در وﻗﺘﺶ ﺑﺨﻮان؛ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ درﯾﺎﻓﺘﯽ‪،‬‬
‫دوﺑﺎره ﺑﺨﻮان؛ زﯾﺮا ﺑﺮاﯾﺖ ﻧﺎﻓﻠﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪.‬‬
 ‫‪٢٠٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(33‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در وﻗﺘﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٢٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪ ‬ﹺﻞ‬
‫ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ« ﻗﹶﺎﻝﹶ‪] :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :[‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑﹺﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫]ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :[‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﺠﹺﻬ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺇﹺﺭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺀً‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺳﺆال ﮐﺮدم‪ :‬ﮐﺪام ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧـﺰد اﷲ‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎزي ﮐﻪ در وﻗﺘﺶ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد«؛ ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر«؛ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺟﻬﺎد در راه اﷲ«‪ .‬اﺑـﻦ ﻣـﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺮ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﭙﺮﺳﯿﺪم‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(34‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﯾﮏ رﮐﻌﺖ از ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬آن ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬

‫‪ -٢٢٨‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٦٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ از‬
‫ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬آن ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد اﺻﺤﺎب ﻣﺎ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ وﺟﻮد‬
‫دارد‪ -1 :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺜﻞ ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬زن ﺣﺎﺋﻀﻪ و ﻏﯿﺮه در آﺧﺮ‬
‫وﻗﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻓﺮﺻﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺮ او واﺟﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺜﻼً ﮐﻮدك‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺮدﯾﺪ و زن ﺣﺎﺋﻀﻪ‪ ،‬ﭘﺎك ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آن ﻧﻤﺎز را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎز را در آﺧﺮ وﻗﺖ ﺷﺮوع ﮐﺮد ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻧﻤﺎز اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ادا ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻗﻀﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪ -3 .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺘﺪي‬
‫ﯾﮏ رﮐﻌﺖ را ﺑﺎ اﻣﺎم درﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺛﻮاب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ را درﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺷﺮح ﻧﻮوي ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎر( ﻋﻼﻣﻪ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻣﻮرد اﺧﯿﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺘﺢ‬
‫اﻟﺒﺎري‪(580 :‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢١٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(35‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب اﻓﺘﺎد ﯾﺎ ﻧﻤﺎزي را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪،‬‬

‫ﻫﺮﮔﺎه ﯾﺎدش آﻣﺪ‪ ،‬آن ﻧﻤﺎز را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬

‫‪٢٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪:‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴِﲑ‪‬ﻭ ﹶﻥ‬
‫ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻏﹶﺪ‪‬ﺍ«‪ .‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻠﹾﻮﹺﻱ ﺃﹶﺣ‪ ‬ﺪ‪،‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹸ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺃﹸﻭﻗ‪‬ﻈﹶﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻭﻗ‪‬ﻈﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷُﻭﻟﹶﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﺩ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻔ‪‬ﻞﹸ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﺴِﲑ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ«؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﻝﹶ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﺴِﲑﹺﻱ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺬﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻪ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻔﹶﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ«؟ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺐ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹾﺐﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻄﱠﺮﹺﻳﻖﹺ ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺣ‪‬ﻔﹶﻈﹸﻮﺍ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺎ« ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹶﻆﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺰﹺﻋ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﻮﺍ«‪ .‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺴِﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻤ‪‬ﻴﻀ‪‬ﺄﹶﺓ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀًﺍ ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ‬
‫ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀٍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻷَِﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ‪» :‬ﺍﺣ‪‬ﻔﹶﻆﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﻴﻀ‪‬ﺄﹶﺗ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺄﹲ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺫﱠﻥﹶ ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻛﹸﻞﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺓﹸ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺘ‪‬ﻔﹾﺮﹺﻳﻄ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹲ«؟ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺗ‪‬ﻔﹾﺮﹺﻳﻂﹲ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﺘ‪‬ﻔﹾﺮﹺﻳﻂﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀَ ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪‬‬
 ‫‪٢١١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪ ‬ﺪ‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻭﺍ‬
‫ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱢﻔﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻌ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻛﹸﻞﱡ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﻠﹶﻜﹾﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﺸ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻫ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻃﹾﻠ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﻏﹸﻤ‪‬ﺮﹺﻱ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻴﻀ‪‬ﺄﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀً ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴﻀ‪‬ﺄﹶﺓ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹶﺎﺑ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴِﻨ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻸَ‪،‬‬
‫ﻛﹸﻠﱡﻜﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻯ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺﻱ ﻭ‪‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪:‬‬
‫»ﺍﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺳ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‬
‫ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ‬
‫ﺟ‪‬ﺎﻣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﺀً ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺡﹴ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷُﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻊﹺ ﺇﹺﺫﹾ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﺐﹺ ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪:‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹾ ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﹸﻥ‪:‬‬
‫ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹶﻪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹾﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٦٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ اﻣﺸﺐ‬
‫ﺑﻪ راﻫﺘﺎن اداﻣﻪ دﻫﯿﺪ وﻓﺮدا اﻧﺸﺎء اﷲ ﺑﻪ آب ﻣﯽ رﺳﯿﺪ«؛ ﻣﺮدم ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮي ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮش اداﻣﻪ داد و ﻧﯿﻤﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺖ؛ آﻧﺤﻀﺮت‪‬‬
‫دﭼﺎر ﺧﻮاب آﻟﻮدﮔﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و از ﺑﺎﻻي ﻣﺮﮐﺒﺶ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف‪ ،‬ﮐﺞ ﺷﺪ؛ ﻣﻦ ﺧﻮدم را ﺑﻪ او‬
‫رﺳﺎﻧﺪم و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﯿﺪارﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻢ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺘﻮن ﻗﺮار دادم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺒﺶ‬
‫راﺳﺖ ﺷﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ راﻫﺶ اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﺷﺐ‪ ،‬ﺳﭙﺮي ﮔﺮدﯾﺪ؛ دوﺑﺎره از‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢١٢‬‬

‫ﺑﺎﻻي ﻣﺮﮐﺒﺶ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف‪ ،‬ﮐﺞ ﺷﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را ﺑﯿﺪار ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻢ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺘﻮن ﻗﺮار دادم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺒﺶ راﺳﺖ ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺗﺎ اواﺧﺮ وﻗﺖ ﺳﺤﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﺮاﻫﺶ اداﻣﻪ داد و ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺳﻮم‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ از ﺑﺎر اول و دوم از ﺑﺎﻻي ﻣﺮﮐﺒﺶ‪ ،‬ﮐﺞ ﺷﺪ‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ؛ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم و ﺧﻮدم را ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺘﻮن ﻗﺮار دادم و‬
‫راﺳﺘﺶ ﮐﺮدم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﻣﺪت اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻢ ﻫﺴﺘﯽ وﻣﺮا راﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫از اول ﺷﺐ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮ را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪا ﺗﻮ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﺗﻮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدي«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﺎ ﻣﺮدم را ﮔﻢ ﮐﺮده اﯾﻢ؟ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ را‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﯾﮏ اﺳﺐ ﺳﻮار اﺳﺖ و اﯾﻦ اﺳﺐ ﺳﻮار دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﺟﻤﻊ‬
‫ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮي ﺷﺪﯾﻢ؛ ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﻧﺪﮐﯽ از راه‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺮش را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‬
‫وﺧﻮاﺑﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﻧﻤﺎزﻣﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺪار ﺷﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻮد؛‬
‫آﻧﻬﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮ ﭘﺸﺘﺶ ﻣﯽ ﺗﺎﺑﯿﺪ؛ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﺮاﺳﺎن از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪﯾﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮار ﺷﻮﯾﺪ«‪ .‬ﺳﻮار ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻪ راﻫﻤﺎن اداﻣﻪ دادﯾﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺎﻻ آﻣﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﻇﺮف آﺑﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ و از آب آن‪ ،‬وﺿﻮي ﺳﺒﮑﯽ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻘﺪاري آب در آن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻇﺮف آﺑﺖ را ﺣﻔﻆ ﮐﻦ؛ زﯾﺮا‬
‫داﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ«‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻼل‪ ‬اذان ﮔﻔﺖ؛ آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺠﺎي آورد؛ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺒﺶ‬
‫ﺳﻮار ﺷﺪ؛ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﻮار ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش دﯾﮕﺮي‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻔﺎرة اﯾﻦ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ در ﻧﻤﺎز ﭼﯿﺴﺖ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﻦ اﺳﻮه و اﻟﮕﻮي‬
‫ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ؟ ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﺎزش را ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺮا ﻣﯽ رﺳﺪ؛ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻧﻤﺎزش را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻓﺮدا آن ﻧﻤﺎز را در وﻗﺘﺶ ﺑﺠﺎي آورد«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ،‬ﻧﻤﺎزش ﻗﻀﺎ ﺷﺪ و ﻗﻀﺎ‬
‫را ﺑﺠﺎ آورد‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ (.‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺣﺎل ﻣﺮدم ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟‬
‫ﻣﺮدم در ﺣﺎﻟﯽ ﺻﺒﺢ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن را ﮔﻢ ﮐﺮده اﻧﺪ؛ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺷﻤﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد؛ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺟﻠﻮي‬
‫ﺷﻤﺎﺳﺖ؛ اﮔﺮ آﻧﺎن از اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ«‪ .‬راوي‬
 ‫‪٢١٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﯿﻤﺮوز ﺑﻪ ﻣﺮدم رﺳﯿﺪﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ داغ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! از ﺗﺸﻨﮕﯽ ﻫﻼك ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻫﻼك ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﺪ؛ ﻟﯿﻮاﻧﻢ را‬
‫ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﻇﺮف آﺑﻢ را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آب ﻣﯽ رﯾﺨﺖ و ﻣﻦ‬
‫ﻣﺮدم را آب ﻣﯽ دادم‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻣﺮدم ﻇﺮف آب را دﯾﺪﻧﺪ ﺑﻪ آن ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮب ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﯿﺪ؛ ﻫﻤﮥ ﺷﻤﺎ ﺳﯿﺮاب ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ«‪ .‬ﻣﺮدم ﻫﻢ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬راوي‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آب ﻣﯽ رﯾﺨﺖ و ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آب ﻣﯽ دادم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻦ و‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬آب رﯾﺨﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﻨﻮش«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا ! ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻨﻮﺷﯿﺪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﻧﻮﺷﻢ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺎﻗﯽ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻫﻤﻪ‪ ،‬آب ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺪ«‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻣﻦ آب ﻧﻮﺷﯿﺪم و رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﯿﺰ آب ﻧﻮﺷﯿﺪ؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ‬
‫ﻧﺸﺎط و ﺳﯿﺮاب ﺑﻪ آب رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رﺑﺎح ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدم‬
‫ﮐﻪ ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺟﻮان! ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؛ زﯾﺮا‬
‫ﻣﻦ ﯾﮑﯽ از اﺳﺐ ﺳﻮاران آن ﺷﺐ ﺑﻮدم‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رﺑﺎح ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ‪ .‬وي ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ از ﮐﺪام ﮔﺮوه ﻫﺴﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از اﻧﺼﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺪﯾﺚ‬
‫را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺣﺪﯾﺜﺘﺎن را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رﺑﺎح ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاي ﻣﺮدم‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم‪ .‬ﻋﻤﺮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ آن ﺷﺐ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ و ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﻦ ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(36‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ‬

‫‪٢٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻼﹰ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻜﹸﻠﱢﻜﹸﻢ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻥ‪) .«‬ﻡ‪(٥١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﯾﮏ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺳﺆال ﮐﺮد؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺷﻤﺎ دو ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ دارد«؟‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢١٤‬‬

‫‪٢٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺏﹴ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻼﹰ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺿ‪‬ـﻌ‪‬ﺎ ﻃﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻴ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻋ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻘﹶﻴ‪‬ـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٥١٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را در ﺧﺎﻧﮥ‬
‫ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ دﯾﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد و دو ﻃﺮﻓﺶ را ﺑﺮ‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(37‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻟﺒﺎس ﻧﻘﺶ دار‬

‫‪٢٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺼ‪ ‬ﺔ‬
‫ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻼﹶﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﻬ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺼ‪‬ﺔ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹾﺗ‪‬ﻮﻧﹺﻲ ﺑﹺﺄﹶﻧ‪‬ﺒﹺﺠ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻟﹾﻬ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺁﻧﹺﻔﹰﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(٥٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐـﻪ داراي ﻧﻘـﺶ و ﻧﮕـﺎر‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﻈﺮش ﺑﻪ ﻧﻘـﺸﻬﺎي آن‪ ،‬اﻓﺘـﺎد؛ ﭘـﺲ از اﺗﻤـﺎم ﻧﻤـﺎز‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﯾـﻦ ﭼـﺎدر را ﺑـﻪ‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻢ ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﭼﺎدر ﺧﺸﻦ و ﺑﯽ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر او را ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﯿﺎورﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻫﻢ اﮐﻨﻮن‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻘﺶ‬
‫و ﻧﮕﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺴﻮي ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(38‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺣﺼﯿﺮ)ﺑﻮرﯾﺎ(‬

‫‪ -٢٣٣‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹶﺔﹶ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﻄﹶﻌ‪‬ﺎ ﹴﻡ‬
‫ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹸﻮﻣ‪‬ﻮﺍ ﻓﹶﺄﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﲑﹴ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹸﻮﻝﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹸﺒﹺﺲ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎﺀٍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻔﹶﻔﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺯ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪) .‬ﻡ‪(٦٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎدر ﺑﺰرﮔﻢ ؛ﻣﻠﯿﮑﻪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺑﻪ ﺻﺮف ﻏﺬاﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﺸﺎن ‪ ‬ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬دﻋﻮت ﻧﻤﻮد؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺲ از ﺻﺮف ﻏـﺬا‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑﻠﻨـﺪ‬
 ‫‪٢١٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺷﻮﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ«‪ .‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﺑﺴﻮي ﯾﮑﯽ از ﺣﺼﯿﺮﻫﺎﯾﻤﺎن ﮐﻪ از‬
‫ﮐﺜﺮت اﺳﺘﻌﻤﺎل‪ ،‬ﺳﯿﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻢ و ﻣﻘـﺪاري آب روي آن‪ ،‬ﭘﺎﺷـﯿﺪم؛ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬روي آن‬
‫اﯾﺴﺘﺎد؛ ﻣﻦ و ﮐﻮدﮐﯽ ﯾﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﺤﻀﺮت‪ ‬ﺻﻒ ﺑﺴﺘﯿﻢ و ﭘﯿـﺮ زن‪ ،‬ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ ﻣـﺎ اﯾـﺴﺘﺎد‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(39‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﮐﻔﺶ‬

‫‪ -٢٣٤‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻷَِﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(٥٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ :‬آﯾـﺎ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﺎ ﮐﻔـﺶ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(40‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ روي زﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‬

‫‪٢٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ «‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻷَﻗﹾﺼ‪‬ﻰ«‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻓﹶﺼ‪‬ﻞﱢ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪) .«‬ﻡ‪(٥٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ روي زﻣﯿﻦ‪،‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام«‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﺳﭙﺲ‪،‬ﮐﺪام ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﯽ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎل ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﺘﺎد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻬﻞ‬
‫ﺳﺎل« و اﻓﺰود‪» :‬ﻫﺮ ﺟﺎ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان زﯾﺮا ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(41‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ ‪‬‬

‫‪٢٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹾﻮﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻮ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻺَِ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻠﱢﺪ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻮﻓ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢١٦‬‬

‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺭﹺﺩ‪‬ﻓﹸﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻸُ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭﹺ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻟﹾﻘﹶﻰ‬
‫ﺑﹺﻔ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺀِ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﺾﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻺَِ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭﹺ ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭﹺ ﺛﹶﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻧﹺﻲ ﺑﹺﺤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻄ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻻﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻄﹾﻠﹸﺐ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺏ‪،‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹺ ﻓﹶﻘﹸﻄ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻘﹸﺒ‪‬ﻮﺭﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺒﹺﺸ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹺ‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻔﱡﻮﺍ ﺍﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹶ ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻋ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﺠﹺﺰ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺟﹺﺮ‪‬ﻩ‪) .‬ﻡ‪(٥٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ‪ ‬ﻣـﯽﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪) ‬از ﺳـﻔﺮ ﻫﺠـﺮت( وارد‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻧﺰد ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋـﻮف ‪ ‬ﺑﻤـﺪت دو ﻫﻔﺘـﻪ‪ ،‬ﺳـﮑﻮﻧﺖ‬
‫ﮔﺰﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺳﺮان ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر را ﻃﻠﺒﯿﺪ؛ آﻧﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾـﺸﺎن را ﺣﻤﺎﯾـﻞ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﺟﺮﯾـﺎن ﭼﻨـﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ دﯾـﺪﮔﺎﻧﻢ ﻗـﺮار دارد ﮐـﻪ ﮔـﻮﯾﯽ ﻫـﻢ‬
‫اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻣﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪ ‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﺳﻮار اﺳـﺖ و ﻃﺎﯾﻔـﮥ ﺑﻨـﯽ ﻧﺠـﺎر‬
‫ﭘﯿﺮاﻣﻮن رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﺮد آﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﮐﻨـﺎر ﻣﻨـﺰل‬
‫اﺑﻮ اﯾﻮب ‪ ‬رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﻓﮑﻨﺪ؛ ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬دوﺳـﺖ داﺷـﺖ ﻫﺮﺟـﺎ ﮐـﻪ‬
‫وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺣﺘﯽ در آﻏﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫و روزي ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر را دﻋﻮت ﮐﺮد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧـﺎن ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎغ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ آﻧﺮا ﻓﻘﻂ از ﺧﺪا ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﻧﺲ‬
‫اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در آن ﺑﺎغ‪ ،‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ :‬ﻗﺒﻮر ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‪،‬‬
‫درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ و وﯾﺮاﻧﻪ ﻫﺎي زﯾﺎدي در آن ﺑﺎغ‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺖ؛ ﭘﺲ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻗﺒﻮر‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺶ ﮔﺮدد‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﺷﻮد و ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻮار ﮔﺮدد؛ آﻧﮕﺎه دﯾﻮار ﺳﻤﺖ ﻗﺒﻠﮥ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﺎ ردﯾﻒ ﻗﺮار دادن ﺗﻨﮥ درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ و دو ﻃﺮف آن را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎﺧﺘﻦ‪،‬‬
 ‫‪٢١٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﺟﺰ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻣﯿﮕﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﻟ‪‬ﻸﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺟﹺﺮ‪‬ﻩ‪.‬‬ ‫ﺍﻟﻠﻬﻢ‪ ‬ﻻ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻻ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪‬‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﮐﺎر ﺧﯿﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي آﺧﺮت اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد؛ ﭘﺲ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر را‬
‫ﮐﻤﮏ ﮐﻦ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(42‬در ﺑﺎرة ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٢٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﺃﹸﺳ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺘ‪‬ﻘﹾﻮ‪‬ﻯ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ‬
‫ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﺳ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺘ‪‬ﻘﹾﻮ‪‬ﻯ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ‬
‫ﻛﹶﻔ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ« ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪‬ﻩ‪) .‬ﻡ‪(١٣٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬از‬
‫ﮐﻨﺎرم ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از ﭘﺪرت در ﻣﻮرد ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﭼﻪ ﺷﻨﯿﺪه اي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪرم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﺧﺎﻧﮥ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ رﻓﺘﻢ و‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺪام ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﯾﮏ ﻣﺸﺖ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ زد و ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﺴﻮي ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺷﻤﺎﺳﺖ«‪ .‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ از ﭘﺪرت ﻫﻤﯿﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﻨﯿﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(43‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻣﮑﻪ‬

‫‪٢٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﺷ‪‬ﻜﹾﻮ‪‬ﻯ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﺇﹺ ﹾﻥ‬
‫ﺷ‪‬ﻔﹶﺎﻧﹺﻲ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﺄﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺕ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻬ‪‬ـﺰ‪‬ﺕ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮﹺﻳـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺝ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹶ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪:‬‬
‫ﺍﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺴِﻲ ﻓﹶﻜﹸﻠ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ـﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹺ ‪ ،‬ﻓﹶـﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ـﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢١٨‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻒ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬زﻧﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدﯾﺪ‬
‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﺷﻔﺎ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺮوم و در ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻢ؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬آن زن‬
‫ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺖ و ﺧﻮدش را ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ آﻣﺎده ﮐﺮد؛ در ﻫﻤﯿﻦ اﺛﻨﺎ‪ ،‬ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﻼم و اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﯽ وي آﻣﺪ؛ او ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ را در ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬاﺷﺖ؛ ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻨﺸﯿﻦ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺗﺪارك دﯾﺪه اي‪ ،‬ﺑﺨﻮر و در ﻣﺴﺠﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان؛‬
‫زﯾﺮا ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در آن‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﺰار ﻧﻤﺎز در ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺠﺰ ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻌﺒﻪ«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن درآن‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از ﺻﺪ‬
‫ﻫﺰار ﻧﻤﺎز در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(44‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در آن‬

‫‪٢٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ـﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬‬
‫ﻗﹸﺒ‪‬ﺎﺀٍ ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٣٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز در آن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(45‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺴﺎزد‬

‫‪-٢٤٠‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻟﹶﺒﹺﻴﺪ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٥٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻟﺒﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ را ﺑﺎزﺳﺎزي‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﻣﺮدم اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ؛ زﯾﺮا دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮدش ﺑﮕﺬارد؛ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ‬
‫ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺮاي ﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺧﺪا ﻣﺴﺠﺪي ﺑﻨﺎ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاي وي ﺑﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد«‪.‬‬
‫‪‬‬
 ‫‪٢١٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(46‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫‪ -٢٤١‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻼﹶﺩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻐ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻼﹶﺩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻗﹸﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٦٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ ﻧﺰد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺒﻐﻮض ﺗﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزارﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(47‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮔﺎم زدن زﯾﺎد ﺑﺴﻮي ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫‪٢٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﺑ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺼ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪ ‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺖ‪:‬‬ ‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻄ‪‬ﺌﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾ ‪‬‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻓﹸﻼﹶﻥﹸ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺀ‪ ِ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻄﹶﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻼﹰ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،  ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶ‪‬ﻧﻪ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺍﻷَﺟ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪) .«‬ﻡ‪(٦٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دور ﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره‪ ،‬ﺧﺎﻧﮥ ﯾﮏ ﻣﺮد‬
‫اﻧﺼﺎري ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﻧﻤﺎزش ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﻮت ﻧﻤﯽ ﺷﺪ؛ ﻣﻦ از وﺿﻌﯿﺖ او ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪم‬
‫و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﻓﻼﻧﯽ! ﭼﻘﺪر ﺧﻮب ﺑﻮد اﮔﺮ اﻻﻏﯽ ﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪي ﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ آن‪ ،‬از ﮔﺮﻣﺎ‬
‫و ﺣﺸﺮات زﻣﯿﻦ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﯽ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا! ﻣﻦ دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﺧﺎﻧﻪ ام دﯾﻮار ﺑﻪ‬
‫دﯾﻮار ﺑﺎ ﺧﺎﻧﮥ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﻠﮑﻪ دوﺳﺖ دارم دور ﺑﺎﺷﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮔﺎم زدن ﺑﺴﻮي ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺛﻮاب‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺪﺳﺖ آورم(‪ .‬اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدم ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪم و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدم؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬او را ﻃﻠﺐ ﮐﺮد؛‬
‫وي دوﺑﺎره ﻫﻤﺎن ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را در ﻣﺤﻀﺮ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﻗﺪم زدﻧﻬﺎﯾﻢ‪،‬‬
‫اﻣﯿﺪ اﺟﺮ دارم‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺟﺮ آن ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٢٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(48‬ﮔﺎم زدن ﺑﺴﻮي ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺤﻮ ﮔﻨﺎﻫﺎن و رﻓﻊ درﺟﺎت ﻣﯽ ﮔﺮدد‬

‫‪ -٢٤٣‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﹸﺛ ‪‬ﻢ‬
‫ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓﹶﺮﹺﻳﻀ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﺾﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹾﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎﻩ‪‬‬
‫ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻂﱡ ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺔﹰ«‪) .‬ﻡ‪(٦٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ اش‬
‫ﻃﻬﺎرت ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮي ﺧﺎﻧﻪ اي از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺪا ﺑﺮود ﺗﺎ ﻓﺮﺿﯽ از ﻓﺮاﯾﺾ ﺧﺪا را ادا‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﮔﺎﻣﺶ ﺑﺎﻋﺚ رﯾﺨﺘﻦ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد وﮔﺎم دﯾﮕﺮش ﺑﺎﻋﺚ رﻓﻊ درﺟﻪ اي ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(49‬ﺑﺎ آراﻣﺶ و وﻗﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز رﻓﺖ و دوﯾﺪن‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٢٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪ ‬ﻊ‬
‫ﺟ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٦٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧـﺪن ﺑـﻮدﯾﻢ ﮐـﻪ ﺻـﺪاي‬
‫ﺟﺴﺖ وﺧﯿﺰ ﻋﺪه اي‪ ،‬ﺑﮕﻮش رﺳﯿﺪ؛ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧـﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»اﯾﻦ ﭼﻪ ﮐﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺮدﯾﺪ «؟ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دوﺑﺎره اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻣﯽ آﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺳﮑﻮن و آراﻣﺶ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ ﻫﺮ ﭼﻪ از ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺑﻘﯿﻪ را ﺧﻮدﺗﺎن‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(50‬رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫‪٢٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻘﹶﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻛﹸﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻃ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٤٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﻨﺐ ﺛﻘﻔﯽ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٢٢١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(51‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي زﻧﺎن از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫‪٢٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀُ ﻟﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬‬
‫ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨﹺﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺀُ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺀُ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨﹺﻌ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(٤٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺟﺪﯾﺪ زﻧﺎن )آراﯾﺶ و اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ و ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﺷﯿﮏ( را ﻣﯽ دﯾﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‬
‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻤﺮه ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ‬
‫زﻧﺎن ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻧﺪ؟ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(52‬دﻋﺎي وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ ازآن‬

‫‪٢٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹸﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹺ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹺ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(٧١٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ ﯾﺎ اﺑﻮ اﺳﯿﺪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ‬
‫ﮏ« )ﺧﺪاﯾﺎ! دروازه ﻫﺎي‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬اﻓْﺘَﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﯽ أَﺑ‪‬ﻮ‪‬اب‪ ‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪ ‬‬
‫رﺣﻤﺖ ات را ﺑﻪ روي ﻣﻦ ﺑﺎز ﮐﻦ( و ﻫﺮ ﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮود‪،‬‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِﻧﱢﯽ أَﺳ‪‬ﺄَﻟُﮏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ ﻓَﻀْﻠ‪‬ﮏ‪) .«‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﻓﻀﻞ ﺗﻮ را ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(53‬ﻫﻨﮕﺎم داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‬

‫‪٢٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٢٢‬‬

‫ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﹸﻮﺱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٧١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ وارد‬
‫ﺷﺪم و ﻧﺸﺴﺘﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﻗﺒﻞ از ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪي«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! دﯾﺪم ﺷﻤﺎ و ﻣﺮدم ﻫﻤﮕﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﯾﺪ )ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺘﻢ(‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(54‬ﺑﻌﺪ از اذان‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‬

‫‪٢٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﺎﺀِ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻗﹸﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺫﱠﻥﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻰ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻢﹺ ‪) .‬ﻡ‪(٦٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮاﻟﺸﻌﺜﺎء ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺆذن اذان‬
‫ﮔﻔﺖ؛ ﺑﻌﺪ از اذان‪ ،‬ﻣﺮدي از داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد؛ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ؛ ﺳﭙﺲ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ از اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ‪‬‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻌﺪ از اذان‪ ،‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ دارد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺨﺺ ﻋﺬري داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(55‬ﮐﻔﺎرة ﺗﻒ ﮐﺮدن در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪٢٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻓﹾﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٥٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧـﺲ اﺑـﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﻧـﺪاﺧﺘﻦ آب دﻫـﺎن در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎه اﺳﺖ و ﮐﻔﺎرة آن‪ ،‬دﻓﻦ ﮐﺮدن و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٢٢٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(56‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺧﻮردن ﺳﯿﺮ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻦ‬

‫‪٢٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ـﻲ ﻏﹶـﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻛﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﺜﱡﻮﻡ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪) .«‬ﻡ‪(٥٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ از‬
‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﺮ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﯿﺎﯾﺪ« )زﯾﺮا ﺑﺎﻋﺚ اذﯾﺖ و آزار ﻣﺮدم و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در رواﯾﺎت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب)‪ :(57‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎز‪ ،‬ﺗﺮه ﯾﺎ ﺳﯿﺮ ﺧﻮرد‪ ،‬از ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‬

‫‪٢٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﻛﹶﻞﹶ ﺛﹸﻮﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﻼﹰ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺰﹺﻟﹾﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺰﹺﻝﹾ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﻘ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹴ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺭﹺﳛ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻓﹶﺄﹸﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻗﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ« ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹸﻞﹾ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﺟﹺﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺟﹺﻲ«‪) .‬ﻡ‪(٥٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺳـﯿﺮ‬
‫ﯾﺎ ﭘﯿﺎز ﺧﻮرد‪ ،‬از ﻣﺎ ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ« ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺎ ﻧﯿﺎﯾﺪ و در ﺧﺎﻧﮥ ﺧﻮد ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬روزي‪ ،‬ﯾﮏ دﯾﮓ ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آوردﻧﺪ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺳـﺒﺰي وﺟـﻮد‬
‫داﺷﺖ؛ ﺑﻮي ﺗﻨﺪي از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺸﺎم رﺳﻮل اﮐـﺮم ‪ ‬رﺳـﯿﺪ؛ ﻟـﺬا آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬از ﻣﺤﺘﻮﯾـﺎت آن‬
‫)دﯾﮓ( ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺳﺒﺰﯾﺠﺎﺗﯽ را ﮐﻪ در آن‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎم ﺑﺮدﻧﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﺨﻮرد و ﺑﺎ‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﻮي ﯾﮑﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻧـﺰد او ﺑﺒﺮﯾـﺪ«‪ .‬او ﻧﯿـﺰ از ﺧـﻮردن آن‪،‬‬
‫ﺳﺮﺑﺎز زد؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺨﻮر زﯾﺮا ﻣﻦ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ )ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ( از ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٢٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(58‬اﮔﺮ از ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﻮي ﭘﯿﺎز و ﺳﯿﺮ‬

‫ﺑﻪ ﻣﺸﺎم رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬اﺧﺮاج ﮔﺮدد‬

‫‪٢٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﻥﱠ ﺩ‪‬ﻳﻜﹰﺎ ﻧ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻧ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﺃﹸﺭ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺧ‪‬ﻼﹶﻓﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻪ‪  ‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻋ‪‬ﺠﹺﻞﹶ ﺑﹺﻲ‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺨ‪‬ﻼﹶﻓﹶﺔﹸ ﺷ‪‬ﻮﺭ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ ﺍﻟﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﱢﻓﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪ ‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺍﺽﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻷَﻣ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺄﹸﻭﻟﹶﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀُ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻔﹶﺮ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﻀ‪‬ﻼﱠﻝﹸ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﻉ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻟﹶﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻟﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﻠﹶﻆﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﻠﹶﻆﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻃﹶﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﻜﹾﻔ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ«‪.‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﺶ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺾﹺ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻷَﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻮﺍ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺴِﻤ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺌﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺷ‪‬ﻜﹶﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻮﻥﹶ ﺷ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻻﹶ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻ‬
‫ﺧ‪‬ﺒﹺﻴﺜﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﺜﱡﻮﻡ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭﹺﳛ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹸﺧ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻊﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻛﹶﻠﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻃﹶﺒ‪‬ﺨ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٥٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺪان ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و‬
‫از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬و اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪ ‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد وﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﺧﺮوﺳﯽ ﺳﻪ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺮا ﻣﻨﻘﺎر زد؛ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮش ﻓﺮارﺳﯿﺪن ﻣﺮﮔﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻢ؛ ﻣﻦ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از دﯾﻦ و ﺧﻼﻓﺖ و‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را ﺿﺎﯾﻊ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﺪ؛ اﮔﺮ ﻣﺮﮔﻢ زود ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ﭘﺲ در ﻣﻮرد ﺧﻼﻓﺖ اﯾﻦ ﺷﺶ‬
 ‫‪٢٢٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﻔﺮ )ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻋﻠﯽ ‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ ‪ ،‬زﺑﯿﺮ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ و ﻗﺎص و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف( ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﻮره ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ؛ آن ﺷﺶ ﻧﻔﺮي ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از دﻧﯿﺎ رﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ راﺿﯽ و‬
‫ﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮد؛ ﻣﻦ اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﻪ ام ﻫﻤﺎن اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺖ ﺧﻮدم ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺳﻼم‪،‬‬
‫ﮐﺘﮏ زده ام‪ ،‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در اﻣﺮ ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﺪﮔﻮﯾﯽ ﮔﺸﻮده اﻧﺪ؛ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ‪،‬‬
‫دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و ﮔﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻼﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدم‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮔﺬارم و در ﻫﯿﭻ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻼﻟﻪ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﮑﺮدم و رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻫﯿﭻ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﺑﻪ اﻧﺪازة‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻼﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺗﻨﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﺮد ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺶ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ام زد و ﻓﺮﻣﻮد‪» ::‬اي ﻋﻤﺮ! آﯾﺎ‬
‫آﯾﻪ ﺻﯿﻒ )آﯾﻪ اي ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪ( ﮐﻪ در آﺧﺮ ﺳﻮره ﻧﺴﺎء اﺳﺖ ﺑﺮاﯾﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ«؟‬
‫اﮔﺮ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﻣﻮرد ﮐﻼﻟﻪ‪ ،‬ﻓﯿﺼﻠﻪ اي ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ وﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺮان ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﻦ ﺗﻮ را ﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاران ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮔﻮاه ﻣﯽ ﮔﯿﺮم؛ ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﻓﺮﺳﺘﺎده ام ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬دﯾﻦ و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن را ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ و ﻏﻨﺎﺋﻢ و ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ در ﮐﺎرﺷﺎن دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ اﺑﻼغ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫و در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎ اي ﻣﺮدم! دو ﮔﯿﺎه ﭘﯿﺎز و ﺳﯿﺮ را ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﻧﺎﭘﺎك ﻣﯽ داﻧﻢ؛‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻮي آﻧﻬﺎ را در داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ از ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽ داد ﺗﺎ آن ﺷﺨﺺ را از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻊ ﺑﺒﺮﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺳﯿﺮ و ﭘﯿﺎز ﺑﺨﻮرد‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﭙﺰد ﺗﺎ ﺑﻮﯾﺸﺎن از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(59‬ﻧﻬﯽ از اﻋﻼن اﺷﯿﺎي ﮔﻢ ﺷﺪه داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ‬

‫ﺸ ‪‬ﺪ‬
‫‪٢٥٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻳ‪‬ﻨ‪ ‬‬
‫ﺿ‪‬ﺎﻟﱠﺔﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹾ‪ :‬ﻻﹶ ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺬﹶﺍ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٥٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮاي ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﮔﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٢٦‬‬

‫ﺑﺮﻧﮕﺮداﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(60‬ﻗﺒﺮﻫﺎ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار داد‬

‫‪٢٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻻ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻃﹶﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺡ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺼ‪‬ﺔﹰ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺍﻏﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﺸ‪‬ﻔﹶﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪ ‬ﻮ‬
‫ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪» :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻯ ﺍﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪ «‬ﻳ‪‬ﺤ‪ ‬ﱢﺬﺭ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ‪) .‬ﻡ‪(٥٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﻋﺒﺪ اﷲ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬در ﺑﯿﻤـﺎري‬
‫وﻓﺎت‪ ،‬ﭼﺎدرش را ﺑﺮ ﭼﻬﺮة ﻣﺒﺎرﮐﺶ اﻧﺪاﺧﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺮه اش ﮐﺎﻣﻼ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬آن را‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎري را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﺮﻫﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺸﺎن را‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﮐﺮدﻧﺪ«‪ .‬راوي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺪف آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ را از اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﻋﻤﺎل‪،‬‬
‫ﺑﺮﺣﺬر دارد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(61‬ﻧﻬﯽ از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ‬

‫‪٢٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ ﻛﹶﻨﹺﻴﺴ‪‬ﺔﹰ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺸ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺎﻭﹺﻳﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪: ‬‬
‫»ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹸﻭﻟﹶﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺢ‪ ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﻭﺍ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ ‬ﺃﹸﻭﻟﹶﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻠﹾﻖﹺ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٥٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ و ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﺮاي آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬از ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬آﻧﺮا دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻤﻠـﻮ از ﻋﮑـﺲ و ﺗـﺼﻮﯾﺮ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﻓﺮد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري از آﻧﺎن‪ ،‬ﻓﻮت‬
‫ﻣﯿﮑﺮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺒﺮش‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪي ﺑﻨﺎ ﻣـﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و در آن‪ ،‬ﺗـﺼﺎوﯾﺮ و ﺗﻤﺜﺎﻟﻬـﺎي آن ﺷـﺨﺺ را ﻧﻘﺎﺷـﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬
 ‫‪٢٢٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(62‬ﻫﻤﮥ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﺎك ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪ -٢٥٧‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓ ‪:‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹸﻀ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎ ِﺀ‬
‫ﺑﹺﺴِﺖ‪ :‬ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﻋ‪‬ﺐﹺ ﻭ‪‬ﺃﹸﺣ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻃﹶﻬ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻠﹾﻖﹺ ﻛﹶﺎﻓﱠﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻮﻥﹶ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٥٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ در ﺷﺶ ﭼﯿﺰ ﺑﺮ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮي دارم‪1 :‬ـ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﺟﺎﻣﻊ )ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻟﻔﻆ‪ ،‬ﻭ ﭘﺮ ﺑﺎﺭ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﺎ(‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪٢ .‬ـ ﺑﺎ ﺭﻋﺐ )ﺗﺮﺳﻴﺪﻥ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ( ﻳﺎﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺍﻡ‪3 .‬ـ ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺑﺮاﯾﻢ ﺣﻼل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﻫﻤﮥ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﺎك ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ 5 .‬ـ ﺑﺴﻮي ﻫﻤﮥ ﮐﺎﺋﻨﺎت ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه ام‪.‬‬
‫‪6‬ـ ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻫﺴﺘﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(63‬اﻧﺪازة ﺳﺘﺮة ﻧﻤﺎزﮔﺰار‬

‫‪٢٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ .«‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﺫﹶﺭ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ ﺍﻷَﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ ﺍﻷَﺻ‪‬ﻔﹶﺮﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹲ«‪) .‬ﻡ‪(٥١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد و‬
‫ﺟﻠﻮﯾﺶ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ اﻧﺪازة ﭼﻮب ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ رﺣﻞ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬آن ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺘﺮه ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود؛‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺟﻠﻮﯾﺶ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮب ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ رﺣﻞ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪) ،‬ﻋﺒﻮر( اﻻغ‪ ،‬زن و ﺳﮓ ﺳﯿﺎه‪،‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻄﻊ ﺷﺪن ﻧﻤﺎزش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﺑﻮذر! ﺳﮓ ﺳﯿﺎه و ﺳﺮخ و زرد‬
‫ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دارﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺑﺮادر زاده ام! ﻣﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺆال ﺷﻤﺎ را از رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﮓ ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٢٨‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(64‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺘﺮه‬

‫‪٢٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠﹺﺪ‪‬ﺍﺭﹺ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﺓ‪) .‬ﻡ‪(٥٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻓﺎﺻـﻠﮥ ﺟـﺎي ﻧﻤـﺎز رﺳـﻮلاﷲ ‪ ‬و دﯾـﻮار‬
‫)ﻣﻘﺎﺑﻞ( ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(65‬ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﻮاﺑﯿﺪن روﺑﺮوي ﻧﻤﺎزﮔﺰار‬

‫‪٢٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺫﹸﻛ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‪ :‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾ ‪‬‬
‫ﺐ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﲑﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﻼﹶﺏﹺ؟‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺮﹺﻳﺮﹺ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻄﹶﺠﹺﻌ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻭ ﻟ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓﹶﺄﹸﻭﺫ‪‬ﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻞﱡ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٥١٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺳﺨﻦ از اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر ﺳﮓ و اﻻغ و زن از‬
‫ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻄﻊ ﺷﺪن ﻧﻤﺎز وي ﻣﯽ ﮔﺮدد؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ زﻧﺎن را‬
‫)در ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎزﮔﺰار( ﺑﺎ ﺳﮓ و اﻻغ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ؛ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺧﻮدم دﯾﺪم ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎﻻي ﺗﺨﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺎن آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬و ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدم؛‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺎري ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﻣﺪ؛ ﭼﻮن دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺘﻨﻢ ﺑﺎﻋﺚ اذﯾﺖ و آزار رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺷﻮم‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ از ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻫﺎي ﺗﺨﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮم را ﺗﺮك ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(66‬دﺳﺘﻮر اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺒﻠﻪ‬

‫‪ -٢٦١‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻴ‪ ‬ﺔ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪» ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺒﹺﻎﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹺ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٣٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﮔﻮﺷﻪ اي از ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدي‬
 ‫‪٢٢٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫وارد ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد‪ .... .‬در اداﻣﮥ ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮ؛ ﺳﭙﺲ رو ﺑﺴﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎﯾﺴﺖ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮ‪.«...‬‬
‫ﺗﺎ آﺧﺮ ﺣﺪﯾﺚ‪) .‬ﻧﮕﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره‪(282:‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(67‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻠﻪ از ﺷﺎم )ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس( ﺑﺴﻮي ﮐﻌﺒﻪ‬

‫‪٢٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﺯﹺﺏﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺱﹺ‬
‫ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓ‪      :‬‬

‫‪  ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺱﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﻥﹶ ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﳊﹶﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻟﱠﻮ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪) .‬ﻡ‪(٥٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺎﻧﺰده ﻣﺎه ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺴﻮي ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﯾﻦ آﯾﮥ ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪   :‬‬

‫‪     ‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻮي ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام روي ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﺮدي از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﻓﺖ و ﮔﺬرش ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از اﻧﺼﺎر اﻓﺘﺎدﮐﻪ درﺣﺎل ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؛ او ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ را ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﮐﺮد؛ آﻧﺎن )در اﺛﻨﺎي ﻧﻤﺎز( روﯾﺸﺎن را ﺑﺴﻮي ﺑﯿﺖ‬
‫اﷲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(68‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‬

‫ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٢٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹸﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻓﹶﻼﹶ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ﺔﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٧١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز اﻗﺎﻣﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٣٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(69‬ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫‪ -٢٦٤‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹸﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟـﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻓﹶـﻼﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻣ‪‬ﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻧﹺﻲ«‪) .‬ﻡ‪(٦٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﻦ ﻧﯿﺎﻣﺪم و ﻣﺮا ﻧﺪﯾﺪﯾﺪ از ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺘﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(70‬اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﯽ آﯾﺪ‬

‫‪٢٦٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹸ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶـﻼﹶ ﻳ‪‬ﻘ‪‬ـﻴﻢ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪) .‬ﻡ‪(٦٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ زوال ﻣﯽ ﺷﺪ‪) ،‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻐﺮب‬
‫ﻣﺎﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ( ﺑﻼل ‪ ‬اذان ﻣﯽ ﮔﻔﺖ و ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻤﯽ آﻣﺪ‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺖ‬
‫و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯽ آﻣﺪ و ﺑﻼل ‪ ‬او را ﻣﯽ دﯾﺪ‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(71‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ اﻣﺎم ﺑﺮاي ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﺑﻌﺪ از اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻦ‬

‫‪٢٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﺃﹸﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹸﻮﻑ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻼﱠﻩ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪:‬‬
‫»ﻣ‪‬ﻜﹶﺎﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ «‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹾ ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻄﹸﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀً‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٦٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ اﺑـﻮ ﻫﺮﯾـﺮه ‪ ‬ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و ﺻﻒﻫﺎ ﺑﺮاي اﻗﺎﻣﮥ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد؛ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺼﻼي ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد‪ ،‬ﯾﺎدش آﻣﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺮ ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ«‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫)ﺻﻒﻫﺎي ﻧﻤﺎز را ﺑﻬﻢ ﻧﺰﻧﯿﺪ(‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ آﻣﺪ ﮐﻪ ﻫﻨـﻮز‬
‫آب از ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽﭼﮑﯿﺪ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ وﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢٣١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(72‬راﺳﺖ ﮐﺮدن ﺻﻔﻬﺎ‬

‫‪٢٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻛ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻭﺍ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹸﻮﺍ ﻓﹶﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﻗﹸﻠﹸﻮﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻠ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﻭﻟﹸﻮ ﺍﻷَﺣ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻓﹰﺎ‪) .‬ﻡ‪(٤٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺎ را ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راﺳﺖ و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و اﺧﺘﻼف ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﻣﺒﺎدا دﻟﻬﺎﯾﺘﺎن دﭼﺎر اﺧﺘﻼف‬
‫ﺷﻮد؛ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﺮد و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ و ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﺮد و‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﺮد و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻌﺪ از ﮔﺮوه دوم ﻗﺮار‬
‫دارﻧﺪ«‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬زﯾﺎد اﺧﺘﻼف دارﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(73‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﻒ اول‬

‫‪٢٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀِ ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻭﺍ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺠﹺﲑﹺ ﻻﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ ﻷَﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(٤٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم از ﭘﺎداش اذان و ﺻﻒ اول‬
‫ﻧﻤﺎز‪ ،‬آﮔﺎه ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﭼﺎره اي ﺟﺰ ﻗﺮﻋﻪ ﮐـﺸﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤـﺎ ﻗﺮﻋـﻪ ﮐـﺸﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺛﻮاب اول وﻗﺖ را ﻣﯽ داﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ آن‪ ،‬از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺳـﺒﻘﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر اﮔﺮ از ﭘﺎداش ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء و ﺻﺒﺢ )ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ( ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺰﯾﺪن ﻫﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد در آﻧﻬﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪٢٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹸﻮﻑ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹸﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹸﻮﻑ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹸﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٤٤٠/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٣٢‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺻﻔﻮف ﻣﺮدان‪ ،‬ﺻﻒ‬
‫اول؛ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﻮف آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺻﻒ آﺧﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺻﻔﻮف زﻧﺎن‪ ،‬ﺻﻒ آﺧﺮ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﻮف آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺻﻒ اول ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺻﻔﻮف ﻣﺮدان‪ ،‬ﺻﻒ اول‬
‫و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﻮف آﻧﻬﺎ ﺻﻒ آﺧﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﻮف زﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻫﺪف‬
‫ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬زﻧﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ؛ اﻣﺎ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ‬
‫ﺻﻔﻮف آﻧﺎن ﻣﺜﻞ ﺣﮑﻢ ﺻﻔﻮف ﻣﺮدان اﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺻﻔﻬﺎي آﻧﺎن‪ ،‬ﺻﻒ اول‪ ،‬و‬
‫ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﻬﺎي آﻧﺎن‪ ،‬ﺻﻒ آﺧﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻮاب و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﻮاب و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و آﺧﺮﯾﻦ ﺻﻒ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺛﻮاب و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد؛ زﯾﺮا ﮐﻤﺘﺮ در ﻣﻌﺮض اﺧﺘﻼط و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻣﺮدان‬
‫ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ و اوﻟﯿﻦ ﺻﻒ آﻧﻬﺎ ﻣﺬﻣﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ زﯾﺮا اﺣﺘﻤﺎل اﺧﺘﻼط و ﻓﺘﻨﻪ در آن ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪) .‬ﺷﺮح ﻧﻮوي ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎر(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(74‬ﻣﺴﻮاك زدن‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺷ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﺯ‪‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻷَﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻙ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪) .«‬ﻡ‪(٢٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬دﺷﻮار‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دادم ﺗﺎ وﻗﺖ ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﺴﻮاك ﺑﺰﻧﻨﺪ«‪.‬‬
‫و در رواﯾﺖ زﻫﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺮ اﻣﺘﻢ دﺷﻮار ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دادم ﺗﺎ‬
‫وﻗﺖ ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﺴﻮاك ﺑﺰﻧﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(75‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ذﮐﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹶﺰ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﺲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪‬ﺍ ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻛﹰﺎ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
 ‫‪٢٣٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫»ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱢﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺕ‪«‬؟ ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱢﻢ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸ ﹾﻞ‬
‫ﺑ‪‬ﺄﹾﺳ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﺟﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹶﺰ‪‬ﻧﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﺲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹶﻜﹰﺎ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٦٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﻔﺲ زﻧﺎن آﻣﺪ و ﺑﻪ ﺻﻒ )ﻧﻤﺎزﮔﺰاران( ﭘﯿﻮﺳﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ . :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎزش را ﺗﻤﺎم‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﮐﺪاﻣﯿﮏ از ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﺰﺑﺎن آورد«؟ ﻣﺮدم ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪‬‬
‫دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺪاﻣﯿﮏ از ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﺰﺑﺎن آورد؟ او ﭼﯿﺰ ﺑﺪي ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﯿﺎورد«‪ .‬ﻣﺮدي‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻔﺲ زﻧﺎن آﻣﺪم و اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﺰﺑﺎن آوردم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ دوازده‬
‫ﻓﺮﺷﺘﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن آﻧﻬﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(76‬رﻓﻊ ﯾﺪﯾﻦ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠـﺼ‪‬ﻼﹶ ‪‬ﺓ‬
‫ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺬﹾﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٣٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺗﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳـﺖ رﮐـﻮع‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد؛ ﯾﻌﻨﯽ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد؛ ﻫﻤﯿﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻫﻨﮕــﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳــﺘﻦ از رﮐــﻮع‪ ،‬ﻧﯿــﺰ رﻓــﻊ ﯾــﺪﯾﻦ ﻣـــﯽ ﻧﻤــﻮد و ‪ ‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ وﻟﯽ در ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(77‬آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪ ‬ﺢ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻜﹾﺒﹺﲑﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓﹶ ﺏﹺ ‪      ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٣٤‬‬

‫ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺨ‪‬ﺺ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﻟﹶ ‪‬ﻢ‬
‫‪‬ﻳﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻮﹺﻱ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻮﹺﻱ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﺮﹺﺵ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺮﹺﺵ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‬
‫ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺵ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻢﹺ‪) .‬ﻡ‪(٤٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ ﺗﮑﺒﯿﺮ‪ ،‬و ﻗﺮاﺋﺖ را‬
‫ﺑﺎ ‪      ‬آﻏﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﮐﻮع ﻣﯽ ﮐﺮد ﻧﻪ ﺳﺮش را ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻌﺎدل را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از رﮐﻮع‪ ،‬ﺗﺎ راﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ اﯾﺴﺘﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﯽ رﻓﺖ‪ ،‬و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را از ﺳﺠﺪة اول ﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺖ ﺗﺎ راﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﯽ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻬﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﭘﺎي ﭼﭙﺶ را‬
‫ﻓﺮش و ﭘﺎي راﺳﺘﺶ را ﻧﺼﺐ ﻣﯽ ﮐﺮد؛ و از ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺷﯿﻄﺎن )ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻧﺸﯿﻤﻦ ﮔﺎه و دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫روي زﻣﯿﻦ و ﻧﺼﺐ ﮐﺮدن ﺳﺎﻗﻬﺎ( ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﯿﻮان درﻧﺪه‬
‫ﺳﺎﻋﺪﻫﺎﯾﺶ را روز زﻣﯿﻦ ﻓﺮش ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮد و ﻧﻤﺎزش را ﺑﺎ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(78‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ «‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪» ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ «‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﹺﻱ‬
‫ﺳ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻛﹸﻠﱢﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻠﹸﻮﺱﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﺓﹰ ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪. ‬‬
‫)ﻡ‪(٣٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺑﺮﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﮐﻮع ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ و زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﮐﻤﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
 ‫‪٢٣٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ و در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده ‪‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎم‬

‫ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن و ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬و در ﻫﻤﮥ ﻧﻤﺎز ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ‬
‫ﻧﻤﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ از ﺗﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﻤﺎز ﻫﻤﮥ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺒﺎﻫﺖ‬
‫دارد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(79‬در ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﻣﺎم‪ ،‬ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺖ‬

‫‪٢٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓ َ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻭﺍ‬
‫ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪  :‬ﻭ‪‬ﻻ ﺍﻟﻀ‪‬ﺎﻟﱢﲔ‪  ‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺁﻣ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻛﹶـﻊ‪‬‬
‫ﻓﹶﺎﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﻟﹶـﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ـﺪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٤١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺎ را آﻣﻮزش ﻣﯽ داد و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از اﻣﺎم‬
‫ﺳﺒﻘﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ‪  ‬ﮔﻔﺖ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎ آﻣﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﮐﻮع ﮐﺮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ رﮐﻮع ﮐﻨﯿﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ‪  ‬‬
‫‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(80‬اﻗﺘﺪاي ﻣﻘﺘﺪي ﺑﻪ اﻣﺎم‬

‫‪٢٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻘﹶﻂﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺱﹴ ﻓﹶﺠ‪‬ﺤ‪‬ﺶ‪ ‬ﺷ‪‬ﻘﱡ ‪‬ﻪ‬
‫ﺍﻷَﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻩ‪‬‬
‫ﻗﹸﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻓﹶﺎﺭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻮ‪‬ﺍ ﻗﹸﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﺍ ﺃﹶﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٤١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از ﺑﺎﻻي اﺳﺒﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد و ﺳﻤﺖ‬
‫راﺳﺖ ﺑﺪﻧﺶ‪ ،‬ﺧﺮاش ﺑﺮداﺷﺖ و زﺧﻤﯽ ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻋﯿﺎدت و اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﯽ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن رﻓﺘﯿﻢ؛‬
 ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٣٦‬‬

‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎم ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وي اﻗﺘﺪا ﺷﻮد؛ ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻣﺎم ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ‬
‫از ﺳﺠﺪه ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه ﺑﺮدارﯾﺪ؛ ﭼﻮن ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ‪‬‬
‫‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ و اﮔﺮ اﻣﺎم‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(81‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﯾﮏ دﺳﺖ ﺑﺮ دﺳﺖ دﯾﮕﺮ‬

‫‪٢٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶ ‪‬ﺓ‬
‫ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻒ‪ ‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻝﹶ ﺃﹸﺫﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ «‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٤٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬واﺋﻞ ﺑﻦ ﺣﺠﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز‬
‫دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ـ ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ ﻫﻤﺎم ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮﮔﻮﺷﻬﺎﯾﺶ ـ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮد و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﻮد را در‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ اش ﭘﯿﭽﯿﺪ و دﺳﺖ راﺳﺘﺶ را ﺑﺎﻻي دﺳﺖ ﭼﭗ اش ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ رﮐﻮع ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را از ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﻮد و رﻓﻊ ﯾﺪﯾﻦ ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و‬
‫رﮐﻮع ﻧﻤﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ ،‬رﻓﻊ ﯾﺪﯾﻦ ﻧﻤﻮد )دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد(؛ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺎن دو ﮐﻒ دﺳﺘﺶ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(82‬آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٢٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶـﺎﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ﻱ ﻓﹶﻄﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﺣ‪‬ﻨﹺﻴﻔﹰﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻱ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻲ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻇﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻲ ﻓﹶﺎﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺫﹸﻧ‪‬ﻮﺑﹺﻲ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﺍﻟﺬﱡﻧ‪‬ﻮﺏ‪ ‬ﺇﹺﻻﹶﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﻷَِﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﺧ‪‬ﻼﹶﻕﹺ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻷَِﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﹺﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺻ‪‬ﺮﹺﻑ‪‬‬
 ‫‪٢٣٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﻬ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻛﹸﻠﱡـﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ـﻮﺏ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ «‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺧ‪‬ـﺸ‪‬ﻊ‪‬‬
‫ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻈﹾﻤ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﻲ« ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶـﻚ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀَ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀَ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀَ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀَ ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ «‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺳ‪‬ـﺠ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻲ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ﻱ ﺧ‪‬ﻠﹶﻘﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻘ‪‬ﲔ‪ «‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻢﹺ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶـﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻲ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ «‬ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻲ‪ «...‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺﻩ‪) .‬ﻡ‪(٧٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺑﺮﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬و‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺖ‪ ‬و‪‬ﺟ‪‬ﻬِﯽ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ي ﻓَﻄَﺮَ اﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎو‪‬ات‪ ‬و‪‬اﻷَر‪‬ض‪ ‬ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﯿﻔًﺎ و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﻧَﺎ ﻣ‪‬ﻦَ‬
‫اﻟْﻤ‪‬ﺸْﺮِﮐ‪‬ﯿﻦَ‪ ،‬إِنﱠ ﺻ‪‬ﻼَﺗ‪‬ﯽ و‪‬ﻧُﺴ‪‬ﮑ‪‬ﯽ و‪‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﯿ‪‬ﺎي‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺗ‪‬ﯽ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ر‪‬ب‪ ‬اﻟْﻌ‪‬ﺎﻟـَﻤ‪‬ﯿﻦَ‪ ،‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﻪ‪،‬‬
‫و‪‬ﺑِﺬَﻟ‪‬ﮏ‪ ‬أُﻣ‪‬ﺮْت‪ ،‬و‪‬أَﻧَﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟـْﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﯿﻦَ‪ ،‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬أَﻧْﺖ‪ ‬اﻟـْﻤ‪‬ﻠ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ أَﻧْﺖ‪ ،‬أَﻧْﺖ‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ﯽ‬
‫و‪‬أَﻧَﺎ ﻋ‪ ‬ﺒﺪ‪‬ك‪ ،‬ﻇَﻠَﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧَﻔْﺴ‪‬ﯽ و‪‬اﻋ‪‬ﺘَﺮَﻓْﺖ‪ ‬ﺑِﺬَﻧْﺒِﯽ ﻓَﺎﻏْﻔ‪‬ﺮْ ﻟ‪‬ﯽ ذُﻧُﻮﺑِﯽ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﯿﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬إِﻧﱠﻪ‪ ‬ﻻَ ﯾ‪‬ﻐْﻔ‪‬ﺮُ‬
‫اﻟﺬﱡﻧُﻮب‪ ‬إِﻻَﱠ أَﻧْﺖ‪ ،‬و‪‬اﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﯽ ﻷ‪َ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦِ اﻷَﺧْﻼَقِ ﻻَ ﯾ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ي ﻷ‪َ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ إِﻻﱠ أَﻧْﺖ‪ ،‬و‪‬اﺻ‪‬ﺮِف‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻨﱢﯽ ﺳ‪‬ﯿ‪‬ﺌَﻬ‪‬ﺎ ﻻَ ﯾ‪‬ﺼ‪‬ﺮِف‪ ‬ﻋ‪‬ﻨﱢﯽ ﺳ‪‬ﯿ‪‬ﺌَﻬ‪‬ﺎ إِﻻﱠ أَﻧْﺖ‪ ،‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬و‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮏ‪ ،‬و‪‬اﻟْﺨَﯿ‪‬ﺮُ ﮐُﻠﱡﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ‬
‫ﯾ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮏ‪ ،‬و‪‬اﻟﺸﱠﺮﱡ ﻟَﯿ‪‬ﺲ‪ ‬إِﻟَﯿ‪‬ﮏ‪ ،‬أَﻧَﺎ ﺑِﮏ‪ ‬و‪‬إِﻟَﯿ‪‬ﮏ‪ ،‬ﺗَﺒ‪‬ﺎر‪‬ﮐْﺖ‪ ‬و‪‬ﺗَﻌ‪‬ﺎﻟَﯿ‪‬ﺖ‪ ،‬أَﺳ‪‬ﺘَﻐْﻔ‪‬ﺮُك‪ ‬و‪‬أَﺗُﻮب‪‬‬
‫إِﻟَﯿ‪‬ﮏ‪.«‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﮥ دﻋﺎ‪) :‬ﻣﻦ ﭼﻬﺮه ام را ﺑﻪ ﺳﻮى ذاﺗﻰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺮده ام ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را‬
‫آﻓﺮﯾﺪ؛ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺑﺎﻃﻞ روى ﮔﺮدان ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﻮى ﺣﻖ آﻣﺪه ام و از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻧﯿﺴﺘﻢ؛‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٣٨‬‬

‫ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻋﺒﺎدت‪ ،‬زﻧﺪﮔﻰ و ﻣﺮﮔﻢ از آنِ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﮑﻰ ﻧﺪارد؛ دﺳﺘﻮر ﯾﺎﻓﺘﻪ ام‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻢ و ﻣﻦ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداران ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻢ؛ ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺗﻮﯾﻰ ﭘﺎدﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮدى ]ﺑﺤﻖ[‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﺗﻮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻰ و ﻣﻦ ﺑﻨﺪه ى ﺗﻮأم؛ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻇﻠﻢ ﮐﺮدم و ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﻢ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻧﻤﻮدم؛ ﻫﻤﻪ ى ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ را ﺑﺒﺨﺸﺎى‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﺠﺰ ﺗﻮ ﮐﺴﻰ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ را ﻧﻤﻰ آﻣﺮزد‪.‬‬
‫اﻟﻬﻰ! ﻣﺮا ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ اﺧﻼق و ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎ‪ ،‬رﻫﻨﻤﻮن ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﺠﺰ ﺗﻮ ﮐﺴﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا‬
‫ﺑﺴﻮى آﻧﻬﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ؛ اﻟﻬﻰ! ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎى ﺑﺪ را از ﻣﻦ دور ﮔﺮدان؛ زﯾﺮا ﺑﺠﺰ ﺗﻮ ﮐﺴﻰ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ آن ﻫﺎ را از ﻣﻦ دور ﮔﺮداﻧﺪ؛ ﻣﻦ در ﺑﺎرﮔﺎﻫﺖ ﺣﺎﺿﺮم و ﺑﺮاى اﻃﺎﻋﺘﺖ آﻣﺎده ام؛ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﯿﺮ‬
‫و ﻧﯿﮑﻰ در اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻮﺳﺖ؛ ﺑﺪى را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺗﻮ راﻫﻰ ﻧﯿﺴﺖ؛ اﻟﻬﻰ! ﻣﻦ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺗﻮ ﻣﻮﺟﻮدم و ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮى ﺗﻮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ام؛ ﺗﻮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ و ﺑﺮﺗﺮ ﻫﺴﺘـﻰ؛ از ﺗﻮ آﻣـﺮزش ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﻢ و در ﺑﺎرﮔﺎه ﺗﻮ‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ(‪.‬‬

‫وﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﮐﻮع ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬ر‪‬ﮐَﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬و‪‬ﺑِﮏ‪ ‬آﻣ‪‬ﻨْﺖ‪ ،‬و‪‬ﻟَﮏ‪‬‬
‫أَﺳ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺧَﺸَﻊ‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﯽ و‪‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮِي‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﺨﱢﯽ و‪‬ﻋ‪‬ﻈْﻤ‪‬ﯽ و‪‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﺒِﯽ« )ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺮاى ﺗﻮ رﮐﻮع‬
‫ﻧﻤﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن آوردم و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺗﻮ ﺷﺪم؛ ﮔﻮش‪ ،‬ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﻣﺦ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان‪ ،‬ﭘﻰ و رﮔﻢ ﺑﺮاى ﺗﻮ‬
‫ﺧﺸﻮع و ﻓﺮوﺗﻨﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪(.‬‬

‫وﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ﻨَﺎ ﻟَﮏ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻞْء‪‬‬
‫اﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎو‪‬ات‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﻞْء‪ ‬اﻷَر‪‬ضِ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻞْء‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﻨَﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻞْء‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺌْﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ ﺷَﯽ‪‬ء‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪)) «‬اﻟﻬﻰ! اي‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ! ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ از آنِ ﺗﻮ اﺳﺖ؛ ﺳﺘﺎﯾﺸﻰ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و ﻣﯿﺎن آن ﻫﺎ و ﻫﺮ‬
‫ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻫﻰ‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﻨﺪ(‪.‬‬

‫وﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ت‪ ،‬و‪‬ﺑِﮏ‪ ‬آﻣ‪‬ﻨْﺖ‪ ،‬و‪‬ﻟَﮏ‪‬‬
‫أَﺳ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬و‪‬ﺟ‪‬ﻬِﯽ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ي ﺧَﻠَﻘَﻪ‪ ‬و‪‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ر‪‬ه‪ ،‬و‪‬ﺷَﻖﱠ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮَه‪ ،‬ﺗَﺒ‪‬ﺎر‪‬ك‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦُ‬
‫اﻟْﺨَﺎﻟ‪‬ﻘ‪‬ﯿﻦَ« ‪)‬اﻟﻬﻰ! ﺑﺮاى ﺗﻮ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن آوردم و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪم؛‬
‫ﭼﻬﺮه ام ﺑﺮاى ذاﺗﯽ ﮐﻪ آن را آﻓﺮﯾﺪ و ﺻﻮرت ﺑﺨﺸﯿﺪ و ﻋﻀﻮ ﺷﻨﻮاﯾﻰ و ﺑﯿﻨﺎﺋﻰ در آن ﻗﺮار داد‪،‬‬
‫ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد؛ ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر اﺳﺖ‪(.‬‬
 ‫‪٢٣٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫و ﯾﮑﯽ از آﺧﺮﯾﻦ دﻋﺎﻫﺎﯾﺶ ﻣﯿﺎن ﺗﺸﻬﺪ وﺳﻼم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬اﻏْﻔ‪‬ﺮْ ﻟ‪‬ﯽ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻗَﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﺧﱠﺮْت‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﺳ‪‬ﺮَر‪‬ت‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﻋ‪‬ﻠَﻨْﺖ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﺳ‪‬ﺮَﻓْﺖ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﻧْﺖ‪ ‬أَﻋ‪‬ﻠَﻢ‪ ‬ﺑِﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﱢﯽ‪،‬‬
‫أَﻧْﺖ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﻘَﺪ‪‬م‪ ‬و‪‬أَﻧْﺖ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﺆَﺧﱢﺮُ‪ ،‬ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ أَﻧْﺖ‪) «‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن و‬
‫آﺷﮑﺎر‪ ،‬ﺗﺠﺎوزﻫﺎي ﻣﺮا و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻦ ﻣﯽ داﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻘﺪﯾﻢ و ﺗﺄﺧﯿﺮ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺗﻮﺳﺖ وﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻘﯽ‪ ،‬ﺟﺰ ﺗﻮ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد(‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم آﻏﺎز ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ ﺳﭙﺲ دﻋﺎي‬
‫‪‬را ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(83‬ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ )در ﻧﻤﺎز( ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬
‫‪٢٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ـﺎﻥﹶ‬
‫َ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ‪» :‬ﺑﹺﺴ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻴﻢﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٣٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪ ،‬ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن ‪ ‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪم؛ اﻣﺎ از ﻫﯿﭽﮑﺪام از آﻧﻬﺎ ﻧﺸﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(84‬درﺑﺎرة ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮ ﺣﯿﻢ‬

‫‪٢٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻇﹾﻬ‪‬ﺮﹺﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹾ ﺃﹶﻏﹾﻔﹶﻰ‬
‫ﺇﹺﻏﹾﻔﹶﺎﺀَﺓﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺁﻧﹺﻔﹰﺎ ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺮ‪‬ﺃﹶ‪ :‬ﺑﹺﺴ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻴﻢﹺ ‪     ‬‬

‫‪         ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻜﹶﻮ‪‬ﺛﹶﺮ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻴﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪ ،‬ﻫ‪ ‬ﻮ‬
‫ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮﹺﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺁﻧﹺﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻮﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﺞ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪) .«‬ﻡ‪(٤٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺑﯽ ﺳﺒﮏ ﻓﺮو رﻓﺖ؛‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٤٠‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﺒﺴﻢ ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد؛ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺒﺴﻢ ﺷﻤﺎ ﮔﺮدﯾﺪ؟‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺳﻮره اي ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ«‪ ،‬و اﯾﻦ آﯾﺎت را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪)               ‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮ ﮐﻮﺛﺮ ﻋﻄﺎ ﮐﺮدﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﺑﺮاي ﭘﺮودﮔﺎرت ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻦ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ دﺷﻤﻦ ﺗﻮ دم ﺑﺮﯾﺪه‬
‫)ﺑﯽ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ و ﺑﯽ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد(‪ .‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ‬
‫ﮐﻮﺛﺮ ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻬﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ وﻋﺪه داده اﺳﺖ؛ در آن‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ زﯾﺎدي وﺟﻮد دارد؛ در آن‪ ،‬ﺣﻮﺿﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺖ ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ آﻧﺠﺎ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ؛ ﺗﻌﺪاد ﻇﺮﻓﻬﺎﯾﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻌﺪاد ﺳﺘﺎرﮔﺎن اﺳﺖ؛‬
‫ﺑﻨﺪه اي از اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد )از ﺣﻮض راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد(‪ .‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪»:‬ﭘﺮودﮔﺎرا! او از‬
‫اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ«‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﻤﯽ داﻧﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬در ﻣﻮرد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺣﻮض راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ اﻗﻮال ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫اﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ و ﻣﺮﺗﺪﯾﻦ از ﺣﻮض ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻮن آﺛﺎر وﺿﻮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬آﻧﻬﺎ را ﺟﺰو اﻣﺘﯿﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ :‬آﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻧﺪ و دﯾﻦ ﺧﺪا را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎران و ﺑﺪﻋﺖ ﮔﺰاراﻧﯽ ﮐﻪ از اﺳﻼم ﺧﺎرج ﻧﺸﺪه اﻧﺪ؛ اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫از آﺛﺎر وﺿﻮ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از آﻧﻬﺎ دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬آﻧﻬﺎ در‬
‫ﻧﺒﻮدن ﺗﻮ ﮐﺎرﻫﺎي زﯾﺎدي اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ داﻧﯽ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﻪ‬
‫ﻫﺪف ﺗﻨﺒﯿﻪ‪ ،‬از ﺣﻮض راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ راﻣﻐﻔﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از ﻋﻘﻮﺑﺖ و‬
‫ﻋﺬاب‪ ،‬ﻣﻐﻔﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬واﷲ اﻋﻠﻢ‪) .‬ﺷﺮح ﻧﻮوي ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎر‪ .‬ﺷﺮح ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ‪.(249‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(85‬وﺟﻮب ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٢٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓ َ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹾ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺑﹺﺄﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ ‬ﻓﹶﻬﹺﻲ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺝ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻡﹴ« ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻷَِﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَ ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡﹺ؟‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪:‬‬
 ‫‪٢٤١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻗﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻧﹺﺼ‪‬ﻔﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪:‬‬
‫‪       ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ :‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫‪     ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ :‬ﺃﹶﺛﹾﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪   :‬‬

‫‪   ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻓﹶﻮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪   :‬‬

‫‪    ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫‪            ‬‬

‫‪   ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٣٩٥/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزي ﺑﺨﻮاﻧﺪ و‬
‫ﻓﺎﺗﺤﻪ را در آن ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬آن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻞ ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﯿﻢ؟ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺎﺗﺤﻪ را در دﻟﺖ )آﻫﺴﺘﻪ(‬
‫ﺑﺨﻮان؛ زﯾﺮا ﻣﻦ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻤﺎز را ﻣﯿﺎن‬
‫ﺧﻮدم و ﺑﻨﺪه ام ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮده ام و ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻨﺪه ام ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽ دﻫﻢ؛ ﭘﺲ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ‪       ‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ام ﻣﺮا ﺳﺘﺎﯾﺶ‬
‫ﮐﺮد؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ‪     ‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ام ﻣﺮا ﺛﻨﺎ ﮔﻔﺖ؛‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ام ﻋﻈﻤﺖ ﻣﺮا ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ‪     ‬‬

‫ﺑﻨﺪه ‪   ‬‬ ‫ـ و ﯾﮏ ﺑﺎر ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ام اﺧﺘﯿﺎرش را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﭙﺮدـ ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ )ارﺗﺒﺎط( ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺑﻨﺪه ام اﺳﺖ ) ارﺗﺒﺎط‬ ‫‪  ‬‬

‫‪  ‬‬ ‫ﻋﺒﻮدﯾﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ( و ﺑﻨﺪه ام ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ او ﻣﯽ دﻫﻢ‪ .‬و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫‪     ‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪،‬‬ ‫‪       ‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﮥ ﺑﻨﺪه ام را ﺑﺮآورده ﻧﻤﻮدم و ﺳﺆال ﺑﻨﺪه ام را ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ دادم«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٤٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(86‬ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٢٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪ ‬ﹲﻞ‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻞﱢ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ«‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶ ‪‬ﻡ« ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻞﱢ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ« ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹸﺣ‪‬ﺴِﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻨﹺﻲ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺠﺪ‪‬‬ ‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻤ‪‬ﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹶ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺳ‪ ‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻤ‪‬ﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻤ‪‬ﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻓﹾﻌ‪‬ﻞﹾ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻛﹸﻠﱢﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٣٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬وارد ﻣـﺴﺠﺪ ﺷـﺪ؛ ﺑﻌـﺪ از اﯾـﺸﺎن‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮي وارد ﺷﺪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﭘـﺲ از اﺗﻤـﺎم ﻧﻤـﺎز‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺖ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬رﺳـﯿﺪ و ﺑـﻪ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﻼم ﮐﺮد؛ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺳﻼم او را ﺟﻮاب داد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮو ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان؛ زﯾـﺮا‬
‫ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪي«‪ .‬او رﻓﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻗﺒﻠﯽ اش‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ رﺳـﯿﺪ و‬
‫ﺳﻼم ﮐﺮد؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮو ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان؛ زﯾﺮا ﺗﻮ ﻧﻤـﺎز ﻧﺨﻮاﻧـﺪي«‪ .‬اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ آن‬
‫ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﻓﺮﺳـﺘﺎده اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﻦ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ؛ ﻣﺮا آﻣـﻮزش دﻫﯿـﺪ‪ .‬رﺳـﻮل اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔـﺎه ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻫﯽ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮ؛ ﺳﭙﺲ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﻗﺮآن ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮان؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬رﮐﻮع ﮐﻦ؛ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮت را از رﮐﻮع ﺑﺮداﺷـﺘﯽ‪ ،‬راﺳـﺖ ﺑﺎﯾـﺴﺖ و اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫ﻣﮑﺚ ﮐﻦ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺎ آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﮐﻦ؛ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑـﻪ ﺳـﺮت را از ﺳـﺠﺪه ﺑﺮداﺷـﺘﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫اﻃﻤﯿﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻨﺸﯿﻦ و ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه را در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﺖ‪ ،‬رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻦ«‪.‬‬
 ‫‪٢٤٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(87‬ﻗﺮاﺋﺖ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم‬

‫‪٢٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪ ‬ﹺﺮ‬
‫ﺃﹶﻭﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻲ ﺏﹺ ‪       ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﺭﹺﺩ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟﹶﺠ‪‬ﻨﹺﻴﻬ‪‬ﺎ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٣٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﯾﺎ ﻋﺼﺮ را ﺑﺮاي ﻣﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﻮد؛ آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد‪»:‬ﮐﺪاﻣﯿﮏ از ﺷﻤﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ‪       ‬را‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ«؟ ﻣﺮدي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ و ﺑﺠﺰ ﮐﺴﺐ ﺛﻮاب‪ ،‬ﻫﺪف دﯾﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮐﺸﻤﮑﺶ و ﻧﺰاع دارد«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺳﻮرة اﻋﻠﯽ را ﺑﺎ آواز ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺻﺪاﯾﺶ را ﺷﻨﯿﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎرش را ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪ و او را ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪:(88‬آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫‪٢٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺ‪‬ﻧ ‪‬ﻪ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻓﹶﻖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﺋ‪‬ﻜﹶﺔ‪ ‬ﻏﹸﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻪ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ‪ :‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺁﻣ‪‬ﲔ‪) .«‬ﻡ‪(٤١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم آﻣﯿﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ آﻣﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ زﯾﺮا آﻣﯿﻦ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ آﻣﯿﻦ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اش ﻣﻐﻔﺮت ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬اﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﯿﺰ آﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اﻣﺎم ‪‬وﻻ اﻟﻀﺎﻟﯿﻦ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ آﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ و ﻫﺪف از ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه اﻣﺎم ﻗﺼﺪ آﻣﯿﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ آﻣﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺣﺪﯾﺚ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ اﻣﺎم‪،‬‬
‫ﻣﻘﺘﺪي آﻣﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻣﺎم ﺑﺎﯾﺪ آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺖ؛ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﯿﺰ آﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٤٤‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻧﻮوي ﺑﺎ ﺗﺼﺮف و اﺧﺘﺼﺎر(‬

‫ﺑﺎب)‪ :(89‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‬

‫‪٢٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼ ‪‬ﺓ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻔﱢﻒ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺻ‪‬ﻼﺓﹶ ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﺀِ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺄﹶﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ ﺏﹺ ‪     ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮﹺﻫ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٤٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻤﺎك ﺑﻦ ﺣﺮب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ وي ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﻤﺎز را ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد؛ ﻫﻢ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﺳﻮرة ﻗﺎف و ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(90‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ‬

‫‪٢٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﻨ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹾـﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷُﻭﻟﹶﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺑﹺﻔﹶﺎﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻵﻳ‪‬ـﺔﹶ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺑﹺﻔﹶﺎﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ‪) .‬ﻡ‪(٤٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و در دو‬
‫رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮره اي دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﯾﮏ آﯾﻪ را ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﻮاﻧﺪ و در دو رﮐﻌﺖ اﺧﺮ‪ ،‬ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷُﻭﻟﹶﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛ‪‬ﲔ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‬
‫ﺁﻳ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷُﻭﻟﹶﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ :‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪‬‬
‫ﻗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺁﻳ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(٤٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﻫﺮ رﮐﻌﺖ از دو رﮐﻌﺖ‬
‫اول ﻧﻤﺎز ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺳﯽ آﯾﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و در ﻫﺮ رﮐﻌﺖ از دو رﮐﻌﺖ آﺧﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﭘﺎﻧﺰده آﯾﻪ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺼﻒ رﮐﻌﺖ ﻫﺎي اوﻟﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ و در ﻫﺮ رﮐﻌﺖ از دو رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﭘﺎﻧﺰده‬
 ‫‪٢٤٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫آﯾﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و در دو رﮐﻌﺖ آﺧﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻧﺼﻒ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(91‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‬

‫‪٢٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﹸﺃﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪ ‬ﻪ‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻼﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹰﺎ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺫﹶﻛﱠﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻨﹺـﻲ ﺑﹺﻘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺗ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﺂﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ‪) .‬ﻡ‪(٤٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬ﺳﻮرة » واﻟﻤﺮﺳﻼت ﻋﺮﻓﺎ« را‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم ﮐﻪ ﻣﺎدرم ‪،‬ام اﻟﻔﻀﻞ‪ ،‬آﻧﺮا ﺷﻨﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪم! ﺑﺎ ﺗﻼوت اﯾﻦ ﺳﻮره‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﻧﺪاﺧﺘﯽ؛ زﯾﺮا آﺧﺮﯾﻦ ﻗﺮاﺋﺘﯽ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻮره ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب‪ ،‬آﻧﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(92‬ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ‬

‫‪٢٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹲ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻓﹶﻴ‪ ‬ﺆ ‪‬ﻡ‬
‫ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻓﹾﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻧ‪‬ﺎﻓﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻓﹸﻼﹶﻥﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻻﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻵَﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻸُﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺿ‪‬ﺢ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹰﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻓﹶﺎﻓﹾﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹸ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﺘ‪‬ﺎﻥﹲ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﺍﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ ﺑﹺﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﺍﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ ﺑﹺﻜﹶﺬﹶﺍ« ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹸ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹾ‪            :‬‬

‫«‪] .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪ :‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ[‪.‬‬ ‫‪   ‬ﻭ‪      ‬‬

‫)ﻡ‪(٤٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ‪ ‬ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٤٦‬‬

‫ﻣﯽ آﻣﺪ و ﻗﻮﻣﺶ را اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد؛ ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت‪ ،‬ﺷﺒﯽ ﻣﻌﺎذ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺶ آﻣﺪ و ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه را آﻏﺎز ﻧﻤﻮد؛ ﻣﺮدي‪ ،‬ﺳﻼم داد‬
‫و ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و رﻓﺖ؛ ﻣﺮدم ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي ﻓﻼﻧﯽ! ﻣﮕﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺷﺪه اي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا؛ ﺣﺘﻤﺎً ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺧﻮاﻫﻢ رﻓﺖ و آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫را ﻣﻄﻠﻊ ﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد؛ آﻧﮕﺎه او ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺎ ﮐﺸﺎورز‬
‫ﻫﺴﺘﯿﻢ و در ﻃﻮل روز‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻣﻌﺎذ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﯽ آﯾﺪ و‬
‫ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه را ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬رو ﺑﻄﺮف ﻣﻌﺎذ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪»:‬اي ﻣﻌﺎذ! آﯾﺎ ﺗﻮ ﻣﺮدم‬
‫را در ﻓﺘﻨﻪ ﻣﯽ اﻧﺪازي؟ ﻓﻼن و ﻓﻼن ﺳﻮره را ﺑﺨﻮان«‪.‬‬

‫‪     ‬‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮﺩ‪:‬‬
‫را ﺑﺨﻮﺍﻥ‪.‬‬ ‫‪         ‬وَ‪      ‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(93‬ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﻣﺎم در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٢٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶ ﹶﺓ‬
‫ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺇﹺﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻘﹸﻮﻧﹺﻲ ﺑﹺـﺎﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑﹺﺎﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑﹺﺎﻻ‪‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻑ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻲ« ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ ﻭ‪‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻜﹶﻴ‪‬ـﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶـﺜ‪‬ﲑ‪‬ﺍ«‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪) .«‬ﻡ‪(٤٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮه اش را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﺮدم! ﻣﻦ اﻣﺎم ﺷﻤﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ؛ ﭘﺲ در رﮐﻮع‪ ،‬ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن و ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪن )ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ( از ﻣﻦ ﺳﺒﻘﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ؛‬
‫زﯾﺮا ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺟﻠﻮي رو و ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ«؛ و اﻓﺰود‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را ﻣﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻢ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﯾﺪﯾﺪ و زﯾﺎد‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ«‪ .‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬﻨﻢ را‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ«‪.‬‬
 ‫‪٢٤٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(94‬ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻗﺒﻞ از اﻣﺎم‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪‬‬
‫‪٢٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ ِ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹴ«‪) .‬ﻡ‪(٤٢٧/‬‬
‫‪ -٢٩١‬ﺑﺨﺎﺭﻱ ‪٦٩١‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را ﻗﺒﻞ از اﻣﺎم‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﻣﺎن ﻧﯿﺴﺖ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮش را ﺑﻪ ﺳﺮ اﻻغ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﻪ ﺻـﻮرت اﻻغ‪،‬‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(95‬ﺗﻄﺒﯿﻖ در رﮐﻮع‬

‫‪٢٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻻ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﺍﺭﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﺀِ ﺧ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻜﹸﻢ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻻ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻣ‪‬ﻮﺍ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱡﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺄﹶﺫﹶﺍﻥ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻ ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺑﹺﺄﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻵﺧ‪‬ـﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﻛﹶﺒﹺﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺒ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻛﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺍﺀُ‬
‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻕﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶـﺪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹶ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ـ‪‬ﺘﻢ‪‬‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹰ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ـﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻛﹶـﻊ‪‬‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻔﹾﺮﹺﺵ‪ ‬ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺨ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺄﹾ ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﻄﹶﺒ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻜﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﺎﻑ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑﹺﻊﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪١٢٣٤٥ (٥٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬أﺳﻮد و ﻋﻠﻘﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪‬آﻣﺪﯾﻢ؛ او ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻨﻬﺎ‬
‫)ﺣﺎﮐﻢ و ﭘﯿﺮوان او( ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻧﻪ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ؛ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻧﺪاد ﺗﺎ اذان و اﻗﺎﻣﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ؛ ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او‬
‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﻢ؛ اﻣﺎ او ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ را ﻃﺮف دﺳﺖ راﺳﺘﺶ و دﯾﮕﺮي را ﻃﺮف دﺳﺖ ﭼﭙﺶ ﻗﺮار داد؛‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﮐﻮع ﮐﺮد و ﻣﺎ )ﻫﻢ رﮐﻮع ﮐﺮدﯾﻢ( دﺳﺘﻬﺎﯾﻤﺎن را روي زاﻧﻮ ﻫﺎﯾﻤﺎن ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ؛ اﻣﺎ او‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٤٨‬‬

‫روي دﺳﺘﻬﺎﯾﻤﺎن زد و دو ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﭙﺎﻧﺪ و وﺳﻂ راﻧﻬﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬

‫ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﯿﺮاﻧﯽ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را از وﻗﺘﺶ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ و وﻗﺖ را ﺗﻨﮓ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﻏﺮوب ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ دﯾﺪﯾﺪ ﺣﮑﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز را در وﻗﺘﺶ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﻧﻤﺎزي را ﮐﻪ ﺑﺎآﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻞ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورﯾﺪ؛ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ را ﺟﻠﻮ ﮐﻨﯿﺪ؛ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ رﮐﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺎﻋﺪﻫﺎﯾﺶ را روي راﻧﻬﺎﯾﺶ ﻓﺮش ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﻧﻌﻄﺎف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و دو ﮐﻔﺶ را ﺑﻪ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﭽﺴﭙﺎﻧﺪ؛ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻦ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن اﺧﺘﻼف اﻧﮕﺸﺘﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻫﻤﮕﯽ ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان اﻣﺎم‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫دﺳﺘﻬﺎ در رﮐﻮع ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ زاﻧﻮﻫﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(96‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺮ زاﻧﻮﻫﺎ و ﻧﺴﺦ ﺗﻄﺒﯿﻖ‬

‫‪٢٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺐﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪ ‬‬
‫ﻱ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ :‬ﺍﺿ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﻔﱠﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻬﹺﻴﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺑﹺـﺎﻷَﻛﹸﻒ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹶﺐﹺ‪) .‬ﻡ‪(٥٣٥/‬‬
‫‪ -٢٩٣‬ﺑﺨﺎﺭﻱ ‪٧٩٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﭘﺪرم ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم؛‬
‫ﻫﻨﮕﺎم رﮐﻮع‪ ،‬ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎﯾﻢ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪم و در ﻣﯿﺎن راﻧﻬﺎﯾﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻢ؛ ﭘﺪرم ﻣﺮا ﻣﻨﻊ ﮐـﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ اﻣﺎ از آن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﮐﻪ دﺳﺖﻫﺎ را‬
‫روي زاﻧﻮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪.‬‬
‫‪‬‬
 ‫‪٢٤٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(97‬آﻧﭽﻪ در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٢٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺜ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹸﻮﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻩ‪» :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑﹺﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ـﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻟ‪‬ـﻲ«‪ .‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ـﺄﹶ ‪‬ﻭﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪) .‬ﻡ‪(٤٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﺋﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﯾﻦ دﻋﺎ را در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه اش‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪   :‬و در واﻗﻊ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎرش‬
‫ﮐﻪ‪       :‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد؛ )زﯾﺮا در ﻗﺮآن ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫‪    ‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﮐﯽ ﭘﺮودﮔﺎرت را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و او را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﮐﻦ و از او ﻣﻐﻔﺮت ﺑﺨﻮاه؛‬
‫زﯾﺮا او ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(98‬ﻧﻬﯽ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‬

‫‪٢٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺸ‪‬ﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹸﻮﻑ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻒ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺒ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻬﹺﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻗﹾﺮ‪‬ﺃﹶ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻈﱢﻤ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﱠ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﺎ ﺍﻟـﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪‬‬
‫ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﻭﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٤٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪) ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز( ﺻﻒ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮده را ﮐﻨﺎر زد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﺮدم! از ﻣﮋده ﻫﺎي ﻧﺒﻮت ﺑﺠﺰ ﺧﻮاب‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ اﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮان در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﺷﺪه ام؛ ﭘﺲ ﺷﻤﺎ در رﮐﻮع‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﭘﺮودﮔﺎر را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯿﺪ و در ﺳﺠﺪه‪ ،‬زﯾﺎد دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﺎي ﺷﻤﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد«‪.‬‬
 ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٥٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(99‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از رﮐﻮع )در ﻗﻮﻣﻪ( ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫‪٢٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀُ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀُ ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺜﱠﻨ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻠﱡﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ـﺎﻧﹺﻊ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﺫﹶﺍ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺪ‪) .«‬ﻡ‪(٤٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪  :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬

‫)ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺣﻤﺪ وﺳﺘﺎﯾﺶ از آن ﺗﻮﺳﺖ؛ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ و ﻣﯿﺎن آن‬
‫ﻫﺎ و ﻫﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻫﻰ‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﻨﺪ؛ اﻟﻬﻰ! ﺗﻮ اﻫﻞ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﻰ؛ اﻟﻬﻰ! ﺗﻮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‬
‫ى ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻫﺴﺘﻰ؛ ﻫﻤﮕﻰ ﻣﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮ ﻫﺴﺘﯿﻢ؛ آن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮى آن را ﺑﮕﯿﺮد و ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺴﻰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آن را ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ؛‬
‫اﻟﻬﻰ! ﻫﯿﭻ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي را ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اش از ﻋﺬاب ﺗﻮ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﻰ دﻫﺪ و »ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺷﮑﻮه« و‬
‫ﺛﺮوت از آنِ ﺗﻮ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻠﻤﻪ »ﺟﺪ‪ «‬را ﻣﻌﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮح ﻧﻮوي و ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره )‪ (844‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(100‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺳﺠﺪه و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮدن زﯾﺎد‬

‫‪٢٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹴ ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻨﹺﻲ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺑﹺﺄﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻝﹺ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﺜﹾﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ ﺇﹺﻻﱠ‬
 ‫‪٢٥١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻂﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶﺔﹰ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻥﹸ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀِ‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻥﹸ‪) .‬ﻡ‪(٤٨٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺪان ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﮥ ﯾﻌﻤﺮي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺛﻮﺑﺎن؛ ﺑﺮدة آزاد ﺷﺪة رﺳﻮل اﷲ ‪‬؛ را‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﻮدم و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم دادن آن‪ ،‬وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮم ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟ او ﺳﮑﻮت ﮐﺮد؛ دوﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺳﮑﻮت‬
‫ﻧﻤﻮد؛ ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺳﻮم ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در اﯾﻦ ﺑﺎره از رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ زﯾﺎد ﺳﺠﺪه ﮐﻦ زﯾﺮا ﻫﺮ ﺳﺠﺪه اي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯽ‪ ،‬ﺑﺎري‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ﯾﮏ درﺟﻪ ﺗﻮ را ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﯾﮑﯽ از ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺖ را ﻣﯽ رﯾﺰد«‪ .‬ﻣﻌﺪان ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ‬
‫اﺑﻮدرداء ‪ ‬را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم و ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺆال را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدم؛ او ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻦ ﺛﻮﺑﺎن را‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(101‬دﻋﺎ در ﺳﺠﺪه‬

‫‪ _٢٩٨‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻰ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻗﹾﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹾﺜ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺍﻟﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺀَ «‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻨﺪه در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺮ وﻗﺖ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ در آن‪ ،‬زﯾﺎد دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(102‬ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻀﻮ ﺳﺠﺪه ﺷﻮد‬

‫‪٢٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹸﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﺃﹶﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹸﻢﹴ‪ :‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ـﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟـﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻃﹾﺮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻜﹾﻔ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺜﱢﻴ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(٤٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ دﺳـﺘﻮر داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻔﺖ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺪن )ﻫﻔﺖ ﻋﻀﻮ( ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ :‬ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ـ و ﺑـﺎ دﺳـﺘﺶ ﺑـﻪ ﺑﯿﻨـﯽ‬
‫ﺧﻮد اﺷﺎره ﮐﺮد )ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ(ـ دو دﺳﺖ‪ ،‬دو زاﻧﻮ و ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮ و ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﻧﮑﻨﯿﻢ«‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٥٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(103‬اﻋﺘﺪال در ﺳﺠﺪه و ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن آرﻧﺞ از زﻣﯿﻦ‬

‫‪ -٣٠٠‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻂﹾ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺒﹺﺴ‪‬ﺎﻁﹶ ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٤٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬در ﺳـﺠﺪه‪ ،‬آراﻣـﺶ ﺧـﻮد را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ و ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺳﺎﻋﺪﻫﺎﯾﺶ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﮓ‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﮕﺬارد‪«.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(104‬دور ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ دﺳﺘﻬﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺳﺠﺪه‬

‫‪٣٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻓﹶﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺽ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٤٩٥/‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه‪ ،‬دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺑﺤﯿﻨﻪ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫را ﭼﻨﺎن از ﭘﻬﻠﻮ دور ﻣﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﭙﯿﺪي زﯾﺮ ﺑﻐﻠﻬﺎﯾﺶ‪ ،‬دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(105‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﻌ‪ ‬ﺪ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺵ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺨ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ـﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ـﺎﺭ‪‬‬
‫ﺑﹺﺈﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٥٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻧﻤﺎز‬
‫)ﺗﺸﻬﺪ( ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻗﺪم ﭼﭙﺶ را ﻣﯿﺎن ران و ﺳﺎﻗﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ داد و ﻗﺪم راﺳﺘﺶ را )ﺑﺮ زﻣﯿﻦ(‬
‫ﻓﺮش ﻣﯽ ﮐﺮد )اﯾﻦ روش ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺗﻮرك ﻧﺎم دارد( و دﺳﺖ ﭼﭙﺶ را ﺑﺮ زاﻧﻮي ﭼﭗ و دﺳﺖ‬
‫راﺳﺘﺶ را ﺑﺮ ران راﺳﺘﺶ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢٥٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(106‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺪﻣﻬﺎ‬

‫‪٣٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺎﻭ‪‬ﻭﺱﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﻗﹾﻌ‪‬ـﺎﺀِ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻨ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺟ‪‬ﻔﹶﺎﺀً ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ‬
‫ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻚ‪) . ‬ﻡ‪(٥٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻃﺎووس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ درﺑﺎرة ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺪﻣﻬﺎ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؛ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻣﺎ آﻧﺮا ﻧﻮﻋﯽ ﺳﺘﻢ در ﺣﻖ ﺷﺨﺺ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﻮﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺣﻖ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺪﻣﻬﺎ ﺑﺮ دو ﻧﻮع‬
‫اﺳﺖ‪ -1 :‬اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺳﻦ ﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﭽﺴﭙﺎﻧﺪ و ﺳﺎق ﻫﺎﯾﺶ را ﻧﺼﺐ ﻧﻤﺎﯾﺪ و دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ‬
‫را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﮓ ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ؛ اﯾﻦ روش ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از آن‬
‫ﻣﻨﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ -2 .‬اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺳﻦ ﻫﺎﯾﺶ را در ﻣﯿﺎن دو ﺳﺠﺪه ﺑﺮ ﭘﺎﺷﻨﮥ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارد؛ اﺑﻦ‬
‫ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﺸﺴﺘﻦ را ﺳﻨﺖ ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(107‬ﺗﺸﻬﺪ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻄﱠﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻗﹶﺎﺷ‪‬ﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‬
‫ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﺃﹸﻗ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹸ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺒﹺﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺰ‪‬ﻛﹶﺎﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻳ‪ ‬ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹸ ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹸ ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ؟‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻄﱠﺎﻥﹸ ﻗﹸﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹸﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻜﹶﻌ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻗﹸﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﺭﹺﺩ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻮﺍ ﺻ‪‬ﻔﹸﻮﻓﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟﹾﻴ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹾ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪         :‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٥٤‬‬

‫ﺁﻣ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻭ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻹِْﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶ ﹸﻜ ‪‬ﻢ‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ «‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺑﹺﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪‬‬
‫ﺑﹺﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹺ ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ :‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺕ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸ ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٤٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻄﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﻗﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي‬
‫‪ ‬ﺧﻮاﻧﺪم؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ‪ ‬ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮدي از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﺎز در‬
‫ﮐﻨﺎر اﺣﺴﺎن و زﮐﺎت ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ )و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد(‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ‪ ‬ﻧﻤﺎز‬
‫را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮه اش را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮدن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﻓﻼن ﮐﻠﻤﻪ را‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن آورد؟ ﻣﺮدم ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻧﺪ؛ او دوﺑﺎره ﺳﺆاﻟﺶ را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد؛ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺮدم ﺳﮑﻮت‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺣﻄﺎن! ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻮ آﻧﺮا ﺑﺰﺑﺎن آوردي؟ ﺣﻄﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ را‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﯿﺎوردم؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﺮس را داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن‪ ،‬ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮم‪ .‬در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ‪،‬‬
‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ آن ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﺰﺑﺎن آوردم و ﻫﺪﻓﯽ ﺑﺠﺰ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ‪‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﺪ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﺘﺎن ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد؛‬
‫ﺳﻨﺖ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﺻﻔﻬﺎﯾﺘﺎن را راﺳﺖ ﮐﻨﯿﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﺷﻤﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺗﮑﺒﯿﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ‪        ‬ﮔﻔﺖ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎ آﻣﯿﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎي ﺷﻤﺎ را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و رﮐﻮع‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و رﮐﻮع ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ زﯾﺮا اﻣﺎم ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ رﮐﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ‬
‫از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻋﻮض آن ﻟﺤﻈﻪ اﺳﺖ )ﻟﺤﻈﻪ اي ﮐﻪ اﻣﺎم ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﺷﻤﺎ‬
 ‫‪٢٥٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺮﮐﻮع رﻓﺖ ﺑﺎ ﻟﺤﻈﻪ اي ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺪ از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﺷﻮد( و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اﻣﺎم‬
‫‪ ‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎي ﺷﻤﺎ را‬
‫‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ‪ ‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﻮد )اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ(؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎي ﺳﺘﺎﯾﺶ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد؛ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اﻣﺎم ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﺑﺮوﯾﺪ؛ زﯾﺮا اﻣﺎم ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽ رود و ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ از ﺳﺠﺪه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛‬
‫ﭘﺲ اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬در ﻋﻮض آن ﻟﺤﻈﻪ اﺳﺖ؛ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اﻣﺎم ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪       :‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬‬
‫)ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ‪ ،‬رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﮐﺖ و ﭘﺎﮐﻰ ﻣﺨﺼﻮص اﷲ اﺳﺖ؛ اى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺳﻼم و رﺣﻤﺖ و‬
‫ﺑﺮﮐﺎت ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد؛ ﺳﻼم ﺑﺮ ﻣﺎ و ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪا؛ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﻰ دﻫﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد‬
‫ـ ﺑﺤﻘﯽ ـ ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎدة اوﺳﺖ(‬

‫‪ -٣٠٥‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﻟﺘ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ـﺎﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻛﹶـﺎﺕ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ـﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ «‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﺢﹴ‪ :‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪) .‬ﻡ‪(٤٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﺸﻬﺪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮره ﻫﺎي‬
‫ﻗﺮان ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ آﻣﻮﺧﺖ و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪  :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪‬‬
‫و در رواﯾﺖ اﺑﻦ رﻣﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﺸﻬﺪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮان ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ آﻣﻮﺧﺖ‪.‬‬
 ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٥٦‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(108‬آﻧﭽﻪ در ﻧﻤﺎز از آن ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد‬

‫‪٣٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ‬
‫‪،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﺮﹺ ‪،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴِﻴﺢﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﻚ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺄﹾﺛﹶﻢﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹺ« ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺬﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹺ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶﺮﹺﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﻓﹶﻜﹶﺬﹶﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﻠﹶﻒ‪) .«‬ﻡ‪(٥٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬؛ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬در ﻧﻤﺎز ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮد‪            :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) .‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﻓﺘﻨﮥ د‪‬ﺟﺎل و ﻓﺘﻨﻪ زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم؛‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا ! از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺮوض و ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺷﻮم ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم(‪ .‬ﺷﺨﺼﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﯾﺎرﺳﻮل اﷲ! ﺷﻤﺎ از‬
‫ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺷﺪن‪ ،‬زﯾﺎد ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﯾﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬زﯾﺮا اﻧﺴﺎن ﺑﺪﻫﮑﺎر‪ ،‬دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﺧﻠﻒ وﻋﺪه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(109‬دﻋﺎ ﮐﺮدن در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻋ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻨﹺﻲ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺀً ﺃﹶﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﺑﹺـﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹸﻞﹺ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻇﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻇﹸﻠﹾﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺒﹺﲑ‪‬ﺍ« ﻭ‪‬ﰲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪» :‬ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺬﱡﻧ‪‬ﻮﺏ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻔﹸـﻮﺭ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻴﻢ‪) .‬ﻡ‪(٢٧٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دﻋﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺗﺎ آﻧﺮا در‬
‫ﻧﻤﺎزم ﺑﺨﻮاﻧﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﺨﻮان‪ :‬‬
‫‪‬‬
‫)ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺘﻢ ﮐﺮده ام و ﺑﺠﺰ ﺗﻮ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺮا‬
‫ﺑﯿﺎﻣﺮزد؛ ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮز و ﺑﺮ ﻣﻦ رﺣﻢ ﮐﻦ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ(‪.‬‬
 ‫‪٢٥٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(110‬ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮدن ﺷﯿﻄﺎن و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن از او در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀِ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﺎﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ «‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﻠﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺔ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ «‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺴ‪‬ﻂﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻭ‪‬ﻝﹸ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﺑ‪‬ﺴ‪‬ﻄﹾﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ﻠ‪‬ﻴﺲ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺎﺭﹴ ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﺑﹺﻠﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ِ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ـﻮ‪‬ﺓﹸ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﻷَﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺛﹶﻘﹰﺎ ﻳ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭﹺﻟﹾﺪ‪‬ﺍﻥﹸ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٥٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮدرداء ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪) ‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎز( اﯾﺴﺘﺎد؛ ﺳﭙﺲ ﺷﻨﯿﺪم‬
‫ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬از ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم«؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺮ‬
‫ﺗﻮ ﺑﺎد« و دﺳﺘﺶ را دراز ﮐﺮد ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﯿﺰي را ﺑﮕﯿﺮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬از ﻧﻤﺎز ﻓﺎرغ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ آﻧﻬﺎ را‬
‫ﻧﺸﻨﯿﺪه ﺑﻮدﯾﻢ؟ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ دﺳﺘﺖ را دراز ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺷﻤﻦ ﺧﺪا‪،‬‬
‫اﺑﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺷﻌﻠﻪ اي آورد و ﺧﻮاﺳﺖ روي ﺻﻮرﺗﻢ ﺑﮕﺬارد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﻪ ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از ﺗﻮ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم؛ ﺳﭙﺲ ﺳﻪ ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد؛ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬اﺑﻠﯿﺲ ﻋﻘﺐ‬
‫ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻧﮑﺮد؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ او را دﺳﺖ ﮔﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬اﮔﺮ دﻋﺎي ﺑﺮادرم‬
‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺑﺎزي ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪          ‬‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ‪ :‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ دﻋﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫‪)  ‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ ﭼﻨﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ اي ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﻫﯿﭻ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ(‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ دﻋﺎي او را اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ او ﻗﺪرت و ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎد در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﺸﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ را ﻣﯽ ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ و از آﻧﻬﺎ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.1‬‬

‫)‪ (1‬ﻣﻔﻬﻮم آﯾﻪ ‪ 35‬ﺳﻮره ص و ﺑﻌﺪ از آن‪.‬‬

 ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٥٨‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(111‬درود ﺑﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬

‫‪٣٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﲑ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶ‪‬ﻧﻪ‪‬‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪»  ‬ﻗﹸﻮﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻞﱢ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺁﻝﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺁﻝﹺ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺭﹺﻙ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺁﻝﹺ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺁﻝﹺ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺠﹺﻴﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶـﺪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٤٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ در ﻣﺤﻔﻞ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد؛ ﺑﺸﯿﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ درود ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﻢ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ درود ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫آرزو ﮐﺮدﯾﻢ اي ﮐﺎش! ﺑﺸﯿﺮ اﯾﻦ ﺳﺆال را ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪:‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪‬‬
‫و ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯾﺪ )در ﺗﺸﻬﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﺪ‪ :‬‬
‫‪.(‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(112‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ‬

‫‪٣١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﱢﻠﻢ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺽ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪) .‬ﻡ‪(٥٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﺮواﯾﺖ از ﭘﺪرش ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭙﺶ ﺳﻼم ﻣﯽ داد و ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺪي رﺧﺴﺎر‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
 ‫‪٢٥٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(113‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ اﺷﺎره ﺑﺎ دﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ در آﺧﺮ ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ـﺎ‪:‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻧﹺﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻋ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮﻣ‪‬ﺌﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﺄﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻜﹸﻢ‪‬؟ ﻭ‪ ‬ﰲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻌ‪‬ـﻲ‬
‫ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻜﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺫﹾﻧ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹴ ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹴ؟ ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻜﹾﻔ‪‬ﻲ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺨ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺧ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٤٣٠،٤٣١ /‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪  :‬و ﺑﺎ دﺳﺘﻤﺎن ﺑﻪ دو ﻃﺮف‬
‫اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺘﺎن ﺑﺴﻮي ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ«؟ و در‬
‫رواﯾﺘﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﻣﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن دﺳﺘﻬﺎﯾﺘﺎن ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دم اﺳﺒﻬﺎي ﺗﻮﺳﻦ و ﺳﺮﮐﺶ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﺪ!؟ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮ راﻧﻬﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارد و ﺑﺮ‬
‫ﺑﺮادراﻧﺶ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭗ او ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻼم ﺑﺪﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﻧﻤﺎزﮔﺰار‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﺳﻤﺖ راﺳﺖ وﭼﭗ او و‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(114‬آﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‬

‫‪٣١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶـﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻳﺮ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﺎﻧﹺﻊ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﺫﹶﺍ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ـﺪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٥٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ور‪‬اد‪ ،‬ﻣﻮﻻي ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻐﯿﺮه ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ‬از ﻧﻤﺎز ﻓﺎرغ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ﻻَ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٦٠‬‬

‫ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﻪ‪ ،‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﻠْﮏ‪ ‬و‪‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬و‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﮐُﻞﱢ ﺷَﯽ‪‬ء‪ ‬ﻗَﺪ‪‬ﯾﺮٌ‪ ،‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻻَ ﻣ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫أَﻋ‪‬ﻄَﯿ‪‬ﺖ‪ ،‬و‪‬ﻻَ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﯽ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨَﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬و‪‬ﻻَ ﯾ‪‬ﻨْﻔَﻊ‪ ‬ذَا اﻟْﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﮏ‪ ‬اﻟْﺠ‪‬ﺪ‪.«‬‬
‫)ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻘﯽ ﺟﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﯾﮑﺘﺎ اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮏ و اﻧﺒﺎزي ﻧﺪارد؛ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ و‬
‫ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ از آنِ اوﺳﺖ و ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎري ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ؛ اﻟﻬﻰ! آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﯽ‪،‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮى آن را ﺑﮕﯿﺮد و ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﺴﻰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آن را‬
‫ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي را ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اش از ﻋﺬاب ﺗﻮ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﻰ دﻫﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(115‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﻘ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺀَ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻜﹾﺒﹺﲑﹺ‪) .‬ﻡ‪(٥٨٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را از )ﺻﺪاي(‬
‫ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(116‬ﺗﺴﺒﯿﺢ‪ ،‬ﺗﺤﻤﯿﺪ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮﹺ ﻛﹸـ ﱢﻞ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﺓ‪ ‬ﺛﹶﻼﺛﹰﺎ ﻭ‪‬ﺛﹶﻼﺛ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﺛﹰﺎ ﻭ‪‬ﺛﹶﻼﺛ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶ‪‬ﺒﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﺛﹰﺎ ﻭ‪‬ﺛﹶﻼﺛ‪‬ـﲔ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾـﻚ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻳﺮ‪ ،‬ﻏﹸﻔ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺎﻳ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾـﻞﹶ ﺯ‪‬ﺑ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٥٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎز‬
‫)ﻓﺮض( ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎنَ اﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ و ﺑﺮاي‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪن ﺻﺪ‪» ،‬ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﻪ‪ ،‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﻠْﮏ‪ ،‬و‪‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬و‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﮐُﻞﱢ ﺷَﯽ‪‬ء‪ ‬ﻗَﺪ‪‬ﯾﺮٌ« ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻒ درﯾﺎ )زﯾﺎد(‬
 ‫‪٢٦١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫)ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺣﻘﯽ ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﯾﮑﺘﺎ اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮏ و اﻧﺒﺎزي ﻧﺪارد؛ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ و‬
‫ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ از آنِ اوﺳﺖ و او ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎري ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﻣﻼﺣﻈﻪ‪ :‬در ﺑﻌﻀﯽ از رواﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯽ و ﭼﻬﺎر ﺑﺎر »اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ« ﺑﮕﻮﯾﺪ؛‬
‫ﻟﺬا ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﮥ رواﯾﺎت ﻋﻤﻞ ﺷﻮد ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺳﯽ و ﭼﻬﺎر ﺑﺎر »اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬أَﮐْﺒ‪‬ﺮُ« ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(117‬روي ﮔﺮداﻧﯿﺪن از ﻧﻤﺎز از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و راﺳﺖ‬

‫‪٣١٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺀًﺍ‪:‬‬
‫ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺇﹺﻻﹼ ﺃﹶﻥﱠ ﺣ‪‬ﻘ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٧٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﺳـﻬﻤﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ روي ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﯾﺎ رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬از ﺳﻤﺖ‬
‫راﺳﺖ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ؛ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را ﺑﯿﺸﺘﺮ وﻗﺘﻬﺎ ﻣﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‪،‬‬
‫روي ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬در ﺣﺪﯾﺜﯽ دﯾﮕﺮ از اﻧﺲ ‪ ‬در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫وﻗﺘﻬﺎ از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬روي ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮔﺎﻫﯽ از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﮔﺎﻫﯽ از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬روي ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﯾﺎ ﺑﯿﺮون‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻮدش را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از ﻫﻤﺎن ﺳﻤﺖ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ آﻧﭽﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬آﻧﺮا ﻣﮑﺮوه ﻣﯽ داﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ از ﯾﮏ ﻃﺮف را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼﻣﻪ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻌﺪ از‬
‫ذﮐﺮ ﺳﺨﻦ اﻣﺎم ﻧﻮوي و روﺷﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﺑﯿﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﻓﻮق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎم از ﻫﺮ ﺳﻤﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر دارد‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮود و اﮔﺮ ﻫﺮ دو ﺟﻬﺖ در ﺣﻖ او ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺮون‬
‫رﻓﺘﻦ از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺗﯿﺎﻣﻦ )از راﺳﺖ ﺷﺮوع ﮐﺮدن( ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺣﺎدﯾﺚ ﻋﻤﻮﻣﯽ در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﻤﺪوح و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ) ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري‪ .(852‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از ﯾﮏ ﺳﻤﺖ را‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٦٢‬‬

‫ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻻزم ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ دارد ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(118‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي اﻣﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪٣١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶـﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺃﹶﻗﹾﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀً ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀً ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻬﹺﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀً ﻓﹶﺄﹶﻗﹾـﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ـﻠﹾﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻠﹾﻄﹶﺎﻧﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺗ‪‬ﻜﹾﺮﹺﻣ‪‬ﺘ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٦٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮدم را ﮐﺴﯽ اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﺑﻬﺘﺮ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ اﮔﺮ در ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ‬
‫را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ اﮔﺮ در ﻓﻬﻢ ﺳﻨﺖ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رزودﺗﺮ ﻫﺠﺮت‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ اﮔﺮ در ﻫﺠﺮت‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زودﺗﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ـ در‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از رواﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ـ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را در ﻣﺤﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ اش اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ )اﻣﺎﻣﺖ ﺣﻖ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺠﻠﺲ و اﻣﺎم ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ دﯾﮕﺮي اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻨﺪ( و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬
‫در ﺧﺎﻧﮥ دﯾﮕﺮي ﺑﺮ ﻓﺮش و ﻣﺘﮑﺎي او ﻧﻨﺸﯿﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺟﺎزه دﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(119‬ﭘﯿﺮوي از اﻣﺎم و ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﭘﺲ از او‬

‫‪٣١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ َ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻛﹶ ‪‬ﻊ‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ «‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹾ ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٤٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ؛ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬رﮐﻮع ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻣﺎ رﮐﻮع ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؛ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و »ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦْ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ه‪ «‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ دﯾﺪﯾﻢ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭼﻬﺮه اش )ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ اش( را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﺎ از او ﭘﯿﺮوي ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ« )و‬
 ‫‪٢٦٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽ رﻓﺘﯿﻢ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(120‬اﻣﺎﻣﺎن ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‬

‫‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫‪٣١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪َ ‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﺗ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹺ ﻓﹸﻼﹶﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻞﹸ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪ ‬‬
‫ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻋ‪‬ﻈﹶﺔ‪ ‬ﻗﹶﻂﱡ ﺃﹶﺷ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ـﻨ‪ ‬ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻔﱢﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻮﺟﹺﺰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﺒﹺﲑ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻀ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﻭ‪‬ﺫﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ـﺔ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٤٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻼﻧﯽ ﻧﻤﺎز را ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‬
‫ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ در ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آن روز‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺮدم را ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؛‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻫﺮﮐﺲ از ﺷـﻤﺎ‪ ،‬اﻣﺎﻣـﺖ ﻧﻤـﺎز را ﺑﻌﻬـﺪه ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬آﻧـﺮا ﻣﺨﺘـﺼﺮ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ؛ زﯾـﺮا در ﻣﯿـﺎن‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰاران‪ ،‬اﻓﺮاد ﺿﻌﯿﻒ‪ ،‬ﭘﯿﺮ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻓﻮري دارﻧﺪ‪ ،‬وﺟﻮد دارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(121‬اﮔﺮ اﻣﺎم‪ ،‬ﻣﺮﯾﺾ ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ‬

‫ﺗﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫‪٣١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ـﺎ‪ :‬ﺃﹶ ﹶﻻ‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺽﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﺛﹶ ﹸﻘﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺻ‪‬ـﻠﱠﻰ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ـﻲ ﻣ‪‬ـﺎﺀً ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ﻀ‪‬ﺐﹺ« ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﻏﹾﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻓﹶـﺎﻕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ـﺎﺀً‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ﻀ‪‬ﺐﹺ« ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﻏﹾﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻓﹶﺎﻕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ـﺎﺀً‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٦٤‬‬

‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ﻀ‪‬ﺐﹺ« ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﻏﹾﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻓﹶﺎﻕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻜﹸﻮﻑ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻞﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ـﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺭ‪‬ﻗ‪‬ﻴﻘﹰﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻞﱢ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻷَﻳ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻔﱠﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶـﻴ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪  ‬ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ـﺎ ﺭ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ـﻮﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‬
‫ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺄﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪» :‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺟ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﻥﹶ ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻓﹶـﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﺮﹺﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺽﹺ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜﹶﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶ‪‬ﻧﻪ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹺ؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ـﻲ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٤١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﯿﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ رﻓـﺘﻢ و ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬آﯾـﺎ‬
‫درﺑﺎرة ﺑﯿﻤـﺎري رﺳـﻮل اﮐـﺮم ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺻـﺤﺒﺖ ﻧﻤـﯽ ﮐﻨـﯽ؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑﻠـﻪ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑﯿﻤـﺎري‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻃﺸﺖ آﺑﯽ ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎورﯾﺪ«‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻃﺸﺖ آوردﯾﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻏﺴﻞ ﮐﺮد و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬دﭼﺎر ﺑﯽﻫﻮﺷﯽ ﺷﺪ؛ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾـﺎ ﻣـﺮدم‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬آﻧﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دوﺑﺎره آب ﺧﻮاﺳﺖ و ﻏـﺴﻞ‬
‫ﻧﻤﻮد؛ اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم‪ ،‬ﺑﯽﻫﻮش ﺷﺪ؛ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻫـﻮش‬
 ‫‪٢٦٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫آﻣﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد اﺑـﻮﺑﮑﺮ‪‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺻﺪ ﻧﺰد او رﻓﺖ و ﭘﯿﺎم را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮ ﺑﮑﺮ‪ ‬ﭼﻮن ﻣﺮدي‬
‫رﻗﯿﻖ اﻟﻘﻠﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷـﻤﺎ ﺑـﺮاي اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﺳﺰاوارﺗﺮ اﯾﺪ؛ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ در آن روزﻫﺎ‪ ،‬وﻇﯿﻔﮥ ﺧﻄﯿﺮ اﻣﺎﻣﺖ را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫در آن اﺛﻨﺎ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺣﺴﺎس ﺑﻬﺒﻮدي ﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﻣﺮدم را اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ﻣﯿﺎن دو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎس ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﯿﺮون رﻓـﺖ؛‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻘﺐ ﺑﯿﺎﯾﺪ؛ وﻟﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﺑﻪ او اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﯿﺎﯾﺪ و ﺑﻪ آن دو ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﮐﻨﺎر او ﺑﻨﺸﺎﻧﯿﺪ؛ آﻧﻬﺎ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬را‬
‫ﮐﻨﺎر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ؛ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻗﺘﺪا‬
‫ﻧﻤﻮد و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻗﺘﺪا ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﯿﺪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻧﺰد ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ آﻧﭽﻪ‬
‫را ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ درﺑﺎرة ﺑﯿﻤﺎري رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷـﻤﺎ ﺑﯿـﺎن ﻧﮑـﻨﻢ؟‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﮕﻮ؛ ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎن ﻧﻤـﻮدم؛ او ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ از‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ اﯾﺮادي ﻧﮕﺮﻓﺖ؛ ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻧﺎم ﺷﺨﺼﯽ را ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﺒـﺎس‪‬‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮاﯾﺖ ذﮐﺮ ﮐﺮد؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(122‬اﮔﺮ اﻣﺎم ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﻠﻮ ﺷﻮد‬

‫‪٣٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹶﺰ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻙ‪ ،‬ﻗﹶﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺯ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺕ‪ ‬ﺃﹸﻫ‪‬ﺮﹺﻳﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﻛﹸﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻔﹶﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻘﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٦٦‬‬

‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪  ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹶ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪  ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﺰ‪‬ﻉ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪‬ﻭﺍ‬
‫ﺍﻟﺘ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻴﺢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ «‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ «‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺒﹺﻄﹸﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺻ‪‬ﻠﱠﻮ‪‬ﺍ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪٢٧٤/١٠٥/‬ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻟﺼﻼﺓ‪ ،‬ﺑﺎﺏ‬
‫ﺗﻘﺪﱘ ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ ﻳﺼﻠﻲ ‪‬ﻢ ﺇﺫﺍ ﺗﺄﺧﺮ ﺍﻹﻣﺎﻡ(‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻏﺰوة ﺗﺒﻮك‪ ،‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدم؛‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺟﺎﺣﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺖ؛ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻇﺮف‬
‫آﺑﯽ را ﺑﺮداﺷﺘﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻦ دﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﺷﺪم و ﺑﺮ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ آب‬
‫رﯾﺨﺘﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﻪ ﺑﺎر دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺷﺴﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺷﺴﺖ؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺗﻼش‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ از ﺟﺒﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﺗﻨﮕﯽ آﺳﺘﯿﻦ ﻫﺎي ﺟﺒﻪ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻪ داﺧﻞ‬
‫آن ﺑﺮد و از زﯾﺮ ﺟﺒﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون آورد و ﺗﺎ آرﻧﺞ ﺷﺴﺖ و ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻌﺪ از آن‪،‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪) ‬ﺑﺴﻮي ﻣﺮدم( ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد؛ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﺸﺎن آﻣﺪم و دﯾﺪم ﻣﺮدم ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻮف ‪ ‬را ﺟﻠﻮ ﮐﺮده اﻧﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‬
‫رﺳﯿﺪ و آﻧﺮا ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ‪ ‬ﺳﻼم ﮔﻔﺖ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻤﺎزش را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺴﯿﺎر‪،‬‬
‫ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻨﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎزش را ﺗﻤﺎم ﮐﺮد‪ ،‬رو ﺑﺴﻮي ﻣﺮدم ﮐﺮد و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮدﯾﺪ« ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﻖ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز در‬
‫وﻗﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﺑﺎﻋﺚ ﻏﺒﻄﻪ ﺧﻮردن آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(123‬وﺟﻮب آﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اذان را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد‬

‫‪٣٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹲ ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﻰ ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﺩ‪‬ﻧﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﱠﻰ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺪ‪‬ﺍﺀَ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺄﹶﺟﹺﺐ‪) .«‬ﻡ‪(٦٥٣/‬‬
 ‫‪٢٦٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ )ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم( ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻋﺼﺎﮐﺸﯽ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺎورد؛ ﺳﭙﺲ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در ﻣﻨﺰﻟﺶ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻫﻢ ﺑﻪ او اﺟﺎزه داد؛ اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬او را ﺻﺪا زد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ اذان را ﻣﯽ ﺷﻨﻮي«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻦ« )ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﯿﺎ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(124‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‬

‫‪٣٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻼﺓ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺀًﺍ«‪) .‬ﻡ‪(٦٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‬
‫‪‬‬‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮي دارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(125‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﯾﮑﯽ از راﻫﻬﺎي ﻫﺪاﯾﺖ اﺳﺖ‬

‫‪٣٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶ ‪‬ﺓ‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻖ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﻧﹺﻔﹶﺎﻗﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮﹺﻳﺾ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮﹺﻳﺾ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱠﻥﹸ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪) .‬ﻡ‪(٦٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮدم ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻣﻌﻠﻮم اﻟﺤﺎل‬
‫ﯾﺎ ﻣﺮﯾﺾ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي ازآﻣﺪن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز )ﺟﻤﺎﻋﺖ( ﺗﺨﻠﻒ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد؛ ﺣﺘﯽ ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯿﺎن دو‬
‫ﻧﻔﺮ راه ﻣﯽ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ آﻣﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬راه ﻫﺎي ﻫﺪاﯾﺖ را ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺖ و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ درآن‪ ،‬اذان ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ از راﻫﻬﺎي ﻫﺪاﯾﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٦٨‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(126‬اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‬

‫‪٣٢٣‬ﺏ ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹺ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﺗ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻮﻗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻀ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺰ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟـﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻂﹸ ﺧ‪‬ﻄﹾﻮ‪‬ﺓﹰ ﺇﹺﻻﱠ ﺭ‪‬ﻓ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻂﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺌﹶـﺔﹲ‪،‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻫ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺒﹺﺴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹸ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺴِﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺻ‪‬ـﻠﱠﻰ ﻓ‪‬ﻴـﻪ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ـﺎ ﻟﹶـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹾ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪) .‬ﻡ‪ ٦٤٩/٢٧٢/‬ﻛﺘﺎﺏ ﺍﳌﺴﺎﺟﺪ ﻭ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﺍﻟﺼﻼﺓ‪ ،‬ﺑﺎﺏ ﻓﻀﻞ ﺻﻼﺓ‬
‫ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺍﻟﺼﻼﺓ(‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﺧﺎﻧﻪ‬
‫و ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ درﺟﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮي دارد؛ زﯾـﺮا اﮔـﺮ ﯾـﮏ ﻣـﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬درﺳـﺖ وﺿـﻮ ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮود و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﻧﮕﯿﺰهاي ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﻗﺪﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮﻣﯽدارد‪ ،‬ﯾﮏ درﺟﻪ ﺑﻪ درﺟﺎﺗﺶ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮔﻨﺎﻫﯽ از ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ ﮐﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﭘﺲ از‬
‫ورود ﺑــﻪ ﻣـــﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺗـــﺎ زﻣـــﺎﻧﯽ ﮐـــﻪ در اﻧﺘﻈـــﺎر ﻧﻤــﺎز‪ ،‬ﻧﺸـــﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﺑﺤـــﺴﺎب ﻧﻤـــﺎز ﻣﻨﻈـــﻮر‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﺟﺎي ﻧﻤﺎزﺗﺎن ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﺑـﺮاي ﺷـﻤﺎ دﻋـﺎي ﺧﯿـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! او را ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ و ﺑﺮ او رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ وﺿـﻮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(127‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ و ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ‬

‫‪٣٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺ ‪‬ﺪ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ ﻛﹸﻠﱠﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٦٥٦/‬‬
 ‫‪٢٦٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻤﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬وارد‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺴﺖ؛ ﻣﻦ ﻫﻢ رﻓﺘﻢ و ﻧﺰد او ﻧﺸﺴﺘﻢ؛ وي ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي ﺑﺮادر زاده ام! ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ را زﻧﺪه‬
‫ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﻫﻤﮥ ﺷﺐ را زﻧﺪه ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(128‬ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي در ﻣﻮرد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ازﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺸﺎ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻒ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫‪٣٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺛﹾﻘﹶﻞﹶ ﺻ‪‬ـﻼﹶﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻘ‪‬ﲔ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﺓﹸ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻷَﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ـﻮ‪‬ﺍ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺁﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹶﺎﻡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻲ‬
‫ﺑﹺﺮﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹴ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺰ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻄﹶﺐﹴ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻡﹴ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻓﹶﺄﹸﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺗ‪ ‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪ .‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﰲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪» :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈﹾﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶـﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺـﻲ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ «‪) .‬ﻡ‪(٦٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﺸﺎ و ﻓﺠﺮ‪،‬‬
‫دﺷﻮارﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪ ،‬ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯿﺮوﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ آﻧﻬﺎ اﺟﺮ و ﺛﻮاب اﯾﻦ دو ﻧﻤﺎز را‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﯿﻨﻪ ﺧﯿﺰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ )و در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ(؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﻣﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ دﺳﺘﻮر دﻫﻢ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدد و ﺷﺨﺼﯽ را ﺑﺮاي اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺮدم ﺑﮕﻤﺎرم؛‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻓﺮادي ﮐﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻫﯿﺰم ﺑﺎ ﺧﻮد دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮوم ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﮑﺸﻢ«‪.‬‬
‫ودر رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺨﻮاﻧﯽ‬
‫ﻓﺮﺑﻪ )ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮﺑﯽ( ﻧﺼﯿﺐ ﺷﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٧٠‬‬

‫‪٣٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ َ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻘﹶـﻮ‪‬ﻡﹴ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻔﹸـﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ـ ﹺﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪» :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺁﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﺣ‪‬ـﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺭﹺﺟ‪‬ـﺎﻝﹴ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻔﹸﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٦٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ روﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻣﺮدي را دﺳﺘﻮر دﻫﻢ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺨﻠﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن آﺗﺶ ﺑﺰﻧﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(129‬اﺟﺎزة ﺗﺨﻠﻒ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﺬري دارد‬

‫‪١٤‬ﺏ ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﺑﹺﻴﻊﹺ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹲ ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀِ ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺖ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟ‪‬ﻲ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺬﹶﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻠ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ـﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟ‪‬ـﻲ‪،‬‬
‫ﺸﻢﹴ‬ ‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻈﹾﻢ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹸﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦﹺ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻭﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻨﹺـﻲ ﺍﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ‪ ‬در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ از ﻋﺘﺒﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ‪ ‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪم و ﻋﺘﺒﺎن را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﻮدم و ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﺪﯾﺜﯽ از ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬
‫)ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آﻧﺮا ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﯽ(؛ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﻫﺎﯾﻢ ﮐﻢ ﺑﯿﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻟﺬا ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺰد‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دوﺳﺖ دارم ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﯽ و درﺧﺎﻧﻪ ام ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯽ ﺗﺎ ﻣﻦ ﻣﺤﻞ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص دﻫﻢ؛ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬و ﺗﻌﺪادي از ﯾﺎراﻧﺶ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ؛‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬وارد ﻣﻨﺰل ﺷﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﻮد و ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان ﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﯿﻬﻢ ﺑﺎ‬
 ‫‪٢٧١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﺑﺎرة ﻧﻔﺎق‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ آﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻧﻔﺎق را ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ دﺧﺸﻢ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ دادﻧﺪ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻋﻠﯿﻪ او دﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﺗﺎﻫﻼك ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫آﯾﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﮕﺮ ﮔﻮاﻫﯽ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻘﯽ‪ ،‬ﺑﺠﺰ‬
‫اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ؟! ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﺪ اﻣﺎ ﻧﻪ از ﻗﻠﺒﺶ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻘﯽ‪ ،‬ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪا‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬وارد ﺟﻬﻨﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻃﻌﻢ آﻧﺮا ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﭼﺸﺪ«‪.‬‬
‫اﻧﺲ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺘﯽ واداﺷﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺲ؛ وي ﻫﻢ آﻧﺮا ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(130‬دﺳﺘﻮر ﺧﻮب ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن‬

‫‪٣٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬‬
‫ﻑ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻓﹸﻼﹶﻥﹸ ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻚ‪‬؟ ﺃﹶﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ؟‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷُﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻲ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٤٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﭼﻬﺮه اش را ﺑﺴﻮي ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻓﻼﻧﯽ! آﯾﺎ ﻧﻤﺎزت را ﺧﻮب ادا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ؟ آﯾﺎ‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺒﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؟! او ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدش ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﯾﻢ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮم را ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(131‬اﻋﺘﺪال در ﻧﻤﺎز و ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻧﺪن آن‬

‫‪٣٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﺯﹺﺏﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻘﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ـﺪ‪ ‬‬
‫ﺕ‬
‫ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹸﻮﻋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹾـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹾﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻢﹺ ﻭ‪‬ﺍﻹﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻑ‪ ،‬ﻗﹶﺮﹺﻳﺒ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀِ‪) .‬ﻡ‪(٤٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ؛ ﭘﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٧٢‬‬

‫ﮐﻪ ﻗﯿﺎم‪ ،‬رﮐﻮع‪ ،‬اﻋﺘﺪال ﺑﻌﺪ از رﮐﻮع‪ ،‬ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﯿﺎن دو ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺳﺠﺪة دوم و ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﯿﺎن‬
‫ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ و رﻓﺘﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻤﻪ )از ﻧﻈﺮ ﻣﺪت زﻣﺎن( ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬در رواﯾﺎت دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻤﺎل ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺴﺎوي ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻗﯿﺎم و‬
‫ﺗﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺘﻬﺎ ﻫﻢ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﺁﻟﹸﻮ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻻﹶ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹸ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴِﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻜﹶﺚﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹸ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴِﻲ‪) .‬ﻡ‪(٤٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷﻢ را ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮم ﺗﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﻤﺎزي را‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫راوي از اﻧﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﺷﻤﺎ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ؛‬
‫او ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﻘﺪر راﺳﺖ ﻣﯽ اﯾﺴﺘﺎد )و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﯽ رﻓﺖ(‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺳﺠﺪه را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را از‬
‫ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻣﮑﺚ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ )ﺳﺠﺪة ﺑﻌﺪي را( ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(132‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﻤﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﯿﺎم آن‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٣٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻃﹸﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹸﻨ‪‬ﻮﺕ‪) .«‬ﻡ‪(٧٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﮐﺪام ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫دارد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﯿﺎم ﻃﻮﻻﻧﯽ« )ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎزي ﮐﻪ ﻗﯿﺎم آن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
 ‫‪٢٧٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(133‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺳﮑﻮن و آراﻣﺶ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ـﻲ‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻌ‪‬ﻲ ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻜﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺫﹾﻧ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹴ ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹴ؟ ﺍﺳ‪‬ﻜﹸﻨ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﺁﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻠﹶﻘﹰﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰﹺﻳﻦ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻔﱡﻮﻥﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻒ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹸﻮﻑ‪ ‬ﺍﻷُﻭ‪‬ﻝﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺻ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟـﺼ‪‬ﻒ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٤٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰد ﻣﺎ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا‬
‫ﻣﻦ ﺷﺎﻫﺪ دﺳﺘﻬﺎﯾﺘﺎن ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دم اﺳﺒﻬﺎي ﺗﻮﺳﻦ وﺳﺮﮐﺶ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﺪ؟ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺳﮑﻮن‬
‫وآراﻣﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰد ﻣﺎ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﻣﺎ را در ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي‬
‫دﯾﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺷﻤﺎ را ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ«؟ ﺑﺎر ﺳﻮم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﺰد ﻣﺎ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﺰد ﭘﺮودﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﯽ اﯾﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺻﻒ‬
‫ﻧﻤﯽ اﯾﺴﺘﯿﺪ«؟ ﻣﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺰد ﭘﺮودﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﯽ اﯾﺴﺘﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺻﻔﻬﺎي اول را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﺳﺘﻮار و ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﺻﻒ ﻣﯽ اﯾﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن دﺳﺘﻬﺎ ﮐﻪ از آن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن دﺳﺘﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻼم‬
‫ﮔﻔﺘﻦ در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ )‪ (311‬ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(134‬ﺳﻼم دادن ﺑﺎ اﺷﺎره در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪ ‬ﻮ‬
‫ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹸﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺁﻧﹺﻔﹰﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻕﹺ‪) .‬ﻡ‪(٥٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﺮا ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮐﺎري ﻓﺮﺳﺘﺎد؛ ﺳﭙﺲ ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫اﯾﺸﺎن رﺳﯿﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮش اداﻣﻪ ﻣﯽ داد ـ ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ ﻗﺘﯿﺒﻪ ـ و ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٧٤‬‬

‫ﺑﻮد؛ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻢ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﺴﻮي ﻣﻦ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻓﺮاﻏﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺮا ﺻﺪا زد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﯽ وﻟﯽ ﻣﻦ‬
‫در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮدم«‪ .‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در آن ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﭼﻬﺮة رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﻣﺸﺮق ﺑﻮد‪.‬‬
‫)در رواﯾﺎت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﺒﻮد؛ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫واﻗﻌﻪ‪ ،‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬رخ داده اﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ ﻗﺒﻠﻪ در ﺟﻨﻮب آن‪ ،‬ﻗﺮار دارد؛ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﺟﻮاب دادن ﺳﻼم را در ﻧﻤﺎز ﺑﺎ اﺷﺎره‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(135‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٣٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻜﹶﻢﹺ ﺍﻟـﺴ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ ﺃﹸﺻ‪‬ـﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻊ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹾ ﻋ‪‬ﻄﹶﺲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ـﺎﻧﹺﻲ ﺍﻟﹾﻘﹶـﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺑﹺﺄﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍ ﺛﹸﻜﹾﻞﹶ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪‬؟ ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸـﻮﺍ ﻳ‪‬ـﻀ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﻮﻥﹶ‬
‫ﺑﹺﺄﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻬﹺﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻓﹾﺨ‪‬ﺎﺫ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ـﻜﹶﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ـﺎ ﺻ‪‬ـﻠﱠﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺒﹺﺄﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹸﺢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻼﹶﻡﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻴﺢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻜﹾﺒﹺﲑ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ «‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ـﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻻﹰ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﻜﹸﻬ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻬﹺﻢ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﺭﹺﺟ‪‬ـﺎﻝﹲ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺭﹺﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺡﹺ‪:‬‬
‫»ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹲ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﱡﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ـﺎﺀِ‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻂﱡ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻓﹶﻖ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﺬﹶﺍﻙ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹲ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﻏﹶﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹸﺣ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻃﱠﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺍﻟﺬﱢﻳﺐ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻨ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹲ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺁﺳ‪‬ﻒ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺄﹾﺳ‪‬ﻔﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻜﹶﻜﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻜﱠﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
 ‫‪٢٧٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﹶﻌ‪‬ﻈﱠﻢ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻓﹶﻼﹶ ﺃﹸﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹸﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ«‪) .‬ﻡ‪(٥٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﻦ ﺣﮑﻢ ﺳﻠﻤﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮدي از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﻋﻄﺴﻪ زد؛ ﻣﻦ »ﯾﺮﺣﻤﮏ اﷲ« ﮔﻔﺘﻢ؛ ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدﻧﺪ؛‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎدرم ﺑﻪ ﻋﺰاﯾﻢ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ!؟ ﻣﺮدم ﺷﺮوع ﺑﻪ زدن‬
‫دﺳﺘﻬﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮ روي راﻧﻬﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﮑﻮت دﻋﻮت ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮدم؛ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻼم داد ـ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺶ ﺑﺎد؛ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﻠﻤﯽ در ﺣﺴﻦ‬
‫آﻣﻮزش ﻧﻪ ﻗﺒﻞ و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺤﻀﺮت ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﻧﺪﯾﺪه ام ـ ﻧﻪ ﺳﺮم داد ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺮا ﮐﺘﮏ‬
‫زد و ﻧﻪ ﺑﺪ و ﺑﯿﺮاه ﮔﻔﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ اﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن اﺳﺖ«‪ .‬ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﺷﺒﯿﻪ اﯾﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻓﺎﺻﻠﮥ زﯾﺎدي ﺑﺎ ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﻧﺪارم؛ وﻟﯽ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ؛ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺮدم ﻣﺎ ﻧﺰد ﮐﺎﻫﻨﺎن )ﻏﯿﺒﮕﻮﯾﺎن( ﻣﯽ روﻧﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﻧﺰد‬
‫ﮐﺎﻫﻨﺎن ﻧﺮو«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺗﻌﺪادي از ﻣﺎ ﺑﺪﻓﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ در دﻟﻬﺎﯾﺸﺎن اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﺒﺎدا ﺑﺪﻓﺎﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﺷﻤﺎ را از اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺎز دارد«‪) .‬اﺷﺎره ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎل ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﯿﭻ اﻋﺘﺒﺎري ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﺎرﺗﺎن را ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ(‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﻓﺎل ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬ﻓﺎل ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ )و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﻮن ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن او‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؛ ﻟﺬا درﺑﺎرة ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻂ ﮐﺸﯿﺪن و ﻓﺎل ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺗﻔﺎق‬
‫ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد و اﯾﻦ ﮐﺎر از وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻫﻤﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻨﯿﺰي داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﻢ را در اﻃﺮاف ﮐﻮه اﺣﺪ و ﺟﻮاﻧﯿﻪ‬
‫ﻣﯽ ﭼﺮاﻧﯿﺪ؛ روزي ﺧﺒﺮ ﺷﺪم ﮐﻪ ﮔﺮگ ﯾﮑﯽ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺑﺮده اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻢ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮم‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﯿﻠﯽ ﺑﻪ او زدم؛ ﭘﺲ ازآن‪ ،‬ﻧﺰد‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻣﺪم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آن را )ﮔﻨﺎه و اﺷﺘﺒﺎه( ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺤﺴﺎب آورد‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٧٦‬‬

‫اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻧﺮا آزاد ﻧﮑﻨﻢ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎور«؛ ﻣﻦ او را ﻧﺰد‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮدم؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﮐﺠﺎﺳﺖ«؟ ﮐﻨﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪» :‬در آﺳﻤﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺑﻌﻀﯽ رواﯾﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺶ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻ اﺷﺎره ﮐﺮد(‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺘﻢ«؟ﮐﻨﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪) ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﻦ ﺣﮑﻢ( ﮔﻔﺖ‪» :‬او را آزاد ﮐﻦ؛ زﯾﺮا او ﻣﻮﻣﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٣٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺭ‪‬ﻗﹶﻢ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻜﹶﻠﱢﻢ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪ ‬ﹸﻞ‬
‫ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪       :‬ﻓﹶﺄﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻜﹸﻮﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬﹺﻴﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻡﹺ‪) .‬ﻡ‪(٥٣٩/‬‬
‫‪ -٣٣٤‬ﺑﺨﺎﺭﻱ ‪١٢٠٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﺑﺘﺪاي اﺳـﻼم‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎم ﻧﻤـﺎز ﺧﻮاﻧـﺪن‪ ،‬ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؛ اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾـﻪ ﻧـﺎزل ﺷـﺪ ﮐـﻪ‪)       :‬و ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﺪ(‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﺗﺎ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺳﮑﻮت را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(136‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ در ﻧﻤﺎز ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺎز‬

‫‪٣٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ ‪ :‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻴﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ«‪ .‬ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪» :‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓ‪) .«‬ﻡ‪(٤٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬وﯾﮋة ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫دﺳﺖ زدن‪ ،‬وﯾﮋة زﻧﺎن اﺳﺖ« و در رواﯾﺘﯽ »در ﻧﻤﺎز« ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ در ﻧﻤﺎز ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ از او ﺑﺮاي داﺧﻞ ﺷﺪن اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻣﺎم را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ )ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎه‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ( و اﻣﻮر دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻣﺮد‪ ،‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﻧﻤﺎزﮔﺰار زن‪ ،‬دﺳﺖ‬
‫ﺑﺰﻧﺪ )ﺑﺎ ﮐﻒ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮐﻒ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﺰﻧﺪ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻟﻬﻮ و ﻟﻌﺐ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺰﻧﺪ(‪.‬‬
 ‫‪٢٧٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(137‬ﻧﻬﯽ از ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﭼﺸﻢ ﻫﺎ ﺑﺴﻮي آﺳﻤﺎن در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹾﻌ‪‬ﻬﹺـﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺀِ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹶﻔﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٤٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ اﻓﺮادي‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم دﻋﺎي‬
‫در ﻧﻤﺎز از ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن ﺑﺴﻮي آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺧﻮد داري ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎي آﻧﺎن رﺑﻮده ﻣﯿﺸﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(138‬ﮔﻨﺎه ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار‬

‫‪٣٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺴ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ـﻴ‪ ‬ﹴﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻢﹴ‬
‫‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹶـﺎﻥﹶ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﻨ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ‪) .‬ﻡ‪(٥٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺟﻬﯿﻢ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ از ﺟﻠـﻮي‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﮔﻨﺎه دارد‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻬﻞ )ﺳﺎل( ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‬
‫وﻟﯽ از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﺮد«‪ .‬راوي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫ﭼﻬﻞ روز‪ ،‬ﻣﺎه ﯾﺎ ﺳﺎل‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(139‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎزﮔﺰار‬

‫‪٣٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺻ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺢﹴ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪  ‬ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻳ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺷ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﻴ‪‬ﻂ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺯ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻏﹰﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺎﺩ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻓﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻷُﻭﻟﹶﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺜﹶﻞﹶ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺯ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺸ‪‬ﻜﹶﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻘ‪‬ـﻲ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻ‪‬ﺑ‪‬ـﻦﹺ ﺃﹶﺧ‪‬ﻴـﻚ‪‬؟ ﺟ‪‬ـﺎﺀَ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٧٨‬‬

‫ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻜﹸﻮﻙ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺯ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺃﹶﺑ‪‬ـﻰ‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹾﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹲ«‪) .‬ﻡ‪(٥٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وي روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﺑﯿﻦ ﺧـﻮد و ﻣـﺮدم‪،‬‬
‫ﺳ‪‬ﺘﺮه ﻗﺮار ﻣﯽ داد و ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻣﻌﯿﻂ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ از ﺟﻠﻮﯾﺶ ﺑﮕﺬرد؛‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ اش زد و او را ﻋﻘﺐ راﻧﺪ؛ وي ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد )ﺗﺎ از ﺟﺎﺋﯽ دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﺮود( اﻣﺎ ﭼﻮن راﻫﯽ ﺟﺰ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺟﻠﻮي اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ از آﻧﺠﺎ ﺑﮕﺬرد؛‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎر اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮي او را ﻋﻘﺐ راﻧﺪ؛ ﺟﻮان‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﺰد ﻣﺮوان‬
‫رﻓﺖ و از او ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﺟﻮان‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﺮوان آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮوان ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ!‬
‫ﺑﯿﻦ ﺗﻮ و ﺑﺮادرزاده ات )اﯾﻦ ﺟﻮان( ﭼﻪ ﻧﺰاﻋﯽ در ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ؟ اﺑﻮﺳـﻌﯿﺪ ‪ ‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد و ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺘﺮه ﻗﺮار داد و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫و ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﺟﻠﻮﯾﺶ ﺑﮕﺬرد‪ ،‬او را دﻓﻊ ﮐﻨﺪ؛ اﮔﺮ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وي ﺑﺠﻨﮕﺪ زﯾﺮا او ﺷﯿﻄﺎن‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(140‬ﺳﺘﺮة ﻧﻤﺎزﮔﺰار‬

‫‪٣٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﷲِ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻭ‪‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ـﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ َ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻜﹸـﻮﻥﹸ ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪‬ﻱ‪‬‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٤٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت از ﺟﻠﻮي ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ؛ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﯾﻢ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﭼﻮب ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ رﺣﻞ‪ ،‬ﺟﻠﻮي ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ از ﺟﻠﻮي ﺷﻤﺎ ﺑﮕﺬرد ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺿﺮري‬
‫ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٢٧٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(141‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﻧﯿﺰه‬

‫‪٣٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻢ‪ ‬ﺍﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺬﹶﻫ‪‬ﺎ ﺍﻷُﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀُ‪) .‬ﻡ‪(٥٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روزﻫـﺎي ﻋﯿـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽ داد ﺗﺎ ﻧﯿﺰه اي ﺟﻠﻮﯾﺶ ﻧﺼﺐ ﮐﻨﻨﺪ؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺴﻮي آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺮدم ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻔﺮ ﻫـﻢ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﺎر را اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﯽ داد؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﻣﺮاء و ﺣﮑﺎم ﻧﯿﺰ از ﻧﯿﺰه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(142‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﻣﺮﮐﺐ‬

‫‪٣٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﺽ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ـﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٥٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣـﺮﮐﺒﺶ را‬
‫‪‬‬‫ﺟﻠﻮي ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽ داد و ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(143‬ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎزﮔﺰار از ﭘﺸﺖ ﺳﺘﺮه‬

‫‪٣٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻥ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻔﹶﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻩ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ َﺀ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶﻻﹰ ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀﺍﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﻥﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻞﹺ ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﻼﹶﻻﹰ ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺰ‪‬ﺓﹰ ﻓﹶﺮ‪‬ﻛﹶﺰ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻠﱠﺔ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺰ‪‬ﺓ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪‬ﻱﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ـﺰ‪‬ﺓ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٥٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺟﺤﯿﻔﻪ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را در ﺧﯿﻤﻪ اي ﭼﺮﻣﯽ و ﺳﺮخ رﻧﮓ دﯾـﺪم‬
‫و ﺑﻼل ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮاي آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬آب وﺿـﻮ آورد )وآﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬وﺿـﻮ ﺳـﺎﺧﺖ(‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٨٠‬‬

‫از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﺳـﺒﻘﺖ ﻣـﯽﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ؛ ﻫـﺮﮐﺲ ﻣﻮﻓـﻖ‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ آب وﺿـﻮي رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬آن را ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺧﻮد ﻣﯽﻣﺎﻟﯿﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬از ﺗﺮي دﺳـﺖ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻼل ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﯿﺰه اي ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و در زﻣﯿﻦ ﻓﺮوﻧـﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎي ﺳﺮخ رﻧﮕﯽ ﺑﺮ ﺗـﻦ داﺷـﺖ و آﺳـﺘﯿﻨﻬﺎﯾﺶ را ﺑـﺎﻻ زده ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و رو ﺑﻪ ﻧﯿﺰه ﮐﺮد و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮدم و ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬
‫را دﯾﺪم ﮐﻪ از ﭘﺸﺖ آن ﻧﯿﺰه‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(144‬ﻧﻬﯽ از دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن‬

‫‪٣٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ـﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٥٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم‪ ‬از اﯾﻨﮑـﻪ ﮐـﺴﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎم ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(145‬ﻧﻬﯽ از ﺗﻒ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻠﻮ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ َ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹶ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪‬؟ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹾ ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ« ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻢ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻔﹶﻞﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪) .‬ﻡ‪(٥٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻠﻐﻤﯽ در ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻠﮥ ﻣﺴﺠﺪ دﯾﺪ؛ ﭘﺲ رو‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮدم ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ روﺑﺮوي ﭘﺮودﮔﺎرﺷﺎن ﻣﯽ اﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻠﻐﻢ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ؟ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﮐﻪ روﺑﺮوي ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ و در ﭼﻬﺮة ﺷﻤﺎ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ؟ ﻟﺬا‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﯿﺎﻧﺪازﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و زﯾﺮ ﭘﺎﯾﺘﺎن ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺟﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﯿﺪ«‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ ـ ﯾﮑﯽ از روﯾﺎن ـ ﮐﺎر را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در ﭘﺎرﭼﻪ اش‬
‫ﺗﻒ ﮐﺮد و آن را ﺑﻬﻢ ﻣﺎﻟﯿﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٨١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(146‬ﺧﻤﯿﺎزه ﮐﺸﯿﺪن در ﻧﻤﺎز و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از آن‬

‫‪٣٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺜﹶـﺎﻭ‪ ‬‬
‫ﺏ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻜﹾﻈ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﺎﻉ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ«‪ .‬ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ـﺔ‪:‬‬
‫»ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﻚ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٢٩٩٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺳﺖ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺧﻤﯿﺎزه ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮﯾﺶ را ﺑﮕﯿﺮد؛ زﯾﺮا ﺷﯿﻄﺎن داﺧﻞ‬
‫)دﻫﺎﻧﺶ( ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺳﺘﺶ را ﺟﻠﻮي دﻫﺎﻧﺶ ﺑﮕﯿﺮد؛‬
‫زﯾﺮا ﺷﯿﻄﺎن داﺧﻞ )دﻫﺎﻧﺶ( ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(147‬ﺑﺮ دوش ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻃﻔﺎل در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑﹺﻨ‪ ‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ـﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٥٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻗﺘﺎده اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﺮدم را اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮاﻟﻌﺎص ﮐﻪ ﻣﺎدرش زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﺑﻮد )ﻧﻮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ(‬
‫ﺑﺮدوش آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻗﺮار داﺷﺖ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﮐﻮع ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬او را روي زﻣﯿﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺳﺠﺪه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره او را ﺑﺮ دوﺷﺶ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(148‬دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎ در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪٣٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻘ‪‬ﻴﺐﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﺎﻋ‪‬ﻼً ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ«‪) .‬ﻡ‪(٥٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﯿﻘﯿﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻻزم وﺿﺮوري اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر‪،‬‬
‫ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٨٢‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻧﺎﻫﻤﻮارﻧﺪ و در ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اذﯾﺖ و آزار اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر دﺳﺖ‬
‫ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(149‬ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺑﻠﻐﻢ ﺑﺎ ﮐﻔﺶ‬

‫ﺖ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫‪٣٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﺨ‪‬ﲑﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪ ‬‬
‫ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻟﹶﻜﹶﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٥٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺷﺨﯿﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم و دﯾﺪم ﮐﻪ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻠﻐﻢ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺎ ﮐﻔﺸﺶ آﻧﺮا ﻣﺎﻟﯿﺪ )ﺗﺎ ﻣﺤﻮ ﺷﻮد و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(150‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن و ﺑﺴﺘﻦ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮ در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ـﺎﺭﹺ ‪‬‬
‫ﺙ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻘﹸﻮﺹ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱡﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ـﻦﹺ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﻑ‪) .«‬ﻡ‪(٤٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺎرث را‬
‫دﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ؛ ﭘﺲ از ﺟﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎي او ﻧﻤﻮد؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻧﻤﺎزش را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺎ ﺳﺮم ﭼﮑﺎر داري؟ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎزﮔﺰاري اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(151‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻏﺬا ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٣٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹸـﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﺸ‪‬ﺎ ُﺀ‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹸ ﻓﹶﺎﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺀُﻭﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺻ‪‬ﻼﺓﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ـﺮﹺﺏﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹸـﻮﺍ ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٥٥٨/‬‬
 ‫‪٢٨٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺎم‬
‫آورده ﺷﺪ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻫﻢ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺎم ﺑﺨﻮرﯾﺪ و در‬
‫ﺧﻮردن آن ﻫﻢ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(152‬ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ در ﻧﻤﺎز و ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ‬

‫‪٣٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺷ‪ ‬‬
‫ﻚ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺ ﻛﹶﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺛﹶﻼﺛﹰﺎ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺡﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹶﻦ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺇﹺﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﻷَﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹴ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻏ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻠﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪) .«‬ﻡ‪(٥٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در‬
‫ﻧﻤﺎزش‪ ،‬ﺷﮏ ﮐﺮد و ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ ﯾﺎ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮏ را رﻫﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﺳﺎس‬
‫را ﺑﺮ ﯾﻘﯿﻦ )ﺳﻪ رﮐﻌﺖ( ﺑﮕﺬارد؛ آﻧﮕﺎه ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻼم دﻫﺪ‪ ،‬دو ﺳﺠﺪه ﺑﺠﺎ آورد؛ اﮔﺮ ﭘﻨﺞ‬
‫رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دو ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ زوج ﺷﺪن ﻧﻤﺎزش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺘﺶ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دو ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ذﻟﺖ و ﺧﻮاري ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪٣٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪:‬‬
‫ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺟﹺﺬﹾﻋ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪:‬‬
‫ﻗﹸﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺫﹸﻭ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻗﹸﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹸ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻧ‪‬ـﺴِﻴﺖ‪‬؟‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻻﹰ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺫﹸﻭ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ‬
‫ﺇﹺﻻﹼ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ـﻠﱠﻢ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٥٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺑﻌﺪ از زوال ﯾﻌﻨﯽ ﻇﻬـﺮ ﯾـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٨٤‬‬

‫ﻋﺼﺮ را دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻼم ﮔﻔﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮي ﭼـﻮﺑﯽ ﮐـﻪ در ﺟﻬـﺖ ﻗﺒﻠـﮥ ﻣـﺴﺠﺪ ﻗـﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬رﻓﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آن ﺗﮑﯿﻪ زد؛ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺑـﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤـﺮ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ؛ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬ﮐـﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺠﻠﻪ داﺷـﺘﻨﺪ از ﻣـﺴﺠﺪ ﺑﯿـﺮون رﻓﺘﻨـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﻧﻤـﺎز‪ ،‬ﮐﻮﺗـﺎه ﺷـﺪه اﺳـﺖ؟ در اﯾـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‪،‬‬
‫ذواﻟﯿﺪﯾﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻧﻤﺎز ﺗﺨﻔﯿﻒ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﺷـﻤﺎ دﭼـﺎر ﻓﺮاﻣﻮﺷـﯽ ﺷـﺪﯾﺪ؟‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭙﺶ ﻧﮕﺎﻫﯽ اﻧﺪاﺧﺖ و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ذواﻟﯿـﺪﯾﻦ ﭼـﻪ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ«؟!‬
‫ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ذواﻟﯿﺪﯾﻦ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ؛ ﺷﻤﺎ ﻓﻘﻂ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﺪ؛ آﻧﮕـﺎه رﺳـﻮل ﺧـﺪا‬
‫‪ ‬دو رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻼم داد؛ ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﺳﺠﺪه ﻧﻤـﻮد؛ ﺳـﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿـﺮ ﮔﻔـﺖ و‬
‫ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد؛ ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔـﺖ ﺳـﺮش را ﺑﻠﻨـﺪ ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬واز ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﻦ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺳﻼم داد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(153‬ﺳﺠﺪه ﻫﺎي ﺗﻼوت‬

‫‪٣٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﹸﺃ‬
‫ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹰ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻜﹶﺎﻥ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٥٧٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻗﺮان ﺗـﻼوت ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮد و‬
‫ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺳﻮره ﻫﺎي داراي ﺳﺠﺪه را ﺗﻼوت ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮد؛ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﺸﺎن‪،‬‬
‫ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ )ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ازدﺣـﺎم( ﺟـﺎﯾﯽ ﺑـﺮاي ﻧﻬـﺎدن ﭘﯿـﺸﺎﻧﯽ ﺑـﺮ زﻣـﯿﻦ‪ ،‬ﭘﯿـﺪا‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫‪٣٥٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻊﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶـﺮ‪‬ﺃﹶ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ ﺍﻧ‪‬ﺸ‪‬ﻘﱠﺖ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹸ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺧ‪‬ﻠﹾﻒ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻢﹺ ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﺃﹶﺯ‪‬ﺍﻝﹸ ﺃﹶﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻟﹾﻘﹶﺎﻩ‪) .‬ﻡ‪(٥٧٨/‬‬
‫اﻟـﺴﲈء‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮراﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﻤـﺎز ﻋـﺸﺎ را ﺑـﺎ اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﺧﻮاﻧـﺪم؛ او ﺳـﻮرة‪َ ِ ‬‬
‫إذا ﱠ َ ُ‬
‫اﻧﺸﻘﺖ‪ ‬را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺠﺪه ﮐﺮد؛ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺠﺪه ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮاﻧـﺪن اﯾـﻦ‬
‫َْ ﱠ ْ‬
 ‫‪٢٨٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺳﻮره‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ‪ ‬ﺳﺠﺪه ﮐﺮدم و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮم و ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﺑﺮوم‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(154‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‬

‫‪٣٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﻍﹸ ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪» :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ «‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺞﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻡﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺵ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻀ‪‬ﻌ‪‬ﻔ‪‬ﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﺷ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹾﺄﹶﺗ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻛﹶﺴِﻨﹺﻲ ﻳ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻒ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﻭ‪‬ﺭﹺﻋ‪‬ﻼﹰ ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹾﻮ‪‬ﺍﻥﹶ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹶﻪ‪ «‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪        :‬‬

‫‪) .       ‬ﻡ‪(٦٧٥/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺮاﺋـﺖ را ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن‬
‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ )و رﮐﻮع ﻣﯽ ﻧﻤﻮد( و ﺳﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐـﺮد‪» ،‬ﺳ‪‬ـﻤ‪‬ﻊ‪ ‬اﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦْ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ﻨَﺎ و‪‬ﻟَﮏ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ «‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ اﯾـﺴﺘﺎده ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺧـﺪاﯾﺎ !‬
‫وﻟﯿﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻋﯿﺎش ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ را ﻧﺠﺎت ﺑﺪه؛ اﻟﻬﯽ! ﻗﻬـﺮ‬
‫و ﻏﻀﺒﺖ را ﺑﺮ ﻗـﻮم ﻣ‪‬ـﻀَﺮ‪ ،‬ﻧـﺎزل ﮐـﻦ و آﻧـﺎن را دﭼـﺎر ﺧﺸﮑـﺴﺎﻟﯽ اي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺧﺸﮑـﺴﺎﻟﯽ دوران‬
‫ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬ﺑﮕﺮدان؛ ﺧﺪاﯾﺎ! ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻟﺤﯿﺎن و رﻋﻞ و ذﮐﻮان و ﻋﺼﯿﻪ را ﮐﻪ از ﺧﺪا ورﺳـﻮﻟﺶ‪ ،‬ﻋـﺼﯿﺎن‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﻦ«‪ .‬راوي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣـﺎ ﺧﺒـﺮ رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ آﻧﺤـﻀﺮت ﺑﻌـﺪ از ﻧـﺰول آﯾـﮥ‬
‫‪               ‬اﯾﻦ دﻋﺎ را‬
‫ﺗﺮك ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﮥ آﯾﻪ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﭼﯿﺰي از ﮐﺎر )ﺑﻨﺪﮔﺎن( در دﺳﺖ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﯾـﺎ ﺗﻮﺑـﮥ آﻧـﺎن را‬
‫ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و ﯾﺎ آﻧﻬﺎ را ﻋﺬاب ﻣﯽ دﻫﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن ﺳﺘﻤﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٨٦‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(155‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و دﯾﮕﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎ‬

‫‪٣٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَُﻗﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‬
‫ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹸﻔﱠﺎﺭ‪) .‬ﻡ‪(٦٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ و او در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻇﻬﺮ و ﻋﺸﺎ و ﺻﺒﺢ )دﻋﺎي( ﻗﻨﻮت ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫و ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬دﻋﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﮐﻔﺎر را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(156‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‬

‫‪٣٥٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﺯﹺﺏﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺍﻟـﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ‪) .‬ﻡ‪(٦٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺻﺒﺢ و ﻣﻐﺮب‪ ،‬دﻋﺎي‬
‫ﻗﻨﻮت ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(157‬درﺑﺎرة دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ‬

‫‪٣٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻠﹶﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻔﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(٧٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻔﺼﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺠﺮ ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﻘﻂ دو رﮐﻌﺖ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(158‬ﻓﻀﯿﻠﺖ دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ‬

‫‪٣٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٧٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دو رﮐﻌﺖ‬
 ‫‪٢٨٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫)ﺳﻨﺖ( ﻓﺠﺮ از دﻧﯿﺎ و ﻣﺎﻓﯿﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(159‬ﻗﺮاﺋﺖ دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ‬

‫‪ ‬‬ ‫‪٣٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ‪:‬‬
‫‪    ‬ﻭ‪)       ‬ﻡ‪(٧٢٦/‬‬
‫در دو رﮐﻌﺖ )ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ( ‪  ‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫‪   ‬وَ‪       ‬را ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(160‬دراز ﮐﺸﯿﺪن ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺖ ﻫﺎي ﻓﺠﺮ‬

‫‪٣٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘ‪‬ﻈﹶﺔﹰ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻊ‪) .‬ﻡ‪(٧٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﺋﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬دو رﮐﻌﺖ‬
‫)ﺳﻨﺖ( ﻓﺠﺮ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﯿﺪار ﺑﻮدم ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد؛ در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ دراز ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(161‬ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﺟﺎي ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‬

‫‪٣٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻟ‪ ‬‬
‫ﺲ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻼﱠﻩ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻭﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸﻭﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(٦٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻤﺎك ﺑﻦ ﺣﺮب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدي؟ وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬از ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را‬
‫در آن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﺎﺳﺖ؛ وﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدم درﺑﺎرة اﻣﻮر ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽ ﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ و آﻧﺤﻀﺮت‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٨٨‬‬

‫‪ ‬ﺗﺒﺴﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(162‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‬

‫‪٣٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻰ ﻗﹶﻂﱡ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷُﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪) .‬ﻡ‪(٧١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ؛ وﻟﯽ ﻣﻦ آﻧﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻢ؛ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻋﻤﻠﯽ را دوﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ آﻧﺎن‪ ،‬ﻓﺮض ﮔﺮدد‪ ،‬آﻧﺮا ﺗﺮك‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(163‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ اﺳﺖ‬

‫‪٣٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹸﻞﱢ ﺳ‪‬ـﻼﹶﻣ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻞﱡ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻴﺤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱡ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱡ ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻠﹶﺔ‪ ‬ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱡ ﺗ‪‬ﻜﹾﺒﹺﲑ‪‬ﺓ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻑ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪ ‬ﻲ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺮﹺ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ـﺰﹺﺉ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻰ«‪) .‬ﻡ‪(٧٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﻔﺼﻞ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ؛ ﻫﺮ ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ؛ ﻫﺮ اﻟﺤﻤﺪﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺻﺪﻗﻪ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻫﺮ ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ؛ ﻫﺮ اﷲ اﮐﺒﺮ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ؛ اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ؛ و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ؛ و ﺑﺠﺎي ﻫﻤﮥ اﯾﻨﻬﺎ ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(164‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ اﺳﺖ‬

‫‪٣٦٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺍﻟـﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .‬ﻡ‪(٧١٩/‬‬
 ‫‪٢٨٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ اﻓﺰود‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(165‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ رﮐﻌﺖ اﺳﺖ‬

‫‪٣٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﻓﹶﻞﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺻ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺟﹺـ ‪‬ﺪ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺳﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﺍ‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻨﹺﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﻧﹺﺊ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻨﹺﻲ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺗ‪‬ـﻰ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺏﹴ ﻓﹶﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛﹶـﻊ‪‬‬
‫ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻻ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ‪ :‬ﺃﹶﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﻝﹸ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹸﻮﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻛﹸﻞﱡ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﺎﺭﹺﺏ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹸ ﻭ‪‬ﻻ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪) .‬ﻡ‪ ٣٣٦/٨١‬ﻛﺘـﺎﺏ ﺻـﻼﺓ‬
‫ﺍﳌﺴﺎﻓﺮﻳﻦ ﻭﻗﺼﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﺏ ﺍﺳﺘﺤﺒﺎﺏ ﺻﻼﺓ ﺍﻟﻀﺤﻰ(‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﻮدم و ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﻮدم‬
‫ﺷﺨﺼﯽ را ﺑﯿﺎﺑﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ؛ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺴﯽ ﺟﺰ‬
‫ام ﻫﺎﻧﯽ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ را ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ؛ او ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺮآﻣﺪن آﻓﺘﺎب‪،‬‬
‫ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد؛ ﭘﺎرﭼﻪ اي ﺑﺮاﯾﺶ آوردﻧﺪ و آﻧﺮا ﺑﺮاي آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭘﺮده ﮐﺮدﻧﺪ )ﻓﺎﻃﻤﻪ ‪ ‬اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داد(‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻫﺸﺖ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﺠﺎي‬
‫آورد؛ ﻗﯿﺎم و رﮐﻮع و ﺳﺠﺪة اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻬﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﮐﺪاﻣﯿﮏ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ام ﻫﺎﻧﯽ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬ﻗﺒﻞ ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻤﺎز را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در اﺣﺎدﯾﺚ ﻓﻮق‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮدﯾﺪ‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻻ‬
‫آﻣﺪن آﻓﺘﺎب اﺳﺖ و ﺣﺪاﻗﻞ آن‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ؛ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ آن‪ ،‬ﻫﺸﺖ رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(166‬ﺗﻮﺻﯿﻪ درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ‬

‫‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻼﹶﺙ‪ :‬ﺑﹺﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫‪٣٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺎﻧﹺﻲ ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻠ‪‬ﻲ َ‬
‫ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻲﹺ ﺍﻟﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻭﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺭ‪‬ﻗﹸﺪ‪) .‬ﻡ‪(٧٢١/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٩٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دوﺳﺘﻢ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬؛ ﺳﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﻓﺮﻣـﻮد ﮐـﻪ ﺗـﺎ‬
‫ﻟﺤﻈﮥ ﻣﺮگ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را رﻫﺎ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ :‬ﺳﻪ روز‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻫﺮ ﻣﺎه‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷـﺖ و‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز وﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(167‬ﻧﻤﺎز أواﺑﯿﻦ‬

‫‪٣٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ :ِ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻗﹶﻢ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻠﱡﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾـﻀ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺑﹺﲔ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺼ‪‬ﺎﻝﹸ«‪(٧٤٨) .‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻗﺎﺳﻢ ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻮن زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ‪ ‬ﮔﺮوﻫﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ ﭼﺎﺷﺖ‬
‫)ﺑﺮآﻣﺪن آﻓﺘﺎب( ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ آﻧﺎن ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز در وﻗﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎز اواﺑﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺷﺘﺮ‬
‫ﺑﭽﻪ ﻫﺎ از رﯾﮓ ﻫﺎي داغ ﺑﺴﻮزد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(168‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ رود‬

‫‪ -٣٦٩‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﹶﺓ‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹸ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻜ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ـ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻛﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺐﹴ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‬
‫ـ ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ آدم‬
‫آﯾﺎت ﺳﺠﺪه را ﺗﻼوت ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﺠﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ اي ﻣﯽ ﺧﺰد و ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬واي ﺑﺮ او ـ و ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ اﺑﻮ ﮐﺮﯾﺐ‪ :‬واي ﺑﺮ ﻣﻦ ـ ﻓﺮزﻧﺪ آدم دﺳﺘﻮر‬
‫داده ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ؛ او ﺳﺠﺪه ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ رود‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر ﺳﺠﺪه‬
‫رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدم؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽ روم«‪.‬‬
 ‫‪٢٩١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(169‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬دوازده رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹶﻝ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﺛ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ ﺗ‪‬ﻄﹶﻮ‪‬ﻋ‪‬ـﺎ‬
‫ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺮﹺﻳﻀ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﻻﹼ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ «‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮﹺﺣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻴﻬﹺﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮﹺﺣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻴﻬﹺﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪ ،‬ﻭ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﰲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪» :‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٧٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﺑﻨﺪة ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزاﻧﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض‪ ،‬دوازده رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﺎﻧﻪ اي در ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اي در ﺑﻬﺸﺖ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻋﻤﺮو و ﻧﻌﻤﺎن )راوﯾﺎن اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ اﯾﻦ دوازده رﮐﻌﺖ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫درﯾﮏ رواﯾﺖ‪ ،‬ﺑﺠﺎي ﮐﻠﻤﮥ روزاﻧﻪ‪» ،‬ﺷﺒﺎﻧﻪ روز« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬اﯾﻦ دوازده رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﻨﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب و دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ﮐﻪ در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬دوازده رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(170‬ﺑﯿﻦ ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزي وﺟﻮد دارد‬

‫‪٣٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﻔﱠﻞﹴ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﻧﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸـﻞﱢ‬
‫ﺃﹶﺫﹶﺍﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺻ‪‬ﻼﺓﹲ« ﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔ‪» :‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ« )ﻡ‪(٨٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻐﻔﻞ ﻣﺰﻧﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﯿﺎن ﻫﺮاذان و اﻗﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎزي وﺟﻮد دارد« و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد و ﺑﺎر ﺳﻮم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﺑﯿﻦ اذان و اﻗﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺑﺎره اﺧﺘﻼﻓﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ در ﻣﻮرد دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٩٢‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ آﻧﺮا ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق‪،‬‬
‫ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ اﯾﻦ دو رﮐﻌﺖ را ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻗﺮار دادﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮي آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ« و ﺑﺎر ﺳﻮم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮﮐﺲ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﻣﺮدم آﻧﺮا ﺳﻨﺖ )ﻣﺆﮐﺪه( ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .1‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اذان ﻣﻐﺮب ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ‪) ‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز( ﺑﺴﻮي ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ آﻣﺪ و آﻧﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؛ و در رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اي وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي از ﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﺎﻓﻠﻪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .2‬ﻟﺬا ﻃﺒﻖ اﺣﺎدﯾﺚ ﻓﻮق‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ﻧﻔﻞ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﺐ وﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(171‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻔﻞ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪ ‬ﹺﺮ‬
‫ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ ﺳ‪‬ـﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀُ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٧٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻇﻬﺮ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ و دو‬
‫رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪم؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ و ﺟﻤﻌﻪ را ﻫﻤﺮاه‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺧﺎﻧﻪ اش ﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬

‫)‪ (1‬ﺑﺨﺎري ‪1183‬‬

‫)‪ (2‬ﺑﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري ﺣﺪﯾﺚ ‪ 652‬و ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ‪ 837‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٩٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(172‬ﻧﻮاﻓﻞ ﺷﺐ و روز‬

‫‪٣٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻖﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶ ‪‬ﺓ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹶﻮ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺎ ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻓﹶﻴ‪‬ـﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ـﻴ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮﹺﺗ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻟﹶﻴ‪‬ﻼﹰ ﻃﹶﻮﹺﻳﻼﹰ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻼﹰ ﻃﹶﻮﹺﻳﻼﹰ ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶـﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶـﺮ‪‬ﺃﹶ‬
‫ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻠﹶﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(٧٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺷﻔﯿﻖ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ درﺑﺎرة ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ در ﺧﺎﻧﮥ ﻣﻦ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و دو‬
‫رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﻮدن ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬وارد ﺧﺎﻧﮥ ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ و ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻪ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﺒﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎده ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺒﻬﺎ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه را‬
‫اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺠﺎ ﻣﯽ آورد و اﮔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﻣﯽ ﻧﻤﻮد )ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﺎﺳﺖ( و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺠﺮ ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(173‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪٣٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﺑﹺﺨ‪‬ـﺼ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶ ‪‬ﻭ‬
‫ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﲑﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﻥﹶ‬
‫ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻄﹶﺄﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﻝﹶ ﺑﹺﻜﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨﹺﻴﻌ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٩٤‬‬

‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺀِ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟـﺼ‪‬ﻼﹶ ﹶﺓ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ﺔﹶ«‪ .‬ﻭ‪ ‬ﰲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺬﹶ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺼ‪‬ﲑﹴ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﮔﻮﺷﻪ اي از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ ﺑﺮگ درﺧﺖ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﺣﺼﯿﺮ‪ ،‬ﺣﺠﺮه اي ﺳﺎﺧﺖ و در آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادي از ﻣﺮدم ﮐﻨﺎر رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد و‬
‫ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺻﺪاﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و دروازة ﺧﺎﻧﻪ اش را زدﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﻧﺰد‬
‫آﻧﺎن آﻣﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﮐﺮدم ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻟﺬا در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض‪) ،‬ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺷﻮد( ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻧﻤﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(174‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ در ﺧﺎﻧﻪ‬

‫‪ -٣٧٥‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹶ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹾ ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻞﹲ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ـﻼﺗ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(٧٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﻤﺎ در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎن را ﻫﻢ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺳﺎزﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺎﻋﺚ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ آن ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﺎﻓﻠﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﺎﻋﺚ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻧﺰول‬
‫رﺣﻤﺖ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻓﺮار ﺷﯿﻄﺎن از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ دور ﺑﻮدن از ﻧﮕﺎه ﻣﺮدم‪،‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل رﯾﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٩٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(175‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺎط ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ‬
‫‪٣٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻴ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺳ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻟ‪‬ﺰ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺴِﻠﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺣ‪‬ﻠﱡﻮﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻃﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺴِﻞﹶ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﻗﹶﻌ‪‬ﺪ‪) .«‬ﻡ‪(٧٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﻧﮕـﺎﻫﺶ ﺑـﻪ‬
‫رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﺳﺘﻮن ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ رﯾـﺴﻤﺎن‪ ،‬ﭼﯿـﺴﺖ«؟ ﻣـﺮدم‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﻧﺮا زﯾﻨﺐ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻫﺮ وﻗﺖ‪ ،‬از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺧـﺴﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬آن را‬
‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و)ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ(‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪»:‬ﺧﯿﺮ‪) ،‬ﻧﯿـﺎزي ﻧﯿـﺴﺖ( آن‬
‫را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻧﺸﺎط ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ؛ و ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(176‬ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎدوام ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ‬

‫‪٣٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺺ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻳ‪‬ـﺎﻡﹺ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﳝ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪‬؟‬
‫)ﻡ‪(٧٨٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﻋﺒﺎدت رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟ آﯾﺎ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬روزﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ را ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدت‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ داد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ؛ و اﻓﺰود ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮ‬
‫ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺪاوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺗﻮان و ﻣﻘﺎوﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را دارد؟!‬

‫ﺑﺎب)‪) :(177‬در ﻧﻮاﻓﻞ( ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮان ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‬

‫‪٣٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪:  ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻻﺀَ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ـ ﹺﻦ‬
‫ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺐﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٩٦‬‬

‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻻﺀُ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻻ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ؟ ﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻘﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻡ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻣ‪‬ﻮﺍ«‪) .‬ﻡ‪(٧٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻮﻻء‬
‫دﺧﺘﺮ ﺗﻮﯾﺖ ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ از ﮐﻨﺎرم ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﻮﻻء دﺧﺘﺮ ﺗﻮﯾﺖ اﺳﺖ؛ ﻣﺮدم ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫او ﺷﺒﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺑﺪ )ﻋﺒﺎدت ﻣﯿﮑﻨﺪ(‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺒﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺑﺪ؟! اﻋﻤﺎﻟﯽ را اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺧﻮد ﺧﺴﺘﻪ ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(178‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و دﻋﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬‬

‫‪٣٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑﹺﺖ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟﹶﺘ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎ ‪‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﺗ‪‬ﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﺄﹶﻃﹾﻠﹶﻖ‪ ‬ﺷ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻗﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀًﺍ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَﻳ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺜ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻄﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻛﹶﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ـﺄﹾﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻡ‪‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻔﹶﺦ‪  ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﺎﻡ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﻔﹶﺦ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﻓﹶﺂﺫﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹾ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻲ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻱ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻱ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻈﱢﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ـﻲ‬
‫ﻧ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ« ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻛﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺐ‪ :‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ ﺑﹺﻬﹺـﻦ‪‬‬
‫ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪» :‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﻲ ﻭ‪‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻱ« ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(٧٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺎﻟﻪ ام ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ .‬ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻤﻮد وﺻﻮرت و دﺳﺖ ﻫﺎﯾﺶ را‬
‫ﺷﺴﺖ و ﺧﻮاﺑﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺴﻮي ﻣﺸﮏ رﻓﺖ و ﻧﺦ دﻫﺎﻧﮥ ﻣﺸﮏ را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﺑﺎ آب ﻧﻪ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد و ﻧﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻦ از‬
 ‫‪٢٩٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮا ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻦ ﺷﻮد‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻢ وﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﯾﺸﺎن‬
‫اﯾﺴﺘﺎدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻤﺖ راﺳﺘﺶ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﯿﺰده رﮐﻌﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ دراز ﮐﺸﯿﺪ و ﺧﻮاﺑﯿﺪ‬
‫ﻃﻮري ﮐﻪ ﺻﺪاي ﻧﻔﺴﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻋﺎدت داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬ﺻﺪاي‬
‫ﻧﻔﺴﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻼل ‪ ‬آﻣﺪ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز را اﻋﻼن ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺪون‬
‫اﯾﻨﮑﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و در دﻋﺎﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ! در دﻟﻢ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﻢ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻬﺎﯾﻢ‪،‬‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭙﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻻي ﺳﺮم‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺶ روﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻮري ﺑﺰرگ ﻗﺮار ﺑﺪه‪«.‬‬
‫ﮐﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻔﺖ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺎس را دﯾﺪم؛ او ﮔﻔﺖ‪ :‬آن ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻋﺼﺐ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﻮ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ و دو‬
‫ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ _٣٨٠‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ـﻞﹺ‬
‫ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻰ‪ ‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻔﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺪار ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزش را ﺑﺎ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(179‬دﻋﺎي ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ در ﺷﺐ‬

‫‪٣٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶـﻚ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻦ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹸﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺅ‪‬ﻙ‪ ‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺣ‪‬ﻖ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﺣ‪‬ﻖ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻛﱠﻠﹾـﺖ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﻛﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﺎﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ـﺮ‪‬ﺕ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻬﹺﻲ‪ ،‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪) .«‬ﻡ‪(٧٦٩/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٢٩٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻧﯿﻤﮥ ﺷﺐ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دﻋﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬أَﻧْﺖ‪ ‬ﻧُﻮر‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ات‪‬‬
‫و‪‬اﻷَر‪‬ضِ‪ ،‬و‪‬ﻟَﮏ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬أَﻧْﺖ‪ ‬ﻗَﯿ‪‬ﺎم‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ات‪ ‬و‪‬اﻷَر‪‬ضِ‪ ،‬و‪‬ﻟَﮏ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬أَﻧْﺖ‪ ‬ر‪‬ب‪‬‬
‫اﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ات‪ ‬و‪‬اﻷَر‪‬ضِ و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ ﻓ‪‬ﯿﻬِﻦﱠ‪ ،‬أَﻧْﺖ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻖﱡ‪ ،‬و‪‬و‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ك‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻖﱡ‪ ،‬و‪‬ﻗَﻮ‪‬ﻟُﮏ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻖﱡ‪ ،‬و‪‬ﻟ‪‬ﻘَﺎؤُك‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﻖﱞ‪ ،‬و‪‬اﻟْﺠ‪‬ﻨﱠﮥُ ﺣ‪‬ﻖﱞ‪ ،‬و‪‬اﻟﻨﱠﺎر‪ ‬ﺣ‪‬ﻖﱞ‪ ،‬و‪‬اﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﮥُ ﺣ‪‬ﻖﱞ‪ ،‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬أَﺳ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬و‪‬ﺑِﮏ‪ ‬آﻣ‪‬ﻨْﺖ‪،‬‬
‫و‪‬ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﺗَﻮ‪‬ﮐﱠﻠْﺖ‪ ،‬و‪‬إِﻟَﯿ‪‬ﮏ‪ ‬أَﻧَﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬و‪‬ﺑِﮏ‪ ‬ﺧَﺎﺻ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬و‪‬إِﻟَﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﮐَﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓَﺎﻏْﻔ‪‬ﺮْ ﻟ‪‬ﯽ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻗَﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬و‪‬أَﺧﱠﺮْت‪ ،‬و‪‬أَﺳ‪‬ﺮَر‪‬ت‪ ‬و‪‬أَﻋ‪‬ﻠَﻨْﺖ‪ ،‬أَﻧْﺖ‪ ‬إِﻟَﻬِﯽ‪ ،‬ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ أَﻧْﺖ‪.«‬‬
‫)ﺧﺪاﯾﺎ! ﺗﻤﺎم ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺎ از آن ﺗﻮﺳﺖ؛ روﺷﻨﯽ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﺴﺘﯽ؛ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ‪،‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺗﻮﺳﺖ؛ ﺗﻮ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪة آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯽ؛ ﺗﻤﺎم ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻫﺎ از آنِ ﺗﻮﺳﺖ؛ زﯾﺮا‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﺴﺘﯽ؛ ﺗﻮ ﺑﺮ ﺣﻘﯽ و وﻋﺪه ات ﻧﯿﺰ‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ؛ ﺳﺨﻦ ﺗﻮ‪ ،‬ﺣﻖ اﺳﺖ؛ ﻣﻼﻗﺎت ﺗﻮ ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ ﺗﻮ ﺣﻖ‪ ،‬دوزخ ﺗﻮ ﺣﻖ و ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺣﻖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺗﻮ ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن آوردم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ روي آوردم‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﺗﻮ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮدم و ﺗﻮ را ﺣﮑﻢ و ﻓﯿﺼﻞ‪ ،‬ﻗﺮار دادم‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﮔﻨﺎﻫﺎن اول و آﺧﺮ‬
‫و ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮز؛ ﺗﻮ ﻣﻌﺒﻮد ﻣﻨﯽ و ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺣﻘﯽ ﺟﺰ ﺗﻮ وﺟﻮد ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(180‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و ﺗﻌﺪاد رﮐﻌﺎت آن‬

‫‪٣٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹴ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪ٍ ‬ﺀ ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺁﺧ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٧٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺒﻬﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﯿﺰده رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻨﺞ رﮐﻌﺖ آﻧﻬﺎ را وﺗﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ داد و ﻓﻘﻂ در آﺧﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در رواﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ‪ ،‬ﻫﻔﺖ‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﯾﺎزده‪ ،‬ﺳﯿﺰده و ﭘﺎﻧﺰده رﮐﻌﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﺧﯿﺮ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺎﻧﺰده رﮐﻌﺖ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
 ‫‪٢٩٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬ﻋﺒﺎدﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎري‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﻏﯿﺮه ﻫﻔﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ‪ ،‬ﯾﺎزده‬
‫و ﺳﯿﺰده رﮐﻌﺖ‪ ،‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت‪ ،‬دو رﮐﻌﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ؛ و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﺟﻮاز‪ ،‬ﭼﻨﺪ‬
‫رﮐﻌﺖ را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﻼم؛ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(181‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‬

‫‪٣٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ َ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼ ‪‬ﺓ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺻ‪‬ﻼﺓﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ ﺗ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ«‪) .‬ﻡ‪(٧٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷﺨـﺼﯽ از رﺳـﻮل اﷲ‪ ‬درﺑـﺎرة ﻧﻤـﺎز ﺷـﺐ‪،‬‬
‫ﺳﺆال ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﮐـﺴﯽ اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫داد ﮐﻪ ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﺗﺮ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(182‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ و اﯾﺴﺘﺎده‬

‫‪٣٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪ٍ ‬ﺀ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺒﹺﺮ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺛﹶﻼﺛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺁﻳ‪‬ﺔﹰ ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪) .‬ﻡ‪(٧٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ؛ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽاﷲ ﻋﻨﻬﺎ؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷـﺐ‬
‫را ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ را ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و وﻗﺘـﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ رﮐﻮع ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺣﺪود ﺳﯽ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ آﯾﻪ‪ ،‬ﻗﺮاﺋـﺖ ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫رﮐﻮع ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٠٠‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(183‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺗﻤﺎم ﺷﺐ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﺎزي ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‬

‫‪٣٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹸﻛ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻧ‪‬ﺎ ‪‬ﻡ‬
‫ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺑ‪‬ﺎﻝﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﺫﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ «‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﺫﹸﻧﹺﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٧٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺷـﺐ را ﺗـﺎ‬
‫ﺻﺒﺢ ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻤﯿﺎن آﻣـﺪ؛ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬او ﺷﺨـﺼﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﯿﻄﺎن در‬
‫ﮔﻮﺷﻬﺎ ﯾﺎ ﮔﻮش اش‪ ،‬ادرار ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(184‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭼﺮت زدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﺑﯿﺪ‬

‫‪٣٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹸﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺐ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٧٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔـﺎه‪ ،‬ﮐـﺴﯽ از‬
‫ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭼﺮت زد‪ ،‬ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﺗﺎ ﺧﻮاﺑﺶ زاﯾﻞ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐـﺴﯽ از ﺷـﻤﺎ ﮐـﻪ در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺧﻮاب آﻟﻮدﮔﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎي اﺳﺘﻐﻔﺎر‪ ،‬ﺧﻮدش را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪:(185‬آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎز ﺷﺪن ﮔﺮﻫﻬﺎي ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٣٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻘ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﺎﻓ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾ ﹺ‬
‫ﺱ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻋ‪‬ﻘﹶﺪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﺑﹺﻜﹸﻞﱢ ﻋ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻼﹰ ﻃﹶﻮﹺﻳﻼﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹶﻆﹶ‬
‫ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﺍﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺗ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱠﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹶﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﻴﻄﹰﺎ ﻃﹶﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹾﺲﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺒﹺﻴﺚﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹾﺲﹺ ﻛﹶﺴ‪‬ﻼﹶﻥﹶ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺷـﺐ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽ ﺧﻮاﺑﯿـﺪ‪،‬‬
‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮔﺮدنﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﺳﻪ ﮔﺮه ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺐ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮاب‪ .‬اﮔـﺮ‬
 ‫‪٣٠١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮐﺴﯽ )ﺑﻪ ﺣﺮف او ﮔﻮش ﻧﮑﺮد و( از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪ و ذﮐـﺮ ﺧـﺪا را ﺑـﺮ زﺑـﺎن آورد‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﮔﺮهﻫﺎي ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد؛ و اﮔﺮ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮔﺮه دوم ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷـﻮد؛ و اﮔـﺮ ﻣـﺸﻐﻮل ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮه ﺳﻮم ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬او ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺑﺎ ﻧﺸﺎط اﺳـﺖ و اﮔـﺮ ﻧـﻪ ﺻـﺒﺢ‪،‬‬
‫ﺗﻨﺒﻞ و اﻓﺴﺮده‪ ،‬از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(186‬در ﺷﺐ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ اي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ دﻋﺎ در آن اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٣٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻟﹶﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻘﹸﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﹸﻛﻞﱠ‬
‫ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٧٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬در ﺷﺐ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ اي وﺟﻮد‬
‫داردﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ آن را درﯾﺎﺑﺪ و در آن‪ ،‬ﭼﯿﺰي از ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ و اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬در ﻫﻤﮥ ﺷﺒﻬﺎ وﺟﻮد دارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(187‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ دﻋﺎ و ذﮐﺮ در آﺧﺮ ﺷﺐ و اﺟﺎﺑﺖ ﺷﺪن آن‬

‫‪ -٣٨٩‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ِﺀ‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻛﹸﻞﱠ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻀ‪‬ﻲ ﺛﹸﻠﹸﺚﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﺍ‬
‫ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻧﹺﻲ ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺠﹺﻴﺐ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬؟ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﺍ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻨﹺﻲ ﻓﹶﺄﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﺍ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻝﹸ ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻲﺀَ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(٧٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺷـﺐ ﭘـﺲ از ﮔﺬﺷـﺘﻦ‬
‫ﯾﮏ ﺳﻮم اول ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ ﻧﺰول ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫او را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﻢ؟ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ او ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻢ؟ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺶ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ او را ﺑﺒﺨﺸﻢ؟ و اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺎ ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫)ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻌﻀﯽ از رواﯾﺎت‪ ،‬ﺑﺠﺎي »ﯾﮏ ﺳﻮم اول ﺷﺐ«‪» ،‬ﯾﮏ ﺳﻮم آﺧﺮ‬
‫ﺷﺐ« آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ رواﯾﺖ را ﺗﺮﺟﯿﺢ داده اﻧﺪ(‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٠٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(188‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب اﻓﺘﺎد و ﯾﺎ ﻣﺮﯾﺾ ﺷﺪ)و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬

‫ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﻧﺪ(‬

‫‪٣٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺭ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻡﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹶﺎﺭ‪‬ﺍ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﺡﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻜﹸﺮ‪‬ﺍﻉﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻭﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻟﹶﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻮ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻩ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻄﹰﺎ ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺔﹰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻭﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹲ«؟ ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻩ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﻃﹶﻠﱠﻘﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭﹺﺗ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﻟﱡﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢﹺ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺑﹺﻮﹺﺗ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺑﹺﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﺖ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺣ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻓﹾﻠﹶﺢ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﺎﺭﹺﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻷَِﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺫ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻢ‪‬؟ ﻓﹶﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻡ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹸﺻ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺒﹺﺌ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻖﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺧ‪‬ﻠﹸﻖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻗﹸﻮﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻣ‪‬ﻮﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻲ‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺒﹺﺌ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹸ‪‬؟‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹺ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻻﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻒ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺗ‪‬ﻄﹶﻮ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﻓﹶﺮﹺﻳﻀ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺒﹺﺌ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭﹺﺗ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬‬
 ‫‪٣٠٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻛﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹶﻬ‪‬ﻮﺭ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺜﱠﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠﱢﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪‬‬
‫ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﺤ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺻ‪‬ﻨﹺﻴﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨ‪ ‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻭﹺﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶﻠﹶﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ ﺛ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ ﻛﹸﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻛﹶﺎﻣ‪‬ﻼﹰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻷَﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑﹺﻪ‪ ِ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪ ‬ﺧﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜﹶﻬ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻗﺘﺎده ﺑﻪ رواﯾﺖ از زراره ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ در‬
‫راه ﺧﺪا ﺟﻬﺎد ﮐﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ اﻣﻼك ﺧﻮد را در آن ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و‬
‫از ﭘﻮل آﻧﻬﺎ اﺳﻠﺤﻪ و اﺳﺐ ﺑﺨﺮد و ﺗﺎ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻣﺮگ ﺑﺎ روﻣﯿﻬﺎ ﺟﻬﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد؛ آﻧﺎن او را از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺟﺎوﮔﯿﺮي ﻧﻤﻮدﻧﺪ‬
‫و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮔﺮوﻫﯽ ﺷﺶ ﻧﻔﺮه در ﺣﯿﺎت ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ؛ اﻣﺎ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻧﻬﺎ را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ اﺳﻮه و اﻟﮕﻮ ﻧﯿﺴﺘﻢ«!؟‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬او ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را ﻃﻼق داده ﺑﻮد‪ ،‬رﺟﻮع‬
‫ﮐﺮد و ﺑﺮ رﺟﻮﻋﺶ ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺳﭙﺲ ﻧﺰد اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ آﻣﺪ و از او درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز‬
‫وﺗﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮ را ﻧﺰد داﻧﺎﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺺ روي‬
‫زﻣﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﮑﻨﻢ؟ ﺳﻌﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آن ﺷﺨﺺ ﮐﯿﺴﺖ؟ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ اﺳﺖ؛ ﻧﺰد او ﺑﺮو و از وي در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﭙﺮس؛ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎ و ﺟﻮاﺑﺶ را‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٠٤‬‬

‫ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺴﻮي ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم؛ در راه ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ اﻓﻠﺢ را دﯾﺪم؛ از‬
‫او ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻧﻤﯽ روم؛ زﯾﺮا‬
‫ﻣﻦ از اﯾﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ درﺑﺎرة اﯾﻦ دو ﮔﺮوه )ﺻﺤﺎﺑﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ( ﭼﯿﺰي‬
‫ﻧﮕﻮﯾﺪ؛ اﻣﺎ او ﺳﺨﻨﻢ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺣﮑﯿﻢ را ﺳﻮﮔﻨﺪ دادم ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم او ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رﻓﺘﯿﻢ و از وي اﺟﺎزة ورود ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ؛‬
‫اﯾﺸﺎن اﺟﺎزه داد و ﻣﺎ وارد ﺧﺎﻧﻪ اش ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﺣﮑﯿﻢ را ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪:‬‬
‫آﯾﺎ ﺗﻮ ﺣﮑﯿﻢ ﻫﺴﺘﯽ؟ ﺣﮑﯿﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺣﮑﯿﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺪام ﻫﺸﺎم؟ ﺣﮑﯿﻢ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻫﺸﺎم دﻋﺎي رﺣﻤﺖ ﻧﻤﻮد و از او ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺘﺎده )راوي ﺣﺪﯾﺚ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺸﺎم در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ زﺧﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﻣﺎدر ﻣﻮﻣﻨﺎن! از اﺧﻼق رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻮ ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﺮا؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮآن اﺧﻼق‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮم و ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ از ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬ﭼﯿﺰي‬
‫ﻧﭙﺮﺳﻢ؛ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮﯾﺶ ﺑﻮدم ﺑﻪ ﻓﮑﺮم رﺳﯿﺪ؛ ﭘﺲ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ )ﺗﻬﺠﺪ( رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﻮرة ﻣﺰﻣﻞ را ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اول اﯾﻦ ﺳﻮره‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ )ﺗﻬﺠﺪ( را ﻓﺮض ﻗﺮار داد؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪،‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬و ﯾﺎراﻧﺶ ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ )ﺗﻬﺠﺪ( ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﺗﻤﮥ اﯾﻦ ﺳﻮره‬
‫را دوازده ﻣﺎه در آﺳﻤﺎن ﻧﮕﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﺳﻮره‪ ،‬ﺗﺨﻔﯿﻒ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‬
‫و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮﺿﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﻪ ﻧﻔﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬درﺑﺎرة وﺗﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﺴﻮاك و آب وﺿﻮ ﺑﺮاي آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻣﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ؛‬
‫ﭘﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ‬در ﺑﺨﺸﯽ از ﺷﺐ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺪار ﻣﯽ ﺷﺪ؛ ﻣﺴﻮاك ﻣﯽ زد؛ وﺿﻮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻪ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎزﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در رﮐﻌﺖ ﻫﺸﺘﻢ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ذﮐﺮ و ﯾﺎد ﺧﺪا‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﻣﯽ ﮔﻔﺖ و دﻋﺎ ﻣﯿﮑﺮد و ﻗﺒﻞ از ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ و‬
‫رﮐﻌﺖ ﻧﻬﻢ را ﺑﺠﺎ ﻣﯽ آورد؛ ﺳﭙﺲ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ و ذﮐﺮ ﺧﺪا را ﻣﯿﮑﺮد و ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‬
‫و دﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﺮد و در ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﻃﻮري ﺳﻼم ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺷﻨﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم‬
 ‫‪٣٠٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز درﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﯾﺎزده رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ اي‬
‫ﻓﺮزﻧﺪم! ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﻘﺪاري ﭼﺎق ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺖ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫وﺗﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن روش ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺠﺎ ﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﻧﻪ‬
‫رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اي ﻓﺮزﻧﺪم! ﻫﺮﮔﺎه آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﻤﺎزي ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺮآن‬
‫ﻣﺪاوم ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺧﻮاب ﻣﯽ اﻓﺘﺎد ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽ ﺷﺪ وﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ)ﺗﻬﺠﺪ( ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫روز‪ ،‬دوازده رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﺮاغ ﻧﺪارم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬در ﯾﮏ‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﻗﺮان را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﺷﺐ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻏﯿﺮ از رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﻣﺎه را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻧﺰد اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رﻓﺘﻢ و ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﺎ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم؛ وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ؛ اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم ﯾﺎ ﺑﺎ او ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﻧﻤﻮدم‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﻧﺰدش ﻣﯽ رﻓﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را از زﺑﺎن ﺧﻮدش‬
‫ﺑﺸﻨﻮم‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻧﻤﯽ روي‪ ،‬ﺣﺪﯾﺜﺶ را ﺑﺮاﯾﺖ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(189‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز وﺗﺮ‬

‫‪٣٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪، ‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻄ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺁﺧ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻭﹺﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(٧٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺗﻤﺎم ﻗـﺴﻤﺘﻬﺎي اول و وﺳـﻂ و آﺧـﺮ‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ؛ و آﺧﺮﯾﻦ وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪن وﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺤﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(190‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز وﺗﺮ و دو رﮐﻌﺖ )ﺳﻨﺖ( ﻓﺠﺮ‬

‫‪٣٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﲑﹺﻳﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ـ ﹶﻞ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓ‪ ‬ﺃﹶﺅ‪‬ﻃ‪‬ﻴﻞﹸ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﺓﹶ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﻰ‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻀ‪‬ﺨ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺮﹺﺉ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ـﻰ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﻥﱠ ﺍﻷَﺫﹶﺍﻥﹶ ﺑﹺﺄﹸﺫﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٧٤٩/١٥٦/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٠٦‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﺳﯿﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫در ﻣﻮرد دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ ﻗﺮاﺋﺖ آﻧﻬﺎ را ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺒﻬﺎ دو رﮐﻌﺖ دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در اﯾﻨﺒﺎره از ﺗﻮ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻢ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻣﺮدي ﻧﺎدان ﻫﺴﺘﯽ‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﻧﻤﯽ ﮔﺬاري ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﻢ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﺒﻬﺎ دو رﮐﻌﺖ دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد اﻗﺎﻣﻪ‬
‫ﮔﻮﺷﻬﺎﯾﺶ را ﻧﻮازش دﻫﺪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ دو رﮐﻌﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(191‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺪ آﺧﺮ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺪار ﻧﺸﻮد‪ ،‬اول ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬

‫‪٣٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٧٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﯿﻢ دارد ﮐﻪ آﺧﺮ‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺪار ﻧﺸﻮد‪ ،‬اول ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ؛ و ﻫﺮﮐﺲ اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ ﮐﻪ آﺧﺮ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺪار‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬آﺧﺮ ﺷﺐ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ؛ زﯾﺮا آﺧﺮ ﺷﺐ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن رﺣﻤﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎز در اﯾﻦ وﻗﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(192‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‬

‫‪٣٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺤ‪‬ﻮﺍ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﻗﺒﻞ از ﻃﻮع ﻓﺠﺮ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٣٠٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(193‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٣٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹶﺎﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈﹶﺎﻡﹴ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺜﹶﻼﹶﺙﹸ‬
‫ﺁﻳ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺑﹺﻬﹺﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹶﺎﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈﹶﺎﻡﹴ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٨٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ دوﺳﺖ‬
‫دارد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺷﺘﺮ آﺑﺴﺘﻦ و ﺑﺰرگ و ﭼﺎق داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«؟ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻪ آﯾﻪ اي را ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ از ﺳﻪ‬
‫ﺷﺘﺮ آﺑﺴﺘﻦ و ﺑﺰرگ و ﭼﺎق‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(194‬ﺳﻮره ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺳﻮره از آﻧﻬﺎ در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٣٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻞﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﺪ‪‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﻓﹶﺄﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻜﹶﺜﹾﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ؟ ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹸﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟﹶﻜﹸﻢ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶ ﱠﻥ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺂﻝﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻇﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮﹺﻱ ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻇﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮﹺﻱ ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﻗﹶﺎﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴِﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻠ‪‬ﻜﹾﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺬﹸﻧ‪‬ﻮﺑﹺﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹾﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹶﺼ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺭﹺﺣ‪‬ﺔﹶ ﻛﹸﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﺍ ﻛﹶﻬ‪‬ﺬﱢ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻘﹶﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٠٨‬‬

‫ﻟﹶﺄﹶﺣ‪‬ﻔﹶﻆﹸ ﺍﻟﹾﻘﹶﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻫ‪ ‬ﻦ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹶﺼ‪‬ﻞﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﻝﹺ ‪‬ﺣﻢ‪) .‬ﻡ‪(٨٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ واﺋﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻧﺰد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪‬‬
‫رﻓﺘﯿﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻪ دروازة ﻣﻨﺰل وي رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﯿﻢ؛ اﯾﺸﺎن اﺟﺎزة ورود دادﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﺎ‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻨﺎر دروازه‪ ،‬درﻧﮓ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﮐﻨﯿﺰش ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬داﺧﻞ ﻣﻨﺰل ﻧﻤﯽ آﯾﯿﺪ؟! ﭘﺲ‬
‫وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪﯾﻢ و دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه داده ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا وارد ﻧﺸﺪﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻣﺸﮑﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺠﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻌﻀﯽ از اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﻧﺪ‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﯾﺪ ﻓﺰرﻧﺪان اﺑﻦ ام ﻋﺒﺪ )ﻟﻘﺐ اﺑﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد( در ﻏﻔﻠﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺤﺎﺗﺶ اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻤﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ‬
‫ﻃﻠﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﮕﺎه ﮐﻦ آﯾﺎ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮐﻨﯿﺰ ﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﺮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻔﺘﻦ اداﻣﻪ داد ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﮕﺎه ﮐﻦ آﯾﺎ‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮐﻨﯿﺰ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاﯾﯽ را ﺳﭙﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﻣﺮوز از ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﻮد و ﻣﺎ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻤﺎن ﻫﻼك‬
‫ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ دﯾﺸﺐ ﻫﻤﻪ ﺳﻮره ﻫﺎي ﻣﻔﺼﻞ )از ق ﺗﺎآﺧﺮ‬
‫ﻗﺮآن( را در )ﯾﮏ رﮐﻌﺖ( ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮآن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﺗﻨﺪ و ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪه اي؛‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ ﻗﺮاﺋﺖ را ﺷﻨﯿﺪه اﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻧﻬﺎ را ﺗﻼوت‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮب ﻣﯽ داﻧﻢ؛ ﻫﯿﺠﺪه ﺳﻮره از ﺳﻮره ﻫﺎي ﻣﻔﺼﻞ‪ ،‬و دو ﺳﻮره از ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ »ﺣﻢ« ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(195‬آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﻧﻤﺎز )ﺗﺮاوﯾﺢ( در رﻣﻀﺎن وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٣٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ـﻞﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹲ ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ـﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺـﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻮ‪‬ﺍ ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪‬‬
 ‫‪٣٠٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺜﹸﺮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻮ‪‬ﺍ ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻌ‪‬ﺔﹸ ﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺰ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ـﻞﹺ‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺠﹺﺰ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻭ‪ ‬ﰲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﻭ‪‬ﺫﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪) .‬ﻡ‪(٧٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در دل ﺷﺐ )از ﺧﺎﻧﻪ( ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و‬
‫در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺗﻌﺪادي ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و ﺻﺒﺢ آﻧﺮوز‪ ،‬ﻣﺮدم در‬
‫اﯾﻨﺒﺎره ﺑﺎ ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺐ دوم ﻧﯿﺰ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪) ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز( ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﺎر اﯾﺸﺎن اﻗﺘﺪا ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺻﺒﺢ آن روز درﺑﺎرة آن ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺐ ﺳﻮم‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻣﺮدم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﺮدﯾﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻫﻢ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺷﺐ ﭼﻬﺎرم ﻣﺮدم در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺰد آﻧﺎن ﻧﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادي از آﻧﺎن ﺻﺪا زدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎز؛ اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬درﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‬
‫ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را ﺑﺠﺎ آورد‪ ،‬ﭼﻬﺮه اش را ﺑﺴﻮي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺑﺰﺑﺎن‬
‫آوردن ﺷﻬﺎدﺗﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﯾﺸﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ ﺗﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺷﺐ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﮔﺮدﻧﺪ و ﺷﻤﺎ از ﻋﻬﺪة آن ﺑﺮ ﻧﯿﺎﯾﯿﺪ«‪.‬‬
‫و در ﯾﮏ رواﯾﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا درﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(196‬درﺑﺎرة ﻗﯿﺎم رﻣﻀﺎن و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن‬

‫‪٣٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻏﱢﺐ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎ ﹶﻥ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺰﹺﳝ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ ﺇﹺﳝ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹸﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻪ‪ «‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻷَﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻼﹶﻓﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻼﹶﻓﹶﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(٧٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻗﯿﺎم )ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ( ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﺮد‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣١٠‬‬

‫ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺮا واﺟﺐ ﯾﺎ ﺣﺘﻤﯽ ﺑﮕﺮداﻧﺪ و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را از روي اﯾﻤﺎن و‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل اﺟﺮ و ﭘﺎداش در ﻋﺒﺎدت ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﮥ او ﻣﻐﻔﺮت ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﭘﺲ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﻮت ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در دوران ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ و‬
‫اﺑﺘﺪاي ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ در اﯾﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻄﻮر اﻧﻔﺮادي در ﺧﺎﻧﻪ اش‬
‫ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﻣﺮدم را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد و از اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﺎن را‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺘﻤﺮار ﭘﯿﺪا ﮐﺮد(‪.‬‬

‫‪ -6‬اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻪ‬
‫ﺑﺎب)‪ :(1‬راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ اﯾﻦ اﻣﺖ ﺑﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ‬

‫‪٣٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭ ﹶﻥ‬
‫ﺍﻷَﻭ‪‬ﻟﹸﻮﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹸﻭﺗ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻗﹶﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻭﺗ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻔﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻔﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺬﹶﺍ‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻔﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺎﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹶﺪ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻠﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹶﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻯ‪) .‬ﻡ‪(٨٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ اُﻣﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ وﻟـﯽ‬
‫در ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺘﻬﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﺟﻤﻌﻪ را ﺑﺮاي اﻫﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻓﺮض ﻧﻤﻮد )ﺗﺎ ﺷﻌﺎﺋﺮﺷﺎن را در آن‪ ،‬اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ( وﻟﯽ آﻧﺎن در ﻣﻮرد آن‪ ،‬دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﺪان )روز ﺟﻤﻌـﻪ(‬
‫راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم )اﻫﻞ ﮐﺘﺎب( ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ؛ ﺷﻨﺒﻪ روز ﻋﺒﺎدت ﯾﻬﻮد و ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ‬
‫روز ﻋﺒﺎدت ﻧﺼﺎرا اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٣١١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ‬

‫‪٤٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﻴ‪ ‬ﺮ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪ ‬ﻪ‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹸ ‪‬ﺩﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٨٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روزي ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ‬
‫در آن ﻃﻠﻮع ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ؛ در اﯾﻦ روز‪ ،‬آدم آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪ‪ ،‬و در ﻫﻤﯿﻦ روز‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮده ﺷﺪ‪ ،‬و در ﻫﻤﯿﻦ روز‪ ،‬از ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬اﺧﺮاج ﮔﺮدﯾﺪ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﯿﺰ در روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮﭘﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(3‬درﺑﺎرة ﻟﺤﻈﮥ اﺟﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ در روز ﺟﻤﻌﻪ وﺟﻮد دارد‬

‫‪٤٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻢﹺ ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪ ‬ﺔ‬
‫ﻟﹶﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻘﹸﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪ «‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹶﻠﱢﻠﹸﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٨٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﯽ وﺟﻮد دارد‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬در آن ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺧﯿﺮي ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫دﻋﺎﯾﺶ را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ« و ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎت دﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ آن ﻟﺤﻈﻪ را ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬

‫‪٤٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﺄﹾﻥ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ«‪) .‬ﻡ‪(٨٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺑﺮده ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ از ﭘﺪرت ﺷﻨﯿﺪه اي ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ درﺑﺎرة ﻟﺤﻈﮥ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ در روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ؟‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ؛ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﭘﺪرم ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﯿﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣١٢‬‬

‫ﻧﺸﺴﺘﻦ اﻣﺎم )ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ( ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻧﻤﺎز اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬در ﻣﻮرد اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ در ﭼﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ‬
‫دارﻧﺪ و آﺛﺎر ﻣﺘﻌﺪدي در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ‬
‫ﻓﻮق آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(4‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪ ‬ﹺﺮ‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ :‬ﺍﱂ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻳﻞﹸ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻹِﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺮﹺ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻘ‪‬ﲔ‪) .‬ﻡ‪(٨٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳﻮره‬
‫ﻫﺎي اﻟﻢ ﺳﺠﺪه و اﻧﺴﺎن را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳﻮره ﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ و ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(5‬درﺑﺎرة ﻏﺴﻞ ﺟﻤﻌﻪ‬

‫‪٤٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺭﹺﺟ‪‬ـﺎﻝﹴ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀِ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﲑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺯﹺﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀَ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀَ ﺃﹶﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺎ؟ ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹾ«‪) .‬ﻡ‪(٨٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬وارد ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺎ اﺷﺎرة ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﯿﺪن اذان ﺑﺎ‬
‫ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ؟ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ اﻣﯿﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اذان‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎر دﯾﮕﺮي‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ آﻣﺪم‪ .‬ﻋﻤﺮ ‪‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﻬﻢ ﻓﻘﻂ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اي؟ ﻣﮕﺮ‬
‫ﻧﺸﻨﯿﺪه اي ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي اداي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﻏﺴﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٣١٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(6‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ‪ ،‬و ﻣﺴﻮاك زدن در روز ﺟﻤﻌﻪ‬

‫‪٤٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻏﹸﺴ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹸﻞﱢ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻄﱢﻴﺐﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٨٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎﻟﻎ‪،‬‬
‫ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺴﻮاك ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(7‬ﻓﻀﯿﻠﺖ زود رﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‬

‫‪٤٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻛﹶﺎ ﹶﻥ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹸﻞﱢ ﺑ‪‬ﺎﺏﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹲ ﻳ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹶ ﻓﹶﺎﻷَﻭ‪‬ﻝﹶ‪ ،‬ﻓﹶـﺈﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﻠﹶـﺲ‪‬‬
‫ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻃﹶﻮ‪‬ﻭ‪‬ﺍ ﺍﻟﺼ‪‬ﺤ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻟﺬﱢﻛﹾﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ ﻛﹶﻤ‪‬ﺜﹶـﻞﹺ ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﻜﹶﺒ‪‬ﺶ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٨٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﻓﺮﺷﺘﻪ ﮐﻨﺎر ﻫﺮ ﯾﮏ از دروازه ﻫﺎي ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻬﺎ را ﯾﮑﯽ‬
‫ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﻣﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ‪،‬‬
‫دﻓﺘﺮﻫﺎ را ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻔﺮا ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬و ﻣﺜﺎل ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زود ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺘﺮي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ و ﺷﺨﺺ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮔﺎوي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از او ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮﭼﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ و ﻓﺮد ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﻏﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ و ﺷﺨﺺ آﺧﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬زود رﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻓﻀﯿﻠﺖ زﯾﺎدي دارد و ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺮدم ﺑﺮ اﺳﺎس اﻋﻤﺎل‬
‫آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣١٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(8‬ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﻫﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب)در اول وﻗﺖ(‬

‫‪٤٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﻛﹾﻮ‪‬ﻉﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺯ‪‬ﺍﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻲ‪‬ﺀَ‪) .‬ﻡ‪(٨٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ )ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ( در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺳﺎﯾﻪ ﺑﻮدﯾﻢ )ﺗﺎ در ﺳﺎﯾﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ(‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬از ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻬﻤﺪﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در ﻋﺼﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در‬
‫اول وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد و ﺻﺤﺎﺑﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺳﺎﯾﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﺳﺎﯾﮥ دﯾﻮارﻫﺎ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(9‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬و اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﺮ آن در ﻧﻤﺎز‬

‫‪٤٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺎﺯﹺﻡﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ـﺎﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺍ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﻋ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬؟ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻪ‪‬؟ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﺟ‪‬ﻠﹶﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺱﹴ‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺣ‪‬ﺎﺯﹺﻡﹴ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ـﺬ‪:‬‬
‫»ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮﹺﻱ ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹾ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺍ ﺃﹸﻛﹶﻠﱢﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ« ﻓﹶﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟـﺜﱠﻼﹶﺙﹶ‬
‫ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻬﹺﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺮ‪‬ﻓﹶﺎﺀِ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ـﺮﹺ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﻬ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺻ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ـﺮﹺ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺـﻲ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻮﺍ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(٥٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺣﺎزم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ درﺑﺎرة ﻧﻮع ﭼﻮب ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﺤﺚ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ‪ ‬آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻬﻞ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ‬
‫داﻧﻢ از ﭼﻪ ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺖ؟ و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻧﺮا ﺳﺎﺧﺖ؟ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ‬
 ‫‪٣١٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻻي آن ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

‫اﺑﻮﺣﺎزم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﻬﻞ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﺑﻮﻋﺒﺎس! ﻣﺎﺟﺮاﯾﺶ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﻦ‪ .‬ﺳﻬﻞ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮدي را ﻧﺰد ﯾﮏ زن ﻓﺮﺳﺘﺎد ـ اﺑﻮﺣﺎزم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻬﻞ آﻧﺮوز آن زن را ﻧﺎم ﺑﺮد ـ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار ﻧﺠﺎرت ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﭼﻮﺑﻬﺎﯾﯽ درﺳﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪،‬‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ«‪.‬‬
‫او اﯾﻦ ﺳﻪ درﺟﮥ ﻣﻨﺒﺮ را ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد و اﯾﻨﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ؛ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﯾﺎدآوري اس ﮐﻪ ﻣﻨﺒﺮ از ﮔﺰﻫﺎي ﺟﻨﮕﻠﯽ ﻋﺎﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روي آن‬
‫اﯾﺴﺘﺎد و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﮐﻪ روي ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﻨﺒﺮ )روي زﻣﯿﻦ( ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﻧﻤﺎزش را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭼﻬﺮا ش را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮدم ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي‬
‫ﻣﺮدم! ﻣﻦ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم دادم ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻗﺘﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ«‬

‫ﺑﺎب)‪ :(10‬آﻧﭽﻪ در ﺧﻄﺒﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺿ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﺯ‪ ‬ﺩ‬
‫ﺷ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺀَﺓﹶ‪،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻗ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻳﺢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺳ‪‬ﻔﹶﻬ‪‬ﺎﺀَ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸـﻮﻥﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻥﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﻗ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻳﺢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻔ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻚ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻞﱠ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻠ‪‬ﻞﹾ ﻓﹶﻼﹶ ﻫ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻲ‪‬‬
‫ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻘﹶـﺪ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﹾﻜﹶﻬ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻛﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺗ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻮﺱ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﺃﹸﺑ‪‬ﺎﻳﹺﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻹِﺳ‪‬ـﻼﹶﻡﹺ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ «‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣١٦‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺠ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹺ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻄﹾﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ‬
‫ﻗﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺿ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺩ‪) .‬ﻡ‪(٨٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺿﻤﺎد ﮐﻪ ﻣﺮدي از ﻗﺒﯿﻠﮥ أزد ﺷﻨﻮءه ﺑﻮد و‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺟﻦ زده را دم ﻣﯽ زد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ و از ﻧﺎداﻧﺎن اﻫﻞ ﻣﮑﻪ ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫دﯾﻮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﮐﺎش اﯾﻦ ﻣﺮد را ﻣﯽ دﯾﺪم؛ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻦ ﺷﻔﺎ دﻫﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وي ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ! ﻣﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺟﻦ‬
‫زده را دم ﻣﯽ زﻧﻢ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮ ﮐﻪ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻦ ﺷﻔﺎ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﺗﻮ را دم‬
‫ﺑﺰﻧﻢ؟‬

‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬إِنِ اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻧَﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬و‪‬ﻧَﺴ‪‬ﺘَﻌ‪‬ﯿﻨُﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦْ ﯾ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓَﻼَ‬
‫ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻞﱠ ﻟَﻪ‪ ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ ﯾ‪‬ﻀْﻠ‪‬ﻞْ ﻓَﻼَ ﻫ‪‬ﺎد‪‬ي‪ ‬ﻟَﻪ‪ ،‬و‪‬أَﺷْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَنْ ﻻَ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾﮏ‪‬‬
‫)ﺣﻤﺪ وﺳﺘﺎﯾﺶ از آنِ اﷲ اﺳﺖ؛ ﻫﺮﮐﺲ را‬ ‫ﻟَﻪ‪ ،‬و‪‬أَنﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ا ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬و‪‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟُﻪ‪ ،‬أَﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪«‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﻪ را او ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺤﻘﯽ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺧﺪاي ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد؛ او ﻫﯿﭻ ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد و ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎدة اوﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ(‪،‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺿﻤﺎد ﮔﻔﺖ‪ :‬دوﺑﺎره اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﯾﻦ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺿﻤﺎد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﮐﺎﻫﻨﺎن‪ ،‬ﺳﺎﺣﺮان و ﺷﺎﻋﺮان را‬
‫ﺷﻨﯿﺪه ام؛ اﻣﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻨﺎن ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ درﯾﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﻨﯿﺪه ام‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺲ دﺳﺘﺖ را دراز ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺿﻤﺎد دﺳﺘﺶ را‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻃﺮف ﻗﻮﻣﺖ ﻫﻢ ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ«؟ ﺿﻤﺎد‬ ‫‪‬‬ ‫دراز ﻧﻤﻮد و ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻃﺮف ﻗﻮﻣﻢ ﻫﻢ ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬دﺳﺘﻪ اي ﻧﻈﺎﻣﯽ )ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﺎﻣﻮرﯾﺘﯽ( ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬آﻧﻬﺎ ازﮐﻨﺎر‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺿﻤﺎد ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﺳﺘﻪ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ از اﯾﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﯾﺪ؟ ﯾﮏ‬
 ‫‪٣١٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻓﺘﺎﺑﻪ اي از آﻧﻬﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ام‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﺮا ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺿﻤﺎد‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(11‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ و آﻧﭽﻪ در آن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﺍﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻼﹶ ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺬ‪‬ﺭ‪ ‬ﺟ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹴ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫»ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ،«‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﻛﹶﻬ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ« ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﻥﹸ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪:‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻄﹶﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‬
‫ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷُﻣ‪‬ﻮﺭﹺ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱡ ﺑﹺﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﺿ‪‬ﻼﹶﻟﹶﺔﹲ« ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪» :‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻰ ﺑﹺﻜﹸﻞﱢ ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻻﹰ ﻓﹶﻸَِﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺿ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻓﹶـﺈﹺﻟﹶﻲ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪) .«‬ﻡ‪(٨٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻗﺮﻣﺰ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺪاﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺒﺶ ﺷﺪت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ از ﻟﺸﮑﺮي ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد«‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اش ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ دو ﺗﺎ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﯾﻢ« و دو‬
‫اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ و وﺳﻄﯽ را ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ داد‪) .‬و ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد(‪) .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اش( ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ رﻫﻨﻤﻮد‪،‬‬
‫رﻫﻨﻤﻮد ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ اﻣﻮر‪ ،‬ﺑﺪﻋﺖ )ﻧﻮآوري در دﯾﻦ( اﺳﺖ و ﻫﺮ ﺑﺪﻋﺖ‪ ،‬ﮔﻤﺮاﻫﯽ‬
‫اﺳﺖ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ از ﻫﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدش‪ ،‬اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارم؛ ﻫﺮ ﮐﺲ‬
‫ﻣﺎﻟﯽ از ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده اش ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد؛ و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻗﺮض ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ از‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻦ و ﺑﻪ ﻋﻬﺪة ﻣﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(12‬اﺧﺘﺼﺎر در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬

‫‪٤١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻞﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻘﹾﻈﹶﺎﻥ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻮ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻔﱠﺴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣١٨‬‬

‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻃﹸﻮﻝﹶ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻭ‪‬ﻗ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻘﹾﻬﹺـﻪ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﻃ‪‬ﻴﻠﹸﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻭ‪‬ﺍﻗﹾﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(٨٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ واﺋﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺎر ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ )از ﻣﻨﺒﺮ( ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي اﺑﻮﯾﻘﻈﺎن! ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮدي اﻣﺎ ﭼﻘﺪر‬
‫ﺧﻮب ﺑﻮد اﮔﺮ اﻧﺪﮐﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدي‪ .‬ﻋﻤﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻧﻤﺎز ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺨﺺ‪ ،‬و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎﻫﺶ‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﻓﻘﻪ و داﻧﺶ وي اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز را‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﻨﯿﺪ و ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺤﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(13‬آﻧﭽﻪ ﺣﺬف آن از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٤١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻢﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺷ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺼ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪: ‬‬
‫»ﺑﹺﺌﹾﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹸﻞﹾ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺺﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹶﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻮﹺﻱ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٨٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺪي ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي در ﺣﻀﻮر ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‪ ‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ از آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺮاه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﺳﺨﻨﺮان ﺑﺪي ﻫﺴﺘﯽ؛ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺧﺪا و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻫﺪف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﻔﺼﯿﻞ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺠﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻠﻤﮥ »آﻧﺎن« اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺎم ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬واﷲ اﻋﻠﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬

‫‪٤١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻫ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻡﹴ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺭﹺﺛﹶﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺕ‪   ‬‬
 ‫‪٣١٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪    ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻛﹸﻞﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪) .‬ﻡ‪(٨٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻫﺸﺎم دﺧﺘﺮ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دو ﺳﺎل ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل و اﻧﺪي ﺗﻨﻮر ﻣﺎ و‬
‫ﺗﻨﻮر رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﯾﮑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻮرة ق را ﻓﻘﻂ از زﺑﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ آن را ﺗﻼوت‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(15‬اﺷﺎره ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ در اﺛﻨﺎي ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬

‫‪٤١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺭ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺑﹺﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(٨٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﺼﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺎره ﺑﻦ روﯾﺒﻪ ‪ ‬ﺑﺸﺮ ﺑﻦ ﻣﺮوان را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي‬
‫ﻣﻨﺒﺮ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ دو دﺳﺖ را زﺷﺖ و ﻧﺎﻣﺒﺎرك ﮔﺮداﻧﺪ؛‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺠﺰ اﯾﻦ ـ اﺷﺎره ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ ـ ﮐﺎر دﯾﮕﺮي اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬راوي ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ در دﻋﺎي اﺳﺘﺴﻘﺎء ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬دﺳﺘﻬﺎي ﻣﺒﺎرﮐﺶ را ﻃﻮري ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺪي زﯾﺮ ﺑﻐﻞ اﯾﺸﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن دﺳﺘﻬﺎ در دﻋﺎي اﺳﺘﺴﻘﺎء اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(16‬آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺧﺖ در اﺛﻨﺎي ﺧﻄﺒﻪ‬

‫‪ -٤١٥‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺭﹺﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻏﹶﺮﹺﻳﺐ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳﻨﹺﻪ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﺮ‪‬ﺳ‪‬ـﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺴِﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻤ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٢٠‬‬

‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ـﻰ‬
‫ﺧ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٨٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮرﻓﺎﻋﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬رﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺮدي ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ دﯾﻨﺶ را ﻧﻤﯽ داﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ درﺑﺎرة دﯾﻨﺶ‬
‫ﺑﭙﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﻄﺒﻪ اش را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﺴﻮي ﻣﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﯾﮏ ﺻﻨﺪﻟﯽ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﮐﺮدم ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي آﻫﻨﯽ دارد؛‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روي ﺻﻨﺪﻟﯽ ﻧﺸﺴﺖ و ازآﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﯾﺎد داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ آﻣﻮﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ اش ﭘﺮداﺧﺖ و آﺧﺮ آﻧﺮا ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(17‬درﺑﺎرة ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﯿﺎن دو ﺧﻄﺒﮥ ﺟﻤﻌﻪ‬

‫‪٤١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﹸﺛ ‪‬ﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺄﹶﻙ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺏ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻔﹶﻲ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪) .‬ﻡ‪(٨٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﯾﺴﺘﺎده ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ و اﯾﺴﺘﺎده ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو ﻫﺰار ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(18‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز و ﺧﻄﺒﻪ‬

‫‪٤١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺼ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺼ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(٨٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم؛ ﻧﻤﺎز و ﺧﻄﺒﮥ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯿﺎﻧﻪ )ﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه( ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٢١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(19‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ روز ﺟﻤﻌﻪ وارد ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬دو‬
‫رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬

‫‪٤١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻄﹶﻔﹶﺎﻧﹺﻲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ِ،‬ﻭ‬
‫‪ ‬ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪: ‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪َ ‬‬
‫»ﺃﹶﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٨٧٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳﻠﯿﮏ ﻏﻄﻔﺎﻧﯽ آﻣﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد )و ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ(‪ .‬ﺳﻠﯿﮏ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬آﯾﺎ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪه اي«؟ ﺳﻠﯿﮏ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ و دو رﮐﻌﺖ ﺑﺨﻮان«‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﺳﻠﯿﮏ! ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﻮ و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان و آﻧﻬﺎ را ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮐﻦ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﺸﻐﻮل اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪) .‬م‪(875 /59/‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(20‬درﺑﺎرة ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮدن و ﮔﻮش ﻓﺮا دادن ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ‬

‫‪٤١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻚ‪‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻟﹶﻐ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪) .«‬ﻡ‪(٨٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ روز ﺟﻤﻌـﻪ ﮐـﻪ اﻣـﺎم ﻣـﺸﻐﻮل‬
‫اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﻨـﺎرت ﻧﺸـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﮕـﻮﯾﯽ‪ :‬ﺳـﺎﮐﺖ ﺑـﺎش‪ ،‬ﺳـﺨﻦ ﺑﯿﻬـﻮدهاي‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اي«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٢٢‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(21‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﺪ و ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪ -٤٢٠‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺍﻏﹾﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹸﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﻍﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻏﹸﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹸ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ«‪) .‬ﻡ‪(٨٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﻧﻤﺎزي را ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻘﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻄﺒﮥ اﻣﺎم‪ ،‬ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫و ﺑﺎ اﻣﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ از ﺟﻤﻌﮥ ﻗﺒﻞ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻌﻪ و ﺳﻪ روز دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ده روز او ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد؛ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه اي‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ؛ و اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه اي ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎه‬
‫ﮐﺒﯿﺮه‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ دارد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(22‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت و ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ را دﯾﺪﻧﺪ از‬

‫اﻃﺮاف ﺗﻮ ﺑﺴﻮي ﺗﺠﺎرت ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻮ را اﯾﺴﺘﺎده‪ ،‬رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‬

‫‪٤٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﷲُ ﻋ‪‬ﻨ‪ ‬ﻬﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸ ‪‬‬
‫ﺐ‬
‫ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﲑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻔﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻖ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪       :‬‬

‫)ﻡ‪(٨٦٣/‬‬ ‫‪.   ‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬روز ﺟﻤﻌﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎرواﻧﯽ از ﺷﺎم آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺴﻮي ﮐﺎروان رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ دوازده ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﮥ ﺳﻮرة ﺟﻤﻌﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪     :‬‬

‫‪      ‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت ﯾﺎ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ اي را دﯾﺪﻧﺪ از‬
‫اﻃﺮاف ﺗﻮ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻮ را اﯾﺴﺘﺎده رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﻃﺒﻖ رواﯾﺘﯽ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ در ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ آن دوازده ﻧﻔﺮﻋﺒﺎرت‬
 ‫‪٣٢٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد و ﺗﻌﺪادي از اﻧﺼﺎر‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ واﻗﻌﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻧﺰول اﺣﮑﺎم اﺳﻼم ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﺑﺎ اﺣﮑﺎم دﯾﻦ‪ ،‬آﺷﻨﺎﯾﯽ زﯾﺎدي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(23‬ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﲑﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺏﹺ ‪       ‬ﻭ‪     ‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ‬ ‫‪ ‬‬

‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(٨٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ و ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳﻮره ﻫﺎي‬
‫أﻋﻠﯽ و ﻏﺎﺷﯿﻪ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ و ﺟﻤﻌﻪ در ﯾﮏ روز‪ ،‬واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ‬
‫دو ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻮره ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(24‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪٤٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪ ‬ﺪ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ« ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹲ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻋ‪‬ﺠﹺﻞﹶ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻞﱢ‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪) .«‬ﻡ‪(٨٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪ .‬و در رواﯾﺖ ﺳﻬﯿﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﯿﺪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و دو رﮐﻌﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ )ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ(‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ و ﺣﺪاﻗﻞ دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؛‬
‫زﯾﺮا ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ﻧﯿﺰ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﻧﻮوي رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ« و ﺑﻬﺘﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻗﻮﻟﯽ ﻓﻮق‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٢٤‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(25‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‬

‫‪ -٤٢٤‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(٨٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‬
‫و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (26‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﺮده اﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺘﻪ اﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ‬

‫‪٤٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٍ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺐﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﺧ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺭ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻗﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻘﹶﺎﻣ‪‬ﻲ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻼ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺـﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠـﻢ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻ ﺗ‪‬ﻮﺻ‪‬ﻞﹶ ﺻ‪‬ﻼﺓﹲ ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﺓ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪) .‬ﻡ‪(٨٨٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﻄﺎء ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻣﺮا ﻧﺰد ﺳﺎﺋﺐ ﺧﻮاﻫﺮ زادة ﻧﻤﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗـﺎ از‬
‫او در ﻣﻮرد ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ در ﻧﻤﺎزش دﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﭙﺮﺳﻢ‪ .‬ﺳﺎﺋﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌـﻪ را‬
‫ﺑﺎ ﻣﻌﺎوﯾﻪ در ﺣﺠﺮة ﻣﺨﺼﻮص اش )ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد( ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺳـﻼم‬
‫داد‪ ،‬ﺳﺮﺟﺎﯾﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ وارد ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد ﻣـﻦ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎرت را ﺗﮑﺮار ﻧﮑﻦ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻤـﺎز ﺟﻤﻌـﻪ را ﺧﻮاﻧـﺪي‪ ،‬ﻣﺘـﺼﻞ ﺑـﻪ آن‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﺮده اي ﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺘﻪ اي‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮان؛ زﯾﺮا رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣـﺎ دﺳـﺘﻮر داد‬
‫ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزي را ﺑﺎ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮي ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑـﺮده اﯾـﻢ ﯾـﺎ ﺑﯿـﺮون ﻧﺮﻓﺘـﻪ اﯾـﻢ‪ ،‬ﺑﻄـﻮر‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻧﺨﻮاﻧﯿﻢ‪.‬‬
 ‫‪٣٢٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﮔﻨﺎه ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‬

‫‪٤٢٦‬ـ ﻋﻦ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻜﹶﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ـﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﺛﹶﺎﻩ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺﻩ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻬﹺـﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹸﻠﹸﻮﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻠ‪‬ﲔ‪) .«‬ﻡ‪(٨٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﮑﻢ ﺑﻦ ﻣﯿﻨﺎء رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ و اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮش ﮐﻪ از ﭼﻮب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﺮوﻫﻬـﺎﯾﯽ‬
‫از ﺗﺮك ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﯽ دارﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ دﻟﻬﺎﯾﺸﺎن ﻣﻬﺮ ﻣـﯽ زﻧـﺪ و آﻧﮕـﺎه‬
‫ﺟﺰو ﻏﺎﻓﻼن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪ -7‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺮك اذان و اﻗﺎﻣﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ‬

‫‪٤٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﺫﹶﺍﻥ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻ ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(٨٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﯿـﺸﺘﺮ از ﯾـﮏ ﺑـﺎر و دوﺑـﺎر‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻗﺮﺑﺎن را ﺑﺪون اذان و اﻗﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(2‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٤٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﺓﹶ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮﹺ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ‬
‫ﺐ‪،‬‬‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻴﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸ ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠﱢﺲ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻘﱡ ‪‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻼﻝﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪        :‬‬

‫‪      ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻼ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻻ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٢٦‬‬

‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﻦ‪ .«‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻂﹶ ﺑﹺﻼﻝﹲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻠﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‬
‫ﻟﹶﻜﹸﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﺦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺏﹺ ﺑﹺﻼﻝﹴ‪) .‬ﻡ‪(٨٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﻤـﺮاه ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ، ‬اﺑـﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﻤـﺮ و‬
‫ﻋﺜﻤﺎن‪ ‬در ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدم؛ ﻫﻤﮥ آﻧﺎن‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣـﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از‬
‫آن‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻦ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدان را ﺑـﺎ دﺳـﺘﺶ‬
‫اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻫﻤﺮاه ﺑﻼل از ﻣﯿﺎن ﺻﻔﻬﺎي ﻣﺮدان ﮔﺬﺷﺖ و ﻧـﺰد زﻧـﺎن رﻓـﺖ و‬
‫اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‪           :‬‬

‫‪)   ‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ را ﺷﺮﯾﮏ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ (...‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد و ﺑﻌـﺪ از آن‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﯿﻌﺖ ﻫﺴﺘﯿﺪ«؟ ﯾﮏ زن ﮐﻪ ﺑﺠﺰ او ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪،‬‬
‫اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در آن وﻗﺖ‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ او ﮐﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬اداﻣـﻪ داد و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ«‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻼل ﭼﺎدرش را ﭘﻬﻦ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ؛ ﭘﺪر و ﻣـﺎدرم‬
‫ﻓﺪاي ﺷﻤﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ زﻧﺎن‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ رﯾﺨﺘﻦ اﻧﮕـﺸﺘﺮﻫﺎي ﺑـﺰرگ و ﮐﻮﭼـﮏ در ﭼـﺎدر ﺑـﻼل‪،‬‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٤٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻗ‪‬ـ ‪‬ﺪ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﺜ‪‬ﻲ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾـﺮ‪‬ﺃﹸ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺏ ‪ِ‬ﻕ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠﹺﻴﺪ‪ ‬ﻭ‪ ‬ﺍﻗﹾﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮ‪) .‬ﻡ‪(٨٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻋﻤـﺮ ﺑـﻦ ﺧﻄـﺎب ‪ ‬از اﺑـﻮ واﻗـﺪ ﻟﯿﺜـﯽ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪:‬‬
‫رﺳــﻮل ﺧــﺪا ‪ ‬در ﻧﻤﺎزﻫــﺎي ﻋﯿــﺪ ﻗﺮﺑــﺎن و ﻓﻄــﺮ ﭼــﻪ ﺳــﻮره ﻫــﺎﯾﯽ را ﻣــﯽ ﺧﻮاﻧــﺪ؟ وي ﮔﻔــﺖ‪:‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ﻫﺮدوي آﻧﻬﺎ )ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻗﺮﺑﺎن( ﺳﻮره ﻫﺎي ق و ﻗﻤﺮ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٢٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (4‬ﻧﺨﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ در ﻣﺼﻠﯽ‬

‫‪٤٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻄﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺـﻼﹶﻝﹲ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺗ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺻ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٨٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن و ﯾﺎ ﻓﻄـﺮ‪ ،‬آﻣـﺪ‬
‫و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز )ﻋﯿﺪ( ﺧﻮاﻧﺪ و ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ – ﻧﻤﺎزي دﯾﮕﺮ – ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻼل وي را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺰد زﻧﺎن رﻓﺖ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ دادن‪ ،‬اﻣﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻧﺎن ﺷـﺮوع ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮔﻮﺷﻮاره ﻫﺎ و ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (5‬رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﯿﺪ‬

‫‪٤٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺟ‪ ‬ﻬ ‪‬ﻦ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮﹺ ﻭ‪‬ﺍﻷَﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‪ :‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻭ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ـﺰﹺﻟﹾﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻥﹶ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺎ ﻻ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ‬
‫ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺟﹺﻠﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹾﺒﹺﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹸﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟﹺﻠﹾﺒ‪‬ﺎﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٨٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻋﻄﯿﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ دﺧﺘﺮان ﺟـﻮان‪،‬‬
‫زﻧﺎن ﻣﺤﺠﺒﻪ و زﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻓﻄـﺮ و ﻗﺮﺑـﺎن ﺑﺒـﺮﯾﻢ؛‬
‫اﻟﺒﺘﻪ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﻀﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ وارد ﻣﺼﻼ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﻓﻘﻂ در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﯿﺮ و دﻋـﻮت ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ام ﻋﻄﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣـﻦ ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! اﮔـﺮ ﯾﮑـﯽ از ﻣـﺎ روﭘﻮﺷـﯽ ﺑـﺮاي ﺣﺠـﺎب‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﮑﺎر ﮐﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮاﻫﺮش از روﭘﻮش ﻫﺎي ﺧﻮدش ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬آﻧﭽﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ روز ﻋﯿﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‬

‫‪٤٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬ﻱ‬
‫ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺀِ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺙ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺵﹺ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ـﻮ‪‬ﻝﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ـﻪ‪ ،‬ﻓﹶـﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٢٨‬‬

‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺰ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ـﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـ ‪‬ﻪ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻏﹶﻔﹶﻞﹶ ﻏﹶﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴـﺪ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺩ‪‬ﺍﻥﹸ ﺑﹺﺎﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻕﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﲔ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮﹺﻳﻦ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻣ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ،‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺩ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﻓ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ«‪ .‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶـﺎﺫﹾﻫ‪‬ﺒﹺﻲ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٨٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دو دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن ﺷﻌﺮ ﺑﻌـﺎث‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐــﻪ رﺳـﻮل ﺧــﺪا ‪ ‬وارد ﺷـﺪ و ﺑــﺮاي اﺳـﺘﺮاﺣﺖ ﺑــﻪ رﺧﺘﺨـﻮاب رﻓــﺖ و دراز ﮐــﺸﯿﺪ و‬
‫ﭼﻬﺮه اش را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪ ‬وارد ﺷﺪ و ﺑﺎ دﯾـﺪن اﯾـﻦ ﺻـﺤﻨﻪ‪ ،‬ﻣـﺮا ﺑـﺸﺪت ﺳـﺮزﻧﺶ‬
‫ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪاي ﺷﯿﻄﺎن در ﺧﺎﻧﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رو ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧـﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﺑﮕﺬار«‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭘـﺲ از اﯾﻨﮑـﻪ اﺑـﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﺳـﺮﮔﺮم ﮐـﺎري‬
‫دﯾﮕﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﺷﺎره ﮐﺮدم و آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﯾﮑﯽ از روزﻫـﺎي ﻋﯿـﺪ‪ ،‬ﺗﻌـﺪادي ﺣﺒـﺸﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﯿﺰه و ﺳﭙﺮﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﭼﻮب‪ ،‬ﺑﺎزي ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻣﻦ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬درﺧﻮاﺳـﺖ ﻧﻤـﻮدم‬
‫)ﮐﻪ ﺑﺎزي آﻧﻬﺎ را ﻧﮕﺎه ﮐﻨﻢ( ﯾﺎ ﺧﻮدش ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ دوﺳﺖ داري ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠـﯽ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﻣﺮا ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻗﺮار داد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺧﺴﺎرم ﺑﻪ رﺧﺴﺎرش ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣـﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ارﻓﺪه! ﺑﺎزي ﮐﻨﯿﺪ« ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻦ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪم‪ .‬آﻧﮕﺎه آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﮐـﺎﻓﯽ اﺳـﺖ«؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﺑﺮو«‪.‬‬

‫‪ -8‬ﻧﻤﺎز ﻣﺴﺎﻓﺮ‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻧﻤﺎز ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮ اﮔﺮ ﭼﻪ اﻣﻨﯿﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪‬‬
‫‪٤٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶـﻴ‪ ‬‬
‫ﺲ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺡ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺧ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻛﹶﻔﹶﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻋ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
 ‫‪٣٢٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫»ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٦٨٦/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﯾﻌﻠﯽ ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻄﺎب ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﮔﺮ در ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﯾـﺪ‬
‫و ﺗﺮﺳﯿﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻔﺎر ﺑﻼﯾﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺑـﺮ ﺷـﻤﺎ ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ ﻧﻤﺎزﻫـﺎ را ﮐﻮﺗـﺎه )دو‬
‫رﮐﻌﺘﯽ( ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄـﺎب ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫از آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﯾﺪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺠـﺐ ﻧﻤـﻮدم؛ ﻟـﺬا از رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳـﯿﺪم؛ آﻧﺤـﻀﺮت‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﺷﻤﺎ ﻫـﻢ ﺻـﺪﻗﻪ اش را‬
‫ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪٤٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻟ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﻥ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺔﹰ‪) .‬ﻡ‪(٦٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﻤﺎز را ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺗـﺎن در‬
‫ﺣﻀﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ؛ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮف‪ ،‬ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ وﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ :‬ﻧﻤـﺎز ﺧـﻮف‪ ،‬ﯾـﮏ رﮐﻌـﺖ‬
‫اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﯾﮏ رﮐﻌﺖ را ﺑﺎ اﻣﺎم ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﯾﮏ رﮐﻌﺖ دﯾﮕـﺮ را ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ آن ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز در آن‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه )دو رﮐﻌﺘﯽ( ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٣٥‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺬ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(٦٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﻤـﺎز ﻇﻬـﺮ را در ﻣﺪﯾﻨـﻪ ﺑـﺎ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﭼﻬـﺎر‬
‫رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪم و ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺑﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (3‬ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز در ﺣﺞ‬

‫‪٤٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ـ ‪‬ﺔ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻭ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٣٠‬‬

‫ﻓﯽ ﺭﻭﺍﻳﺔ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪) .‬ﻡ‪(٦٩٣/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑـﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﻤـﺮاه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬از ﻣﺪﯾﻨـﻪ ﺑـﻪ ﻣﮑـﻪ رﻓﺘـﯿﻢ؛‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪) ‬از ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿـﺮون رﻓـﺘﻦ از ﻣﺪﯾﻨـﻪ( ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﺮﮔـﺸﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫـﺎ را دو رﮐﻌﺘـﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ از اﻧﺲ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭼﻘﺪر در ﻣﮑـﻪ ﻣﺎﻧـﺪ؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ده‬
‫روز‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز در ﻣﻨﺎ‬

‫‪٤٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ـﻰ ﺻ‪‬ـﻼ ﹶﺓ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺣ‪‬ﻔﹾﺺ‪‬‬
‫)ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﯽ ﺍﺑﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢﹴ(‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﻤ‪‬ﲎ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺷ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻢ‪ !‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻷَﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ‪) .‬ﻡ‪(٦٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬
‫در ﻣﻨﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﻫﺸﺖ ﯾﺎ ﺷﺶ ﺳﺎل‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻔﺺ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻧﯿﺰ در ﻣﻨﺎ دو رﮐﻌﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫رﺧﺘﺨﻮاب ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻋﻤﻮ ﺟﺎن! اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ دو رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪي‪ ،‬ﺧـﻮب‬
‫ﺑﻮد‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪ ،‬ﻧﻤﺎزم را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدم‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن دو ﻧﻤﺎز در ﺳﻔﺮ‬

‫‪٤٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ﺠﹺﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﲑ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺆ‪‬ﺧ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹺ ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ـﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻔﹶﻖ‪) .‬ﻡ‪(٧٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺳﻔﺮﻫﺎﯾﺶ ﻋﺠﻠـﻪ داﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺗﺎ اول وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ و ﻫﺮ دو را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
 ‫‪٣٣١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻔﻖ )ﻗﺮﻣﺰي( ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﺎز ﻣﻐـﺮب و‬
‫ﻋﺸﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن دو ﻧﻤﺎز ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن‬

‫‪٤٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪ ‬ﹺﺮ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺧ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻ ﻣ‪‬ﻄﹶﺮﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛ‪‬ﻴﻊﹴ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻲ‪ ‬ﻻ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـﺮﹺﺝ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺪون ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺮس‬
‫و ﺑﺎراﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ را ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬و ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫در رواﯾﺖ وﮐﯿﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وﮐﯿﻊ ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼـﺮا آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬اﯾـﻦ ﮐـﺎر را‬
‫اﻧﺠﺎم داد؟ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ اﻣـﺘﺶ را در ﺗﻨﮕﻨـﺎ ﻗـﺮار ﻧﺪﻫـﺪ‪ .‬و در رواﯾـﺖ اﺑﻮﻣﻌﺎوﯾـﻪ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﻫﺪف ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫـﺪﻓﺶ‬
‫اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺘﺶ را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﻨﺰل ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎران‬

‫‪٤٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻯ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻼﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﺑ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺩ‬
‫ﻭ‪‬ﺭﹺﻳﺢﹴ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻄﹶﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﻧﹺﺪ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻪ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺻ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﺣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﺻ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ـﺎﻝﹺ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹲ ﺑ‪‬ﺎﺭﹺﺩ‪‬ﺓﹲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻄﹶـﺮﹴ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺻ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﺣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٦٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ در ﯾﮑﯽ از ﺷﺒﻬﺎي ﺳﺮد و ﺑﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎد ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽ وزﯾـﺪ‪،‬‬
‫اذان ﮔﻔﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن اﻓﺰود‪ :‬ﻫﺎن! در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ؛ ﻫﺎن! در ﺧﺎﻧﻪ ﻫـﺎ ﻧﻤـﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺎﻓﺮت‪ ،‬ﻫﻮا ﺑﺎراﻧﯽ و ﯾﺎ ﺳـﺮد ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣـﺆذن‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٣٢‬‬

‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽ داد ﺗﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺎن! در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺗﺮك ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ در ﺳﻔﺮ‬

‫‪٤٤١‬ـ ﻋﻦ ﺣ‪‬ﻔﹾﺺﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻃﹶﺮﹺﻳﻖﹺ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺎﺗ‪‬ﺔﹲ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻯ ﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎ ﻷَﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﺗ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﻗﹶﺒ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪          :‬‬

‫)ﻡ‪(٦٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻔﺺ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در راه ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑـﻮدم‪ .‬او‬
‫ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺎ و اﯾﺸﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎه ﺧﻮد آﻣـﺪ و‬
‫ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه او ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﺶ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ اﻓﺘﺎد ﮐـﻪ ﻧﻤـﺎز ﺧﻮاﻧـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬در آﻧﺠـﺎ‬
‫اﻓﺮادي را دﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﻧﺎن ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﮔـﺮ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﻧﻔﻞ ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﻓﺮﺿﻢ را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدم‪ .‬اي ﺑﺮادرزاده ام! ﻣﻦ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه رﺳـﻮل ﺧـﺪا‬
‫‪ ‬ﺑﻮده ام‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻓﺎت ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو رﮐﻌﺖ )ﻓﺮض( ﻧﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﻫﻤﺮاه اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪ ‬ﺑﻮده ام‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻫﻢ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو رﮐﻌﺖ ﻧﺨﻮاﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻤـﺮ ‪ ‬را ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮده ام‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو رﮐﻌﺖ ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎن ‪ ‬ﻧﯿﺰ ﺑـﻮده ام‪.‬‬
‫وي ﺗــﺎ ﻫﻨﮕــﺎم وﻓــﺎت‪ ،‬ﺑﯿــﺸﺘﺮ از دو رﮐﻌــﺖ ﻧﺨﻮاﻧــﺪ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧــﺪ ﻣﺘﻌــﺎل ﻣــﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾــﺪ‪» :‬ﺷــﺨﺺ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ اﻟﮕﻮي ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻧﻔﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﻮاري در ﺳﻔﺮ‬

‫‪٤٤٢‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
 ‫‪٣٣٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻮﺗ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ـﺔﹶ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٧٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻬﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ و وﺗﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض را ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻫﺮ ﮔﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﺳﻔﺮي ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﺠﺪ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‬

‫‪٤٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺰ‪‬ﺍﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻄﹶﺄﹶ ﺑﹺﻲ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻴ‪‬ﯽ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠ‪‬ـﻲ ﻭ‪‬ﻗﹶـﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺠﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻵﻥﹶ ﺣ‪‬ـﲔ‪‬‬
‫ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ .«‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹾ ﻓﹶﺼ‪‬ﻞﱢ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪) .‬ﻡ‪(٧١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات‪ ،‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧـﺪا‬
‫‪ ‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺷﺘﺮم ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﺮا ﻣﻌﻄﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻗﺒﻞ از ﻣـﻦ رﺳـﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ رﺳﯿﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﮐﻨﺎر دروازه ﻣـﺴﺠﺪ ﺑـﻮد؛ ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦ اﻵن از راه ﻣﯽ آﯾﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺘﺮت را ﺑﮕﺬار‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮو و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺑﺨﻮان«‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪم‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم و ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺧﻮف آﻣﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٤٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹸﻮﻧ‪‬ﺎ ﻗ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻻﹰ ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹰ ﻻﹶﻗﹾﺘ‪‬ﻄﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶـﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹲ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻻﹶﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻔﱠﻨ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﻥﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶـﺔ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٣٤‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﻜﹶَﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻗﹶﺎﻣ‪‬ﻮﺍ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹸ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻣ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻘﹶﺎﻡ‪‬‬
‫ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹸ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻲ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﻮﺍ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺍﺅ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ـﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٨٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻤﺮاه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺟﻬﯿﻨﻪ رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬آﻧﺎن ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺧﻮاﻧـﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻄﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺗﮑﻪ ﭘﺎره و رﯾﺸﻪ ﮐـﻦ ﻣـﯽ ﮐﻨـﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺟﺒﺮﯾﻞ‪ ‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را از ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻧﯿـﺰ ﻣـﺎﺟﺮا را ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺑﯿـﺎن‬
‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎزي ﭘﯿﺶ رو دارﻧﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﺎن از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﺎ را ﺑﻪ دو ﮔﺮوه‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺳﻤﺖ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺎ ﻗﺮار داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺗﮑﺒﯿـﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ .‬رﮐﻮع ﮐﺮد و ﻣﺎ ﻧﯿـﺰ رﮐـﻮع ﮐـﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺳـﺠﺪه ﻧﻤـﻮد و ﻣـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺳـﺠﺪه‬
‫ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه دوم ﺳﺠﺪه ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﮔـﺮوه اول‪ ،‬ﻋﻘـﺐ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﺮوه دوم ﺟﻠﻮ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺠﺎي ﮔﺮوه اول‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔـﺖ و‬
‫ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ .‬رﮐﻮع ﮐﺮد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ رﮐﻮع ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮔﺮوه اول ﺑﺎ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﮔﺮوه دوم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﺮوه دوم‪ ،‬ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﮕﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬ﺳﻼم ﮔﻔﺖ )و ﺑﻘﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﻼم دادﻧﺪ(‪ .‬اﺑﻮاﻟﺰﺑﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺟـﺎﺑﺮ ‪ ‬اﯾـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ را اﻓـﺰود‬
‫ﮐﻪ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﯿﺮان ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٣٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف )ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ(‬

‫‪٤٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺧ‪‬ﺴ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮ ﹺﻝ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺟﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸـﻮﻉ‪‬‬
‫ﺟﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺟﹺﺪ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶـﻊ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉ‪ ‬ﺟﹺﺪ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸـﻮﻉ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻉﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻠﱠـﺖ‪ ‬ﺍﻟـﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺨ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺛﹾﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ـﺎﺕ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻻ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺨ‪‬ﺴِﻔﹶﺎﻥ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻣ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻏﹾﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻣ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶ ‪‬ﻢ ﻟﹶﺒ‪‬ﻜﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻟﹶﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻻﹶ ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺑ‪‬ﻠﱠﻐ‪‬ﺖ‪) .«‬ﻡ‪(٩٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ اﯾﺠـﺎد‬
‫ﺷﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﻗﯿﺎﻣﺶ را ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه رﮐـﻮع ﮐـﺮد و‬
‫رﮐﻮﻋﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﺮش را از رﮐﻮع‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬اﯾـﺴﺘﺎد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ از ﻗﯿﺎم اول‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه دوﺑﺎره رﮐﻮع ﮐﺮد و رﮐﻮع را ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ از‬
‫رﮐﻮع اول‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ و ﻗﯿـﺎﻣﺶ را ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻗﯿﺎم )از ﻗﯿﺎم اول( ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ رﮐﻮع ﮐﺮد و رﮐﻮﻋﺶ را ﻧﯿﺰ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫از رﮐﻮع اول‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و اﯾﺴﺘﺎد و ﻗﯿﺎﻣﺶ را ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ از‬
‫ﻗﯿﺎم اول‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬دوﺑﺎره رﮐﻮع ﮐﺮد و رﮐﻮﻋﺶ را ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از رﮐﻮع‬
‫اول‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺳـﺠﺪه ﻧﻤـﻮد‪ .‬و در ﺣـﺎﻟﯽ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻧﻤـﺎزش را ﺗﻤـﺎم ﮐـﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٣٦‬‬

‫ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣـﺎه و ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‬
‫دو ﻧﺸﺎﻧﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي )ﻗﺪرت( ﺧﺪا ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻣـﺮگ و زﻧـﺪﮔﯽ ﮐـﺴﯽ‪ ،‬دﭼـﺎر ﮔﺮﻓﺘﮕـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎﯾﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿـﺪ‬
‫و ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬اي اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ! ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن اﷲ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣﺮد ﯾﺎ زن‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻏﯿﺮت ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻏﯿﺮت اﷲ ﺑﻪ ﺟﻮش ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪ .‬اي اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺪا‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻣﻦ ﻣﯽ داﻧﻢ ﺷﻤﺎ ﻣـﯽ داﻧـﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬زﯾـﺎد ﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽ ﮐﺮدﯾـﺪ و ﮐـﻢ ﻣـﯽ ﺧﻨﺪﯾﺪﯾـﺪ‪ .‬آﯾـﺎ ﻣـﻦ‬
‫رﺳﺎﻧﺪم«؟‬

‫‪٤٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ـﲔ‪‬‬
‫ﻛﹶﺴ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺕ‪) .‬ﻡ‪(٩٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺧﻮرﺷـﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕـﯽ رخ داد‪،‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و در آن‪ ،‬ﻫﺸﺖ رﮐﻮع )در ﻫﺮ رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺎر رﮐـﻮع( و ﭼﻬـﺎر ﺳـﺠﺪه‬
‫ﺑﺠﺎي آورد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴﻘﺎ )ﻃﻠﺐ ﺑﺎران(‬

‫‪٤٤٧‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﺮ‪ ‬‬
‫ﺝ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ ﻓﯽ‬
‫ﺭﻭﺍﻳﺔ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻘﹶﻰ ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﺣﻮ‪‬ﻝ ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(٨٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﯾﺪ اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﺮاي دﻋـﺎي ﺑـﺎران از ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﯿﺮون ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﺼﻠﯽ )ﻋﯿﺪﮔﺎه( رﻓﺖ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ رو ﺑﺴﻮي ﻗﺒﻠﻪ اﯾـﺴﺘﺎد‬
‫و ﭼﺎدرش را )ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد( واروﻧﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ و ﭘﺸﺖ ﺑﺴﻮي ﻣﺮدم ﮐـﺮده‪ ،‬ﭼـﺎدرش‬
‫را واروﻧﻪ ﻧﻤﻮد و دﻋﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٣٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(14‬ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺎران‬

‫‪٤٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻄﹶـﺮ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻷَِﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٨٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎران ﺑﺎرﯾـﺪ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺑﺪﻧﺶ را ﻟﺨﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺎران ﺑﺮ آن ﺑﺮﯾﺰد‪ .‬ﻋﺮض ﮐﺮدﯾﻢ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﭼـﺮا ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﮐﺮدي؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﯾﺮا آن‪ ،‬ﺗﺎزه از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔـﺎرش آﻣـﺪه اﺳـﺖ«‪) .‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪ آﻧـﺮا ﺗـﺎزه‬
‫آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺮك اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(15‬درﺑﺎرة ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪن اﺑﺮ و ﺑﺎد‪ ،‬و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪن از‬
‫دﯾﺪن ﺑﺎران‬

‫‪٤٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻋ‪‬ـﺼ‪‬ﻔﹶﺖ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻳﺢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ‬
‫ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ‬
‫ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﻄﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹶﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺩ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺭﹺﺿ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻋ‪‬ﺎﺭﹺﺽ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٨٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔـﺎه‪ ،‬ﻫـﻮا ﻃﻮﻓـﺎﻧﯽ ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِﻧﱢﯽ أَﺳ‪‬ﺄَﻟُﮏ‪ ‬ﺧَﯿ‪‬ﺮَﻫ‪‬ﺎ و‪‬ﺧَﯿ‪‬ﺮَ ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﯿﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬و‪‬ﺧَﯿ‪‬ﺮَ ﻣ‪‬ﺎ أُر‪‬ﺳ‪‬ﻠَﺖ‪ ‬ﺑِﻪ‪ ‬و‪‬أَﻋ‪‬ﻮذُ ﺑِﮏ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦْ ﺷَﺮﱢﻫ‪‬ﺎ و‪‬ﺷَﺮﱢ ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﯿﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬و‪‬ﺷَﺮﱢ ﻣ‪‬ﺎ أُر‪‬ﺳ‪‬ﻠَﺖ‪ ‬ﺑِﻪ‪ «‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﻦ ﺧﯿﺮ آن و ﺧﯿﺮ ﭼﯿﺰي را ﮐـﻪ‬
‫در آن‪ ،‬وﺟﻮد دارد و ﺧﯿﺮ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺗﻮ ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻣﯽ ﻧﻤـﺎﯾﻢ؛ و‬
‫از ﺑﺪي آن و ﺑﺪي آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آن‪ ،‬وﺟﻮد دارد و ﺑﺪي آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٣٨‬‬

‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫـﻮا ﺧـﻮب اﺑـﺮي و آﻣـﺎده ﺑﺎرﻧـﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮة ﻣﺒﺎرك آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دﮔﺮﮔـﻮن ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬از ﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽ رﻓـﺖ و دوﺑـﺎره‬
‫ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ ﻣـﯽ رﻓـﺖ‪ .‬و ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﻪ ﺑـﺎران ﻣـﯽ ﺑﺎرﯾـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺣـﺎﻟﺘﺶ ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﭼﯿﺰ را از ﭼﻬﺮه اش ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻋﻠﺘﺶ را ﺟﻮﯾـﺎ ﺷـﺪم‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي ﻋﺎﯾـﺸﻪ! ﺷـﺎﯾﺪ اﯾـﻦ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن اﺑﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﻮم ﻋﺎد )ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪﻧﺶ( ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾـﻦ‪ ،‬اﺑـﺮي اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن ﺑـﺮ ﻣـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎرد )وﻟﯽ در واﻗﻊ‪ ،‬ﻋﺬاب ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(16‬درﺑﺎرة ﺑﺎد ﺻﺒﺎ و ﺑﺎد دﺑﻮر‬

‫‪٤٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺪ‪‬ﺑ‪‬ﻮﺭﹺ« )ﻡ‪(٩٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮﺩ‪» :‬ﺧﺪﺍﻭﻧـﺪ ﺑﻮﺳـﻴﻠﺔ ﺑـﺎﺩ ﺻـﺒﺎ‬
‫)ﺑﺎﺩ ﺷﺮﻗﻲ( ﻣﺮﺍ ﻳﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻗﻮﻡ ﻋﺎﺩ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﺑﺎﺩ ﺩﺑﻮﺭ )ﻏﺮﺑﻲ( ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮔﺮﺩﻳﺪ«‪.‬‬

‫‪-9‬ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎزه ﻫﺎ‬

‫ﺑﺎب )‪ (1‬درﺑﺎره ﻋﯿﺎدت ﺑﯿﻤﺎران‬

‫‪ -٤٥١‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻠﹸﻮﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹺﻝ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺎ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ـﺎﻟ‪‬ﺢ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﹸﻗﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻀ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻧﹺﻌ‪‬ﺎﻝﹲ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺧ‪‬ﻔﹶﺎﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻗﹶﻼﹶﻧﹺﺲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻗﹸﻤ‪‬ﺺ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺥﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺟﹺﺌﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٩٢٥/‬‬
 ‫‪٣٣٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣـﺎ ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدي از اﻧﺼﺎر ﺧﺪﻣﺖ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻣﺪ و ﺳﻼم ﮐﺮد و ﭘﺲ از اﻧﺪﮐﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔـﺸﺖ‪ .‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﺑـﺮادر اﻧـﺼﺎري! ﺣـﺎل ﺑـﺮادرم ﺳـﻌﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺎده‪ ،‬ﭼﻄـﻮر اﺳـﺖ«؟ او ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧـﻮب اﺳـﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬رو ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت او ﻣـﯽ رود«؟ ﺳـﭙﺲ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪‬‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ده ﻧﻔﺮ و اﻧﺪي ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﺎ وي ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻔﺶ‪ ،‬ﻣﻮزه‪ ،‬ﮐﻼه و ﭘﯿـﺮاﻫﻦ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺷﻮره زارﻫﺎ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣـﺎ‪ ،‬ﺧﻮﯾـﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ از‬
‫اﻃﺮاف او ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺗـﺎ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬و ﯾـﺎراﻧﺶ ﮐـﻪ وي را ﻫﻤﺮاﻫـﯽ ﻣـﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾـﮏ او‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (2‬آﻧﭽﻪ ﻧﺰد ﻣﺮﯾﺾ و ﻣﯿﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪ -٤٥٢‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺗ ‪‬ﻢ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮﹺﻳﺾ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟﹸﻮﺍ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹸﻮﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ‪).‬ﻡ‪(٩١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه ﻧـﺰد ﺑﯿﻤـﺎر ﯾـﺎ ﻣﯿـﺖ‪،‬‬
‫ﺣﻀﻮر ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﻋﺎي ﺷﻤﺎ را آﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ«‪.‬‬

‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬رﻓﺘﻢ و ﻋﺮض ﮐـﺮدم‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﻮ ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﻦ و او را ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ و ﺟﺎﻧـﺸﯿﻦ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺠﺎي او ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ«‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣـﻦ اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﺎت را ﮔﻔـﺘﻢ؛ ﻟـﺬا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ از او ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (3‬ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻣﺮگ اﻧﺪ‬

‫‪ _٤٥٣‬ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻘﱢﻨ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٤٠‬‬

‫ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٩١٦/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ را ﺑﻪ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در‬
‫ﺣﺎل ﻣﺮگ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (4‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎت او را‬
‫دوﺳﺖ دارد‬

‫‪ _٤٥٤‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺐ‬
‫ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪‬؟ ﻓﹶﻜﹸﻠﱡﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭﹺﺿ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺨ‪‬ﻄ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪) .«‬ﻡ‪(٢٦٨٤/‬‬
‫ﻭ ﻓﯽ ﺭﻭﺍﻳﺔ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎ َﺀ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ـﺸ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜﹰﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻠﹶﻜﹾﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺫﹶﺍﻙ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶـﺮﹺﻩ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺗ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺷ‪‬ﺨ‪‬ﺺ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ـﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻗﹾﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠﹺﻠﹾﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻷَﺻ‪‬ﺎﺑﹺﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻩ‪) .‬ﻡ‪(٢٦٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﻼﻗﺎت ﺧـﺪا‬
‫را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎت او را دوﺳﺖ دارد‪ .‬و ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﻣﻼﻗـﺎت ﺧـﺪا را دوﺳـﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎت او را دوﺳﺖ ﻧﺪارد«‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣـﻦ ﻋـﺮض‬
 ‫‪٣٤١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮐﺮدم‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! آﯾﺎ ﻫﺪف‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﻣـﺮگ اﺳـﺖ؟ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ از ﻣـﺎ ﻣـﺮگ را دوﺳـﺖ‬
‫ﻧﺪارد؟! ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛ وﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﻪ رﺣﻤﺖ و ﺧﺸﻨﻮدي و ﺑﻬـﺸﺖ ﺧـﺪا ﻣـﮋده‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐـﺎﻓﺮ را ﺑـﻪ ﻋـﺬاب و ﻧﺎﺧـﺸﻨﻮدي‬
‫ﺧﺪا ﻣﮋده دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺪا را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﯽ دارد‪ .‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ وي را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﯽ دارد«‪.‬‬

‫و در رواﯾﺘﯽ از ﺷﺮﯾﺢ ﺑﻪ ﻫﺎﻧﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺲ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻼﻗﺎت او را دوﺳﺖ دارد‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﻼﻗـﺎت‬
‫ﺑﺎ ﺧﺪا را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ او را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﯽ دارد«‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺷﺮﯾﺢ ﺑﻦ ﻫﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ آﻣﺪم و ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬اي ﻣـﺎدر ﻣﺆﻣﻨـﺎن! ﺷـﻨﯿﺪم‬
‫ﮐﻪ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﻣـﺎ ﻫـﻼك ﻣـﯽ ﺷـﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﻫﻼك ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻫﻼﮐـﺖ او را ﺑـﺎ ﺳـﺨﻦ اش‬
‫ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ ﺟﺮﯾﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫ﺷﺮﯾﺢ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﻣﻼﻗـﺎت ﺧـﺪا را دوﺳـﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻼﻗﺎت او را دوﺳﺖ دارد‪ .‬و ﻫﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﻣﻼﻗـﺎت ﺧـﺪا را ﻧﺎﭘـﺴﻨﺪ دارد‪ ،‬ﺧـﺪا ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ او را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﯽ دارد«‪ .‬و در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﮐﺴﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ از ﻣـﺮگ‪ ،‬ﻧﻔـﺮت ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ؟‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﯾﺮاد ﻓﺮﻣﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗﻔـﺴﯿﺮ ﺷـﻤﺎ از آن‪،‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ درﺳﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺧﯿﺮه ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻔﺲ در ﺳﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺪ آﯾﺪ و ﻣﻮ ﺑـﺮ‬
‫ﺑﺪن‪ ،‬راﺳﺖ ﺷﻮد و اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‪ ،‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﻣﻼﻗـﺎت ﺧـﺪا را دوﺳـﺖ داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎت او را دوﺳﺖ دارد و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﻼﻗﺎت او را دوﺳﺖ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ‬

‫‪٤٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻓﹶﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪» :‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﻈﱠﻦ‪) .«‬ﻡ‪(٢٨٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺳﻪ روز ﻗﺒﻞ از وﻓﺎﺗﺶ ﻣﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﺒـﺎدا‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٤٢‬‬

‫ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻤﯿﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻤﺎﻧﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﻧﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﯿﺖ و دﻋﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﻫﻨﮕﺎم اﺣﺘﻀﺎر‬

‫‪٤٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻏﹾﻤ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﻭﺡ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹸﺒﹺﺾ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ .«‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺞ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴِﻜﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻮﻥﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻷَِﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ـﺪ‪‬ﻳ‪‬ﲔ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﻠﹸﻔﹾﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻘ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻓﹾﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮﹺﻩ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٩٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺰد اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ‪ ‬رﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﺎن اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎم ﻗﺒﺾ روح‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎ‬
‫روح را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«‪ .‬ﺑـﺎ ﺷـﻨﯿﺪن اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ‪ ،‬ﺗﻌـﺪادي از اﻓـﺮاد ﺧـﺎﻧﻮاده اﺑﻮﺳـﻠﻤﻪ ﺑـﻪ آه و ﻓﻐـﺎن در‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧـﻮد را ﻧﻔـﺮﯾﻦ ﻧﮑﻨﯿـﺪ؛ ﺑﻠﮑـﻪ در ﺣـﻖ ﺧـﻮد‪ ،‬دﻋـﺎي ﺧﯿـﺮ ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ؛ زﯾـﺮا‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﻋﺎﻫﺎي ﺷﻤﺎ را آﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ! اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ را ﻣﻐﻔﺮت ﻓﺮﻣﺎ و درﺟـﺎﺗﺶ‬
‫را در ﻣﯿﺎن ﻫﺪاﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن‪ ،‬ﻋﺎﻟﯽ ﺑﮕﺮدان و ﺑﻌﺪ از او‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑـﺎش‪ .‬ﭘﺮوردﮔـﺎرا!‬
‫ﻣﺎ و اﯾﺸﺎن را ﻣﻐﻔﺮت ﻓﺮﻣﺎ و ﻗﺒﺮش را وﺳﯿﻊ و ﻧﻮراﻧﯽ ﺑﮕﺮدان«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻣﯿﺖ‬

‫‪٤٥٧‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺏﹺ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(٩٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬وﻓـﺎت ﻧﻤـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﯾﮏ ﭼﺎدر ﺳﺒﺰ ﯾﻤﻨﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٤٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬درﺑﺎرة ارواح ﻣﺆﻣﻨﺎن و ارواح ﮐﺎﻓﺮان‬

‫‪٤٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭﺡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺗ‪‬ﻠﹶﻘﱠﺎﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻠﹶﻜﹶـﺎ ‪‬ﻥ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺩ‪ :‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃ‪‬ﻴﺐﹺ ﺭﹺﳛ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﹸ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ :‬ﺭ‪‬ﻭﺡ‪ ‬ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﺴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻳﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﺟ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭﺣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺩ‪ :‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ :‬ﺭ‪‬ﻭﺡ‪ ‬ﺧ‪‬ﺒﹺﻴﺜﹶﺔﹲ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺍﻷَﺟ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﻳ‪‬ﻄﹶﺔﹰ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶـﺬﹶﺍ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٨٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ روح ﻣـﺆﻣﻦ‪ ،‬ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽ رود‪ ،‬دو ﻓﺮﺷـﺘﻪ آﻧـﺮا‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬از ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ آن ﻧﯿـﺰ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و اداﻣﻪ داد ﮐﻪ‪ :‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آﺳﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬اﯾـﻦ روح ﭘـﺎﮐﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﺟﺎﻧـﺐ زﻣـﯿﻦ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﺳﻼم ﺑﺮ ﺗﻮ و ﺑﺮ ﺟﺴﺪي ﮐﻪ ﺗﻮ در آن‪ ،‬ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﯽ‪ .‬آﻧﮕﺎه او را ﺑـﺴﻮي ﭘﺮوردﮔـﺎرش‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او را ﺑﻪ ﺳﺪرة اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ روح ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رود‪ .‬ﺣﻤﺎد ﮐﻪ ﯾﮑـﯽ از راوﯾـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آﻧﮕـﺎه‬
‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬از ﺑﺪﺑﻮﯾﯽ او ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و او را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد و اﻓﺰود‪ :‬ﺳﺎﮐﻨﺎن آﺳﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ‪ ،‬روح ﭘﻠﯿﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ زﻣﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬او را ﺑـﻪ ﺳـﺠﯿﻦ )ﻃﺒﻘـﮥ ﻫﻔـﺘﻢ‬
‫زﯾﺮ زﻣﯿﻦ ﮐﻪ ارواح ﮐﻔﺎر و ﻓﺠﺎر آﻧﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آﻧﮕـﺎه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻣﻼﻓـﻪ اي را ﮐـﻪ ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ روي‬
‫ﺑﯿﻨﯽ اش ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﺼﯿﺒﺖ در آﻏﺎز آن‬

‫‪٤٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻜ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٤٤‬‬

‫ﺻ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪» :‬ﺍﺗ‪‬ﻘ‪‬ﻲ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺻ‪‬ﺒﹺﺮﹺﻱ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺑ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺑﹺﲔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺮﹺﻓﹾﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﺍﻟـﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺃﹶ ‪‬ﻭﻝﹺ‬
‫ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺔ‪ .«‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٦٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻧـﺰد زﻧـﯽ ﮐـﻪ ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﺑﭽـﻪ اش ﮔﺮﯾـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬آﻣﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻪ ﮐـﻦ«‪ .‬آن زن ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺗـﻮ ﺑـﺮاي ﻣـﺼﯿﺒﺖ ﻣـﻦ ﭼـﻪ‬
‫ﭘﺮواﯾﯽ داري؟ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬او رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ﺷـﻨﯿﺪن اﯾـﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ‪ ،‬از ﺷﺪت ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻤﯿﺮد‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ دروازة ﺧﺎﻧﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻣـﺪ‪ .‬آﻧﺠـﺎ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒـﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪) :‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ( ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺻـﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (10‬ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻓﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ و او اﺟﺮش را از ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ‬

‫‪٤٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻨﹺﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ :‬ﻻ‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﻹِﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻛﹸﻦ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺎﻥ‪ .«‬ﻭ ﺑﺎﺳﻨﺎﺩ ﺁﺧﺮ ﻋﻨﻪ ﻣﺮﻓﻮﻋﺎﹰ‪» :‬ﻻ‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺭ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱠـﺔﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶـﺴ‪‬ﻢﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٦٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از زﻧـﺎن اﻧـﺼﺎر ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪش را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ و او اﺟﺮ و ﭘﺎداش آﻧـﺎن را از ﺧـﺪا ﺑﺨﻮاﻫـﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬـﺸﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬زﻧﯽ از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ دو ﻓﺮزﻧﺪش را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫـﺪ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ‬
‫دو ﻓﺮزﻧﺪش را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ«‪) .‬ﺑﺎز ﻫﻢ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.‬‬

‫و در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮي از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
 ‫‪٣٤٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬آﺗﺶ ﺑﻪ او ﻧﻤﯽ رﺳﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﻧـﺪازه اي ﮐـﻪ ﻗـﺴﻢ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﮐﻔـﺎره ﺷـﻮد«‪.‬‬
‫)ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ان ﻣﻨﮑﻢ اﻻ واردﻫﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ وارد ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨـﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء از ﺑﺎﻻي آن ـ ﭘﻞ ﺻﺮاط ـ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٦١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﺎﻟﺖ‪:‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺔﹲ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺟﹺﻌ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹾﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ـﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .‬ﻡ‪(٩١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﺑﻨﺪه اي ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﯾـﺪ و )إِﻧﱠﺎ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬إِﻧﱠﺎ إِﻟَﯿ‪‬ﻪ‪ ‬ر‪‬اﺟِﻌ‪‬ﻮنَ‪ ،‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬أْﺟ‪‬ﺮْﻧ‪‬ﯽ ﻓ‪‬ﯽ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﯿﺒ‪‬ﺘ‪‬ﯽ‪ ،‬و‪‬أَﺧْﻠ‪‬ـﻒ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﯽ ﺧَﯿ‪‬ﺮًا ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ( ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺑﻪ او ﭘﺎداش ﻣﯽ دﻫـﺪ و ﺟﺎﻧـﺸﯿﻦ ﺑﻬﺘـﺮي ﺑـﻪ وي‬
‫ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ دﺳـﺘﻮر‬
‫داده ﺑﻮد‪ ،‬دﻋﺎ ﻧﻤﻮدم‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺟﺎﻧـﺸﯿﻨﯽ ﺑﻬﺘـﺮ از او ﯾﻌﻨـﯽ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬را ﻋﻨﺎﯾـﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻋﺎ‪» :‬ﻣﺎ از آن ﺧﺪاﯾﯿﻢ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي اوﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻣﺼﯿﺒﺘﻢ ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫ﭘﺎداش ﺑﺪه و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (12‬ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻣﯿﺖ‬

‫‪٤٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻰ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺩ‪ ‬ﹶﺓ‬
‫ﺷ‪‬ﻜﹾﻮ‪‬ﻯ ﻟﹶﻪ‪‬؛ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟ ‪‬ﺮﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٤٦‬‬

‫ﻭ‪‬ﻗﱠﺎﺹﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ، ‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻗﹶـ ‪‬ﺪ‬
‫ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻻ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻜﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺍﻟﹾﻘﹶـﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻜﹶـﺎﺀَ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻜﹶﻮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ؟ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱢﺏ‪ ‬ﺑﹺﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺑﹺﺤ‪‬ﺰ‪‬ﻥ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻠﹾﺐﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱢﺏ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ‪ -‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻪ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٩٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ ﺍﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎﺩﻩ ‪ ‬ﺑﻴﻤﺎﺭ ﺷﺪ‪ .‬ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ‬
‫‪ ‬ﺑﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮﻑ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺍﺑﻲ ﻭﻗﺎﺹ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﻴﺎﺩﺕ‬
‫ﺍﻳﺸﺎﻥ‪ ،‬ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺁﻧﺤﻀﺮﺕ ‪ ‬ﻭﺍﺭﺩ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻭ ﺭﺍ‬
‫ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑﻮﺩﻧــﺪ‪ .‬ﺭﺳــﻮﻝ ﺍﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳــﻴﺪ‪» :‬ﺁﻳــﺎ ﻓــﻮﺕ ﻛــﺮﺩﻩ ﺍﺳــﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨــﺪ‪ :‬ﺧﻴــﺮ‪ ،‬ﻳــﺎ ﺭﺳــﻮﻝ ﺍﷲ!‬
‫ﺁﻧﺤﻀﺮﺕ‪ ‬ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩ‪ .‬ﻣﺮﺩﻡ ﭼﻮﻥ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ‪ ‬ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﮔﺮﻳﻪ ﺩﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲ ﺩﺍﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﺷﻚ ﺭﻳﺨﺘﻦ ﻭ ﺍﻧﺪﻭﻫﮕﻴﻦ ﺷﺪﻥ‪ ،‬ﻋﺬﺍﺏ‬
‫ﻧﻤﻲ ﺩﻫﺪ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ )ﻭ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻧﻤﻮﺩ( ﻋﺬﺍﺏ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻳﺎ ﺭﺣﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي درﺑﺎرة ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‬

‫‪٤٦٣‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ :‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺨ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺏﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﺏﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻻﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻘﹶﺎﺀُ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻮﻡﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹸ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻝﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻄ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹴ«‪) .‬ﻡ‪(٩٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﺎﻟﮏ ﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻬﺎر ﻋﻤﻞ از اﻋﻤﺎل ﺟﺎﻫﻠﯿـﺖ در ﻣﯿـﺎن اﻣـﺖ ﻣـﻦ‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺗﺮك ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ‪ ،‬ﻃﻌﻨﻪ زدن در ﻧﺴﺐ‪ ،‬ﻃﻠﺐ ﺑﺎران از‬
‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن و ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‪ .‬و اﻓﺰود‪» :‬زن ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮان اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻫﻨﯽ از ﻗﻄﺮان )ﻣﺎده ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﺑﺪ ﺑﻮ و ﻗﺎﺑﻞ اﺷﺘﻌﺎل( و ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ داراي‬
‫ﺑﯿﻤﺎري ﮔﺮﻣﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻦ دارد«‪.‬‬
 ‫‪٣٤٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺑﺰﻧﺪ وﮔﺮﯾﺒﺎن ﭘﺎره ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٤٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺩ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺏ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻯ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪.«‬‬
‫ﻭ ﻓﯽ ﻟﻔﻆ‪» :‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻖ‪ ...‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ«‪ .‬ﺑﻐﲑ ﺃﻟﻒ‪) .‬ﻡ‪(١٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ ﺍﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ‪ ‬ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮﺩ‪» :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ )ﻫﻨﮕﺎﻡ‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ( ﺑﻪ ﺳﺮ ﻭﺻﻮﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺰﻧﺪ ﻳﺎ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﭘﺎﺭﻩ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﺨﻦ ﺟﺎﻫﻠﻲ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﻣﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫و در ﯾﮏ رواﯾﺖ ﺑﺠﺎي »ﯾﺎ« واو آﻣﺪه اﺳﺖ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(15‬ﻣﯿﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮﯾﮥ اﻓﺮاد زﻧﺪه ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٦٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ـﺸ‪ ‬ﹶﺔ‬
‫ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ‪ -‬ﻭ‪‬ﺫﹸﻛ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱠﺏ‪ ‬ﺑﹺﺒ‪‬ﻜﹶـﺎﺀِ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻲ‪ - ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَِﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺬ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺴِﻲ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻄﹶﺄﹶ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻜﹶﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﻢ‪‬‬
‫ﻟﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱠﺏ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٩٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﯿﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺮاد زﻧﺪه‪ ،‬ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ را ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬او دروغ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮ ﯾﮏ زن ﯾﻬﻮدي ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي او ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي‬
‫او ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او در ﻗﺒﺮش‪ ،‬ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدش راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﺎ دﯾﮕﺮان از او راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٤٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺭﹺﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٤٨‬‬

‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳﺢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳ ‪‬ﺢ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶـﺎﺟﹺﺮ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻼﹶﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺏ‪) .«‬ﻡ‪(٩٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﺑـﻦ رﺑﻌـﯽ ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺟﻨـﺎزه اي را از ﮐﻨـﺎر رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﺎ دﯾﮕﺮان از او راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧـﺪ‪:‬‬
‫اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻪ ﮐﺴﯽ راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد از ﭼﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮان راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑﻨـﺪه‬
‫ﻣﺆﻣﻦ از ﺧﺴﺘﮕﯽ دﻧﯿﺎ‪ ،‬راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و از دﺳﺖ ﺑﻨﺪة ﻓﺎﺳﻖ و ﻓﺎﺟﺮ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬درﺧﺘﺎن و ﺣﯿﻮاﻧﺎت‪،‬‬
‫راﺣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(17‬درﺑﺎرة ﻏﺴﻞ دادن ﻣﯿﺖ‬

‫‪٤٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻏﹾﺴِﻠﹾﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭﹺﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ :‬ﺛﹶﻼﹶﺛﺎﹰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪‬‬
‫ﻛﹶﺎﻓﹸﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻓﹸﻮﺭﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶﺴ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻨﹺﻲ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺣ‪‬ﻘﹾﻮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪) .«‬ﻡ‪(٩٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻋﻄﯿﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻓـﻮت‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﺗﻌﺪاد ﺷﺴﺘﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺪد ﻓﺮد را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﺪ و او را ﺳﻪ ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر‬
‫ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪ .‬و در ﺷﺴﺘﻦ ﭘﻨﺠﻢ از ﮐﺎﻓﻮر ﯾﺎ ﻣﻘﺪاري ﮐﺎﻓﻮر‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬و ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ او را ﻏـﺴﻞ‬
‫دادﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺮا اﻃﻼع دﻫﯿﺪ«‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ‪ ،‬اﯾﺸﺎن را ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ازارش )ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫ﺑﻠﻨﺪي ﮐﻪ دور ﮐﻤﺮ ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ( را داد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒـﻞ از ﮐﻔـﻦ‬
‫ﻧﻤﻮدن‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(18‬درﺑﺎرة ﮐﻔﻦ ﻣﯿﺖ‬

‫‪٤٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹸﻔﱢﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶـ ‪‬ﺔ‬
‫ﺃﹶﺛﹾﻮ‪‬ﺍﺏﹴ ﺑﹺﻴﺾﹴ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﻤ‪‬ﻴﺺ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﱠﺔﹸ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
 ‫‪٣٤٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻜﹶﻔﱠﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺮﹺﻛﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﱠﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻔﱢﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶ ‪‬ﺔ‬
‫ﺃﹶﺛﹾﻮ‪‬ﺍﺏﹴ ﺑﹺﻴﺾﹴ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻷَﺣ‪‬ﺒﹺﺴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹸﻛﹶ ﱢﻔﻦ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻪ‪  ‬ﻟﹶﻜﹶﻔﱠﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪‬‬
‫ﺑﹺﺜﹶﻤ‪‬ﻨﹺﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٩٤١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺳﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﮥ ﮐﺘﺎﻧﯽ ﺳﻔﯿﺪ ﮐﻪ در‬
‫آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺮاﻫﻦ و ﻋﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻔﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ درﺑﺎرة ازار و رداي ﯾﻤﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮدم‬
‫دﭼﺎر ﺷﺒﻬﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ازار ورداﯾﯽ ﯾﻤﻨﯽ ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را در آﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﻔﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را در ﺳﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﮥ ﮐﺘـﺎﻧﯽ ﺳـﻔﯿﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﯾﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻔﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه آن ازار و ردا را ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ اﺑـﯽ ﺑﮑـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻨﻬﺎ را ﻧﮕﻪ داري ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ در ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺎ ﮐﻔﻦ ﺷﻮم؛ اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﺮاي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺐ او ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻓﺮوﺧﺖ و‬
‫ﭘﻮﻟﺸﺎن را ﺻﺪﻗﻪ داد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ : (19‬درﺑﺎرة ﺧﻮب ﮐﻔﻦ ﮐﺮدن ﻣﯿﺖ‬

‫‪٤٦٩‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻗﹸﺒﹺﺾ‪ ‬ﻓﹶﻜﹸﻔﱢﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹶﻔﹶﻦﹴ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﻃﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹸﺒﹺﺮ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺰ‪‬ﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪‬‬
‫‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻄﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﻔﱠﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻔﹶﻨ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٩٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐـﺮد و‬
‫درﺑﺎرة ﯾﮑﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ ﮐﻪ ﻓﻮت ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎ ﮐﻔﻨﯽ ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬دﻓـﻦ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺳـﺨﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﯿﺖ را ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬دﻓﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﺷـﯿﺪ«‪ .‬و‬
‫اﻓﺰود‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺘﺎن را ﮐﻔﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬او را ﺧﻮب‪ ،‬ﮐﻔﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٥٠‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدن در دﻓﻦ ﻣﯿﺖ‬

‫‪٤٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺮﹺﻋ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺗ‪ ‬‬
‫ﻚ‬
‫ﺻ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹰ ﻓﹶﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ -‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﹶﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺗ‪‬ـﻀ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺭﹺﻗﹶﺎﺑﹺﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٩٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺟﻨـﺎز را ﻫـﺮ ﭼـﻪ زودﺗـﺮ ﺑـﻪ ﮔﻮرﺳـﺘﺎن‬
‫ﺑﺒﺮﯾﺪ؛ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ او را زود ﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﯿﺮي ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎرش ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ رﺳـﺎﻧﯿﺪ‪ .‬و اﮔـﺮ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زودﺗﺮ‪ ،‬ﺷﺮّي را از روي ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺬارﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي زﻧﺎن از ﺷﺮﮐﺖ در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه‬

‫‪٤٧١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﺎﻟﺖ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻉﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺰﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺰ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٩٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻋﻄﯿﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣـﺎ زن ﻫـﺎ از ﺷـﺮﮐﺖ در ﺗـﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨـﺎزه‪ ،‬ﻣﻨـﻊ‬
‫ﺷﺪﯾﻢ؛ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻊ‪ ،‬ﻗﻄﻌﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزه‬

‫‪٤٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺ‪‬ﻧﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹲ! ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﻓﹶﺰ‪‬ﻉ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓﹶ ﻓﹶﻘﹸﻮﻣ‪‬ﻮﺍ ﳍﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٩٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ر ﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺟﻨـﺎزه اي از ﺟﻠـﻮي ﻣـﺎ ﻋﺒـﻮر ﮐـﺮد‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺨﺎﻃﺮ او ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! اﯾـﻦ‬
‫ﺟﻨﺎزه ﯾﻬﻮدي اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮگ ﭼﯿﺰ وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ﺟﻨﺎزه اي را‬
‫دﯾﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٣٥١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزه‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٤٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪) .«‬ﻡ‪(٩٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻨﺎزه‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪﯾﻢ؛ اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(24‬اﻣﺎم‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه؛ ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ؟‬

‫‪٤٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺏﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻒ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹶﺴ‪‬ﺎﺀُ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﻠـﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ـﻄﹶﻬ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٩٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮ ﺟﻨﺎزة ام ﮐﻌﺐ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻔﺎس‪،‬‬
‫ﻓﻮت ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ او ﭼﻨﺎن اﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻤﺮ ﻣﯿﺖ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه‬

‫‪٤٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻰ ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ‬
‫ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹾﺒﹺﲑ‪‬ﺍﺕ‪) .‬ﻡ‪(٩٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤــﻪ‪ :‬اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣــﯽ ﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬رﺳــﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﺒـﺮ ﻣــﺮگ ﻧﺠﺎﺷــﯽ را در ﻫﻤــﺎن روز‬
‫وﻓﺎﺗﺶ‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮد؛ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﯽ رﻓﺖ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺻﻒ ﮐﺸﯿﺪ و ﭼﻬﺎر ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔـﺖ‪) .‬ﺑـﺮ او‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﮔﻔﺘﻦ ﭘﻨﺞ ﺗﮑﺒﯿﺮ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه‬

‫‪٤٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺰﹺﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٥٢‬‬

‫)ﻡ‪(٩٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑـﯽ ﻟﯿﻠـﯽ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬زﯾـﺪ ‪ ‬ﺑـﺮ ﺟﻨـﺎزه ﻫـﺎي ﻣـﺎ ﭼﻬـﺎر ﺗﮑﺒﯿـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﺮ ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﺎزه ﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫)از ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﮑﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ( ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (27‬دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻣﯿﺖ‬

‫‪٤٧٧‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﺯ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻋ‪‬ـﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻛﹾﺮﹺﻡ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻏﹾﺴِﻠﹾﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﺍﻟﺜﱠﻠﹾﺞﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻘﱢﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹶﺎﻳ‪‬ﺎ ﻛﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﻘﱠﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺲﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹾﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﺭ‪‬ﺍ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﺭﹺﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻼﹰ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺬﹾﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ـﺬﹶﺍﺏﹺ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪ .‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪) .‬ﻡ‪(٩٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻮف ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه اي ﻧﻤـﺎز ﺧﻮاﻧـﺪ؛ ﯾﮑـﯽ از دﻋﺎﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ از اﯾﺸﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﺮدم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬

‫»اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬اﻏْﻔ‪‬ﺮْ ﻟَﻪ‪ ‬و‪‬ار‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬ﻋ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬اﻋ‪‬ﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨْﻪ‪ ‬و‪‬أَﮐْﺮِم‪ ‬ﻧُﺰُﻟَﻪ‪ ‬و‪‬و‪‬ﺳ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﺧَﻠَـﻪ‪ ‬و‪‬اﻏْـﺴ‪‬ﻠْﻪ‪ ‬ﺑِﺎﻟْﻤ‪‬ـﺎء‪‬‬
‫و‪‬اﻟﺜﱠﻠْﺞِ و‪‬اﻟْﺒ‪‬ﺮَد‪ ‬و‪‬ﻧَﻘﱢﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ اﻟْﺨَﻄَﺎﯾ‪‬ﺎ ﮐَﻤ‪‬ﺎ ﻧَﻘﱠﯿ‪‬ﺖ‪ ‬اﻟﺜﱠﻮ‪‬ب‪ ‬اﻷَﺑ‪‬ﯿ‪‬ﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ اﻟﺪ‪‬ﻧَﺲِ و‪‬أَﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻟْﻪ‪ ‬د‪‬ار‪‬ا ﺧَﯿ‪‬ﺮًا ﻣ‪‬ـﻦْ‬
‫د‪‬ارِه‪ ‬و‪‬أَﻫ‪‬ﻼً ﺧَﯿ‪‬ﺮًا ﻣ‪‬ﻦْ أَﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬ز‪‬و‪‬ﺟ‪‬ﺎ ﺧَﯿ‪‬ﺮًا ﻣ‪‬ﻦْ ز‪‬و‪‬ﺟِﻪ‪ ‬و‪‬أَد‪‬ﺧ‪‬ﻠْﻪ‪ ‬اﻟْﺠ‪‬ﻨﱠﮥَ و‪‬أَﻋ‪‬ﺬْه‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ ﻋ‪‬ـﺬَابِ اﻟْﻘَﺒ‪‬ـﺮِ أَو‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦْ ﻋ‪‬ﺬَابِ اﻟﻨﱠﺎرِ«‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ آرزو ﮐﺮدم‪ :‬اي ﮐﺎش! ﻣﻦ آن ﻣﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﻮدم‪.‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﮥ دﻋﺎ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! او را ﻣﻮرد ﻣﻐﻔـﺮت و رﺣﻤـﺖ ﻗـﺮار ده‪ ،‬او را ﻋﻔـﻮ ﮐـﻦ و از وي در ﮔـﺬر‪،‬‬
‫ﺟﺎي او را وﺳﯿﻊ ﺑﮕﺮدان‪ ،‬او را ﮔﺮاﻣـﯽ ﺑـﺪار و ﺑـﺎ آب ‪ ،‬ﯾـﺦ و ﺑـﺮف او را ﻏـﺴﻞ ده‪ ،‬از ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﭼﻨـﺎن‬
‫ﭘﺎﮐﺶ ﺑﮕﺮدان ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﮥ ﺳﻔﯿﺪ از ﭼﺮك ﻫﺎ ﭘﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬او را ﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﻬﺘـﺮ از اﯾـﻦ ﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻮاده‬
‫اي ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻤﺴﺮي ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣـﺎ‪ .‬ﭘﺮوردﮔـﺎرا! او را در ﺑﻬـﺸﺖ داﺧـﻞ‬
 ‫‪٣٥٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﻤﺎ و از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و ﻋﺬاب دوزخ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﺑﺪه‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪٤٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ‪‬ﺗﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﱠـﺎﺹﹴ‪‬‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﲔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻓﹶﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻒ‪‬‬
‫ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﲔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺰﹺ ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻮﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ !‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻋ‪‬ﻠﹾﻢ‪ ‬ﻟﹶ ‪‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺑﹺﻪ‪ !‬ﻋ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹺ‬
‫ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺀَ ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪) .‬ﻡ‪(٩٧٣/‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(29‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﻗﺒﺮ‬

‫‪٤٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀَ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ‬
‫‪ -‬ﻓﹶﻔﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ‪ -‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ – ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻓﹶﻼﹶ ﻛﹸﻨ‪‬ﺘﻢ‪‬‬
‫ﺁﺫﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧﹺﻲ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺩ‪‬ﻟﱡﻮﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ـﺮﹺﻩ‪.«‬‬
‫ﻓﹶﺪ‪‬ﻟﱡﻮﻩ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺒ‪‬ﻮﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﺀَﺓﹲ ﻇﹸﻠﹾﻤ‪‬ﺔﹰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪) .«‬ﻡ‪(٩٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﯾـﮏ زن ﺣﺒـﺸﯽ ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﻣـﺮد ﺟـﻮان‪ ،‬ﻣـﺴﺠﺪ را ﺟـﺎرو‬
‫ﻣﯽ زد‪ .‬روزي‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬او را ﻧﺪﯾﺪ؛ ﻟﺬا درﺑﺎرة او از ﻣﺮدم ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﻮت ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﭼﺮا ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ﻧﮑﺮدﯾﺪ؟ ﻗﺒﺮش را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ«‪ .‬ـ راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﮔﻮﯾـﺎ ﻣـﺮدم او را ﻓـﺮدي‬
‫ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻗﺒﺮش را ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎﮐﻨﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺎرﯾﮏ اﻧـﺪ و ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻦ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻧﻮراﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٥٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(30‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪٤٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹴ ﻗﹶﺘ‪‬ـﻞﹶ ﻧ‪‬ﻔﹾـﺴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻗ‪‬ﺺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٩٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺟﻨـﺎزة ﻣـﺮدي را آوردﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﯿﺮﻫﺎي ﭘﯿﮑﺎن دار و ﭘﻬﻦ‪ ،‬ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺟﻨﺎزه و ﺗﺸﯿﯿﻊ آن‬

‫‪٤٨١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﺯ‪ ‬ﹶﺓ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﻗ‪‬ﲑ‪‬ﺍﻁﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻓﹶﻦ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﻗ‪‬ﲑ‪‬ﺍﻃﹶﺎﻥ‪ .«‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﲑ‪‬ﺍﻃﹶﺎﻥ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٩٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑـﺮ‬
‫ﺟﻨﺎزه‪ ،‬ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﻪ اﻧﺪازة ﯾﮏ ﻗﯿﺮاط ﭘﺎداش ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺮاﺳﻢ‬
‫دﻓﻦ‪ ،‬ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﻪ اﻧﺪازة دو ﻗﯿﺮاط ﭘﺎداش ﻣﯽ رﺳﺪ«‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬دو ﻗﯿـﺮاط‪ ،‬ﭼﻘـﺪر‬
‫اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ اﻧﺪازة دو ﮐﻮه ﺑﺰرگ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ آﻧﻬﺎ در ﺣﻖ او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‬

‫‪٤٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ـﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻐ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹰ ‪-‬ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﻟﹶـﻪ‪ - ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺷ‪‬ـﻔﱢﻌ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻴـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٩٤٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑـﺮ ﻣﯿﺘـﯽ ﮐـﻪ ﮔﺮوﻫـﯽ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﺑﻪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ و ﻫﻤﮕـﯽ ﺑـﺮاﯾﺶ ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺷـﻔﺎﻋﺖ‬
‫آﻧﺎن در ﺣﻖ او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
 ‫‪٣٥٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺖ آﻧﺎن در ﺣﻖ او‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻘﹸﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ـﺴ‪‬ﻔﹶﺎﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻛﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺐ‪ ،‬ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ـﺎﺱ‪ ‬ﻗﹶـﺪ‪‬‬
‫ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﻓﹶـﺈﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺗ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺷ‪‬ﻔﱠﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٩٤٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ در ﻗﺪﯾـﺪ ﯾـﺎ‬
‫ﻋﺴﻔﺎن‪ ،‬ﻓﻮت ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﮐﺮﯾﺐ! ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ﭼﻨـﺪ ﻧﻔـﺮ ﺟﻤـﻊ ﺷـﺪه اﺳـﺖ؟ ﮐﺮﯾـﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ و دﯾﺪم ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس را اﻃـﻼع دادم‪ .‬ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﻨـﺎزه را ﺑﯿـﺮون ﺑﺒﺮﯾـﺪ؛ زﯾـﺮا ﻣـﻦ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﯿـﺮد و ﭼﻬـﻞ ﻣـﺴﻠﻤﺎن ﯾﮑﺘـﺎ ﭘﺮﺳـﺖ ﺑـﺮ ﺟﻨـﺎزه اش ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻔﺎﻋﺖ آﻧﺎن را در ﺣﻖ او ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﺣﮑﻢ ﻣﺮدﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﯾﺎ ﻧﮕﻮﻫﺶ ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‬

‫‪٤٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﺄﹸﺛﹾﻨﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﺄﹸﺛﹾﻨﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪» :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻓ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﺯ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﻓﹶﺄﹸﺛﹾﻨﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﺄﹸﺛﹾﻨﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺷ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ـﺮ‪‬ﺍ‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ـﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀُ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀُ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀُ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٩٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺟﻨـﺎزه اي را از ﮐﻨـﺎر ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و آﻧـﺎن از او‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬واﺟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﺷﺪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺟﻨﺎزة دﯾﮕـﺮي‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٥٦‬‬

‫را از ﮐﻨﺎر آﻧﺎن ﺑﺮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ او را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧـﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬واﺟـﺐ ﺷـﺪ‪ ،‬واﺟـﺐ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﺷﺪ«‪ .‬ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد؛ ﺟﻨﺎزه اي را از ﮐﻨـﺎر ﺷـﻤﺎ ﺑﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺷﻤﺎ درﺑﺎرة او ﻓﺮﻣﻮدﯾﺪ‪» :‬واﺟـﺐ ﺷـﺪ‪ ،‬واﺟـﺐ ﺷـﺪ‪ ،‬واﺟـﺐ ﺷـﺪ«‪ .‬و‬
‫ﺟﻨﺎزة دﯾﮕﺮي را از ﮐﻨﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﻣـﻮرد ﻧﮑـﻮﻫﺶ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ؛ ﺑـﺎز ﻫـﻢ ﺷـﻤﺎ ﻓﺮﻣﻮدﯾـﺪ‪:‬‬
‫»واﺟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﺷﺪ«؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻬـﺸﺖ ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻧﻤﻮدﯾﺪ‪ ،‬ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺮاﯾﺶ واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﮔﻮاﻫـﺎن‬
‫ﺧﺪا ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﮔﻮاﻫﺎن ﺧﺪا ﺑﺮ روي زﻣـﯿﻦ ﻫـﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ ﮔﻮاﻫـﺎن ﺧـﺪا ﺑـﺮ روي‬
‫زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(35‬ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه‬

‫‪٤٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺍﺑ‪‬ـ ﹺﻦ‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺡﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﻔﹶﺮ‪‬ﺱﹴ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻱﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻘﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﺮ‪‬ﻛ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻗﱠﺺ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻌﻪ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹾﻕﹴ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﱠﻠﻖﹴ‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻟ‪‬ﻰ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻻ‪ِ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺡﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٩٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﺮ اﺑـﻦ دﺣـﺪاح ﻧﻤـﺎز ﺟﻨـﺎزه ﺧﻮاﻧـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه )ﺑﻌﺪ از دﻓﻦ( اﺳﺒﯽ ﺑﺪون زﯾﻦ آوردﻧﺪ و ﺷﺨﺼﯽ آﻧﺮا ﻧﮕﻪ داﺷﺖ و آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﺑـﺮ آن‪،‬‬
‫ﺳﻮار ﺷﺪ‪ .‬آن اﺳﺐ‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ ﻣـﯽ دوﯾـﺪ و رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺗﮑـﺎن ﻣـﯽ داد‪ .‬ﻣـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺪﻧﺒﺎل اﯾـﺸﺎن‪،‬‬
‫ﻣﯽ دوﯾﺪﯾﻢ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺨﺼﯽ از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪» :‬در ﺑﻬـﺸﺖ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ ﺧﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺮ و ﺗﺎزه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي اﺑﻦ دﺣﺪاح آوﯾﺰاﻧﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ در ﻗﺒﺮ‬

‫‪٤٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﻄ‪‬ﻴﻔﹶﺔﹲ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀُ‪) .‬ﻡ‪(٩٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻗﺒﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﮥ ﻗﺮﻣـﺰ‬
‫رﻧﮓ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٥٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(37‬درﺑﺎرة ﻟﺤﺪ و ﺑﺴﺘﻦ آن ﺑﺎ ﺧﺸﺖ ﺧﺎم‬

‫‪٤٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﱠﺎﺹﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﻫ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﻟﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﺒﹺﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨﹺﻊ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪. ‬‬
‫)ﻡ‪(٩٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑـﯽ وﻗـﺎص ‪ ‬در ﺑﯿﻤـﺎري وﻓـﺎﺗﺶ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻟﺤﺪ ﺣﻔﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و دﻫﺎﻧﮥ آن را ﺑﺎ ﺧﺸﺖ ﺧﺎم ﺑـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣـﻦ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻟﺤﺪ ﺣﻔﺮ ﮐﻨﯿﺪ ودﻫﺎﻧﮥ آﻧﺮا ﺑﺎ ﺧﺸﺖ ﺧﺎم ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(38‬دﺳﺘﻮر ﻫﻤﻮار ﮐﺮدن ﻗﺒﺮﻫﺎ‬

‫‪٤٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺝﹺ ﺍﻷَﺳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ‪ : ‬ﺃﹶ ﹶﻻ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹸﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺜﹶﺎﻻﹰ ﺇﹺﻻﱠ ﻃﹶﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‬
‫ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻓﹰﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٩٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﯿﺎج اﺳﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺗـﻮ را ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﯽ ﻧﻔﺮﺳﺘﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣـﺮا ﺑـﺮاي آن ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪» :‬ﻫﻤـﮥ ﺗـﺼﻮﯾﺮﻫﺎ را از ﺑـﯿﻦ ﺑﺒـﺮ و ﻫﻤـﮥ‬
‫ﻗﺒﺮﻫﺎي ﻣﺮﺗﻔﻊ را ﺑﺎ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻮار ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(39‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ و ﮔﭻ ﮐﺎري آن‬

‫‪٤٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺼ‪‬ﺺ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٩٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﮔﭻ ﮐﺎري ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻦ روي آن و ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺑﻨـﺎ‬
‫ﺑﺮ ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٥٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(40‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻓﻮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺟﻬﻨﻤﯽ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ﺻﺒﺢ‬
‫و ﺷﺎم ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٤٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﹸﻛ ‪‬ﻢ‬
‫ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮﹺﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(٢٨٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔـﺎه‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﻓﻮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ اﮔﺮ ﺑﻬـﺸﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﺶ در‬
‫ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ دوزﺧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در دوزخ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪:‬‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺣﺸﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(41‬ﺳﺆال ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‬

‫‪٤٩١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ـﻊ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻟﱠﻰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﻧﹺﻌ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻬﹺﻢ‪] ‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﻧﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹸﻮﺍ[‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹶﻜﹶﺎﻥ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻧﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻻﹶﻥ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ«‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺫﹸﻛ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻸُ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹸﻮﻥﹶ‪) .‬ﻡ‪(٢٨٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑﻨـﺪه در ﻗﺒـﺮش‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬او ﺻﺪاي ﭘﺎي آﻧﺎن را ﻣﯽ ﺷـﻨﻮد‪ .‬در اﯾـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‪ ،‬دو ﻓﺮﺷـﺘﻪ‬
‫ﻧﺰد وي ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و او را ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ و از وي ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ‪ :‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﯾﻌﻨـﯽ ﻣﺤﻤـﺪ ‪ ‬ﭼـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﯽ؟ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣـﯽ دﻫـﻢ ﮐـﻪ او ﺑﻨـﺪه و رﺳـﻮل ﺧـﺪا اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن‬
 ‫‪٣٥٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد در دوزخ ﻧﮕﺎه ﮐﻦ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﺎﻏﯽ در ﺑﻬـﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯾـﺖ ﻋـﻮض‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ«‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬اﻓﺰود‪» :‬ﭘﺲ ﻫﺮ دو ﺟﺎ )ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ( را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻗﺘﺎده )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺒﺮش ﺑﻪ اﻧـﺪازة ﻫﻔﺘـﺎد ذراع‪،‬‬
‫ﺟﺎ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﻫﻤﻪ اش ﺳﺒﺰ ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(42‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺒﺮ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽ رﺳﺪ‬

‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را در زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ‬
‫و آﺧﺮت ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺣﻖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد‪‬‬
‫‪٤٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﺯﹺﺏﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻪ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫‪  ‬‬

‫‪     ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪‬؟‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ، ‬ﻓﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹸﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪    :‬‬

‫‪) .        ‬ﻡ‪(٢٨٧١/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آﯾـﻪ ‪   ‬‬

‫‪    ‬درﺑﺎرة ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬از ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﯿﺴﺖ؟‬
‫ﺟﻮاب ﻣﯽ دﻫﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣـﻦ‪ ،‬اﷲ اﺳـﺖ و ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ﻣـﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﻋﺰوﺟـــﻞ ﻣـــﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـــﺪ‪           :‬‬

‫‪  ‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨـﺎن را در زﻧـﺪﮔﯽ دﻧﯿـﺎ و آﺧـﺮت ﺑـﺎ ﺳـﺨﻦ ﺣـﻖ‪ ،‬ﺛﺎﺑـﺖ ﻗـﺪم ﻧﮕـﻪ‬
‫ﻣﯽ دارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(43‬درﺑﺎرة ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ از آن‬

‫‪٤٩٣‬ـ ﻋﻦ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ‬ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ـﺎ ﹺﺭ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻐ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﺣ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺎﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻘ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ ‪ -‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮﹺﻱ‪ – ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ـﺤ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٦٠‬‬

‫ﺍﻷَﻗﹾﺒ‪‬ﺮﹺ«؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺷ‪‬ـﺮ‪‬ﺍﻙ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻷُﻣ‪‬ﺔﹶ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﺭﹺﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ـﺪ‪‬ﺍﻓﹶﻨ‪‬ﻮﺍ ﻟﹶـﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪.«‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺫﹸﻭﺍ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪ .‬ﻓﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ـﻮ ﹸﺫ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﹶﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝ‪» :‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺫﹸﻭﺍ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﺮﹺ«‪ .‬ﻓﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺫﹸ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺫﹸﻭﺍ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺘ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ ﺑ‪‬ﻄﹶـﻦ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺘ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻄﹶﻦ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺫﹸﻭﺍ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ‪) .‬ﻡ‪(٢٨٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﻗﺎﻃﺮش در ﯾﮑﯽ از ﺑـﺎغ‬
‫ﻫﺎي ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾـﺸﺎن ﺑـﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬـﺎن‪ ،‬ﻗـﺎﻃﺮ رم ﮐـﺮد و از راه‪ ،‬ﻣﻨﺤـﺮف ﺷـﺪ و‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را ﺑﯿﻨﺪازد‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺷﯿﺶ ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﯾﺎ ﭼﻬﺎر ﻗﺒﺮ‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﯾـﻦ ﻗﺒﺮﻫـﺎ را ﻣـﯽ ﺷﻨﺎﺳـﺪ«؟ ﻣـﺮدي ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣـﻦ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ وﻗﺖ ﻓﻮت ﮐﺮده اﻧﺪ«؟ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬در دوران ﺷﺮك‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﯾـﻦ اﻣـﺖ در‬
‫ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ اﮔـﺮ ﺑـﯿﻢ آن ﻧﻤـﯽ رﻓـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺮدﮔﺎﻧﺘـﺎن را دﻓـﻦ ﻧﮑﻨﯿـﺪ از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﺮ و ﺻﺪاي ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺷﻨﻮم ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﺸﻨﻮاﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭼﻬﺮه اش را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻋﺬاب ﺟﻬـﻨﻢ ﺑـﻪ ﺧـﺪا‬
‫ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﯾﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از ﻋﺬاب ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﯾﺪ«‪.‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬از ﻓﺘﻨـﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﭘﻨﻬﺎن و آﺷﮑﺎر ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﯾـﺪ«‪ .‬ﺻـﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬از ﻓﺘﻨـﻪ ﻫـﺎي ﭘﻨﻬـﺎن و آﺷـﮑﺎر ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﭘﻨـﺎه‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻓﺘﻨﮥ دﺟﺎل ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﯾﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از ﻓﺘﻨﮥ دﺟﺎل ﺑـﻪ ﺧـﺪا‬
‫ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬
 ‫‪٣٦١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(44‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٤٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ ﻏﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺬﱠﺏ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﺭﹺﻫ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٢٨٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ اﯾﻮب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب از ﺧﺎﻧـﻪ ﺑﯿـﺮون رﻓـﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺻﺪاﯾﯽ ﺷﻨﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺬاب داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(45‬درﺑﺎرة زﯾﺎرت ﻗﺒﺮﻫﺎ و ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﺑﺮاي آﻧﺎن‬

‫‪٤٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺯ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻜﹶﻰ ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻜﹶﻰ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ‪» :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫﹶﻥﹾ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭﺭ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹸﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺰ‪‬ﻭﺭ‪‬ﻭﺍ ﺍﻟﹾﻘﹸﺒ‪‬ﻮﺭ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺬﹶﻛﱢﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪) .«‬ﻡ‪(٩٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻗﺒﺮ ﻣﺎدرش را زﯾﺎرت ﮐـﺮد و ﮔﺮﯾـﻪ ﻧﻤـﻮد و‬
‫اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ را ﻧﯿﺰ ﮔﺮﯾﺎﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬از ﭘﺮوردﮔـﺎرم اﺟـﺎزه ﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﺎدرم ﻃﻠـﺐ‬
‫ﻣﻐﻔﺮت ﻧﻤﺎﯾﻢ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﻗﺒﺮش را زﯾﺎرت ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟـﺎزه‬
‫داده ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻗﺒﺮﻫﺎ ﺑﺮوﯾﺪ؛ زﯾﺮا اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﺮگ ﻣﯽ اﻧﺪازد«‪.‬‬

‫‪٤٩٦‬ـ ﻋﻦ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯﹺﻳ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺒ‪‬ﻮ ﹺﺭ‬
‫ﻓﹶﺰ‪‬ﻭﺭ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹸﺤ‪‬ﻮﻡﹺ ﺍﻷَﺿ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺴِﻜﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ـﺎ ﺑ‪‬ـﺪ‪‬ﺍ ﻟﹶﻜﹸـﻢ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻴﺬ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻘﹶﺎﺀٍ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ـﻲ ﺍﻷَﺳ‪‬ـﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻛﹸﻠﱢﻬ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(٩٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮﯾﺪه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺒﻼً ﺷﻤﺎ را از زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﮐـﺮده‬
‫ﺑﻮدم؛ وﻟﯽ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﻪ زﯾﺎرت آﻧﻬﺎ ﺑﺮوﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻤﺎ را از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ از ﺳـﻪ‬
‫روز‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻫﺮ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﯿﺪ ﮔﻮﺷـﺖ ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ را ﻧﮕـﻪ داري‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﺷﻤﺎ را از درﺳﺖ ﮐﺮدن ﺷﯿﺮة ﺧﺮﻣﺎ در ﺳﺎﯾﺮ ﻇﺮﻓﻬﺎ ﺑﺠﺰ ﻣﺸﮏ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﮐـﺮده ﺑـﻮدم‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن از ﻫﻤﮥ ﻇﺮﻓﻬﺎ ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٦٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(46‬ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﺒﻮر‪ ،‬ﻃﻠﺐ رﺣﻤﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن و دﻋﺎ در ﺣﻖ آﻧﻬﺎ‬

‫‪٤٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹺ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻈﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹸﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﺛﹸﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﻲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻲ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﻠﹶﺐ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ُ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ـﺴ‪‬ﻂﹶ ﻃﹶـﺮ‪‬ﻑ‪‬‬
‫ﺇﹺﺯ‪‬ﺍﺭﹺﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺷ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺎﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺚﹾ ﺇﹺﻻﱠ ﺭ‪‬ﻳ‪‬ﺜﹶﻤ‪‬ﺎ ﻇﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻗﹶﺪ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ـﺬﹶ ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀَﻩ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺎﻓﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻋ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹶﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﺯ‪‬ﺍﺭﹺﻱ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺇﹺﺛﹾﺮﹺﻩ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻃﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺤ‪‬ـﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾـﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ـﺮ‪‬ﻉ‪‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻝﹶ ﻓﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻟﹾﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪، ‬ﻓﹶﻠﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺍﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺶ‪ ‬ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺍﺑﹺﻴ‪‬ﺔﹰ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻻﹶ ﰊ‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀَ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮﹺﻳﻨﹺﻲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻲ ﺍﻟﻠﱠﻄ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺒﹺﲑ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﺑﹺﺄﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻲ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ـﻢ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻟﹶﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ ﺃﹶﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴـﻒ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳـﻞﹶ ﺃﹶﺗ‪‬ـﺎﻧﹺﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍﻧﹺﻲ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﻔﹶﺎﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﻔﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻗﹶﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻫ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻭﻗ‪‬ﻈﹶﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ـﺸ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻊﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪:‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﻗﹸﻮﻝﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺎﺭﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﻣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻟﹶﻼﹶﺣ‪‬ﻘﹸﻮﻥﹶ«‪) .‬ﻡ‪(٩٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬روزي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺎﺟﺮاي ﺧﻮدم و ﻣﺎدرم را ﺑﺮاي‬
 ‫‪٣٦٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﮑﻨﻢ؟ راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﯾﻢ ﻫﺪﻓﺶ ﻫﻤﺎن ﻣﺎدري اﺳﺖ ﮐـﻪ از او ﺑـﺪﻧﯿﺎ آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ اﻣﺎ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ داﺳﺘﺎن ﺧﻮدم ﺑﺎ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺑـﺮاي ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺑﯿﺎن ﻧﮑﻨﻢ؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ ﺑﻮد و رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻧـﺰد ﻣـﻦ ﺑـﺴﺮ ﻣـﯽ ﺑـﺮد‪،‬‬
‫رداﯾﺶ را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ و ﮐﻔﺸﻬﺎﯾﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﯿـﺮون آورد و ﻧﺰدﯾـﮏ ﭘﺎﻫـﺎﯾﺶ ﻧﻬـﺎد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﮔﻮﺷﮥ ازارش را ﺑﺎﻻي رﺧﺘﺨﻮاﺑﺶ ﭘﻬﻦ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ دراز ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ ﮔﻤﺎن‬
‫ﻧﻤــﻮد ﻣــﻦ ﺧــﻮاب اﻓﺘــﺎده ام‪ ،‬درﻧ ـﮓ ﻧﻤــﻮد؛ ﺑﻌــﺪ از آن‪ ،‬ﺑــﻪ آﻫــﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬رداﯾــﺶ را ﺑﺮداﺷــﺖ و‬
‫ﮐﻔﺸﻬﺎﯾﺶ را ﭘﻮﺷﯿﺪ و در را ﺑﺎز ﻧﻤﻮد و ﺑﯿﺮون ﺷﺪ و دوﺑﺎره ﺑﻪ آﻫـﺴﺘﮕﯽ‪ ،‬در را ﺑـﺴﺖ‪ .‬ﺑـﺎ دﯾـﺪن‬
‫اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺮاﻫﻦ و ازارم را ﭘﻮﺷﯿﺪم و ﺑﺪﻧﺒﺎﻟﺶ راه اﻓﺘﺎدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻘﯿﻊ‬
‫رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺪت زﯾﺎدي اﯾﺴﺘﺎد و در اﯾﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮد )و دﻋﺎ ﮐﺮد(‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺎ ﺷـﺘﺎب‪ ،‬راه ﻣـﯽ رﻓـﺖ؛ ﻣـﻦ ﻧﯿـﺰ ﺷـﺘﺎب ﻧﻤـﻮدم‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﺮوع ﺑﻪ دوﯾﺪن ﻧﻤﻮد؛ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دوﯾﺪم‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﺳﯿﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ‬
‫از اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﺳﯿﺪم و وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪم و ﻓﻘﻂ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪازه ﻓﺮﺻـﺖ داﺷـﺘﻢ ﮐـﻪ دراز ﮐـﺸﯿﺪم‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﺎﯾﺸﻪ! ﭼـﺮا ﻧﻔـﺴﺖ ﺗﻨـﺪ ﻣـﯽ زﻧـﺪ و دﭼـﺎر‬
‫ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ ﺷﺪه اي«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻟﻄﯿﻒ‬
‫و ﺧﺒﯿﺮ ﻣﺮا اﻃﻼع ﻣﯽ دﻫﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭘﺪر و ﻣـﺎدرم ﻓـﺪاﯾﺖ ﺑـﺎد و ﻣـﺎﺟﺮا را ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ آن ﺷﺒﺤﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟﻠﻮي ﺧﻮدم‪ ،‬دﯾﺪم‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻮدي«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻠﯽ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ام زد ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ام ﺑـﺪرد آﻣـﺪ و ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»آﯾﺎ ﮔﻤﺎن ﮐﺮدي ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ در ﺣﻖ ﺗﻮ ﺳﺘﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«؟‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ را ﻣﺮدم ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اداﻣﻪ داد‪» :‬ﻫﻤﺎن وﻗﺖ‪ ،‬ﺟﺒﺮﯾﻞ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﻃﻮري ﮐـﻪ ﺗـﻮ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻧـﺸﻮي‪ ،‬ﻣـﺮا‬
‫ﺻﺪا زد؛ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﻮي‪ ،‬ﺟـﻮاب دادم؛ و ﭼـﻮن ﺗـﻮ ﻟﺒـﺎس راﺣـﺖ ﭘﻮﺷـﯿﺪه‬
‫ﺑﻮدي‪ ،‬ﺟﺒﺮﯾﻞ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﻧﺰد ﺗﻮ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻤﺎن ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﺑﯿﺪه اي‪ .‬ﭼﻮن ﺑﯿﻢ آﻧﺮا داﺷﺘﻢ‬
‫ﮐﻪ وﺣﺸﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺗﻮ را ﺑﯿﺪار ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺟﺒﺮﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔـﺎرت‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻧﺰد اﻫﻞ ﺑﻘﯿﻊ ﺑﺮوي و ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔـﺮت ﮐﻨـﯽ«‪ .‬ﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ آﻧﺎن ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﻟـﺴ‪‬ﻼَم‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠَــﻰ أَﻫ‪ ‬ـﻞِ اﻟ ـﺪ‪‬ﯾ‪‬ﺎرِ ﻣ‪ ‬ـﻦْ اﻟْﻤ‪ ‬ـﺆْﻣ‪‬ﻨ‪‬ﯿﻦَ و‪‬اﻟْﻤ‪ ‬ـﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﯿﻦَ‪ ،‬و‪‬ﯾ‪ ‬ـﺮْﺣ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟﻠﱠ ـﻪ‪ ‬اﻟْﻤ‪ ‬ـﺴ‪‬ﺘَﻘْﺪ‪‬ﻣ‪‬ﯿﻦَ ﻣ‪‬ﻨﱠــﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٦٤‬‬

‫و‪‬اﻟْﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘَﺄْﺧ‪‬ﺮِﯾﻦَ‪ ،‬و‪‬إِﻧﱠﺎ إِنْ ﺷَﺎء‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑِﮑُﻢ‪ ‬ﻟَﻼَﺣ‪‬ﻘُﻮنَ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻼم ﺑﺮ ﺷـﻤﺎ ﻣﺆﻣﻨـﺎن و ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ اﯾﻦ دﯾﺎر ﻫﺴﺘﯿﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و آﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ رﺣﻢ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﺪ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬

‫‪٤٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻷَﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﹸﻛ ‪‬ﻢ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻕ‪ ‬ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹸﺺ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟﹺﻠﹾﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﺒ‪‬ـﺮﹴ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٩٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﯾﮑـﯽ از ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎﻻي اﺧﮕـﺮي‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻟﺒﺎﺳﺶ را ﺑﺴﻮزد و ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎﻻي ﻗﺒـﺮي‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪٤٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺛﹶﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻮﹺﻱ‪ ِ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ـﺴ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻘﹸﺒ‪‬ﻮﺭﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(٩٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﺮﺛﺪ ﻏﻨﻮي ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﻧﻨﺸﯿﻨﯿﺪ و ﺑﺴﻮي آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(48‬درﺑﺎرة ﻣﺮد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ‬
‫ﮔﯿﺮد‬

‫‪ ٥٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ـ ﹸﻞ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺟﹺـﻞﹸ ﺑ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٢٦٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد ﺷﺨﺼﯽ ﮐـﻪ ﮐـﺎر‬
‫ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ و ﻣﺮدم او را ﺑﺨﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯿـﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﯾـﻦ‪ ،‬ﺑـﺸﺎرت‬
‫دﻧﯿﻮي ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٣٦٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪ -10‬ﮐﺘﺎب زﮐﺎت‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬واﺟﺐ ﺷﺪن زﮐﺎت‬

‫‪ ٥٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹰﺍ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻓﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻃﹶﺎﻋ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ـﺲ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻃﹶﺎﻋ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺬﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻏﹾﻨﹺﻴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻓﹸﻘﹶﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ‪‬ﻫﻢ‪ ‬ﺃﹶﻃﹶﺎﻋ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻳ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻖﹺ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻈﹾﻠﹸﻮﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺏ‪) .«‬ﻡ‪(١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﺎذ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﺮا ـ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ‬
‫ـ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﻧﺰد ﮔﺮوﻫﯽ از اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﯽ روي؛ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﯾﻌﻨـﯽ ﮔـﻮاﻫﯽ دادن‬
‫ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮان‪ .‬اﮔﺮ اﯾـﻦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ آﻧـﺎن ﺑﮕـﻮ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ در‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ روز‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻓـﺮض ﮔﺮداﻧﯿـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﻧﻤـﺎز را ﻫـﻢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ آﻧـﺎن ﺑﮕـﻮ‪:‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﺎن زﮐﺎﺗﯽ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿـﺪه ﮐـﻪ از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪاﻧـﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪان آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ را ﻫﻢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل ﻣﺮدم‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻦ و از دﻋـﺎي‬
‫ﻣﻈﻠﻮم ﺑﺘﺮس؛ زﯾﺮا ﺑﯿﻦ او و ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺎﺑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﻣﻮال ﻧﻘﺪي‪ ،‬ﮐﺸﺎورزي و ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‬

‫‪ ٥٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪ ‬ﹶﻻ‬
‫ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹶ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻖﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ﺫﹶﻭ‪‬ﺩ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ﺃﹶﻭ‪‬ﺍﻗﯽ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ«‪) .‬ﻡ‪(٩٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻨﺪم و ﺧﺮﻣﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻨﺞ وﺳﻖ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﮐﻤﺘﺮ از ﭘـﻨﺞ ﺷـﺘﺮ و ﻣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﮐﻤﺘـﺮ از ﭘـﻨﺞ اوﻗﯿـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫زﮐﺎت واﺟﺐ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٦٦‬‬

‫)ﻫﺮ وﺳﻖ‪ ،‬ﺷﺼﺖ ﺻﺎع اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﻨﺞ وﺳﻖ‪ ،‬ﺳﯿﺼﺪ ﺻﺎع ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬وﺳﯿـﺼﺪ ﺻـﺎع ﺣـﺪود‬
‫ﺷﺸﺼﺪ وﭘﻨﺠﺎه وﺳﻪ ﮐﯿﻠﻮ ﮔﻨﺪم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﭘﻨﺞ اوﻗﯿﻪ‪ ،‬دوﯾﺴﺖ درﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد(‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﯾﮏ دﻫﻢ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬زﮐﺎت واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪ ٥٠٣‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻘﹶﺖ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻴ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﻮﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟـﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻧﹺـﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﺸ‪‬ﺮﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٩٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﮐﺎت‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﮐﻪ از آب رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﯾـﺎ آب ﺑـﺎران آﺑﯿـﺎري ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬ﯾـﮏ دﻫـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬و زﮐـﺎت‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺪن آب از ﭼﺎه‪ ،‬آﺑﯿﺎري ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﮏ ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬در اﺳﺒﻬﺎ و ﺑﺮده ﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬زﮐﺎت واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪ ٥٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹺ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻ ﻓﹶﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ«‪) .‬ﻡ‪(٩٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬در ﺑـﺮده ﻫـﺎ و اﺳـﺒﻬﺎي ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪،‬‬
‫زﮐﺎت واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ«‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺗﻘﺪﯾﻢ زﮐﺎت از وﻗﺘﺶ ﯾﺎ ﻧﺪادن آن‬

‫‪ ٥٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟـﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻞﹴ ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻞﹴ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓﹶﻘ‪‬ﲑ‪‬ﺍ ﻓﹶﺄﹶﻏﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﺎ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻈﹾﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓﹶﻬﹺﻲ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﺻ‪‬ـﻨ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(٩٨٣/‬‬
 ‫‪٣٦٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻋﻤـﺮ ‪ ‬را ﺑـﺮاي ﺟﻤـﻊ آوري زﮐـﺎت‬
‫ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺧﺒـﺮ دادﻧـﺪ ﮐـﻪ اﺑـﻦ ﺟﻤﯿـﻞ‪ ،‬ﺧﺎﻟــﺪ ﺑـﻦ وﻟﯿـﺪ و ﻋﺒـﺎس ﻋﻤـﻮي رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬زﮐــﺎت‬
‫ﻧﻤﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺑﻦ ﺟﻤﯿﻞ ﺣﻖ دارد؛ زﯾﺮا ﻓﻘﯿﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﻪ او‬
‫ﻣﺎل و ﺛﺮوت زﯾﺎد داد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ در ﺣﻖ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻇﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا او اﺳﻠﺤﻪ و ﺳﺎز و ﺑﺮگ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد را در راه اﷲ وﻗﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬و در ﻣﻮرد ﻋﺒـﺎس‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ اﻧـﺪازة دو ﺑﺮاﺑـﺮ زﮐـﺎت‬
‫واﺟﺒﺶ را ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﻓﺰود‪» :‬اي ﻋﻤﺮ! ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻮي ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪرش ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻧﻤﯽ دﻫﺪ‬

‫‪ ٥٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻇ‪‬ـ ﱢﻞ‬
‫ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺁﻧﹺﻲ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻷَﺧ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﺠﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻘﹶﺎﺭ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻙ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ـﻢ‪‬‬
‫ﺍﻷَﻛﹾﺜﹶﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻻﹰ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ‪ -‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ - ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻞﹲ ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐﹺ ﺇﹺﺑﹺﻞﹴ ﻭ‪‬ﻻ ﺑ‪‬ﻘﹶﺮﹴ ﻭ‪‬ﻻ ﻏﹶﻨ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻻ‬
‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ ﺯ‪‬ﻛﹶﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﹼ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻄﹶﺤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻘﹸﺮ‪‬ﻭﻧﹺﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻄﹶﺆ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻇﹾﻼﹶﻓ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻔ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻭﻻﹶﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﻳ‪‬ﻘﹾـﻀ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٩٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺳﺎﯾﮥ ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑـﻪ اﯾـﺸﺎن‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﺮا دﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻪ آﻧﺎن در ﺿﺮر‬
‫و زﯾﺎن ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ؛ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻪ آﻧﺎن در ﺿﺮر و زﯾﺎن ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﺑﻮذر ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم و ﻧﺸﺴﺘﻢ؛ اﻣـﺎ ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺘﻢ‬
‫آرام ﺑﮕﯿﺮم و ﺧﻮد را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ ﻟﺬا ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا! ﭘـﺪر و ﻣـﺎدرم ﻓـﺪاﯾﺖ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ در ﺿﺮر و زﯾﺎن ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺎ اﺷـﺎرة دﺳـﺖ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﮐـﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎل و ﺛﺮوت زﯾﺎدي دارﻧﺪ؛ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺮا اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ـ روﺑـﺮو‪ ،‬ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٦٨‬‬

‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭙﺸﺎن ـ در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺘﺮ و‬
‫ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﮐﻪ زﮐﺎت آﻧﻬﺎ را ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬آن ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷـﮑﻞ و ﭼـﺎق‬
‫ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﺻﺎﺣﺒﺸﺎن را ﺷﺎخ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و زﯾﺮ ﺳـﻢ ﻫﺎﯾـﺸﺎن‪ ،‬ﻟـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﺣﯿﻮان‪ ،‬ﺷﺎخ ﺑﺰﻧﺪ و او را زﯾـﺮ دﺳـﺖ و ﭘـﺎ ﺑﮕﯿـﺮد‪ ،‬دوﺑـﺎره‬
‫اوﻟﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد و اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﻓﯿﺼﻠﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪ ٥٠٧‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ـﺎﺣ‪ ‬ﹺ‬
‫ﺐ‬
‫ﺫﹶﻫ‪‬ﺐﹴ ﻭ‪‬ﻻ ﻓ‪‬ﻀ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻻ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻘﱠﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ـﺔ‪ ،‬ﺻ‪‬ـﻔﱢﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶـﻪ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻔﹶﺎﺋ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺭﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺎﺭﹺ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻜﹾﻮ‪‬ﻯ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒﹺﻴﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻇﹶﻬ‪‬ـﺮ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹸﻋ‪‬ﻴﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﲔ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻒ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻠﹶﻪ‪ :‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻹِﺑﹺﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﺑﹺﻞﹴ ﻻ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻘﱠﻬ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻘﱢﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻭﹺﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪‬؛ ﺑ‪‬ﻄ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﺎﻉﹴ ﻗﹶﺮ‪‬ﻗﹶﺮﹴ ﺃﹶﻭ‪‬ﻓﹶـﺮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻻﻳ‪‬ﻔﹾﻘ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺼ‪‬ﻴﻼﹰ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻄﹶﺆ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﺧ‪‬ﻔﹶﺎﻓ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻓﹾﻮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻭﻻﹶﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﲔ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻒ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻰ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻠﹶﻪ‪» :‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻻ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻘﹶﺮﹴ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻏﹶﻨ‪‬ﻢﹴ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻘﱠﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑ‪‬ﻄ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﺎﻉﹴ ﻗﹶﺮ‪‬ﻗﹶﺮﹴ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻘ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺎﺀُ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺟ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﺎﺀُ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻋ‪‬ﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀُ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻄﹶﺤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻘﹸﺮ‪‬ﻭﻧﹺﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻄﹶﺆ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻇﹾﻼﹶﻓ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻭﻻﹶﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﲔ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻒ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻰ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻠﹶﻪ‪» :‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹸ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹲ‪ :‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹴ ﻭﹺﺯ‪‬ﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـ ‪‬ﻲ‬
‫ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭﹺﺯ‪‬ﺭ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺎ ﺭﹺﻳ‪‬ﺎﺀً ﻭ‪‬ﻓﹶﺨ‪‬ـﺮ‪‬ﺍ‬
 ‫‪٣٦٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻭ‪‬ﻧﹺﻮ‪‬ﺍﺀً ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻬﹺﻲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭﹺﺯ‪‬ﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺲ‪ ‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻇﹸﻬ‪‬ﻮﺭﹺﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺭﹺﻗﹶﺎﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻬﹺﻲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ـﻲ‬
‫ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَِﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺝﹴ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﻛﹶﻠﹶﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺝﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹸﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟﹶـﻪ‪ ،‬ﻋ‪‬ـﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻛﹶﻠﹶـﺖ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺛ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﻃ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹰﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﺁﺛﹶﺎﺭﹺﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺛ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ـﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺷ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪.«‬‬
‫ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹶﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻔﹶﺎﺫﱠﺓﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ‪             :‬‬

‫‪) .  ‬ﻡ‪(٩٨٧/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﺻـﺎﺣﺐ ﻃـﻼ و ﻧﻘـﺮه اي ﮐـﻪ‬
‫زﮐﺎت آﻧﻬﺎ را ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬آن ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ورق ﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ آﺗﺶ‬
‫ﺟﻬﻨﻢ ﮔﺮم ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آﻧﻬﺎ ﭘﺸﺖ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮ و ﭘﯿـﺸﺎﻧﯽ اش داغ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬و ﻫـﺮ ﮔـﺎه‪ ،‬ﺳـﺮد‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره داغ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬در روزي ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﭘﻨﺠـﺎه ﻫـﺰار ﺳـﺎل )دﻧﯿـﺎ( اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮔﺮدد و راﻫﺶ را ﺑﺴﻮي ﺑﻬﺸﺖ ﯾـﺎ ﺟﻬـﻨﻢ‪ ،‬ﻣـﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺣﮑﻢ ﺷﺘﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫـﺮ ﺻـﺎﺣﺐ ﺷـﺘﺮي ﮐـﻪ‬
‫ﺣﻖ آﻧﻬﺎ را ادا ﻧﮑﻨﺪ ـ و ﯾﮑﯽ از ﺣﻘﻮق آﻧﻬﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﻞ آﺑﺸﺨﻮر‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺪوﺷـﺪ )ﺗـﺎ‬
‫اﮔﺮ ﻓﻘﯿﺮي و رﻫﮕﺬري آﻣﺪ‪ ،‬از آن ﺷﯿﺮ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ( ـ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬روي زﻣﯿﻨﯽ ﻫﻤـﻮار و ﭘﻬﻨـﺎور‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺷﺘﺮان ﺑﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺪادي ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺘـﯽ ﯾـﮏ ﺑﭽـﻪ‬
‫ﺷﺘﺮ از آﻧﻬـﺎ ﮐـﻢ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬او را زﯾـﺮ دﺳـﺖ و ﭘـﺎي ﺧـﻮد‪ ،‬ﻟ‪‬ـﻪ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺎ دﻫﺎﻧـﺸﺎن ﮔـﺎز‬
‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﺷﺘﺮ از ﺑﺎﻻي او ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺷﺘﺮ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬و اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٧٠‬‬

‫ﮐﺎر‪ ،‬در روزي ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺳﺎل )دﻧﯿﺎ( اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿـﺎن ﺑﻨـﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮔﺮدد و راﻫﺶ را ﺑﺴﻮي ﺑﻬﺸﺖ ﯾﺎ دوزخ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺮدم دوﺑﺎره ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭼﻪ ﺣﮑﻤـﯽ دارﻧـﺪ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﮐﻪ ﺣﻖ آﻧﻬﺎ را ادا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ )زﮐﺎﺗﺸﺎن را ﻧﻤﯽ دﻫﺪ( روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬روي‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﻫﻤﻮار و ﭘﻬﻨﺎور‪ ،‬ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و آن ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻋﺪد از‬
‫آﻧﻬﺎ ﮐﻢ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﮕﯽ داراي ﺷﺎخ ﻫﺎي ﺻﺤﯿﺢ و ﺳﺎﻟﻢ اﻧﺪ‪ ،‬او را زﯾﺮ ﺳﻢ ﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‬
‫و ﺷﺎخ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ رأس ﺣﯿﻮان از ﺑﺎﻻي او ﺑﮕﺬرد‪ ،‬دوﺑﺎره اوﻟﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬و‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬در روزي ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺳﺎل )دﻧﯿﺎ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷـﻮد ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻓﯿﺼﻠﻪ ﮔﺮدد و راﻫﺶ را ﺑﺴﻮي ﺑﻬﺸﺖ ﯾﺎ دوزخ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺣﮑﻢ اﺳﺐ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺳﺐ ﻫﺎ ﺳﻪ دﺳـﺘﻪ اﻧـﺪ‪:‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري اﺳﺐ ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت وﺑﺮاي ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﺟﺮ‬
‫وﺛﻮاب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ اﺳﺐ را ﺑﺮاي ﻓﺨﺮ و رﯾﺎ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن‬
‫اﺳﺐ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻨﺎه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬و ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ اﺳﺐ را ﺑـﺮاي ﺧـﺸﻨﻮدي ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺣﻖ ﺳﻮاري و ﻧﮕﻬﺪاري آن را ادا ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن اﺳﺐ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت وي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪ .‬و ﮐـﺴﯽ‬
‫ﮐــﻪ اﺳــﺐ را ﺑــﺮاي ﺟﻬــﺎد در راه ﺧــﺪا و دﻓــﺎع از ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬در ﭼﺮاﮔــﺎه ﺑــﺰرگ ﯾــﺎ ﺑﺎﻏﭽــﻪ اي‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺶ‪ ،‬اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﯽ آورد و ﻫﺮ اﻧـﺪازه ﮐـﻪ از‬
‫آن ﭼﺮاﮔﺎه ﯾﺎ ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺶ‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﺳﺮﮔﯿﻨﻬﺎ و ادرارﻫﺎي آن اﺳﺐ ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺶ‪ ،‬ﻧﯿﮑﯽ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬و اﮔـﺮ ﻃﻨـﺎﺑﺶ ﭘـﺎره‬
‫ﺷﻮد و آن اﺳﺐ‪ ،‬ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺗﭙﻪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﻗﺪم و ﻫﺮ ﺳﺮﮔﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ‪،‬‬
‫اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬و اﮔﺮ اﯾﻦ اﺳﺐ از ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮي ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ و ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ ﺻـﺎﺣﺒﺶ ﻗـﺼﺪ‬
‫آب دادن آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آب ﺑﻨﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ‪ ،‬اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺣﮑﻢ اﻻغ ﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ آﯾﮥ ﺟﺎﻣﻊ و ﺑﯽ ﻧﻈﯿـﺮ‪          :‬‬

‫‪      ‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ﯾﮏ ذره‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش آن‬
‫را ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ﯾﮏ ذره‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺑﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺳﺰاي آﻧﺮا ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٣٧١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﻣﺎل اﻧﺪوزان و ﺷﺪت و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬

‫‪ ٥٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺣ‪‬ﻨ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹶﺮﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶﹴ ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﺫﹶﺭ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻧﹺﺰﹺﻳﻦ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻇﹸﻬ‪‬ﻮﺭﹺﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻜﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹺ‬
‫ﺃﹶﻗﹾﻔﹶﺎﺋ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﻰ ﻓﹶﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻗﹶـﺎﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﺫﹶﺭ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻗﹸﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹸ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹸﻠﹾـﺖ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ، ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻄﹶﺎﺀِ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺬﹾﻩ‪‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺛﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨﹺﻚ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٩٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺣﻨﻒ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ در ﻣﯿﺎن ﮔﺮوﻫﯽ از ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬در آن اﺛﻨﺎ‪،‬‬
‫اﺑﻮذر ‪ ‬از آﻧﺠﺎ ﮔﺬﺷﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎل اﻧﺪوزان را ﺑـﻪ داﻏـﯽ در ﭘﺸﺘﻬﺎﯾـﺸﺎن ﮐـﻪ‬
‫آﺛﺎر آن از ﭘﻬﻠـﻮ‪ ،‬آﺷـﮑﺎر ﻣـﯽ ﺷـﻮد و داﻏـﯽ در ﭘـﺸﺖ ﺳﺮﺷـﺎن ﮐـﻪ آﺛـﺎر آن از ﭘﯿـﺸﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺸﺎرت دﻫﯿﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه اﺑﻮذر‪ ‬از راه ﺑﻪ ﮐﻨﺎري رﻓﺖ و ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻣـﻦ از آن ﺟﻤـﻊ ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪:‬‬
‫اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬اﺑﻮذر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﻧـﺰد او رﻓـﺘﻢ و ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﺳـﺨﻨﺎﻧﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؟ اﺑﻮذر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ را ﺑﻪ زﺑﺎن آوردم ﮐﻪ‬
‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺷﺎن ﺷﻨﯿﺪه ام‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺑﺨﺸﺶ ـ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ داده اﻧﺪ ـ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ؟ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫آن را ﺑﺮدار؛ زﯾﺮا اﻣﺮوز‪ ،‬ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن‪ ،‬دﯾﻨﺖ را ﺑﺨﺮﻧﺪ‪ ،‬رﻫﺎﯾﺶ‬
‫ﮐﻦ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬دﺳﺘﻮر راﺿﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺄﻣﻮران ﺟﻤﻊ آوري زﮐﺎت‬

‫‪٥٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮﹺﻳﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻋ‪‬ـﺮ‪‬ﺍ ﹺ‬
‫ﺏ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﻈﹾﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗ‪‬ﻴﻜﹸﻢ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺟ‪‬ﺮﹺﻳﺮ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺬﹸ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٧٢‬‬

‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺍﺽﹴ‪) .‬ﻡ‪(٩٨٩/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧـﺸﯿﻦ ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺄﻣﻮران ﺟﻤـﻊ آوري زﮐـﺎت ﻧـﺰد ﻣـﺎ ﻣـﯽ آﯾﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﺳـﺘﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺄﻣﻮران ﺟﻤﻊ آوري زﮐﺎت را راﺿﯽ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﺟﺮﯾﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﻣﻦ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷـﻨﯿﺪم‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﻣـﺄﻣﻮر‬
‫زﮐﺎﺗﯽ از ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺻﺪﻗﻪ اش را ﺑﯿﺎورد‬

‫‪٥١٠‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻓﹶﻰ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻞﱢ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ .«‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺃﹶﻭ‪‬ﻓﹶﻰ ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻞﱢ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺁﻝﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻓﹶﻰ«‪) .‬ﻣﺴﻠﻢ‪(١٠٧٨:‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ اﺑـﯽ اوﻓـﯽ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه‪ ،‬ﮔﺮوﻫـﯽ از ﻣـﺮدم‪،‬‬
‫ﺻﺪﻗﺎﺗﺸﺎن را ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ آوردﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ﺣﻖ آﻧﺎن‪ ،‬دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‬
‫و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺮ آﻧﺎن‪ ،‬رﺣﻤﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرم اﺑﻮ اوﻓـﯽ ﺻـﺪﻗﺎﺗﺶ‬
‫را ﺧــﺪﻣﺖ رﺳــﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﻘــﺪﯾﻢ ﻧﻤــﻮد‪ ،‬آﻧﺤــﻀﺮت ‪ ‬ﺑــﺮاﯾﺶ دﻋــﺎي ﺧﯿــﺮ ﻧﻤــﻮد و ﻓﺮﻣــﻮد‪:‬‬
‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﺮ آل اﺑﯽ اوﻓﯽ رﺣﻤﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ اﯾﻤﺎﻧﺶ ﻣﯽ رود‬

‫‪٥١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳﻌﺪ‪ ‬ﺑﻦﹺ ﺍﺑﯽ ﻭﻗﺎﺹﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻂ‪ ‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪«‬؟ ﺃﹶﻗﹸﻮﻟﹸﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ »ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪«‬؟ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷُﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻲ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺎﻓﹶﺔﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﻣـﻮاﻟﯽ را ﻣﯿـﺎن ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ ﻓﻼﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺪه؛ زﯾﺮا او ﻓـﺮدي ﻣـﺆﻣﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪‬‬
 ‫‪٣٧٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن«؟ ﻣﻦ درﺧﻮاﺳﺘﻢ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮدم و آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻫـﺮ ﺳـﻪ‬
‫ﺑﺎر در ﺟﻮاﺑﻢ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣـﺴﻠﻤﺎن«؟ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ اﻓـﺮادي ﻣـﺎل ﻋﻄـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ از اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻧﺼﺮاف از اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﺎ ﺻﻮرت‬
‫ﺑﻪ دوزخ ﺑﯿﺎﻧﺪازد ﺣﺎل آﻧﮑﻪ دﯾﮕﺮان را ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻨﻬﺎ دوﺳﺖ دارم«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ (11‬اﻧﻔﺎق ﺑﺮ ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاي دﻟﺠﻮﯾﯽ آﻧﺎن و ﺻﺒﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﻮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‬

‫‪٥١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹶـﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬ﺍﺯﹺ ﹸﻥ‬
‫ﻭ‪‬ﻏﹶﻄﹶﻔﹶﺎﻥﹸ ﻭ‪‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﺭ‪‬ﺍﺭﹺﻳ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺁﻻﹶﻑ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻄﱡﻠﹶﻘﹶﺎﺀُ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻯ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻧﹺﺪ‪‬ﺍﺀَﻳ‪‬ﻦﹺ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻠ‪‬ﻂﹾ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻐ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ـﺰ‪‬ﻝﹶ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺰ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻏﹶﻨ‪‬ـﺎﺋ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺟﹺﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱡﻠﹶﻘﹶﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻂ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪:‬‬
‫ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹸ ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﻰ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸ‪‬ﺒﺔ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹲ ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪«‬؟ ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺘ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ! ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪ ‬ﺮﺿ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ ﺑﹺﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺯ‪‬ﻭﻧ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻜﹶﺖ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻷَﺧ‪‬ﺬﹾﺕ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻫ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻡ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺓﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﺍﻙ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻏ‪‬ﻴـﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪‬؟‬
‫)ﻡ‪(١٠٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روز ﺟﻨﮓ ﺣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻫﻮازن و ﻏﻄﻔﺎن و دﯾﮕـﺮان‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٧٤‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان و ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎداوري اﺳﺖ ﮐﻪ در آن روز‪ ،‬ده ﻫﺰار ﻧﻔـﺮ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آزادﺷﺪﮔﺎن ﻓﺘﺢ ﻣﮑـﻪ )ﺗـﺎزه ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( ﻧﯿـﺰ در ﻣﯿـﺎن‬
‫آﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭘﺸﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در آن روز‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬دوﺑﺎر ﻧﺪا داد ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﯿـﺎن آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﭼﯿـﺰي‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ؛ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺘﺶ ﻧﮕﺎه ﮐـﺮد و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي اﻧـﺼﺎر«! آﻧـﺎن ﺟـﻮاب‬
‫دادﻧﺪ‪ :‬ﻟﺒﯿﮏ اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ را ﻣﮋده ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﮐﻨﺎر ﺷـﻤﺎ ﻫـﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﻧﺒـﯽ‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭙﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي اﻧﺼﺎر«! آﻧـﺎن ﺟـﻮاب دادﻧـﺪ‪ :‬ﻟﺒﯿـﮏ اي رﺳـﻮل‬
‫ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ را ﻣﮋده ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﮐﻨﺎر ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺎﻃﺮي ﺳﻔﯿﺪ ﺳﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣـﺪ و ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﺑﻨﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ«‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻏﻨﺎﯾﻢ زﯾﺎدي‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آورد و ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ را ﻣﯿﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻧﺎن را آزاد اﻋـﻼم ﻧﻤـﻮده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد و ﺑﻪ اﻧﺼﺎر ﭼﯿﺰي ﻧﺪاد‪ .‬اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺳـﺨﺘﯽ ﻣـﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧـﺪه ﺷـﺪﯾﻢ وﻟـﯽ‬
‫ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ!! اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ رﺳﻮل اﮐـﺮم ‪ ‬رﺳـﯿﺪ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬اﻧـﺼﺎر را در‬
‫ﺧﯿﻤﻪ اي ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ راﺿﯽ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﺎل و دﻧﯿﺎ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻤﺪ را‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﺒﺮﯾﺪ و در ﮐﻨﺎر ﺧﻮد‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ«؟ اﻧﺼﺎر ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﻠـﯽ‪ ،‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا!‬
‫راﺿﯽ ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم در ﯾـﮏ وادي‪ ،‬ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﻨﻨـﺪ و اﻧـﺼﺎر راه دﯾﮕـﺮي را در‬
‫ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ وادي اﻧﺼﺎر ﺧﻮاﻫﻢ رﻓﺖ«‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﺑﻮﺣﻤﺰه! )ﮐﻨﯿﮥ اﻧﺲ( ﺷﻤﺎ در آﻧﺠﺎ ﺣـﻀﻮر داﺷـﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻦ در ﭼﻨﯿﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارم‪.‬‬

‫‪٥١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻊﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺞﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻔﹾﻮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﻗﹾﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺑﹺﺲﹴ‪ ،‬ﻛﹸـﻞﱠ ﺇﹺﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﻥ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺱﹴ ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺱ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺱﹴ‪:‬‬
 ‫‪٣٧٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑ‪ ‬ﻴـﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ـﻴ‪‬ـﻨ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺍﻷَﻗﹾـﺮ‪‬ﻉﹺ؟‬ ‫ﺃﹶﺗ‪‬ﺠ‪‬ـﻌ‪‬ﻞﹸ ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺒﹺﻲ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬‬

‫ﻳ‪‬ﻔﹸﻮﻗﹶﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺱ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊﹺ‬ ‫ﻓﹶﻤ‪‬ـﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ـﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺎﺑﹺﺲ‪‬‬

‫ﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻔ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊﹺ‬ ‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻣ‪‬ﺮﹺﺉﹴ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﻤ‪‬ﺎ‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹰ‪) .‬ﻡ‪(١٠٦٠/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از اﺑﻮﺳـﻔﯿﺎن ﺑـﻦ ﺣـﺮب‪،‬‬
‫ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اﻣﯿﻪ‪ ،‬ﻋﯿﻨﯿﻪ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ و اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ‪ ،‬ﺻﺪ ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﻋﻄﺎ ﻧﻤـﻮد و ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎس ﺑـﻦ ﻣـﺮداس‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از اﯾﻦ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻣ‪‬ﺮداس ﮔﻔـﺖ‪ :‬آﯾـﺎ ﻏﻨـﺎﯾﻢ ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺪه ﺑﻮﺳـﯿﻠﮥ ﻣـﻦ و اﺳـﺒﻢ‬
‫؛ﻋ‪‬ﺒﯿﺪ؛ را ﻣﯿﺎن ﻋﯿﻨﯿﻪ و اﻗﺮع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯽ؟ ﺑﺪر و ﺣﺎﺑﺲ )ﭘﺪران آﻧﺎن( در ﻣﺠـﺎﻟﺲ از ﻣـﺮداس‬
‫)ﭘﺪر ﻣﻦ( ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺒﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺮدي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از آﻧﺎن ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬وﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ اﻣﺮوز‪،‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺤﺴﺎب آﯾﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ارﺗﻘﺎ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺻﺪ ﺷﺘﺮ را ﺑﺮاﯾﺶ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ او ﻧﯿﺰ ﺻﺪ ﺷـﺘﺮ‬
‫ﻋﻄﺎ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٥١٤‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺑﹺﺬﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺩ‪‬ﱘﹴ ﻣ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﻭﻅ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻞﹾ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹶﺮﹴ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﻗﹾﺮ‪‬ﻉﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺎﺑﹺﺲﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ـﻞﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻄﱡﻔﹶﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﻧﹺﻲ؟ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀً«‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻏﹶﺎﺋ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻧ‪‬ﺎﺷ‪‬ﺰ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺔ‪ ‬ﻛﹶـﺚﱡ ﺍﻟﻠﱢﺤ‪‬ﻴ‪‬ـ ‪‬ﺔ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹸﻮﻕ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺃﹾﺱﹺ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻹِﺯ‪‬ﺍﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺍﺗ‪‬ﻖﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶـﻚ‪‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﱠﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٧٦‬‬

‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹶﺿ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹶﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ«‪ .‬ﻗﹶﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱟ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺑﹺﻠ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﻭﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘﹸﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹸﻠﹸﻮﺏﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﺷ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻄﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘﹶﻒ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺿ‪‬ﺌﹾﻀ‪‬ﺊ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻗﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹸـﻮ ﹶﻥ‬
‫ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻃﹾﺒ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻭﹺﺯ‪ ‬ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺟﹺﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹸﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻦﹺ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻇﹸﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻷَﻗﹾﺘ‪‬ﻠﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﺛﹶﻤ‪‬ﻮﺩ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪ ‬از ﯾﻤﻦ‪ ،‬ﯾـﮏ ﻗﻄﻌـﻪ ﻃـﻼي‬
‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ را در ﭼﺮﻣﯽ دﺑﺎﻏﯽ ﺷﺪه ﺑﺮاي رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻧﺮا ﻣﯿﺎن ﭼﻬﺎر ﻧﻔـﺮ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻋﯿﯿﻨﻪ ﺑﻦ ﺑﺪر‪ ،‬اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ‪ ،‬زﯾﺪ اﻟﺨﯿﻞ و ﻋﻠﻘﻤﻪ ﯾﺎ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻃﻔﯿﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﻣـﺮدي از‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﻼ از اﯾﻨﻬﺎ اﺳﺘﺤﻘﺎق ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺒـﺮ ﺑـﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪‬‬
‫رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﺮا اﻣﯿﻦ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ اﻣـﯿﻦ اﻫـﻞ آﺳـﻤﺎن ﻫـﺴﺘﻢ و ﺻـﺒﺢ و‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬اﺧﺒﺎر آﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ رﺳﺪ«؟ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻣﺮدي ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﮔﻮد رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ‬
‫و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺮ آﻣﺪه اي داﺷﺖ و رﯾﺶ اش ﭘﺮ ﭘﺸﺖ و ﺳـﺮش ﺗﺮاﺷـﯿﺪه و ازارش ﺑـﺎﻻ زده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! از ﺧـﺪا ﺑﺘـﺮس‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬واي ﺑـﺮ ﺗـﻮ‪ ،‬آﯾـﺎ ﻣـﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد روي زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻢ«؟‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬آن ﻣﺮد‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﮐﺮد و رﻓﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا!‬
‫آﯾﺎ ﮔﺮدﻧﺶ را ﻧﺰﻧﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ او ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ«‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺴﯿﺎرﻧﺪ ﻧﻤـﺎز ﮔﺰاراﻧـﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ در دﻟﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ دﺳﺘﻮر ﻧﺪارم ﮐﻪ دل‬
‫و درون ﻣﺮدم را ﺑﺸﮑﺎﻓﻢ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺴﻮي او ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻧﺴﻞ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ﺗﻼوت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ )ﺗﺄﺛﯿﺮ آن(‬
‫از ﺣﻨﺠﺮه ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﺬرد و از دﯾﻦ‪ ،‬ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﯿﺮ از ﻫﺪف )ﺷﮑﺎر( ﺧـﺎرج‬
‫ﻣﯽﺷﻮد«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔـﺮ آﻧﻬـﺎ را درﯾـﺎﺑﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻗـﻮم ﺛﻤـﻮد ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ‬
 ‫‪٣٧٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﺧﻮردن زﮐﺎت ﺑﺮاي رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪٥١٥‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﹰﺓ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻛ‪‬ﺦ‪ ‬ﻛ‪‬ﺦ‪ ،‬ﺍﺭ‪‬ﻡﹺ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹸ«؟ )ﻡ‪(١٠٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺣـﺴﻦ ﺑـﻦ ﻋﻠـﯽ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﺧﺮﻣـﺎﯾﯽ از ﺧﺮﻣﺎﻫـﺎي‬
‫زﮐﺎت ﺑﺮداﺷﺖ و در دﻫﺎﻧﺶ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐ‪‬ﺦ ﮐ‪‬ﺦ‪ ،‬آﻧـﺮا ﺑﯿﻨـﺪاز‪ .‬ﻣﮕـﺮ ﻧﻤـﯽ‬
‫داﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ آل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺟﻤﻊ آوري زﮐﺎت‬

‫‪٥١٦‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ـﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ـﺔﹸ ﺑ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻻ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻼﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ـ ﻗﹶﺎﻝ‪:‬‬
‫ﻟ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ـ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ـﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗﹶﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺍ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ‪ :‬ﻻ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻼ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﻔﹶﺎﻋ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺇﹺﻻﱠ ﻧ‪‬ﻔﹶﺎﺳ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻧﹺﻠﹾﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﻔ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹸﻮﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪. ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻘﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺑﹺﺂﺫﹶﺍﻧﹺﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻥ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺶﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻛﹶﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﻡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﻜﹶﺎﺡ‪ ،‬ﻓﹶﺠﹺﺌﹾﻨ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٧٨‬‬

‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻱ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﻃﹶﻮﹺﻳﻼﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﻜﹶﻠﱢﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ـﻊ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺏﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻻ ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱢﻤ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹶ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ـﻲ ﻵﻝﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺎﺥ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ‪ -‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ‪ -‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﻓﹶﻞﹶ‬
‫ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺍﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‪» :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻜ‪‬ﺢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ـﻼﹶﻡ‪‬‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﻓﹶﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪» :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻜ‪‬ﺢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻼﹶﻡ‪‬‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻟ‪‬ﻲ ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺤ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‪» :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ«‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺰ‪‬ﻫ‪‬ﺮﹺﻱ‪ :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٠٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻦ ﺣـﺎرث )ﭘـﺪرم( و ﻋﺒـﺎس ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﻦ و ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻘﺪر ﺧﻮب ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ دو‬
‫ﺟﻮان را ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن درﺑـﺎرة ﻣﺄﻣﻮرﯾـﺖ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺑـﺮاي ﺟﻤـﻊ آوري‬
‫زﮐﺎت‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺜﻞ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬زﮐﺎت را ﺗﺤﻮﯾﻞ دﻫﻨﺪ و ﺳﻬﻤﯿﮥ ﺧﻮد را ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ آﻣﺪ و ﮐﻨﺎر آﻧـﺎن اﯾـﺴﺘﺎد‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع را‬
‫ﺑﺮاي او ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺤﺒﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﯾﻦ ﮐـﺎر را‬
‫اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ دﻫﺪ‪ .‬رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻪ او ﺗﻌﺮض ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺴﺎدﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ داري‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﺷﺮاﻓﺖ داﻣﺎدي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪي وﻟﯽ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﺣﺴﺎدت ﻧﻮرزﯾﺪﯾﻢ‪ .‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﺎن را ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﺪو رﻓﺘﻨـﺪ و ﻋﻠـﯽ ‪ ‬دراز ﮐـﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺟﻠـﻮﺗﺮ از اﯾـﺸﺎن ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺠﺮه رﺳﺎﻧﺪﯾﻢ و آﻧﺠﺎ اﯾﺴﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﮔﻮﺷﻬﺎﯾﻤﺎن را ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در ﺳﯿﻨﻪ دارﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮﯾﺰﯾـﺪ«‪ .‬ﺳـﭙﺲ او ﮐـﻪ در آن روز ﻧـﺰد زﯾﻨـﺐ دﺧﺘـﺮ‬
‫ﺟﺤﺶ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬وارد ﺣﺠﺮه ﺷﺪ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﺸﺎن‪ ،‬وارد ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از‬
‫ﻣﺎ از دﯾﮕﺮي درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺳﺨﻦ را آﻏﺎز ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ ﺳﺨﻦ را آﻏﺎز ﻧﻤﻮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ از ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮﮐﺎرﺗﺮﯾﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ازدواج رﺳﯿﺪه اﯾﻢ‪ .‬آﻣﺪه اﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺟﻤﻊ آوري ﺑﺨﺸﯽ از اﻣـﻮال زﮐـﺎت را ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
 ‫‪٣٧٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺴﭙﺎري ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﺑﻬﺮه اي ﻧﯿﺰ ﺑﺒﺮﯾﻢ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‬
‫دوﺑﺎره ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪ .‬وﻟﯽ زﯾﻨﺐ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ از ﭘﺸﺖ ﭘﺮده ﺑﻪ ﻣـﺎ اﺷـﺎره ﻣـﯽ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺣـﺮف‬
‫ﻧﺰﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﮐﺎت ﺑﺮاي آل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾـﺮا ﭼـﺮك )ﻣـﺎل(‬
‫ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﯿﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺧُﻤﺲ و ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺑﯿﺎورﯾﺪ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﺴﻮي ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﻣﺤﻤﯿﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺧﺘـﺮت‬
‫را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻮان‪ ،‬ﻧﮑﺎح ﮐﻦ«‪ .‬او ﻧﯿﺰ ﻧﮑﺎح ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﻧﻮﻓـﻞ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺎرث ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺧﺘﺮت را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻮان‪ ،‬ﻧﮑﺎح ﮐﻦ«‪ .‬او ﻧﯿـﺰ ﻣـﺮا ﺑـﺎ دﺧﺘـﺮش ﻧﮑـﺎح ﮐـﺮد‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬
‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺤﻤﯿﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻬﺮﯾﻪ آﻧﻬﺎ را از اﻣﻮال ﺧﻤﺲ‪ ،‬اﯾﻨﻘﺪر و اﯾﻨﻘﺪر ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫زﻫﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رواي ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻬﺮﯾﻪ را ذﮐﺮ ﻧﮑﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬اﺑﺎﺣﺖ ﺻﺪﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﻫﺪا ﮔﺮدد‬

‫‪٥١٧‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮﹺﻳﺮ‪‬ﺓﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪‬‬
‫ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝ‪» :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹲ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮﯾﺮه ﮔﻮﺷﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑـﻪ وي ﺻـﺪﻗﻪ داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﺪﯾﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺮاي او )ﺑﺮﯾﺮه( ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ و ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺎ ﻫﺪﯾﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺣﺎﻟﺖ ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪٥١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻻ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱠﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻋﻄﯿﻪ )ﻧُﺴﯿﺒﻪ اﻧﺼﺎري( رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي از‬
‫اﻣﻮال زﮐﺎت ﺑﺮاﯾﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻘﺪاري از ﮔﻮﺷـﺖ آﻧـﺮا ﺑـﺮاي ﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎدم‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٨٠‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ آﻣـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آﯾـﺎ ﭼﯿـﺰي ﺑـﺮاي ﺧـﻮردن‬
‫داري«؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻧُﺴﯿﺒﻪ ﻣﻘﺪاري از ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﻨﺎﯾـﺖ ﻓﺮﻣـﻮده‬
‫اﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد )ام ﻋﻄﯿـﻪ( رﺳـﯿﺪه اﺳـﺖ«‪.‬‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ اﮐﻨﻮن ﺧﻮردن آن ﺑﺮاي ﻣﺎ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ : (15‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﺪﯾﻪ را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﺻﺪﻗﻪ را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‬

‫‪٥١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﻄﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ‬
‫ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﺃﹶﻛﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹾ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٠٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﻏﺬاﯾﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آورده ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬اﯾـﺸﺎن‬
‫درﺑﺎره آن ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ اﮔﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﺪﯾﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از آن ﺗﻨﺎول ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪:‬‬
‫ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺎول ﻧﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺮﻣﺎ و ﺟﻮ‪ ،‬ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ ﺑﺪﻫﺪ‬

‫‪٥٢٠‬ـ ﻋﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺯ‪‬ﻛﹶﺎ ﹶﺓ‬
‫ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹴ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹸﻞﱢ ﺣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺫﹶﻛﹶﺮﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺜﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪) .‬ﻡ‪(٩٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄـﺮ رﻣـﻀﺎن را ﺑـﺮ ﻫـﺮ ﺑـﺮده و‬
‫آزاده و زن و ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮض ﻗﺮار داد و ﻣﻘﺪار آن را ﯾـﮏ ﺻـﺎع ﺧﺮﻣـﺎ ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﺻـﺎع ﺟـﻮ‪،‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﻃﻌﺎم‪ ،‬ﮐﺸﮏ و ﮐﺸﻤﺶ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ داد‬

‫‪٥٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ـﺎ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ـﺮﹺﺝ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺯ‪‬ﻛﹶﺎﺓﹶ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮﹺ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺻ‪‬ﻐ‪‬ﲑﹴ ﻭ‪‬ﻛﹶﺒﹺﲑﹴ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻙ‪ ،‬ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻗ‪‬ﻂ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﺑﹺﻴﺐﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹾ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬‬
 ‫‪٣٨١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡﹺ‬
‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹸ ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓﹶﻼﹶ ﺃﹶﺯ‪‬ﺍﻝﹸ ﺃﹸﺧ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻪ‪، ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺖ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(٩٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬در ﻣﯿـﺎن ﻣـﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬از‬
‫ﻃﺮف ﻫﺮ ﮐﻮﭼﮏ وﺑﺰرگ‪ ،‬آزاده و ﺑﺮده‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ﻣﯽ دادﯾﻢ‪ .‬و ﻣﻘﺪار آن‪ ،‬ﯾﮏ ﺻﺎع ﻃﻌﺎم ﯾﺎ‬
‫ﯾﮏ ﺻﺎع ﮐﺸﮏ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع ﺟﻮ‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮏ ﺻـﺎع ﺧﺮﻣـﺎ ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﺻـﺎع ﮐـﺸﻤﺶ ﺑـﻮد‪ .‬و ﻫﻤﯿـﺸﻪ‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺣـﺞ ﯾـﺎ ﻋﻤـﺮه آﻣـﺪ و ﺑـﺎﻻي ﻣﻨﺒـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و در ﻣﯿﺎن ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ دو ﻣ‪‬ﺪ از ﮔﻨﺪم ﺷﺎم را ﺑﺎ ﯾـﮏ ﺻـﺎع ﺧﺮﻣـﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ داﻧﻢ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﻢ ﺑـﺮاي ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ‬

‫‪٥٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺝﹺ‬
‫ﺯ‪‬ﻛﹶﺎﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﺓ‪) .‬ﻡ‪(٩٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺻـﺪﻗﮥ ﻓﻄـﺮ‬
‫ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ‬

‫‪٥٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﱠ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺛﹶﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔﹲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹴ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪) .«‬ﻡ‪(٩٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﮐﻮه اﺣﺪ ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ ﻃـﻼ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﮐﻪ روز ﺳﻮم ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﺬرد و ﯾﮏ دﯾﻨﺎر از آن ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ دﯾﻨﺎري ﮐﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٨٢‬‬

‫آن را ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ وام‪ ،‬ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬

‫‪٥٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻛﹾﺜ‪‬ﺮ‪‬ﻥﹶ ﺍﻻ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔﹶﺎﺭ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺔﹲ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻜﹾﺜ‪‬ـﺮ‪‬ﻥﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻌ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹾﻔﹸﺮ‪‬ﻥﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﲑ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻗ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﻞﹴ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻳﻦﹴ ﺃﹶﻏﹾﻠﹶﺐ‪ ‬ﻟ‪‬ـﺬ‪‬ﻱ ﻟﹸـﺐ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻦ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹾﻞﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻦﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹾﻞﹺ‬
‫ﻓﹶﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹸ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹸ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﻧ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹾﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻜﹸﺚﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ـﺎﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﻧ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي ﮔـﺮوه زﻧـﺎن!‬
‫ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ و ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻫﻞ دوزخ دﯾـﺪم«‪ .‬زﻧـﯽ ﻋﺎﻗـﻞ از ﻣﯿـﺎن‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﺮا ﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻫـﻞ دوزخ ﻫـﺴﺘﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ ﮐﺜـﺮت‬
‫ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ و از ﺷﻮﻫﺮاﻧﺘﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮده و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬و ﻫﯿﭻ ﻧـﺎﻗﺺ ﻋﻘـﻞ و دﯾﻨـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺮدان ﻋﺎﻗﻞ را ﻣﻐﻠﻮب ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪ .‬آن زن‪ ،‬ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻧﻘـﺼﺎن‬
‫ﻋﻘﻞ و دﯾﻦ ﻣﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻘﺼﺎن ﻋﻘﻞ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔـﻮاﻫﯽ دو زن‪ ،‬ﺑـﺎ ﮔـﻮاﻫﯽ ﯾـﮏ‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺼﺎن ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻨﮑﻪ زن‪ ،‬ﺷﺒﻬﺎﯾﯽ را ﺳﭙﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺨﺸﻬﺎﯾﯽ از رﻣﻀﺎن را روزه ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻘﺼﺎن دﯾﻦ اش ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﻧﻔﺎق‬

‫‪٥٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻸَﻯ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻣ‪‬ﻶﻥﹸ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺀُ‬
‫ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻴﻀ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪) .«‬ﻡ‪(٩٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬اﻧﻔـﺎق‬
‫ﮐﻦ ﺗﺎ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﻢ«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬دﺳـﺖ راﺳـﺖ ﺧـﺪا‪ ،‬ﭘـﺮ اﺳـﺖ و‬
‫اﻧﻔﺎق‪ ،‬ﭼﯿﺰي از آن‪ ،‬ﮐﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺷﺐ و روز ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٣٨٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا رﺳﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ آن‪ ،‬ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﻮد‬

‫‪٥٢٦‬ـ ﻋﻦ ﺣ‪‬ﺎﺭﹺﺛﹶﺔ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺐﹴ ‪ ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪:‬‬

‫»ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﺍ ﻓﹶﻴ‪‬ﻮﺷ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺟﹺﺌﹾﺘ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑﹺﺎﻷَﻣ‪‬ﺲﹺ ﻗﹶﺒﹺﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻵﻥﹶ ﻓﹶﻼﹶ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ وﻫﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻـﺪﻗﻪ دﻫﯿـﺪ؛‬
‫زﯾﺮا ﺑﺰودي زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪﻗﻪ اش ﺑﺮاه ﻣﯽ اﻓﺘﺪ وﻟﯽ ﮐﺴﯽ ﮐـﻪ ﺻـﺪﻗﻪ‬
‫را ﺑﻪ او ﻣﯽ دﻫﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ دﯾﺮوز‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ات را ﻣﯽ آوردي‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﺮدم؛ اﻣﺎ اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ‬
‫آن‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﻧﺪارم‪ .‬ﻟﺬا ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ اش را ﺑﭙﺬﯾﺮد«‪.‬‬

‫‪٥٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺗ‪‬ﻘ‪‬ﻲﺀُ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾـﻼﹶ ﹶﺫ‬
‫ﻛﹶﺒﹺﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﺜﹶﺎﻝﹶ ﺍﻷُﺳ‪‬ﻄﹸﻮ‪‬ﺍﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻀ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹸ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺖ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﻃ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻗﹶﻄﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻕ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‬
‫ﻗﹸﻄ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸﻭﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠١٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﻣﯿﻦ ﺟﮕﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎﯾﺶ )ﭼﯿﺰﻫـﺎي‬
‫ﻣﺤﺒﻮب و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ اش( را ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﺳـﺘﻮﻧﻬﺎﯾﯽ از ﻃـﻼ و ﻧﻘـﺮه‪ ،‬ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽ اﻧـﺪازد‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻗﺎﺗﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾـﻦ‪ ،‬اﻧـﺴﺎن ﮐـﺸﺘﻢ‪ .‬و ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ ﺻـﻠﻪ رﺣﻤـﯽ را ﺑﺠـﺎ‬
‫ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺻـﻠﻪ رﺣﻤـﯽ را ﺑﺠـﺎي ﻧﯿـﺎوردم‪ .‬دزد ﻣـﯽ آﯾـﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ‪ ،‬دﺳﺘﻢ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻫﻤﮥ آﻧﺎن‪ ،‬آن ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه را رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪو ﭼﯿـﺰي‬
‫از آن ﺑﺮ ﻧﻤﯽ دارﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﺻﺪﻗﻪ دادن اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٥٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﻗﹶـﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﻦ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﻜﹸﻦ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺧ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٨٤‬‬

‫ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺰﹺﻱ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺇﹺﻻﱠ ﺻ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ـﺮﹺﻛﹸﻢ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‬
‫ﺑﹺﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹸﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺍﺋﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶـﺄﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻻﹶﻧﹺﻚ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺠ‪‬ﺰﹺﺉ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻡﹴ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺭﹺﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؟ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ«؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ـﺐ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﻳ‪‬ﺎﻧﹺﺐﹺ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪: ‬‬
‫»ﻟﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪ :‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺮ‪‬ﺍﺑ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﻨﺐ ﻫﻤﺴﺮ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»اي ﮔﺮوه زﻧﺎن! ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ از زﯾﻮر آﻻت ﺗﺎن ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧـﺰد ﺷـﻮﻫﺮم‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣـﺎ دﺳـﺘﻮر ﺻـﺪﻗﻪ داده اﺳـﺖ و ﺗـﻮ ﻓـﺮدي ﺗﻨﮕﺪﺳـﺖ‬
‫ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮو و از اﯾﺸﺎن ﺑﭙﺮس‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤـﯿﻦ ﺻـﺪﻗﻪ دادن ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺗـﻮ ﻣـﺮا ﮐﻔﺎﯾـﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺧﻮدت ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮو‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻦ ﺑـﺴﻮي ﺧﺎﻧـﮥ آﻧﺤـﻀﺮت ‪‬‬
‫ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم‪ .‬زﻧﯽ از اﻧﺼﺎر را ﮐﻨﺎر دروازة ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬دﯾﺪم ﮐﻪ ﺳﺆاﻟﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺆال ﻣـﻦ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوري اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬از ﻫﯿﺒﺖ زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد؛ در اﯾﻦ اﺛﻨـﺎ‪ ،‬ﺑـﻼل‬
‫‪ ‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮو و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬دو زن ﮐﻨﺎر دروازة ﺧﺎﻧﮥ اﯾﺴﺘﺎده‬
‫اﻧﺪ و از ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬آﯾﺎ ﺻﺪﻗﻪ دادن آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن و ﯾﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤـﺖ ﺗﮑﻔـﻞ آﻧـﺎن‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎم ﻣﺎ را ﺑﺮاي آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ذﮐﺮ ﻣﮑﻦ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻼل ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬رﻓﺖ و از اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﯿﺴﺘﻨﺪ«؟ ﺑﻼل ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮏ زن اﻧﺼﺎري و زﯾﻨـﺐ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﮐـﺪام زﯾﻨـﺐ«؟ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻤﺴﺮ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﺎن دو اﺟـﺮ دارﻧـﺪ‪ :‬اﺟـﺮ ﺧﻮﯾـﺸﺎوﻧﺪي و اﺟـﺮ‬
‫ﺻﺪﻗﻪ«‪.‬‬
 ‫‪٣٨٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‬

‫‪٥٢٩‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪ ‬ﺔ‬
‫ﻣ‪‬ﺎﻻﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻃﹶﻴ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ‪          :‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪          :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻲ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻮ ﺑﹺﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺫﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺑ‪‬ﺦ‪ ،‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ ﺭ‪‬ﺍﺑﹺﺢ‪ ،‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ‬
‫ﺭ‪‬ﺍﺑﹺﺢ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﻗﹾﺮ‪‬ﺑﹺﲔ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‬
‫ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻗﹶﺎﺭﹺﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(٩٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ‪ ‬از ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ اﻧﺼﺎر در ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن وي ﺑﻨﺎم ﺑﯿﺮﺣﺎء‪ ،‬روﺑﺮوي ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮي ﺑﻮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﻬﮕﺎﻫﯽ وارد اﯾﻦ‬
‫ﺑﺎغ ﻣﯽ ﺷﺪ و از آب آن‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪   :‬‬

‫‪ ،    ‬اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ‪ ‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ اﻣﻮاﻟﺘﺎن را اﻧﻔﺎق ﻧﮑﺮده اﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎغ‬
‫ﺑﯿﺮﺣﺎء‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ ﺛﺮوت ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ آﻧﺮا در راه اﷲ ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﺎﯾﻢ و اﺟﺮ آن را از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﺮﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽ داﻧﯿﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد آن‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻓﺮﯾﻦ! اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﺎل ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﺎل ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‬
‫اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻣﯿﺎن ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯽ«‪ .‬اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ‪ ‬آﻧﺮا ﻣﯿﺎن ﭘﺴﺮﻋﻤﻮﻫﺎ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(24‬ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ داﯾﯽ ﻫﺎ‬

‫‪٥٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴـﺪ‪‬ﺓﹰ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٨٦‬‬

‫ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟﹶﻚ‪،‬‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﻷَِﺟ‪‬ﺮﹺﻙ‪) .«‬ﻡ‪(٩٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ اﯾـﺸﺎن‪ ،‬ﮐﻨﯿـﺰي را‬
‫در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آزاد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ او‬
‫را ﺑﻪ داﯾﯽ ﻫﺎﯾﺖ ﻣﯽ دادي‪ ،‬از اﺟﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮي‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪي«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ ﺑﺎ ﻣﺎدر ﻣﺸﺮك‬

‫‪٥٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺑﻨﺖ‪ ‬ﺍﺑﯽ ﺑﮑﺮﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ـﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻏ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ـﻢ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٠٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋـﺮض ﮐـﺮدم‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﻣـﺎدرم‬
‫)ﮐﻪ ﻣﺸﺮك اﺳﺖ( ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻣﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ و از ﻣـﻦ اﻧﺘﻈـﺎر ﻧﯿﮑـﯽ دارد ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣـﯽ ﺗﺮﺳـﺪ ﮐـﻪ او را‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﻢ؛ آﯾﺎ ﺑﺎ او ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ ﮐﻨﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﺻﺪﻗﻪ دادن از ﻃﺮف ﻣﺎدري ﮐﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬

‫‪٥٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺃﹶﺗ‪‬ـﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﻠ‪‬ﺘ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮﺹﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶ ﹸﻇﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﻠﹶﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا!‬
‫ﻣﺎدرم ﺑﻄﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﻮت ﻧﻤﻮد و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ وﺻﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽ داد ﻟﺬا اﮔـﺮ ﻣـﻦ از ﻃـﺮف اﯾـﺸﺎن‪ ،‬ﺻـﺪﻗﻪ ﺑـﺪﻫﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ او ﭘﺎداﺷـﯽ ﻣـﯽ رﺳـﺪ؟‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪.‬‬
 ‫‪٣٨٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪان و ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪،‬‬

‫روش ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪٥٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﷲ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹶﺎﺓﹲ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺓﹲ ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻠﱢﺪ‪‬ﻱ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻮﻑ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺎﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻼﹶﻻﹰ ﻓﹶﺄﹶﺫﱠﻥﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪           :‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻵﻳ‪‬ﺔ‪  :‬‬

‫‪     ‬ﻭ‪‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ‪       :‬‬

‫‪        ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻪ‪،‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻉﹺ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻉﹺ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪ ‬ﺟﻞﹲ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﺑﹺﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻛﹶﺎﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﻛﹶﻔﱡﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺠﹺﺰ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺰ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ ﻭ‪‬ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺏﹴ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻠﱠﻞﹸ ﻛﹶﺄﹶ‪‬ﻧﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﺺ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﺟ‪‬ﻮﺭﹺﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‬
‫ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭﹺﺯ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻭﹺﺯ‪‬ﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﺺ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﺭﹺﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ«‪) .‬ﻡ‪(١٠١٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ اول روز ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ ﭘﺎ ﺑﺮﻫﻨﻪ و ﻟﺨﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﺎدرﻫﺎي ﭘﺸﻤﯿﻨﯽ را از وﺳﻂ ﺳﻮراخ ﮐﺮده و ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺸﺎﺗﻦ را ﺣﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎﺗﻦ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﮕﯽ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻣﻀﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﺪت ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ آﻧﺎن را دﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮه اش دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ و‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺑﻼل ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ اذان و اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪            :‬ﯾﻌﻨﯽ اي ﻣﺮدم! ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ از‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﯾﮏ اﻧﺴﺎن آﻓﺮﯾﺪ‪ ...‬ﺗﺎ آﺧﺮ آﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪       :‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٨٨‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ﺳﭙﺲ آﯾﻪ ﺳﻮره ﺣﺸﺮ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪   :‬‬

‫‪            ‬ﯾﻌﻨﯽ اي ﻣﺆﻣﻨﺎن! از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و‬
‫ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮداﯾﺶ ﭼﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪» .‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬از دﯾﻨﺎرش‪ ،‬درﻫﻤﺶ‪ ،‬ﻟﺒﺎس اش‪،‬‬
‫ﺻﺎع ﮔﻨﺪم اش و ﺻﺎع ﺧﺮﻣﺎﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ«‪ .‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺼﻒ‬
‫ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﮐﯿﺴﻪ اي آورد ﮐﻪ دﺳﺘﺶ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻦ آﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫اﺻﻼً ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ آن را ﺑﺮدارد‪ .‬و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﭘﯽ در ﭘﯽ‪ ،‬ﺻﺪﻗﺎت ﺧﻮد را آوردﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﻦ دو‬
‫ﺧﺮﻣﻦ ﻏﺬا و ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدم‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﭼﻬﺮة رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻃﻼ ﻣﯽ درﺧﺸﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ در اﺳﻼم‪ ،‬روش ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘـﺎداش آن‬
‫و ﭘﺎداش ﻋﻤﻞ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از او ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﯽ رﺳـﺪ ﺑـﺪون اﯾﻨﮑـﻪ از ﭘـﺎداش ﺑﻌـﺪﯾﻬﺎ‬
‫ﭼﯿﺰي ﺑﮑﺎﻫﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ در اﺳﻼم‪ ،‬روش ﺑﺪي را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎه آن‪ ،‬و ﮔﻨﺎه ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫از او ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﻌﺪﯾﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﺑﮑﺎﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﻣﺴﮑﯿﻦ و ﻣﺴﺎﻓﺮ‬

‫‪٥٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹲ ﺑﹺﻔﹶـﻼﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﻖﹺ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻘﹶﺔﹶ ﻓﹸﻼﹶﻥ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﺮ‪‬ﻍﹶ ﻣ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺝﹺ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ﻛﹸﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻘﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹸﻼﹶﻥﹲ ﻟ‪‬ﻼ‪‬ﺳ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻲ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ـﺎ ‪‬ﺅﻩ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﻖﹺ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻘﹶﺔﹶ ﻓﹸﻼﹶﻥ‪ ،‬ﻻ‪‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹾ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﺜﹸﻠﹸﺜ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺁﻛﹸﻞﹸ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﺛﹸﻠﹸﺜﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺛﹸﻠﹸﺜﹶﻪ‪.«‬‬
‫ﻭ ﻓﯽ ﺭﻭﺍﻳﺔ‪» :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹸ ﺛﹸﻠﹸﺜﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻛ‪‬ﲔﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻠ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٩٨٤/‬‬
 ‫‪٣٨٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬روزي‪ ،‬ﯾـﮏ ﺷـﺨﺺ در ﺑﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﺑـﺴﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﺻﺪاﯾﯽ از درون اﺑﺮي ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺶ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻏﭽﮥ ﻓﻼﻧﯽ را آﺑﯿﺎري ﮐﻦ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺻﺪا‪ ،‬اﺑﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و در ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﺳﻨﮕﻼخ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎرﯾﺪن ﻧﻤـﻮد و ﻫﻤـﮥ آب آن در‬
‫ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﺳﯿﻼب‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آﻣﺪ‪ .‬آن ﻣﺮد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آب‪ ،‬ﺑﺮاه اﻓﺘـﺎد و ﯾـﮏ ﻣـﺮد را‬
‫دﯾﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎﻏﭽﻪ اش اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ و آب را ﺑﺎ ﺑﯿﻞ ﺧﻮدش‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮد اوﻟـﯽ ﺑـﻪ او ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫اي ﺑﻨﺪة ﺧﺪا! ﻧﺎم ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ و اﻓﺰود‪ :‬اي ﺑﻨﺪة ﺧﺪا! ﭼـﺮا اﺳـﻢ ﻣـﺮا ﻣـﯽ ﭘﺮﺳـﯽ؟ آن‬
‫ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮏ ﺻﺪا از اﺑﺮي ﮐﻪ آب آن‪ ،‬اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻢ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻏﭽـﮥ ﻓﻼﻧـﯽ را‬
‫آﺑﯿﺎري ﮐﻦ و ﻧﺎم ﺗﻮ را ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺎﻏﭽﻪ ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻫﻢ اﮐﻨـﻮن‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﯿﺰ را ﮔﻔﺘﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺤﺼﻮل دادن‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﻮم آن را ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽ دﻫﻢ؛ ﯾـﮏ ﺳـﻮم دﯾﮕـﺮ آﻧـﺮا‬
‫ﻣﻦ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة آﻧﺮا در ﺧﻮد زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ«‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾﮏ ﺳﻮم آﻧﺮا ﻣﯿـﺎن ﻣـﺴﺎﮐﯿﻦ‪ ،‬ﺳـﺎﺋﻼن و ﻣـﺴﺎﻓﺮان‪،‬‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(29‬از آﺗﺶ‪ ،‬دوري ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﻧﺼﻒ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٥٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻢﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺭ‪ ‬ﻓﹶـﺄﹶﻋ‪‬ﺮ‪ ‬‬
‫ﺽ‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺡ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺗ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸـﺮ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺗ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺـﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺒﹺﻜﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ـﺔ‪ ‬ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ـﺔ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٠١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺪي ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺨﻦ از آﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐـﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ آﺗﺶ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻬـﺮه اش را ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺧـﻮد را از آﺗـﺶ دوزخ‪ ،‬دور ﻧﮕـﻪ دارﯾـﺪ«‪.‬‬
‫دوﺑﺎره آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭼﻬﺮه اش را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻧﻤـﻮدﯾﻢ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﻪ آﺗـﺶ‪،‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮد را از آﺗﺶ دوزخ‪ ،‬دور ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﻧﺼﻒ ﺧﺮﻣـﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؛ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻫﻢ در ﺗﻮان ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳـﺨﻦ ﭘـﺴﻨﺪﯾﺪه )و ﺣـﺴﻦ ﺧﻠـﻖ( ﺧـﻮد را از آﺗـﺶ‪ ،‬ﻧﺠـﺎت‬
‫دﻫﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٩٠‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺷﯿﺮ ﺷﺘﺮ‬

‫‪٥٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺑﹺﻪ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺔﹰ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻐ‪‬ـﺪ‪‬ﻭ‬
‫ﺑﹺﻌ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺡ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻟﹶﻌ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٠١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺷﺘﺮي ﺑﻪ ﯾـﮏ ﺧـﺎﻧﻮاده‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ دﻫﺪ و آن ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم‪ ،‬ﯾﮏ ﻇﺮف ﺷﯿﺮ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮدي‪ ،‬ﭘﺎداش ﺑـﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔـﯽ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺪﻗﻪ دادن ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‬

‫‪٥٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ ﻳ‪‬ﻈ‪‬ﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻇ‪‬ﻠﱢﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﻻﹶ ﻇ‪‬ﻞﱠ ﺇﹺﻻﱠ ﻇ‪‬ﻠﱡﻪ‪ :‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻝﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺄﹶ ﺑﹺﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻗﹶﻠﹾﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱠـﻖ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹶﻥ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻗﹶﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ‬
‫ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺐﹴ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻝﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﻔﹶﺎﻫ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟﹸﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻓﹶﻔﹶﺎﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻔـﺖ ﮔـﺮوه را‬
‫روزي ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﺎﯾﻪ اي ﺟﺰ ﺳﺎﯾﻪ او وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﮥ ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﺎي ﻣﯽ دﻫﺪ‪1 :‬ـ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي‬
‫ﻋﺎدل‪2 .‬ـ ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﮥ اﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪا‪ ،‬رﺷﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪3 .‬ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﻟﺶ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪4 .‬ـ دو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدي اﷲ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮدوﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺟﻤﻊ ﯾﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪5 .‬ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻧﯽ زﯾﺒﺎ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم‪ ،‬او را ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫او ﻧﭙﺬﯾﺮد وﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ از ﺧﺪا ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ‪6 .‬ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻃﻮري ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪﮐﻪ دﺳﺖ‬
‫ﭼﭙﺶ ﻧﺪاﻧﺪ‪7 .‬ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﯿﺎد ﺧﺪا ﺑﯿﻔﺖ و از ﺗﺮس او‪ ،‬اﺷﮏ ﺑﺮﯾﺰد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺻﺪﻗﻪ دادن اﻧﺴﺎن ﺗﻨﺪرﺳﺖ و ﺑﺨﯿﻞ‬

‫‪٥٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝَ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻚ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺄﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺖ‪‬‬
 ‫‪٣٩١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﻴﺢ‪ ‬ﺷ‪‬ﺤ‪‬ﻴﺢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﻘﹾﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻬﹺﻞﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ـﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹾﻘﹸـﻮﻡ‪‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟ‪‬ﻔﹸﻼﹶﻥ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻔﹸﻼﹶﻥ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟ‪‬ﻔﹸﻼﹶﻥ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﺧـﺪﻣﺖ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷـﺮﻓﯿﺎب ﺷـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺪام ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬اﺟـﺮ ﺑﯿـﺸﺘﺮي دارد؟ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آن ﺻـﺪﻗﻪ اي ﮐـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺮص ﺟﻤﻊ آوري ﻣﺎل داري و از ﻓﻘﺮ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﯽ و اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن‬
‫داري‪ ،‬ﺑﺪﻫﯽ؛ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﺎت ﻣﺮﮔﺖ ﻓﺮا رﺳﺪ؛ آﻧﮕﺎه‪) ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯽ و( ﺑﮕﻮﯾﯽ‪ :‬ﺑﻪ‬
‫ﻓﻼﻧﯽ اﯾﻨﻘﺪر ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﺑﻪ ﻓﻼﻧﯽ اﯾﻨﻘﺪر ﺑﺪﻫﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در آن ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻣﺎل از آنِ دﯾﮕﺮان )وراث(‬
‫اﺳﺖ« )و از آنِ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ(‪ .‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﺻﺪﻗﻪ از ﻣﺎل ﭘﺎك و ﭘﺮورش دادن آن‬

‫‪٥٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺓ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺴ‪‬ﺐﹴ ﻃﹶﻴ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﺃﹶﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻠﹸـﻮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﻗﹶﻠﹸﻮﺻ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٠١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﯾـﮏ داﻧـﻪ ﺧﺮﻣـﺎ از ﻣـﺎل‬
‫ﺣﻼل‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا در دﺳﺖ راﺳﺘﺶ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﯿـﺮد و ﺑـﺮاي ﺻـﺎﺣﺒﺶ ﭼﻨـﺎن ﭘـﺮورش‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ )ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ( ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﺮه اﺳﺐ ﺧﻮد را ﭘﺮورش ﻣﯽ دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آن داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮه ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪٥٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﻃﹶﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹸ ﺇﹺﻻﱠ ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻠ‪‬ﲔ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪  :‬‬

‫‪             ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪  :‬‬

‫‪        ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻞﹸ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ‬
‫ﺃﹶﻏﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹸﺬ‪‬ﻱ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪«‬؟ )ﻡ‪(١٠١٥/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٩٢‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﺮدم! ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎك اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ‬
‫ﭘﺎﮐﯿﺰه را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪ .‬دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻣﺆﻣﻨـﺎن ﻫﻤـﺎن دﺳـﺘﻮر ﺧـﺪا ﺑـﻪ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮان اﺳـﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑـﻪ‬
‫ﻣــﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾــﺪ‪           :‬ﯾﻌﻨــﯽ اي ﭘﯿــﺎﻣﺒﺮان! از‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭘﺎك‪ ،‬ﺗﻨﺎول ﮐﻨﯿﺪ و ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﯿـﺪ؛ ﻣـﻦ ﺑـﻪ اﻋﻤـﺎل ﺷـﻤﺎ آﮔـﺎﻫﻢ‪  .‬‬

‫‪        ‬ﯾﻌﻨــﯽ اي ﮐــﺴﺎﻧﯽ ﮐــﻪ اﯾﻤــﺎن آورده اﯾــﺪ! از‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭘﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ از ﻣﺮدي ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد ﮐﻪ ﺳﻔﺮش را ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮده‪ ،‬ژوﻟﯿﺪه ﻣﻮ و ﻏﺒﺎر آﻟﻮد اﺳﺖ‬
‫و دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺴﻮي آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎرا و ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آب و‬
‫ﻟﺒﺎس وﻏﺬاﯾﺶ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺣﺮام‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻋﺎي ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨـﺼﯽ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﺻﺪﻗﮥ اﻧﺪك را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﺷﻤﺮد‬

‫‪٥٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪» :‬ﻳ‪‬ـﺎ ﻧﹺـﺴ‪‬ﺎﺀَ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻘ‪‬ﺮ‪‬ﻥﱠ ﺟ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹲ ﻟ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺓ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن! ﻫﯿﭻ زﻧﯽ‪ ،‬ﻫﺪﯾﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ )ﯾﺎ ﻫﺪﯾﮥ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ( را ﺣﻘﯿﺮ و ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺸﻤﺎرد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳ‪‬ﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(35‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪   :‬‬

‫‪  ‬ﯾﻌﻨﯽ »ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺸﺘﺎق ﺻﺪﻗﻪ را ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮه‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ«‬

‫‪٥٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻋ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻞﹴ ﺑﹺﻨﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻉﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺇﹺﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥﹲ ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻘﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻐ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺭﹺﻳ‪‬ﺎﺀً‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪:‬‬
 ‫‪٣٩٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪           ‬‬

‫‪) . ‬ﻡ‪(١٠١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻫﺎﯾﻤﺎن ﺑﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪﯾﻢ و ﻣﺰد‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﺗﺎ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ .‬اﺑﻮﻋﻘﯿﻞ ﻧﺼﻒ ﺻﺎع‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ داد وﺷﺨﺺ‬
‫دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺸﺘﺮ از او آورد‪ .‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺻﺪﻗﮥ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ؛ و آن‬
‫دﯾﮕﺮي ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ داد‪ .‬ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪   :‬‬

‫‪           ‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺸﺘﺎق ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ و ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮاﻧﺸﺎن ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و دﭼﺎر ﻋﺬاﺑﯽ دردﻧﺎك ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ را ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‬

‫‪٥٤٣‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﻖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠﹺﻬ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﺠﹺﻬ‪‬ﺎﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ـﺎﺏﹺ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺎﻥ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻖ‪ : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾـﻚ‪‬‬
‫ﺍﻷَﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏﹺ ﻛﹸﻠﱢﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻮ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٢٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬دو ﺑﺎر از ﯾﮏ ﭼﯿﺰ‬
‫در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬او را از داﺧﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺻﺪا ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اي ﺑﻨﺪة ﺧﺪا ! اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ؛ ﯾﺎ اي ﺑﻨﺪة ﺧﺪا! اﯾﻦ دروازه ﺑﺮاي ورود ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ؛ واﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزﮔﺬاران را‬
‫از دروازة ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪان را از دروازة ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن را از دروازة ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬و روزه داران را‬
‫از دروازة ر‪‬ﯾ‪‬ﺎن‪ ،‬ﺻﺪا ﻣﯽ زﻧﻨﺪ«‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿـﺎز‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ از ﻫﻤﮥ اﯾﻦ دروازه ﻫﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؛ اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬آﯾﺎ اﻓﺮادي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐـﻪ از‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٩٤‬‬

‫ﻫﻤﮥ اﯾﻦ دروازه ﻫﺎ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬و اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫‪٥٤٣‬ﻡ ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻨ‪ ‬ﹸﻜ ‪‬ﻢ‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒﹺﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﺓﹰ«؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮﹺﻳﻀ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪: ‬‬
‫»ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮﹺﺉﹴ ﺇﹺﻻﱠ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬روزه ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ«؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه اي ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ«؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮐـﺴﯽ از ﺷـﻤﺎ اﻣـﺮوز ﺑـﻪ ﻣـﺴﮑﯿﻨﯽ ﻃﻌـﺎم داده اﺳـﺖ«؟‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ اﻣﺮوز ﺑﯿﻤﺎري را ﻋﯿﺎدت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ«؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻫﻤﮥ اﯾـﻦ ﮐﺎرﻫـﺎي ﺧﯿـﺮ را اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ‪ ،‬وارد ﺑﻬـﺸﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﺮ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‬

‫‪٥٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹸـﻞﱡ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﺮ‪‬ﻭﻑ‪ ‬ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ«‪.‬‬

‫)ﻡ‪(١٠٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺤﺴﺎب‬
‫ﻣﯽ آﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(38‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺷﻤﺮده‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٥٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺪ‪‬ﺛﹸﻮﺭﹺ ﺑﹺﺎﻷُﺟ‪‬ﻮﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱡﻮﻥﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻮﻥﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
 ‫‪٣٩٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﻔﹸﻀ‪‬ﻮﻝﹺ ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸـﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﻥﹶ؟ ﺇﹺﻥﱠ ﺑﹺﻜﹸﻞﱢ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻴﺤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱢ ﺗ‪‬ﻜﹾﺒﹺﲑ‪‬ﺓ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱢ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹸﻞﱢ ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻠﹶﺔ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻑ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺮﹴ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ـﻀ‪‬ﻊﹺ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻲ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹴ ﺃﹶﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻭﹺﺯ‪‬ﺭ‪‬؟ ﻓﹶﻜﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻼﹶﻝﹺ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻌﺪادي از ﯾﺎران ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا!‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان‪ ،‬ﭘﺎداش ﻫﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫آن‪ ،‬اﻣﻮال اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺎن را ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﻗﺮار ﻧﺪاده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ؟ ﻫﺮ ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﻫﺮ اﷲ اﮐﺒﺮ ﮔﻔﺘﻦ‪،‬‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻫﺮ اﻟﺤﻤﺪﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ‬
‫ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ و ﻧﮑﺎح ﮐﺮدن ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ‬
‫ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﻣﺎ ﺗﻤﺎﯾﻼت ﺟﻨﺴﯽ اش را‬
‫ارﺿﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﭘﺎداش ﻣﯽ رﺳﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ اﮔﺮ ﺗﻤـﺎﯾﻼت ﺟﻨـﺴﯽ اش را از راه‬
‫ﺣﺮام‪ ،‬ارﺿﺎ ﮐﻨﺪ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻧﻤـﯽ ﺷـﻮد؟ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﮔـﺮ از راه ﺣـﻼل‪ ،‬ارﺿـﺎ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ او ﭘـﺎداش‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(39‬وﺟﻮب ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺮ ﻣ‪‬ﻔﺼﻞ ﻫﺎي ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‬

‫‪٥٤٦‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﻛﹸـ ﱡﻞ‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻠﱠﻞﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺮﹺﻳﻖﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﻛﹶﺔﹰ ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻈﹾﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺮﹺﻳﻖﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻑ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺮﹴ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾـﻚ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﲔ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺜﱠﻼﹶﺙ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻣ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﺣ‪‬ﺰ‪‬ﺡ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‬
‫ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٠٧/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٩٦‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﺑﺪن ﻫﺮ اﻧﺴﺎن از ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫آدم‪ ،‬ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ ﻣ‪‬ﻔﺼﻞ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬اﷲ اﮐﺒﺮ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺧﺎر ﯾﺎ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ از ﺳﺮِ راه ﻣﺮدم‪ ،‬دور‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف ﯾﺎ ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺑـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻣﻔـﺼﻞ ﻫـﺎ ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬در آن روز‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﺶ اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدش را از آﺗﺶ‪،‬‬
‫ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ‪ .«،‬اﺑﻮ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن‬
‫روز را در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺷﺐ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدش را از آﺗﺶ‪ ،‬ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(40‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﺻﺪﻗﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﺤﻖ اش ﺑﺮﺳﺪ‬

‫‪ ٥٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﻷَﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶ ﹶﺔ‬
‫ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﺍﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶـﺔﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﺍﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﺍﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻷَﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻦ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺـﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹶﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻏﹶﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ـﻢ‪ ‬ﻟﹶـﻚ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻏﹶﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻷَﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻦ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ـﺎﺭﹺﻕﹴ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﺎﺭﹺﻕﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﺍﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻏﹶﻨﹺﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﺎﺭﹺﻕﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻗﹸﺒﹺﻠﹶﺖ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﺰ‪‬ﺍﻧﹺﻴ‪‬ـﺔﹸ ﻓﹶﻠﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯﹺﻧ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﺮ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻌ‪‬ـﻞﱠ ﺍﻟـﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻕ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮﹺﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺷﺨـﺼﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﻣـﺸﺐ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺻﺪﻗﻪ اي ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اش را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و)ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ( آﻧﺮا‬
‫ﺑﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪ اي داد‪ .‬ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪ اي ﺻﺪﻗﻪ داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺮد ﺻـﺪﻗﻪ‬
‫دﻫﻨﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺗﻮ را ﺳﭙﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ .‬ﺻﺪﻗﻪ ام ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺎﺣـﺸﻪ اي اﻓﺘـﺎد و ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﮐﻪ دوﺑﺎره‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اش را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و )ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ( آﻧﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي داد‪ .‬ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪي ﺻـﺪﻗﻪ داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺮد ﺻـﺪﻗﻪ‬
‫دﻫﻨﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺗﻮ را ﺳﭙﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ .‬ﺻﺪﻗﻪ ام ﺑﺪﺳﺖ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي اﻓﺘﺎد‪ .‬و ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ‬
 ‫‪٣٩٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اش ﺑﺪﺳﺖ دزدي اﻓﺘﺎد‪ .‬روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﺑـﻪ دزدي‬
‫ﺻﺪﻗﻪ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧـﺪا! از اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺎرق و ﻓﺎﺣـﺸﻪ و ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺻﺪﻗﻪ داده ام‪ ،‬ﺷﮑﺮ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽ آورم‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ را )ﺧﻮاب دﯾﺪ( ﮐﻪ ﻧـﺰد او آﻣـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪﻗﻪ ات ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺻﺪﻗﻪ ات ﺑﻪ زن ﻓﺎﺣﺸﻪ ﻧﯿـﺰ ﺑﺎﻋـﺚ ﭘﺎﮐـﺪاﻣﻨﯽ او‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬و ﺻﺪﻗﻪ ات ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺒﺮت او ﺷﻮد و در راه ﺧﺪا‪ ،‬اﻧﻔـﺎق ﮐﻨـﺪ‪ .‬و ﺻـﺪﻗﻪ ات ﺑـﻪ‬
‫دزد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻦ او‪ ،‬از دزدي ﺑﺸﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(41‬درﺑﺎرة ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه و ﺑﺨﯿﻞ‬

‫‪٥٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺨ‪‬ﻴﻞﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕﹺ ﻣ‪‬ﺜﹶ ﹸﻞ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺍﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻔﱢﻲ‪ ‬ﺃﹶﺛﹶﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺨ‪‬ﻴﻞﹸ ﺑﹺﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹶﻠﱠﺼ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻀ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻴـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹸﻞﱡ ﺣ‪‬ﻠﹾﻘﹶﺔ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫»ﻓﹶﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﺜـﺎل ﺻـﺪﻗﻪ دﻫﻨـﺪه و ﺑﺨﯿـﻞ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ زره آﻫﻨـﯽ ﺑـﺮ ﺗـﻦ ﮐـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺷـﺨﺺ ﺻـﺪﻗﻪ دﻫﻨـﺪه‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬آن زره ﺑـﻪ اﻧـﺪازه اي ﮔـﺸﺎد و ﺑﻠﻨـﺪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ رد ﭘـﺎﯾﺶ را از ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪) .‬ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ را ﻣﺤﻮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ( وﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﯿﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺻـﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬آن زره‪،‬‬
‫ﺗﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﻣﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪ و ﻫﺮ ﺣﻠﻘﮥ زره ﺑﻪ ﺣﻠﻘﮥ ﮐﻨﺎري اش ﻣﯽ ﭼﺴﺒﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺨﯿـﻞ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﮔﺸﺎده ﺗﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(42‬درﺑﺎرة اﻧﻔﺎق ﮐﻨﻨﺪه و ﺑﺨﯿﻞ‬

‫‪٥٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﺢ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻠﹶﻜﹶﺎﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻻﹶﻥ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻂ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻘﹰﺎ ﺧ‪‬ﻠﹶﻔﹰـﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻂ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﻜﹰﺎ ﺗ‪‬ﻠﹶﻔﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠١٠/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٣٩٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ روزي ﮐـﻪ ﺑﻨـﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دو ﻓﺮﺷﺘﻪ از آﺳﻤﺎن ﻧﺎزل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه ﺗﻮ‬
‫اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻮض ﺑﺪه‪ .‬دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از اﻧﻔـﺎق‪ ،‬ﺧـﻮد داري ﻣﯿﮑﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺿﺮر و زﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎن«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(43‬اﻧﺒﺎردار اﻣﯿﻦ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‬

‫‪٥٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺍﻷﺷﻌﺮﯼ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ـﺎﺯﹺ ﹶﻥ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻷَﻣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﺬﹸ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻣ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱠﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹰ‬
‫ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ - ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻴ‪‬ﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻧﺒﺎر دار ﻣﺴﻠﻤﺎن و اﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻮد را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺻﺪﻗﻪ را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬او ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(44‬اﻧﻔﺎق ﮐﻦ و ﺣﺴﺎب ﻧﮑﻦ و دﺳﺘﺖ را ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﯿﺮ‬

‫‪٥٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ـﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﺡ‪ ‬ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﺦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﺿ‪‬ﺨ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻮﻋ‪‬ﻲ ﻓﹶﻴ‪‬ـﻮﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ‬
‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺑﺠﺰ آﻧﭽﻪ زﺑﯿﺮ )ﺷﻮﻫﺮم( ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ام آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﺪارم‪.‬‬
‫آﯾﺎ اﮔﺮ اﻧﺪﮐﯽ از آن را ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻢ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮم؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﺗـﻮان‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﮐﻦ و دﺳﺘﺖ را ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﯿﺮ؛ زﯾﺮا در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد«‪.‬‬
‫)اﻟﺒﺘﻪ اﻧﻔﺎق زن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺟﺎزة ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎﺷﺪ( ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬
 ‫‪٣٩٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(45‬اﮔﺮ زن از ﺧﺎﻧﮥ ﺷﻮﻫﺮش اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪٥٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶـ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾﺴِﺪ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟﹺﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ـ ‪‬ﺮﻩ‪‬‬
‫ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺴ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺨ‪‬ﺎﺯﹺﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﺺ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔـﺎه‪ ،‬زﻧـﯽ ﺑـﺪون‬
‫اﺳﺮاف‪ ،‬ﭼﯿﺰي از ﻣﺎل ﺷﻮﻫﺮش را ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺛﻮاب اﻧﻔﺎق و ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش‪ ،‬ﺛﻮاب ﮐـﺴﺐ آن‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬و ﺧﺎدم و ﺧﺰاﻧﻪ دار ﻧﯿﺰ در ﺻﻮرت اﻧﻔﺎق‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ وﺿـﻌﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬و ﻫﯿﭽﮑـﺪام از ﺛـﻮاب‬
‫دﯾﮕﺮي ﻧﻤﯽ ﮐﺎﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(46‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮده از ﻣﺎل آﻗﺎﯾﺶ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪٥٥٣‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﻠﱠﺤ‪‬ﻢﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻣ‪‬ـﻮ‪‬ﻻﹶﻱ‪ ‬ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﺃﹸﻗﹶﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻧﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﲔ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻻﹶﻱ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻲ‬
‫ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﺁﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ !‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻷَﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻤ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﯿﺮ ﺑﺮده آزاد ﺷﺪه اﺑﻮ ﻟﺤﻢ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻗﺎﯾﻢ ﺑـﻪ ﻣـﻦ دﺳـﺘﻮر داد‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺸﮏ ﮐﻨﻢ‪ .‬در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ‪ ،‬ﻓﻘﯿﺮي ﻧﺰدم آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻘﺪاري از آن ﮔﻮﺷﺖ را ﺑﻪ او‬
‫دادم‪ .‬آﻗﺎﯾﻢ از ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ و ﻣﺮا ﮐﺘﮏ زد‪ .‬ﻣﻦ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬رﻓـﺘﻢ و ﻣـﺎﺟﺮا را ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻗﺎﯾﻢ را ﺧﻮاﺳﺖ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ وي ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼـﺮا او را ﮐﺘـﮏ زدي«؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻃﻌﺎم ام را ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪) ،‬ﺑﻪ ﻓﻘﺮاء( ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬وﻟـﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻧﻔﺮ ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬
‫)در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﺟﺎزه دﻫﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻧﻔﺮ ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از ﭘﺎداش‬
‫ﺗﻮ ﭼﯿﺰي ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در اﺣﺎدﯾﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ(‪.‬‬

‫‪٥٥٤‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﺎﻝ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٠٠‬‬

‫ﺷ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹾ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺴ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬زن ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺣـﻀﻮر‬
‫ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺪون اﺟﺎزه اش روزه )ﻧﻔﻠﯽ( ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻀﻮر ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺑـﺪون اﺟـﺎزه او‬
‫ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش راه دﻫﺪ‪ .‬و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺪون دﺳﺘﻮر ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻧـﺼﻒ اﺟـﺮش ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ«‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬اﺻﻼً اﻧﻔﺎق زن‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﺧﻮدداري از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻣﺮدم و ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدن‬

‫‪٥٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﻔ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬ﻱ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﻠﹶﻦ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻔ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻔﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻨﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٍ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﱪ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧـﯽ از اﻧـﺼﺎر‪ ،‬از رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﯿـﺰي ﻃﻠـﺐ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﺧﻮاﺳﺘﮥ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ آورده ﻧﻤﻮد‪ .‬دوﺑﺎره و ﺳﻪ ﺑﺎره ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ؛ رﺳـﻮل اﷲ‪‬‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻮد‪ ،‬ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕـﺎه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣــﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﭼﯿـﺰي ﻧــﺰد ﻣـﻦ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬آﻧـﺮا از ﺷـﻤﺎ درﯾــﻎ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ از ﺳﺆال‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ؛‬
‫و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ و ﻫﺮﮐﺲ ﺻﺒﺮ را ﭘﯿـﺸﻪ ﺳـﺎزد‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﻬﺘـﺮ و ﻓﺮاﺧﺘـﺮ از‬
‫ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(48‬درﺑﺎرة روزي ﮐﻔﺎف و ﻗﻨﺎﻋﺖ ورزﯾﺪن‬

‫‪٥٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻠﹶﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺯﹺﻕ‪ ‬ﻛﹶﻔﹶﺎﻓﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺁﺗ‪‬ﺎﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٥٤/‬‬
 ‫‪٤٠١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺸﺮف ﺑﻪ اﺳﻼم ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺿﺮورت و ﻧﯿﺎز‪ ،‬روزي ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺷﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ او ر ا‬
‫ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻊ و ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(49‬ﺧﻮدداري از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻣﺮدم‬

‫‪٥٥٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﻔﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻨﹺﻲ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻛﹶـﺎﺭﹺﻩ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺳـﺆال ﮐـﺮدن‪ ،‬اﺻـﺮار ﻧﮑﻨﯿـﺪ؛‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ از ﻣﻦ ﭼﯿﺰي درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺪ و ﻣـﻦ ﺑـﺎ ﺑـﯽ ﻣﯿﻠـﯽ آﻧـﺮا ﺑـﻪ او‬
‫ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬آن ﭼﯿﺰ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺮﮐﺘﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(50‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺳﺆال ﮐﺮدن از ﻣﺮدم‬

‫‪٥٥٨‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ـﺰ‪‬ﺍﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔﹸ ﺑﹺﺄﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﺔﹸ ﻟﹶﺤ‪‬ﻢﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻌﻀﯽ ﻫـﺎ ﻫﻤﯿـﺸﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺗﮑﺪي ﭘﯿﺶ اﯾﻦ و آن دراز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑـﻪ روز ﻗﯿﺎﻣـﺖ در ﺣـﺎﻟﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ را‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﻮرﺗﺸﺎن‪ ،‬ﮔﻮﺷﺘﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٥٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻷَﻥﹾ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺤ‪‬ﻄ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻠﹾﻴ‪‬ﺎ ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹾﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ـﺪ‪‬ﺃﹾ‬
‫ﺑﹺﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻝﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﯾﮑـﯽ از ﺷـﻤﺎ ﺑـﺮ‬
‫ﭘﺸﺖ اش ﻫﯿﺰم ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ و از آن‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن از ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﯿـﺎز ﮔـﺮدد‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ از‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٠٢‬‬

‫ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬آن ﻫﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﺑـﻪ او ﭼﯿـﺰي ﺑﺪﻫﻨـﺪ ﯾـﺎ ﻧﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬دﺳـﺖ ﺑـﺎﻻ )ﺻـﺪﻗﻪ‬
‫دﻫﻨﺪه( از دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ )ﺻﺪﻗﻪ ﮔﯿﺮﻧﺪه( ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺻـﺪﻗﻪ را ﻧﺨـﺴﺖ از اﻓـﺮادي ﺷـﺮوع‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻞ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(51‬دﺳﺖ ﺑﺎﻻ از دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٥٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـ ‪‬ﻮ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻔﱡﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔ‪» :‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻠﹾﻴ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹾﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻠﹾﻴ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻘﹶﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹾﻠﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻠﹶﺔﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑـﺮ ﻣﻨﺒـﺮ رﻓـﺖ و درﺑـﺎب‬
‫ﺻﺪﻗﻪ دادن‪ ،‬ﭼﯿﺰ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از دﯾﮕﺮان و دوري ﺟﺴﺘﻦ از آن‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬دﺳـﺖ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﻫﻤﺎن دﺳﺖ دﻫﻨﺪه اﺳﺖ و دﺳﺖ ﭘـﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬دﺳـﺖ ﮔﯿﺮﻧـﺪه‬
‫ـ ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه ـ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٥٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻡﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻧﹺﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ـﺄﹶﻟﹾ‪‬ﺘ ‪‬ﻪ‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻧﹺﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻧﹺﻲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﻝﹶ ﺧ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹲ ﺣ‪‬ﻠﹾﻮ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ـﺬﹶﻩ‪‬‬
‫ﺑﹺﻄ‪‬ﻴﺐﹺ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲﹴ ﺑ‪‬ﻮﺭﹺﻙ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶﻩ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺲﹴ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴـﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﻛﹶﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹸ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻠﹾﻴ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹾﻠﹶﻰ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٣٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﮑـﯿﻢ ﺑـﻦ ﺣـﺰام‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬از رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﭼﯿـﺰي درﺧﻮاﺳـﺖ ﻧﻤـﻮدم؛‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم و ﺳﻮم‪ ،‬درﺧﻮاﺳـﺖ ﮐـﺮدم و اﯾـﺸﺎن‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎل دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﭼﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اي اﺳﺖ؛ ﻫﺮﮐﺲ‪،‬‬
‫آن را ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﯿـﺮ و ﺑﺮﮐـﺖ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬و ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬از روي‬
‫ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ‪ ،‬ﻃﺎﻟﺐ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺮﮐﺘﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪) .‬و ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﺳﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ )دﻫﻨﺪه( از دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ )ﮔﯿﺮﻧﺪه( ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٤٠٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(52‬ﻣﺴﮑﯿﻦ واﻗﻌﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﯽ ﻧﺪارد و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬از ﻣﺮدم‬
‫ﻧﯿﺰ ﺳﺆال ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪٥٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﲔ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ـﺬﹶﺍ‬
‫ﺍﻟﻄﱠﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱡﻘﹾﻤ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱡﻘﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ـﺎﻥ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﲔ‪‬؟ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻏ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻨﹺﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻄﹶﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺴﮑﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫درِ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮدم ﻣﯽ رود و ﯾﮑﯽ دو ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎن و ﯾﺎ ﯾﮑﯽ دو ﻋﺪد ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﮑﯿﻦ واﻗﻌﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﺪارد و ﻣﺮدم ﻫﻢ از ﺣﺎل او اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ او ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪ و ﺧﻮدش ﻫﻢ از ﮐﺴﯽ ﺳﺆال ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(53‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮐﺎﻻي زﯾﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ دار ﺑﺸﻤﺎر ﻧﻤﯽ رود‬

‫‪٥٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺜﹾﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻏ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹾﺲﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻏﻨﯽ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ دار‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺎﻻي زﯾﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﻗﻠﺒﯽ ﻏﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(54‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺣﺮص ﺧﻮردن ﺑﺮاي دﻧﯿﺎ‬

‫‪٥٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑﻦﹺ ﻣﺎﻟﮏ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺁﺩ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺹ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﻝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺹ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٤٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺮزﻧﺪ آدم‪ ،‬ﭘﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺎ دو‬
‫ﭼﯿﺰ در او‪ ،‬ﺟﻮان ﻣﯽ ﺷﻮد‪ :‬ﺣﺮص ﻣﺎل و ﺣﺮص ﻋﻤﺮ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٠٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(55‬اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ آدم دو درة ﭘﺮ از ﻣﺎل و ﺛﺮوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﻮﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‬

‫‪٥٦٥‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹸﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺃﹶﻫ‪‬ـ ﹺﻞ‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹸ ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺀُﻭﺍ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ـﺎﺭ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹸﺮ‪‬ﺍﺅ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹸﻮﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻟﹶﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻷَﻣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹾﺴ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹸﻠﹸﻮﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶـﺴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻗﹸﻠﹸﻮﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻄﱡـﻮﻝﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟـﺸ‪ ‬ﺪﺓ‪‬‬
‫ﺏﹺ‪َ‬ﺑﺮ‪‬ﺍﺀَﺓﹶ‪ ‬ﻓﹶﺄﹸﻧ‪‬ﺴِﻴﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹴ‬
‫ﻻﹶﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﺛﹶﺎﻟ‪‬ﺜﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻸُ ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺳ‪‬ـﻮﺭ‪‬ﺓﹰ ﻛﹸﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺈﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﻧ‪‬ﺴِﻴﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﻓﹶﺘ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٠٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ اﻻﺳﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻗﺎرﯾﺎن ﺑﺼﺮه را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻃﻠﺒﯿﺪ؛ ﺳﯿﺼﺪ‬
‫ﻗﺎري ﻗﺮآن ﻧﺰد او آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻗﺎرﯾﺎن و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم اﻫﻞ ﺑﺼﺮه ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﻗﺮآن را ﺗﻼوت ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﺑﺮ ﺷﻤﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﮕﺬرد و دﻟﻬﺎي ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷـﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺳـﺨﺖ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻮره اي را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻃـﻮل و ﺷـﺪت ﻟﺤـﻦ ﻣـﺎ آﻧـﺮا ﺷـﺒﯿﻪ ﺳـﻮرة ﺑﺮاﺋـﺖ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﺮا از ﯾﺎدم ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ از آن ﺳﻮره اﯾﻦ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم ﮐﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ آدم‪ ،‬دو‬
‫دره ﭘﺮ از ﻣﺎل و ﺛﺮوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﻮﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺷـﮑﻢ او را ﻓﻘـﻂ ﺧـﺎك‪ ،‬ﭘـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻮره اي را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ آﻧﺮا ﺷﺒﯿﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺒﺤﺎت‪ 1‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﯿﻢ؛ آن ﻧﯿﺰ‬
‫از ﯾﺎدم ﺑﺮده ﺷﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ از آن ﺳﻮره‪ ،‬اﯾﻦ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم ﮐـﻪ‪ :‬اي ﻣﺆﻣﻨـﺎن! ﭼـﺮا ﺳـﺨﻨﯽ ﺑـﻪ زﺑـﺎن‬
‫ﻣﯽ آورﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﮔﻮاﻫﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ وﺑﻪ ﮔﺮدن ﺷﻤﺎ‬
‫آوﯾﺰان ﻣﯽ ﮔﺮدد و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد آن از ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪ 1‬ﺑﻪ ﺳﻮره ﻫﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﻔﻆ ﺳﺒﺤﺎن ﯾﺎ ﺳﺒﺢ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬ﺳﻮره اﺳﺮاء‪ ،‬ﺣﺪﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺸﺮ‪ ،‬ﺻﻒ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻐﺎﺑﻦ و اﻋﻠﯽ‪.‬‬
 ‫‪٤٠٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب)‪ :(56‬زرق و ﺑﺮق دﻧﯿﺎ‬

‫‪٥٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎ ‪‬‬
‫ﺱ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻫ‪‬ـﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻓﹶﺼ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟـﺸ‪‬ﺮ‪‬؟‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﻛﹸﻞﱠ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺑﹺﻴﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻞﹸ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻄﹰﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺁﻛ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻛﹶﻠﹶﺖ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻸَﺕ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺻ‪‬ـﺮ‪‬ﺗ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﺛﹶﻠﹶﻄﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﻟﹶﺖ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹶﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹾ ﻣ‪‬ﺎﻻﹰ‬
‫ﺑﹺﺤ‪‬ﻘﱢﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹾ ﻣ‪‬ﺎﻻﹰ ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﻘﱢﻪ‪ ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺜﹶﻠﹸﻪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺜﹶـﻞﹺ ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸـﻞﹸ ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ از ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازة زرق و ﺑﺮق دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﻢ«‪ .‬ﻣﺮدي ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل اﷲ! ﻣﮕـﺮ ﺧﯿـﺮ ﻫـﻢ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮔﻔﺘﯽ«؟ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! آﯾﺎ‬
‫ﺧﯿﺮ ﻫﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻓﺰود‪:‬‬
‫»»ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ‪ ،‬ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺮ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺟﻮﯼ ﺁﺏ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﮔﻴﺎﻩ ﻣﻲ ﺭﻭﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺣﻴﻮﺍﻧـﺎﺕ ﺍﺯ‬
‫ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺁﻥ‪ ،‬ﻣﻲ ﻣﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﺮﻳﺾ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺣﻴﻮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﻴﺮ ﺷـﺪﻥ‪ ،‬ﺯﻳـﺮ ﺁﻓﺘـﺎﺏ ﺩﺭﺍﺯ‬
‫ﻣﻲ ﻛﺸﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﻓﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ‪ ،‬ﻣﻲ ﭼﺮﺩ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﮕﯿـﺮد‪ ،‬در آن‬
‫ﻣﺎل‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺜﺎل او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرد وﻟﯽ ﺳﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(57‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺳﺆال و ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻨﺪ‬

‫‪٥٦٧‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑﻦﹺ ﻋﻤﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻄﹶﺎﺀَ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻘﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٠٦‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺧ‪‬ﺬﹾﻩ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹾﻪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﻝﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺬﹾﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻚ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹺ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‬
‫ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٠٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻄﺎب ‪‬‬
‫ﻋﻄﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! اﯾﻨﻬـﺎ را ﺑـﻪ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﺑـﺪه ﮐـﻪ از ﻣـﻦ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺮدار؛ ﯾﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮدت‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﮐﻦ و ﯾﺎ ﺻـﺪﻗﻪ‬
‫ﺑﺪه‪ .‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰي از اﯾﻦ اﻣﻮال ﺑﺪون ﺳﺆال و ﺣﺮص وﻃﻤﻊ ﺑﻪ ﺗﻮ دادﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺮدار‪ .‬و اﮔﺮ ﻧﺪادﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش«‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ از ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫و اﮔﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ او ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(58‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺆال ﮐﺮدن ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‬

‫‪٥٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺒﹺﻴﺼ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺎﺭﹺﻕﹴ ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻟ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒﹺﻴﺼ‪‬ﺔﹸ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔﹶ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﺇﹺﻻﱠ ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔ‪ :‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ـﻞﹶ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟﹶـﺔﹰ‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔﹸ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹲ ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔﹸ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻗ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹴ ‪ -‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻴ‪‬ﺶﹴ ‪-‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺎﻗﹶﺔﹲ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻭﹺﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﻓﹶﺎﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔﹸ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻗ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹴ ‪ -‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹴ‬
‫‪ -‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒﹺﻴﺼ‪‬ﺔﹸ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻗﺒﯿﺼﻪ ﺑﻦ ﻣﺨﺎرق ﻫﻼﻟﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﺎواﻧﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﻢ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻟﺬا ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬آﻣﺪم و از اﯾﺸﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻﺒﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ زﮐﺎﺗﻬﺎ ﺑﺮﺳـﻨﺪ؛‬
 ‫‪٤٠٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪﻫﻨﺪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻓﺰود‪» :‬اي ﻗﺒﯿﺼﻪ! ﺳﺆال ﮐﺮدن از ﻣﺮدم ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻪ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ‪ -1 .‬ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺗﺎوان و ﻏﺮاﻣﺘﯽ ﺑﺮ ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاي او ﺳﺆال ﮐﺮدن‪،‬‬
‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن ﻏﺮاﻣﺘﺶ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺳﺆال ﻧﮑﻨﺪ‪ -2 .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮدي ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﯾﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻫﻤﻪ اﻣﻮاﻟﺶ ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدد ﺑﺮاي او ﻧﯿﺰ ﺳﺆال ﮐﺮدن از ﻣﺮدم‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﮐﻨﺪ‪ -3 .‬ﻣﺮدي ﮐﻪ دﭼﺎر ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺷﻮد و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد‬
‫ﻓﻬﻤﯿﺪة ﻗﻮم اش ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ دﭼﺎر ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اي ﻗﺒﯿﺼﻪ! ﺑﺠﺰ در ﻣﻮارد ﻓﻮق‪ ،‬ﺳـﺆال‬
‫ﮐﺮدن‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(59‬ﻋﻄﺎ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺳﺆال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪٥٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪ ‬ﻪ‬
‫ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀٌ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧﹺﻲ‪ ‬ﻏﹶﻠ‪‬ﻴﻆﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻲ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺬﹶﻩ‪ ‬ﺑﹺﺮﹺﺩ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺬﹶﺓﹰ ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺻ‪‬ﻔﹾﺤ‪‬ﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻖﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺛﱠﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀِ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺬﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻄﹶﺎﺀٍ‪) .‬ﻡ‪(١٠٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻗﺪم ﻣﯽ زدم‪ .‬اﯾﺸﺎن ﭼﺎدري ﻧﺠﺮاﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ داراي ﺣﺎﺷﯿﻪ اي ﺿﺨﯿﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗـﻦ داﺷـﺖ‪ .‬ﻣـﺮدي ﺑﺎدﯾـﻪ ﻧـﺸﯿﻦ ﺑـﻪ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬رﺳـﯿﺪ و‬
‫ﭼﺎدرش را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﮐﺸﯿﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم و اﺛﺮ ﺣﺎﺷﯿﮥ ﭼـﺎدر را‬
‫ﮐﻪ ﺑﺸﺪت ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دﯾﺪم‪ .‬ﺳﭙﺲ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ! دﺳﺘﻮر ﺑﺪه ﺗـﺎ از ﻣـﺎل ﺧـﺪا‬
‫ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﯿﺰي ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑـﻪ او ﻧﮕـﺎه ﮐـﺮد و ﺗﺒـﺴﻢ ﻧﻤـﻮد و‬
‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ او ﻫﻢ ﭼﯿﺰي ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٥٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺭﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻗﹾﺒﹺﻴ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﻟﹶ ‪‬ﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻂ‪ ‬ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹶ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾـﺖ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹾ ﻓﹶﺎﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﺎﺀٌ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻟﹶﻚ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٥٨/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٠٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺴﻮر ﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﻪ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﻌﺪادي ﻗﺒﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺮﻣﻪ‪،‬‬
‫ﭼﯿﺰي از آﻧﻬﺎ ﻧﺪاد‪ .‬ﻣﺨﺮﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺴﺮم! ﻣﺮا ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺒﺮ‪ .‬ﻣ‪‬ﺴﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﭘـﺪرم‬
‫ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم‪) .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﺳﯿﺪﯾﻢ(‪ ،‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮو و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را‬
‫ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ رﻓﺘﻢ و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺻﺪا ﮐﺮدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻫﻤﺎن ﻗﺒﺎﻫﺎ را ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﺑﻪ ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻦ را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺮﻣﻪ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺨﺮﻣﻪ‪ ،‬راﺿﯽ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪-11‬ﮐﺘﺎب روزه‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه‬

‫‪٥٧١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﱠ‪:‬‬
‫ﻛﹸﻞﱡ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﺰﹺﻱ ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹸﺚﹾ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺨ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹾ‪:‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺅ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟﹶﺨ‪‬ﻠﹸﻮﻑ‪ ‬ﻓﹶﻢﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢﹺ ﺃﹶﻃﹾﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭﹺﻳﺢﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢﹺ ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪ ‬ﻓﹶﺮﹺﺡ‪ ‬ﺑﹺﻔ‪‬ﻄﹾﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻟﹶﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺮﹺﺡ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١١٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ ﻣـﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬ﻫـﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ آدم‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺰ روزه ﮐـﻪ ﻣﺨـﺼﻮص ﻣـﻦ اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻦ ﺧﻮدم ﭘﺎداش آﻧﺮا ﺧﻮاﻫﻢ داد‪ .‬روزه‪ ،‬ﺳﭙﺮي )در ﺑﺮاﺑﺮ آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ( اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﮔﺎه؛ ﯾﮑـﯽ‬
‫از ﺷﻤﺎ روزه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﺳﺰا ﻧﮕﻮﯾﺪ و ﺳﺮ و ﺻﺪا راه ﻧﯿﻨـﺪازد‪ .‬اﮔـﺮ ﮐـﺴﯽ ﺑـﺎ او درﮔﯿـﺮ ﺷـﺪ ﯾـﺎ ﻧﺎﺳـﺰا‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬در ﺟﻮاﺑﺶ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐـﻪ ﺟـﺎن ﻣﺤﻤـﺪ در دﺳـﺖ اوﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻮي دﻫﺎن روزه دار ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﻮي ﻣـﺸﮏ‪ ،‬ﺧﻮﺷـﺒﻮﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬روزه دار دو ﺑـﺎر‪ ،‬ﺧﻮﺷـﺤﺎل‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ :‬ﯾﮑﯽ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ اﻓﻄـﺎر ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬و دﯾﮕـﺮي‪ ،‬زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﭘﺮوردﮔـﺎرش ﻣﻼﻗـﺎت‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ از روزه اش ﺷﺎدﻣﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
 ‫‪٤٠٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن‬

‫‪٥٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹸ ﻓﹸﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹸﻠﱢﻘﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻔﱢﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻃ‪‬ﲔ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬وﻗﺘـﯽ ﻣـﺎه رﻣـﻀﺎن ﻓـﺮا‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬درﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺸﻮده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﻫﺎي دوزخ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﮔـﺮدد و ﺷـﯿﺎﻃﯿﻦ ﺑـﻪ زﻧﺠﯿـﺮ‬
‫ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﯾﮏ ﯾﺎ دو روز ﻗﺒﻞ از رﻣﻀﺎن‪ ،‬روزه ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ‬

‫‪٥٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ـﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‬
‫ﺑﹺﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﯾـﮏ ﯾـﺎ دو روز‬
‫ﻗﺒﻞ از رﻣﻀﺎن‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﺪ ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ)ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬روزﻫﺎي دوﺷﻨﺒﻪ و‬
‫ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ( ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣﺎه‬

‫‪٥٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻬﹺـﻼﹶﻝﹶ ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺃﹸﻏﹾﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪، ‬ﻓﹶﻌ‪‬ـﺪ‪‬ﻭﺍ ﺛﹶﻼﹶﺛ‪‬ـﲔ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٠٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺨﻦ از ﻫﻼل رﻣﻀﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﻫﻼل رﻣﻀﺎن را دﯾﺪﯾﺪ‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﻫﻼل ﺷﻮال را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﻓﻄـﺎر‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬و اﮔﺮ آﺳﻤﺎن‪ ،‬اﺑﺮي ﺑﻮد‪) ،‬و ﻫﻼل را ﻧﺪﯾﺪﯾﺪ( ﺳﯽ روز را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز اﺳﺖ‬

‫‪٥٧٥‬ـ ﻋﻦ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺧﻞﹶ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤١٠‬‬

‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹶﺪ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺡ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴ ﹶﻞ‬
‫ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻔﹾﺖ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ »ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸـﻮﻥﹸ ﺗ‪‬ـﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗـﺎ ﯾـﮏ ﻣـﺎه‪،‬‬
‫ﺷﺐ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ﻧﺮود‪ .‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﺰد ﻫﻤـﺴﺮان‬
‫ﺧﻮد رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﺎه‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده اﯾﺪ!؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ ﻣﺎه‪،‬‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٥٧٦‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺃﹸﻣ‪‬ﺔﹲ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﹶﻻ‬
‫ﻧ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﺐ‪ ،‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻘﹶﺪ‪ ‬ﺍﻹِﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ »ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶـﺔ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ«‪ .‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛ‪‬ﲔ‪) .‬ﻡ‪(١٠٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻠﺘﯽ اﻣﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫و ﺣﺴﺎب ﮐﺮدن را ﻧﻤﯽ داﻧﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎه‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻨﻘﺪر‪ ،‬اﯾﻨﻘﺪر و اﯾﻨﻘﺪر ﻣﯽ ﺷﻮد )ﻫﺮ ﺑﺎر ﺗﻤﺎم اﻧﮕـﺸﺘﺎن‬
‫دﺳﺘﺶ را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎر ﺳﻮم‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖ اﺑﻬﺎم را ﺑﺴﺖ( ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮔﺎﻫﯽ‬
‫ﻣﺎه‪ ،‬اﯾﻨﻘﺪر‪ ،‬اﯾﻨﻘﺪر و اﯾﻨﻘﺪر ﻣﯽ ﺷﻮد« ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯽ روز ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻼل را ﺑﺮاي دﯾﺪه ﺷﺪن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬

‫‪٥٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺒ‪‬ﻄﹾﻦﹺ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹶـ ﹶﺔ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺾ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٨٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺮاي اداي ﻋﻤﺮه‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻄﻦ ﻧﺨﻠـﻪ‬
 ‫‪٤١١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻫﻼل‪ ،‬ﺗﻼش ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﻼل ﺳﻪ ﺷﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬دو ﺷﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس را دﯾﺪﯾﻢ و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻼل‬
‫را دﯾﺪﯾﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﻼل‪ ،‬ﺳﻪ ﺷﺒﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﻼل‪ ،‬دو ﺷﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﭼـﻪ ﺷـﺒﯽ آﻧـﺮا دﯾﺪﯾـﺪ؟ ﻣـﺎ ﮔﻔﺘـﯿﻢ‪ :‬ﻓـﻼن ﺷـﺐ آﻧـﺮا دﯾـﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪن آﻧﺮا ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﯾﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ«‬
‫ﻫﻼل از آنِ ﻫﻤﺎن ﺷﺒﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ دﯾﺪه اﯾﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺷﺒﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬دﯾﺪن ﻣﺮدم ﻫﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر دارد‬

‫‪٥٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺐﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻞﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹸ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶـﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ـﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬﹺـﻼﹶﻝﹶ؟‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ـﺎﻣ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻝﹸ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻜﹾﻤ‪‬ﻞﹶ ﺛﹶﻼﹶﺛ‪‬ﲔ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻔ‪‬ﻲ ﺑﹺﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﻓ‪‬ﻲ‪ :‬ﻧ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻔ‪‬ﻲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻔ‪‬یﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٠٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﮐُﺮﯾﺐ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ام ﻓﻀﻞ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث او را ﻧﺰد ﻣﻌﺎوﯾﻪ در ﺷﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪.‬‬
‫ﮐُﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺎم رﻓﺘﻢ و ﮐﺎر ام ﻓﻀﻞ را اﻧﺠﺎم دادم‪ .‬و ﻣﻦ در ﺷﺎم ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‬
‫در ﺣﻖ ﻣﻦ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻫﻼل را دﯾﺪم‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اواﺧﺮ ﻣﺎه ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪم‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺳﺨﻦ از ﻫﻼل ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﭼـﻪ ﺷـﺒﯽ ﻫـﻼل را دﯾﺪﯾـﺪ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﻣﺎ ﻫﻼل را دﯾﺪﯾﻢ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺧﻮدت دﯾﺪي؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠـﯽ‪ ،‬ﻣـﺮدم ﻧﯿـﺰ دﯾﺪﻧـﺪ و‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﻧﯿﺰ روزه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﻫﻼل را ﺷﺐ ﺷﻨﺒﻪ دﯾﺪﯾﻢ‪ .‬ﭘـﺲ ﻫﻤﭽﻨـﺎن‪،‬‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ را اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺳﯽ روز را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﺎ ﻫﻼل را ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ رؤﯾﺖ ﻣﻌﺎوﯾﻪ‬
‫و روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ اش ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤١٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬دو ﻣﺎه ﻋﯿﺪﯾﻦ )ﻓﻄﺮ و اﺿﺤﯽ( ﻧﺎﻗﺺ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٥٧٩‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻴـﺪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸـﺼ‪‬ﺎﻥ‪:‬‬
‫ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹸ ﻭ‪‬ﺫﹸﻭ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﺑﮑﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دو ﻣﺎه ﻋﯿﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﻣﺎه‬
‫ذواﻟﺤﺠﻪ ﮐﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﻫﺮ دو ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 30‬روز ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ دو ﻣﺎه‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﺳﯽ روز را دارﻧﺪ( واﷲ اﻋﻠﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺳﺤﺮي ﺧﻮردن ﺑﺮاي روزه‬

‫‪٥٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺭﹺ‬
‫ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺔﹰ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٩٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺳـﺤﺮي ﺑﺨﻮرﯾـﺪ؛ زﯾـﺮا در‬
‫ﺧﻮردن ﺳﺤﺮي‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﺮدن ﺳﺤﺮي‬

‫‪٥٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹸﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﲔ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹰ‪) .‬ﻡ‪(١٠٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺎ ﺑـﺎ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳـﺤﺮي‬
‫ﺧﻮردﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻗﺎﻣﮥ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﻢ‪ .‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﺑﯿﻦ ﺧﻮردن ﺳﺤﺮي‬
‫و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﻓﺎﺻﻠﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ؟ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻼوت ﭘﻨﺠﺎه آﯾﻪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻓﺠﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣ‪‬ﺮﻣﺖ ﺧﻮردن روزه دار ﻣﯽ ﮔﺮدد‬

‫‪٥٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺏﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺭﹺﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺫﹶﺍﻥﹸ ﺑﹺﻼﹶﻝﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺽ‪ ‬ﺍﻷُﻓﹸﻖﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻞﹸ ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﲑ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶـﺬﹶﺍ«‪.‬‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻜﹶﺎﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﺿ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٠٩٤/‬‬
 ‫‪٤١٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﻮاﻇـﺐ ﺑﺎﺷـﯿﺪ درﺑـﺎره‬
‫ﺳﺤﺮي ﺧﻮردن‪ ،‬اذان ﺑﻼل و ﺳﻔﯿﺪي آﺳﻤﺎن ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ )ﻋﻤﻮدي( اﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﻓﺮﯾﺐ ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬ﺗﺎ آن‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺪي اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ )اﻓﻘﯽ( ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﺑﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬درﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ‬

‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ )روﺷﻨﯽ ﺻﺒﺢ( از ﻧﺦ ﺳﯿﺎه )ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ( ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر‬
‫ﮔﺮدد«‬

‫‪٥٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻠﹸﻮﺍ ﻭ‪‬ﺍﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻂﹸ ﺍﻷَﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻂ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹸ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻂﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻂﹶ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻂﹶ ﺍﻷَﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻝﹸ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸـﻞﹸ‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭﹺﺋﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪).‬ﻡ‪(١٠٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷـﺪ‪ :‬و‪‬ﮐُﻠُـﻮا‬
‫و‪‬اﺷْﺮَﺑ‪‬ﻮا ﺣ‪‬ﺘﱠﻰ ﯾ‪‬ﺘَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﻦَ ﻟَﮑُﻢ‪ ‬اﻟْﺨَﯿ‪‬ﻂُ اﻷَﺑ‪‬ﯿ‪‬ﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ اﻟْﺨَﯿ‪‬ﻂ‪ ‬اﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬د‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ از ﻧﺦ ﺳﯿﺎه ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول آﯾﻪ ﻓﻮق‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ و ﯾﮏ ﻧﺦ‬
‫ﺳﯿﺎه ﻣﯽ ﺑﺴﺖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﯽ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑﺨـﻮﺑﯽ ﺑﺒﯿﻨـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻤﻠﻪ »ﻣﻦ اﻟﻔﺠﺮ« را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺮدم داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف از ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ و ﺳﯿﺎه‪ ،‬روز‬
‫و ﺷﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﺑﻼل زﻣﺎﻧﯽ اذان ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﺐ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ‬

‫‪٥٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻧ‪‬ﺎﻥ‪ :‬ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﻡﹴ ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺑﹺﻼﹶﻻﹰ ﻳ‪‬ـﺆ‪ ‬ﱢﺫﻥﹸ‬
‫ﺑﹺﻠﹶﻴ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻠﹸﻮﺍ ﻭ‪‬ﺍﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﻡﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤١٤‬‬

‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﻰ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٠٩٢/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬دو ﻣﺆذن داﺷﺖ‪ :‬ﺑﻼل و‬
‫اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻼل زﻣﺎﻧﯽ اذان ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﺐ اﺳﺖ )ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ( ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﭘﺲ از اذان ﺑﻼل‪ ،‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ ام ﻣﮑﺘـﻮم اذان‬
‫ﮔﻮﯾﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﯿﺎن اذان آن دو ﻧﻔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻧﺪازه ي ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﺎﯾـﺪ و‬
‫دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺑﺎﻻ رود‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و او ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺟﻨﺎﺑﺖ‬

‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‬

‫‪٥٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺘ‪‬ـﺎ‪:‬‬
‫ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟﹺﻤ‪‬ﺎﻉﹴ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻡﹴ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ـﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪) .‬ﻡ‪(١١٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ و ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ دو ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻓﺠﺮ ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﮐﺮد و رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ﺑﻌﻠﺖ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﻧﻪ اﺣﺘﻼم در‬
‫ﺟﻨﺎﺑﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و روزه ﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٥٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪ ‬ﻲ‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻛﹸﻨﹺﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﻮﻡ‪‬؟‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻛﹸﻨﹺﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﻮﻡ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶـﺴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻮ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﻘ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١١١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺰد ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬آﻣـﺪ ﺗـﺎ از آن‬
‫ﺣﻀﺮت ‪ ‬اﺳﺘﻔﺘﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺻﺪاﯾﺶ را از ﭘﺸﺖ دروازه ﻣﯽ ﺷﻨﯿﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤١٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! وﻗﺖ ﻧﻤﺎز )ﻓﺠﺮ( ﻓﺮا ﻣﯽ رﺳﺪ و ﻣﻦ در ﺟﻨﺎﺑﺖ ﺑﺴﺮ ﻣـﯽ ﺑـﺮم؛ آﯾـﺎ‬
‫روزه ﺑﮕﯿﺮم؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﻣﯽ رﺳﺪ و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ در ﺟﻨﺎﺑﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮم و روزه‬
‫ﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮم«‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا! ﺗـﻮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺎ ﻧﯿـﺴﺘﯽ؛ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﮔﻨﺎﻫـﺎن ﮔﺬﺷـﺘﻪ و‬
‫آﯾﻨﺪه ات را ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﯿﺪم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﻤﮥ ﺷﻤﺎ از ﺧﺪا‬
‫ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ و اﻣﻮر ﺗﻘﻮا را ﺑﻬﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽ داﻧﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(15‬درﺑﺎرة روزه داري ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﻨﻮﺷﺪ‬

‫‪٥٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ـﺴِﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻞﹶ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻘﹶﺎﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١١٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﮐـﺴﯽ روزه ﺑـﻮد و در ﺣـﺎل‬
‫ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺧﻮرد و ﯾﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬روزه اش را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑـﻪ او آب و ﻏـﺬا داده‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(16‬اﮔﺮ روزه دار ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻏﺬا دﻋﻮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ‬

‫‪٥٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟ‪‬ﻨﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﹸﻛﻢ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹾ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١١٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ﺣﺎﻟﺖ روزه‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻏﺬا دﻋﻮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﮐﻔﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﮐﻨﺪ‬

‫‪٥٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻠﹶﻜﹾﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻜﹶﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﻗﹶﺒ‪‬ﺔﹰ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ـﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻕﹴ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻓﹾﻘﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤١٦‬‬

‫ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١١١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣـﻦ‬
‫ﻫﻼك ﺷﺪم‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺗﻮ را ﻫﻼك ﮐﺮده اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎه رﻣـﻀﺎن )در‬
‫ﺣﺎل روزه( ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮم ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﮐﺮدم‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻏﻼﻣـﯽ داري ﮐـﻪ او را آزاد ﮐﻨـﯽ«؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧﯿـﺮ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ دو ﻣﺎه ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮي«؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧﯿـﺮ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯽ‬
‫ﺷﺼﺖ ﻣﺴﮑﯿﻦ را ﺧﻮراك ﺑﺪﻫﯽ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ آن ﻣﺮد ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﺸـﺴﺖ‪.‬‬
‫در آن اﺛﻨﺎ‪ ،‬ﮐﯿﺴﻪاي ﭘﺮ از ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آوردﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎﻫـﺎ را‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻦ«‪ .‬آن ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻓﻘﯿﺮﺗﺮ از ﻣﺎ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد؟ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو‬
‫ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪ اي ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ از ﺧﺎﻧﮥ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑـﺎ ﺷـﻨﯿﺪن اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ‪،‬‬
‫ﺧﻨﺪﯾﺪ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﮐـﻪ دﻧـﺪاﻧﻬﺎي)ﻣﺒـﺎرﮐﺶ( ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑـﺮو‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎﻫـﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ات ﺑﺪه«‪.‬‬

‫‪٥٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟ‪‬ﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻃ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ـﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ـﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‬
‫ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ـﺎﺀَﻩ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﺎﻥ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(١١١٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺳـﻮﺧﺘﻢ‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬روز ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ﺑـﺎ ﻫﻤـﺴﺮم‪ ،‬ﻫﻤﺒـﺴﺘﺮ ﺷـﺪم‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪه‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪه«‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﯿﺰي ﻧﺪارم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ آن ﻣﺮد‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫اﺛﻨﺎ‪ ،‬دو زﻧﺒﯿﻞ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤١٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﺣﮑﻢ روزه داري ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﺪ‬

‫‪٥٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ـﻞﹸ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺷ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻜﹸﻢ‪ ‬ﻹِﺭ‪‬ﺑﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(١١٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺣﺎﻟﺖ روزه‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‬
‫را در آﻏﻮش ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽ ﺑﻮﺳﯿﺪ‪ .‬وﻟﯽ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﻤﮥ ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﻏﺮاﯾـﺰ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﮐﺮد‪ ،‬روزه دار‬

‫اﻓﻄﺎرﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪٥٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻓﹶﻰ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻔﹶ ﹴﺮ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻏﹶﺎﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻓﹸﻼﹶﻥﹸ ﺍﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹾ ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺡ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ«‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹾ ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺡ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻓﹶﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺡ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ـﺎﻩ‪‬‬
‫ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ،َ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶﺎﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١١٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﺳـﻔﺮﻫﺎ در ﻣـﺎه ﻣﺒـﺎرك‬
‫رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ﻏﺮوب ﮐﺮد‪ ،‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻓﻼﻧﯽ! ﭘﯿﺎده ﺷـﻮ )و از آرد ﺟـﻮ( ﺷـﺮﺑﺘﯽ ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺗﻬﯿـﻪ ﮐـﻦ«‪ .‬آن‬
‫ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻓﺘﺎب ﻫﻨﻮز ﻏﺮوب ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺎده‬
‫ﺷﻮ و ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺷـﺮﺑﺖ درﺳـﺖ ﮐـﻦ«‪ .‬آن ﺷـﺨﺺ‪ ،‬ﭘﯿـﺎده ﺷـﺪ و ﺷـﺮﺑﺖ درﺳـﺖ ﮐـﺮد و ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آورد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آن را ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ دﺳﺘﺶ‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔـﺎه‪،‬‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ از اﯾﻨﺠﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﮔﺮدﯾﺪ و ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺷﺐ از اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬آﺷﮑﺎر ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ اﻓﻄﺎر ﻓﺮا‬
‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤١٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺗﻌﺠﯿﻞ در اﻓﻄﺎر‬

‫‪٥٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ـﺰ‪‬ﺍﻝﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪‬‬
‫ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻬﻞ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮدم ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ در‬
‫ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺴﺮ ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ در اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب‪ ،‬اﻓﻄـﺎر‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫‪٥٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻕ‪ :‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹶﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪  ‬ﻛ‪‬ﻼﹶﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ـﺄﹾﻟﹸﻮ ﻋ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻹِﻓﹾﻄﹶﺎﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ـﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻹِﻓﹾﻄﹶـﺎﺭ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻹِﻓﹾﻄﹶﺎﺭ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﻜﹶـﺬﹶﺍ ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪) .‬ﻡ‪(١٠٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻋﻄﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ و ﻣﺴﺮوق ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺴﺮوق ﺑـﻪ‬
‫او ﮔﻔﺖ‪ :‬دو ﻧﻔﺮ از اﺻـﺤﺎب رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺪام در اﻧﺠـﺎم ﮐﺎرﻫـﺎي ﺧﯿـﺮ‪،‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ زود ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و اﻓﻄﺎر ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و دﯾﮕـﺮي‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و اﻓﻄﺎر را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽ اﻧﺪازد؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﭼـﻪ ﮐـﺴﯽ زود‪ ،‬ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و اﻓﻄﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘـﯿﻢ‪ :‬ﻋﺒـﺪاﷲ‪ .‬ﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪) .‬ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﻧﻬﯽ از روزة وﺻﺎل‬

‫‪٥٩٥‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑ‪‬ﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮﹺﺻ‪‬ـﺎﻝﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺻ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻜﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹾﻠ‪‬ﻲ؟ ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺑﹺﻴﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻨﹺﻲ«‪ .‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮﹺﺻ‪‬ﺎﻝﹺ ﻭ‪‬ﺍﺻ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺍ ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹸ ﻟﹶﺰﹺﺩ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻛﹶﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻜﱢـﻞﹺ‬
 ‫‪٤١٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺍ‪) .‬ﻡ‪(١١٠٣/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از وﺻﻞ ﮐﺮدن روزه ﺑﻪ روزة دﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ ﺧﻮد‪ ،‬روزة وﺻﺎل ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾـﺪ؟ )ﺑـﺪون‬
‫اﻓﻄﺎر و ﺳﺤﺮي‪ ،‬روز ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‪ ،‬روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﺪ(؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ‬
‫اﺳﺖ!؟ ﻣﺮا ﺷﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ آب وﻏﺬا ﻣﯽ دﻫﺪ«‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﺎن از روزة وﺻﺎل ﺑﺎز‬
‫ﻧﻤﯽ آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻪ روز ﭘﯽ در ﭘﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه آﻧﺎن‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻼل ﻣﺎه ﻧـﻮ )ﺷـﻮال( را رؤﯾـﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﻫـﻼل‪ ،‬رؤﯾـﺖ ﻧﻤـﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ روز دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑـﺮ آن‬
‫ﻣﯽ اﻓﺰودم«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺠﺎزات آﻧﻬﺎ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺣﺎﺿـﺮ ﻧـﺸﺪﻧﺪ از‬
‫روزة وﺻﺎل‪ ،‬ﺑﺎز آﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(22‬درﺑﺎرة روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺧﻮردن در ﺳﻔﺮ‬

‫‪٥٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺎﻓﹶﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎ ﹶﻥ‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻔﹶﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﺈﹺﻧ‪‬ﺎﺀٍ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ‪ :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ‬
‫ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪) .‬ﻡ‪(١١١٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت رﻓﺖ‬
‫و ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺴﻔﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬روزه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻇﺮف آﺑﯽ ﺧﻮاﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز‪ ،‬روز‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آﺑﻬﺎ را ﺧﻮرد ﺗﺎ ﻣﺮدم او را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﻤﭽﻨﺎن‪ ،‬روزه ﻧﮕﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒــﺎس ‪ ‬ﻣــﯽ ﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬رﺳــﻮل ﺧــﺪا ‪) ‬در ﺳــﻔﺮﻫﺎ( ﮔــﺎﻫﯽ‪ ،‬روزه ﻣــﯽ ﮔﺮﻓــﺖ و ﮔــﺎﻫﯽ‪ ،‬روزه‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺮدم ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٥٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ـﺎ ‪‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﺢﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻛﹸﺮ‪‬ﺍﻉ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑﹺﻘﹶﺪ‪‬ﺡﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹸﻭﻟﹶﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺓﹸ‪ ،‬ﺃﹸﻭﻟﹶﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺓﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١١١٤/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٢٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳـﺎل ﻓـﺘﺢ ﻣﮑـﻪ در ﻣـﺎه‬
‫ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺑﺴﻮي ﻣﮑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﮐُـﺮاع اﻟﻐﻤـﯿﻢ روزه‬
‫داﺷﺖ و ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ روزه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻟﯿﻮاﻧﯽ آب‪ ،‬ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و آﻧﺮا ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮد ﻃﻮري‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮدم دﯾﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺲ آﻧﺮا ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫روزه اﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن اﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن اﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(23‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٥٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻔﹶﺮﹴ ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻯ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻇﹸﻠﱢﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪«‬؟ ﻗﹶـﺎﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒﹺﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻮﺍ ﻓ‪‬ـﻲ ﺍﻟـﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺮدي را دﯾـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدم اﻃﺮاف او ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و او را زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬او را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫روزه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(24‬روزه دار و ﻏﯿﺮ روزه دار )در ﺳﻔﺮ( ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٥٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ـﺴِ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢﹺ‪) .‬ﻡ‪(١١١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷـﺎﻧﺰده روز از رﻣـﻀﺎن ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﺟﻬﺎد رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺎ روزه داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬روزه ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬روزه داران‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ روزه ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ روزه ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬روزه داران را‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٢١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(25‬اﺟﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬روزه ﻧﯿﺴﺖ و ﮐﺎرﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‬

‫‪٦٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻻﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﺣ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻇ‪‬ﻼ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻘ‪‬ﻲ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻘﹶﻂﹶ ﺍﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾ ‪‬ﻤﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻮﺍ ﺍﻷَﺑ‪‬ﻨﹺﻴ‪‬ﺔ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻘﹶﻮ‪‬ﺍ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹶﺎﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﺎﻷَﺟ‪‬ﺮﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١١١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ روزه‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬روزه ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎي ﮔﺮم‪ ،‬در ﺟﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ از‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺎدري ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﻫﻢ ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫دﺳﺘﺶ ﺟﻠﻮي ﮔﺮﻣﺎي ﺧﻮرﺷﯿﺪ را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزه داران روي زﻣـﯿﻦ اﻓﺘﺎدﻧـﺪ و ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ روزه ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺧﯿﻤﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺘﺮان را آب دادﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﻤـﺎم اﺟـﺮ را ﮐـﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ روزه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(26‬روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪن ﺑﺮاي روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ‬

‫‪٦٠١‬ـ ﻋﻦ ﻗﹶﺰ‪‬ﻋ‪‬ﺔﹸ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺜﹸﻮﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺎﻓﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻻﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﻯ ﻟﹶﻜﹸـﻢ‪«‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻻﹰ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻜﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻮ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻄﹾﺮ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﻯ ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(١١٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻗَﺰَﻋ‪‬ﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري رﻓﺘﻢ‪ .‬اﻓﺮاد زﯾﺎدي اﻃﺮاف او ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم از اﻃﺮاﻓﺶ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺆال ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﺆال ﻣﺮدﻣـﯽ ﮐـﻪ اﻃـﺮاف ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٢٢‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻔـﺎوت دارد‪ .‬آﻧﮕـﺎه از وي درﺑـﺎرة روزه ﮔـﺮﻓﺘﻦ در ﺳـﻔﺮ ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ .‬او ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣـﺎ ﻫﻤـﺮاه‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺳﻔﺮ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬در ﻣﺴﯿﺮ راه‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤـﻮدﯾﻢ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه اﯾﺪ و ﺧﻮردن ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﺟﺎزه اي ﺑﺮاي ﺧﻮردن روزه ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ آﻣـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﺑﻌـﻀﯽ از ﻣـﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ روزه اش اداﻣﻪ داد و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺧﻮردﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺟـﺎﯾﯽ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺗﻮﻗـﻒ ﻧﻤـﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺑﺎ دﺷﻤﻦ روﺑﺮو ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ‪ .‬و ﺧﻮردن ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻘﻮﯾـﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻟﺬا ﺑﺨﻮرﯾﺪ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬دﺳﺘﻮر اﮐﯿﺪي ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﻣﺎ‬
‫ﺧﻮردﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ راوي اﻓﺰود‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﺳﻔﺮ‪ ،‬روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(27‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎري اﺳﺖ‬

‫‪٦٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ‬ﺑﹺـﻲ‬
‫ﻗﹸﻮ‪‬ﺓﹰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺡ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹲ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻓﹶـﻼﹶ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﺡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١١٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﺳﻠﻤﯽ ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ‬
‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ را دارم؛ اﮔﺮ روزه ﺑﮕﯿﺮم ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮم؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ )روزه‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ( رﺧﺼﺘﯽ )ﺗﺨﻔﯿﻔﯽ( از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ؛ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑـﻪ آن‪ ،‬ﻋﻤـﻞ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺑﺮ او ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫‪٦٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀِ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺷ‪‬ـﻬ‪ ‬ﹺﺮ‬
‫ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ـ ‪‬ﺪﺓ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(١١٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ درداء ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻮد و ﻫﻮا ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮم ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻔﺮ رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺮدم از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎي ﺧـﻮد را روي ﺳﺮﺷـﺎن ﻣـﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬و از ﻣﯿـﺎن ﻣـﺎ‬
‫و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رواﺣﻪ‪ ،‬روزه ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
 ‫‪٤٢٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﻗﻀﺎ آوردن روزه رﻣﻀﺎن در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫‪٦٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮ ﹸﻥ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻗﹾﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ـﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺍﻟـﺸ‪‬ﻐ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪). ‬ﻡ‪(١١٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬روزه از ﻣـﺎه‬
‫ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ﺑﺮ ﻣﻦ واﺟﺐ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻢ ﻗـﻀﺎي‬
‫آﻧﺮا ﺑﺠﺎي آورم ﻣﮕﺮ در ﺷﻌﺒﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(29‬ﻗﻀﺎ آوردن روزه از ﻃﺮف ﻣﯿﺖ‬

‫‪٦٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١١٤٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫـﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻤﯿـﺮد و‬
‫روزه اي ﺑﺮ ذﻣﻪ اش ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‪‬ﻟﯽِ وي ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او روزه ﺑﮕﯿﺮد«‪.‬‬

‫‪٦٠٦‬ـ ﻋﻦ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹾ ﺃﹶﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﹲﺓ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ ﺑﹺﺠ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﲑ‪‬ﺍﺙﹸ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﻮﻡ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻗﹶﻂﱡ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١١٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮﯾﺪه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ زﻧﯽ ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻨﯿﺰي ﺑﻪ ﻣﺎدرم‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ دادم و او )ﻣـﺎدرم( ﻓـﻮت ﻧﻤـﻮد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﭘﺎداش ات ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪه و او )ﮐﻨﯿﺰ( را ﻗﺎﻧﻮن ﻣﯿﺮاث ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه اﺳﺖ«‪ .‬آن زن‪ ،‬ﻋﺮض ﮐﺮد‪:‬‬
‫اي رﺳﻮل ﺧﺪا! روزة ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﻪ ﻋﻬﺪه او )ﻣﺎدرم( ﺑﻮد؛ آﯾﺎ ﻣﻦ از ﻃﺮف او روزه ﺑﮕﯿﺮم؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از‬
‫ﻃﺮف او روزه ﺑﮕﯿﺮ«‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺞ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ؛ آﯾﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او ﺣﺞ ﻧﻤﺎﯾﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٢٤‬‬

‫»ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او‪ ،‬ﺣﺞ ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(30‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪‬و‪‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟﱠﺬ‪‬ﯾﻦَ ﯾ‪‬ﻄ‪‬ﯿﻘُﻮﻧَﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮥٌ ﻃَﻌ‪‬ﺎم‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﮑ‪‬ﯿﻦٍ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫آﻧﺮا دارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺪﯾﻪ دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﮑﯿﻦ ﻃﻌﺎم دﻫﻨﺪ‬

‫‪٦٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﻛﹾﻮ‪‬ﻉﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳ ‪‬ﻦ‬
‫ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻘﹸﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹲ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﲔﹴ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ـﺔﹸ‬
‫ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١١٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﮥ ‪‬و‪‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟﱠﺬ‪‬ﯾﻦَ ﯾ‪‬ﻄ‪‬ﯿﻘُﻮﻧَﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮥٌ ﻃَﻌ‪‬ﺎم‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﮑ‪‬ﯿﻦٍ‪ ‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬روزه ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻓﺪﯾﻪ ﻣﯽ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﯾﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫از آن ﻧﺎزل ﺷﺪ و اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺴﺦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(31‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺎﻫﻬﺎ‬

‫‪٦٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻖﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ـﻨْﻬ‪‬ـﺎ‪ :‬ﺃﹶﻛﹶـﺎ ﹶﻥ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻛﹸﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻛﹸﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ـﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻛﹸﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻰ ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻴﻠ‪‬ﻪ‪). ‬ﻡ‪(١١٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺷﻔﯿﻖ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ اﺗﻔﺎق‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻫﻤﮥ ﻣﺎه را روزه ﺑﮕﯿﺮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﺮاغ دارم ﻓﻘـﻂ ﻣـﺎه‬
‫رﻣﻀﺎن را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را وداع ﻧﻤﻮد ﻫﯿﭻ ﮔﺎه اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎد‬
‫ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻣﺎه‪ ،‬اﺻﻼ روزه ﻧﮕﯿﺮد‪) .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از آﻧﺮا روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ(‬

‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در راه ﺧﺪا )ﺟﻬﺎد(‬

‫‪٦٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪ ‬ﺪ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺭﹺ ﺳ‪‬ـﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪‬‬
 ‫‪٤٢٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺧ‪‬ﺮﹺﻳﻔﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١١٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﺑﻨﺪه اي ﮐﻪ ﯾﮏ روز در‬
‫راه ﺧــﺪا )ﺟﻬــﺎد( روزه ﺑﮕﯿــﺮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧــﺪ‪ ،‬ﭼﻬــﺮه اش را ﺑــﻪ ﻣــﺴﺎﻓﺖ ﻫﻔﺘــﺎد ﺳــﺎل‪ ،‬از دوزخ‪ ،‬دور‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪) .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎ ﮔﻔﻨﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﷲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺮاي رﺿﺎﯾﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ روزه ﺑﮕﯿﺮد(‬

‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزة ﻣﺎه ﻣﺤﺮم‬

‫‪٦١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـ ‪‬ﺪ‬
‫ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺮﹺﻳـﻀ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺻ‪‬ـﻼﹶﺓﹸ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ـﻞﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روزه ﺑﻌﺪ از روزة ﻣﺎه‬
‫ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن‪ ،‬روزة ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ وﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از ﻓﺮاﯾﺾ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(34‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﺎﺷﻮرا )دﻫﻢ ﻣﺤﺮم(‬

‫‪٦١١‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺷ‪‬ـﻮﺭ‪‬ﺍﺀَ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹸﺮﹺﺽ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١١٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺮﯾﺶ در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( آﻧﺮا روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روزة ﻣﺎه‬
‫ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪ؛ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬دوﺳﺖ دارد‪ ،‬روز‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﺑﮕﯿﺮد و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻧﺪارد‪ ،‬روزه ﻧﮕﯿﺮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(35‬ﻋﺎﺷﻮرا ﭼﻪ روزي اﺳﺖ؟‬

‫‪٦١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻜﹶﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺝﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀَﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﺰ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻋ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍﺀَ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٢٦‬‬

‫ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﻼﹶﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹺ ﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒﹺﺢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻊﹺ ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﻜﹶـﺬﹶﺍ ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(١١٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﺣ‪‬ﮑَﻢ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ أﻋﺮَج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رﺳﯿﺪم‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او رداﯾﺶ را ﮐﻨﺎر زﻣﺰم‪ ،‬ﺑﺎﻟﺶ ﻗﺮار داده ﺑﻮد )و ﺗﮑﯿﻪ زده ﺑﻮد(‪.‬‬
‫ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬درﺑﺎرة روزة روز ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﮕﻮ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﻫـﻼل ﻣـﺎه ﻣﺤـﺮم را‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدي‪ ،‬ﺑﺸﻤﺎر و روز ﻧﻬﻢ آﻧﺮا روزه ﺑﮕﯿﺮ‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬آﯾـﺎ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪‬‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪.‬‬
‫)ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد اﺑﻦ ﻋﺒـﺎس اﺳـﺖ و اﮔـﺮ ﻧـﻪ ﻧـﺰد ﺟﻤﻬـﻮر ﻋﻠﻤـﺎ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ از‬
‫رواﯾﺎت‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻮرا ﻫﻤﺎن روز دﻫﻢ ﻣﺤﺮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ( ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﺎﺷﻮرا‬

‫‪٦١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪ ‬ﺪ‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ـﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻢ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺠ‪‬ﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹶﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ـﻮ‪‬ﻥﹶ‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺷ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﻖ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻰ ﺑﹺﻤ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١١٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫دﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﭼـﻪ روزي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ روزه‬
‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬روز ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ؛ در اﯾﻦ روز‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮﺳﯽ و ﻗﻮﻣﺶ را ﻧﺠﺎت داد و‬
‫ﻓﺮﻋﻮن و ﻗﻮﻣﺶ را ﻏﺮق ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻮﺳﯽ آﻧﺮا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري‪ ،‬روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﻣﺎ ﻧﯿـﺰ آﻧـﺮا‬
‫روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻢ«‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﮔﺮﻓﺖ و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ـﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‪،‬‬
 ‫‪٤٢٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻋ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍﺀَ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻄﹾﻠﹸﺐ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻷَﻳ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻭ ﻻ ﺷ‪‬ـﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ ﺍﻟـﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ َ،‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺـﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥ‪).‬ﻡ‪(١١٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻮ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ درﺑﺎرة‬
‫روزة روز ﻋﺎﺷﻮرا ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺮاغ ﻧﺪارم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺠﺰ اﯾـﻦ روز‪ ،‬روز‬
‫دﯾﮕﺮي را روزه ﺑﮕﯿﺮد و آﻧﺮا ﺑﺮﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ روزﻫﺎ ﺑﺪاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺮاغ ﻧﺪارم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﺑﺠﺰ اﯾﻦ ﻣﺎه ﯾﻌﻨﯽ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻣﺎه دﯾﮕﺮي را روزه ﺑﮕﯿﺮد و آﻧﺮا از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺎﻫﻬﺎ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﺮﮐﺲ در روز ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻘﯿﮥ روزش را روزه ﺑﮕﯿﺮد‬

‫‪٦١٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺫ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺍﺀَ ﺭ‪‬ﺿ‪ ‬ﯽ ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ـ ﹶﻞ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻏﹶﺪ‪‬ﺍﺓﹶ ﻋ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍﺀَ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹸﺮ‪‬ﻯ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻓﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﻐ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱡﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺑ‪‬ﻜﹶﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻹِﻓﹾﻄﹶﺎﺭﹺ‪) .‬ﻡ‪(١١٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ر‪‬ﺑ‪‬ﯿﻊ دﺧﺘﺮ ﻣﻌﻮذ ﺑﻦ ﻋﻔﺮاء رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﺒﺢ روز ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬ﭘﯿﮑﯽ ﺑﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎي اﻧﺼﺎر ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﺪﯾﻨﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮ‬
‫ﮐﺲ‪ ،‬از ﺻﺒﺢ‪ ،‬روزه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬روزه اش را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺻﺒﺢ روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻘﯿﮥ روز را روزه ﺑﮕﯿﺮد«‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺎ روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺮدﺳﺎل ﺧﻮد‬
‫را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻮﻓﯿﻖ اﻟﻬﯽ‪ ،‬وادار ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽ رﻓﺘـﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬ﻋﺮوﺳﮏ ﻫﺎي ﭘﺸﻤﯽ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻏﺬا ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐـﺮد‪ ،‬او را ﺗـﺎ‬
‫ﻓﺮارﺳﯿﺪن وﻗﺖ اﻓﻄﺎر ﺑﺎ آن ﻋﺮوﺳﮏ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮم ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٢٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(38‬روزة ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‬

‫‪٦١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ـﻴ‪‬ﺎ ﹺﻡ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﻗﹶﻂﱡ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻡ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ‪) .‬ﻡ‪(١١٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ درﺑﺎرة روزة رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﺎﻫﯽ ﻃﻮري )ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻫـﻢ( روزه ﻣـﯽ ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﻓﮑـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬و ﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻃﻮري )ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ( روزه ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺧﯿﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ ﻫﺮﮔﺰ‪ ،‬روزه ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻫﯿﭻ ﻣﺎﻫﯽ را ﺑﻪ اﻧﺪازة‬
‫ﺷﻌﺒﺎن روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﭼﻨﺪ روزي‪ ،‬ﺑﻘﯿﮥ ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن را روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(39‬درﺑﺎرة روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در اواﺧﺮ ﺷﻌﺒﺎن‬

‫‪٦١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶـﻪ‪ ‬ﺃﹶ ‪‬ﻭ‬
‫ﻵِﺧ‪‬ﺮ‪» :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺭﹺ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ او ﯾﺎ ﻣﺮد دﯾﮕﺮي ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫» آﯾﺎ از آﺧﺮ ﺷﻌﺒﺎن‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﯽ«؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧﯿـﺮ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪»:‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﻋﯿـﺪ‬
‫)ﻓﻄﺮ(‪ ،‬دو روز‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(40‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺶ روز از ﺷﻮال ﺑﻌﺪ از رﻣﻀﺎن‬

‫‪٦١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻝﹴ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻛﹶﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺮﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١١٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ اﯾﻮب اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣـﺎه رﻣـﻀﺎن را‬
‫روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺷﯿﺶ روز از ﺷﻮال را ﻧﯿﺰ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ ﻋ‪‬ﻤﺮ را‬
 ‫‪٤٢٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫روزه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(41‬روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در دﻫﮥ اول ذواﻟﺤﺠﻪ‬

‫‪٦١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﻂﱡ‪) .‬ﻡ‪(١١٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬را ﻧﺪﯾـﺪم ﮐـﻪ در دﻫـﮥ اول‬
‫ذواﻟﺤﺠﻪ روزه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻪ روز اول ذواﻟﺤﺠـﻪ ﺑـﻮﯾﮋه روز ﻧﻬـﻢ ﮐـﻪ روز ﻋﺮﻓـﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺛﻮاب زﯾﺎدي دارد و اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺎره وارد ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺑﻪ اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﻌـﺪي ﺗﻮﺟـﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ(‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﻧﺪﯾﺪن ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮاي روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻣﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻧﺪﯾـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ ﺑﺎﯾـﺪ داﻧـﺴﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ و روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻪ روز اول ذواﻟﺤﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ( ﺷﺮح ﻧﻮوي ﺑﺎ اﺧﺘـﺼﺎر‬
‫و ﺗﺼﺮف اﻧﺪك‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(42‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﺮﻓﻪ )ﻧﻬﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ(‬

‫‪٦٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪‬؟ ﻓﹶﻐ‪‬ﻀ‪ ‬‬
‫ﺐ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪  ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﺎﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺐﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺳ‪‬ﻜﹶﻦ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻛﹸﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻓﹾﻄﹶﺮ‪) .«‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ(‪» :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ـﻒ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻡ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﻃﹸﻮ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪: ‬‬
‫»ﺛﹶﻼﹶﺙﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻠﱢﻪ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪‬ﻡﹺ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٣٠‬‬

‫ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹶﻔﱢﺮ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍﺀَ‪ ،‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹶﻔﱢﺮ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪) .‬ﻡ‪(١١٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻗﺘـﺎده ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻣـﺮدي ﻧـﺰد ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ روزه‬
‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮي؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬از ﺳﺨﻦ او ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ‪ 1.‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﷲ را ﺑﻌﻨـﻮان ﭘﺮوردﮔـﺎر‪ ،‬اﺳـﻼم را ﺑﻌﻨـﻮان دﯾـﻦ و ﻣﺤﻤـﺪ را ﺑﻌﻨـﻮان‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬از ﺧﺸﻢ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﭘﻨـﺎه ﻣـﯽ ﺑـﺮﯾﻢ‪ .‬و آﻧﻘـﺪر اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ را‬
‫ﺗﮑﺮار ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺸﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮوﮐﺶ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ روزه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﭼﻮن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﻮده( و ﻏﺬاﯾﯽ ﻫﻢ ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ«‪ .‬ﻋﻤﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دو روز را روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﯾﮏ روز را روزه ﻧﻤـﯽ ﮔﯿـﺮد ﺣﮑـﻢ اش ﭼﯿـﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ را دارد«؟ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾـﮏ روز‪ ،‬روزه ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و روز‬
‫دﯾﮕﺮ را روزه ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾـﻦ‪ ،‬روزة داود ﻋﻠﯿـﻪ اﻟـﺴﻼم اﺳـﺖ«‪ .‬ﻋﻤـﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ روز‪ ،‬روزه ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و دو روز را روزه ﻧﻤـﯽ ﮔﯿـﺮد ﺣﮑـﻢ اش ﭼﯿـﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﮐﺎش! ﻣﻦ اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ را ﻣﯽ داﺷـﺘﻢ«‪ .‬و اﻓـﺰود‪» :‬روزه ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺳـﻪ روز از ﻫـﺮ ﻣـﺎه و‬
‫رﻣﻀﺎن ﺗﺎ رﻣﻀﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﮥ ﻋ‪‬ﻤـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬و اﻣﯿـﺪوارم ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ‬
‫ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ روزة روز ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪه را ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﻣﯿـﺪوارم ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ روزة روز ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﺒﺨﺸﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(43‬ﺣﺠﺎج در ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬روز ﻋﺮﻓﻪ را روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‬

‫‪٦٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﺑﹺﺼ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﺪ‪‬ﺡﹺ ﻟﹶﺒ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﲑﹺﻩ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶـﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶـﺸ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﻪ‪.‬‬

‫‪1‬ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ روزه ﺑﮕﯿﺮم‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن روش ﺳﺆال ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮح ﻧﻮوي‪.‬‬
 ‫‪٤٣١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫)ﻡ‪(١١٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻓﻀﻞ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روز ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬در ﺣﻀﻮر ﻣﻦ‪ ،‬ﻣـﺮدم‬
‫درﺑﺎرة روزه ﺑﻮدن رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪادي ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬روزه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪادي دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬روزه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﺎﺳـﻪ اي ﺷـﯿﺮ ﺧـﺪﻣﺖ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﺳـﺘﺎدم در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮ ﺷﺘﺮش ﺳﻮار ﺑﻮد و در ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬در ﺣﺎل وﻗـﻮف ﺑـﻮد‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬آن‬
‫ﺷﯿﺮﻫﺎ را ﻧﻮﺷﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(44‬ﻧﻬﯽ از روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن و ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ‬

‫‪٦٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺯ‪‬ﻫ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ـ ﹺﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ـﺎﻥ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻄﹾﺮﹺﻛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻮﻥﹶ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .‬ﻡ‪(١١٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻋﺒﯿﺪ ﻣﻮﻻي اﺑﻦ ازﻫﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄـﺎب ‪ ‬در ﻧﻤـﺎز ﻋﯿـﺪ‪ ،‬ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫ﻧﻤﻮدم‪ .‬اﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ‪ ‬ﻗﺮﺑﺎن را ﻗﺒﻞ از اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑـﻪ اﯾـﺮاد ﺧﻄﺒـﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﯾﻦ دو روز‪ ،‬روزﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﻤﺎ را از روزه ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد؛ زﯾﺮا ﯾﮑﯽ از آﻧﺪو‪ ،‬روز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ روزه ﻫﺎﯾﺘﺎن را اﻓﻄﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬و‬
‫دﯾﮕﺮي‪ ،‬روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻫﺎﯾﺘﺎن را ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(45‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روزﻫﺎي ﺗﺸﺮﯾﻖ )ﯾﺎزدﻫﻢ و دوازدﻫﻢ و‬

‫ﺳﯿﺰدﻫﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ(‬

‫‪٦٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻖﹺ ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡ‪‬‬
‫ﺃﹶﻛﹾﻞﹴ ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹴ ‪ -‬ﻭ ﻓﯽ ﺭﻭﺍﻳ‪‬ﺔ‪ - ‬ﻭ‪‬ﺫ‪‬ﻛﹾﺮﹴ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١١٤١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧُﺒﯿﺸﻪ ﻫ‪‬ﺬﻟﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روزﻫﺎي ﺗﺸﺮﯾﻖ‪ ،‬روزﻫﺎي ﺧﻮردن‬
‫و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪ .‬و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روزﻫﺎي ﯾﺎد ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٣٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(46‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز دوﺷﻨﺒﻪ‬

‫‪٦٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻻ‪‬ﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪) .«‬ﻡ‪(١١٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬درﺑﺎرة روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز دوﺷﻨﺒﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪه‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در اﯾﻦ روز‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪم و در ﻫﻤﯿﻦ روز‪ ،‬ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻣـﻦ ﻧـﺎزل ﮔﺮدﯾـﺪ«‪) .‬ﯾﻌﻨـﯽ روزه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ روز را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﻮد( ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‬

‫‪٦٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١١٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ روز ﺟﻤﻌﻪ را روزه‬
‫ﻧﮕﯿﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ روز ﻗﺒﻞ از آن و ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن را روزه ﺑﮕﯿﺮد«‪.‬‬

‫‪٦٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻮﺍ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑﹺﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﹴﻡ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺼ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﻳ‪‬ﺎﻡﹺ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١١٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ را از ﻣﯿﺎن ﺳﺎﯾﺮ ﺷـﺐ ﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺷﺐ زﻧﺪه داري‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روز ﺟﻤﻌﻪ را از ﻣﯿﺎن ﺳـﺎﯾﺮ روزﻫـﺎ ﺑـﺮاي روزه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪﻫﯿﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ روزه داﺷﺘﯿﺪ و روزة ﺷﻤﺎ ﺑﻄﻮر اﺗﻔﺎﻗﯽ در ﻫﻤﯿﻦ‬
‫روز‪ ،‬واﻗﻊ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(48‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻪ روز از ﻫﺮ ﻣﺎه‬

‫‪٦٢٧‬ـ ﻋﻦ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺫﹶﺓﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪: ‬‬
‫ﺃﹶﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
 ‫‪٤٣٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ـﺎﻡﹺ ﺍﻟـﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻡ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎذة ﻋﺪوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪:‬‬
‫آﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳﻪ روز از ﻫﺮ ﻣﺎه را روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑﻠـﯽ‪ .‬از اﯾـﺸﺎن ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ :‬ﮐـﺪام‬
‫روزﻫﺎي ﻣﺎه را روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاﯾﺶ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﮐـﺪام روزﻫـﺎي ﻣـﺎه را روزه‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(49‬ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﭘﯽ در ﭘﯽ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‬

‫‪٦٢٨‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺻ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ؟ ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﻈ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹾـﺴِﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﻈ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻷَِﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﻈ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻓﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻞﱢ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶـﻚ‪‬‬
‫ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺟﹺﺪ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪‬؟ ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻻﹶﻗﹶﻰ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٌ‪ :‬ﻓﹶـﻼﹶ‬
‫ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ـﺎﻡ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﺪ‪ ‬ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﺪ‪) .«‬ﻡ‪(١١٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻦ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ )ﭘﯽ در ﭘﯽ( روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮم و ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ اﯾﺴﺘﻢ‪ .‬ﻟﺬا ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺰدم‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﯾﺎ ﻣﻦ اﯾﺸﺎن را دﯾﺪم‪.‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ روزﻫﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻫﻢ )ﭘﯽ در ﭘﯽ(‬
‫و ﺑﺪون ﻓﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮي و ﺗﻤﺎم ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ اﯾﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻦ‪.‬‬
‫زﯾﺮا ﭼﺸﻤﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺴﺖ و ﺧﺎﻧﻮاده ات ﺑﻬﺮه و ﻧﺼﯿﺒﯽ دارﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﮔﺎﻫﯽ روزه ﺑﮕﯿـﺮ و ﮔـﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻧﮕﯿـﺮ؛‬
‫ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ را ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان و ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺷﺐ را ﺑﺨﻮاب‪ .‬از ﻫﺮ ده روز‪ ،‬ﯾﮏ روز را روزه ﺑﮕﯿـﺮ‪.‬‬
‫ﭘﺎداش ﻧﻪ روز دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٣٤‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺧﻮدم را ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺗﺮ از اﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﯿـﻨﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﭘﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ داود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم روزه ﺑﮕﯿﺮ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! داود ﭼﮕﻮﻧـﻪ روزه ﻣـﯽ ﮔﺮﻓـﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ روز‪ ،‬روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و روز دﯾﮕﺮ را روزه ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﮔﺎه )ﺑﺎ دﺷﻤﻦ( ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮار ﻧﻤﯽ ﮐﺮد«‪.‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ اﺧﯿﺮ )ﻋﺪم ﻓﺮار از دﺷﻤﻦ( را ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آورم؟ ﻋﻄﺎء ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﮕﻮﻧﻪ از روزة‬
‫ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﺻﻼً روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ اﺻـﻼً روزه ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(50‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬روزة داود اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ‬
‫روز را روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و روز دﯾﮕﺮ را روزه ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ‬

‫‪٦٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝَ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪: ‬‬
‫»ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﺛﹸﻠﹸﺜﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١١٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫روزه‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬روزة داوود ‪‬؛ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﺎز داوود ‪ ‬اﺳـﺖ؛ اﯾـﺸﺎن ﺗـﺎ‬
‫ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪ؛ آﻧﮕﺎه ﯾﮏ ﺳﻮم آﻧﺮا ﺑﯿﺪار ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و )ﻧﻤـﺎز ﻣـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ(‪ .‬و ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﯾـﮏ‬
‫ﺷﺸﻢ دﯾﮕﺮ را دوﺑﺎره ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪ‪ .‬و ﯾﮏ روز‪ ،‬روزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﯾﮏ روز‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮرد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(51‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ روزة ﻧﻔﻠﯽ‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﯽ ﺧﻮرد‬

‫‪٦٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺇﹺﺫﹰﺍ ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ «‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹸﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺭﹺﻳﻨﹺﻴﻪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ـﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ« ﻓﹶﺄﹶﻛﹶـﻞﹶ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١٥٤/‬‬
 ‫‪٤٣٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ام آﻣﺪ و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آﯾـﺎ ﻧـﺰد‬
‫ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰي وﺟﻮد دارد«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭘـﺲ ﻣـﻦ روزه ﻫـﺴﺘﻢ«‪ .‬آﻧﮕـﺎه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬روزي‬
‫دﯾﮕﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﻠﻮاﯾﯽ )ﮐﻪ از ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬روﻏـﻦ و ﮐـﺸﮏ درﺳـﺖ ﺷـﺪه( ﻫﺪﯾـﻪ‬
‫داده اﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ؛ ﻣﻦ ﺻﺒﺢ ﺧﻮدم را ﺑﺎ روزه؛ آﻏـﺎز ﻧﻤـﻮدم«‪ .‬آﻧﮕـﺎه از آن‪ ،‬ﻣﯿـﻞ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫‪ -12‬ﮐﺘﺎب اﻋﺘﮑﺎف‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺘﮑﺎﻓﺶ ﺑﺮود؟‬

‫‪٦٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻒ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻔﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺍﻻﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﺎﻑ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻈﹶـﺮ‪ ‬ﻓﹶـﺈﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺍﻷَﺧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺁﻟﹾﺒﹺﺮ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮﹺﺩ‪‬ﻥﹶ«؟ ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻮ‪‬ﺽ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻻ‪‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﺎﻑ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺷ‪‬ـﻬ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻒ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻝﹴ‪) .‬ﻡ‪(١١٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻣـﯽ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺑـﻪ اﻋﺘﮑـﺎف‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺘﮑـﺎﻓﺶ ﻣـﯽ رﻓـﺖ؛ ﺑـﺎري ﮐـﻪ ﻣـﯽ ﺧﻮاﺳـﺖ دﻫـﮥ آﺧـﺮ‬
‫رﻣﻀﺎن را ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺧﯿﻤﻪ اش ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻـﺤﻨﻪ‪ ،‬زﯾﻨـﺐ دﺳـﺘﻮر‬
‫داد ﺗﺎ ﺧﯿﻤﻪ اش ﻧﺼﺐ ﮔﺮدد‪ .‬و ﺑﺪﻧﺒﺎل آن‪ ،‬ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﯿﻤﻪ ﻫﺎﯾـﺸﺎن‬
‫ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﮕـﺎﻫﺶ ﺑـﻪ ﺧﯿﻤـﻪ ﻫـﺎ اﻓﺘـﺎد‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»آﯾﺎ اﯾﻨﻬﺎ ارادة اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ را دارﻧﺪ«؟ ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺧﯿﻤﻪ اش را ﺧﺮاب ﮐﻨﻨﺪ و از اﻋﺘﮑـﺎف‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻮد و دﻫﮥ اول ﻣﺎه ﺷﻮال را اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻦ دﻫﮥ اول و دﻫﮥ وﺳﻂ‬

‫‪٦٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٣٦‬‬

‫ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻂﹶ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﲑ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺼ‪‬ﲑ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻃﹾﻠﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻜﹶﻠﱠـﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻔﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹶ‪ ،‬ﺃﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻔﹾـﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻂﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻒ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻒ‪ .«‬ﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺭ‪‬ﺑﹺﺌﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻭﹺﺗ‪‬ـﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻲ‬
‫ﺃﹶﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺒﹺﻴﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻃ‪‬ﲔﹴ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺀٍ«‪ .‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻄﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ ﻓﹶﻮ‪‬ﻛﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﻄﱢﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺣ‪‬ـﲔ‪‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒﹺﻴﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺛﹶﺔﹸ ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﻄﱢﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀُ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ـﻲ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶـﺔﹸ‬
‫ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(١١٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬اﺑﻮ ﺳـﻌﯿﺪ ﺧـﺪري ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬دﻫـﮥ اول ﻣـﺎه ﻣﺒـﺎرك رﻣـﻀﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ دﻫـﮥ وﺳـﻂ )دوم( را ﻧﯿـﺰ در ﺧﯿﻤـﻪ اي ﺗﺮﮐـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ دروازة آن‪ ،‬ﺣـﺼﯿﺮي‬
‫آوﯾﺰان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺣﺼﯿﺮ را ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺧﯿﻤﻪ ﺑـﺮد ﺳـﺮش را از ﺧﯿﻤـﻪ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣـﻦ در‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮي اﯾﻦ ﺷﺐ )ﻗﺪر( دﻫﮥ اول را ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه دﻫﮥ وﺳـﻂ )دوم( را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ اﻋﺘﮑـﺎف‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﺐ ﻗﺪر در دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺷﻮد«‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ اﯾـﺸﺎن ﺑـﻪ اﻋﺘﮑـﺎف ﻧﺸـﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬و در ﺷﺒﯽ ﻓﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ و ﻣـﻦ ﺻـﺒﺢ آﻧـﺮوز در ﻣﯿـﺎن آب و ﮔـﻞ‪،‬‬
‫ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮدم«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎران‬
‫ﺑﺎرﯾﺪه و ﺳﻘﻒ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬آب داده ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻦ آب و ﮔ‪‬ﻞ را )در ﻣﺴﺠﺪ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤـﻮدم‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬آب و ﮔ‪‬ﻞ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﮐﻨـﺎرة ﺑﯿﻨـﯽ اش آﺷـﮑﺎر ﺑـﻮد و آن‪ ،‬ﺷـﺐ‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٤٣٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﻦ دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن‬

‫‪٦٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱠﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻒ‪ ‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪).. ‬ﻡ‪(١١٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ؛ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗـﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻮت ﮐﺮد‪ ،‬دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن را ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از او‪ ،‬ﻫﻤـﺴﺮاﻧﺶ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺗﻼش ﻧﻤﻮدن در دﻫﮥ آﺧﺮ‬

‫‪٦٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ـﻞﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻘﹶﻆﹶ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺌﹾﺰ‪‬ﺭ‪) .‬ﻡ‪(١١٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑـﻪ دﻫـﮥ آﺧـﺮ رﻣـﻀﺎن‪ ،‬ﻓـﺮا ﻣـﯽ رﺳـﯿﺪ‪،‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺐ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت‪ ،‬زﻧﺪه ﻧﮕﻪ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده اش را ﻧﯿﺰ ﺑﯿـﺪار ﻣـﯽ ﮐـﺮد و‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﻧﻤﻮد وﮐﻤﺮش را ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽ ﺑﺴﺖ )از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‪ ،‬دوري ﻣﯽ ﮔﺰﯾﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺷﺐ ﻗﺪر و ﺟﺴﺘﺠﻮي آن در دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن‬

‫‪٦٣٥‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪ :‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪: ‬‬
‫»ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺮﹺ‪ -‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﺭﹺ‪ -‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻋ‪‬ﺠ‪‬ـﺰ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١١٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺷـﺐ ﻗـﺪر را در دﻫـﮥ‬
‫آﺧﺮ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﻔﺖ ﺷﺐ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﺳﺖ‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ﺑﺎ ﺷﻤﺎرة ‪ 632‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻـﺤﯿﺢ ﻣـﺴﻠﻢ و ‪ 1167‬ﺻـﺤﯿﺢ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٣٨‬‬

‫ﻣﺴﻠﻢ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٦٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹸﺭﹺﻳـﺖ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶـ ﹶﺔ‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﺭﹺ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺴِﻴﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻧﹺﻲ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﻭ‪‬ﻃ‪‬ﲔﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻄ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺛﹶﻼﹶﺙ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱢﲔﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺘ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺲﹴ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪) .‬ﻡ‪(١١٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اُﻧَﯿﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺐ ﻗﺪر ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﯾﺎدم ﺑﺮده ﺷﺪ‪ .‬و ﺷﻤﺎ ﺻﺒﺢ آﻧﺮوز ﻣﺮا ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿـﺎن آب و ﮔ‪‬ـﻞ‪،‬‬
‫ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮدم«‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اُﻧﯿﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم ﺑﺎران ﺑﺎرﯾﺪ‪ .‬و رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺻﺒﺢ را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬اﺛﺮ آب و ﮔ‪‬ﻞ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺒﺎرﮐﺶ‪ ،‬ﻫﻮﯾـﺪا‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اُﻧﯿﺲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﺐ ﻗﺪر‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺷﺐ ﻗﺪر را در ﻣﯿﺎن ﺷﺐ ﻫﺎي ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ و ﺑﯿﺴﺖ و‬
‫ﭘﻨﺠﻢ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‬

‫‪٦٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﺸ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺍﻷَﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻂﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﺭﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒﹺﻨ‪‬ـﺎﺀِ‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻮ‪‬ﺽ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﺑﹺﻴﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒﹺﻨ‪‬ﺎﺀِ ﻓﹶﺄﹸﻋ‪‬ﻴﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺑﹺﻴﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹸ ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻲ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﻷُِﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹶﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻘﱠﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺴ‪‬ﻴﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪.«‬‬
 ‫‪٤٣٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ !‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪ ‬‬
‫ﻚ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹸ؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ـﻀ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﺓﹲ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﻓﹶﺎﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺛ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‬
‫ﻓﹶﺎﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﻓﹶـﺎﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻬ‪‬ـﺎ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ـﺴ‪‬ﺔﹸ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳـﻌﯿﺪ ﺧـﺪري ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻗﺒـﻞ از آﺷـﮑﺎر ﺷـﺪن ﻣـﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ‪ ،‬دﻫﮥ وﺳﻂ رﻣﻀﺎن را در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﮑـﺎف ﻧﺸـﺴﺖ‪ .‬و ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ دﻫـﮥ‬
‫وﺳﻂ )دوم( ﺳﭙﺮي ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺧﯿﻤﻪ اش ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑـﺮاﯾﺶ آﺷـﮑﺎر ﮔﺮدﯾـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر در دﻫﮥ آﺧﺮ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺧﯿﻤﻪ اش ﻧﺼﺐ ﮔـﺮدد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻧﺰد ﻣﺮدم آﻣﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺐ ﻗﺪر ﺑﺮاﯾﻢ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ و ﻣﻦ آﻣﺪم ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را اﻃﻼع دﻫـﻢ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫دو ﻧﻔﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﻬﺎ ادﻋﺎي ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ داﺷﺖ وﺷﯿﻄﺎن ﻧﯿـﺰ آﻧـﺎن را‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﺬا ﺷﺐ ﻗﺪر از ﯾﺎدم ﺑﺮده ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﺮا در ﺷﺐ ﻫﺎي ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻢ و ﭘﻨﺠﻢ آﺧـﺮ‬
‫رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ! ﺷﻤﺎ اﻋﺪاد را ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﯿـﺪ‪ .‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑﻠـﯽ‪ ،‬ﻣـﺎ در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻬﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻫﺪف از ﻧﻬﻢ و ﻫﻔﺘﻢ و ﭘﻨﺠﻢ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ ﺷﺐ‪ ،‬ﺳﭙﺮي ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و دوم اﺳﺖ و اﯾـﻦ‪ ،‬ﻧﻬـﻢ ﻣـﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻪ ﺷﺐ ﺳﭙﺮي ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺐ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٦٣٨‬ـ ﻋﻦ ﺯﹺﺭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺶﹴ ‪ ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺃﹸﺑ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹴ ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﺇﹺ ﱠﻥ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ـﺮﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹸ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺜﹾﻨﹺﻲ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹸ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٤٠‬‬

‫ﺑﹺﺄﹶﻱ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺬ‪‬ﺭﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﻼﹶﻣ‪‬ـﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﺎﻵﻳ‪‬ـﺔ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ـﻲ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ،‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(٧٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زِر ﺑﻦ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﯿﺶ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮادرت اﺑـﻦ ﻣـﺴﻌﻮد ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷﺐ ﻫﺎي ﺳﺎل را زﻧـﺪه ﻧﮕـﻪ دارد‪ ،‬ﺷـﺐ ﻗـﺪر را در ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ؟ زِر ﺑـﻦ‬
‫ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﯿﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ؛ ﻫﺪﻓﺶ اﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﯾـﮏ رأي اﻋﺘﻤـﺎد‬
‫ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺷﺐ زﻧﺪه داري ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺒﻬﺎ را رﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬او ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‬
‫و در دﻫﮥ آﺧﺮ آن اﺳﺖ و آﻧﻬﻢ ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﺪون ان ﺷﺎء اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻌﯽ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻧﻤﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﺑﻮ ﻣﻨﺬر! دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ات ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺸﺎن‬
‫و ﻋﻼﻣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﯿـﺎن ﻓﺮﻣـﻮد ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ در اﯾـﻦ روز‪ ،‬ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﻌﺎع )ﭘﺮﺗﻮ و ﻧﻮر ﺷﺪﯾﺪ( ﻃﻠﻮع ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﮐﺘﺎب ﺣﺞ‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﺞ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر در ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٦٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎ ‪‬‬
‫ﺱ‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺠ‪‬ﻮﺍ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺃﹶﻛﹸﻞﱠ ﻋ‪‬ﺎﻡﹴ؟ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺫﹶﺭ‪‬ﻭﻧﹺﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶـﺒ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﺜﹾـﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﺆ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻓ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤـﻮد و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي‬
‫ﻣﺮدم! ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺞ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪ .‬ﻣﺮدي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮ ﺳﺎل‬
‫اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺳﺨﻦ اش را ﺳﻪ ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫‪٤٤١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺎل‪ ،‬واﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺷﻤﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧـﺮا‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﯿﺪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻓﺰود‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺣـﺎل ﺧـﻮد ﮔﺬاﺷـﺘﻢ‪ ،‬ﻣـﺮا ﺑﮕﺬارﯾـﺪ؛ زﯾـﺮا اﻣـﺖ ﻫـﺎي‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺜﺮت ﺳﺆال و اﺧﺘﻼف ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻫﻼك ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﻫـﺮ وﻗـﺖ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي دﺳﺘﻮر دادم‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮاﻧﺘﺎن‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮔﺎه ﺷﻤﺎ را از اﻧﺠﺎم ﮐﺎري‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﻧﻤـﻮدم‪،‬‬
‫آﻧﺮا ﺗﺮك ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺛﻮاب ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‬

‫‪٦٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺓﹲ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺭ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺀٌ ﺇﹺ ﱠﻻ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ ﻋﻤﺮه ﺗﺎ ﻋﻤـﺮة دﯾﮕـﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺨﺸﺶ و ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آن دو ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬و ﺣـﺞ ﻣﻘﺒـﻮل‬
‫ﭘﺎداﺷﯽ ﺟﺰ ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫‪٦٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹸﺚﹾ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ )ﺧﺪا(‬
‫ﺑﯿﺎﯾﺪ و از ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﺟﻨﺴﯽ و ﻣﻘﺪﻣﺎت آن‪) ،‬در زﻣﺎن ﺣﺞ( ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﻌـﺼﯿﺖ ﻧـﺸﻮد‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎن از ﮔﻨﺎه ﭘﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺗﺎزه از ﻣﺎدر‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة روز ﺣﺞ اﮐﺒﺮ‬

‫‪٦٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻖ‪ -  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ـ ‪‬ﺔ‬
‫ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ ‪ -‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫﱢﻧ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺎﻥﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ ﻳ‪‬ﻮ‪ ‬ﻡ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺍﻷَﻛﹾﺒ‪‬ـﺮﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ـﻞﹺ‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪) .‬ﻡ‪(١٣٤٧/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٤٢‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻗﺒـﻞ از ﺣﺠـﻪ اﻟـﻮداع‪ ،‬اﺑـﻮﺑﮑﺮ ﺻـﺪﯾﻖ ‪ ‬در ﺣﺠـﯽ ﮐـﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬او را ﺑﻌﻨﻮان اﻣﯿﺮ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﻫﻤﺮاه ﮔﺮوﻫﯽ‪ ،‬اﻋﺰام ﻧﻤﻮد ﺗﺎ در روز ﻧﺤﺮ‬
‫)دﻫﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ( در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬اﻋﻼن ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﻣﺴﺎل‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﺸﺮﮐﯽ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻧﯿﺎﯾﺪ و ﻫﯿﭻ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻟﺨﺖ و ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺖ اﷲ را ﻃﻮاف ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻟﺬا ﺣﻤﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﺣـﺪﯾﺚ اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ،‬روز‬
‫ﻧﺤﺮ‪ ،‬روز ﺣﺞ اﮐﺒﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﻋﺮﻓﻪ‬

‫‪٦٤٣‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪ ‬ﹴﻡ‬
‫ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻮ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ«؟ )ﻡ‪(١٣٤٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﯿﭻ روزي ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة روز ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن را از آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬آزاد ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬او ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آﻧﺎن ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺣﺞ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻔﺮﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‬

‫‪٦٤٤‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻷَﺯ‪‬ﺩ‪‬ﻱ‪ : ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻯ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺﻩ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺭﹺﺟ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﻔﹶﺮﹴ‪ ،‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﺳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘﹾﺮﹺﻧﹺﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶ ‪‬ﻤﻨ‪‬ﻘﹶﻠ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻔﹶﺮﹺﻧ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺒﹺﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻘﹾﻮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ـﻔﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻃﹾﻮﹺ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻔﹶﺔﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﻫ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻲ‬
‫ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺫﹸ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺜﹶﺎﺀِ ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺂﺑ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﺀِ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹶﻠﹶﺐﹺ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﻝﹺ ﻭ‪‬ﺍﻷَﻫ‪‬ﻞﹺ«‪.‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻦ‪» :‬ﺁﻳﹺﺒ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺎﺑﹺـﺪ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﺣ‪‬ﺎﻣ‪‬ـﺪ‪‬ﻭﻥﹶ«‪.‬‬
 ‫‪٤٤٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫)ﻡ‪(١٣٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﻠﯽ ازدي رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ آﻣﻮﺧـﺖ ﮐـﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺷﺘﺮش‪ ،‬ﺳﻮار ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر‪ ،‬اﷲ اﮐﺒـﺮ ﻣـﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎنَ اﻟﱠﺬ‪‬ي ﺳ‪‬ﺨﱠﺮَ ﻟَﻨَﺎ ﻫ‪‬ﺬَا و‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﮐُﻨﱠﺎ ﻟَـﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘْـﺮِﻧ‪‬ﯿﻦَ و‪‬إِﻧﱠـﺎ إِﻟَـﻰ ر‪‬ﺑ‪‬ﻨَـﺎ‬
‫ﻟَﻤ‪‬ﻨْﻘَﻠ‪‬ﺒ‪‬ﻮنَ اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِﻧﱠﺎ ﻧَﺴ‪‬ﺄَﻟُﮏ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ ﺳ‪‬ﻔَﺮِﻧَﺎ ﻫ‪‬ﺬَا اﻟْﺒِﺮﱠ و‪‬اﻟﺘﱠﻘْﻮ‪‬ى و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ اﻟْﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞِ ﻣ‪‬ﺎ ﺗَﺮْﺿَﻰ اﻟﻠﱠﻬ‪‬ـﻢ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﻮ‪‬نْ ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻨَﺎ ﺳ‪‬ﻔَﺮَﻧَﺎ ﻫ‪‬ﺬَا و‪‬اﻃْﻮِ ﻋ‪‬ﻨﱠﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬أَﻧْﺖ‪ ‬اﻟﺼ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ اﻟـﺴ‪‬ﻔَﺮِ و‪‬اﻟْﺨَﻠ‪‬ﯿﻔَـﮥُ ﻓ‪‬ـﯽ‬
‫اﻷَﻫ‪‬ﻞِ اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِﻧﱢﯽ أَﻋ‪‬ﻮذُ ﺑِﮏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ و‪‬ﻋ‪‬ﺜَﺎء‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﻔَﺮِ و‪‬ﮐَﺂﺑ‪‬ﮥِ اﻟْﻤ‪‬ﻨْﻈَﺮِ و‪‬ﺳ‪‬ﻮء‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﻨْﻘَﻠَﺐِ ﻓ‪‬ﯽ اﻟْﻤ‪‬ﺎلِ‬
‫و‪‬اﻷَﻫ‪‬ﻞِ«‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬ﭘﺎك اﺳﺖ آن ذاﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻮاري را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار داد ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ‬
‫آﻧﺮا ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﻣﺎ ﺑﺴﻮي ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! در اﯾﻦ ﺳﻔﺮﻣﺎن از ﺗﻮ‬
‫ﻧﯿﮑﯽ و ﺗﻘﻮا و ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻮرد رﺿﺎﯾﺖ ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﺎ را آﺳﺎن ﺑﮕـﺮدان و‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺖ آﻧﺮا ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﮐﻮﺗﺎه ﻓﺮﻣﺎ‪ .‬اﻟﻬﯽ! ﺗـﻮ ﻫﻤـﺮاه ﺳـﻔﺮ و ﺟﺎﻧـﺸﯿﻦ در ﺧـﺎﻧﻮاده ﻫـﺴﺘﯽ‪ .‬ﺧـﺪاﯾﺎ! از‬
‫ﺳﺨﺘﯿﻬﺎي ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﺣﺰن و اﻧﺪوه و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﮔﻮار در ﻣﺎل و ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ دﻋﺎي ﻓﻮق‪ ،‬ﻣـﯽ اﻓـﺰود‪» :‬آﯾِﺒ‪‬ـﻮنَ ﺗَـﺎﺋ‪‬ﺒ‪‬ﻮنَ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺑِﺪ‪‬ونَ ﻟ‪‬ﺮَﺑ‪‬ﻨَـﺎ ﺣ‪‬ﺎﻣ‪‬ـﺪ‪‬ونَ« ﯾﻌﻨـﯽ‪ :‬رﺟـﻮع و ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﻣـﺎ ﺑـﺴﻮي اوﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑﻨـﺪﮔﺎن درﮔـﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ و او را ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺳﻔﺮ زن ﺑﺮاي ﺣﺞ ﻫﻤﺮاه ﻣﺤﺮم‬

‫‪٦٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـ ﱡﻞ‬
‫ﻻ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺳ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻳ‪‬ـﺎﻡﹴ ﻓﹶـﺼ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺫﹸﻭ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹴ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧـﺪا و روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺳﻪ روز ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺮود ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٤٤‬‬

‫ﭘﺪر‪ ،‬ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺮادر ﯾﺎ ﻣﺤﺮﻣﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪٦٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻻ‪َ‬ﻣﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺗ‪‬ﺆﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺـﺎ ِ‬
‫ﷲ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﻴ‪‬ﻮﻡﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻥ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻣ‪‬ﺴِﲑ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺫ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺪا و‬
‫روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﯾـﮏ ﺷـﺒﺎﻧﻪ روز راه را ﺑـﺪون ﻣ‪‬ﺤـﺮَم‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﻓﺮت‬
‫ﺑﺮود«‪.‬‬

‫‪٦٤٧‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫»ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹸﻮ‪‬ﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺑﹺﺎﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺫﹸﻭ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ـﻊ‪ ‬ﺫ‪‬ﻱ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹴ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺍﻛﹾﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٤١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﻣـﺮدي‬
‫ﺑﺎ زﻧﯽ )ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ( ﺑﺪون ﻣﺤﺮم‪ ،‬ﺧﻠﻮت ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬و ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ﺑﺪون ﻣﺤـﺮم‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﻓﺮت ﻧـﺮود«‪ .‬ﻣـﺮدي‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺑﺮاي ﻓﻼن ﻏﺰوه‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﺷﺪه ام و ﻫﻤﺴﺮم ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺞ ﺑﺮود؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺮاه ﻫﻤﺴﺮت‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮو«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﺣﺞ ﮐﻮدك و ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮده اﺳﺖ‬

‫‪٦٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﺒ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ـﺎﺀِ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪.«‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﺻ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﺣ‪‬ﺞ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ رواﯾـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﮐـﺎرواﻧﯽ را در‬
‫روﺣﺎء دﯾﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻫﺴﺘﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮐﯽ ﻫـﺴﺘﯿﺪ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا«‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﯾﮏ زن ﮐﻮدﮐﯽ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻫﻢ ﺣﺠﯽ دارد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ و ﭘـﺎداش آن‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٤٤٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺣﺞ ﮐﺮدن از ﻃﺮف ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﻮار ﺷﺪن ﻧﺪارد‬

‫‪٦٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻔﹶـﻀ‪‬ﻞﹸ ﺑ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻳﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﺜﹾﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ـﺮﹺ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺇﹺﻥﱠ ﻓﹶﺮﹺﻳﻀ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺـﻲ ﺷ‪‬ـﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺎ‬
‫ﻛﹶﺒﹺﲑ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺜﹾﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪) .‬ﻡ‪(١١٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺳﻮار ﺑﻮد‪ .‬زﻧﯽ از ﻃﺎﯾﻔﮥ ﺧﺜﻌﻢ آﻣﺪ و از رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺘﻔﺘﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻓﻀﻞ ﺑـﻪ آن زن ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪ .‬و رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﭼﻬﺮة ﻓﻀﻞ را ﺑﻪ ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫آن زن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺞ را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺪرم واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﭘﯿﺮ و ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮ روي ﺳﻮاري‪ ،‬ﻧﮕـﻪ دارد؛ آﯾـﺎ ﻣـﯽ ﺗـﻮاﻧﻢ‬
‫ﺑﺠﺎي او‪ ،‬ﺣﺞ ﻧﻤﺎﯾﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬در زﻣﺎن‬
‫ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة زﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ و ﯾﺎ ﻧﻔﺎس‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﺣﺮام‬
‫ﺑﺒﻨﺪد‬

‫‪٦٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻔ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺲﹴ ﺑﹺﻤ‪‬ﺤ‪ ‬ﻤ ‪‬ﺪ‬
‫ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹶ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻬﹺـﻞﱠ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋ‪‬ﻤﯿﺲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ در ﺷﺠﺮه )اﺳﻢ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯽ( زاﯾﻤﺎن ﻧﻤﻮد و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ )ﺷﻮﻫﺮ اﺳﻤﺎء( دﺳﺘﻮر‬
‫داد ﺗﺎ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٤٦‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻣﻮاﻗﯿﺖ ﺣﺞ‬

‫‪٦٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﱠﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻷَﻫ‪‬ـ ﹺﻞ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ :‬ﺫﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻷَِﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡﹺ‪ :‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺤ‪‬ﻔﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻷَﻫ‪‬ﻞﹺ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ :‬ﻗﹶﺮ‪‬ﻥﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯﹺﻝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻷَِﻫ‪‬ـﻞﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ :‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺩ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻓﹶﻜﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ ﻳ‪‬ﻬﹺﻠﱡـﻮﻥﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١١٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪" ‬ذواﻟﺤﻠﯿﻔـﻪ " را ﺑـﺮاي اﻫـﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ‪" ،‬ﺟﺤﻔﻪ" را ﺑﺮاي اﻫﺎﻟﯽ ﺷﺎم‪" ،‬ﻗﺮن اﻟﻤﻨﺎزل" را ﺑﺮاي اﻫﺎﻟﯽ ﻧﺠﺪ و "ﯾ‪‬ﻠَﻤﻠَﻢ" را ﺑﺮاي اﻫﺎﻟﯽ‬
‫ﯾﻤﻦ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﯿﻘﺎت )ﻣﺤﻞ ﺑﺴﺘﻦ اﺣﺮام( ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» .‬ﻣﯿﻘﺎﺗﻬﺎي ﯾﺎد ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺎﮐﻨﺎن اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آن ﻧﻮاﺣﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣـﺞ و ﻋﻤـﺮه ﻣـﯽ روﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻌـﯿﻦ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬و‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﻘﺎت ﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن از ﺳﺮ ﺟﺎي ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻫﻞ ﻣﮑﻪ از ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦٥٢‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﻋ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻞﱢ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ - ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻞﱡ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱠﺮﹺﻳﻖ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺤ‪‬ﻔﹶﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻞﱡ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻕﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻕﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ـﻞﱡ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻞﱡ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻠﹶﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١١٨٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ زﺑﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ درﺑﺎرة ﻣﺤﻞ ﻫﺎي‬
‫اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ـ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ـ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺤﻞ اﺣـﺮام ﺑـﺴﺘﻦ‬
‫اﻫﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ »ذو اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ«‪ ،‬راه دﯾﮕﺮ ﺟﺤﻔﻪ‪ ،‬اﻫﻞ ﻋـﺮاق ذات ﻋـﺮق‪ ،‬اﻫـﻞ ﻧﺠـﺪ ﻗـﺮن‪ ،‬و اﻫـﻞ ﯾﻤـﻦ‬
‫ﯾﻠﻤﻠﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ زدن ﻣﺤﺮم ﻗﺒﻞ از اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ‬

‫‪٦٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
 ‫‪٤٤٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱢﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﻞﱠ‪ ،‬ﻗﹶﺒ‪‬ـﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻄﹸـﻮﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻦ )ﻣﺒﺎرك( رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬را‬
‫ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮدم ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺴﺘﻦ اﺣﺮام و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻗﺒـﻞ از ﻃـﻮاف‬
‫ﺑﯿﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﻣﯽ زدم‪.‬‬

‫‪٦٥٤‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﺎﻟﺖ‪:‬ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻭ‪‬ﺑﹺﻴﺺﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﻔﹾﺮﹺﻕﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪) .‬ﻡ‪(١١٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮔﻮﯾﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن‪ ،‬درﺧﺸﺶ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ را ﺑﺮ ﻓـﺮق ﺳـﺮ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در اﺣﺮام ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﻣﺸﮏ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ اﺳﺖ‬

‫‪٦٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻃﹾﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻄﱢﻴﺐﹺ‪) .‬ﻡ‪(٢٢٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑﺎرة زﻧﯽ از ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺳﺨﻦ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن‬
‫آورد ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺘﺮش را ﭘﺮ از ﻣﺸﮏ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﮏ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﻋﻮد و ﮐﺎﻓﻮر‬

‫‪٦٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺑﹺﺎﻷَﻟﹸﻮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻄﹶﺮ‪‬ﺍﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻜﹶﺎﻓﹸﻮﺭﹴ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻄﹾﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻷَﻟﹸﻮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) . ‬ﻡ‪(٢٢٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺧﻮﺷـﺒﻮﯾﯽ ﺑﺰﻧـﺪ‪ ،‬ﻋـﻮد‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﻫـﺎ ﻣﺨﻠـﻮط ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﮔـﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻣﻘـﺪاري‬
‫ﮐﺎﻓﻮر ﺑﺎﻻي ﻋﻮد ﻣﯽ رﯾﺨﺖ و ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﻣـﯽ زد و ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ ﺧﻮﺷـﺒﻮﯾﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٤٨‬‬

‫ﻣﯽ زد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬درﺑﺎرة رﯾﺤﺎن‬

‫‪٦٥٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ـﺮﹺﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹺ ﻃﹶﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻳﺢﹺ«‪) .‬ﻡ‪(٢٢٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬رﯾﺤـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﺪﯾـﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬آﻧـﺮا‬
‫ﺑﺮﻧﮕﺮداﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺳﺒﮏ و ﺧﻮﺷﺒﻮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(15‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ از ﻣﺴﺠﺪ ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ‬

‫‪٦٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻩ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺅ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ـﻲ‬
‫ﺗ‪‬ﻜﹾﺬ‪‬ﺑ‪‬ﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺫﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪) .‬ﻡ‪(١١٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳـﺎﻟﻢ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ ﭘـﺪرم )ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ(‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار و ﺻﺎﻓﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﺣﺮام ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫ﺻﺤﯿﺤﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﻘﻂ از ﻣﺴﺠﺪ ﯾﻌﻨﯽ ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ اﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(16‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺳﻮاري‬

‫‪٦٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺞﹴ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺞﹴ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﻛﹶﺎﻥ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻎﹸ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﻬﹺﻼﹶﻝﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻠ‪‬ﻞﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﻷَﺭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻝﹸ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻝﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹸ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹸﺣ‪‬ـﺐ‪‬‬
 ‫‪٤٤٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻟﹾﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻎﹸ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ـﺎ ﺃﹸﺣ‪‬ـﺐ‪ ‬ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻎﹶ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺍﻹِﻫ‪‬ﻼﹶﻝﹸ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻬﹺﻞﱡ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١١٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺮﯾﺞ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي اﺑـﻮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! ﺗـﻮ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺖ آﻧﻬﺎ را اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ دﻫﻨﺪ!؟ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي ﻓﺮزﻧـﺪ ﺟـﺮﯾﺞ! آن ﭼﻬـﺎر ﻋﻤـﻞ ﮐﺪاﻣﻨـﺪ؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬اول اﯾﻨﮑـﻪ در‬
‫ﻃﻮاف‪ ،‬ﺑﺠﺰ رﮐﻦ ﯾﻤﺎﻧﯽ وﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد‪ ،‬ارﮐﺎن دﯾﮕﺮ را اﺳﺘﻼم ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ )ﻟﻤﺲ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ(‪.‬‬
‫‪‬‬
‫دوم اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﮐﻔﺶ ﭘﻮﺳـﺘﯽ )دﺑـﺎﻏﯽ ﺷـﺪه( ﻣـﯽ ﭘﻮﺷـﯽ‪ .‬ﺳـﻮم‪ :‬اﯾﻨﮑـﻪ از رﻧـﮓ زرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﭼﻬﺎرم اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﺗﻤﺎم ﺣﺠﺎج‪ ،‬ﺑﺎ رؤﯾﺖ ﻫﻼل‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اول ذو اﻟﺤﺠﻪ‪ ،‬ﻟﺒﺎس اﺣﺮام ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ‬
‫اﻣﺎ ﺗﻮ ﻗﺒﻞ از روز ﻫﺸﺘﻢ )روز ﺗﺮوﯾﻪ( ﻟﺒﺎس اﺣﺮام ﻧﻤﯽ ﭘﻮﺷﯽ‪.‬‬
‫‪‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ‬در ﺟﻮاب‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪) :‬درﺳﺖ اﺳﺖ( ﻣﻦ ﻓﻘﻂ دو رﮐﻦ را اﺳﺘﻼم ﻣـﯽ ﮐـﻨﻢ؛ زﯾـﺮا‬
‫ﻫﯿﭽﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺠﺰ آﻧﻬﺎ‪ ،‬رﮐـﻦ دﯾﮕـﺮي را اﺳـﺘﻼم ﮐﻨـﺪ‪ .‬و ﮐﻔـﺶ ﭼﺮﻣـﯽ‬
‫ﻣﯽ ﭘﻮﺷﻢ زﯾﺮا ﻣﻦ دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻔﺶ ﭼﺮﻣﯽ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬـﺎ وﺿـﻮ ﻣـﯽ ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دوﺳﺖ دارم از ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮع ﮐﻔﺶ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﻨﻢ‪ .‬و از رﻧـﮓ زرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﮐـﻨﻢ زﯾـﺮا‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ از رﻧﮓ زرد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻦ ﻫـﻢ دوﺳـﺖ دارم ﮐـﻪ از آن‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻢ‪ .‬و روز ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻟﺒﺎس اﺣﺮام ﻣﯽ ﭘﻮﺷﻢ زﯾﺮا ﻫﺮﮔﺰ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﻧﺪﯾﺪم ﮐـﻪ ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺳﻮاري اش )وﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي »ﻣﻨﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از روز ﻫﺸﺘﻢ( اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(17‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺮاي ﺣﺞ از ﻣﮑﻪ‬

‫‪٦٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ُ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻬﹺﻠﱢﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾـﺮ‪‬ﺩ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺴ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻃﹸﻔﹾﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱠ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸـﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺣ‪‬ﻞﱡ ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻞﱡ ﻛﹸﻠﱡ ‪‬ﻪ«‪ .‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻗﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﻄﱢﻴﺐﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺒﹺﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺎﻝﹴ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﹺﻳ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٥٠‬‬

‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻜ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺷ‪‬ﺄﹾﻧﹺﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻠ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻃﹸـﻒ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺍﻵﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻛﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪‬‬
‫ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺴِﻠ‪‬ﻲ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ .«‬ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻔﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻒ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻬ‪‬ـﺮ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﻃﹶﺎﻓﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻃﹸﻒ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺠ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺎﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻢﹺ«‪ .‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٢١٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﺣﺞ ﻣﻔﺮد )ﺗﻨﻬـﺎ( اﺣـﺮام‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬آﻣﺪﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ »ﺳ‪‬ﺮِف« رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ‪ ،‬ﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ دﭼـﺎر ﻋـﺎدت‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ راﻫﻤﺎن اداﻣﻪ دادﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا را ﻃﻮاف ﮐﺮدﯾﻢ و ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﻣﺎ ﮐﻪ ﻫﺪي )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗـﺎ از اﺣـﺮام ﺑﯿـﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ )و ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺑـﺮاي آﻧـﺎن‪ ،‬ﺣـﻼل ﺷـﻮد( ﻣـﺎ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺣﻼل ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺣﻼل ﻣﯽ ﺷﻮد« )ﺷﻤﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ از اﺣﺮام‪،‬‬
‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آﯾﯿﺪ(‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻣﺎ ﺑـﺎ ﻫﻤـﺴﺮاﻧﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺒـﺴﺘﺮ ﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻮﺷـﺒﻮﯾﯽ اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤـﻮدﯾﻢ و‬
‫ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﻤﺎن را ﭘﻮﺷﯿﺪﯾﻢ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎ روز ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬ﭼﻬﺎر روز ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ روز ﻫﺸﺘﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ‪،‬‬
‫اﺣﺮام ﺑﺴﺘﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رﻓﺖ و دﯾـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﺸﺎن ﮔﺮﯾـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻦ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دﭼـﺎر ﻋـﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧـﻪ‬
‫ﺷﺪم؛ ﻣﺮدم از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻢ و ﺧﺎﻧﮥ ﺧـﺪا را ﻃـﻮاف‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻢ و ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻫﻢ ﻣﺮدم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ ﻣﯽ روﻧﺪ )و ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ(‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي دﺧﺘﺮان آدم‪ ،‬ﻣﻘﺪر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻏـﺴﻞ ﮐـﻦ و ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻏﺴﻞ ﮐﺮد و اﺣﺮام ﺑﺴﺖ و ﺳﺎﯾﺮ اﺣﮑﺎم ﺣﺞ را اﻧﺠﺎم‬
 ‫‪٤٥١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎك ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد و ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫آن‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از اﺣﺮام ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﻫﺮ دو‪ ،‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪي«‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را‬
‫ﻃﻮاف ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﻢ‪) .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﺮه اﻧﺠـﺎم ﻧـﺸﺪه اﺳـﺖ(‪ .‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! )ﺑﺮادر ﻋﺎﯾﺸﻪ( او را ﺑﻪ ﺗﻨﻌﯿﻢ ﺑﺒﺮ ﺗﺎ از آﻧﺠﺎ ﻋﻤﺮه ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و اﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺐ ﺣﺼﺒﻪ‪ 1‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻦ‬

‫‪٦٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﺒﹺﻴ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊ‪:‬‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ـﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ـﻚ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻏﹾﺒ‪‬ﺎﺀُ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ‪) .‬ﻡ‪(١١٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﻮاري رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻨـﺎر‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ و راﺳـﺖ ﻣـﯽ اﯾـﺴﺘﺎد‪ ،‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻧﯿـﺖ اﺣـﺮام ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮد و‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬إِنﱠ اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬و‪‬اﻟﻨﱢﻌ‪‬ﻤ‪‬ﮥَ ﻟَـﮏ‪‬‬
‫و‪‬اﻟْﻤ‪‬ﻠْﮏ‪ ‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﮏ‪. «‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﯾـﻦ ﻟﺒﯿـﮏ رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﻮدش ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪‬‬
‫و‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮏ‪ ‬و‪‬اﻟْﺨَﯿ‪‬ﺮُ ﺑِﯿ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮏ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬و‪‬اﻟﺮﱠﻏْﺒ‪‬ﺎء‪ ‬إِﻟَﯿ‪‬ﮏ‪ ‬و‪‬اﻟْﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞُ«‪.‬‬

‫‪1‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺠﺎج در اﯾﻦ ﺷﺐ در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺼﺒﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٥٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮاي ﻋﻤﺮه و ﺣﺞ‬

‫‪٦٦٢‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ‪» :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٢٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑـﺮاي ﺣـﺞ و ﻋﻤـﺮه اﺣـﺮام ﺑـﺴﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮَةً و‪‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎ ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮَةً و‪‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎ« ﯾﻌﻨﯽ آﻣﺎده ﺧﺪﺗﻢ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮه و ﺣﺞ‪.‬‬

‫‪٦٦٣‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟﹶـﻴ‪‬ﻬﹺﱠﻠﻦ‪‬‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻔﹶﺞ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺜﹾﻨﹺﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٢٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ‬
‫اوﺳﺖ‪) ،‬ﻋﯿﺴﯽ( ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮﯾﻢ از ﻣﮑﺎن ﻓﺞ روﺣﺎء ﺑﺮاي ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ﯾﺎ ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬اﺣـﺮام‬
‫ﻣﯽ ﺑﻨﺪد«‪) .‬ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰوﻟﺶ در آﺧﺮ زﻣﺎن(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺣﺞ ﻣﻔﺮد‬

‫‪٦٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺـﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺔ‪) ٍ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٢٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣـﺎ ﻫﻤـﺮاه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﺮاي ﺣـﺞ ﻣﻔـﺮد‪،‬‬
‫اﺣﺮام ﺑﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﺣﺞ ﻣﻔﺮد‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺖ‪.‬‬

‫‪٦٦٥‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺃﹶﻓﹾـﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ـﺞ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺣﺞ ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﺑﺠﺎ آورد‪.‬‬
 ‫‪٤٥٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(21‬درﺑﺎره ﻗ‪‬ﺮان )اﻧﺠﺎم ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﺑﺎ ﻫﻢ(‬

‫‪٦٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ـﻲ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻰ ﺑﹺـﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺻ‪‬ـﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٢٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺲ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﺑﺎ ﻫﻢ ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﮑﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺳـﺨﻦ را ﺑـﺮاي اﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﺑـﺎزﮔﻮ ﻧﻤـﻮدم‪ .‬وي ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮاي ﺣﺞ ﻣﻔﺮد‪ ،‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﻧﺲ را دﯾﺪم‪ .‬ﺳﺨﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدم‪ .‬اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻣﺎ را ﮐـﻮدك‬
‫ﻣﯽ ﭘﻨﺪارﯾﺪ‪ .‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮَةً و‪‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ـﺎ« )ﻟﺒﯿـﮏ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻋﻤﺮه و ﺣﺞ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(22‬درﺑﺎرة ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ‬

‫‪٦٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹾ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺑﹺﺮ‪‬ﺃﹾﻳﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ‪) .‬ﻡ‪(١٢٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮان ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در زﻣﺎن رﺳﻮلاﷲ ‪ ‬ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ و درﺑـﺎرة آن‪،‬‬
‫آﯾﻪ اي‪ ،‬ﻧﺎزل ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪاً‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑﺮ اﺳﺎس رأي ﺧﻮد‪ ،‬در ﺑﺎب آن‪ ،‬ﻧﻈﺮ داد‪.‬‬

‫‪٦٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ اﻧﺠﺎم داد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه‬
‫اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٥٤‬‬

‫‪٦٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪) .‬ﻡ‪(١٢١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﯿﺖ ﺣـﺞ ﮐـﺮده ﺑـﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﻣﺎن را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﻤﺮه ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد و ﻫﺪي )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٦٧٠‬ـ ﻋﻦ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺒ‪‬ـﻞﹶ ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﹺﻳ‪‬ـ ‪‬ﺔ‬
‫ﺑﹺﺄﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ :‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﲑ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻵﻥﹶ ﻣ‪‬ﻜﱢﻴ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺـﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺡﹴ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٌ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻣ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹸﻮﻓﹸﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻮﺍ ﺣ‪‬ﻼﹶﻻﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ـﻲ‬
‫ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻓﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺁﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻘﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻟﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹶ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱠﻪ‪ .«‬ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٢١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻬﺎر روز ﻗﺒﻞ از روز ﻫﺸﺘﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮه ﺑﻪ‬
‫ﻣﮑﻪ آﻣﺪم‪ .‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺣﺞ ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﮑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﻣﺜﻞ ﺣﺞ اﻫﻞ ﻣﮑـﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد(‪ .‬ﻧـﺰد‬
‫ﻋﻄﺎء ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﺎح رﻓﺘﻢ و از وي اﺳﺘﻔﺘﺎ ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻋﻄﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﻧـﺼﺎري ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻫﺪي ﻫﻤﺮاﻫﺶ آورده ﺑﻮد ﺑﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺣﺞ ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﺮاي‬
‫ﺣﺞ ﻣﻔﺮد‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را ﻃﻮاف ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و‬
‫ﻣﺮوه‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎﯾﺘﺎن را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﯿﺪ و از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿـﺮون ﺑﯿﺎﯾﯿـﺪ و ﺗـﺎ روز ﻫـﺸﺘﻢ )ﺧـﺎرج از‬
‫اﺣﺮام( ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ‪ .‬روز ﻫﺸﺘﻢ ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ و ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده اﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮه ﺑﺤﺴﺎب‬
‫ﻣﯽ آورﯾﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﺮه ﻗﺮار دﻫﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﮐﺮده اﯾـﻢ؟!‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺎري را ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آن‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دﻫـﻢ‪ ،‬اﻧﺠـﺎم دﻫﯿـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻣـﻦ ﻫـﺪي ﻫﻤـﺮاﻫﻢ‬
 ‫‪٤٥٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﻤﯽ آوردم‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮐﺎري را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آن دﺳﺘﻮر دادم‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادم‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﺣﺮاﻣﯽ ﺑـﺮاﯾﻢ‬
‫ﺣﻼل و ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺪي ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮدش ﻧﺮﺳﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(24‬ﻧﺴﺦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از اﺣﺮام و دﺳﺘﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن آن‬

‫‪٦٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﹺـﻴ ‪‬ﺦ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻄﹾﺤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﻫ‪‬ﻼﹶﻝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ‬
‫ﺳ‪‬ﻘﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱﹴ«؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻄﹸﻒ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ـﻞﱠ«‪.‬‬
‫ﻓﹶﻄﹸﻔﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ ﻓﹶﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻄﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﻏﹶـﺴ‪‬ﻠﹶﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻓﹾﺘ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺇﹺﻣ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻘﹶﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻢﹺ ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَﻧﹺﻲ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﺃﹶﻣ‪‬ﲑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﺄﹾﻥ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻓﹾﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺌ‪‬ـﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ـﺬﹶﺍ ﺃﹶﻣ‪‬ـﲑ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻗﹶﺎﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺒﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﲑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﺄﹾﻥ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﻧ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹾ ﺑﹺﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﱠ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫‪‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻧ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹾ ﺑﹺﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱠ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪) .‬ﻡ‪(١٢٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾـﺸﺎن ﺷـﺘﺮش را در‬
‫ﺑﻄﺤﺎء ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﯿﺘﯽ اﺣﺮاﻣﯽ ﺑﺴﺘﻪاي«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﯿﺘﯽ ﮐـﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﺪي آورده اي«؟ ﻋـﺮض‬
‫ﮐﺮدم‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺲ از ﻃﻮاف ﺑﯿﺖ و ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻧﺰد زﻧﯽ از ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮد رﻓﺘﻢ‪ .‬او ﻣﻮﻫﺎي ﻣﺮا ﺷﺎﻧﻪ زد ﯾﺎ ﺳﺮ ﻣﺮا ﺷﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ در دوران ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺘﻮا ﻣﯽ دادم‪ .‬روزي در ﻓﺼﻞ ﺣﺞ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدم ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدي ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾـﺪي در ﻣﻨﺎﺳـﮏ ﺣـﺞ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﻣﺮدم! ﻫﺮ ﮐﺲ را ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﻓﺘﻮا داده اﯾﻢ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ؛‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٥٦‬‬

‫زﯾﺮا اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻣﯽ آﯾﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﻣﯿﺮ اﻟﻤـﺆﻣﻨﯿﻦ!‬
‫اﯾﻦ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮده اﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ,‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬و‪‬أَﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻮا اﻟْﺤ‪‬ﺞ‪ ‬و‪‬اﻟْﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮَةَ ﻟﻠﱠﻪ‪) .‬ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺑﺮاي اﷲ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ(‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬اﯾﺸﺎن ﻗﺒﻞ از ذﺑﺢ ﻫﺪي‪ ،‬از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﻫﺪي در ﻗ‪‬ﺮان )ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﺑﺎ ﻫﻢ(‬

‫‪٦٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻷَِﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬‬
‫ﺧ‪‬ﺎﺻ‪‬ﺔﹰ‪) .‬ﻡ‪(١٢٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮذر ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺴﺦ ﺣﺞ ﺑﻪ ﻋﻤﺮه‪ ،‬وﯾﮋة ﯾﺎران ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٦٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ـ ‪‬ﺔ‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪، ‬‬
‫ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺃﹸﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻃﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺃﹶﻧ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﺰﹺﺉ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪) .‬ﻡ‪(١٢٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ در زﻣـﺎن ﻓﺘﻨـﻪ )ﺟﻨـﮓ ﺣﺠـﺎج ﺑـﺎ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ( ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮه )از ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ از ﺑﯿﺖ اﷲ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﻮم‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﮐﺎري را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪) ‬ﺳﺎل ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ( اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺖ و ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺪاء‪ 1‬آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ رو ﺑﻪ ﯾـﺎراﻧﺶ ﮐـﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﮑﻢ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه )در ﺻﻮرت ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺷﺪن( ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ را ﮔﻮاه ﻣﯽ ﮔﯿﺮم ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬واﺟﺐ ﻧﻤﻮدم‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮش اداﻣﻪ داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻌﺒـﻪ رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻫﻔـﺖ ﺑـﺎر‪،‬‬

‫‪1‬ﺑﯿﺪا ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ )ﻣﺤﻞ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ(‪.‬‬

 ‫‪٤٥٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫اﻃﺮاف ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻃﻮاف ﮐﺮد و ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺎري اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺪاد )ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻃﻮاف و ﺳﻌﯽ ﻧﮑﺮد( و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤـﺎن ﯾـﮏ ﻃـﻮاف وﺳـﻌﯽ‪ ،‬ﮐﻔﺎﯾـﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪي ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد‪ ،‬آورده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﻫﺪي در ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ‬

‫‪٦٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻓﹶـﺴ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﱠ ﺑﹺـﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪ ‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﺪ‪‬ﻯ‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﻪ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻄﹸﻒ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﻘﹶﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻬﹺـﻞﱠ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺎﻑ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻦ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﻃﹶﻮ‪‬ﺍﻓﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺎﻡﹺ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻓﹶﻄﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻞﹾ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻓﹶﺎﺽ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻞﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٢٢٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در‬
‫ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع‪ ،‬ﻧﯿﺖ ﻋﻤﺮه را ﺑﻪ ﺣﺞ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬و ﻫـﺪي از ذواﻟﺤﻠﯿﻔـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺧـﻮد ﺑـﺮد‪ .‬ﻣـﺎﺟﺮا‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در آﻏﺎز‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﻧﻤﻮد‪ .‬و ﻣﺮدم ﻫﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ﻫﺪي‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٥٨‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻫﺪي‪،‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ )ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺣﺮام( ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺮام ﺷﺪه اﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺠﺶ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻫﺪي‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﺪ و از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ‬
‫و ﺑﻌﺪاً ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد و ﻫﺪي )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﻫﺪي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻪ روز در‬
‫اﯾﺎم ﺣﺞ‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮد و ﻫﻔﺖ روز ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده اش ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد را ﺑﻮﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه در ﺳﻪ ﻃﻮاف از ﻫﻔﺖ ﻃﻮاف‪ ،‬رﻣﻞ ﻧﻤﻮد )ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺎم ﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﺗﻨﺪي ﺑﺮداﺷﺖ و‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺎن ﻣﯽ داد( و ﭼﻬﺎر ﻃﻮاف دﯾﮕﺮ را ﺑﻄﻮر ﻋﺎدي‪ ،‬راه ﻣﯽ رﻓـﺖ‪ .‬و ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻃﻮاﻓﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﻘﺎم )اﺑﺮاﻫﯿﻢ( ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم دادن‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻔﺎ رﻓﺖ‬
‫و ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ از اﻣﻮري ﮐﻪ )ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺣـﺮام( ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫ﺣﺮام ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻼل ﻧﺸﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺠﺶ را اﻧﺠﺎم داد و در روز دﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺪﯾﺶ را ذﺑﺢ ﻧﻤﻮد و‬
‫رﻓﺖ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻫﻤﮥ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻣﻤﻨﻮع )ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺣﺮام( ﺟﺎﯾﺰ ﺷﺪ‪ .‬و ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻫﺪي ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(27‬اﻧﺠﺎم ﺣﺞ ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﺮه‬

‫‪٦٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻋ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶـﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻞﹾ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‬
‫ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻝﹾ ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻀ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹸﻫ‪‬ﻠ‪‬ـﻞﹾ ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘﹸﺾ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺸ‪‬ﻂﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﺓﹶ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻢﹺ ﻣ‪‬ﻜﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻨﹺـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻠ‪‬ﻞﹾ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٢١١/‬‬
 ‫‪٤٥٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺎل ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از ﻣﺪﯾﻨـﻪ‪،‬‬
‫ﺧﺎرج ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺣﺞ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮاي ﻋﻤـﺮه‪ ،‬اﺣـﺮام ﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻣﮑـﻪ‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﺪي ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﻧﺪارد‪،‬‬
‫از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام ﺑـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ و ﻫـﺪي ﻫﻤـﺮاه ﺧـﻮد دارد ﺗـﺎ‬
‫وﻗﺘﯿﮑﻪ ﻫﺪﯾﺶ را ذﺑﺢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﺸﻮد‪ .‬و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺠﺶ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮاي ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام ﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدم‪ ،‬دﭼـﺎر ﻋـﺎدت‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺷﺪم و ﺗﺎ روز ﻋﺮﻓﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳـﺘﻮر‬
‫داد ﺗﺎ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮم را ﺑﺎز ﮐﻨﻢ و ﺳﺮم را ﺷﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻢ و ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪم و ﻋﻤﺮه را رﻫﺎ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺞ ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬آﻧﮕـﺎه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﺮادرم‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ را ﻫﻤﺮاﻫﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﺠﺎي ﻋﻤﺮه اي ﮐﻪ از اﺣﺮام آن‬
‫ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ زﻣﺎن ﺣﺞ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬از ﺗﻨﻌﯿﻢ )اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪم و( ﻋﻤﺮه ﻧﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‬

‫‪٦٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺿ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ـﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـ ‪‬ﺪ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﺛﹶﻘ‪‬ﻴﻠﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻃ‪‬ﻲ ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱢﻲ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ـﺚﹸ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺒﹺـﺴ‪‬ﻨﹺﻲ«‪ .‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹶﺖ‪) .‬ﻡ‪(١٢٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺿﺒﺎﻋﻪ دﺧﺘﺮ زﺑﯿـﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ زﻧﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ وزن ﻫﺴﺘﻢ و ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮوم‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻪ‬
‫دﺳﺘﻮري ﻣﯽ دﻫﯿﺪ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪ و ﺷﺮط ﮐﻦ ﮐـﻪ ﻣﮑـﺎن ﺑﯿـﺮون‬
‫آﻣﺪﻧﻢ از اﺣﺮام‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ )ﺧﺪا( ﻣﺮا ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﯽ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬او ﺣﺞ را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬اﻧﺠﺎم داد )ﺑﺮاﯾﺶ ﻋﺬري ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٦٠‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(29‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﯾﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه و اﺛﺮ‬

‫ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺶ‪ ،‬وﺟﻮد دارد‬

‫‪٦٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺠﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻕ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺻ‪‬ـﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻲ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺏﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺣ‪‬ﻲ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪  ‬ﻃﹶﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏﹺ ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﻏﹶﻄ‪‬ﻴﻂﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻐ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻂ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻜﹾﺮﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪‬؟ ﺍﻏﹾﺴِﻞﹾ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻠﹸﻮﻕﹺ ﻭ‪‬ﺍﺧ‪‬ﻠﹶﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻧﹺﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١١٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﯾﻌﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻨﯿﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﺟﻌﺮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻋﺒﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ و ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ زده ﺑﻮد ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﺛﺎر ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﻋﺒﺎﯾﺶ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﺮه ﻧﻤﺎﯾﻢ؟ دﺳﺘﻮر ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬وﺣﯽ‬
‫ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﺸﺎن را ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ اي ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ دوﺳﺖ دارم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬را ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺒﯿﻨﻢ‪ .‬ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﺑﻪ ﯾﻌﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾـﺎ دوﺳـﺖ داري ﮐـﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬را‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول وﺣﯽ‪ ،‬ﺑﺒﯿﻨﯽ؟‬
‫ﯾﻌﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﮔﻮﺷﮥ ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻣـﻦ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬را دﯾـﺪم در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻋﻤﯿﻖ ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ – راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﯾﻌﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻـﺪاي ﻧﻔـﺲ اش‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪاي ﺷﺘﺮان ﺟﻮان ﺑﻮد – ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ وﺣﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدﯾـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ‬
‫درﺑﺎرة ﻋﻤﺮه ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ آﺛﺎر ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ را ﺑﺸﻮي‪ ،‬ﻋﺒﺎﯾﺖ را ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎور وآﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬
‫در ﺣﺞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯽ‪ ،‬در ﻋﻤﺮه ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﺑﺪه« )ﯾﻌﻨﯽ از آن ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺣﺮام ﺣـﺞ‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿـﺰ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ در اﺣﺮام ﻋﻤﺮه ﻧﯿﺰ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻦ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻃﻮاف و ﺳﻌﯽ و ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﺳﺮ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻃـﻮاف و‬
‫ﺳﻌﯽ و ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﺳﺮ در ﺣﺞ اﺳﺖ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬
 ‫‪٤٦١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﭙﻮﺷﺪ‬

‫‪٦٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ : ‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱢﻴ‪‬ﺎﺏﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﹾﻘﹸﻤ‪‬ﺺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻭﹺﻳﻼﹶﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧﹺﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻔﹶﺎﻑ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻠﹾـﺒ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻔﱠﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﻔﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱢﻴ‪‬ﺎﺏﹺ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍﻥﹸ‬
‫ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺭ‪‬ﺱ‪) .«‬ﻡ‪(١١٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤـﺮِم ﭼـﻪ‬
‫ﭼﯿﺰي ﺑﭙﻮﺷﺪ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺮاﻫﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺷﻠﻮار‪ ،‬ﻋﺒﺎ و ﻣﻮزه ﻧﭙﻮﺷﯿﺪ‪ .‬ﻣﮕـﺮ ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﻔﺸﯽ ﻧﯿﺎﺑﺪ؛ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮزه ﻫﺎ را از زﯾﺮ اﺳﺘﺨﻮان ﻗﻮزك ﭘـﺎ‪ ،‬ﻗﻄـﻊ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﺑﭙﻮﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻟﺒﺎﺳﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻄﺮ ﯾﺎ زﻋﻔﺮان‪ ،‬آﻏﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﭙﻮﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪٦٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـ ‪‬ﻮ‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻭﹺﻳﻞﹸ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻹِﺯ‪‬ﺍﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻔﱠﺎﻥ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ«‪.‬‬
‫ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪) .‬ﻡ‪(١١٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬در ﺣـﺎل ﺧﻄﺒـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻠﻮار ﺑﭙﻮﺷﺪ ﮐﻪ ازار ﻧﯿﺎﺑﺪ و ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮزه ﺑﭙﻮﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻔﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬و ﻫﺪﻓﺶ ﺷﺨﺺ ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﺣﮑﻢ ﺷﮑﺎر ﺑﺮاي ﻣ‪‬ﺤﺮِم‬

‫‪٦٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺐﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺜﱠﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﺜ‪‬ﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ـﺎﺭ‪‬ﺍ‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻷَﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀِ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻥﹶ ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ـﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ ﺣ‪‬ـﺮ‪‬ﻡ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١١٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﺻﻌﺐ اﺑﻦ ﺟﺜﺎﻣﻪ ﻟﯿﺜﯽ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وي ﮔﻮرﺧﺮي را در ﻣﺤﻠـﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم اﺑـﻮاء ﯾـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٦٢‬‬

‫و‪‬د‪‬ان ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﻫﺪا ﻧﻤـﻮد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬آﻧـﺮا ﻧﭙـﺬﯾﺮﻓﺖ‪) .‬ﺻـﻌﺐ‪ ،‬ﻏﻤﮕـﯿﻦ و اﻓـﺴﺮده ﺷـﺪ(‪.‬‬
‫ﺻﻌﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬آﺛـﺎر ﭘﺮﯾـﺸﺎﻧﯽ را در ﭼﻬـﺮه ام دﯾـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭼـﻮن در‬
‫اﺣﺮام ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪ ،‬آﻧﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ«‪.‬‬

‫‪٦٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺎﻭ‪‬ﺱﹴ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻗﹶـ ‪‬ﻢ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺬﹾﻛ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ـﻢﹺ‬
‫ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹸﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻀ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ـﻢﹺ‬
‫ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪) .«‬ﻡ‪(١١٩٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻃﺎووس ﺑﻪ رواﯾﺖ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬زﯾـﺪ ﺑـﻦ ارﻗـﻢ ‪ ‬آﻣـﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ او را ﯾـﺎدآوري ﻧﻤـﻮد و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﯾـﺎدت ﻫـﺴﺖ ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﮔﻔﺘـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺷﮑﺎري اﻫﺪا ﮔﺮدﯾﺪ؟ زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑـﻪ او ﯾـﮏ ﻋـﻀﻮ‬
‫از ﮔﻮﺷﺖ ﺷﮑﺎر‪ ،‬اﻫﺪا ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻧﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ آﻧﺮا ﻧﻤﯽ ﺧﻮرﯾﻢ؛ زﯾـﺮا در‬
‫اﺣﺮام ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﺣﮑﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﺷﮑﺎري ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻏﯿﺮ ﻣ‪‬ﺤﺮِم آﻧﺮا ﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮد ﻣ‪‬ﺤﺮِم‬

‫‪٦٨٢‬ـ ﻋﻦ ﺃﰊ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪،‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﺳ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺤ‪‬ـﺮﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺗ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻧﹺﻲ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﺳ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹸﻮﺍ ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ـﻮﺍ‬
‫ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪‬ﻭﻥﹶ ﺇﹺﺫﹾ ﺭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺍ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ـﺶﹴ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﻓﹶﻌ‪‬ﻘﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹸﻮﺍ ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻛﹶﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻣ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻢﹺ ﺍﻷَﺗ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ـﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ـﻮ‪‬ﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـﺮﹺﻡ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺶ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﻓﹶﻌ‪‬ﻘﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹾﻨ‪‬ـﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻧ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹸ ﻟﹶﺤ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻣ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
 ‫‪٤٦٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫»ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻜﹸﻠﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١١٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﯿﺖ اﷲ )از ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﺑﯿﺮون رﻓﺖ؛ ﻣﺎ ﻧﯿـﺰ ﻫﻤـﺮاه‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫راوي از اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ را ﮐـﻪ اﺑﻮﻗﺘـﺎده ﻧﯿـﺰ در ﻣﯿـﺎن آﻧـﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬راه ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ را در ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺳـﯿﺪ«‪ .‬آﻧـﺎن ﻧﯿـﺰ راه‬
‫ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ از ﺳـﺎﺣﻞ ﺑـﺴﻮي رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑﺠـﺰ‬
‫اﺑﻮﻗﺘﺎده‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﻫﻤﮕﯽ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺴﯿﺮ راه‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﮔﻮرﺧﺮ دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﻗﺘﺎده ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮد و‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮر ﺧﺮ ﻣﺎده را ﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬آﻧﺎن ﭘﯿـﺎده ﺷـﺪﻧﺪ و از ﮔﻮﺷـﺖ آن ﺧﻮردﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺷﮑﺎر ﺧﻮردﯾﻢ!‬
‫راوي ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬آﻧــﺎن ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧـﺪة ﮔﻮﺷــﺖ ﺷـﮑﺎر را ﺑـﺎ ﺧــﻮد ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪ؛ ﻫﻨﮕــﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺧــﺪﻣﺖ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ در اﺣﺮام ﺑﻮدﯾﻢ وﻟﯽ اﺑﻮﻗﺘﺎده‪ ،‬ﻣ‪‬ﺤـﺮِم ﻧﺒـﻮد‪ .‬دﺳـﺘﻪ اي ﮔـﻮرﺧﺮ دﯾـﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻗﺘﺎده ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را ﺷـﮑﺎر ﮐـﺮد‪ .‬ﻣـﺎ ﭘﯿـﺎده ﺷـﺪﯾﻢ و از ﮔﻮﺷـﺖ آن ﺧـﻮردﯾﻢ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﻢ؟! ﻟـﺬا ﺑﻘﯿـﮥ ﮔﻮﺷـﺖ اش را ﺑـﺎ ﺧـﻮد‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﯿﻢ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ اﺑﻮﻗﺘﺎده را دﺳﺘﻮري داد ﯾﺎ اﺷـﺎره اي ﮐـﺮد«؟ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة ﮔﻮﺷﺖ اش را ﻧﯿﺰ ﺑﺨﻮرﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﺣﯿﻮاﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﺸﺪ‬

‫‪٦٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﺳ‪‬ـ ‪‬ﻖ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹾﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻞﱢ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﺍﻷَﺑ‪‬ﻘﹶﻊ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺄﹾﺭ‪‬ﺓﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾـﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹸـﻮﺭ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺎ«‪(١١٩٨) .‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﻨﺞ ﺣﯿﻮان ﻣﻮذي ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﻞ )ﺧﺎرج از ﺣﺮم( و ﺣﺮم‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻣـﻮش‪ ،‬ﻋﻘـﺮب‪ ،‬ﮐـﻼغ‪ ،‬ﺑـﺎز‬
‫ﺷﮑﺎري و ﺳﮓ ﻫﺎر«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٦٤‬‬

‫‪٦٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑﻦﹺ ﻋﻤﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻻﹶ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ‪‬‬
‫ﺡ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﺍﻹِﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ‪ :‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺄﹾﺭ‪‬ﺓﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹾـﺮ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ـﺮ‪‬ﺍﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ـﺪ‪‬ﺃﹶﺓﹸ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹸﻮﺭ‪) .«‬ﻡ‪(١١٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭘـﻨﺞ ﺣﯿـﻮان ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺸﺘﻦ آﻧﻬﺎ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺮم و در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻧﻤﯽ ﺷـﻮد و آﻧﻬـﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻣـﻮش‪،‬‬
‫ﻋﻘﺮب‪ ،‬ﮐﻼغ‪ ،‬ﺑﺎز ﺷﮑﺎري و ﺳﮓ ﻫﺎر«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﺣﺠﺎﻣﺖ ﺑﺮاي ﻣ‪‬ﺤﺮِم‬

‫‪٦٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻄﹶﺮﹺﻳﻖﹺ ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻂﹶ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٢٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﺑ‪‬ﺤﯿﻨﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در راه ﻣﮑـﻪ در ﺣﺎﻟـﺖ اﺣـﺮام‪ ،‬ﻓـﺮق‬
‫ﺳﺮش را ﺣﺠﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(35‬ﺣﮑﻢ ﻣ‪‬ﺤﺮِﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ را ﻣﺪاوا ﮐﻨﺪ‬

‫‪٦٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺐﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺑﹺﻤ‪‬ﻠﹶﻞﹴ‪ ،‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻰ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺎﺀِ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻞﹶ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺍﺿ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺒﹺﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶـﺈﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ـﺎﻥﹶ ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻰ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪ ،‬ﺿ‪‬ـﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺒﹺﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٢٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧُﺒﯿﻪ ﺑﻦ وﻫﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﺑﺎن ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻣﮑـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻣ‪‬ﻠَـﻞ‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﭼﺸﻤﻬﺎي ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ درد ﮔﺮﻓﺖ؛ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ روﺣـﺎء رﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬درد آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺰد اﺑﺎن ﺑـﻦ ﻋﺜﻤـﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗـﺎ در اﯾـﻦ ﺑـﺎره از او ﺑﭙﺮﺳـﺪ‪ .‬وي ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑـﺮ‬
‫ﭼـﺴﻤﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺻــﺒﺮ )ﻧــﻮﻋﯽ ﮔﯿــﺎه داروﯾــﯽ( ﺑﮕــﺬار‪ .‬زﯾـﺮا ﻋﺜﻤــﺎن ‪ ‬ﺣــﺪﯾﺜﯽ رواﯾــﺖ ﮐــﺮده اﺳــﺖ ﮐــﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑﺎرة ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬دﭼﺎر درد ﭼﺸﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻـﺒﺮ ﺑـﺎﻻي آﻧﻬـﺎ‬
 ‫‪٤٦٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﮕﺬار«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(36‬ﺣﮑﻢ ﺳﺮ ﺷﺴﺘﻦ ﻣ‪‬ﺤﺮِم‬

‫‪٦٨٧‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺭﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪ ‬ﹶﺔ‬
‫‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻔﹶﺎ ﺑﹺﺎﻷَﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺴِﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺴِﻞﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪‬‬
‫‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹸ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺏﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻤ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻨﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺴِﻞﹸ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪‬؟ ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ـﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ـﻮ‬
‫ﺃﹶﻳ‪‬ﻮﺏ‪  ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏﹺ ﻓﹶﻄﹶﺄﹾﻃﹶﺄﹶﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻹِﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺼ‪‬ﺐ‪:‬‬
‫ﺍﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ‪) .‬ﻡ‪(١٢٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒـﺎس و ﻣـﺴﻮر ﺑـﻦ ﻣﺤﺰﻣـﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋـﻨﻬﻢ در‬
‫اﺑﻮاء دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮش را ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﻣ‪‬ﺴﻮر ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺮش را ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﺮا ﻧﺰد اﺑﻮ اﯾﻮب اﻧـﺼﺎري ‪ ‬ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗـﺎ در اﯾـﻦ ﺑـﺎره از او‬
‫ﺑﭙﺮﺳﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﺑﻮ اﯾﻮب را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ اي ﺧﻮدش را ﺳﺘﺮ ﻧﻤﻮده و ﻣﯿﺎن دو ﭼﻮﺑﯽ ﮐـﻪ در دو ﻃـﺮف‬
‫ﭼﺎه ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﻼم ﮐﺮدم‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﮐﯿﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ ﺣ‪‬ﻨـﯿﻦ ﻫـﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺮا ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ از ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺮﺳﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺳـﺮش‬
‫را ﻣﯽ ﺷﺴﺖ؟ اﺑﻮ اﯾﻮب دﺳﺘﺶ را ﺑﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﮔﺬاﺷﺖ و آن را ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﭘﺎﯾﯿﻦ آورد ﮐﻪ ﺳﺮش ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮش‪ ،‬آب ﻣﯽ رﯾﺨﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آب ﺑﺮﯾﺰ‪ .‬او ﺑﺮ ﺳـﺮش آب رﯾﺨـﺖ‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬
‫اﺑﻮ اﯾﻮب ﺳﺮش را ﺑﺎ دﺳﺘﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ داد‪ .‬و ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎ را از ﺟﻠﻮ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ از ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻠﻮ آورد و ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(37‬واﺟﺐ ﺷﺪن ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺮ ﻣ‪‬ﺤﺮِم‬

‫‪٦٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻘ‪‬ﻞﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻛﹶﻌ‪‬ﺐﹴ ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٦٦‬‬

‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔ‪ :‬ﻓﹶﻔ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻛﹶﻌ‪‬ﺐ‪ : ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑﹺﻲ ﺃﹶﺫﹰﻯ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺛﹶﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺭ‪‬ﻯ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ‪،‬‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺓﹰ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻓﹶﻔ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪ ‬ﹲﺔ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻡﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺇﹺﻃﹾﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻛ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻉﹴ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻜﹸﻞﱢ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﲔﹴ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺻ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹰ‪) .‬ﻡ‪(١٢٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻌﻘﻞ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮐﻌﺐ ﺑـﻦ ﻋﺠـﺮه ‪ ‬در ﻣـﺴﺠﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﻦ رﻓـﺘﻢ و‬
‫ﮐﻨﺎرش ﻧﺸﺴﺘﻢ و از او درﺑﺎرة اﯾﻦ آﯾﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬ﻓَﻔ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮥٌ ﻣ‪‬ـﻦْ ﺻ‪‬ـﯿ‪‬ﺎمٍ أَو‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗَﮥٍ أَو‪ ‬ﻧُﺴ‪‬ﮏ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺪﻫﺪ از ﻗﺒﯿﻞ روزه ﯾﺎ ﺻﺪﻗﻪ و ﯾﺎ ذﺑﺢ ﻧﻤﻮدن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻌﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ آﯾﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺳﺮم‪ ،‬ﻣـﺸﮑﻠﯽ داﺷـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ در ﺣـﺎﻟﯽ ﻣـﺮا ﻧـﺰد‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﭙﺶ ﺑﺮ ﺻﻮرﺗﻢ ﻣﯽ رﯾﺨﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺪه اي‪ .‬آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ﭘﯿﺪا ﮐﻨـﯽ«؟ ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﺧﯿـﺮ‪ .‬آﻧﮕـﺎه اﯾـﻦ آﯾـﻪ ﻧـﺎزل ﺷـﺪ‪:‬‬
‫‪‬ﻓَﻔ‪‬ﺪ‪‬ﯾ‪‬ﮥٌ ﻣ‪‬ﻦْ ﺻ‪‬ﯿ‪‬ﺎمٍ أَو‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗَﮥٍ أَو‪ ‬ﻧُﺴ‪‬ﮏ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺪﯾﻪ ﺑﺪﻫﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﯾﺎ روزه ﺑﮕﯿـﺮد و‬
‫ﯾﺎ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ و ﯾﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳـﻪ روز ﯾـﺎ ﻃﻌـﺎم دادن ﺷـﯿﺶ ﻣـﺴﮑﯿﻦ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام‬
‫ﻧﺼﻒ ﺻﺎع«‪.‬‬
‫ﮐﻌﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﯾﮥ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻄﻮر ﺧﺎص در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬وﻟـﯽ ﺣﮑـﻢ آن‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻫﻤﮕـﯽ‬
‫ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(38‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام‪ ،‬ﻓﻮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﻔﻦ و دﻓﻦ ﮔﺮدد؟‬

‫‪٦٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹲ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗ‪‬ﺺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻏﹾﺴِﻠﹸﻮﻩ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎﺀٍ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻔﱢﻨ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ـﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹸﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٢٠٦/‬‬
 ‫‪٤٦٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از ﺑﺎﻻي ﺷﺘﺮش ﺑﻪ زﻣـﯿﻦ اﻓﺘـﺎد و ﮔـﺮدﻧﺶ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ )و وﻓﺎت ﻧﻤﻮد(‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﺑﺎ آب و ﺳـﺪر‪ ،‬ﻏـﺴﻞ دﻫﯿـﺪ و ﺑـﺎ دو ﭘﺎرﭼـﻪ اش‬
‫)ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎي اﺣﺮام( ﮐﻔﻦ ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﺮش را ﻧﭙﻮﺷـﺎﻧﯿﺪ‪ .‬زﯾـﺮا روز ﻗﯿﺎﻣـﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ او را ﻟﺒﯿـﮏ ﮔﻮﯾـﺎن‪،‬‬
‫ﺣﺸﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(39‬درﺑﺎرة ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﮐﺮدن در ذي ﻃﻮي و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن ﻗﺒﻞ از وارد ﺷﺪن‬
‫در ﻣﮑﻪ‬

‫‪٦٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﺇﹺﻻﱠ ﺑ‪‬ـﺎ ‪‬‬
‫ﺕ‬
‫ﺑﹺﺬ‪‬ﻱ ﻃﹶﻮ‪‬ﻯ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﻞﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶ‪‬ﻧﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٢٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ آﻣـﺪ‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘـﮥ ذي ﻃـﻮي‬
‫)ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﮑﻪ( ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺒﺢ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻏﺴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد و روز‪ ،‬وارد ﻣﮑﻪ ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫و رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(40‬وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﯾﮏ راه و ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از راه دﯾﮕﺮ‬

‫‪٦٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﻃﹶﺮﹺﻳﻖﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺮﹺﻳﻖﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺱﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻨﹺﻴ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻠﹾﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻨﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻔﹾﻠﹶﻰ‪) .‬ﻡ‪(١٢٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از راه ﺷـﺠﺮه )از ﻣﺪﯾﻨـﻪ( ﺑﯿـﺮون‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ و از راه ﻣﻌﺮس‪ ،‬وارد ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬از ﮔﺮدﻧﮥ ﺑﺎﻻﯾﯽ وارد ﻣﯽ ﺷﺪ‬
‫و از ﮔﺮدﻧﮥ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(41‬ﺣﮑﻢ رﻓﺘﻦ ﺣﺎﺟﯽ در ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش‬

‫‪٦٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺎﺭﹺﺛﹶﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﺍﺭﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻞﹲ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺭﹺﺑ‪‬ـﺎﻉﹴ ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٦٨‬‬

‫ﺩ‪‬ﻭﺭﹴ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻞﹲ ﻭ‪‬ﺭﹺﺙﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮﹺﺛﹾﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪،‬‬
‫ﻷَِﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻞﹲ ﻭ‪‬ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐ‪ ‬ﻛﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٣٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾﺎ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ات ﻣﯽ روي؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻋﻘﯿﻞ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻠﮑﯽ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻘﯿﻞ و ﻃﺎﻟﺐ از اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ارث ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻠﯽ‪ ‬و ﺟﻌﻔﺮ‪ ‬از اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ارث ﻧﺒﺮدﻧﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ‬
‫دو‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺎﻟﺐ و ﻋﻘﯿﻞ )در آن زﻣﺎن( ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻋﻘﯿﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‬
‫وﻟﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﺪ و در ﻏﺰوة ﺑﺪر ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﭙﺎه ﮐﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻔﻘﻮد اﻻﺛﺮ ﮔﺮدﯾﺪ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(42‬ر‪‬ﻣﻞ در ﻃﻮاف و ﺳﻌﯽ‬

‫‪٦٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﺎﻑ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻰ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻑ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(١٢٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻮاف ﻧﺨﺴﺖ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬در ﺳﻪ ﺷﻮط اول ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ر‪‬ﻣﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد )ﮔﺎم‬
‫ﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﺗﻨﺪي ﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺖ و ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺎن ﻣﯽ داد(‪ .‬و در ﭼﻬﺎر ﺷﻮط ﺑﻌﺪي‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻋﺎدي راه ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٦٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﺍﻑ‪) .‬ﻡ‪(١٢٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ در ﺳﻪ ﺷﻮط‪،‬‬
‫از ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن‪ ،‬ر‪‬ﻣﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٦٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﻄﱡﻔﹶﻴ‪‬ﻞﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪ ‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺛﹶﻼ‪‬ﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻃﹾﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ،‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ ﻫ‪‬ﻮ‪‬؟ ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺑ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹸـﻚ‪ :‬ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﻗﹸﻮﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶـﺬﹶﺑ‪‬ﻮﺍ؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
 ‫‪٤٦٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻌ‪‬ﻮ ﹶﻥ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻓﹸﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠـﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺼ‪‬ﻔﹶﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ ﻫ‪‬ﻮ‪‬؟ ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶـﺬﹶﺑ‪‬ﻮﺍ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹸﻚ‪ :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺑ‪‬ﻮﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺜﹸﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ - - ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺕ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺜﹸﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ‪) .‬ﻡ‪(١٢٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻃﻔﯿﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻈﺮ ﺷـﻤﺎ در ﻣـﻮرد رﻣـﻞ‬
‫ﻧﻤﻮدن در ﺳﻪ ﺷﻮط‪ ،‬و راه رﻓﺘﻦ ﻋﺎدي در ﭼﻬﺎر ﺷﻮط ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳـﺖ؟ زﯾـﺮا‬
‫ﻗﻮﻣﺖ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻫـﻢ راﺳـﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻫﻢ دروغ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻫﺪف ات از اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻢ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﻢ دروغ‪ ،‬ﭼﯿـﺴﺖ؟ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ و ﯾﺎراﻧﺶ از ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎري و ﻻﻏﺮي‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻃﻮاف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬ﺣﺴﺎدت‬
‫ﻣﯽ ورزﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ در ﺳﻪ ﺷﻮط اول ﻃﻮاف‪ ،‬رﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬
‫)ﮔﺎم ﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﺗﻨﺪي ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺣﺮﮐﺖ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ آﻧﺎن‪ ،‬ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﻫﺴﺘﻨﺪ( و ﭼﻬﺎر ﺷﻮط دﯾﮕـﺮ ﻃـﻮاف را ﺑﻄـﻮر ﻋـﺎدي راه ﺑﺮوﻧـﺪ‪ .‬راوي‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮاﯾﻢ درﺑﺎرة ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ﺑﮕﻮ‪ .‬آﯾﺎ ﺳﻮار‬
‫ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدن ﺳﻨﺖ اﺳﺖ؟ زﯾﺮا ﻗﻮﻣﺖ ﮔﻤـﺎن ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺳـﻨﺖ اﺳـﺖ‪ .‬اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻢ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﻢ دروغ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻫﺪف ات از اﯾﻨﮑﻪ ﻫـﻢ راﺳـﺖ ﮔﻔﺘـﻪ اﻧـﺪ ﻫـﻢ دروغ‪ ،‬ﭼﯿـﺴﺖ؟‬
‫ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻣﺮدم زﯾﺎدي اﻃﺮاف رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻧﯿﺰ از ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﺎ ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ و ﻫﻤﮕﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬و ﻣـﺮدم از روﺑـﺮوي‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دور ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ازدﺣﺎم‪ ،‬زﯾﺎد ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﻮار ﺷﺪ‪ .‬و ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٧٠‬‬

‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده راه رﻓﺘﻦ و ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(43‬ﺑﻮﺳﯿﺪن ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد در ﻃﻮاف‬

‫‪٦٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﺲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻷَﺻ‪‬ﻠﹶﻊ‪ ‬ـ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ـ ﻳ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷُﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹸﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶـﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ـﻚ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﺮﺟﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮد ﮐﻠﻪ ﻃـﺎس ﯾﻌﻨـﯽ ﻋﻤـﺮ ‪ ‬را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﺣﺠـﺮ‬
‫اﻻﺳﻮد را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﻢ وﻟﯽ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧـﻢ ﮐـﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﺳﻨﮕﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﻧﻔﻊ و ﺿﺮري ﺑﺮﺳﺎﻧﯽ‪ .‬اﮔـﺮ ﻧﻤـﯽ دﯾـﺪم ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗـﻮ را‬
‫ﻣﯽ ﺑﻮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻮ را ﻧﻤﯽ ﺑﻮﺳﯿﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(44‬اﺳﺘﻼم )دﺳﺖ زدن( دو رﮐﻦ ﯾﻤﺎﻧﯽ در ﻃﻮاف‬

‫‪٦٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪،‬‬
‫ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺬﹾ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ـﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺭ‪‬ﺧ‪‬ـﺎﺀٍ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﻌـﺪ از اﯾﻨﮑـﻪ اﺳـﺘﻼم دو رﮐـﻦ ﯾﻤـﺎﻧﯽ و‬
‫ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد را از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬دﯾﺪم در ﻫﯿﭻ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ـ ﭼﻪ ﺳﻬﻞ و ﭼـﻪ دﺷـﻮار ـ آن را ﺗـﺮك‬
‫ﻧﮑﺮدم‪.‬‬

‫‪٦٩٨‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٢٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺠﺰ رﮐـﻦ ﯾﻤـﺎﻧﯽ و‬
‫ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ را اﺳﺘﻼم ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٧١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(45‬ﺣﮑﻢ ﺳﻮاره‪ ،‬ﻃﻮاف ﻧﻤﻮدن‬

‫‪٦٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻃﹶﺎﻑ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ـ ‪‬ﺔ‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺠ‪‬ﻨﹺﻪ‪ ،‬ﻷَِﻥﹾ ﻳ‪‬ـﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ـﺸ‪‬ﺮﹺﻑ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻏﹶﺸ‪‬ﻮﻩ‪) .‬ﻡ‪(١٢٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮش‪ ،‬ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد و‬
‫ﺑﺎ ﻋﺼﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد را اﺳﺘﻼم ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم او را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و ﺑﻪ وي دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﺆاﻻت ﺧﻮد را از وي ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺮدم‪ ،‬اﻃﺮاف وي ازدﺣﺎم ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(46‬ﻃﻮاف ﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ ﻋﺬري‬

‫‪٧٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺷ‪‬ﻜﹶﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻃﹸﻮﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹲ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻄﹸﻔﹾـﺖ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ‪ :‬ﺏﹺ ‪‬ﺍﻟﻄﱡﻮﺭﹺ ﻭ‪‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ـﺎﺏﹴ‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻄﹸﻮﺭﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٢٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺮﯾﺾ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬اﯾـﺸﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺘﺮت را ﺳﻮار ﺷﻮ و از ورايِ ﻃﻮاف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻃـﻮاف ﮐـﻦ«‪ .‬ام ﺳـﻠﻤﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻃﻮاف ﮐﺮدم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در آن ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﮐﻨﺎرﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾـﺴﺘﺎده‬
‫ﺑﻮد و ﺳﻮرة ﻃﻮر را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(47‬درﺑﺎرة ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻟﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‬

‫‪٧٠١‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺎ ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﻻﹶ ﺃﹶﺗ‪‬ﻄﹶﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻟ‪‬ﻢ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻷَِﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ... ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ ،‬ﻟﹶﻜﹶﺎﻥﹶ‪ :‬ﻓﹶﻼﹶ‬
‫ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻄﱠﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﺱﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻛﹶـﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٧٢‬‬

‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺓﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻄﱠﻮ‪‬ﻓﹸﻮﺍ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻭﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹸﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻭ ﻓﯽ ﺭﻭﺍﻳﺔ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮﹺﺉﹴ ﻭ‪‬ﻻ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪ ‬ﻪ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹸﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺮوه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ اﮔﺮ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‬
‫ﺳﻌﯽ ﻧﮑﻨﻢ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻧﻤﯽ ﺷﻮم‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌـﺎل ﻣـﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬إِنﱠ‬
‫اﻟﺼ‪‬ﻔَﺎ و‪‬اﻟْﻤ‪‬ﺮْو‪‬ةَ ﻣ‪‬ﻦْ ﺷَﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮِ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻟﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ‪،‬‬
‫ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﺑﺮ او ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻨﻄﻮر ﻣـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ ﺗﻔـﺴﺮ ﮐﺮدﯾـﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺘﻌـﺎل‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓَﻼَ ﺟ‪‬ﻨَﺎح‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻪ‪ ‬أَنْ ﻻَ ﯾ‪‬ﻄﱠﻮ‪‬ف‪ ‬ﺑِﻬِﻤ‪‬ﺎ« ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﺮ او‬
‫ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ درﺑﺎرة ﮔﺮوﻫﯽ از اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ؛ آﻧﺎن در ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻨﺎت )اﺳﻢ ﺑﺖ( اﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻـﻮرت‪ ،‬ﺑـﺮاي آﻧـﺎن‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﺮاي ﺣـﺞ آﻣﺪﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاﯾﺶ ﯾﺎدآوري ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ آﯾﮥ ﻓﻮق را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﺮم ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻـﻔﺎ و ﻣـﺮوه را اﻧﺠـﺎم ﻧﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺣﺠـﺶ را ﮐﺎﻣـﻞ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺞ و ﻋﻤﺮة ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(48‬ﻫﻔﺖ ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٧٠٢‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹸﻒ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
 ‫‪٤٧٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻃﹶﻮ‪‬ﺍﻓﹰﺎ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٢٧٩/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬و ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‬
‫ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر )ﻫﻔﺖ( ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(49‬ﻃﻮاف وﺳﻌﯽ ﻻزم ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﻨﺪد و ﺑﻪ‬
‫ﻣﮑﻪ ﻣﯽ آﯾﺪ‬

‫‪٧٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ )ﻳﻌﻨﯽ‪ :‬ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﲪﻦ( ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ـﺴ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ـ ﹺﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹸﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻃﹸﻮﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺁﺗ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻄﹸﻒ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﺗ‪‬ـﺄﹾﺗ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻄﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ـﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ـﺄﹾﺗ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻓﹶﺒﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹶ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺱﹴ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻗﹰﺎ؟!‬
‫ﻭ ﻓﯽ ﺭﻭﺍﻳﺔ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(١٢٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬وﺑﺮه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدي آﻣﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮف )در ﻋﺮﻓﺎت( ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را ﻃﻮاف‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻢ؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﺎ وﻗﻮف ﻋﺮﻓﺎت‬
‫را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اي‪ ،‬ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﻣﮑﻦ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﺞ ﻧﻤﻮد و‬
‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ در ﻋﺮﻓﺎت‪ ،‬وﻗﻮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮ )در اﯾﻤﺎن ات( ﺻﺪاﻗﺖ‬
‫داري‪ ،‬ﺳﺨﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن‪ ،‬ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﯾﺎ ﺳﺨﻦ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس؟‬

‫و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي‬
‫ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺖ و ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد و ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٧٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹴ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٧٤‬‬

‫ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹸﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻄﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺧ‪‬ﻠﹾﻒ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺎﻡﹺ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺼ‪‬ﻔﹶﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹲ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪) .‬ﻡ‪(١٢٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ دﯾﻨﺎر‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﭘﺮﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ :‬اﮔـﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اداي ﻋﻤﺮه‪ ،‬ﺑﯿﺖ را ﻃﻮاف ﻧﻤﺎﯾﺪ وﻟﯽ ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬آﯾـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻫﻤﺒـﺴﺘﺮي ﮐﻨـﺪ؟ )ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ از اﺣـﺮام ﻋﻤـﺮه ﺧـﺎرج ﺷـﻮد(؟ ﺟـﻮاب داد‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺖ را ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﻣﻘﺎم‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻮاﻧﺪ )ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﻘﺎم ﺑﯿﻦ اﯾﺸﺎن و ﮐﻌﺒﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ(‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(50‬وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و دﻋﺎ ﮐﺮدن در آن‬

‫‪٧٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶـﺘ‪‬ﺢﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺑﹺﻔ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹶﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﻭ‪‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ـﺎﺏﹺ‬
‫ﻓﹶﺄﹸﻏﹾﻠ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﺒﹺﺜﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻘﱠﻴ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﺎﺭﹺﺟ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺇﹺﺛﹾﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﺒﹺﻼﹶﻝﹴ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻘﹶﺎﺀَ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ـﺴِﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ :‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‪) .‬ﻡ‪(١٣٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ آﻣﺪ و ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮدي را ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬او ﮐﻠﯿﺪ ﮐﻌﺒـﻪ را آورد و در را ﺑـﺎز ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ،‬ﺑﻼل‪ ،‬اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ‪ ،‬وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد‬
‫و دروازه‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﺎن‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ در آن‪ ،‬درﻧﮓ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬از ﻣـﺮدم‪،‬‬
‫ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻓﺘﻢ و دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﯿﺮون ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻼل ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬داﺧﻞ ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﮐﺠﺎ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯿﺎن دو ﺳﺘﻮن‪ ،‬روﺑﺮوي‬
 ‫‪٤٧٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺧﻮدش‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﺑﭙﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٠٦‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺞﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﺎﺀٍ‪ :‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶ ُ‬
‫ﷲ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻄﱠﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪‬‬
‫‪ ‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻛﹸﻠﱢﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﻛﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹸ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻴﻬ‪‬ـﺎ؟ ﺃﹶﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪) .‬ﻡ‪(١٣٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻄﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪه اي ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه ﮐﻪ ﻃﻮاف ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﮐﻌﺒﻪ ﺷﻮﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬از وارد ﺷﺪن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬وارد ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫در ﺗﻤﺎم ﻧﻮاﺣﯽ آن‪ ،‬دﻋﺎ ﻧﻤﻮد و در آن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪،‬‬
‫روﺑﺮوي ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺒﻠﻪ اﺳﺖ«‪ .‬از او ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾﺎ ﻫﺪف از ﻧﻮاﺣﯽ‬
‫آن‪ ،‬ﻫﻤﺎن زاوﯾﻪ ﻫﺎي آن ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺑﻠﮑﻪ در ﺗﻤﺎم ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﮐﻌﺒﻪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(51‬درﺑﺎرة ﺣﺞ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬

‫‪٧٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹶﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ‪‬ﻣﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦﹺ ﺣ‪‬ـﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻯ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻉ‪ ‬ﺯﹺﺭ‪‬ﻱ ﺍﻷَﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻉ‪ ‬ﺯﹺﺭ‪‬ﻱ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻔﹶﻞﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻛﹶ ﱠﻔﻪ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ ‪،‬ﺳ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻔﹰﺎ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻃﹶﺮ‪‬ﻓﹶﺎﻫ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺅ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺـﻪ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺐﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٧٦‬‬

‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺚﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺫﱠﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺎﺝ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،  ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺫﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻟﹶـﺪ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺲﹴ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻏﹾﺘ‪‬ﺴِﻠ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺜﹾﻔ‪‬ﺮﹺﻱ ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺏﹴ ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺮﹺﻣ‪‬ﻲ«‪.‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀَ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺ ‪‬ﻪ‬
‫ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀِ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻱ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺐﹴ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺵﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ـﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﻇﹾﻬ‪‬ﺮﹺﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻭﹺﻳﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺣ‪‬ﻴﺪ‪» :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﱠﻟﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻬﹺﻠﱡﻮﻥﹶ ﺑﹺـﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶـﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺮ‪‬ﺩ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺰﹺﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﺒﹺﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ : ‬ﻟﹶﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﻮﹺﻱ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻟﹶﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻦ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹶﺬﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻘﹶﺎﻡﹺ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺮ‪‬ﺃﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻘﹶﺎﻡﹺ ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻠ‪‬ﻰ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺑﹺـﻲ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ ‪ -‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪) -  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ‪‬ﻗﹸﻞﹾ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹸﻞﹾ ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﻦﹺ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» .‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹸ ﺑﹺﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪.«‬‬
‫ﻓﹶﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻗ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻓﹶﻮ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹸـﻞﱢ‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻳﺮ‪ ،‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﺰ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻷَﺣ‪‬ـﺰ‪‬ﺍﺏ‪‬‬
 ‫‪٤٧٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻄﹾﻦﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﺸ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻃﹶﻮ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ«‪ .‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱠ ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻗﹶﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻷَِﺑ‪‬ﺪ‪‬؟ ﻓﹶﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﹸﺓ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ـ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ـ ﻻﹶ ﺑ‪‬ﻞﹾ‬
‫ﻷَِﺑ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪.«‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑﹺﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻥ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺣ‪‬ﻞﱠ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺒﹺﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺒﹺﻴﻐ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻛﹾﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺮ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‬
‫ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻕﹺ‪ :‬ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺷ‪‬ـﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ﻱ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ـﺞ‪«‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﻫ‪‬ﻞﱡ ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ـﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻓﹶـﻼﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝَ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺑﹺـﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺚﹶ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﻃﹶﻠﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻘﹸﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹴ ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ‪ ،‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶ‪ ‬ﺗ‪‬ـﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺟ‪‬ﺎﺯ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺒ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺯ‪‬ﺍﻏﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻘﹶﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀِ ﻓﹶﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻄﹾﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾـﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٧٨‬‬

‫ﻓﹶﺨ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺀَﻛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻛﹶﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪،‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻠﹶﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﻛﹸﻞﱡ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶـﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﻉ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺀُ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﻋ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﺩ‪‬ﻡﹴ ﺃﹶﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ـ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻞﹲ ـ ﻭ‪‬ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﻉ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﺃﹶﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭﹺﺑ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﻉ‪ ‬ﻛﹸﻠﱡﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺗ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻣ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹸﺮ‪‬ﻭﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶ ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻮﻃ‪‬ﺌﹾﻦ‪ ‬ﻓﹸﺮ‪‬ﺷ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺗ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺎﺿ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺎ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺭﹺﺯ‪‬ﻗﹸﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻑ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻜﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ ﻟﹶـﻦ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶـﺎﺋ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ«؟‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﱠﻐ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑﹺﺈﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ .«‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺫﱠﻥﹶ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪ ‬ﱢﻞ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ـﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ـﺐ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪‬ﻄﹾﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀِ ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﺍﻟـﺼ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹾ ﻭ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻔﹰـﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﻏﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓﹸ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻏﹶﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺹ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻑ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﺧ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻓﹶـﻊ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻨ‪‬ﻖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻘﹶﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻟﺰ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺭﹺﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻠ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺔﹶ«‪ .‬ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﻝﹺ‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺧ‪‬ﻰ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺩ‪‬ﻟ‪‬ﻔﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ـﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﺸ‪‬ﺎﺀَ‬
‫ﺑﹺﺄﹶﺫﹶﺍﻥ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺿ‪‬ﻄﹶﺠ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﻃﹶﻠﹶﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ،‬ﺑﹺﺄﹶﺫﹶﺍﻥ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺼ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀَ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻠﱠﻠﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺰ‪‬ﻝﹾ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻔﹰﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺳ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ‬ﺟﹺﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻄﹾﻠﹸﻊ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ـ‬
 ‫‪٤٧٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ـ ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻇﹸ ‪‬ﻌ ‪‬ﻦ‬
‫ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ‪،‬‬
‫ﺸﻖ‪‬‬ ‫ﻓﹶﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹸ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟ ‪‬‬
‫ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ـﻰ ﺑ‪‬ﻄﹾـﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﺮﹺﻳﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻄﹶﻰ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻜﹸﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺑﹺﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻊ‪‬‬
‫ﻛﹸﻞﱢ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺬﹾﻑ‪ ،‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻄﹾﻦﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﲔ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻰ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻏﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳﹺﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑﹺﺒ‪‬ﻀ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹴ ﻓﹶﻄﹸﺒﹺﺨ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻼﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹶﺎﺽ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶـﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‬
‫ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻘﹸﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﺰ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻧ‪‬ﺰﹺﻋ‪‬ـﻮﺍ ﺑ‪‬ﻨﹺـﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ﺐﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻠ‪‬ﺒ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﻘﹶﺎﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻓﹶﻨ‪‬ـﺎﻭ‪‬ﻟﹸﻮﻩ‪ ‬ﺩ‪‬ﻟﹾـﻮ‪‬ﺍ‬
‫ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٢١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺰد ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رﻓﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫وي از ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻮدﻣﺎن را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ دﺳﺘﺶ را ﺑﺴﻮي ﺳﺮم ﭘﺎﯾﯿﻦ آورد و ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬دﮐﻤﮥ اول ﭘﯿـﺮاﻫﻨﻢ را ﺑـﺎز ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ دﮐﻤﮥ ﺑﻌﺪي را ﺑﺎز ﻧﻤﻮد و دﺳﺘﺶ را روي ﺳـﯿﻨﻪ ام ﮔﺬاﺷـﺖ و ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﮐـﻪ در آن ﻫﻨﮕـﺎم‪،‬‬
‫ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺑﺮادرزاده ام! ﺧﻮش آﻣﺪي‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﭙـﺮس‪ .‬ﻗﺎﺑـﻞ ﯾـﺎدآوري‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد و ﻣﻦ از او ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ او ﮐﻪ ﺧﻮدش را‬
‫در ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﮥ ﺑﺎﻓﺘﻨﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ اش‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه آﻧﺮا ﺑـﺎﻻي ﺷـﺎﻧﻪ ﻫـﺎﯾﺶ ﻣـﯽ اﻧـﺪاﺧﺖ‪ ،‬دو ﻃـﺮﻓﺶ‪ ،‬ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ رداي او ﮐﻨﺎرش ﺑﺎﻻي ﺟﺎﻟﺒﺎﺳﯽ آوﯾﺰان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬درﺑﺎرة ﺣﺞ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﮕـﻮ‪ .‬او ﻧـﻪ اﻧﮕـﺸﺖ دﺳـﺘﺶ را ﺑـﺴﺖ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻪ ﺳﺎل در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬اﻋـﻼن ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٨٠‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﯽ رود‪ .‬ﻟﺬا ﺟﻤﻊ ﮐﺜﯿﺮي ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﮕﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬اﻗﺘﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑـﻪ ذواﻟﺤﻠﯿﻔـﻪ‬
‫رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋ‪‬ﻤﯿﺲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ زاﯾﻤﺎن ﻧﻤﻮد و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪ‪.‬‬
‫او ﻗﺎﺻﺪي ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ‪ :‬ﭼﮑﺎر ﮐﻨﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻏﺴﻞ ﮐﻦ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ اي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ )ﻣﺜﻞ ﻧﻮارﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ اﻣﺮوزي( و اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪ«‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪) ‬ﺑﻌﺪ از ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن( دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز در ﻣـﺴﺠﺪ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﺑـﺮ ﻧﺎﻗـﻪ اش‬
‫؛ﻗﺼﻮاء؛ ﺳﻮار ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺪاء رﺳﯿﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﮕﺎﻫﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻤﻢ ﺗـﺎ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﭼـﺸﻢ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮد‪ ،‬روﺑﺮو‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪ ،‬ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ و ﺳـﻤﺖ ﭼـﭙﺶ را ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﺳـﻮاره و ﭘﯿـﺎده‬
‫ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮآن ﺑﺮ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﺎزل ﻣﯽ ﺷﺪ‬
‫و ﺗﻔﺴﯿﺮش را ﺧﻮب ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد ﻣﺎ ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﯾﻢ‪.‬‬

‫آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻟﺒﯿﮏ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﺳﺮ داد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ،‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﻻَ‬
‫ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﮏ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪ ،‬إِنﱠ اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬و‪‬اﻟﻨﱢﻌ‪‬ﻤ‪‬ﮥَ ﻟَﮏ‪ ،‬و‪‬اﻟْﻤ‪‬ﻠْﮏ‪ ‬ﻻَ ﺷَـﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَـﮏ‪ .«‬و ﻣـﺮدم ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪) .‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﻟﻔﺎظ ﻟﺒﯿﮏ ﮐﻪ از ﺑﺮﺧﯽ از‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﻟﻔﺎظ آﻧﻬﺎ اﯾﺮاد ﻧﮕﺮﻓﺖ وﻟـﯽ ﺧـﻮدش ﺑـﺮ‬
‫ﻫﻤﺎن اﻟﻔﺎظ ﻟﺒﯿﮏ ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻮد‪) .‬ﻟﻔﻆ دﯾﮕﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮد و ﺳﻨﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن اﻟﻔﺎظ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ(‪.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﺣﺞ داﺷﺘﯿﻢ و از ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﻃﻼﻋـﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﯿﻢ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬رﮐﻦ ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد را ﺳـﺘﻼم ﻧﻤـﻮد )روي‬
‫آن‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪ( و در ﺳﻪ ﺷﻮط اول‪ ،‬رﻣﻞ ﻧﻤﻮد )ﮔﺎم ﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﺗﻨﺪي ﺑﺮداﺷﺖ و ﺷﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺎن داد( و در ﭼﻬﺎر ﺷﻮط دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻋﺎدي‪ ،‬راه رﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮي ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻋﻠﯿﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و آﯾﮥ ‪‬و‪‬اﺗﱠﺨ‪‬ﺬُوا ﻣ‪‬ﻦْ ﻣ‪‬ﻘَﺎمِ إِﺑ‪‬ﺮَاﻫ‪‬ﯿﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻠ‪‬ﻰ‪) ‬ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﺟﺎي ﻧﻤﺎز ﻗﺮار‬
‫دﻫﯿﺪ( را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد و ﻣﻘﺎم را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا ﻗﺮار داد )و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻘـﻞ ﻣـﯽ ﮐـﺮد ﮐـﻪ اﯾـﺸﺎن در دو‬
‫رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺳﻮرة ﮐﺎﻓﺮون و اﺧﻼص را ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد ﺑﺮﮔﺸﺖ و آﻧﺮا اﺳﺘﻼم‬
 ‫‪٤٨١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه از دروازة ﺻﻔﺎ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻔﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﮐﻪ‪ :‬إِنﱠ اﻟﺼ‪‬ﻔَﺎ واﻟْﻤ‪‬ﺮْو‪‬ةَ ﻣ‪‬ﻦْ ﺷَﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮِ اﻟﻠﱠﻪ‪) ‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻟﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ( و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﻏﺎز ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ«‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺳﻌﯽ را از ﺻﻔﺎ آﻏﺎز ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺑﺎﻻ رﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا را ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه روﺑﺮوي آن اﯾﺴﺘﺎد و ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺎن ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ و ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻَ إِﻟَﻪ‪‬‬
‫ﮏ ﻟَﻪ‪ ،‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﻠْﮏ‪ ‬و‪‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬و‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﮐُﻞﱢ ﺷَﯽ‪‬ء‪ ‬ﻗَﺪ‪‬ﯾﺮٌ‪ ،‬ﻻَ إِﻟَﻪ‪‬‬
‫إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾ ‪‬‬
‫إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ،‬أَﻧْﺠ‪‬ﺰَ و‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ،‬و‪‬ﻧَﺼ‪‬ﺮَ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ،‬و‪‬ﻫ‪‬ﺰَم‪ ‬اﻷَﺣ‪‬ﺰَاب‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ .«‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ‬
‫اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ او ﯾﮑﺘﺎ اﺳﺖ و ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد؛ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﻓﻘﻂ از آن اوﺳﺖ؛ او ﺑـﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎري ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ؛ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ وﻋﺪه اش را ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺪه‬
‫اش را ﯾﺎري ﮐﺮد واﺣﺰاب را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ داد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ دﻋﺎ ﻧﻤﻮد و در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﮐﻠﻤﺎت ﻓﻮق را ﺳﻪ ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺴﻮي ﻣﺮوه ﺑـﺮاه‬
‫اﻓﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ وﺳﻂ وادي رﺳﯿﺪ؛ در آﻧﺠﺎ‪ ،‬دوﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﻌﻮد‪ ،‬آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻋﺎدي راه‬
‫رﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺮوه رﺳﯿﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﻤﺎن ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺎ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻي ﻣﺮوه ﻧﯿﺰ‬
‫اﻧﺠـﺎم داد‪ .‬و در آﺧـﺮﯾﻦ ﺳـﻌﯽ‪ ،‬ﺑـﺎﻻي ﻣـﺮوه ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ آﻧﭽـﻪ را ﮐـﻪ اﮐﻨـﻮن ﻣـﯽ داﻧـﻢ‪ ،‬اول‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫﺪي )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ آوردم و اﯾﻦ )اﻋﻤﺎﻟﻢ( را ﻋﻤﺮه ﻗﺮار ﻣـﯽ دادم‪ .‬ﭘـﺲ ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻫ‪‬ﺪي ﺑﺎ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﻧﺪارد‪ ،‬از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ و آﻧﺮا ﻋﻤﺮه ﺑﺤﺴﺎب آورد«‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺟﻌﺸﻢ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬وﯾﮋة اﯾﻦ ﺳﺎل ﻣﺎﺳﺖ ﯾﺎ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﻧﮕﺸﺘﺎن ﯾﮏ دﺳﺘﺶ را در دﺳﺖ دﯾﮕﺮش‪ ،‬ﺗﺸﺒﯿﮏ ﮐﺮد )ﺗﻮ در ﺗﻮ ﻧﻤﻮد( و دو‬
‫ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻋﻤﺮه در ﺣﺞ‪ ،‬داﺧﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬و اﻓﺰود‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ و اﺑﺪي اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﺷﺘﺮان ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را از ﯾﻤـﻦ آورد و ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻓﺎﻃﻤـﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون آﻣﺪه‪ ،‬ﻟﺒﺎس رﻧﮓ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ‬
‫را ﺳﺮﻣﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﻓﺎﻃﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ را ﻧﭙـﺴﻨﺪﯾﺪ و اﯾـﺮاد ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻓﺎﻃﻤـﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺪرم ﻣﺮا ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬در ﻋﺮاق ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﮕﺎه ﻣﻦ ﻧﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬رﻓـﺘﻢ و‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٨٢‬‬

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار دادم‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬
‫از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ از اﯾﺸﺎن ﻧﻘﻞ ﮐﺮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺘﺎ ﻧﻤﻮدم و ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫از ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرش‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد ﻧﻤﻮدم‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ؛ راﺳﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﯽ«؟‬
‫ﻋﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﯿﺘﯽ اﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﻨﺪم ﮐﻪ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮت اﺣـﺮام ﺑـﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﻫﺪي ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد آورده ام‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻮ از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺘﺮاﻧﯽ را ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﺑﻌﻨﻮان ﻫﺪي‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد از ﯾﻤﻦ آورده ﺑﻮد و ﺷﺘﺮاﻧﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ ﺧﻮد آورده ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺧـﻮد‪ ،‬ﻫـﺪي آورده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﺎﯾﺮ ﻣـﺮدم‪،‬‬
‫ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدﻧﺪ و از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬و روز ﻫﺸﺘﻢ )ذواﻟﺤﺠﻪ( ﺑﺮاي ﺣـﺞ‪ ،‬اﺣـﺮام‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺴﻮي ﻣﻨﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺴﯿﺮ را ﺳﻮاره ﻃﯽ ﻧﻤﻮد و‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻋﺸﺎ و ﺻﺒﺢ )روز ﺑﻌﺪ( را در ﻣﻨﺎ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻘﺪاري ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﮐﺮد‪ .‬آﻧﮕﺎه دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺧﯿﻤﻪ اي ﻣﻮﯾﯿﻦ ﺑﺮاﯾﺶ در ﻧﻤﺮه ﺑﺮﭘـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن‪،‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬در ﻣﺸﻌﺮ اﻟﺤﺮام‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫آﻧﺎن در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ اﻣﺎ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣـﺸﻌﺮ اﻟﺤـﺮام‬
‫ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﻋﺮﻓﻪ رﺳﯿﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﻤﻪ را ﺑﺮاﯾﺶ در ﻧﻤﺮه‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﺎﺋﻞ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﺎﻗﻪ اش ﻗﺼﻮاء را ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﭘﺎﻻن ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ وﺳﻂ وادي )ﻋ‪‬ﺮﻧﻪ( آﻣﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎل و‬
‫ﺟﺎن ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ روز‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺎه و اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ اﻣﻮر ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ را زﯾﺮ‬
‫ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻢ؛ ﻗﺘﻞ ﻫﺎي دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و اوﻟﯿﻦ ﺧﻮﻧﯽ ﮐـﻪ از ﺧﻮﻧﻬﺎﯾﻤـﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻮن رﺑﯿﻌﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث اﺳﺖ )ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﻫﺪف ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ‬
‫در ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻫﺬﯾﻞ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ(‪ .‬رﺑﺎﻫﺎي دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﺎدﯾﺪه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و اوﻟﯿﻦ رﺑﺎﯾﯽ ﮐﻪ از رﺑﺎﻫﺎﯾﻤﺎن ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ ،‬رﺑﺎي ﻋﺒﺎس ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻫﻤﮥ آن‪ ،‬ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺑﺎرة زﻧﺎن از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺷﻤﺎ آﻧﺎن را ﺑـﺎ ﻋﻬـﺪ و‬
‫ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد در آورده اﯾﺪ و ﻃﺒﻖ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﻟﻬـﯽ‪ ،‬ﺷﺮﻣﮕﺎﻫﻬﺎﯾـﺸﺎن را ﺑـﺮاي ﺧـﻮد‪،‬‬
‫ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ اﯾﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﺣﻘﻮق ﺷﻤﺎ ﺑﺮ آﻧﺎن‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ دوﺳـﺖ ﻧﺪارﯾـﺪ ﺑـﻪ‬
 ‫‪٤٨٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎن راه ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ‪ .‬و ﺣﻖ آﻧﺎن‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﺨﻮﺑﯽ و ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮان‪ ،‬ﺧﻮراك و ﭘﻮﺷﺎك ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ‬
‫ﭼﯿﺰي ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ آن ﭼﻨﮓ ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ ،‬ﮔﻤﺮاه ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬و آن‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬از ﺷـﻤﺎ در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻦ )روز ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ ﭼﻪ ﺟﻮاﺑﯽ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ«؟‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ ﻋـﺮض ﮐﺮدﻧـﺪ‪ :‬ﻣـﺎ ﮔـﻮاﻫﯽ ﻣـﯽ دﻫـﯿﻢ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ ﭘﯿـﺎم را‬
‫رﺳﺎﻧﺪﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ را ادا ﮐﺮدﯾﺪ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻧﻤﻮدﯾﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ اش را ﺑﺴﻮي آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﺳـﻮي ﻣـﺮدم ﻣﺮﺗـﺐ‬
‫اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﮔﻮاه ﺑﺎش‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﮔﻮاه ﺑﺎش«‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ اذان و اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺖ و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺖ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿـﺎن ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ اش ﺷﺪ و ﺷﮑﻢ ﺷﺘﺮش را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺻﺨﺮه ﻫﺎ )ﺗﺨﺘﻪ‬
‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﮐﻮه رﺣﻤﺖ( ﻗﺮار داد ﻃﻮرﯾﮑﻪ راه اﻓﺮاد ﭘﯿﺎده‪ ،‬روﺑﺮوﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و رو ﺑﻪ ﺳـﻮي‬
‫ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻫﻤﭽﻨﺎن اﯾﺴﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﻧﻤـﻮد و زردي آن‪ ،‬اﻧـﺪﮐﯽ از ﺑـﯿﻦ رﻓـﺖ‪ .‬و‬
‫ﻗﺮص آن‪ ،‬ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺎﻣﻪ ‪ ‬را ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﺳﻮار ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻃﻮري ﻣﻬﺎر ﺷﺘﺮ را ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮي ﭘﺎﻻن آن‪،‬‬
‫ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻮد )ﺷﺘﺮ را ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ آﻫﺴﺘﻪ راه ﺑﺮود( و ﺑﺎ دﺳـﺖ راﺳـﺘﺶ اﺷـﺎره ﻣـﯽ ﻧﻤـﻮد و‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﺮدم! آراﻣﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬آراﻣﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﻪ ﺗﭙﻪ ﻫﺎي رﯾﮓ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ‪ ،‬اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻬﺎر ﺷﺘﺮ را ﺷﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺷﺘﺮ ﺑﺎﻻي ﺗﭙﻪ ﺑﺮود‪.‬‬
‫و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮش اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺰدﻟﻔﻪ رﺳﯿﺪ؛ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ اذان و دو اﻗﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ را ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﻔﻠﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دراز ﮐﺸﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻃﻠﻮع‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ ﺑﺮاﯾﺶ ﻫﻮﯾﺪا ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﺎ ﯾـﮏ اذان و ﯾـﮏ اﻗﺎﻣـﻪ ﺧﻮاﻧـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮ ﻧﺎﻗﻪ اش ﻗﺼﻮاء‪ ،‬ﺳﻮار ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻌﺮ اﻟﺤﺮام آﻣﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد و دﻋـﺎ‬
‫ﮐﺮد و ﺗﮑﺒﯿﺮ و ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺖ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد و ﻫﻤﭽﻨﺎن اﯾﺴﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻫـﻮا‬
‫ﺧﻮب روﺷﻦ ﺷﺪ‪ .‬و ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑـﺎر‪ ،‬ﻓـﻀﻞ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ را ﮐﻪ داراي ﭼﻬﺮه اي ﺳﻔﯿﺪ و زﯾﺒﺎ ﺑﻮد و ﻣﻮﻫﺎي ﻗﺸﻨﮕﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﺳﻮار‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٨٤‬‬

‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ دوﯾﺪﻧﺪ از ﮐﻨﺎر اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻀﻞ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳﺘﺶ را روي ﺻـﻮرت ﻓـﻀﻞ ﮔﺬاﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻀﻞ ﭼﻬﺮه اش را ﺑﻪ ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﻬﺮة ﻓﻀﻞ را از آن‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬وﻟـﯽ ﻓـﻀﻞ از آن ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽ ﮐـﺮد‪ .‬ﺑﻬـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮش اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ وادي ﻣﺤﺴﺮ رﺳﯿﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬اﻧـﺪﮐﯽ ﺷـﺘﺮ را ﺗﻨـﺪﺗﺮ‬
‫راﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ راه وﺳﻄﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﺮه ﺑﺰرگ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﺮه اي ﮐﻪ‬
‫ﮐﻨﺎر درﺧﺖ اﺳﺖ )ﺟﻤﺮة ﺑﺰرگ( رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﺮا ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ رﯾﺰه از وﺳﻂ وادي )ﺑﻪ اﻧـﺪازة‬
‫داﻧﻪ ﺑﺎﻗﻼ( زد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم زدن ﻫﺮ ﯾﮏ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮدن رﻓﺖ و ﺷﺼﺖ و‬
‫ﺳﻪ ﺷﺘﺮ را ﺑﺎ دﺳﺖ )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( ذﺑﺢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻘﯿﮥ ﺷﺘﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ‪ ‬داد ﺗﺎ ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ )ﻣﺠﻤﻮع‬
‫آﻧﻬﺎ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ( و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻠﯽ ‪ ‬را در ﻫﺪي اش‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ از ﻫﺮ‬
‫ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ در دﯾﮓ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬و ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﻫﺮ دو از ﮔﻮﺷﺖ و آﺑﮕﻮﺷﺖ‬
‫درﺳﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﯿﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳﻮار ﺷﺪ و ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ آﻣﺪ و ﻧﻤﺎز ﻇﻬـﺮ را در ﻣﮑـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬و در آﻧﺠﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر زﻣﺰم اﯾﺴﺘﺎده اﻧﺪ و ﻣﺮدم را آب ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ! آب ﺑﮑﺸﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﯿﻢ آن ﻧﻤﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﺠﻮم آورﻧﺪ‬
‫و ﺧﺪﻣﺖ آب دادن را از ﺷﻤﺎ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﺮاه ﺷﻤﺎ آب ﻣﯽ ﮐﺸﯿﺪم«‪ .‬آﻧﺎن ﯾﮏ دﻟﻮ آب ﺑﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬از آن آب‪ ،‬ﻣﯿﻞ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(52‬ﻟﺒﯿﮏ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ از ﻣﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت‬

‫‪٧٠٨‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﺪ‪‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺎﺕ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮُ‪) .‬ﻡ‪(١٢٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺮﻓﺎت رﻓﺘﯿﻢ؛ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﻟﺒﯿﮏ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫‪٧٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺍﻟﺜﱠﻘﹶﻔ‪‬ﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ـ‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻏﹶﺎﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ ـ ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ـﻮ‪‬ﻡﹺ ﻣ‪‬ـﻊ‪‬‬
 ‫‪٤٨٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻬﹺﻞﱡ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬﹺﻞﱡ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٢٨٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺛﻘﻔﯽ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺎ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬
‫از ﻣﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬در اﯾﻦ روز‪ ،‬ﻫﻤﺮاه‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ؟ اﻧﺲ ‪ ‬ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺑﺮﺧﯽ ﻟﺒﯿﮏ و ﻋﺪه اي ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻫﯿﭽﮑﺪام ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(53‬درﺑﺎرة وﻗﻮف در ﻋﺮﻓﻪ و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫»از ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ«‬

‫‪٧١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﻥﹶ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻔﹸﻮ ﹶﻥ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺩ‪‬ﻟ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹺ ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻔﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَ‬
‫ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺎﺕ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔ‪‬ﻴﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹸﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻓ‪‬ﻴﻀ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﺃﹶﻓﹶﺎﺽ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪) .‬ﻡ‪(١٢١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺮﯾﺶ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻣـﺬﻫﺐ آﻧـﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺰدﻟﻔﻪ‪ ،‬وﻗﻮف ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺣﻤﺲ )ﻣﺘﺸﺪد در دﯾﻦ( ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺮب در ﻋﺮﻓﻪ‪،‬‬
‫وﻗﻮف ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم آﻣﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﻪ ﺑـﺮود و در‬
‫آﻧﺠﺎ وﻗﻮف ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ ﻣـﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬ﺛُـﻢ‪‬‬
‫أَﻓ‪‬ﯿﻀُﻮا ﻣ‪‬ﻦْ ﺣ‪‬ﯿ‪‬ﺚُ أَﻓَﺎض‪ ‬اﻟﻨﱠﺎس‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﭙﺲ از ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺮاه‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺖ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻃﹾﻠﹸﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻡ‬

‫‪٧١١‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺿ‪‬ﻠﹶﻠﹾ ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﻗ‪‬ﻔﹰﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ ﻟﹶﻤ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٢٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻦ ﻣﻄﻌﻢ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺘﺮم‪ ،‬ﮔﻢ ﺷﺪ‪ .‬روز ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن آن‪ ،‬ﺑﯿﺮون‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٨٦‬‬

‫رﻓﺘﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﻫﻤﺮاه ﻣﺮدم‪ ،‬در ﻋﺮﻓﺎت‪ ،‬در ﺣﺎل وﻗﻮف‪ ،‬دﯾﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬از ﻗﺮﯾﺶ اﺳﺖ؛ اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟! )ﭼﻮن ﻗﺮﯾﺶ در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬در ﻣﺰدﻟﻔﻪ وﻗﻮف‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(54‬راه اﻓﺘﺎدن از ﻋﺮﻓﻪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺰدﻟﻔﻪ‬

‫‪٧١٢‬ـ ﻋﻦ ﻛﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺐﹴ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺻ‪‬ـﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺘ ‪‬ﻢ‬
‫ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻓﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟﹺﺌﹾﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻨﹺﻴﺦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎﺥ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻝﹶ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ـ ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀِ ـ ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀًﺍ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻎﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟـﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹶ؟ ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ ﺃﹶﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟﹺﺌﹾﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺩ‪‬ﻟ‪‬ﻔﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎﺥ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯﹺﻟ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﱡﻮﺍ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﻴ‪‬ـﻒ‪‬‬
‫ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻓﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻕﹺ ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶﹴ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٢٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﮐﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻏﺮوب روز ﻋﺮﻓـﻪ‪،‬‬
‫آن ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻮار ﺑﻮدي‪ ،‬ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑـﻪ وادي اي ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺷﺘﺮاﻧﺸﺎن را ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻣـﺪﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷـﺘﺮش را‬
‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ )ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد( و ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ )ادرار( ﻧﻤﻮد‪ .‬ـ راوي ﺳﺨﻨﯽ از رﯾﺨﺘﻦ آب‪ ،‬ﺑﻤﯿﺎن ﻧﯿﺎورد‬
‫ـ ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آب ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬وﺿﻮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ«‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮ ﺷﺘﺮش ﺳﻮار ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺰدﻟﻔﻪ آﻣﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮدم ﺳﺮﺟﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ و ﺣﺮﮐـﺖ ﻧﮑﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﭼﮑﺎر ﮐﺮدﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻮار ﺷﺪ و ﻣﻦ‬
‫ﻫﻤﺮاه اﻓﺮاد ﭘﯿﺎدة ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم‪.‬‬
 ‫‪٤٨٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(55‬روش راه رﻓﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدن از ﻋﺮﻓﻪ‬

‫‪٧١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻋﺮﻭﺓ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪ - ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ‪ -‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻓﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺎﺕ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﻓﹶﺎﺽ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﺔﹶ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻓﹶـﺈﹺﺫﹶﺍ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹰ ﻧ‪‬ﺺ‪) .‬ﻡ‪(١٢٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺮوه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﺳﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ از ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﻮار‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﻀﻮر ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدم ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدن‬
‫از ﻋﺮﻓﻪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ راه ﻣﯽ رﻓﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺎدي راه ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻫﺮﮔﺎه راه را ﺑﺎز ﻣﯽ دﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻨـﺪﺗﺮ راه‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(56‬درﺑﺎرة ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ‬

‫‪٧١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ـﻴ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺑﹺﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﺭ‪‬ﻛﹶﻌ‪‬ـﺎﺕ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺑﹺﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊﹴ ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻟﹶﺤ‪‬ـﻖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪)ِ .‬ﻡ‪(١٢٨٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺰدﻟﻔﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ را‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻠﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺳﻪ رﮐﻌﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺧﻮد اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ دﯾـﺪار اﷲ‬
‫ﺷﺘﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(57‬ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ اﻗﺎﻣﻪ‬

‫‪٧١٥‬ـ ﻋﻦ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺃﹶﻓﹶﻀ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﺈﹺﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٨٨‬‬

‫‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹶﺎﻥ‪) .‬ﻡ‪(١٢٨٨/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺰدﻟﻔﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬او ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ را ﺑﺎ ﯾﮏ اﻗﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﮑﺎن‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎ را اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(58‬زود ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ‬

‫‪٧١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦﹺ ﻣﺴﻌﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺻ‪‬ـﻠﱠﻰ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹰ ﺇﹺﻻﱠ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺏﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀِ ﺑﹺﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ـﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻴﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٢٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺠﺰ دو ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎز‬
‫دﯾﮕﺮي را در ﻏﯿﺮ وﻗﺘﺶ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ را در ﻣﺰدﻟﻔﻪ )ﻧﻤﺎز ﻣﻐـﺮب را در وﻗـﺖ ﻋـﺸﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ(‪ .‬و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ آﻧﺮوز را ﻫﻢ ﻗﺒﻞ از وﻗﺖ )ﻋﺎدي اش( ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ زودﺗﺮ از ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺧﻮاﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(59‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدن از ﻣﺰدﻟﻔﻪ در ﺷﺐ ﺑﺮاي زن ﺳﻨﮕﯿﻦ وزن‬

‫‪٧١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺩ‪‬ﻟ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺣ‪‬ﻄﹾﻤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﺛﹶﺒﹺﻄﹶـﺔ ـ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻢ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺜﱠﺒﹺﻄﹶﺔﹸ ﺍﻟﺜﱠﻘ‪‬ﻴﻠﹶﺔﹸ ـ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺩ‪‬ﻓﹾﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺪ‪‬ﻓﹾﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻷَﻥﹾ ﺃﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹸ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻛﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﻭﺡﹴ ﺑﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٢٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺐ ﻣﺰدﻟﻔﻪ‪ ،‬ﺳﻮده رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫وزن ﺑﻮد از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬و ازدﺣﺎم ﻣـﺮدم‪ ،‬ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﯾﺸﺎن را اﺟﺎزه داد‪ .‬ﻟﺬا وي ﻗﺒﻞ از ﺣﺮﮐﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎ را ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‬
‫ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﺮﮐﺎت ﮐﺮدﯾﻢ ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺳﻮده اﺟﺎزه ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ و‬
 ‫‪٤٨٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎ اﺟﺎزه‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻫﻤﺮاﻫﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(60‬ﺟﻠﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدن زﻧﺎن از ﻣﺰدﻟﻔﻪ‬

‫‪٧١٨‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﺭﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺩ‪‬ﻟ‪‬ﻔﹶﺔ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻏﹶﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻏﹶﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺍﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻞﹾ ﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻠﱠﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﻼﱠ‪ ،‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ـﻲ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟ‪‬ﻠﻈﱡﻌ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٢٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﻣﻮﻻي اﺳﻤﺎء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮐﻪ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ‬
‫ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺎه‪ ،‬ﻏﺮوب ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﭘﺴﺮم! آﯾﺎ ﻣﺎه‪ ،‬ﻏﺮوب ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪،‬‬
‫ﻣﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ و رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻤﺎء رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ را ﺳﻨﮓ زد و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﺧﻮد‪ ،‬در ﻣﻨﺎ‪ ،‬ﺑﺠﺎ آورد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﻓﻼﻧﯽ! ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ در‬
‫ﺗﺎرﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬اﺳﻤﺎء ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ اي ﻓﺮزﻧﺪم! رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬زﻧـﺎن را ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﮐـﺎر‪،‬‬
‫اﺟﺎزه داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(61‬ﺟﻠﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدن اﻓﺮاد ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان از ﻣﺰدﻟﻔﻪ‬

‫‪٧١٩‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺜﱠﻘﹶﻞﹺ‬
‫ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻀ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ‬ـ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊﹴ ﺑﹺﻠﹶﻴ‪‬ﻞﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٢٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺮا ﺷﺒﺎﻧﻪ از ﻣﺰدﻟﻔﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه اﻓﺮاد‬
‫ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

‫‪٧٢٠‬ـ ﻋﻦ ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶـﺎ ﹶﻥ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹶﺔﹶ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘ‪‬ﻔﹸﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ ﺑﹺﺎﻟﹾ ‪‬ﻤﺰ‪‬ﺩ‪‬ﻟ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻮﻥﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻰ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٩٠‬‬

‫ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺠ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﻭﻟﹶﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) . ‬ﻡ‪(١٢٩٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ اﻓﺮاد ﻧـﺎﺗﻮان و ﺿـﻌﯿﻒ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده اش را ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬آﻧﺎن‪ ،‬ﺷﺐ در ﻣﺸﻌﺮ اﻟﺤﺮام‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻗﻒ و ﺣﺮﮐﺖ اﻣﺎم‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻋـﺪه اي‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﻣﻨﺎ ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪادي ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﻣﻨﺎ ﻣﯽ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎ‬
‫ﻣﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ را ﺳﻨﮓ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬درﺑـﺎرة اﯾﻨﻬـﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺟﺎزه داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(62‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻦ ﺣﺎﺟﯽ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻨﮓ زدن ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ‬

‫‪٧٢١‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹶ ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺰ‪‬ﻝﹾ ﻳ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ـﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٢٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﻀﻞ را از ﻣﺰدﻟﻔﻪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻮار ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫راوي ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﻀﻞ ﻣﺮا اﻃﻼع داد ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﺎ رﻣﯽ ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫‪٧٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﻓﹶﺎﺽ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ـﻊﹴ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻲ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺴِﻲ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺿ‪‬ﻠﱡﻮﺍ؟ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶـﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﹶﺎﻥ‪» :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٢٨٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻣﺰدﻟﻔﻪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﻟﺒﯿﮏ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ اﺳﺖ؟! ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﺮدم ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده اﻧﺪ ﯾـﺎ ﮔﻤـﺮاه‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ؟ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪‬‬
 ‫‪٤٩١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟَﺒ‪‬ﯿ‪‬ﮏ‪.«‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(63‬درﺑﺎرة رﻣﯽ ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ از ﺑﻄﻦ وادي و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه‬

‫‪٧٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺶﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺝ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸ ‪‬‬
‫ﺐ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺃﹶﻟﱢﻔﹸﻮﺍ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻟﱠﻔﹶﻪ‪ ‬ﺟﹺﺒ‪‬ﺮﹺﻳﻞﹸ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ـﺬﹾﻛﹶﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ـﺎ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶـﺮ‪‬ﺓﹸ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹶﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀُ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹶﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺁﻝﹸ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪‬‬
‫ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻄﹶﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻄﹾﻦﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ ﺑﹺﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻜﹶﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ـﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ـ ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ـ ﻣ‪‬ﻘﹶـﺎﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(١٢٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻋﻤﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺣﺠـﺎج ﺑـﻦ ﯾﻮﺳـﻒ ﺑـﺮ ﻣﻨﺒـﺮ‪ ،‬ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺮآن را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺟﺒﺮﯾﻞ ﺗﺮﺗﯿﺐ داده اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻮره اي را ﮐﻪ در‬
‫آن از ﺑﻘﺮه ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻮره ﻧﺴﺎء و ﺳﻮره آل ﻋﻤﺮان را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻤﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ را دﯾﺪم و ﺳﺨﻦ ﺣﺠﺎج را ﺑﻪ اﻃﻼع او رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺣﺠﺎج را دﺷﻨﺎم داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻮدم‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ آﻣﺪ و در ﺑﻄﻦ وادي )ﺗﻪ دره( اﯾﺴﺘﺎد ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣ‪‬ﺸﺮف ﺑﺮ ﺟﻤﺮه ﺑﻮد و ﺟﻤﺮه را از‬
‫ﺑﻄﻦ وادي ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه زد و ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه‪ ،‬ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫اﻋﻤﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! ﻣﺮدم از ﺑﺎﻻي ﺟﻤﺮه‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻣﯽ زﻧﻨـﺪ؟ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ او وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺎي اﯾﺴﺘﺎدن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ﺑﺮ‬
‫او ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(64‬درﺑﺎرة ﺳﻨﮓ زدن ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ در روز دﻫﻢ‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ‬

‫‪٧٢٤‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ـﺮﹺ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٩٢‬‬

‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻜﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱢﻲ ﻻﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را در روز دﻫﻢ دﯾﺪم ﮐـﻪ ﺳـﻮار ﺑـﺮ ﻣﺮﮐـﺐ اش‪،‬‬
‫ﺟﻤﺮه را رﻣﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻣﯽ زﻧﺪ( و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬اﺣﮑﺎم ﺗﺎن را ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ ﻧﻤـﯽ‬
‫داﻧﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺣﺠﻢ‪ ،‬ﺣﺞ دﯾﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(65‬اﻧﺪازة ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎ‬

‫‪٧٢٥‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺬﹾﻑ‪) .‬ﻡ‪(١٢٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺟﻤﺮه را ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﻧـﺪازة‬
‫داﻧﻪ ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(66‬وﻗﺖ رﻣﯽ ﺟﻤﺮات‬

‫‪٧٢٦‬ـ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﻟﮏ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺯ‪‬ﺍﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪) .‬ﻡ‪(١٢٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روز ﻋﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﭼﺎﺷﺖ‪،‬‬
‫رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﻧﻤﻮد‪ .‬و روزﻫﺎي ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻌﺪ از زوال آﻓﺘﺎب‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(67‬ﺗﻌﺪاد رﻣﯽ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٧٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﺍﻻ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺗ‪‬ـﻮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺠﹺﻤ‪‬ﺎﺭﹺ ﺗ‪‬ﻮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱠﻮ‪‬ﺍﻑ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﹸﻛﻢ‪‬‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺘ‪‬ﻮ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻧﻤﻮدن‪ ،‬رﻣﯽ ﺟﻤﺮات‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن‬
‫ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه و ﻃﻮاف‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﻓﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
 ‫‪٤٩٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻓﺮد‪ ،‬اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(68‬ﺳﺮ ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﺣﺞ‬

‫‪٧٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٣٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮش را‬
‫ﺗﺮاﺷﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(69‬درﺑﺎرة ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮ و ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ‬

‫‪٧٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» :  ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ـﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ـ ‪‬ﺮ‬
‫ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱢﻘ‪‬ﲔ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺼ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱢﻘ‪‬ـﲔ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺼ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱢﻘ‪‬ﲔ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺼ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﻘﹶﺼ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧـﺪاﯾﺎ! ﺑـﺮاي ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در ﺣـﺞ‬
‫ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮﺷﺎن را ﻣﯽ ﺗﺮاﺷﻨﺪ‪ ،‬رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯽ؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﺞ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮﺷﺎن را‬
‫ﻣﯽ ﺗﺮاﺷﻨﺪ‪ ،‬رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯽ؟‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻪ در ﺣﺞ ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮﺷﺎن را ﻣﯽ ﺗﺮاﺷـﻨﺪ‪،‬‬
‫رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯽ؟ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(70‬درﺑﺎرة رﻣﯽ ﺟﻤﺮه و ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺳﺮ‬
‫ﺗﺮاﺷﯿﺪن و اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮاﺷﯿﺪن از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬آﻏﺎز ﮔﺮدد‬

‫‪٧٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹶﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺛﹸـ ‪‬ﻢ‬
‫ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻥ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺷ‪‬ـ ﱠﻘﻪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٩٤‬‬

‫ﺍﻷَﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺣ‪‬ﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ـﻮ‬
‫ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ«؟ ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪) .‬ﻡ‪(١٣٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺟﻤﺮة ﻋﻘﺒﻪ را رﻣﯽ ﻧﻤـﻮد )ﺳـﻨﮓ زد(‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﺘﺮﻫﺎ رﻓﺖ و آﻧﻬﺎ را ذﺑﺢ ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮش اﺷﺎره ﮐﺮد و ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺳﺮش را ﺗﺮاﺷﯿﺪ و ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ در ﻣﯿﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻤﺖ دﯾﮕﺮش را ﺑﺘﺮاش«‪ .‬و اﻓﺰود‪» :‬اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﮐﺠﺎﺳﺖ«؟ و ﺑﻘﯿﮥ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ‬
‫او داد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(71‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ذﺑﺢ ﻧﻤﻮدن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮش را ﺑﺘﺮاﺷﺪ ﯾﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫رﻣﯽ ﺟﻤﺮه‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫ﺿﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗـﺎﻝ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶـ ‪‬‬

‫ﻒ‬ ‫‪٧٣١‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺭ‪ ‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺋ‪‬ـﻞﹸ ﻣ‪‬ـﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻛﹸﻦ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ » : ‬ﻓﹶﺎﺭ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻃﹶﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹾﻖﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ـﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘﻪ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺴ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺀُ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹸ ـ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺪ‪‬ﱘﹺ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺍﻷُﻣ‪‬ﻮﺭﹺ ﻗﹶﺒ‪‬ـﻞﹶ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ـ ﺇﹺﻻﱠ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﺍﻓﹾﻌ‪‬ﻠﹸـﻮﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋـﺎص رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳـﻮار ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺮﮐﺐ اش ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺮدم‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪن از اﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ رﻣﯽ ﮐﻨﻢ )ﺟﻤﺮه را ﺳﻨﮓ ﺑﺰﻧﻢ( ﻟﺬا ﻗﺒﻞ از‬
‫رﻣﯽ ﺟﻤﺮه‪ ،‬ذﺑﺢ ﻧﻤﻮدم؟ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬رﻣـﯽ ﮐـﻦ ﻫـﯿﭻ اﺷـﮑﺎﻟﯽ ﻧـﺪارد«‪ .‬ﻓـﺮد دﯾﮕـﺮي‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ذﺑﺢ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺳﺮ ﺗﺮاﺷﯿﺪن اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﻗﺒﻞ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮم را ﺗﺮاﺷﯿﺪم‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ذﺑﺢ ﮐﻦ‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬
 ‫‪٤٩٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در آﻧﺮوز دﯾﺪم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﮐﺎري ﮐـﻪ اﻧـﺴﺎن ﻓﺮاﻣـﻮش‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ و اﻣﺜـﺎل اﯾﻨﻬـﺎ ﭘﺮﺳـﯿﺪه ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺿﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ـﻤ‪‬ﻌ‪ ‬‬

‫ﺖ‬ ‫‪٧٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺭ‪ ‬‬
‫ﻒ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬ ‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻗ‪ ‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻠﹶﻘﹾﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺫﹶﺑ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻓﹶـﻀ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﻡﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺇﹺﻻﱠ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻓﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روز ﻋﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر‬
‫ﺟﻤﺮه اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺮدي آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻗﺒـﻞ از اﯾﻨﮑـﻪ رﻣـﯽ ﺟﻤـﺮه‬
‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺳﺮم را ﺗﺮاﺷﯿﺪه ام؟ )ﺣﮑﻢ ﭼﯿﺴﺖ؟( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬رﻣﯽ ﮐﻦ‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﮐﻨﻢ‪ ،‬ذﺑﺢ ﻧﻤﻮده ام؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬رﻣﯽ ﮐﻦ؛ ﻫﯿﭻ‬
‫اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪ .‬ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻗﺒﻞ از رﻣﯽ‪ ،‬ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ اﻧﺠـﺎم داده ام؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»رﻣﯽ ﮐﻦ؛ ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در آن روز ﻫﺮ ﭼـﻪ از رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(72‬ﻗﻼده اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻫﺪي )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( و ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاري ﮐﻮﻫﺎن‬

‫آن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم اﺣﺮام‬

‫‪٧٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻔﹾﺤ‪‬ﺔ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻷَﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻠﱠﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀِ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪) .‬ﻡ‪(١٢٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺷﺘﺮش را ﺑﯿﺎورﻧﺪ و داﻣﻨﮥ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﮐﻮﻫﺎﻧﺶ را ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاﺷﺖ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺧﻮن‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٩٦‬‬

‫از آن‪ ،‬ﺟﺎري ﮔﺮدﯾﺪ و دو ﻧﻌﻞ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺷﺘﺮ آوﯾـﺰان ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻣﺮﮐـﺐ اش را ﺳـﻮار ﺷـﺪ و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺪاء رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(73‬ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻫﺪي و ﻗﻼده اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدن آن‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ‬

‫‪٧٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯﹺﻳ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﻛﹶﺘ‪‬ـﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺝ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻳﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻛﹾﺘ‪‬ﺒﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺑﹺـﺄﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻙ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻗﹶﻼﹶﺋ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ـﺪ‪‬ﻱﹺ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﻠﱠﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺃﹶﺣ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪) .‬ﻡ‪(١٣٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﯾﺎد ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻧﺎﻣـﻪ اي ﻧﻮﺷـﺖ‬
‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﺷـﮑﺮاﻧﻪ ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ‪ ،‬ﺗﻤـﺎم‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺎﺟﯽ )ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ وﺑﻪ ﺣﺞ ﻣـﯽ رود( ﺗـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم ذﺑـﺢ ﺷـﮑﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺣـﺮام‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺮاﻧﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ام؛ ﻓﺘﻮاﯾﺖ را ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻨﻮﯾﺲ‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﻄﻮر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ ﺑﺎ‬
‫دﺳﺘﺎن ﺧﻮدم ﻗﻼده ﻫﺎي ﻫﺪي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺑﺎﻓﺘﻢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮدش ﺑﺮ ﮔـﺮدن‬
‫ﺷﺘﺮان ﻫﺪي اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺎ ﭘﺪرم ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬و ﺗﺎ روز ذﺑﺢ ﻫﺪي )ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن( آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﻼل ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺮام ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫‪٧٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺓﹰ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻏﹶﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﻠﱠﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٣٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﯾﮑﺒﺎرﮔﻮﺳﻔﻨﺪي را ﺑﺮاي ذﺑﺢ ﺑﻪ ﺣﺮم‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻗﻼده در ﮔﺮدن آن اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٩٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(74‬ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬

‫‪٧٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﻮﻕ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ـﺔﹰ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶـﻚ‪ .«‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٣٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺨﺼﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﻣـﯽ ﮐـﺸﯿﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ او ﺳﻮار ﺷﻮ«‪ .‬آن ﺷـﺨﺺ‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﯾـﻦ‪ ،‬ﺷـﺘﺮ ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮار ﺷﻮ«‪ .‬و ﺑﺎر دوم ﯾـﺎ ﺳـﻮم‪ ،‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬واي ﺑﺮﺗـﻮ‪،‬‬
‫ﺳﻮار ﺷﻮ«‪.‬‬

‫‪٧٣٧‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹸﻮﺏﹺ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ـﺪ‪‬ﻱﹺ؟‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﺭ‪‬ﻛﹶﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻑ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹸﻟﹾﺠﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺠﹺـﺪ‪‬‬
‫ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ درﺑﺎرة ﺳﻮار ﺷﺪن ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺑـﻪ آن ﻧﯿـﺎز ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮدي و ﻣﺠﺒـﻮر‬
‫ﺷﺪي‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻮاري دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮده اي‪ ،‬ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺳﻮار ﺷﻮ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(75‬ﺣﮑﻢ ﺷﮑﺮاﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ﺑﻤﯿﺮد‬

‫‪٧٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺫﹸﺅ‪‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒﹺﻴـﺼ‪‬ﺔﹶ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶـﻪ‪ :‬ﺃﹶ ﱠﻥ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹸ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻥ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﻥﹾ ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺸ‪‬ﻴﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻏﹾﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸ ‪‬ﻢ ﺍﺿ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺑﹺـﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ـﻔﹾﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺭ‪‬ﻓﹾﻘﹶﺘ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺑـﻮ ﻗﺒﯿـﺼﻪ ذؤﯾـﺐ ﺑـﻪ او ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺘﺮﻫﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻦ )ﺑﻪ ﺣﺮم( ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﯾﮑـﯽ از آﻧﻬـﺎ‬
‫از ﭘﺎي در آﻣﺪو ﺑﯿﻢ ﻣﺮدﻧﺶ ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬آﻧـﺮا ذﺑـﺢ ﮐـﻦ و ﻧﻌـﻞ آﻧـﺮا در ﺧـﻮﻧﺶ ﺑـﺰن و ﺑـﻪ ﮐﻨـﺎرة‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٤٩٨‬‬

‫ﮐﻮﻫﺎﻧﺶ ﺑﻤﺎل‪ .‬و ﻧﻪ ﺧﻮدت از آن ﺑﺨﻮر و ﻧﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺖ ﺣﻖ دارﻧﺪ از آن ﺑﺨﻮرﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(76‬ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪن در ﻫﺪي‬

‫‪٧٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻬﹺﻠﱢﲔ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻘﹶﺮﹺ‪ ،‬ﻛﹸﻞﱡ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٣١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑـﺮاي ﺣـﺞ‪ ،‬اﺣـﺮام ﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ‬
‫ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪) ‬از ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة ﮔﺎو و ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮ در ﯾﮏ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(77‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﮔﺎو‬

‫‪٧٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑﻦﹺ ﻋﺒﺪ‪ ‬ﺍﷲِ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹶﺑ‪‬ﺢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺓﹰ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٣١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روز ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ ﺑـﺮاي ﻋﺎﯾـﺸﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮔﺎو‪ ،‬ذﺑﺢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(78‬ﻧﺤﺮ ﺷﺘﺮ در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده و دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺴﺘﻪ‬

‫‪٧٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯﹺﻳ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺭﹺﻛﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﻬ‪‬ﺎ ﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻘﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪).  ‬ﻡ‪(١٣٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺎد ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻧﺰد ﻣﺮدي آﻣﺪ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ او‬
‫ﺷﺘﺮش را ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﺮا ذﺑﺢ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺘﺮ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻦ و اﯾـﺴﺘﺎده و دﺳـﺖ و ﭘـﺎ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺗﺎن‪ ،‬ذﺑﺢ ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(79‬ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮدن ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ وﭘﺎﻻن ﺷﺘﺮﻫﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬

‫‪٧٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻗﹸﻮﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻧﹺـﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶ ﹾﻥ‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﻠﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹸﻮﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺟﹺﻠﱠﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ـﻦ‪‬‬
 ‫‪٤٩٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٣١٧/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اش را ذﺑﺢ ﮐـﻨﻢ‬
‫و ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻮﺳـﺖ و ﭘـﺎﻻﻧﺶ را ﺻـﺪﻗﻪ ﻧﻤـﺎﯾﻢ و ﻗـﺼﺎب را از آن‪ ،‬ﭼﯿـﺰي ﻧـﺪﻫﻢ‪ .‬و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣـﺎ‬
‫دﺳﺘﻤﺰد ﻗﺼﺎب را از ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﯽ دﻫﯿﻢ«‪.‬‬
‫)دﺳﺘﻤﺰد ﻗﺼﺎب را ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺪﻫﯿﻢ؛ وﻟﯽ از ﮔﻮﺷﺖ آن‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﻗﺼﺎب‬
‫ﺑﺪﻫﯿﻢ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(80‬ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ در روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن‬

‫‪٧٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻓﹶﺎﺽ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔ‪‬ﻴﺾ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ـﺮﹺ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﺍﻟﻈﱡﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٣٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻃـﻮاف اﻓﺎﺿـﻪ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ وﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را در ﻣﻨﺎ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ روز ﻋﯿـﺪ ﻗﺮﺑـﺎن‪ ،‬ﻃـﻮاف اﻓﺎﺿـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را در ﻣﻨﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﯾﺎدآوري ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐـﺮم‬
‫‪ ‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(81‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٧٤٤‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺞﹴ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٌ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺝ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺝ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺣ‪‬ﻞﱠ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﺎﺀٍ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱡﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴﻖﹺ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶـﺈﹺﻥﱠ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪ :‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ،  ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٢٤٥/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٠٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻄﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼـﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﺣﺞ را دارد و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮه را دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻃـﻮاف‬
‫ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻄﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﺳﺘﺪﻻﻟﺶ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺛُﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱡﻬ‪‬ﺎ إِﻟَﻰ اﻟْﺒ‪‬ﯿ‪‬ﺖ‪ ‬اﻟْﻌ‪‬ﺘ‪‬ﯿﻖِ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﮕﺎه اﺣﺮام او ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن از اﺣـﺮام ﺑﻌـﺪ از وﻗـﻮف در ﻋﺮﻓـﻪ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﺮون ﺷـﺪن ﻗﺒـﻞ از وﻗـﻮف در ﻋﺮﻓـﻪ و ﺑﻌـﺪ از آن‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺳﺨﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ در ﺣﺠﻪ اﻟـﻮداع از اﺣـﺮام‪،‬‬
‫ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح‪ :‬آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ اﺳـﺖ؛ اﻣـﺎ ﺟﻤﻬـﻮر ﺳـﻠﻒ و‬
‫ﺧﻠﻒ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻓﺮد ﺣﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻧﺠﺎم ﻃﻮاف ﻗﺪوم از اﺣﺮام‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﻤـﯽ ﺷـﻮد؛ ﺑﻠﮑـﻪ ﺗـﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﻗﻮف ﻋﺮﻓﻪ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ و رﻣﯽ ﻧﮑﻨﺪ و ﺳﺮ ﻧﺘﺮاﺷﺪ و ﻃﻮاف زﯾـﺎرت را اﻧﺠـﺎم ﻧﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﺑﻄـﻮر‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺣﻼل ﻧﻤﯽ ﺷﻮد )ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﺎت اﺣﺮام ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ(‪....‬ﺑﺎﯾـﺪ داﻧـﺴﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ آﯾﻪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻔﻬﻮم آﯾﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ اش را در ﺣـﺮم‪،‬‬
‫ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در آﯾﻪ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﺷﺎره اي ﺑﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از اﺣﺮام‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا اﮔـﺮ ﻫـﺪف‬
‫آﯾﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از اﺣﺮام ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﯿﺪن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﺮم‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻃﻮاف‪ ،‬ﺷﺨﺺ از‬
‫اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﺑﺎ اﺗﻔﺎق درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎط اﯾﺸﺎن از دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﯿﺰ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬در آن ﺳـﺎل‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻋﻤﺮه‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪) .‬ﺷﺮح اﻣﺎم ﻧﻮوي ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎ‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(82‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺞ ﻗﺮان ﺑﺠﺎي ﻣﯽ آورد ﺑﺮاي ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‪ ،‬ﯾﮏ ﻃﻮاف‪،‬‬

‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‬

‫‪٧٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶـﺔﹶ‪،‬‬
 ‫‪٥٠١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺰﹺﺉ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻃﹶﻮ‪‬ﺍﻓﹸﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻔﹶﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٢١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻨﺎم ﺳ‪‬ﺮِف دﭼﺎر ﻋﺎدت‬
‫ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻌﯿﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه اﻧﺠﺎم داده اي‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ات‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(83‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد ﭼﻪ وﻗﺖ از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ؟‬

‫‪٧٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﺎ ‪‬ﻡ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﱠ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﱠ ﺑﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻞﱠ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﱠ‬
‫ﺑﹺﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱡﻮﺍ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٢١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﺳﺎل ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع‪ ،‬ﻫﻤﺮاه‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺞ‪ ،‬از ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ؛ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺣـﺞ و ﻋﻤـﺮه و ﺑﺮﺧـﯽ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻤﺮه و ﻋﺪه اي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺣﺞ‪ ،‬اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ؛ رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺑﺎ ﻫﻢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ)ﯾﻌﻨـﯽ ﻗـﺎرن ﺑﻮدﻧـﺪ( ﺗـﺎ روز‬
‫ﻋﯿﺪ‪ ،‬از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(84‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدن در ﻣﺤﺼﺐ در روز ﻧﻔﺮ )دوازدﻫﻢ ذي اﻟﺤﺠﻪ( و ﻧﻤﺎز‬

‫ﺧﻮاﻧﺪن در آن‬

‫‪٧٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟﹸﻮﻥﹶ ﺍﻷَﺑ‪‬ﻄﹶﺢ‪) .‬ﻡ‪(١٣١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ‬
‫در ﻣﺤﺼﺐ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٠٢‬‬

‫‪٧٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻭﻝﹸ ﺍﻷَﺑ‪‬ﻄﹶﺢﹺ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻷَِﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺟﹺﻪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪) .‬ﻡ‪(١٣١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدن در اﺑﻄﺢ )ﻣﺤـﺼﺐ( ﺳـﻨﺖ ﻧﯿـﺴﺖ؛‬
‫اﻣﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮاﯾﺶ راﺣﺖ ﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٧٤٩‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪» :‬ﻧ‪‬ﺤ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻧ‪‬ﺎﺯﹺﻟﹸﻮﻥﹶ ﻏﹶﺪ‪‬ﺍ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻛ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﺗ‪‬ﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﹺ«‪ .‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ـﺸ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻛ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺔﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻟﹶﻔﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻫ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻢﹴ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ـﺐﹺ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﻛ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳﹺﻌ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،  ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﺐ‪) .‬ﻡ‪(١٣١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ در ﻣﻨﺎ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣـﺎ ﻓـﺮدا در‬
‫ﺧﯿﻒ ﺑﻨﯽ ﮐﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮاي ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮ ﮐﻔﺮ‪ ،‬ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤـﺎن ﺑـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨـﺰل ﺧـﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﮔﺮﻓـﺖ«‪ .‬ﯾﻌﻨــﯽ در ﻣﺤــﺼﺐ وآن ﺟــﺎﯾﯽ ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﻗــﺮﯾﺶ و ﺑﻨــﯽ ﮐﻨﺎﻧــﻪ ﻋﻠﯿــﻪ ﺑﻨــﯽ ﻫﺎﺷــﻢ و ﺑﻨــﯽ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭽﮕﻮﻧـﻪ داد و ﺳـﺘﺪ‬
‫و ازدواﺟﯽ ﺑﺎ آﻧﺎن‪ ،‬ﺻﻮرت ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(85‬ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺒﻬﺎي ﻣﻨﺎ در ﻣﮑﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺠﺎج‪ ،‬آب ﺗﺪارك‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ‬

‫‪٧٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﱠﻠ‪‬ـﺐﹺ ‪‬‬
‫ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﺖ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻟﹶﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹺ ﺳ‪‬ﻘﹶﺎﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟﹶـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٣١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻋﺒـﺎس ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪ ‬از رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﺐ ﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺣﺠﺎج در ﻣﻨﺎ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﮥ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ آﻧﻬﺎ در‬
‫ﻣﮑﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ او اﺟﺎزه داد‪.‬‬

‫‪٧٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻊ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ـﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺱﹴ‬
 ‫‪٥٠٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻲ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﻘﹸﻮ ﹶﻥ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﺒ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻘﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻴﺬﹶ؟ ﺃﹶﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹴ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪:‬‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔﹶﻪ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻘﹶﻰ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﻧ‪‬ﺎﺀٍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴﺬ‪ ‬ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻘﹶﻰ ﻓﹶﻀ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺘﻢ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻓﹶﺎﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ«‪ .‬ﻓﹶﻼﹶ ﻧ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻐ‪‬ﻴﹺﲑ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪).  ‬ﻡ‪(١٣١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺰﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺸـﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼـﺮا ﭘـﺴﺮ ﻋﻤﻮﻫﺎﯾﺘـﺎن ﻋـﺴﻞ و ﺷـﯿﺮ‪ ،‬ﻣﯿـﺎن ﺣﺠـﺎج‪،‬‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﯿﺬ )آب ﮐﺸﻤﺶ ﯾﺎ ﺧﺮﻣﺎ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ؟! ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻓﻘـﺮ ﯾـﺎ ﺑﺨﯿﻠـﯽ‬
‫ﺷﻤﺎﺳﺖ؟! اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺤﻤﺪﷲ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻪ ﻓﻘﯿﺮﯾﻢ وﻧﻪ ﺑﺨﯿـﻞ‪ .‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺳﺎﻣﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﺳﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد وآب ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﮏ ﻇﺮف ﻧﺒﯿﺬ‬
‫)آﺑﯽ ﮐﻪ در آن از ﺷﺐ ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﮐﺸﻤﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ( ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤـﻮدﯾﻢ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻧﻮﺷـﯿﺪ و‬
‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه اش را ﺑﻪ اﺳﺎﻣﻪ داد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺎر ﺧﻮب و زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم دادﯾﺪ؛ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬ﻟﺬا‬
‫ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﺳﺘﻮر رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(86‬ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺨﺺ ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﻣﮑﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه‬

‫‪٧٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰﹺﻳﺰﹺ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮ ﹸﻝ‬
‫ﻟ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﻼﹶﺀَ ـ‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻼﹶﺀَ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪ ‬ـ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺟﹺﺮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‪،‬‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﻀ‪‬ﺎﺀِ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻜ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺣ‪‬ﻤﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤﻨـﺸﯿﻨﺎﻧﺶ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬درﺑﺎرة ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﺪن در ﻣﮑﻪ ﭼﻪ ﺷﻨﯿﺪه اﯾﺪ؟ ﺳـﺎﺋﺐ ﺑـﻦ ﯾﺰﯾـﺪ ﮔﻔـﺖ‪ :‬از ﻋـﻼء ﺑـﻦ‬
‫ﺣﻀﺮﻣﯽ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم اﺣﮑـﺎم ﺣـﺞ‪ ،‬ﺳـﻪ روز‬
‫در ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻤﺎﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٠٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(87‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺪون ﻃﻮاف وداع )ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ( از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﺮود‬

‫‪٧٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻓﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸـ ﱢﻞ‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪‬ﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ـﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٢٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣـﺮدم از ﻫـﺮ ﻃـﺮف داﺷـﺘﻨﺪ ﻣﮑـﻪ را ﺗـﺮك‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ‪ ،‬ﺣـﻖ ﻧـﺪارد از ﻣﮑـﻪ ﺑﯿـﺮون ﺷـﻮد ﻣﮕـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺎرش‪ ،‬ﻃﻮاف )وداع( ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(88‬ﺣﮑﻢ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻃﻮاف وداع‪ ،‬دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺷﻮد‬

‫‪٧٥٤‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺣ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻓﹶﺎﺿ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴﻀ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ،  ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺎﺑﹺﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶـﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺃﹶﻓﹶﺎﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺎﻓﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻹِﻓﹶﺎﺿ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪: ‬‬
‫»ﻓﹶﻠﹾﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(١٢١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺻﻔﯿﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﯿـﯽ )ﻫﻤـﺴﺮ رﺳـﻮل اﷲ ‪ (‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ‪ ،‬دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ او ﻣﺎﻧﻊ از رﻓﺘﻦ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد«؟‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ را اﻧﺠﺎم داده و‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮود«‪.‬‬

‫‪٧٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸـﻮﻥﹶ ﺁﺧ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻔﱢﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺾﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٣٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﺸﺎن در اﯾﺎم ﺣﺞ‪ ،‬ﻃﻮاف )وداع( ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕـﺮ زﻧـﺎن ﺣﺎﺋـﻀﻪ ﮐـﻪ از اﯾـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻣـﺴﺘﺜﻨﺎ‬
 ‫‪٥٠٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(89‬ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮدن اﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮه در ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺣﺞ‬

‫‪٧٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﻥﹶ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪ ‬ﹺﺮ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﺠ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﻔﹸﺠ‪‬ﻮﺭﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺑ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶ‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻔﹶﺎ ﺍﻷَﺛﹶﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻠﹶﺦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺒﹺﻴﺤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺍﺑﹺﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻬﹺﻠﱢﲔ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻇﹶﻢ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻞﱢ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻞﱡ ﻛﹸﻠﱡﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٢٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪) :‬اﻋﺮاب دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ( ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮدن در اﯾﺎم ﺣﺞ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ؛ از اﯾﻨـﺮو‪ ،‬ﻣـﺎه ﻣﺤـﺮّم را‬
‫ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﺧﻢ ﻫﺎي ﭘﺸﺖ ﺷﺘﺮ‪ ،‬اﻟﺘﯿﺎم ﯾﺎﺑﺪ و اﺛﺮ ﭘﺎي آﻧﻬﺎ از ﺑﯿﻦ‬
‫ﺑﺮود و ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه‪ ،‬ﻋﻤﺮه ﮐﺮدن ﺣـﻼل ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ‪ ‬و ﯾـﺎراﻧﺶ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺣﺮام ﺣﺞ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺗـﺎرﯾﺦ ﭼﻬـﺎرم ذﯾﺤﺠـﻪ وارد ﻣﮑـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ؛ آﻧﺤـﻀﺮت‪ ‬ﺑـﻪ‬
‫ﯾﺎراﻧﺶ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ اﺣﺮام ﺣﺞ را ﺑﻪ اﺣﺮام ﻋﻤـﺮه‪ ،‬ﺑـﺪل ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺑـﺮاي ﻣـﺮدم‪ ،‬ﻗـﺪري‬
‫دﺷﻮار ﺑﻮد؛ ﻟﺬا ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! اﯾﻦ ﭼﻪ ﻧـﻮع ﺣـﻼل ﺷـﺪﻧﯽ اﺳـﺖ؟ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﺣﻼل ﺑﺠﺎ و ﮐﺎﻣﻞ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(90‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻤﺮه در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‬

‫‪٧٥٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ ﻻ‪‬ﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹶﺎﻝﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻥ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻧﹺﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺠ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪:‬‬
‫ﻧ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺎ ﻷَِﺑﹺﻲ ﻓﹸﻼﹶﻥ‪ ‬ـ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟﹺﻬ‪‬ﺎ ـ ﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻘ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹲ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻥﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ـﺔﹰ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﻲ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ زﻧـﯽ از اﻧـﺼﺎر ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٠٦‬‬

‫ام ﺳﻨﺎن ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﺣﺞ ﻧﻨﻤـﻮدي«؟ آن زن ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﺑـﻮ ﻓـﻼن )ﺷـﻮﻫﺮم( دو‬
‫ﺷﺘﺮ ﺑﺮاي آب ﮐﺸﯿﺪن داﺷﺖ‪ .‬او و ﭘﺴﺮش ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺞ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺎ ﺷﺘﺮ دوﻣـﯽ ﺑـﺮدة ﻣـﺎ‬
‫ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻤﺎن را آﺑﯿﺎري ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺛﻮاب ﯾﮏ ﻋﻤﺮه در ﻣـﺎه رﻣـﻀﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ادا ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(91‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر‪ ،‬ﺣﺞ ﻧﻤﻮد؟‬

‫‪٧٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺇﹺﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻗﹶﻢ‪ : ‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﻏﹶـﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻊ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻗﹶﻢ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻏﹶﺰ‪‬ﺍ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺞ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‬
‫ﺇﹺﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪) .‬ﻡ‪(١٢٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ اﺳﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻫﻤـﺮاه رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻬﺎد رﻓﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻔﺪه ﺑﺎر‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻧﻮزده ﻏﺰوه‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺖ و ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻫﺠﺮت‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ،‬ﺣﺞ ﻧﻤﻮد و آن ﻫﻢ ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ اﺳﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ،‬ﺣﺞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(92‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر‪ ،‬ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮد؟‬

‫‪٧٥٩‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ :‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ـﺔ‪ ،‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺫ‪‬ﻱ‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹺ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺔﹶ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﻗﹶـﺴ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﻏﹶﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٢٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﻬـﺎر ﺑـﺎر‪ ،‬ﻋﻤـﺮه ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ ﺑﺠـﺰ ﻋﻤـﺮة ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺣﺠﺶ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ را در ﻣﺎه ذواﻟﻘﻌﺪه اﻧﺠﺎم داد‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮة ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﮐﻪ در ﻣﺎه ذواﻟﻘﻌﺪه ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮة دوم را در ﻣﺎه ذواﻟﻘﻌﺪه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻋﻤﺮة ﺳﻮم‪ ،‬ﻋﻤـﺮة ﺟﻌﺮاﻧـﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
 ‫‪٥٠٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺟﻨﮓ ﺣﻨﯿﻦ در ﻣـﺎه ذواﻟﻘﻌـﺪه‪ ،‬اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬و ﻋﻤـﺮة ﭼﻬـﺎرم ﻫـﻢ ﺑـﺎ ﺣـﺞ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(93‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮ در ﻋﻤﺮه‬

‫‪٧٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶـﺼ‪‬ﺮ‪ ‬‬
‫ﺕ‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻘﹶﺺﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹶﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ـﺸ‪‬ﻘﹶﺺﹴ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪) .‬ﻡ‪(١٢٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻔﯿﺎن رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﮐﻮه ﻣﺮوه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮ ﻧﯿﺰه ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﮐﻮه ﻣﺮوه ﺑﻮد و ﻣﻮﻫـﺎﯾﺶ را ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺮﻧﯿﺰه اي ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(94‬زﻧﯽ ﮐﻪ دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﻀﺎي ﻋﻤﺮه اش را ﺑﺠﺎ‬
‫آورد‬

‫‪٧٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺼ‪ ‬ﺪ ‪‬ﺭ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻈ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﺎﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻢﹺ ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﻠﱢﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ‪ -‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻇﹸﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﺪ‪‬ﺍ ‪ -‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻗﹶﺪ‪‬ﺭﹺ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﻚ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٢١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺮض ﮐـﺮدم‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﻫﻤـﮥ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺎ دو ﻋﺒﺎدت ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻋﺒﺎدت ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدم؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﻨﺘﻈـﺮ‬
‫ﺑﻤﺎن ﺗﺎ ﭘﺎك ﺷﻮي‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺗﻨﻌﯿﻢ ﺑﺮو؛ از آﻧﺠﺎ اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮدا در ﻓﻼن ﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻠﺤﻖ‬
‫ﺷﻮ‪ .‬وﻟﯽ اﯾﻦ را ﺑﺪان ﮐﻪ ﭘﺎداش ﻋﻤﺮة ﺗﻮ ﺑﻪ اﻧﺪازة زﺣﻤﺖ و ﻫﺰﯾﻨﮥ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(95‬آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ ﺣﺞ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻔﺮﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪٧٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٠٨‬‬

‫ﻗﹶﻔﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺵﹺ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻭ‪‬ﻓﹶﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺛﹶﻨﹺﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﺪ‪ ،‬ﻛﹶﺒ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻳﺮ‪ ،‬ﺁﻳﹺﺒ‪‬ﻮﻥﹶ ﺗ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻥﹶ ﻋ‪‬ﺎﺑﹺﺪ‪‬ﻭﻥﹶ ﺳ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪، ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺰ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻷَﺣ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬وﻗﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺟﻬـﺎد‪،‬‬
‫ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻣﮑﺎن ﻣﺮﺗﻔﻊ ﯾﺎ ﺳـﺨﺘﯽ ﺑـﺎﻻ ﻣـﯽ رﻓـﺖ‪ ،‬ﺳـﻪ ﺑـﺎر ﺗﮑﺒﯿﺮﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ و‬
‫ﻻ إِﻟَﻪ‪ ‬إِﻻﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ‬ﻻَ ﺷَﺮِﯾﮏ‪ ‬ﻟَﻪ‪ ،‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﻠْﮏ‪ ‬و‪‬ﻟَﻪ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬و‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﮐُـﻞﱢ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪َ » :‬‬
‫ﺷَﯽ‪‬ء‪ ‬ﻗَﺪ‪‬ﯾﺮٌ‪ ،‬آﯾِﺒ‪‬ﻮنَ ﺗَﺎﺋ‪‬ﺒ‪‬ﻮنَ ﻋ‪‬ﺎﺑِﺪ‪‬ونَ ﺳ‪‬ﺎﺟِﺪ‪‬ونَ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺮَﺑ‪‬ﻨَﺎ ﺣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺪ‪‬ونَ‪ ،‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬قَ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ،‬و‪‬ﻧَﺼ‪‬ﺮَ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ه‪، ‬و‪‬ﻫ‪‬ﺰَم‪ ‬اﻷَﺣ‪‬ﺰَاب‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ه‪ .«‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺠـﺰ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﯾﮕﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﻣﻌﺒـﻮد ﺑـﺮ ﺣﻘـﯽ ﻧﯿـﺴﺖ؛ او‬
‫ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد؛ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ از آن اوﺳﺖ؛ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ اوﺳـﺖ؛ ﺑـﺮ ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰي ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ دارد؛‬
‫رﺟﻮع و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺎ ﺑﺴﻮي اوﺳﺖ؛ ﻣﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺳـﺠﺪه ﮔـﺰاران درﮔـﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرﻣـﺎن ﻫـﺴﺘﯿﻢ؛‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﻋﺪة ﺧﻮد وﻓﺎ ﮐﺮد؛ ﺑﻨﺪة ﺧﻮﯾﺶ را ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻔﺎر را ﺷﮑﺴﺖ‬
‫داد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(96‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدن و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺞ و‬

‫ﻋﻤﺮه‬

‫‪٧٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ ‪‬‬
‫ﺥ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻄﹾﺤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺑﹺﺬ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ـﻞﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٢٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در زﻣﯿﻦ ﻫﻤـﻮار‬
‫ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﺷﺘﺮش را ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬واﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻧﯿـﺰ ﻫﻤـﯿﻦ ﮐـﺎر را‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد‪.‬‬

‫‪٧٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻛﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
 ‫‪٥٠٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎﺥ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻄﹾﺤ‪‬ﺎﺀِ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺑﹺﺬ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ،‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻨﹺﻴﺦ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪) . ‬ﻡ‪(١٢٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﺎزﮔـﺸﺖ از ﺣـﺞ ﯾـﺎ ﻋﻤـﺮه‪ ،‬در‬
‫زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﺘﺮش را ﻣـﯽ ﺧﻮاﺑﺎﻧـﺪ‪ ،‬او ﻧﯿـﺰ ﺷـﺘﺮش را‬
‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٦٥‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻔﹶﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻄﹾﻦﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺒ‪‬ﻄﹾﺤ‪‬ﺎﺀَ ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻛﹶﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎﺥ‪‬‬
‫ﺑﹺﻨ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺥﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨﹺﻴﺦ‪ ‬ﺑﹺـﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ـﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﺮ‪‬ﺱ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻔﹶﻞﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑﹺﺒ‪‬ﻄﹾﻦﹺ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻱ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶـﺔ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻄﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(١٢٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﮐـﻪ در ﺗﻮﻗﻔﮕـﺎﻫﺶ در ﺑﻄـﻦ‬
‫وادي ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪ‪ :‬ﺗـﻮ در دﺷـﺖ ﻣﺒـﺎرﮐﯽ ﻫـﺴﺘﯽ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺳﯽ )ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن اﺳﺖ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺎﻟﻢ ﺷﺘﺮان ﻣﺎ را در ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﺷﺘﺮان ﻣـﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﺒـﺪاﷲ‪ ،‬ﺷـﺘﺮش را ﻣـﯽ ﺧﻮاﺑﺎﻧـﺪ و اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻣﺤـﻞ ﺗﻮﻗـﻒ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬را ﺟـﺴﺘﺠﻮ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗـﺮ از ﻣـﺴﺠﺪي اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺑﻄـﻦ‬
‫وادي ﻗﺮار دارد و ﻣﯿﺎن ﻣﺴﺠﺪ و ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬وﺳﻂ ﻫﺮ دو واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(97‬درﺑﺎرة ﺣﺮﻣﺖ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺎر‪ ،‬درﺧﺖ و ﮔﻢ ﺷﺪة آن‬

‫‪٧٦٦‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺛﹾﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻴﻞﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻠﱠﻂﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹶﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱠ ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻗﹶﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹸﺣ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱠ ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﱠـﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ـﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻰ ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﻛﹸﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﺳ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻄﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺸ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹸﺘ‪‬ﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻴـﻞﹲ ﻓﹶﻬ‪‬ـﻮ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ـﺮﹺ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥١٠‬‬

‫ﺍﻟﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪» :‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻔﹾﺪ‪‬ﻯ ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻞﹶ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱ‪ :‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻹِﺫﹾﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﻮﺭﹺﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» :  ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻹِﺫﹾﺧ‪‬ﺮ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺷ‪‬ﺎﻩ‪،‬‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪: ‬‬
‫»ﺍﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﻷَِﺑﹺﻲ ﺷ‪‬ﺎﻩ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻸَﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹸﻪ‪ :‬ﺍﻛﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﻟ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪).  ‬ﻡ‪(١٣٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ ﻣﮑـﻪ راﺑـﺮاي رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮد‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺣﻤﻠﻪ ﻓﯿﻠﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺷﺪ و رﺳﻮل اﷲ و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺮ اﻫﻞ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮداﻧﯿﺪ؛ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﮑـﻪ‬
‫ﻧﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ و ﻧﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ‪ ،‬ﺣﻼل ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺨـﺸﯽ از‬
‫ﯾﮏ روز ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺣﻼل ﻗﺮار داده ﺷﺪ‪ .‬و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﺣﻼل ﻧﻤﯽ ﺷـﻮد؛‬
‫ﻟﺬا ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺎرش ﺗﻌﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺎرش ﮐﻨﺪه ﺷﻮد و ﻧﻪ ﻣﺎل ﮔﻢ ﺷـﺪة آن ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣﮕـﺮ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮﮐﺴﯽ در آن‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اوﻟﯿـﺎي دم ﻣﺨﺘﺎرﻧـﺪ ﮐـﻪ‪ :‬ﯾـﺎ‬
‫دﯾﻪ )ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ( ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﯾﺎ ﻗﺎﺗﻞ را ﻗﺼﺎص ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎس ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اذﺧﺮ )ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه( را اﺳﺘﺜﻨﺎ ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺎ آﻧﺮا در ﺧﺎﻧﻪ ﻫـﺎ‬
‫و ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﻤﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﮕـﺮ اذﺧـﺮ«‪) .‬ﮐـﻪ ﮐﻨـﺪن آن‪،‬‬
‫اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد(‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻣﺮدي ﯾﻤﻨﯽ ﺑﻨﺎم اﺑﻮﺷﺎه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي اﺑﻮﺷﺎه ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ«‪.‬‬
‫وﻟﯿﺪ )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اوزاﻋـﯽ )راوي دﯾﮕـﺮ( ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﻫـﺪف اﺑﻮﺷـﺎه از اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰي ﺑـﻮد؟ اوزاﻋـﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻫـﺪﻓﺶ ﻧﻮﺷـﺘﻦ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اي ﺑﻮد ﮐﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٧٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
 ‫‪٥١١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﺡ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٥٦/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑـﺮاي ﻫـﯿﭻ ﯾـﮏ از ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺳﻼح ﺑﺮدارد«‪.‬‬
‫)اﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزي ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺿﺮورت و ﻧﯿﺎز ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﺳـﻼح‪ ،‬اﺷـﮑﺎﻟﯽ‬
‫ﻧﺪارد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎ آوردن ﻋﻤﺮة ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ و ﻓﺘﺢ ﻣﮑـﻪ‪ ،‬ﺳـﻼح ﺣﻤـﻞ ﻧﻤـﻮد(‪.‬‬
‫ﺷﺮح ﻧﻮوي ﺑﺎ اﺧﺘﺼﺎر‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(98‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﺣﺮام‪ ،‬وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ‬

‫‪٧٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ـ ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹸﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺢﹺ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ـ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹲ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀُ ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺇﹺﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹴ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎري رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐـﻪ ﻋﻤﺎﻣـﻪ اي‬
‫ﺳﯿﺎه ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺖ‪ ،‬روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﺪون اﺣﺮام‪ ،‬وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٧٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻋ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﺢﹺ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹶﻞﹴ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻖ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭﹺ ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺍﻗﹾﺘ‪‬ﻠﹸﻮﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﻼه ﺧﻮدي ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺖ‪ ،‬وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا از ﺳﺮش ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮدي رﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﻄﻞ ﺑﻪ ﭘﺮدة ﮐﻌﺒﻪ ﭘﻨﺎه آورده اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﺑﮑﺸﯿﺪ«‪) .‬اﺑﻦ ﺧﻄﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫را ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﻮد ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(99‬درﺑﺎرة ﺣﻄﯿﻢ ﮐﻌﺒﻪ و دروازة آن‬

‫‪٧٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺ؟‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥١٢‬‬

‫ﺃﹶﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪ ‬‬
‫ﻚ‬
‫ﻗﹶﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹸ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻥﹸ ﺑ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻔ‪‬ﻌ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻌ‪‬ـﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻥﱠ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹲ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ـﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺮ‪ ‬ﻗﹸﻠﹸﻮﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻟﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻟﹾﺰﹺﻕ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽاﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳـﻮل اﷲ‪ ‬ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ :‬آﯾـﺎ ﺣﻄـﯿﻢ ﺟـﺰو ﮐﻌﺒـﻪ‬
‫اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪ .‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا آﻧﺮا ﺟﺰو ﺑﻨﺎي ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻗﺮار ﻧﺪاده اﻧـﺪ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬زﯾـﺮا‬
‫ﻫﺰﯾﻨﮥ ﻗﻮﻣﺖ )ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮﯾﺶ( ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒـﻮد«‪ .‬دوﺑـﺎره ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﭼـﺮا دروازة ﮐﻌﺒـﻪ را در‬
‫ارﺗﻔﺎع زﯾﺎد‪ ،‬ﻗﺮار داده اﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻮﻣـﺖ ﮐـﺴﯽ را ﮐـﻪ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﺟـﺎزة ورود‬
‫دﻫﻨﺪ و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ‪ ،‬از ورود ﺑـﻪ آن‪ ،‬ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬و اﮔـﺮ ﻗﻮﻣـﺖ ﺗـﺎزه ﻣـﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺑﯿﻢ آن ﻧﻤﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﭙﺴﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻄﯿﻢ را ﺟﺰو ﺑﻨﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا ﻗﺮار ﻣﯽ دادم و‬
‫دروازة ﮐﻌﺒﻪ را ﻧﯿﺰ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(100‬درﺑﺎرة ﺧﺮاب ﮐﺮدن و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻌﺒﻪ‬

‫‪٧٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻏﹶﺰ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﻪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺳ‪‬ـﻢ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺋﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﲑ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻘﹸﻀ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺀَﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻠ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻓﹸﺮﹺﻕ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺃﹾﻱ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹸـﻢ‪‬؟‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﲑ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻲ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺯﹺﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﺜﱠﻼﹶﺙﹸ ﺃﹶﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﻀ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﺑﹺﺄﹶﻭ‪‬ﻝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺻ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻟﹾﻘﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻘﹶﻀ‪‬ﻮﻩ‪‬‬
 ‫‪٥١٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻮﺭ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻔﹶـ ‪‬ﻊ‬
‫ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺅ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹲ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﻔﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ ﻳ‪‬ﻘﹶـﻮ‪‬ﻱ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﺫﹾﺭ‪‬ﻉﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺧﻞﹸ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ـﺎﻑ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺰ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺃﹶﺫﹾﺭ‪‬ﻉﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺒ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻨ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻃﹸﻮﻝﹸ ﺍﻟﹾﻜﹶﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺫ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺰ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻃﹸﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺫﹾﺭ‪‬ﻉﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹸﺘ‪‬ﻞﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻛﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻨ‪‬ﺎﺀَ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﺱ‪ ‬ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻝﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﹺ ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻄ‪‬ﻴﺦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﺎ ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻃﹸﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻗ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻘﹶﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٣٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻄﺎء ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺷﺎم در دوران ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﺑﻪ ﮐﻌﺒـﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﻌﺒﻪ ﺳﻮﺧﺖ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ اﺑـﻦ زﺑﯿـﺮ آﻧـﺮا ﺑﺤـﺎل‬
‫ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺣﺞ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬و ﻫﺪﻓﺶ از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ آﻧـﺎن را ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺷﺎم‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﺮدم! درﺑﺎرة ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣـﺸﻮرت ﺑﺪﻫﯿـﺪ؛ آﯾـﺎ‬
‫آﻧﺮا ﺧﺮاب ﮐﻨﻢ و دوﺑﺎره ﺑﺴﺎزم ﯾﺎ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺮاب ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎزﺳﺎزي ﮐﻨﻢ؟ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻧﻈﺮم رﺳﯿﺪ؛ رأي ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽـﻪ را ﮐـﻪ ﺧـﺮاب‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي ﻧﻤﺎﯾﯽ و ﺧﺎﻧﻪ اي را ﮐﻪ ﻣـﺮدم ﺑـﺮ اﺳـﺎس آن‪ ،‬اﺳـﻼم آورده اﻧـﺪ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﺳﻨﮕﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﻬﺎ اﺳﻼم آورده اﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮ اﺳﺎس آن‪ ،‬ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﺑﮕﺬار‪ .‬اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺎﻧﮥ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺴﻮزد ﺑﻪ ﮐﻤﺘـﺮ از ﺑﺎزﺳـﺎزي آن‪،‬‬
‫راﺿﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ ﭘـﺲ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﺮاي ﺧﺎﻧـﮥ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗـﺎن راﺿـﯽ ﻣـﯽ ﺷـﻮﯾﺪ؟ ﻣـﻦ ﺳـﻪ روز‪ ،‬از‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥١٤‬‬

‫ﭘﺮوردﮔﺎرم اﺳﺘﺨﺎره ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮم‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﻪ روز‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐـﻪ آﻧـﺮا ﺧـﺮاب ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﺮدم از ﺗﺨﺮﯾـﺐ آن‪،‬‬
‫ﺧﻮدداري ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﯿﻢ آﻧﺮا داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )ﺑﺮاي ﺗﺨﺮﯾﺐ( ﺑـﺎﻻ ﺑـﺮود‪ ،‬از آﺳـﻤﺎن‬
‫ﻋﺬاﺑﯽ ﻧﺎزل ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑﺎﻻ رﻓﺖ و ﺳﻨﮕﯽ از آن‪ ،‬اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺮدم دﯾﺪﻧـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ او آﺳﯿﺒﯽ ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺎر را اداﻣﻪ دادﻧﺪ و آﻧـﺮا ﺧـﺮاب ﻧﻤﻮدﻧـﺪ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﺎ زﻣـﯿﻦ ﻫـﻢ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎﯾﯽ ﻧﺼﺐ ﮐﺮد و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭘﺮده اﻧﺪاﺧﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ دﯾﻮارﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬اﺑﻦ زﺑﯿﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗـﺎزه ﻣـﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤـﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻣـﻦ ﺑـﻪ اﻧـﺪازة ﺳـﺎﺧﺘﻦ آن‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨـﻪ‬
‫ﻣﯽ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﭘـﻨﺞ ذراع از ﺣﻄـﯿﻢ را ﺟـﺰو ﮐﻌﺒـﻪ ﻗـﺮار ﻣـﯽ دادم و ﯾـﮏ دروازه ﺑـﺮاي آن در ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم از آن‪ ،‬وارد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و دروازه اي دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي آن در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﺮدم از‬
‫آن‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﻣﻦ اﻣﺮوز ﻫﺰﯾﻨﮥ ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﺮا دارم و از ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﻢ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﭘﻨﺞ ذراع از ﺣﻄـﯿﻢ را ﺑـﺮ ﮐﻌﺒـﻪ اﻓـﺰود‪ .‬ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑﻨﯿـﺎدي‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﺮدم آﻧﺮا دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻨﺎ را ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻫﯿﺠﺪه ذراع ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻌﺒـﻪ را اﺿـﺎﻓﻪ ﻧﻤـﻮد‪،‬‬
‫اﯾﻦ ارﺗﻔﺎع را ﮐﻢ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ده زراع دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺶ اﻓﺰود‪ .‬و دو دروازه ﺑـﺮاي آن ﻗـﺮار داد‬
‫ﮐﻪ از ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣﺮدم وارد ﺷﻮﻧﺪ و از دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺎج ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ ﻋﺒـﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑـﻦ ﻣـﺮوان ﻧﻮﺷـﺖ و او را از‬
‫ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ او اﻃﻼع داد ﮐﻪ اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﺑﻨﺎي ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﺮ ﺑﻨﯿﺎدي ﻧﻬﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮاد ﻋﺎدل ﻣﮑﻪ دﯾﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻪ ﺣﺠـﺎج ﻧﻮﺷـﺖ‪ :‬ﻣـﺎ ﺑـﺎ آﻟـﻮدﮔﯽ ﻫـﺎي اﺑـﻦ زﺑﯿـﺮ ﮐـﺎري‬
‫ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﮐﻌﺒﻪ اﻓﺰوده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮدش ﺑﮕﺬار و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﺣﻄﯿﻢ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻌﺒﻪ اﻓﺰوده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺎي اوﻟﺶ ﺑﺮﮔﺮدان‪ .‬و دروازه اي را ﮐﻪ ﺑﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺒﻨﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﺣﺠـﺎج‬
‫ﮐﻌﺒﻪ را ﺧﺮاب ﮐﺮد وﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﺶ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺰ‪‬ﻋ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹶ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹸﻮﻑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﺫﹾ‬
 ‫‪٥١٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺚﹸ ﻳ‪‬ﻜﹾﺬ‪‬ﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺎﻥﹸ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹸﻔﹾﺮﹺ ﻟﹶﻨ‪‬ﻘﹶﻀ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺯﹺﻳﺪ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹶﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒﹺﻨ‪‬ﺎﺀِ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺙﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹸﻞﹾ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﲑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪‬‬
‫ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٣٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻗﺰﻋﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﻣﺸﻐﻮل ﻃﻮاف ﺧﺎﻧﮥ ﺧـﺪا ﺑﻮدﮐـﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺑﻦ زﺑﯿﺮ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ )ﻋﺎﯾﺸﻪ( ﺳﺨﻨﺎن دروﻏﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ داد و ﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﺎﯾـﺸﻪ! اﮔـﺮ ﻗـﻮم ﺗـﻮ‬
‫ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻌﺒﻪ را ﺧـﺮاب ﻣـﯽ ﮐـﺮدم ﺗـﺎ از ﺣﻄـﯿﻢ ﺑـﻪ آن ﺑﯿﻔـﺰاﯾﻢ؛ زﯾـﺮا آﻧـﺎن در‬
‫ﺳــﺎﺧﺘﻦ آن‪ ،‬ﺑــﺎ ﮐﻤﺒــﻮد ﻫﺰﯾﻨــﻪ ﻣﻮاﺟــﻪ ﺷــﺪﻧﺪ«‪ .‬ﺣــﺎرث ﺑــﻦ ﻋﺒــﺪاﷲ ﺑــﻦ اﺑــﯽ رﺑﯿﻌــﻪ ﮔﻔــﺖ‪ :‬اي‬
‫اﻣﯿﺮاﻟﻤـﺆﻣﻨﯿﻦ! اﯾـﻦ ﺣـﺮف را ﻧـﺰن؛ ﻣـﻦ ﺷـﻨﯿﺪم ﮐــﻪ ام اﻟﻤـﺆﻣﻨﯿﻦ اﯾـﻦ ﺣـﺪﯾﺚ را ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽ ﮐــﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺘﻦ آن‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﯽ ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬آﻧﺮا ﺑﺮ ﺑﻨﺎي‬
‫اﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(101‬ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺣﺮﻣﺖ ﺷﮑﺎر و درﺧﺖ آن و دﻋﺎ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮاي آن‬

‫‪٧٧٣‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺ ﱠﻥ‬
‫ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻷَِﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ـﺎ ﺑﹺـﻪ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ـﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻷَِﻫ‪‬ـﻞﹺ ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﺑـﺮاﻫﯿﻢ ‪ ‬ﻣﮑـﻪ‬
‫را ﺣﺮم ﻗﺮار داد و ﺑﺮاي ﻣﺮدم آن‪ ،‬دﻋﺎ ﻧﻤﻮد؛ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ اﺑـﺮاﻫﯿﻢ ‪ ‬ﻣﮑـﻪ را ﺣـﺮم‬
‫ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار دادم و ﺑﺮاي ﻣﺪ و ﺻﺎع )ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ و وزن( ﻣﺪﯾﻨﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ دﻋﺎي اﺑـﺮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺑﺮاي اﻫﻞ ﻣﮑﻪ‪ ،‬دﻋﺎي ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدم«‪.‬‬
‫‪٧٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦﹺ ﺃﺑﯽ ﻭﻗﺎﺹ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥١٦‬‬

‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻞﹶ ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ«‪.‬‬

‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹸ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻏﹾﺒ‪‬ـﺔﹰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺇﹺ ﱠﻻ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻ ﻳ‪‬ﺜﹾﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻷْﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬﹺﻴﺪ‪‬ﺍ ـ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑـﻦ اﺑـﯽ وﻗـﺎص ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣـﻦ ﺣـﺪ ﻓﺎﺻـﻞ دو‬
‫ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار دادم‪ .‬ﮐﻨﺪن ﺧﺎر و ﮐﺸﺘﻦ ﺷﮑﺎر آن‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ«‪ .‬و اﻓـﺰود‪» :‬ﻣﺪﯾﻨـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اي ﮐﺎش! اﯾﻦ اﻣﺮ را ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬از آن‪ ،‬روي ﮔﺮداﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و‬
‫آﻧﺮا ﺗﺮك ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ اﻓـﺮادي ﺑﻬﺘـﺮ از او در ﻣﺪﯾﻨـﻪ‪ ،‬ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬و ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺳﺨﺘﯿﻬﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﻣـﯽ ﮐـﻨﻢ ﯾـﺎ ﮔـﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﯽ دﻫﻢ«‪.‬‬

‫‪٧٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹶﺼ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻖﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ـ ‪‬ﺪ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻳ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﺷ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﻄﹸﻪ‪ ‬ـ ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ـﻞﹸ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ـ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﺎﺫﹶ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻧ‪‬ﻔﱠﻠﹶﻨﹺﻴﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪) .‬ﻡ‪(١٣٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ‪ ‬ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ اش ﺳﻮار ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻗـﺼﺮش در ﻋﻘﯿـﻖ‬
‫رﻓﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺑﺮده اي را دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن درﺧﺘﯽ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻣﺸﻐﻮل زدن آن اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﻬﺎﯾﺶ ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻـﺤﻨﻪ‪ ،‬ﻫﻤـﮥ اﻣـﻮاﻟﺶ را ﻣـﺼﺎدره ﮐـﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﺳـﻌﺪ‪،‬‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺑﺮده آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﻌﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﻣﻮال ﻣﺼﺎدره ﺷﺪة ﺑﺮدة آﻧﺎن را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ و ﯾﺎ ﺑﺮده‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮم از اﯾﻨﮑﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﻢ‪ .‬و ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ـﻢ‪ ‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ـﻞﹾ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﻧﺲ ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﮐﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
 ‫‪٥١٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﮑﻪ ﻋﻄﺎ ﮐﺮده اي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ«‪.‬‬

‫‪٧٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺـﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ـﺐﹴ ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻧ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟـﺼ‪‬ﺤ‪‬ﻴﻔﹶﺔﹶ ـ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﻴﻔﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱠﻘﹶﺔﹲ ﻓ‪‬ﻲ ﻗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏﹺ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ـ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺏ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻥﹸ ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ـﻴ‪‬ﺎﺀُ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺠﹺﺮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹸ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺛﹶﻮ‪‬ﺭﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺁﻭ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺃﹶﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ـﻞﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺻ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹰﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻻﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻰ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺩ‪‬ﻧ‪‬ـﺎ ‪‬ﻫﻢ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﺑﹺﻴﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‬
‫ﺃﹶﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺻ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹰﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻻﹰ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺗﯿﻤﯽ ﺑﻪ رواﯾﺖ از ﭘﺪرش ﻣﯽ ﮔـﻮ ﯾـﺪ‪ :‬ﻋﻠـﯽ ﺑـﻦ اﺑـﯽ ﻃﺎﻟـﺐ ‪ ‬ﺑـﺮاي ﻣـﺎ‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻤﺎن ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و اﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ـ ﺻﺤﯿﻔﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻏﻼف ﺷﻤﺸﯿﺮش آوﯾﺰان ﺑﻮد ـ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﻧﺰد ﻣﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬دروغ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و در آن‪ ،‬ﺳـﻦ‬
‫ﺷﺘﺮان و ﺑﺮﺧﯽ از اﺣﮑﺎم زﺧﻤﻬﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در آن آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﮐﻮه ﻋﺎﯾﺮ ﺗﺎ ﮐﻮه ﺛﻮر‪ ،‬ﺣﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻇﻠﻢ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻇـﺎﻟﻤﯽ را ﭘﻨـﺎه دﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺮ او ﺑﺎد‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﻗﯿﺎﻣـﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻓـﺮاﯾﺾ ﭼﻨـﯿﻦ ﮐـﺴﯽ را‬
‫ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و ﻧﻪ ﻋﺒﺎدات ﻧﻔﻠﯽاش را«‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﻧﻘﺾ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم ﺑﺮ او ﺑﺎد‪ .‬ﻧﻪ ﻓﺮاﯾﻀﺶ ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻪ‬
‫ﻋﺒﺎدت ﻧﻔﻠﯽاش‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﺑﺪون اﺟﺎزة ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﭘﯿﻤﺎن دوﺳﺘﯽ ﺑﺒﻨﺪد‪ ،‬ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا‪،‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻣﺮدم ﺑﺮ او ﺑﺎد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮاﯾﺾ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و ﻧﻪ ﻋﺒـﺎدات‬
‫ﻧﻔﻠﯽاش را«‪.‬‬

‫‪٧٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻰ ﺑﹺﺄﹶﻭ‪‬ﻝﹺ ﺍﻟﺜﱠﻤ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫»ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺭﹺﻙ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺛ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹺﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺔﹰ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶـﺔ‪.«‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮﹺﻟﹾﺪ‪‬ﺍﻥ‪) .‬ﻡ‪(١٣٧٣/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥١٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اوﻟﯿﻦ ﻣﯿﻮه ﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺖ رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻣﯽ آوردﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ! در ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﯿﻮه ﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺎع و ﻣـﺪﻫﺎ )واﺣـﺪﻫﺎي وزن(‬
‫ﺑﺮﮐﺖ زﯾﺎد‪ ،‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ«‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آن ﻣﯿﻮه ﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺑﭽﻪ اي ﮐﻪ در ﺟﻤﻊ‬
‫ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(102‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰﯾﺪن در ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدن دﺷﻮارﯾﻬﺎﯾﺶ‬

‫‪٧٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺﻱ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻼﹶﺀِ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻜﹶﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻛﹶﺜﹾـﺮ‪‬ﺓﹶ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻷْﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻻﹶ ﺁﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﻙ‪‬‬
‫ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﺮ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻷْﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺕ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻔ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ ـ ﺃﹶﻭ‪ :‬ﺷ‪‬ﻬﹺﻴﺪ‪‬ﺍ ـ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﻣﻮﻻي ﻣﻬﺮي در ﯾﮑﯽ از ﺷﺒﻬﺎي ﺣﺮه )ﻓﺘﻨﻪ اي ﮐﻪ در آن‪،‬‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول ﺷﺪ( ﻧﺰد اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬آﻣـﺪ و از او ﻣـﺸﻮرت ﺧﻮاﺳـﺖ ﺗـﺎ از ﻣﺪﯾﻨـﻪ‬
‫ﺟﻼي وﻃﻦ ﺷﻮد و از ﻧﺮخ ﻫﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﮐﺜﺮت ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻧﺰد او ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐـﺮد و ﺑـﻪ اﻃـﻼع وي‬
‫رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و دﺷﻮارﯾﻬﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫واي ﺑﺮ ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮري ﻧﻤﯽ دﻫﻢ؛ زﯾﺮا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪،‬‬
‫ﺑﺮ دﺷﻮارﯾﻬﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ و ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ ﺷـﻔﺎﻋﺖ ﻣـﯽ ﮐـﻨﻢ ﯾـﺎ ﮔـﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﯽ دﻫﻢ ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪٧٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑﹺﻴﺌﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻰ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻰ ﺑﹺﻼﹶﻝﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺷ‪‬ﻜﹾﻮ‪‬ﻯ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ـﻢ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺭﹺﻙ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ـﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹾ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺤ‪‬ﻔﹶﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬و آن‪ ،‬ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ وﺑﺎ ﺧﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺑﻼل‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﯿﻤﺎري ﯾﺎراﻧﺶ را ﻣـﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤـﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
 ‫‪٥١٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫»ﺧﺪﯾﺎ! ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﮑﻪ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن‪ ،‬در دﻟﻬﺎي ﻣﺎ ﺟﺎي ﺑﺪه و ﺻﺤﺖ و ﺳﻼﻣﺖ را ﺑﻪ‬
‫آن ﺑﺎزﮔﺮدان و ﺑﻪ ﺻﺎع و ﻣﺪ ﻣﺎ)واﺣﺪﻫﺎي وزن( ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ و ﺗﺐ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﻪ ﺟ‪‬ﺤﻔﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(103‬ﻃﺎﻋﻮن و دﺟﺎل‪ ،‬وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٧٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﻘﹶﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻄﱠﺎﻋ‪‬ﻮﻥﹸ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﺪ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬در ﮔﻮﺷـﻪ وﮐﻨـﺎر ﻣﺪﯾﻨـﻪ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ورود ﻃﺎﻋﻮن و دﺟﺎل ﺑﻪ آن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(104‬ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻓﺮاد ﻧﺎﭘﺎك را ﻃﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪٧٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﹲﻥ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺮﹺﻳﺒ‪‬ﻪ‪ :‬ﻫ‪‬ﻠﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﺧ‪‬ﺎﺀِ ﻫ‪‬ﻠﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﺧ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹸ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶ ‪‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﻬﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ـ ﺭ‪‬ﻏﹾﺒ‪‬ﺔﹰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ـ ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻛﹶﺎﻟﹾﻜ‪‬ﲑﹺ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺒﹺﻴﺚﹶ‪ ،‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹸ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﲑ‪ ‬ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺚﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ‪،‬‬
‫ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮ و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪش را ﺻﺪا ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﻮي رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ ﺑﯿﺎ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮐﺲ از‬
‫آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﺮاض و روي ﮔﺮداﻧﯽ از ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮود‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮدي ﺑﻬﺘﺮ از او ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ وي‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮرة آﻫﻨﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﺎك را ﺑﯿﺮون ﻣـﯽ اﻧـﺪازد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺗـﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻓﺮاد ﺷﺮور را ﺑﯿﺮون ﻧﯿﻨﺪازد آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮐﻮرة آﻫﻨﮕﺮ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﯽ را از آﻫـﻦ ﺟـﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺖ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬

‫‪٧٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪ ‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٢٠‬‬

‫ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻃﹶﺎﺑ‪‬ﺔﹶ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٨٥/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﻃﺎﺑﻪ‬
‫)ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺎك( ﻧﺎﻣﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(105‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺮاي اﻫﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﯿﺖ ﺑﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪٧٨٤‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺴ‪‬ﻮﺀٍ‬
‫ـ ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ـ ﺃﹶﺫﹶﺍﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺬﹸﻭﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾﺢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻫﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﺑﺪي‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﮏ در آب‪ ،‬ذوب و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(106‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮﻫﺎ‬

‫‪٧٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺯ‪‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫»ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻗﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﺄﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻃﹶﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹸ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻗﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻥﹶ ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﺄﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﻃﹶﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹸ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻕ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻗﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻥﹶ ﺑﹺﺄﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻃﹶﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹸ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻟﹶـﻮ‪ ‬ﻛﹶـﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ـﻮﻥﹶ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٨٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ زﻫﯿﺮ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﯾﻤـﻦ ﻓـﺘﺢ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﺮاه اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻮا داراﻧﺸﺎن از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﺣﺎل‬
‫آﻧﮑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎش اﯾﻦ را ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ! ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‪ ،‬ﺷـﺎم ﻓـﺘﺢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ و‬
‫ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﺮاه اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻮا داراﻧﺸﺎن از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎش اﯾﻦ را ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ! و ﻋﺮاق ﻓﺘﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬و ﮔﺮوﻫـﯽ ﻫﻤـﺮاه‬
‫اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻮا داراﻧﺸﺎن از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف آن‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮاي آﻧﺎن‪،‬‬
 ‫‪٥٢١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اي ﮐﺎش اﯾﻦ را ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ«!‬

‫ﺑﺎب )‪ :(107‬درﺑﺎرة وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎﻧﺶ آﻧﺮا ﺗﺮك ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫‪٧٨٦‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸـﻮ ﹶﻥ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺸ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻲ ـ ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻉﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱠﻴ‪‬ﺮﹺ‬
‫ـ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺰ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪‬ﺍﻥ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻘﹶـﺎﻥ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺠﹺـﺪ‪‬ﺍﻧﹺﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﺎ ﺛﹶﻨﹺﻴ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪ ،‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ«‪(١٣٨٩) .‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣـﺮدم‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨـﻪ را در‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺿﻌﯽ ﮐﻪ دارد‪ ،‬رﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺣﯿﻮاﻧﺎت درﻧـﺪه و ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن‪ ،‬آن را اﺷـﻐﺎل‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬و آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ دو ﭼﻮﭘﺎن از ﻃﺎﯾﻔﮥ ﻣﺰﯾﻨﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽ روﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽ رﺳـﻨﺪ‪ ،‬آن را ﭘـﺮ از ﺟـﺎﻧﻮران وﺣـﺸﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪ؛ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺛﻨﯿﻪ اﻟﻮداع ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻬﺮه‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ و ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(108‬ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺒﺮ ﭘﯿﺎﻣﺮ‪ ‬ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﺎﻏﻬﺎي ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‬

‫‪٧٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ـﺮﹺﻱ‬
‫ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭﹺﻳ‪‬ﺎﺽﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺﻱ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﯿـﺎن ﺧﺎﻧـﻪ و ﻣﻨﺒـﺮ ﻣـﻦ‪ ،‬ﺑـﺎﻏﯽ از‬
‫ﺑﺎﻏﻬﺎي ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻨﺒﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﺣﻮض ﻣﻦ )ﮐﻮﺛﺮ( ﻗﺮار دارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(109‬اﺣﺪ‪ ،‬ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را دوﺳﺖ دارد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ آن را دوﺳﺖ‬

‫دارﯾﻢ‬

‫‪٧٨٨‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹸﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﺍ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ـﻞﹲ‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺣﺪ‪ ،‬ﮐﻮﻫﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣـﺎ را‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٢٢‬‬

‫دوﺳﺖ دارد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ آن را دوﺳﺖ دارﯾﻢ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(110‬ﺳﻔﺮ زﯾﺎرت‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪٧٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ـ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ـ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺎﻝﹸ ﺇﹺﻻﱠ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺛﹶﻼﺛﹶﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺟﹺﺪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻱ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻷَﻗﹾﺼ‪‬ﻰ«‪) .‬ﻡ‪(١٣٩٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬رﺧﺖ ﺳﻔﺮ ﻧﺒﻨﺪﯾﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي زﯾﺎرت ﺳﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ‪1 :‬ـ اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻦ )ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ‪ 2 (‬ـ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ‪3‬ـ ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﯽ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(111‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در دو ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮﻣﯿﻦ ﺷﺮﯾﻔﯿﻦ‬

‫‪٧٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹲ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ـﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻱ‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻒ‪ ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻩ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪) .«‬ﻡ‪(١٣٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮاﻧﺪن ﯾﮏ ﻧﻤﺎز در اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻦ‬
‫)ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ( ﺑﻬﺘﺮ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﺰار ﻧﻤﺎز در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺟﺪ اﺳـﺖ ﺑﺠـﺰ ﻣـﺴﺠﺪ اﻟﺤـﺮام«‪) .‬ﮐـﻪ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن در آن‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻤﺎز در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ در ﺣـﺪﯾﺚ ﺻـﺤﯿﺢ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(112‬درﺑﺎرة ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٧٩١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﺳ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺘ‪‬ﻘﹾﻮ‪‬ﻯ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﻧﹺـﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹸﺳ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺘ‪‬ﻘﹾﻮ‪‬ﻯ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﻛﹶﻔ‪‬ﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀَ ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«‪ .‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻙ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪‬ﻩ‪) .‬ﻡ‪(١٣٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري از ﮐﻨـﺎر‬
 ‫‪٥٢٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬درﺑﺎرة ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ از ﭘﺪرت‬
‫ﭼﻪ ﺷﻨﯿﺪه اي؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﭘﺪرم ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺧﺎﻧﮥ ﯾﮑـﯽ از ﻫﻤـﺴﺮان ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬رﺳﯿﺪم و ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺪام ﯾﮏ از اﯾﻦ دو ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻮا‬
‫ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﯾﮏ ﻣﺸﺖ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰة ﮐﻮﭼـﮏ ﺑﺮداﺷـﺖ و ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ زد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ«‪ .‬اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣـﻦ‬
‫ﻫﻢ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ از ﭘﺪرت اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﻨﯿﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(113‬درﺑﺎرة ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن‬

‫‪٧٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬‬
‫ﻗﹸﺒ‪‬ﺎﺀٍ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱢﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٣٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳـﻮاره و ﭘﯿـﺎده ﺑـﻪ ﻣـﺴﺠﺪ ﻗﺒـﺎ‬
‫ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺑﺮد و در آن‪ ،‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﺎﺀً ﻛﹸﻞﱠ ﺳ‪‬ـﺒ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱠ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪) .‬ﻡ‪(١٣٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن روزﻫـﺎي ﺷـﻨﺒﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺴﺠﺪ ﻗﺒـﺎ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را دﯾﺪم ﮐﻪ روزﻫﺎي ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪14‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﮑﺎح‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ازدواج‬

‫‪٧٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ـﺎ ﹸﻥ‬
‫‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻻﹶ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ـﺔﹰ‬
‫ﺷ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺬﹶﻛﱢﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻧﹺﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻟﹶـﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾـﺖ‪‬‬
‫ﺫﹶﺍﻙ‪ ،‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﺎﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ـﺎﺀَﺓﹶ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٢٤‬‬

‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻏﹶﺾ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻔﹶﺮ‪‬ﺝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺ‪‬ﻧﻪ‪‬‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭﹺﺟ‪‬ﺎﺀٌ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﻘﻤﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه ﻋﺒﺪاﷲ در ﻣﻨﺎ ﻗﺪم ﻣـﯽ زدم‪ .‬ﻋﺜﻤـﺎن ‪ ‬در آﻧﺠـﺎ او را‬
‫دﯾﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن اﯾﺴﺘﺎد و ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻪ او ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي اﺑـﻮ ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! آﯾـﺎ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺟﻮاﻧﯽ را ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﮑﺎح ﻧﮑﻨﯿﻢ؟ ﺷﺎﯾﺪ او ﺗﻮ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺎﻃﺮه ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ات ﺑﯿﻨﺪازد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﮐﻪ اﯾـﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ را ﯾـﺎدآوري ﻧﻤـﻮدي‪ ،‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي ﮔـﺮوه‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن! ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ازدواج دارد‪ ،‬ازدواج ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﭼـﺸﻢ و‬
‫ﺷﺮﻣﮕﺎه ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ازدواج را ﻧﺪارد‪ ،‬روزه ﺑﮕﯿﺮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ روزه‪ ،‬ﺷﻬﻮت را‬
‫ﺿﻌﯿﻒ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪٧٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﺍ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍ ‪‬‬
‫ﺝ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻻﹶ‬
‫ﺁﻛﹸﻞﹸ ﺍﻟﻠﱠﺤ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺵﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺛﹾﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻡﹴ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ؟ ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﺃﹸﺻ‪‬ﻠﱢﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻓﹾﻄ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﺀَ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﻏ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻓﹶﻠﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺗﻌﺪادي از ﯾﺎران ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬از ﻫﻤـﺴﺮاﻧﺶ درﺑـﺎرة ﻋﺒـﺎدت‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪) .‬ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻋﺒﺎدﺗﺶ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دادﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ازدواج ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬دﯾﮕﺮي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﻮﺷﺖ ﻧﻤـﯽ ﺧـﻮرم‪ .‬ﺳـﻮﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ رﺧﺘﺨﻮاب ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺑﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و‬
‫ﺛﻨﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن آورده اﻧﺪ؟ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻢ ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻢ؛ ﺑﻌﻀﯽ روزﻫﺎ روزه ﻣﯽ ﮔﯿﺮم‪ ،‬ﺑﻌـﻀﯽ روزﻫـﺎ روزه ﻧﻤـﯽ ﮔﯿـﺮم؛ ﺑـﺎ زﻧـﺎن ﻧﯿـﺰ ازدواج‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ از راه و روش ﻣﻦ روي ﮔﺮداﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫‪٧٩٦‬ـ ﻋﻦ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﱠﺎﺹﹴ ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻈﹾﻌ‪‬ﻮﻥ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻞﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺎﺯ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻻﹶﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٤٠٢/‬‬
 ‫‪٥٢٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻋﺜﻤـﺎن ﺑـﻦ ﻣﻈﻌـﻮن ‪ ‬ﻣـﯽ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺑﺨـﺎﻃﺮ‬
‫ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ازدواج ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬او را از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬ﺑﻪ او ﭼﻨﯿﻦ اﺟﺎزه اي داد‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﻮد را اﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎﻻي دﻧﯿﺎ‪ ،‬زن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺳﺖ‬

‫‪٧٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴﻭ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؛ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٦٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺎﻋﯽ ﺑﯿﺶ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ زن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ازدواج ﮐﺮدن ﺑﺎ زن ﻣﺘﺪﯾﻦ‬

‫‪٧٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻷَﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﺒﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﻇﹾﻔﹶﺮ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﺍﺕ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻦﹺ ﺗ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻙ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬زن ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﭼﻬـﺎر ﭼﯿـﺰ‪ ،‬ﻧﮑـﺎح‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻧﺴﺐاش‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽاش و دﯾﻨﺶ‪ .‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺧﺎك آﻟﻮد ﮔـﺮدد؛ زن دﯾﻨـﺪار‬
‫را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ازدواج ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ دﺧﺘﺮ‬

‫‪٧٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؛ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪ ‬ﻊ‬
‫ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ـ ﻓﹶﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﺛﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪!‬‬
‫ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺒﹺﻜﹾﺮ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺛﹶﻴ‪‬ﺐ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺛﹶﻴ‪‬ـﺐ‪ ،‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻼﱠ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﺗ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﻚ‪ .«‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ـﻀ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻜﹸﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻜﹸﻚ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ـ ﺃﹶﻭ‪ :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ـ‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻛﹶﺮﹺﻫ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺁﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﺟﹺﻴﺌﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ـ ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻠ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺟﹺﻲﺀَ ﺑﹺﺎﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٢٦‬‬

‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻠ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ .«‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(٧١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭘـﺪرم ﻋﺒـﺪاﷲ ﻓـﻮت ﮐـﺮد و ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺧﻮدش‪ ،‬ﻧﻪ ﯾﺎ ﻫﻔﺖ دﺧﺘﺮ ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺑﯿﻮه زﻧﯽ ازدواج ﻧﻤﻮدم‪ .‬رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اي ﺟﺎﺑﺮ! ازدواج ﮐﺮده اي«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ دﺧﺘﺮي ﯾﺎ ﺑﯿﻮه زﻧﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﯿﻮه اي اي رﺳﻮل ﺧﺪا‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺎ دوﺷﯿﺰه اي ازدواج ﻧﮑﺮدي ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺑـﺎزي ﮐﻨﯿـﺪ«؟ ﯾـﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺪرم ؛ﻋﺒﺪاﷲ؛ ﻓﻮت ﻧﻤﻮد و ﻧﻪ ﯾـﺎ ﻫﻔـﺖ دﺧﺘـﺮ‬
‫)ﺷﮏ از راوي اﺳﺖ( ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدش ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ؛ ﻟﺬا ﻣﻦ ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪم ﮐﻪ دﺧﺘـﺮي ﻣﺎﻧﻨـﺪ آﻧـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎورم؛ ﺑﻠﮑﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ زﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎورم ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻓﺖ آﻧـﺎن‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾـﺖ ﻣﺒـﺎرك ﮔﺮداﻧـﺪ«‪ .‬و ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ آﻧﺤـﻀﺮت ‪‬‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ از او ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻧﻤﻮده‪،‬‬

‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪٨٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ـﺎﻣ‪‬ﺮﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻮ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺃﹶﺧ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻄﹾﺒ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺬﹶﺭ‪) .«‬ﻡ‪(١٤١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺷﻤﺎﺳﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ‪ ‬ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯿﮕﻔﺖ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰ ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﺧـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺑﺮادرش را ﺑﻬﻢ زﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮادر ﻣـﺆﻣﻨﺶ از او ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎري‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ او را ﺗﺮك ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ زن ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ازدواج دارد‬

‫‪٨٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪ ‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻮﻥ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‬
‫ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻛﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ ﺃﹶﻭ‪‬ﺍﻕﹴ‪،‬‬
 ‫‪٥٢٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ ﺃﹶﻭ‪‬ﺍﻕﹴ؟ ﻛﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺽﹺ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹺ‪،‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ـﺚﹶ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹰﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺲﹴ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪) .‬ﻡ‪(١٤٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧـﺰد ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣـﻦ ﺑـﺎ ﯾـﮏ زن‬
‫اﻧﺼﺎري ازدواج ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ او را )ﻗﺒﻞ از ازدواج( دﯾﺪي؟ زﯾﺮا ﭼﺸﻤﺎن‬
‫اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻣﺸﮑﻠﯽ دارﻧﺪ«‪ .‬آن ﻣـﺮد ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑـﻪ او ﻧﮕـﺎه ﮐـﺮدم‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﻬﺮﯾـﻪ اش را ﭼﻘـﺪر ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﻮدي«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻬﺎر اوﻗﯿﻪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻬﺎر اوﻗﯿﻪ«؟! ﮔﻮﯾﺎ ﺷﻤﺎ از داﻣﻨﮥ اﯾﻦ ﮐﻮه‪ ،‬ﻧﻘﺮه ﻣﯽ ﺗﺮاﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﭼﯿﺰي ﻧﺪارﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪﻫﯿﻢ؛ وﻟﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺰودي ﺗﻮ را ﻫﻤﺮاه ﯾﮏ دﺳﺘﮥ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﻢ و ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﭼﯿﺰي از آن‪ ،‬ﺑﺮﺳﺪ«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آن ﻣﺮد را ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﮥ ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺑـﺴﻮي‬
‫ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ زن ﺑﯿﻮه و دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ازدواج‬

‫‪ ٨٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺢ‪ ‬ﺍﻷَﻳ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻜﹾﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹶ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ! ﻭ‪‬ﻛﹶﻴ‪‬ـﻒ‪ ‬ﺇﹺﺫﹾﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹸﺖ‪) .«‬ﻡ‪(١٤١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زن ﺑﯿﻮه ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ او‪ ،‬و دﺧﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﮐﺮه ﺑﺪون اﺟﺎزهاش‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﮑﺎح داده ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺟﺎزة دﺧﺘﺮ ﺑﺎﮐﺮه‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻨﮑﻪ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪٨٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻷَﻳ‪‬ـﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﻖ‪‬‬
‫ﺑﹺﻨ‪‬ﻔﹾﺴِﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻜﹾﺮ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹾﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬زن ﺑﯿـﻮه در ﻧﮑـﺎح‬
‫ﺧﻮدش از وﻟﯽ‪ ،‬اوﻟﯽ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬و از دﺧﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ازدواﺟﺶ‪ ،‬اﺟﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬و ﺳﮑﻮت‬
‫وي ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ اﺟﺎزه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٢٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﻧﮑﺎح‬

‫‪٨٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻁ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﻮﻓﹶﻰ ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹸﺮ‪‬ﻭﺝ‪) .«‬ﻡ‪(١٤١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫از ﻫﻤﮥ ﺷﺮوط‪ ،‬ﻻزم ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوﻃﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آﻧﻬـﺎ ﺷـﺮﻣﮕﺎﻫﻬﺎ را ﺣـﻼل ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ«‪) .‬ﺷﺮوط ﻧﮑﺎح(‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة ازدواج ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل‬

‫‪٨٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ـﺴِ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺳ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊﹺ ﺳ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻮ‪‬ﻋ‪‬ﻜﹾﺖ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻓﹶﻰ‬
‫ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭﻣ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻮﺣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺧ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﻲ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﺕ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻭ‪‬ﻗﹶﻔﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪:‬‬
‫ﻫ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹶﺴِﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻧﹺﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻦ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻃﹶﺎﺋ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻐ‪‬ﺴ‪‬ﻠﹾﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﹶﺤ‪‬ﻨ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻨﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٤٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﺧﺘﺮي ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣـﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﻧﮑﺎح ﺧﻮد در آورد‪ .‬و ﻧﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﻮد ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨـﻪ آﻣـﺪﯾﻢ؛ در آﻧﺠـﺎ ﺗـﺐ ﺷـﺪم )ﮐـﻪ در اﺛـﺮ آن‪،‬‬
‫ﻣﻮﻫﺎﯾﻢ رﯾﺨﺖ( ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ دوﺑﺎره روﯾﯿﺪ ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺎﻧﻪ ﻫـﺎﯾﻢ رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬روزي ﺑـﺎ‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺎب ﺑﺎزي ﺑـﻮدم ﮐـﻪ ﻣـﺎدرم ام روﻣـﺎن آﻣـﺪ و ﻣـﺮا ﺻـﺪا زد‪ .‬ﻧـﺰد او رﻓـﺘﻢ وﻟـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ از ﻣﻦ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬او دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮا ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﻔﺲ ﻣﯽ زدم‪ ،‬ﮐﻨﺎر دروازة‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻔﺲ زدﻧﻢ ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻣـﺮا ﺑـﻪ داﺧـﻞ ﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﺮد‪ .‬ﭼﻨـﺪ زن‬
‫اﻧﺼﺎري آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﺒﺮﯾﮏ وﺧﻮش آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎدرم ﻣﺮا ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﭙﺮد‪ .‬آﻧﺎن‬
‫ﺳﺮم را ﺷﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺮا آراﺳﺘﻨﺪ‪ .‬وﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﻣﺮا ﻧﺘﺮﺳﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ دﯾﺪن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬـﺮ‬
 ‫‪٥٢٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫آﻣﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ او ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬آزاد ﮐﺮدن ﮐﻨﯿﺰ و ازدواج ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ او‬

‫‪٨٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻏﹶﺰ‪‬ﺍ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶـﺼ‪‬ﻠﱠﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺻ‪‬ﻼﹶﺓﹶ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺓ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻠﹶﺲﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻳﻒ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺯ‪‬ﻗﹶﺎﻕﹺ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﻛﹾﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻟﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺬﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﺍﻹِﺯ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺬ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻷَﺭ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺽ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺬ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺴ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻡﹴ ﻓﹶﺴ‪‬ﺎﺀَ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ـﺬﹶﺭﹺﻳﻦ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ـ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰﹺﻳﺰﹺ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺲ‪ ‬ـ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹰ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺩ‪‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻨﹺﻲ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻲﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺬﹾ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ«‪ .‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺻ‪‬ﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺩ‪‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻈﹶﺔﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻀ‪‬ﲑﹺ؟ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ـﺼ‪‬ﻠﹸﺢ‪ ‬ﺇﹺﻻ‬
‫ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ـﺬﹾ‬
‫ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻲﹺ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻬ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﻄﱠﺮﹺﻳﻖﹺ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺰ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶـﻪ‪ ‬ﹸﺃﻡ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺳ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺠﹺﺊﹾ ﺑﹺﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺴ‪‬ﻂﹶ ﻧﹺﻄﹶﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺑﹺﺎﻷَﻗ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ـﻞﹶ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻳ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺎﺳ‪‬ﻮﺍ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪). ‬ﻡ‪(١٣٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد ﺑﺎ اﻫﻞ ﺧﯿﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﯿﺒﺮ‪ ،‬در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ‪.‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳـﻮار ﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻮار ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﺳـﻮار ﺷـﺪم‪ .‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬در‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٣٠‬‬

‫ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎي ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭼﻮن ﮐﻮﭼـﻪ ﻫـﺎي ﺧﯿﺒـﺮ‪ ،‬ﺗﻨـﮓ ﺑـﻮد‪ ،‬زاﻧـﻮي ﻣـﻦ ﺑـﻪ ران )ﻣﺒـﺎرك(‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ازار رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬از ﺑﺎﻻي راﻧـﺶ دور ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻦ‬
‫ﺳﻔﯿﺪي ران اﯾﺸﺎن را دﯾﺪم‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺎد زد‪» :‬اﷲ اﮐﺒﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺸﺖ‬
‫ﺧﯿﺒﺮ!! ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺎ وارد ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻗﻮﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺮوز‪ ،‬ﺑﺮاي آن ﻗﻮم‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد ﺑﺪي‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«‪ .‬و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ورود آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺳﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﯾﺪن‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮش آﻣﺪ‪ .‬ﺳﺮ اﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻪ زور ﺷﻤﺸﯿﺮ‪ ،‬ﻓﺘﺢ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺳﯿﺮان ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬دﺣﯿﮥ ﮐﻠﺒﯽ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! از‬
‫اﯾﻦ اﺳﯿﺮان‪،‬ﮐﻨﯿﺰي ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮو و ﮐﻨﯿﺰي ﺑﺮاي ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ«‪ .‬او ﺻﻔﯿﻪ‬
‫ﺑﻨﺖ ﺣ‪‬ﯿ‪‬ﻰ‪ ‬را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ آﻣﺪ و ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺻﻔﯿﻪ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺣ‪‬ﯿ‪‬ﻰ‪‬؛ ﺳﺮدار ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ و ﺑﻨﯽ ﻧﻈﯿﺮ؛ را ﺑﻪ دﺣﯿﻪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮدي؟ ﺻﻔﯿﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺣﯿﻪ و ﺻﻔﯿﻪ را ﺻﺪا ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺻﻔﯿﻪ را دﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺣﯿﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺠﺎي او ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻨﯿﺰ دﯾﮕﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯽ«‪.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ )راوي از اﻧﺲ( ﺑﻪ اﻧﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ او ﻣﻬﺮﯾﻪ داد؟ اﻧﺲ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺻﻔﯿﻪ را آزاد ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ وي ازدواج ﻧﻤـﻮد و ﻫﻤـﯿﻦ آزادي‪ ،‬ﻣﻬﺮﯾـﮥ او ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬در راه‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺻﻔﯿﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ام ﺳﻠﯿﻢ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ آراﺳﺘﻪ ﺷﺪ و زﻓﺎف اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ دارد‪ ،‬ﺑﯿﺎورد«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻔﺮة ﭼﺮﻣﯿﻨﯽ را ﭘﻬﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﻫﺎ روﻏﻦ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬آرد ﺟﻮ آوردﻧﺪ و روي ﺳـﻔﺮه ﭼﯿﺪﻧـﺪ و از ﻣـﻮاد ﻏـﺬاﯾﯽ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻮع ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﻫﻤﯿﻦ‪ ،‬وﻟﯿﻤﮥ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٨٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪» :‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑـﺎرة ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ ﮐﻨﯿـﺰش را آزاد‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺎ وي ازدواج ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬دو ﭘﺎداش دارد«‪.‬‬
 ‫‪٥٣١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﻧﮑﺎح ﺷﻐﺎر‬

‫‪ ٨٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟـﺸ‪‬ﻐ‪‬ﺎﺭﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻐ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶـﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﺍﻕ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻧﮑـﺎح ﺷـﻐﺎر‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﻓﺮﻣـﻮد‪ .‬و‬
‫ﺷﻐﺎر ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدي دﺧﺘﺮش را ﺑﻪ ازدواج ﻣﺮد دﯾﮕﺮي در آورد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ آن‬
‫ﻣﺮد ﻧﯿﺰ دﺧﺘﺮش را ﺑﻪ ازدواج او در آورد و ﻣﻬﺮﯾﻪ اي ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬درﺑﺎرة ازدواج ﻣﻮﻗﺖ‬

‫‪٨٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦ‪ ‬ﻣﺴﻌﻮﺩ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻐ‪‬ﺰ‪‬ﻭ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻊ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺀٌ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺼ‪‬ﻲ؟ ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹶ ﺑﹺﺎﻟﺜﱠﻮ‪‬ﺏﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻮﺍ ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ـﺪ‪‬ﻳﻦ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ ﺟﻬﺎد رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ و ﻫﻤﺴﺮاﻧﻤﺎن‪،‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﺧﻮد را اﺧﺘﻪ ﻧﮑﻨﯿﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﺎ را از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ‪ .‬و‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه داد ﺗﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻨﯽ‪،‬‬
‫ازدواج ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪ :‬ﯾ‪‬ﺎ أَﯾ‪‬ﻬ‪‬ﺎ اﻟﱠﺬ‪‬ﯾﻦَ آﻣ‪‬ﻨُﻮا ﻻ ﺗُﺤ‪‬ﺮﱢﻣ‪‬ﻮا‬
‫ﻃَﯿ‪‬ﺒ‪‬ﺎت‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ أَﺣ‪‬ﻞﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟَﮑُﻢ‪ ‬إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻَ ﯾ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘَﺪ‪‬ﯾﻦَ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ اي ﻣﺆﻣﻨـﺎن! ﭼﯿﺰﻫـﺎي ﭘـﺎﮐﯿﺰهاي را‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑـﺮ ﺧـﻮد ﺣـﺮام ﻣﮑﻨﯿـﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗﺠـﺎوز ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن را‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪٨١٠‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻊ‪ ،‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻘﹶﺒ‪‬ﻀ‪ ‬ﺔ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻗ‪‬ﻴﻖﹺ‪ ،‬ﺍﻷَﻳ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٣٢‬‬

‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﺄﹾﻥ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺚ‪) .‬ﻡ‪(١٤٠٥/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در زﻣﺎن رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬اﺑـﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤـﺮ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﻣﺸﺖ ﺧﺮﻣﺎ و آرد‪ ،‬ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ روز ازدواج ﻣﻮﻗﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ‪ ‬از آن در ﻣﺎﺟﺮاي ازدواج ﻣﻮﻗﺖ ﻋﻤﺮ و ﺑﻦ ﺣﺮﯾﺚ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫)ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺣﮑﻤﯽ را ﻧﺴﺦ ﮐﻨـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﺣﮑﻢ ﺗﺤﺮﯾﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا‪ ‬را ﮐﻪ ﺑـﺴﯿﺎري از آن‪ ،‬اﻃـﻼع ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻋـﻼن‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در رواﯾﺖ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻬﻘﯽ و اﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺣﮑـﻢ ﺗﺤـﺮﯾﻢ را از‬
‫زﺑﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اش اﻋﻼن ﮐﺮد(‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن ازدواج ﻣﻮﻗﺖ و ﺣﺮﻣﺖ آن‬

‫‪٨١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺐﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬؛ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﻞﹺ ﻟﹸﺤ‪‬ﻮﻡﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺍﻹِﻧ‪‬ﺴِﻴ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٤٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬روز ﺧﯿﺒـﺮ‪ ،‬از ﻣﺘﻌـﮥ زﻧـﺎن‬
‫‪‬‬‫)ﺻﯿﻐﻪ ﮐﺮدن( و ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ اﻻغ ﻫﺎي اﻫﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫‪٨١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑﹺﻴﻊﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻏﹶﺰ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ـ ﺛﹶﻼﹶﺛ‪‬ﲔ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ـ ﻓﹶﺄﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻝﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬‬
‫ﻗﹶﺮﹺﻳﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻛﹸﻞﱢ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻱ ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻲ ﻓﹶﺒ‪‬ـﺮ‪‬ﺩ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪ ،‬ﻏﹶﺾ‪‬؛ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺄﹶﺳ‪‬ﻔﹶﻞﹺ ﻣ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻋ‪‬ﻼﹶﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻘﱠﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺎﺓﹲ ﻣ‪‬ﺜﹾـﻞﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻜﹾـﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﻄﹾﻨ‪‬ﻄﹶﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺬﹸﻻﹶﻥ‪‬؟ ﻓﹶﻨ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﹸﻛﻞﱡ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻲ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﻋ‪‬ﻄﹾﻔ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻱ ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪ ‬ﻏﹶﺾ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻻﹶ ﺑ‪‬ﺄﹾﺱ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺛﹶـﻼﹶﺙﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺭﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪. ‬‬
 ‫‪٥٣٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫)ﻡ‪(١٤٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬رﺑﯿﻊ ﺑﻦ ﺳﺒﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭘـﺪرم ﺑـﺎ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬را در ﻏـﺰوة ﻓـﺘﺢ ﻣﮑـﻪ‪ ،‬ﺣـﻀﻮر‬
‫داﺷﺖ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎﻧﺰده ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﺳﯽ ﺷـﺐ و روز ﻣـﯽ ﺷـﻮد در ﻣﮑـﻪ ﻣﺎﻧـﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزة ﻣﺘﻌﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن )ازدواج ﻣﻮﻗﺖ( را دادﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ و ﯾﮏ ﻣـﺮد از ﻗﺒﯿﻠـﻪ ام‬
‫ﮐﻪ ﻣﻦ از او زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺑﻮدم و او ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺪ رﯾﺨﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﻣـﺎ‬
‫ﯾﮏ ﭼﺎدر داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﭼﺎدر ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﻬﻨﻪ اﻣﺎ ﭼﺎدر ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯾﻢ ﻧﻮ و ﺗﺎزه ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﻪ راﻫﻤﺎن اداﻣـﻪ دادﯾـﻢ‬
‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﯾﺎ ﺑﺎﻻي ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬دﺧﺘﺮي ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﺟﻮان‪ ،‬ﻗـﺪ ﺑﻠﻨـﺪ و‬
‫رﻋﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎ روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﺣﺎﺿﺮي ﮐﻪ ﯾﮑـﯽ از ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﻣﺘﻌـﻪ )ازدواج ﻣﻮﻗـﺖ(‬
‫ﮐﻨﺪ؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﺪ؟ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻫﺮ ﯾـﮏ از ﻣـﺎ ﭼـﺎدرش را ﭘﻬـﻦ ﮐـﺮد‪ .‬آن دﺧﺘـﺮ‪،‬‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻫﻤﺮاﻫﻢ دﯾﺪ ﮐﻪ او ﺑﻐﻞ اش را ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺎدر اﯾﻦ )اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﻦ( ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ اش را دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ ﺑﺎ‬
‫او ﻣﺘﻌﻪ )ازدواج ﻣﻮﻗﺖ( ﻧﻤﻮدم‪ .‬و ﻫﻨﻮز دوران ﻣﺘﻌﻪ ام ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻧﺮا ﺣﺮام‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٨١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺫ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻻ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺨ‪‬ﻞﱢ ﺳ‪‬ـﺒﹺﻴﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ـﺬﹸﻭﺍ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺁﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﺒﺰه ﺟﻬﻨﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدم ﮐـﻪ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي ﻣـﺮدم! ﻣـﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه داده ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن‪ ،‬ازدواج ﻣﻮﻗﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾـﻦ ﮐـﺎر را ﺗـﺎ روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﯿﺪ؛ ﻟﺬا ﻫﺮ ﮐﺲ از اﯾﻦ زﻧﺎن ﺻﯿﻐﻪ اي دارد‪ ،‬او را آزاد ﮐﻨﺪ و از آﻧﭽﻪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آﻧﺎن داده اﯾﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ«‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬ﻣﺤﺮم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري و ﻧﮑﺎح ﮐﻨﺪ‬

‫‪ ٨١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺐﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٣٤‬‬

‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ـ ‪‬ﲑ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻥﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﺒﯿﻪ ﺑﻦ وﻫﺐ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻠﺤﻪ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ را ﺑـﺎ دﺧﺘـﺮ‬
‫ﺷﯿﺒﻪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻧﮑﺎح ﮐﻨﺪ؛ ﻟﺬا ﻓﺮدي را ﻧﺰد اﺑﺎن ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﮐـﻪ اﻣﯿـﺮ ﺣـﺞ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺗـﺎ در اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣ‪‬ﺤﺮِم ﻧﻪ ﺧﻮدش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﮑﺎح ﮐﻨﺪ و ﻧﻪ دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ او را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﺑﺪﻫـﺪ و ﺣـﻖ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻫﻢ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫‪٨١٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﲟ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ـﺔﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺﻡ‪) .‬ﻡ‪(١٤١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺣـﺎل اﺣـﺮام‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﯿﻤﻮﻧـﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ازدواج ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫)در ﺑﺎرة ﻧﮑﺎح ﻣﺤﺮم‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻤﺎ اﺧﺘﻼف ﻧﻈـﺮ وﺟـﻮد دارد؛ ﺟﻤﻬـﻮر ﻋﻠﻤـﺎ ﻧﮑـﺎح ﻣﺤـﺮم را‬
‫درﺳﺖ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪو ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ :‬ﺣـﺪﯾﺚ ﻓـﻮق را ﺑﻘﯿـﮥ ﺻـﺤﺎﺑﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ رواﯾـﺖ ﻧﮑـﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ودر‬
‫ﺻﻮرت ﺻﺤﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻠﯽ ﺷﺎﯾﺪ از وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬واﷲ اﻋﻠﻢ‬

‫‪٨١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹸ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺ ‪‬‬
‫ﺙ‬
‫ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﻼﹶﻝﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ـﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ـﺎﻟﹶﺘ‪‬ﻲ‬
‫ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺎﻟﹶﺔﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٤١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻦ اﺻﻢ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﺣـﺎرث رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﺎ ﻣـﻦ ازدواح ﮐـﺮد‪ ،‬در اﺣـﺮام ﻧﺒـﻮد‪ .‬راوي ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺧﺎﻟﮥ ﻣﻦ و اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥٣٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(15‬ازدواج ﻫﻤﺰﻣﺎن ﯾﮏ زن ﺑﺎ ﻋﻤﻪ اش ﯾﺎ ﺧﺎﻟﻪ اش‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‬

‫‪٨١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ ﻧﹺﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ :‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺎﻟﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٤٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻧﮑﺎح ﮐـﺮدن ﭼﻬـﺎر زن ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﻓﺮﻣـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻧﮑﺎح ﮐﺮدن ﻋﻤﻪ و ﺑﺮادر زاده اش و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﮑﺎح ﮐﺮدن ﺧﺎﻟﻪ و ﺧﻮاﻫﺮزاده اش‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﻣﻬﺮﯾﮥ ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬‬

‫‪ ٨١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ؛ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶ ُ‬
‫ﷲ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻕ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﺍﹸﻗﻪ‪‬‬
‫ﻷَِﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻪ‪ ‬ﺛ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺃﹸﻭﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺶ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪:‬‬
‫ﻧﹺﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹸﻭﻗ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻕ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻷَِﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ازﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻫﻤـﺴﺮ ﮔﺮاﻣـﯽ ﻧﺒـﯽ‬
‫اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﻣﻬﺮﯾﮥ ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﭼﻘﺪر ﺑﻮد؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣﻬﺮﯾـﮥ ﻫﻤـﺴﺮان آﻧﺤـﻀﺮت‬
‫‪ ‬دوازده اوﻗﯿﻪ و ﯾﮏ ﻧﺶ ﺑﻮد‪ .‬و اﻓﺰود‪ :‬آﯾﺎ ﻣﯽ داﻧﯽ ﻧﺶ ﭼﯿـﺴﺖ؟ ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﻧـﻪ‪ .‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻧـﺼﻒ‬
‫اوﻗﯿﻪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ درﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﻣﻬﺮﯾﮥ ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﷲ ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﻧﮑﺎح ﮐﺮدن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﻮاه‪) 1‬ﭘﻨﺞ درﻫﻢ(‬

‫‪ ٨١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ـ ﹺﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪  ‬ﺃﹶﺛﹶﺮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻥ‪ ‬ﻧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﺎﺓ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٢٧/‬‬

‫‪1‬واﺣﺪ ﺷﻤﺎرﺷﯽ در ﻃﻼ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﭘﻨﺞ درﻫﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اوﻗﯿﻪ‪ ،‬ﭼﻬﻞ درﻫﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎم‬
‫ﻧﻮوي در ﺷﺮح ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٣٦‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف را دﯾﺪ ﮐﻪ آﺛـﺎر زﻋﻔـﺮان‬
‫و ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﺑﺮ ﻟﺒﺎﺳﺶ‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا! ﻣـﻦ ﺑـﺎ‬
‫زﻧﯽ ازدواج ﻧﻤﻮدم و ﭘـﻨﺞ درﻫـﻢ ﻃـﻼ ﺑـﻪ او ﻣﻬﺮﯾـﻪ دادم‪ .‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ او را ﺑﺮاﯾـﺖ‬
‫ﻣﺒﺎرك ﮔﺮداﻧﺪ؛ وﻟﯿﻤﻪ ﺑﺪه اﮔﺮ ﭼﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(18‬آﻣﻮزش ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﺮﯾﻪ در ازدواج‬

‫‪٨٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺟﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻃﹶﺄﹾﻃﹶﺄﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹾﺾﹺ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻟﹶـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔﹲ ﻓﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻨﹺﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ«؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«؟ ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻊ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪ .«‬ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺧ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳـﺪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺇﹺﺯ‪‬ﺍﺭﹺﻱ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀٌ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻧﹺﺼ‪‬ﻔﹸﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺯ‪‬ﺍﺭﹺﻙ‪‬؟ ﺇﹺﻥﹾ ﻟﹶﺒﹺﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻟﹶﺒﹺﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ«‪ .‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹶﺲ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺁﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﱢﻴ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﻛﹶـﺬﹶﺍ‬
‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﻠﹾﺒﹺﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﱢﻜﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳـﺎﻋﺪي ‪ ‬ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬زﻧـﯽ ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻣﺪهام ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺒﺨﺸﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﺳﺮﺗﺎﭘﺎﯾﺶ را ﺧﻮب‬
‫ﻧﮕﺎه ﮐﺮد؛ آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺳﺮش را ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫آن زن‪ ،‬وﻗﺘﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﻮرد او ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ‪،‬‬
 ‫‪٥٣٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﺮدي از ﻣﯿﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ وي ﻧﯿﺎز ﻧﺪارﯾﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح‬
‫ﻣﻦ در آورﯾﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﻫﻢ داري«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮاده ات ﺑﺮو آﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﯽ«؟ آن ﻣﺮد رﻓﺖ و ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدم‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﮕﺎه ﮐﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻧﮕﺸﺘﺮي آﻫﻨﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬آن ﻣﺮد رﻓﺖ و ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺣﺘﯽ اﻧﮕﺸﺘﺮ آﻫﻨﯽ‬
‫ﻫﻢ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدم؛ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ازارم‪ ،‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﻧﺼﻒاش را ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻬﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﻣﺮد‪ ،‬رداﯾﯽ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻟﺬا رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ازارت ﭼﻪ ﻣﯽﺷـﻮد؟‬
‫اﮔﺮ ﺗﻮ آﻧﺮا ﺑﭙﻮﺷﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي او ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ و اﮔﺮ او آﻧﺮا ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ«‪ .‬آﻧﮕﺎه آن ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﻓﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‪،‬‬
‫ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬او را دﯾﺪ و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺻﺪاﯾﺶ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ آﻣـﺪ‪ ،‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ او ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﭼﻘــﺪر ﻗــﺮآن ﯾــﺎد داري«؟ ﮔﻔــﺖ‪ :‬ﻓــﻼن و ﻓــﻼن ﺳــﻮره را ﯾــﺎد دارم و ﭼﻨــﺪ ﺳــﻮره را ﺑﺮﺷــﻤﺮد‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آن ﻣﺮد ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﺳﻮرهﻫﺎ را ﺧﻮب ﺣﻔـﻆ داري«؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺑﻠـﯽ‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﯾﺎد داري‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﺗﻮ در آوردم«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(19‬در ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮدة ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ :‬ﺗُﺮْﺟِﯽ ﻣ‪‬ﻦْ ﺗَﺸَﺎء‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻦﱠ‪‬‬

‫‪٨٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻏﹶﺎﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻼﱠﺗ‪‬ـﻲ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﺒ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪:‬‬
‫‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀُ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻭﹺﻱ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀُ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﺖ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪:‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻉ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻫ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻙ‪) .‬ﻡ‪(١٤٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻫﺒﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮت ﻣﯽ آﻣﺪم و ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾﮏ زن‪ ،‬ﺧﻮدش را ﻫﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗُﺮْﺟِﯽ ﻣ‪‬ﻦْ ﺗَﺸَﺎء‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻦﱠ و‪‬ﺗُﺆْوِي إِﻟَﯿ‪‬ـﮏ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦْ ﺗَـﺸَﺎء‪‬‬
‫و‪‬ﻣ‪‬ﻦِ اﺑ‪‬ﺘَﻐَﯿ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦْ ﻋ‪‬ﺰَﻟْﺖ‪ ‬ﻓَﻼ ﺟ‪‬ﻨَﺎح‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﮏ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﺪام را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﯽ‪ ،‬از او دوري ﮐـﻦ‪.‬‬
‫و ﻫﺮ ﮐﺪام را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﺎي ﺑﺪه‪ .‬و اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را ﮐﻪ از او دوري ﮐـﺮدهاي‪،‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٣٨‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮاي ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ازدواج ﻧﻤﻮدن در ﻣﺎه ﺷﻮال‬

‫‪٨٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺗ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭﺟ‪‬ﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻝﹴ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻰ ﺑﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻝﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻱ‪ ‬ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺀِ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﻈﹶﻰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻲ؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺀَﻫ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻝﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٤٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻣﺎه ﺷﻮال ﻣﺮا ﻧﮑﺎح ﻧﻤﻮد و در ﻣﺎه‬
‫ﺷﻮال ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﻮد ﺑﺮد؛ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫از ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻦ داﺷﺖ؟‬
‫راوي از ﻋﺎﯾــﺸﻪ رﺿــﯽ اﷲ ﻋﻨﻬــﺎ ﻣــﯽ ﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ ﻋﺎﯾــﺸﻪ رﺿــﯽ اﷲ ﻋﻨﻬــﺎ ﻣــﺴﺘﺤﺐ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻓﺎﻣﯿﻠﺶ را در ﻣﺎه ﺷﻮال ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(21‬وﻟﯿﻤﻪ در ازدواج‬

‫‪٨٢٣‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪ :‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪‬؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺰ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻩ‪) .‬ﻡ‪(١٤٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‪ ،‬وﻟﯿﻤﻪ اي‬
‫ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از وﻟﯿﻤﮥ زﯾﻨﺐ ﻧﺪاد‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻨﺎﻧﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﺑﺮاي زﯾﻨﺐ ﭼﻪ وﻟﯿﻤﻪ داد؟ اﻧﺲ ‪ ‬ﺟﻮاب داد‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻧﺎن و ﮔﻮﺷﺖ داد ﮐﻪ ﺳﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٨٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶـﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﺄﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻢﹴ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺎ ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺭﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ـﺬﹶﺍ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹸﻞﹾ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬﹶﺍ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮﹺﺋﹸﻚ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻞﹲ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﻘﹾﺮﹺﺋﹸﻚ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻞﹲ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺿ‪‬ـﻌ‪‬ﻪ‪.«‬‬
 ‫‪٥٣٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﺎﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻰ ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻻﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻷَِﻧ‪‬ﺲﹴ‪ :‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺩ‪ ‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺯ‪‬ﻫ‪‬ـﺎﺀَ‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﻫ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺍﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻸَﺕ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻔﱠﺔﹸ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻠﱠﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹲ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹲ ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹾ ﹸﻛﻞﱡ‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹸﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺷ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻃﹶﺎﺋ‪‬ﻔﹶﺔﹲ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻃﹶﺎﺋ‪‬ﻔﹶﺔﹲ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻛﹶﻠﹸﻮﺍ ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ !‬ﺍﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ ﺣ‪‬ـﲔ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺲ‪ ‬ﻃﹶﻮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﱢﻴ‪‬ﺔﹲ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻓﹶﺜﹶﻘﹸﻠﹸﻮﺍ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﱠﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻇﹶﻨ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺛﹶﻘﹸﻠﹸﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻭﺍ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻮﺍ‬
‫ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺧ‪‬ﻰ ﺍﻟﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺚﹾ ﺇﹺﻻﱠ ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪‬ﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺁﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮﺍ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫﹶﻥﹶ ﻟﹶ ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻇ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻴﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻌ‪‬ﻤ‪‬ـﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﻧﹺﺴِﲔ‪ ‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺫﹶﻟ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫ‪‬ﻱ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ .‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺍﻵﻳ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ـﺪ‪‬ﺍ ﺑﹺﻬ‪‬ـﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ـﺎﺕ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺀُ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪) . ‬ﻡ‪(١٤٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ازدواج ﻧﻤﻮد و ﻫﻤﺴﺮش را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺎدرم ام ﺳﻠﯿﻢ ﺣﻠﻮاﯾﯽ درﺳﺖ ﮐﺮد و آﻧﺮا در ﯾﮏ ﻇﺮف آب ﺧﻮري ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫اﻧﺲ! اﯾﻦ را ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺒﺮ و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﺎدرم اﯾﻦ ﺣﻠﻮا را ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻼم‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮﺳﺎن و ﺑﮕﻮ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻧﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺣﻠﻮا را ﺑﺮاي رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎدرم ﺷﻤﺎ را ﺳﻼم رﺳﺎﻧﯿﺪ و‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٤٠‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎ را ﻧﺪارد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﺬار«‪ .‬و اﻓﺰود‪» :‬ﺑﺮو ﻓﻼﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻓﻼﻧﯽ و ﻓﻼﻧﯽ و ﻫﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ دﯾﺪي‪ ،‬دﻋﻮت ﮐﻦ« و ﺗﻌﺪادي را ﻧﯿﺰ ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻧﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﺎم ﺑﺮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ دﯾﺪم‪ ،‬دﻋﻮت ﮐﺮدم‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ازاﻧﺲ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺪود ﺳﯿﺼﺪ ﻧﻔﺮ‪.‬‬
‫اﻧﺲ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﻠﻮا را ﺑﯿﺎور«‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗﻌـﺪاد‬
‫زﯾﺎدي ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺒﺎن ﻣﺴﺠﺪ و ﺣﺠﺮة ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺮ ﺷﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ده ﻧﻔﺮ‪ ،‬دور ﻫﻢ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺟﻠﻮي ﺧﻮدش ﺑﺨﻮرد«‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﮕﯽ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺳﯿﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬وارد ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي اﻧﺲ! ﺑﺮدار«‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﻧﻤـﯽ داﻧـﻢ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻠﻮا ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﻌﺪادي از ﻣﺮدم در ﺧﺎﻧﮥ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪‬‬
‫و ﻫﻤﺴﺮش ﮐﻪ رو ﺑﻪ دﯾﻮار ﮐﺮده ﺑﻮد ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن آﻧﻘﺪر ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﺳﺮي زد و ﺑﻪ آﻧﺎن‪ ،‬ﺳﻼم ﮐﺮد‬
‫و ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬آﻧﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺰاﺣﻢ اﻧـﺪ؛ ﻟـﺬا ﺑـﺴﻮي‬
‫دروازه ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻤﮕﯽ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ و ﭘﺮده را ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ )ﭘﺸﺖ ﭘﺮده( داﺧﻞ ﺣﺠﺮه‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻃﻮﻟﯽ ﻧﮑﺸﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و آﯾﮥ زﯾﺮ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑﯿـﺮون‬
‫رﻓﺖ و اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺧﻮاﻧﺪ‪ :‬ﯾ‪‬ﺎ أَﯾ‪‬ﻬ‪‬ﺎ اﻟﱠﺬ‪‬ﯾﻦَ آﻣ‪‬ﻨُﻮا ﻻَ ﺗَﺪ‪‬ﺧُﻠُﻮا ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﻮت‪ ‬اﻟﻨﱠﺒِﯽ‪ ‬إِﻻﱠ أَنْ ﯾ‪‬ﺆْذَنَ‬
‫ﻟَﮑُﻢ‪ ‬إِﻟَﻰ ﻃَﻌ‪‬ﺎمٍ ﻏَﯿ‪‬ﺮَ ﻧَﺎﻇ‪‬ﺮِﯾﻦَ إِﻧَـﺎه‪ ‬و‪‬ﻟَﮑ‪‬ـﻦْ إِذَا د‪‬ﻋ‪‬ﯿـﺘُﻢ‪ ‬ﻓَـﺎد‪‬ﺧُﻠُﻮا ﻓَـﺈِذَا ﻃَﻌ‪‬ﻤ‪‬ـﺘُﻢ‪ ‬ﻓَﺎﻧْﺘَـﺸ‪‬ﺮُوا و‪‬ﻻَ‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘَﺄْﻧ‪‬ﺴ‪‬ﯿﻦَ ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﯾﺚ‪ ‬إِنﱠ ذَﻟ‪‬ﮑُﻢ‪ ‬ﮐَﺎنَ ﯾ‪‬ﺆْذ‪‬ي اﻟﻨﱠﺒِﯽ‪) ‬اي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده اﯾﺪ! ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻏﺬا اﺟﺎزه داده ﺷﻮد‪ ،‬داﺧﻞ ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮـ ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻏﺬا ـ‬
‫دﻋﻮت ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬وارد ﺷﻮﯾﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻏﺬا ﺧﻮردﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻣﺠﻠﺲ اﻧـﺲ و‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﺪﻫﯿﺪ‪ .‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را آزار ﻣﯽ داد(‪.‬‬
 ‫‪٥٤١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺟﻌﺪي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ زودﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﺎت را داﻧـﺴﺘﻢ و اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺣﺠﺎب ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮت ﻋﺮوﺳﯽ‬

‫‪٨٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪: ‬‬
‫»ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺠﹺﺐ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻧﺎﻓﻊ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ‬
‫از ﺷﻤﺎ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را دﻋﻮت ﻧﻤﻮد‪ ،‬او ﺑﺎﯾﺪ دﻋﻮﺗﺶ را ﺑﭙﺬﯾﺮد؛ ﻓﺮق ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ دﻋﻮت‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻋﺮوﺳﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪٨٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ـﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ـﺪ‪ ‬ﹸﻛﻢ‪‬‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺠﹺﺐ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻞﱢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ دﻋﻮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫دﻋﻮت را ﺑﭙﺬﯾﺮد؛ اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ روزه داﺷﺖ‪ ،‬دﻋﺎ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ روزه ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد«‪.‬‬

‫‪٨٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺷ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﻤ‪‬ـﺔ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺑ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺐ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺓﹶ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻰ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻏﺬا‪ ،‬ﻏﺬاي وﻟﯿﻤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐـﻪ ﻣـﯽ آﯾﻨـﺪ )ﻓﻘـﺮاء( از آﻣـﺪن‪ ،‬ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬و ﮐـﺴﺎﻧﯽ را ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽ آﯾﻨـﺪ‬
‫)ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان را( دﻋﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬دﻋﻮت را ﻧﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(23‬دﻋﺎي ﻫﻨﮕﺎم ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ‬

‫‪٨٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﻟﹶـﻮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٤٢‬‬

‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑﹺﺎﺳ‪‬ﻢﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺐ‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺯ‪‬ﻗﹾﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥﹲ ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﺷـﺨﺺ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﺑﮕﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑِﺎﺳ‪‬ﻢِ اﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬اﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻨﱢﺒ‪‬ﻨَﺎ اﻟﺸﱠﯿ‪‬ﻄَﺎنَ‪ ،‬و‪‬ﺟ‪‬ﻨﱢﺐ‪ ‬اﻟﺸﱠﯿ‪‬ﻄَﺎنَ ﻣ‪‬ﺎ ر‪‬ز‪‬ﻗْﺘَﻨَﺎ«‬
‫اﮔﺮ از آن ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﻓﺮزﻧﺪي ﺑﻮﺟﻮد آﯾﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ او ﺿﺮري ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﮥ دﻋﺎ‪ :‬ﺑﻨﺎم ﺧﺪا‪ ،‬اﻟﻬﯽ! ﺷﯿﻄﺎن را از ﻣﺎ و از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ ،‬دور ﻧﮕﻬﺪار‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(24‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﻤﺴﺮان ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻞ‬
‫ﺑﺬر اﻓﺸﺎﻧﯽ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‬

‫‪ ٨٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶﺪ‪‬ﺭﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪‬ﺍ ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮﹺﻫ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ :‬ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺅ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺙﹲ‬
‫ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﻮﺍ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺛﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻰ ﺷ‪‬ﺌﹾﺘ‪‬ﻢ‪(١٤٣٥) .‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻣ‪‬ﻨﮑَﺪر ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺟﺎﺑﺮ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﻬﻮدﯾﻬﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش از ﭘﺸﺖ در راه ﺟﻠﻮ‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪش ﻟﻮچ و اﺣﻮل )داراي ﭼﺸﻢ دور ﺑﯿﻦ‬
‫و ﮐﺞ( ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽ آﯾﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ ‪ :‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎؤُﮐُﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮْثٌ ﻟَﮑُﻢ‪ ‬ﻓَﺄْﺗُﻮا ﺣ‪‬ﺮْﺛَﮑُﻢ‪‬‬
‫أَﻧﱠﻰ ﺷ‪‬ﺌْﺘُﻢ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ زﻧﺎن ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻞ ﺑﺬراﻓﺸﺎﻧﯽ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭘﺲ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ و از ﻫﺮ ﺟﻬﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ‬
‫ﺑﻪ آن ﻣﺤﻞ )ﻣﺤﻞ ﺑﺬر اﻓﺸﺎﻧﯽ( در آﯾﯿﺪ‪) .‬زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(25‬درﺑﺎرة زﻧﯽ ﮐﻪ از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ورزد‬

‫‪٨٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪ ‬ﻪ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺷ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶـﺔﹸ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ ﺗ‪‬ـﺼ‪‬ﺒﹺﺢ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٣٦/‬‬
 ‫‪٥٤٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه‪ ،‬ﻣـﺮد ﻫﻤـﺴﺮش را ﺑـﻪ‬
‫رﺧﺘﺨﻮاب ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و زن‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع ورزد و ﺷﻮﻫﺮش‪ ،‬ﺷﺐ را ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﺑﺮ او ﺳﭙﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‬
‫ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‪ ،‬آن زن را ﻟﻌﻨﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(26‬درﺑﺎرة ﭘﺨﺶ اﺳﺮار ﻫﻤﺴﺮ‬

‫‪٨٣١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺷ‪ ‬ﺮ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺔﹰ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾﻀ‪‬ﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻔﹾﻀ‪‬ﻲ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه را ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺮدي دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﻤﺴﺮش ﻧﯿﺰ ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه رازش را ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ« )آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺑﻨﺪه را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ وﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻋﻤﻠﺶ را آﺷﮑﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪٨٣٢‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻛﹸﻞﱡ ﺃﹸﻣ‪‬ﺘ‪‬ـﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻓﹶﺎﺓﹲ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺢ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻓﹸﻼﹶﻥﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺭﹺﺣ‪‬ﺔﹶ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺒﹺﻴﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺸ‪‬ﻒ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٢٢٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﻪ ي اﻓﺮاد اﻣﺖ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻠﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﯾﮑﯽ از اﻧـﻮاع ﮔﻨﺎﻫـﺎن‬
‫ﻋﻠﻨﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺷﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﺻﺒﺢ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا وﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺶ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎ او ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اي ﻓﻼﻧﯽ! دﯾﺸﺐ‪ ،‬ﻓﻼن ﮐﺎر و ﻓﻼن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم‪ .‬اﯾﻦ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا وﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺶ را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد؛ وﻟﯽ او ﭘﺮده ي ﺧﺪا را از روي ﺧـﻮدش‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٤٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﺣﮑﻢ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻃﺒﯿﻌﯽ‬

‫‪٨٣٣‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹸﻛ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺫﹶﺍﻛﹸﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹾـﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻷَﻣ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻓﹶﻼﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺫﹶﺍﻛﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﺭ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻥ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹶﺄﹶﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺯ‪‬ﺟ‪‬ﺮ‪) .‬ﻡ‪(١٤٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻃﺒﯿﻌـﯽ‪ ،‬ﺳـﺨﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﯿﺎن آﻣﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﯾﮏ ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮي دارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﭽﻪ اش را ﺷﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﺴﺮش‪،‬‬
‫ﺑﺎردار ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻨﯿﺰي دارد؛ ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻨﯿﺰ‬
‫از او ﺑﺎردار ﮔﺮدد )ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ(‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻋﺪم ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺿﺮري ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻟﻬﯽ‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاي ﺣﺴﻦ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻨﻊ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫‪٨٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﺰﹺﻝﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶـﻦ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ـﻲ‬
‫ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻟﹸﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﮐﻨﯿﺰي دارم و ﺑﻄﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐـﻨﻢ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭼﯿـﺰي را ﮐـﻪ ﺧـﺪا‬
 ‫‪٥٤٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷﻤﺎ ﺟﻠﻮﯾﺶ را ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد«‪.‬‬

‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن ﻣﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﻨﯿﺰي را ﮐﻪ در ﻣﻮرد‬
‫او ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺎردار ﺷﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻨـﺪه و ﻓﺮﺳـﺘﺎدة ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻫـﺴﺘﻢ«‪.‬‬
‫)ﺳﺨﻨﺎﻧﻢ ﺣﻖ اﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(29‬درﺑﺎرة ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ زن ﺷﯿﺮده‬

‫‪٨٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻣ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺐﹴ ﺃﹸﺧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻜﱠﺎﺷ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ـﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪:‬‬
‫ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﻧ‪‬ﺎﺱﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻴﻠﹶﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﻭﻡﹺ ﻭ‪‬ﻓﹶﺎﺭﹺﺱ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻴﻠﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﻻﹶﺩ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻻﹶﺩ‪‬ﻫ‪‬ـﻢ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾـﻮ‪‬ﺃﹾﺩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻔ‪‬ـﻲ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺪاﻣﻪ دﺧﺘﺮ وﻫﺐ اﺳﺪي؛ ﺧﻮاﻫﺮ ﻋﮑﺎﺷﻪ؛ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﮔﺮوﻫـﯽ‬
‫ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ‬
‫زﻧﺎن ﺷﯿﺮده‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﻢ؛ اﻣﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ اﻫﻞ روم و ﻓﺎرس در دوران ﺑﺎرداري‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن‬
‫را ﺷﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺿﺮري ﻧﻤﯽ رﺳﺎﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬درﺑﺎرة ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬زﻧـﺪه ﺑـﻪ ﮔـﻮر‬
‫ﮐﺮدن ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ«‪) .‬ﺑﺎ زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدن‪ ،‬ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد(‪.‬‬
‫)ﻋﻠﻤﺎ ﻃﺒﻖ اﺣﺎدﯾﺚ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻃﺒﯿﻌﯽ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﺬر‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺪون‬
‫ﻋﺬر‪ ،‬ﻣﮑﺮوه داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ(‪ .‬ﺷﺮح ﻧﻮوي‬

‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ اﺳﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﺎردار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪٨٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺍﺀِ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺑﹺﺎﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﺠﹺﺢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ـﺎ ﹺ‬
‫ﺏ‬
‫ﻓﹸﺴ‪‬ﻄﹶﺎﻁ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﺛﹸﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـﻞﱡ ﻟﹶـﻪ‪‬؟ ﻛﹶﻴ‪‬ـﻒ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٤٦‬‬

‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟﹶﻪ‪«‬؟ )ﻡ‪(١٤٤١/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮدرداء ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮏ ﻣﺮد‪ ،‬زﻧﯽ ﺑﺎردار را )ﮐـﻪ اﺳـﯿﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد( ﺑـﻪ دروازة‬
‫ﻓﺴﻄﺎط آورد‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺎﯾﺪ آن ﻣﺮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻠﯽ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ او را ﭼﻨﺎن ﻧﻔﺮﯾﻨﯽ ﮐـﻨﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺎ وي وارد ﻗﺒـﺮش ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ او را وارث ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬و ﭼﮕﻮﻧـﻪ او را )ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺑﺮده( ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫)ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐـﺮدن ﺑـﺎ اﯾـﻦ زن‪ ،‬اﯾـﻦ ﺷـﺒﻬﻪ ﭘـﯿﺶ‬
‫ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ از آن ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ ﺻﻮرت از او ارث ﻣـﯽ ﺑـﺮد در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در‬
‫اﺻﻞ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ از آن ﺷﻮﻫﺮ زن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬از اﯾﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ارث ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ .‬و اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫از آنِ ﺷﻮﻫﺮ آن زن ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺮده ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و از او ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ در اﺻﻞ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ از آن ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ او ﺟﺎﯾﺰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا آزاد‪ ،‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد(‪ .‬ﺷﺮح ﻧﻮوي ﺑﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺼﺮف‬

‫‪٨٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـ ﹶ‬
‫ﺚ‬
‫ﺟ‪‬ﻴ‪‬ﺸ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻭ‪‬ﻃﹶﺎﺱ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘﹸﻮﺍ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻠﹸﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻈﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻮﺍ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ـﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺄﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧﹺﻬﹺﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹺ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻬﹺﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﻠﹶﻜﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻼﹶﻝﹲ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﻀ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪) .‬ﻡ‪(١٤٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روز ﺟﻨـﮓ ﺣﻨـﯿﻦ‪ ،‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳـﭙﺎﻫﯽ ﺑـﺴﻮي‬
‫اوﻃﺎس ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮ آﻧﺎن‪ ،‬ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪادي‬
‫از آﻧﻬﺎ را اﺳﯿﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ﺗﻌﺪادي از ﯾﺎران رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﻮﻫﺮان‬
‫ﻣﺸﺮﮐﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در اﯾﻦ ﺑﺎره اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧـﺎزل ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫‪‬و‪‬اﻟْﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ اﻟﻨﱢﺴ‪‬ﺎء‪ ‬إِﻻﱠ ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻠَﮑَﺖ‪ ‬أَﯾ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧُﮑُﻢ‪» ‬زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار ﺑـﺮ ﺷـﻤﺎ ﺣـﺮام ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕـﺮ‬
‫زﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ )اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﯾﺪ و( ﻣﺎﻟﮏ آﻧﻬﺎ ﺷﺪﯾﺪ«‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺳﭙﺮي ﺷـﺪن ﻋـﺪت‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻋﻘﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮان ﻣﺸﺮﮐﺸﺎن ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد(‪ .‬ﻧﻮوي‬
 ‫‪٥٤٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﺗﻘﺴﯿﻢ وﻗﺖ ﻣﯿﺎن ﻫﻤﺴﺮان‬

‫‪٨٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊ‪ ‬ﻧﹺﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪ ‬ﻬ ‪‬ﻦ‬
‫ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺍﻷُﻭﻟﹶﻰ ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﻞﱠ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ـﻲ‬
‫ﺐ‪،‬‬ ‫ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪ ‬ﺪ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﻒ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹶﺎﻭ‪‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾـﺮﹴ ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﻼﹶﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ـﺚﹸ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻓﹾﻮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﺍﻵﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺠﹺﻲﺀُ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻓﹶﻴ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ ﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺻ‪‬ﻼﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﻮ‪‬ﻻﹰ ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟‪) .‬ﻡ‪(١٤٦٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻪ ﻫﻤﺴﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻘﺴﯿﻢ وﻗﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻦ ﻧُﻪ ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻤﺴﺮ اوﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ؛ ﻟﺬا ﻫﻤﮥ ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻫﺮ ﺷﺐ در ﺧﺎﻧﮥ ﻫﻤﺎن‬
‫زﻧﯽ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ او ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﺧﺎﻧﮥ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬زﯾﻨﺐ‬
‫ﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮد و آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬دﺳـﺘﺶ را ﺑـﺴﻮي زﯾﻨـﺐ دراز ﮐـﺮد‪ .‬ﻋﺎﯾـﺸﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬زﯾﻨﺐ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳـﺘﺶ را ﺟﻤـﻊ ﮐـﺮد‪ .‬آﻧـﺪو )زﯾﻨـﺐ و ﻋﺎﯾـﺸﻪ( ﺑـﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﮕﻮ ﻣﮕﻮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺪي ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪،‬‬
‫وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬از آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ؛ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا!‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺑﯿﺎ و در دﻫﺎن آﻧﻬﺎ ﺧﺎك ﺑﺮﯾﺰ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز رﻓﺖ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻤﺎزش را ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺮا ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﺗﻨﺪي ﺑﺎ او ﺣﺮف زد و ﮔﻔـﺖ‪ :‬آﯾـﺎ‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟‬

‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﻣﺪت ﻣﺎﻧﺪن ﻧﺰد دوﺷﯿﺰه و زن ﺑﯿﻮه‬

‫‪٨٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪ ‬ﹶﺔ‬
‫ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻥﹲ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٤٨‬‬

‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻨﹺﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٦٠/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ ﻣﻦ‪ ،‬ازدواج ﻧﻤـﻮد‪،‬‬
‫ﺳﻪ روز ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮاده ات ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﻧﯿﺴﺘﯽ؛ اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﻫﻔﺖ روز‬
‫ﻧﺰد ﺗﻮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻢ‪ .‬و در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻧﺰد ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺴﺮاﻧﻢ ﻧﯿﺰ ﻫﻔﺖ روز ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻢ«‪.‬‬

‫‪٨٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻜﹾﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺜﱠﻴ‪‬ﺐﹺ ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒﹺﻜﹾﺮﹺ ﺃﹶﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ :‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(١٤٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﮐﺮه اي ﺑﺮ زن ﺑﯿﻮة ﻗﺒﻠﯽ ﺧـﻮد‪،‬‬
‫ازدواج ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺰد او ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺎ زن ﺑﯿﻮه اي ﺑﺮ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺎﮐﺮة ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ازدواج ﻧﻤﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻪ روز ﻧﺰد او ﺑﻤﺎﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﻧﺲ ‪ ‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ‬
‫داد‪ ،‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ام‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(33‬درﺑﺎرة ﻫﻤﺴﺮي ﮐﻪ روزش را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‬

‫‪٨٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻛﹸﻮ ﹶﻥ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻼﹶﺧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ـﺎ ﻛﹶﺒﹺـﺮ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺴِﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ :‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ـﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ـﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻣﯿﺎن زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ دﯾﺪم‪ ،‬ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬زﯾﺮا او از ﺗﻮان روﺣـﯽ ﺑـﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑـﻮد‪ .‬وي‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬روزي را ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰد او ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ )ﻋﺎﯾﺸﻪ( واﮔﺬار‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻟﺬا رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دو روز ﯾﻌﻨﯽ روز ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﺳﻮده را ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ )و‬
 ‫‪٥٤٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﺰد ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﯾﮏ روز ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﯽ از زﻧﺎن‬

‫‪٨٤٢‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٍ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﺯ‪ ‬ﹶﺓ‬
‫ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺑﹺﺴ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﺘﻢ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﺰﹺﻋ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﺰﹺﻟﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻓﹸﻘﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ـﺴ‪‬ﻊ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺴِﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﺜﹶﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺴِﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀٌ‪ :‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺴِﻢ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪) .‬ﻡ‪(١٤٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻄﺎء ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه ﻣﯿﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻫﻤـﺴﺮ‬
‫ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﺳﺮف )ﻣﺤﻠﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﮑﻪ( ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬اﺳﺖ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺎزه اش را ﺑﺮداﺷﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آراﻣﺶ‬
‫ﺑﺮدارﯾﺪ و ﺗﮑﺎن ﻧﺪﻫﯿﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧُﻪ ﻫﻤﺴﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ وﻗـﺖ و‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪) .‬آن ﻫﻢ ﺳﻮده رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺘﺶ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ واﮔﺬار ﻧﻤﻮده ﺑﻮد(‪.‬‬
‫ﻋﻄﺎء )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑﺎرة او ﺑﺎ ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺻﻔﯿﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﯽ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ ﺑﻮد(‪.‬‬
‫)ﻧﻮوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻠﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه اﺑﻦ ﺟﺮﯾﺞ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﻄﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق را ﻧﻘﻞ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ آن زن‪ ،‬ﺳﻮده رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﯿﺎن‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(35‬اﮔﺮ ﭼﺸﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زﻧﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد ﺗﺎ وﺳﻮﺳﻪ اش‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد‬

‫‪٨٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪ ‬ﻪ‬
‫ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﹺﻴﺌﹶﺔﹰ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٥٠‬‬

‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺑﹺﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﻄﹶﺎﻥ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﺸﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ زﻧﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮش؛ زﯾﻨﺐ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ؛ رﻓﺖ و ﻧﯿﺎزش را ﺑﺮ آورده ﻧﻤﻮد )ﺑﺎ وي ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪ(‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﻧﺰد ﯾﺎراﻧﺶ آﻣﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻣﺪ و ﺷﺪ زن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﯿﻄﺎن اﺳـﺖ )ﯾﻌﻨـﯽ ﻣﺜـﻞ ﺷـﯿﻄﺎن‪ ،‬اﻧـﺴﺎن را ﺑـﻪ‬
‫وﺳﻮﺳﻪ ﻣﯽ اﻧﺪازد( ﭘﺲ ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ زﻧﯽ را دﯾﺪ )و وﺳﻮﺳﻪ ﺷﺪ( ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮش ﺑـﺮود )و‬
‫ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد(‪ .‬زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬وﺳﻮﺳﻪ اش را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(36‬درﺑﺎرة ﻣﺪارا ﮐﺮدن ﺑﺎ زﻧﺎن و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮدن در ﻣﻮرد آﻧﺎن‬

‫‪٨٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ـﻮ‪ ‬ﹺﻡ‬
‫ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹸﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺻ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹶ‬
‫ﺧ‪‬ﻠ‪‬ﻘﹶﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺿ‪‬ﻠﹶﻊﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻀ‪‬ﻠﹶﻊﹺ ﺃﹶﻋ‪‬ﻼﹶﻩ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶـﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺻ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻤـﺎن‬
‫دارد‪ ،‬اﮔﺮ در ﺟﻠﺴﻪ اي ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﺮف ﺧﻮب ﺑﺰﻧﺪ ﯾﺎ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و ﺑﺎ زﻧـﺎن‪ ،‬ﺑﺨـﻮﺑﯽ‬
‫رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﻔﺎرش ﻣﺮا در ﻣﻮرد آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﻬﺎ از ﭘﻬﻠﻮ )دﻧﺪه( آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﮐﺞﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ دﻧﺪه‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي آن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯽ‪ ،‬آﻧﺮا راﺳﺖ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺷـﮑﻨﺪ‪ .‬و‬
‫اﮔﺮ رﻫﺎﯾﺶ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﺞ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﺨﻮﺑﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿـﺪ و ﺳـﻔﺎرش ﻣـﺮا در‬
‫ﻣﻮرد آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﯿﭻ ﻣﺮد ﻣﺆﻣﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﮐﯿﻨﻪ و دﺷﻤﻨﯽ ﻧﻮرزد‬

‫‪ ٨٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻔﹾـﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻠﹸﻘﹰﺎ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ .«‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﻣﺮد ﻣﺆﻣﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زن ﻣﺆﻣﻨﯽ‬
 ‫‪٥٥١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫)ﻫﻤﺴﺮش( دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﯿﻨﻪ ﻧﻮرزد؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﯾـﮏ اﺧﻼﻗـﺶ را ﻧﻤـﯽ ﭘـﺴﻨﺪد‪ ،‬اﺧـﻼق دﯾﮕـﺮش را‬
‫ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪد«‪.‬‬
‫)ﺷﺎﯾﺪ زن‪ ،‬ﯾﮏ اﺧﻼق ﻧﺎدرﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻬﺎي ﺧﻮﺑﺶ ﻫﻢ ﻧﻈـﺮ داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺘﻤﺎً اﺧﻼﻗﻬﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻫﻢ دارد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(38‬اﮔﺮ ﺣﻮا ﻧﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‬

‫‪٨٤٦‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻳﺚﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻗﹶـﺎ ﹶﻝ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻮ ﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺚﹾ ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻨ‪‬ﺰ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﺤ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀُ‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺜﹶﻰ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻧﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺬا‬
‫وﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺣﻮا ﻧﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد«‪.‬‬
‫)ﻣﻘﺼﻮد از ﺧﯿﺎﻧﺖ در اﯾﻨﺠﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬درﺧﺖ را ﺑﺮاي ﺣﻮا‪ ،‬ﺧﻮب ﺟﻠﻮه داد و او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﺑﮥ ﺧﻮد‪ ،‬آﻧﺮا ﺑﺮاي آدم‪ ،‬ﺧﻮب ﻧﺸﺎن داد‪ .‬و زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﺎدرﺷﺎن ﺣﻮا اﺳﺖ در ﭘﺬﯾﺮش وﺳﻮﺳﻪ‬
‫ﻫﺎي ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻪ ﻣﺎدرﺷﺎن ﺷﺒﺎﻫﺖ دارﻧﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺒﺮ و ﺣﻮﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وزﻧﺎن ﻧﯿﺰ‬
‫در ﺟﻬﺖ اﺻﻼح ﺧﻮﯾﺶ ﺗﻼش ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(39‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺳﻔﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ در رﻓﺘﻦ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ او ﻓﺮﺻﺖ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را ﺷﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﺪ و ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن دﻫﺪ‬

‫‪٨٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺰ‪‬ﺍﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹴ ﻟ‪‬ﻲ ﻗﹶﻄﹸﻮﻑ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﺤ‪‬ﻘﹶﻨﹺﻲ ﺭ‪‬ﺍﻛ‪‬ﺐ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺨ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺﻱ ﺑﹺﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺰ‪‬ﺓ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺﻱ ﻛﹶﺄﹶﺟ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﺀٍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶـﺖ‪‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺠﹺﻠﹸﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻲ‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺱﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺑﹺﻜﹾﺮ‪‬ﺍ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺛﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺛﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻫ‪‬ﻼﱠ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﺗ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﻣ‪‬ﻬﹺﻠﹸﻮﺍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻟﹶﻴ‪‬ﻼﹰ ـ ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺎﺀً ـ ﻛﹶﻲ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﺸ‪‬ﻂﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﺔﹸ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺔﹸ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٥٢‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ »ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﺎﻟﹾﻜﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻴ‪‬ﺲ‪) !«‬ﻡ‪(١٤٦٦/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات‪ ،‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﺘﺮم ﮐﻪ آﻫﺴﺘﻪ و ﮐﻨﺪ‪ ،‬راه ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﻮدم و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺳﻮاري از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ و ﺑﺎ ﻋﺼﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺷﺘﺮم را راﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم؛ دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﺟﺎﺑﺮ! ﭼﺮا ﻋﺠﻠﻪ داري«؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺗﺎزه‪ ،‬ﻋﺮوﺳﯽ ﮐﺮده ام‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ دوﺷﯿﺰه اي ازدواج ﮐﺮده اي ﯾﺎ ﺑﯿﻮه‬
‫زﻧﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﯿﻮه زﻧﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺎ دوﺷﯿﺰه اي ازدواج ﻧﮑﺮدي ﺗﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎزي ﮐﻨﯿﺪ«؟‬

‫ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﻤﺎن ﺑﺮوﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺸﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮوﯾﻢ ﺗﺎ زﻧﺎن ژوﻟﯿﺪه‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺷﺎﻧﻪ زده و ﺳﺮ و‬
‫ﺳﺎﻣﺎن دﻫﻨﺪ و ﻣﻮﻫﺎي زاﺋﺪ ﺑﺪﻧﺸﺎن را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﻓﺰود‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮت رﻓﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﺪن ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮ«‪.‬‬

‫‪15‬ـ ﮐﺘﺎب ﻃﻼق‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬درﺑﺎرة ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را در دوران ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻃﻼق ﻣﯽ دﻫﺪ‬

‫‪٨٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻃﹶﻠﱠﻖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺎﺋ‪‬ﺾ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻬﹺﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻴﺾ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹰ ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻬﹺﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹶﻠﱢﻘﹶﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻄﹶﻠﱠـﻖ‪‬‬
‫ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀُ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻳ‪‬ﻄﹶﻠﱢﻖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺎﺋ‪‬ﺾ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻃﹶﻠﱠﻘﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻬﹺﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻴﺾ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹰ ﺃﹸﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻬﹺﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻬ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹶﻠﱢﻘﹶﻬ‪‬ـﺎ ﻗﹶﺒ‪‬ـﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻃﹶﻠﱠﻘﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑﹺـﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻃﹶـﻼﹶﻕﹺ‬
‫ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(١٤٧١/‬‬
 ‫‪٥٥٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻫﻤﺴﺮش را ﮐﻪ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻃﻼق داد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬در اﯾﻦ ﺑﺎره از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑـﻪ‬
‫او دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬رﺟﻮع ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻣﻬﻠﺖ دﻫﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎره دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﻮد و ﭘﺎك‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻃﻼﻗﺶ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻋﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺗﺎ زﻧﺎن در آن‪ ،‬ﻃﻼق داده ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ درﺑﺎرة ﻣـﺮدي ﮐـﻪ ﻫﮑـﺴﺮش را در دوران ﻋـﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧـﻪ‬
‫ﻃﻼق داده اﺳﺖ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪﻣﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪:‬اﮔﺮ ﺗﻮ ﻫﻤﺴﺮت را ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻃﻼق داده اي‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﻮردي رﺳﻮل اﷲ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬رﺟـﻮع ﮐﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﺑـﻪ او ﻣﻬﻠـﺖ دﻫـﺪ ﺗـﺎ‬
‫دوﺑﺎره دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷـﻮد و ﭘـﺎك ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﺎ او ﻫﻤﺒـﺴﺘﺮ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻃﻼﻗﺶ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺗـﻮ ﻫﻤـﺴﺮت را ﺳـﻪ ﻃـﻼق داده اي‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ از دﺳـﺘﻮر ﭘﺮوردﮔـﺎرت‬
‫درﺑﺎرة روش ﻃﻼق ﻫﻤﺴﺮت‪ ،‬ﺳﺮﭘﯿﭽﯽ ﮐﺮده اي و ﻫﻤﺴﺮت از ﺗﻮ ﺟﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﲑﹺﻳﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺜﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﺗ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻃﹶﻠﱠﻖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺾ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﺗ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﻬ‪‬ـﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺃﹶﻋ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻟﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻏﹶﻼﱠﺏﹴ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺫﹶﺍ ﺛﹶﺒ‪‬ﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻃﹶﻠﱠﻖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻠ‪‬ﻴﻘﹶﺔﹰ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺾ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻓﹶﺤ‪‬ﺴِﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ـﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻋ‪‬ﺠ‪‬ـﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻖ‪‬؟‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﺳﯿﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل از ﻋﻤﺮم را ﺳﭙﺮي ﻧﻤﻮدم و در ﻃﻮل اﯾـﻦ ﻣـﺪت‪،‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ او را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ دروﻏﮕﻮﯾﯽ ﻧﻤﯽ ﻧﻤـﺎﯾﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ‬
‫ﻫﻤﺴﺮش را در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺳﻪ ﻃﻼق داد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﮐﺬب و دروﻏﮕﻮﯾﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم و ﺣﺪﯾﺚ را ﻫﻢ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻮ ﻏﻼب ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﺑﺎﻫﻠﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮدي ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻮد‪ ،‬دﯾﺪم‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣـﻦ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﺴﺮم را در دوران ﻗﺎﻋـﺪﮔﯽ‪،‬‬
‫ﯾﮏ ﻃﻼق دادم ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ او رﺟﻮع ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٥٤‬‬

‫اﺑﻦ ﺳﯿﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ازاﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾﺎ آن‪ ،‬ﯾﮏ ﻃـﻼق‪ ،‬ﻣﺤـﺴﻮب ﺷـﺪ؟ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼـﺮا‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺸﻮد؟! اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺎﺗﻮان و ﻧﺎدان ﮔﺮدد )و ﺑـﻪ ﺳـﻨﺖ‪ ،‬ﻋﻤـﻞ ﻧﮑﻨـﺪ ﺑـﺎز ﻫـﻢ آن ﯾـﮏ‬
‫ﻃﻼق‪ ،‬ﻃﻼق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﮔﺮدد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺳﻪ ﻃﻼق در ﻋﺼﺮ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬

‫‪٨٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻄﱠـﻼﹶﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ـ ‪‬ﺪ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻼﹶﻓﹶﺔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ‪ ،‬ﻃﹶﻼﹶﻕ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﻼﹶﺙ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹴ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺎﺓﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪) .‬ﻡ‪(١٤٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻪ ﻃﻼق در دوران رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ،‬اﺑـﻮﺑﮑﺮ‬
‫و ﺳﻪ ﺳﺎل اول ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﯾﮏ ﻃﻼق‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣـﺮدم در ﮐـﺎري‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ را ﺑﺮاي آﻧﻬـﺎ اﺟـﺮا ﮐﻨـﯿﻢ‬
‫)ﭼﻮن ﺳﻪ ﻃﻼق ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ آﻧﺮا ﺳﻪ ﻃﻼق ﺑﺸﻤﺎر آورﯾﻢ( آﻧﮕﺎه اﯾﻦ ﺣﮑﻢ را اﺟﺮا ﮐﺮد‪) .‬ﺳﻪ‬
‫ﻃﻼق را ﺳﻪ ﻃﻼق ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را ﻃﻼق ﻣﯽ دﻫﺪ و آن زن ﺑﺎ ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ‪،‬‬

‫ازدواج ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ آن ﻣﺮد ﺑﺎ وي ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛‬
‫ﭼﻨﯿﻦ زﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ اوﻟﺶ ﺑﺮﮔﺮدد‬

‫‪٨٥١‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﺎﻟﺖ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭﹺﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﻇ‪‬ﻲ‪ ‬ﻃﹶﻠﱠﻖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺒ‪ ‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻃﹶﻼﹶﻗﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑﹺﲑﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭﹺﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﻠﱠﻘﹶﻬ‪‬ﺎ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻠ‪‬ﻴﻘﹶﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺑﹺﲑﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺑ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟﹺﻠﹾﺒ‪‬ﺎﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺿ‪‬ﺎﺣ‪‬ﻜﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻌ‪‬ﻲ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭﹺﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻻﹶ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺬﹸﻭﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺬﹸﻭﻗ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺍﻟـﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻖ‪ ‬‬
‫ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻟﹶـﻢ‪‬‬
 ‫‪٥٥٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫﹶﻥﹾ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻄﹶﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻱ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ‪ :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺـﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ )ﻡ‪(١٤٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﻓﺎﻋﮥ ﻗﺮﻇﯽ ﻫﻤﺴﺮش را ﻃﻼق ﻗﻄﻌﯽ داد )ﻫﺮ ﺳﻪ‬
‫ﻃﻼﻗﺶ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ(‪ .‬ﻫﻤﺴﺮش ﺑﻌﺪ از او ﺑﺎ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ‪ ،‬ازدواج ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ )ﻫﻤـﺴﺮش(‬
‫ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ در ﻧﮑﺎح رﻓﺎﻋـﻪ ﺑـﻮدم‪ .‬او آﺧـﺮﯾﻦ ﺳـﻪ ﻃـﻼق‬
‫)ﻃﻼق ﺳﻮم( را ﻧﯿﺰ واﻗﻊ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ‪ ،‬ازدواج ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﺑـﻪ ﺧـﺪا‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ او ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ رﯾﺸﮥ اﯾﻦ ﻟﺒﺎس ـ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﮔﻮﺷﮥ ﭼﺎدرش ـ دارد )ﻗـﺪرت ﻫﻤﺒـﺴﺘﺮي‬
‫ﻧﺪارد(‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺒـﺴﻢ ﻧﻤـﻮد و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻫﯽ ﻧـﺰد رﻓﺎﻋـﻪ‬
‫ﺑﺮﮔﺮدي؟ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ از ﺗﻮ ﻟﺬت ﻧﺒﺮده اﺳـﺖ و ﺗـﻮ از او ﻟـﺬت ﻧﺒـﺮده اي )ﻫﻤﺒـﺴﺘﺮ‬
‫ﻧﺸﺪه اﯾﺪ( اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ‪ ‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد‪ .‬و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ وي اﺟﺎزة ورود ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻨـﺎر دروازة اﺗـﺎق‪ ،‬ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي اﺑﻮﺑﮑﺮ! آﯾﺎ اﯾﻦ زن را از ﺑﻪ زﺑﺎن آوردن اﯾـﻦ ﺳـﺨﻨﺎن‬
‫ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺎز ﻧﻤﯽ داري؟‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ﺣﺮام و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫»اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﭼﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺮاﻣﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ« )ﺗﺤﺮﯾﻢ – ‪(1‬‬

‫‪ ٨٥٢‬ـ ﻋﻦ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ـ ‪‬ﻪ‬
‫ﻓﹶﻬﹺﻲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﻔﱢﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺃﹸﺳ‪‬ـﻮ‪‬ﺓﹲ ﺣ‪‬ـﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬اﮔـﺮ ﮐـﺴﯽ ﻫﻤـﺴﺮش را ﺑـﺮ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺣـﺮام‬
‫ﺳــﺎﺧﺖ‪ ،‬اﯾــﻦ ﺳــﺨﻨﺶ‪ ،‬ﺳـﻮﮔﻨﺪي ﻣﺤــﺴﻮب ﻣــﯽ ﺷــﻮد ﮐــﻪ ﺑﺎﯾــﺪ ﮐﻔــﺎرة آﻧــﺮا ﺑﺪﻫــﺪ‪ .‬و اﻓــﺰود‪:‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻟﮕﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٥٦‬‬

‫‪ ٨٥٣‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻜﹸﺚﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪ ‬‬
‫ﺐ‬
‫ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺶﹴ ﻓﹶﻴ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻃﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻠﹾﺘ‪‬ﻘﹸﻞﹾ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭﹺﻳﺢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﺎﻓ‪‬ﲑ‪ ،‬ﺃﹶﻛﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﺎﻓ‪‬ﲑ‪‬؟ ﻓﹶـﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺷ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻼﹰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺶﹴ ﻭ‪‬ﻟﹶﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﻋ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ .«‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ‪ :‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﻞﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻪ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ـﺎ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ـﺸ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ ‪‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜﹰﺎ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺷ‪‬ـﺮﹺﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ـﺴ‪‬ﻼﹰ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﺮاي ﺧـﻮردن ﻋـﺴﻞ‪ ،‬ﻧـﺰد زﯾﻨـﺐ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ رﻓﺖ و آﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ و ﺣﻔﺼﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐـﺮدﯾﻢ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﮔـﺎه‪،‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺰد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬از ﺗﻮ ﺑﻮي ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬آﯾـﺎ ﻣﻐـﺎﻓﯿﺮ‬
‫ﺧﻮرده اي؟ ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﺰد ﯾﮑﯽ از آﻧﺪو آﻣـﺪ‪ .‬او ﻫـﻢ ﻫﻤـﯿﻦ ﭼﯿـﺰ را ﺑـﻪ آﻧﺤـﻀﺮت ‪‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺰد زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﺟﺤـﺶ‪ ،‬ﻋـﺴﻞ ﺧـﻮرده ام و دوﺑـﺎره ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮرم«‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾﺎت‪ ،‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ :‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗُﺤ‪‬ﺮﱢم‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ أَﺣ‪‬ﻞﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟَﮏ‪) ‬ﭼﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﻼل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺣـﺮام ﻣـﯽ ﮐﻨـﯽ(؟ و در اداﻣـﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﺣﻔﺼﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬إِنْ ﺗَﺘُﻮﺑ‪‬ﺎ‪) ‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺮدﯾـﺪ و ﺗﻮﺑـﻪ ﮐﻨﯿـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .(...‬و آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪ :‬و‪‬إِذْ أَﺳ‪‬ﺮﱠ اﻟﻨﱠﺒِﯽ‪ ‬إِﻟَـﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺾِ أَز‪‬و‪‬اﺟِـﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﯾﺜًﺎ‪‬‬
‫)آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ رازي را در ﻣﯿﺎن ﻧﻬﺎد( اﺷﺎره ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم دارد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺴﻞ ﺧﻮرده ام«‪.‬‬

‫‪ ٨٥٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺐ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠﹾﻮ‪‬ﺍﺀَ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺩ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶـﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﺎﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺲ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻛﹾﺜﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﺲ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻜﱠﺔﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻘﹶﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ـﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹰ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻟﹶﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ـﻪ‪‬‬
 ‫‪٥٥٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻮ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟ‪‬ﻲ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻐ‪‬ﺎﻓ‪‬ﲑ‪‬؟ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻟﹶﻚ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟ‪‬ﻲ‬
‫ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻳﺢ‪‬؟ ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻮﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟـﺮ‪‬ﻳﺢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻟﹶﻚ‪ :‬ﺳ‪‬ﻘﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹸ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻮﻟ‪‬ﻲ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ـﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹸـﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ـﺮ‪‬ﻓﹸﻂﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻗﹸﻮﻝﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹸﻮﻟ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻔ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﺗ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‬
‫ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﺑ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺋﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﻗﹰﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻛﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻐ‪‬ـﺎﻓ‪‬ﲑ‪‬؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻻﹶ«‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻳﺢ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺳ‪‬ﻘﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹸ ﺷ‪‬ـﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ـﺴ‪‬ﻞﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪:‬‬
‫ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹸﻂﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺻ‪‬ـﻔ‪‬ﻴﺔﹶ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹺ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ !‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﺎﻩ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﻜﹸﺘ‪‬ﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٤٧٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻋﺴﻞ و ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ را دوﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﺑﺎ آﻧﺎن‪ ،‬ﺧﻮش و ﺑِﺶ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬روزي‪ ،‬ﻧﺰد ﺣﻔﺼﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮ رﻓﺖ و ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻧﺰد او ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ را ﺟﻮﯾﺎ‬
‫ﺷﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬زﻧﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺣﻔﺼﻪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺸﮏ ﻋﺴﻞ ﺑﻪ او اﻫﺪا ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ او‬
‫ﻗﺪري از آن ﻋﺴﻞ را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺣﯿﻠﻪ اي ﺑﮑﺎر‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮد؛ ﻟﺬا ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮاي ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﻪ ﯾﺎدآوري ﮐﺮدم و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ )ﺻﻤﻎ ﮔﯿﺎه ﺑﺪ‬
‫ﺑﻮ( ﺧﻮرده اي؟ او ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﯿﺮ«‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪ :‬اﯾﻦ ﺑﻮﯾﯽ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ام‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟ او ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﻔﺼﻪ ﻣﻘﺪاري ﻋﺴﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ داده اﺳﺖ«‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬زﻧﺒﻮرﻫﺎي آن‪ ،‬از ﮔﻞ درﺧﺖ ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﻪ او ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﻫﻢ اي ﺻﻔﯿﻪ! ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻮده رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮐﻨﺎر دروازه اﯾﺴﺘﺎد‪ ،‬از ﺗﺮس ﺗﻮ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ رﺷﺘﮥ ﮐﻼم را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮم و ﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٥٨‬‬

‫ﺑﮕﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮده ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ‬
‫ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ ﺧﻮرده اي؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ«‪ .‬ﺳﻮده ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﻮﯾﯽ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ام ﻣﯽ رﺳﺪ‪،‬‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﻔﺼﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري ﻋﺴﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ داده اﺳﺖ«‪ .‬ﺳﻮده ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻧﺒﻮرﻫﺎي آن‪ ،‬از ﮔﻞ‬
‫درﺧﺖ ﻣﻐﺎﻓﯿﺮ‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺻﻔﯿﻪ رﻓﺖ‪ ،‬او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﮔﻔﺖ‪ .‬ﭘﺲ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺑﺎره ﻧﺰد‬
‫ﺣﻔﺼﻪ رﻓﺖ‪ ،‬ﺣﻔﺼﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﺑﺮاﯾﺖ ﻗﺪري ﻋﺴﻞ ﻧﯿﺎورم؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ آن‬
‫ﻧﺪارم«‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻮده ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬را از آن ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم‬
‫ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎش‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺷﻮﻫﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮد‬

‫‪ ٨٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫ‪ ‬ﹸﻥ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﹸﻮﺳ‪‬ﺎ ﺑﹺﺒ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳﺆ‪‬ﺫﹶﻥﹾ ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶـﺄﹸﺫ‪‬ﻥﹶ‬
‫ﻷَِﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹶ ﻓﹶﺄﹸﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶـﻪ‪‬‬
‫ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺅ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻤ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺎﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻷَﻗﹸﻮﻟﹶﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺃﹸﺿ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﺭﹺﺟ‪‬ﺔﹶ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹶ ﻓﹶﻘﹸﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ـﺄﹾﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹶﻬ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻀ‪‬ﺤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻲ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻨ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ـﻮ‬
‫ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺄﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺄﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻛ‪‬ﻼﹶﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻦ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺷ‪‬ـﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻵﻳ‪‬ـﺔﹸ‪:‬‬
‫‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻗﹸﻞﹾ ﻷَِﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ‪ :‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺴِﻨ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ ﺑﹺﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﺮﹺﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﺃﹸﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺸ‪‬ﲑﹺﻱ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪‬؟ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻼﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻵﻳ‪‬ـﺔﹶ‪،‬‬
 ‫‪٥٥٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺃﹶﻓ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺸ‪‬ﲑ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻱ‪‬؟ ﺑ‪‬ﻞﹾ ﺃﹶﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺍﺭ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻨﹺﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹾﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱢﻤ‪‬ـﺎ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ـﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪ ‬آﻣﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي‬
‫وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد؛ در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻣﺮدم را دﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر دروازة ﺧﺎﻧﮥ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﺎن‪ ،‬اﺟﺎزة ورود‪ ،‬داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ‪ ‬اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ او اﺟﺎزه داده ﺷﺪ‪ .‬وي ﻫﻨﮕﺎم وارد ﺷﺪن‪ ،‬دﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬ﺳﺎﮐﺖ و اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻧﯿﺰ اﻃﺮاف او ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪‬‬
‫آﻣﺪ و اﺟﺎزة ورود ﺧﻮاﺳﺖ؛ ﺑﻪ او ﻧﯿﺰ اﺟﺎزة ورود دادﻧﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ‪ ‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﯿﺰي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را ﺑﺨﻨﺪاﻧﻢ‪ .‬ﻟﺬا‬
‫ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﺧﺎرﺟﻪ )ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻦ( از ﻣﻦ ﻧﻔﻘﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ و ﻣﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮم و‬
‫ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺰﻧﻢ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﺪ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﻨﺪﯾﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ اﯾﻨﻬﺎ اﻃﺮاف ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و از ﻣﻦ ﻧﻔﻘﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﺎﯾﺸﻪ رﻓﺖ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﻣﯽ زد و ﻋﻤﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺎ دﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺣﻔﺼﻪ ﻣﯽ زد‪ .‬و ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﭼﯿﺰي ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺗﻮاﻧﺶ ﻧﯿﺴﺖ؟!!‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﯾﮏ ﻣﺎه ﯾﺎ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﮐﻨﺎره‬
‫ﮔﯿﺮي ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ :‬ﯾ‪‬ﺎ أَﯾ‪‬ﻬ‪‬ﺎ اﻟﻨﱠﺒِﯽ‪ ‬ﻗُﻞْ ﻷ‪َ‬ز‪‬و‪‬اﺟِﮏ‪ ‬ﺗﺎ ‪‬ﻟ‪‬ﻠْﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻨَﺎت‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨْﮑُﻦﱠ أَﺟ‪‬ﺮًا ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﯿﻤ‪‬ﺎ‪) ‬اﺣﺰاب‪(29 -28 :‬‬

‫)اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺖ ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ زﻧﺪﮔﯽ و زرق و ﺑﺮق دﻧﯿﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻫﺪﯾﻪ اي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺪﻫﻢ و ﺑﻪ ﻃﺮز ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را رﻫﺎ ﺳﺎزم‪ .‬و اﮔﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و روز‬
‫آﺧﺮت را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﯽ را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٦٠‬‬

‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ آﻏﺎز ﻧﻤﻮد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﺎﯾﺸﻪ!‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻢ؛ وﻟﯽ دوﺳﺖ دارم ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرت‪ ،‬ﻣﺸﻮرت ﻧﮑﺮده اي‪ ،‬در‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﻨﯽ«‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﯾﮥ ﻓﻮق را‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! در ﻣﻮرد ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم‪ ،‬ﻣﺸﻮرت‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ؟! ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﺳﺮاي آﺧﺮت را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ و از ﺗﻮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﺑﻪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺖ ﻧﮕﻮﯾﯽ‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن از ﻣﻦ‬
‫ﺑﭙﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺿﺮري ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﯾﺎ ﺳﺨﺖ‬
‫ﮔﯿﺮي ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮا ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻌﻠﻤﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻬﻞ و آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮم«‪.‬‬

‫‪ ٨٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻕﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﺑ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻟﹾﻔﹰـﺎ‪،‬‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺃﹶﻓﹶﻜﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﻃﹶﻼﹶﻗﹰﺎ؟‪) .‬ﻡ‪(١٤٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺴﺮوق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮم را ﯾﮏ‪ ،‬ﺻﺪ ﯾﺎ ﻫﺰار ﺑﺎر‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺑﺪﻫﻢ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮا اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺑﺎره از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ وي‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب داد‪ .‬آﯾﺎ ﻃﻼﻗﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪ؟!!‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻋﻠﯿﻪ او ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺷﻮﯾﺪ‬ ‫‪‬و‪‬إِن ﺗَﻈَﺎﻫ‪‬ﺮَا ﻋ‪‬ﻠَﯿ‪‬ﻪ‪‬‬

‫‪ ٨٥٧‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْ ‪‬ﻬﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺜﹾﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ـﻨ‪ ‬ﹰﺔ‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹰ ﻟﹶﻪ‪،‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺎ ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺍﻟﻄﱠﺮﹺﻳﻖﹺ‪ ،‬ﻋ‪‬ـﺪ‪‬ﻝﹶ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻷَﺭ‪‬ﺍﻙ‪ ‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻗﹶﻔﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹶﺮ‪‬ﻍﹶ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻣ‪‬ﲑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪،‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﺘ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺗ‪‬ﻈﹶﺎﻫ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ـﺸ‪‬ﺔﹸ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﺄﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺬﹸ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻤ‪‬ـﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﻄ‪‬ﻴﻊ‪‬‬
 ‫‪٥٦١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹰ ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹾﻢﹴ ﻓﹶﺴ‪‬ﻠﹾﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ ﺃﹶﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺍ‪،‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻟﹶﻰ ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺴ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ـﺮﹴ‬
‫ﺃﹶﺃﹾﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻫ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱡﻔﹸﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹴ ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪‬ﻩ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ! ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻈﹶﻞﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹶـﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻓﹶﺂﺧ‪‬ﺬﹸ ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻲ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺎﻧﹺﻲ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻈﹶﻞﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻨ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺣ‪‬ﺬﱢﺭ‪‬ﻙ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹸﻮﺑ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ، ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟﹺﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝَ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹰﺍ ﻛﹶﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺟﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻏ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻧﹺﻲ ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻏﹶـﺎﺏ‪‬‬
‫ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺁﺗ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ‬ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻜﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﹸﻮﻙ‪ ‬ﻏﹶﺴ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﺫﹸﻛ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﺄﹶﺕ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻲ ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪‬ﻕ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ،‬ﺍﻓﹾﺘ‪‬ﺢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ،‬ﺍﻋ‪‬ﺘ‪‬ـﺰ‪‬ﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺭ‪‬ﻏ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻒ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺬﹸ ﺛﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻲ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟﹺﺌﹾﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺔ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻘﹶـﻰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹶـﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻏﹸـﻼﹶﻡ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺱﹺ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪:‬‬
‫ﺴﻢ‪‬‬ ‫ﻓﹶﻘﹶﺼ‪‬ﺼ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻰ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﲑﹴ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭﹺﺳ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺩ‪‬ﻡﹴ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٦٢‬‬

‫ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﻮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻴﻒ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺮ‪‬ﻇﹰﺎ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱠﻘﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺛﹶ ‪‬ﺮ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺼ‪‬ﲑﹺ ﻓ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺐﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻜﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻚ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻛ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻭ‪‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ«؟ )ﻡ‪(١٤٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫در ﻣﻮرد آﯾﻪ اي از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﺑﭙﺮﺳﻢ؛ وﻟﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﯿﺒﺘﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺳﺆاﻟﻢ‬
‫را ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاي اداي ﺣﺞ از ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ در ﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬از ﻣﺎ ﺟﺪا ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺴﻮي درﺧﺘﯽ ﺑﻨﺎم اراك رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﯾﺴﺘﺎدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎرش ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻫﻤﺮاه او ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ! آن دو‬
‫زن از ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ او ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﮑﺎري ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﻫﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺣﻔﺼﻪ و ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ در اﯾﻦ ﺑﺎره از ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺮﺳﻢ وﻟﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﯿﺒﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺳﺆاﻟﻢ را ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻦ؛ ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدي ﻋﻠﻢ و داﻧﺸﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ وﺟﻮد دارد‪ ،‬از ﻣﻦ‬
‫ﺑﭙﺮس‪ .‬اﮔﺮ در آن ﻣﻮرد‪ ،‬اﻃﻼﻋﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﺑﺮاي زﻧﺎن‪ ،‬ﻫﯿﭻ ارزﺷﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﻧﺒﻮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫در ﻣﻮرد آﻧﺎن‪ ،‬آﯾﺎﺗﯽ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد و ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬روزي‪ ،‬درﺑﺎرة اﻧﺠﺎم‬
‫ﮐﺎري‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮم ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدي‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ رﺑﻄﯽ دارد؟ ﭼﺮا در ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯽ؟ ﻫﻤﺴﺮم ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻄﺎب! از ﺗﻮ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﻈﺮي ﺑﺪﻫﻢ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮت ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺎﻫﯽ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺗﻤﺎم روزش را ﺑﺎ ﺧﺸﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺮي ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬رداﯾﻢ )ﭼﺎدري ﮐﻪ ﺑﺠﺎي ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ( را‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻢ و ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد ﺣﻔﺼﻪ رﻓﺘﻢ؛ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي دﺧﺘﺮم! ﺗﻮ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻧﺰد‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آن روزش را ﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ و ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺮي‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ ﺣﻔﺼﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ‬
 ‫‪٥٦٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻮ را از ﻋﺬاب و ﺧﺸﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﯽ دارم‪ .‬دﺧﺘﺮم! ﻣﺒﺎدا اﯾﻦ زن )ﻋﺎﯾﺸﻪ( ﮐﻪ‬
‫زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﻣﺤﺒﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي وي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ را ﻓﺮﯾﺐ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫از ﺧﺎﻧﮥ ﺣﻔﺼﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺮون آﻣﺪم و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺮاﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ام ﺳﻠﻤﻪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺰد وي رﻓﺘﻢ و ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻄﺎب! از ﺗﻮ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ؛ در ﻫﻤﮥ ﮐﺎرﻫﺎ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻤﻮدي ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ در اﻣﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‪ ‬و ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻧﯿﺰ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎﯾﯽ؟ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ام ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي روي ﻣﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪاري از ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻫﺎﯾﻢ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮد؛‬
‫ﻟﺬا از ﻧﺰد وي‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﯾﮏ دوﺳﺖ اﻧﺼﺎري داﺷﺘﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬او‬
‫اﺧﺒﺎر را ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﯽ آورد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ او ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻦ اﺧﺒﺎر را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﯽ آوردم‪ .‬در آن‬
‫روزﻫﺎ ﻣﺎ ﺑﯿﻢ آن را داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻏﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ وي ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺴﻮي ﻣﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺎ را ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﻫﺮاس اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ دوﺳﺖ اﻧﺼﺎري ام در ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎز ﮐﻦ‪ ،‬ﺑﺎز ﮐﻦ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ﻏﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬از اﯾﻦ ﻫﻢ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬از‬
‫ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮي ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﯿﻨﯽ ﺣﻔﺼﻪ و ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﺎﻟﯿﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻟﺒﺎﺳﻢ را ﺑﺮداﺷﺘﻢ و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﻓﺘﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪‬‬
‫را دﯾﺪم ﮐﻪ در اﺗﺎﻗﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮاي وارد ﺷﺪن ﺑﻪ آن از ﺗﻨﮥ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﻧﺮدﺑﺎن‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮدة ﺳﯿﺎﻫﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﻧﺮدﺑﺎن‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻋﻤﺮ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزة ورود دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻤﻮدم؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ام ﺳﻠﻤﻪ‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رﺳﯿﺪم‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺗﺒﺴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎﻻي ﺣﺼﯿﺮي‬
‫ﮐﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي روي آن‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﯿﺪه و ﺳﺮش ﺑﺮ ﺑﺎﻟﺸﯽ ﮐﻪ از ﭘﻮﺳﺖ و ﻣﺤﺘﻮاﯾﺶ‬
‫ﺑﺮگ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻬﺎده ﺑﻮد‪ .‬و ﻧﺰد ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﺮگ درﺧﺖ ﻗﺮظ )ﻧﻮﻋﯽ درﺧﺖ‬
‫ﺗﻨﺎور( وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﺎﻻي ﺳﺮش‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﭘﻮﺳﺖ دﺑﺎﻏﯽ ﻧﺸﺪه آوﯾﺰان ﺑﻮد‪) .‬و ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ اش وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ(‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﺛﺎر ﺣﺼﯿﺮ را ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي )ﻣﺒﺎرك( رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﯾﺪم‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدم‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٦٤‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﻤﺮ! ﭼﺮا ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﺮي )ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان( و ﻗﯿﺼﺮ‬
‫)ﭘﺎدﺷﺎه روم( در ﭼﻪ ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺗﻮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯽ )و ﺑﺎ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ات را ﺳﭙﺮي ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯽ(‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ راﺿﯽ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ از آنِ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و آﺧﺮت از آنِ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪16‬ـ ﮐﺘﺎب ﻋﺪه‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬درﺑﺎرة زن ﺑﺎرداري ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪ ٨٥٨‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻛﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪ ‬ﺪ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﻗﹶﻢﹺ ﺍﻟﺰ‪‬ﻫ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ـﺎﺭﹺﺙ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ـﻠﹶﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺜ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺠﺔ‪‬‬ ‫ﺧ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻟﹸﺆ‪‬ﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪ ‬‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺸ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓﹶﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻧﹺﻔﹶﺎﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑﹺﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻜﹶﻚ‪) ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺـﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺍﺭﹺ ـ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﲔ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻜﹶﺎﺡ‪‬؟ ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺎﻛ‪‬ﺢﹴ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﺘ‪‬ﺎﻧﹺﻲ‬
‫ﺑﹺﺄﹶﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭﺝﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟ‪‬ـﻲ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ‪ :‬ﻓﹶﻼﹶ ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﺄﹾﺳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻄﹾﻬ‪‬ﺮ‪) .‬ﻡ‪(١٤٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ارﻗﻢ‬
‫زﻫﺮي ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻧﺰد ﺳﺒﯿﻌﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث اﺳﻠﻤﯽ ﺑﺮود و از او در ﻣﻮرد ﺳﺨﻦ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن اﺳﺘﻔﺘﺎ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﭙﺮﺳﺪ‪.‬‬
 ‫‪٥٦٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ در ﭘﺎﺳﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺳﺒﯿﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در ﻧﮑﺎح ﺳﻌﺪ ﺑﻦ‬
‫ﺧﻮﻟﻪ ﮐﻪ از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻟﻮي و از اﻫﻞ ﺑﺪر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻦ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺳﻌﺪ در ﺣﺠﻪ‬
‫اﻟﻮداع وﻓﺎت ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت اﯾﺸﺎن‪ ،‬وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دوران ﻧﻔﺎﺳﻢ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و ﭘﺎك ﮔﺮدﯾﺪم‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎران‪ ،‬آراﯾﺶ ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻣﺮدي از ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺪار ﺑﻨﺎم‬
‫اﺑﻮ ﺳﻨﺎﺑﻞ ﺑﻦ ﺑﻌﮑﮏ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﺧﻮدت را آراﯾﺶ ﮐﺮده اي؟! ﺷﺎﯾﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ‬
‫ازدواج ﮐﻨﯽ؟ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه و ده روز از ﻓﻮت ﺷﻮﻫﺮت ﻧﮕﺬرد‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﻧﮑﺎح ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫ﺳﺒﯿﻌﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬ﺷﺐ آﻧﺮوز‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﻢ را ﭘﻮﺷﯿﺪم و ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫رﻓﺘﻢ و در اﯾﻦ ﺑﺎره از اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺘﻮا داد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻊ ﺣﻤﻞ‪ ،‬ﻋﺪه ام‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ازدواج ﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻟﺬا ﻣﻦ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ زن ﺑﻌﺪ از وﺿﻊ ﺣﻤﻞ‪ ،‬ازدواج ﮐﻨﺪ اﮔﺮ‬
‫ﭼﻪ در دوران ﻧﻔﺎس ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎك ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮش ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة زن ﻣﻄﻠﻘﻪ اي ﮐﻪ )در دوران ﻋﺪه ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و(‬

‫ﺑﺮاي ﭼﯿﺪن ﺧﺮﻣﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رود‬

‫‪ ٨٥٩‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻃﹸﻠﱢﻘﹶـﺖ‪ ‬ﺧ‪‬ـﺎﻟﹶﺘ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺰ‪‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻰ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗ‪‬ﻲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻓﹰﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٨٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﻪ ام ﻃﻼق داده ﺷﺪ؛ او ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎﯾﺶ را ﺑﭽﯿﻨﺪ؛ ﻣﺮدي او را از ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﻪ ام ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬رﻓﺖ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮو‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎﻫﺎﯾﺖ را ﺑﭽﯿﻦ؛ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﯽ ﯾﺎ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﯽ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ از ﺧﺎﻧﻪ اش در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪ ٨٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْ ‪‬ﻬﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٦٦‬‬

‫ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟﹺﻲ ﻃﹶﻠﱠﻘﹶﻨﹺﻲ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﺖ‪) .‬ﻡ‪(١٤٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا!‬
‫ﺷﻮﻫﺮم ﻣﺮا ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ ﮐﺮد و ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻌﺮض ﻗﺮار ﮔﯿﺮم‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ وي دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﺶ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ ٨٦١‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻑ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﻔﹾﺺﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﲑ‪‬ﺓ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻄﹶﻠﱠﻘﹶﻬ‪‬ﺎ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﺗ‪‬ﻄﹾﻠ‪‬ﻴﻘﹶﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺗ‪‬ـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺟﹺﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻘ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﻡﹴ ﺍﻷَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹸ ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺝﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﹶﻠﱠﻘﹶﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹸ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٤٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫وي در ﻧﮑﺎح اﺑﻮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﻔﺺ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮ ﻋﻤﺮو ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻃﻼﻗﺶ را واﻗﻊ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫آن‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﻓﺘﻪ و از اﯾﺸﺎن در ﻣﻮرد ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺘﺎ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ وي دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﺮوان اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺶ را ﮐﻪ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﯿﺮون ﺑﺮود‪ ،‬ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺮوه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ )ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ از‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اش( را از ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺲ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ازدواج ﻧﻤﻮدن زن ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻋﺪه اش‬

‫‪ ٨٦٢‬ـ ﻋﻦ ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺇﹺﻥﱠ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻃﹶﻠﱠﻘﹶﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﻜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺣ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﻓﹶﺂﺫ‪‬ﻧﹺﻴﻨﹺﻲ«‪ .‬ﻓﹶﺂﺫﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻄﹶﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹴ ﻭ‪‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺗ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻢﹴ ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺏ‪‬‬
 ‫‪٥٦٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ‪ :‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻃﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺎﻏﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻄﹾﺖ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺷﻮﻫﺮش او را ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ‬
‫ﻧﻤﻮد و رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﻖ ﺳﮑﻮﻧﺖ و ﻧﻔﻘﻪ اي در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬وي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﻋﺪه ات ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮا اﻃﻼع ﺑﺪه«‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن‬
‫ﻋﺪه ام آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را اﻃﻼع دادم‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﻌﺎوﯾﻪ‪ ،‬اﺑﻮ ﺟﻬﻢ و اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ از‬
‫ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ ﻣﺮدي ﻓﻘﯿﺮ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اي ﻧﺪارد؛‬
‫اﺑﻮ ﺟﻬﻢ ﻫﻢ زﻧﺎن را ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺘﮏ ﻣﯽ زﻧﺪ وﻟﯽ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ« )ﻣﺮد ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ(‪ .‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﺶ‬
‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﺳﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﺮدي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«‪ .‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ازدواج ﻧﻤﻮدم و‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﺑﻪ ﺳﻮگ ﻧﺸﺴﺘﻦ زن ﺑﺮاي ﻣﯿﺖ‬

‫و ﺳﺮﻣﻪ ﻧﮑﺮدن در دوران ﻋﺪه‬

‫‪ ٨٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻊﹴ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻷَﺣ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻳﺚﹶ ﺍﻟﺜﱠﻼﹶﺛﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ـﺔﹶ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻄ‪‬ﻴﺐﹴ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻠﹸـﻮﻕ‪‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺎﺭﹺﺿ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺎﻟﻄﱢﻴﺐﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻻ‪‬ﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹴ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٨٦/‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺤ‪‬ﺶﹴ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺗ‪‬ـﻮ‪‬ﻓﱢ ‪‬ﻲ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻄ‪‬ﻴﺐﹴ ﻓﹶﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺑﹺﺎﻟﻄﱢﻴﺐﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٦٨‬‬

‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‪» ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻻ‪‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ـﻮ‪ ‬ﹺﻡ‬
‫ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹴ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺔﹶ ﺃﹶﺷ‪‬ـﻬ‪‬ﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٨٧/‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺗ‪ ‬ﻮﻓﱢﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﻨ‪‬ﻜﹾﺤ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ«‪) .‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻛﹸﻞﱠ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﻻﹶ(‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻛﹸﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾﺱﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٨٨/‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ :‬ﻓﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﺰ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ـﻲ ﺑﹺـﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﺭ‪‬ﺃﹾ ﹺ‬
‫ﺱ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ :‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶـﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹾـﺸ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹶﺒﹺﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪ ‬ﺛ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻃ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻰ ﺑﹺﺪ‪‬ﺍﺑ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ـ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻃﹶﻴ‪‬ﺮﹴ ‪ -‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺾ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺾ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﻰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻊ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ـﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻃ‪‬ﻴـﺐﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ـﺮﹺﻩ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻤﯿﺪ ﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﺳﻪ ﺣﺪﯾﺚ ذﯾﻞ را ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﯿﺎن‬
‫ﮐﺮد‪ :‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺰد ام ﺣﺒﯿﺒﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬رﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﭘﺪرش اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻓﻮت‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻋﻄﺮي زرد رﻧﮓ ﮐﻪ از زﻋﻔﺮان ﯾﺎ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ‪ ،‬درﺳﺖ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻮد و دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ اي را ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ زد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﻘﺪاري از آن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﻣﺎﻟﯿﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﻧﺪارم؛ وﻟﯽ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺎﻻي‬
‫ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ‬
‫ﻣﯿﺘﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻪ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮگ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﺷﻮﻫﺮش ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه و ده ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮگ‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ«‪.‬‬
‫او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻧﺰد زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ رﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮادرش‪ ،‬ﻓﻮت ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬او‬
 ‫‪٥٦٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻧﯿﺰ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد و ﻣﻘﺪاري از آن را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﻧﺪارم‪ .‬وﻟﯽ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن دارد‪ ،‬ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﻣﯿﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺳﻮگ‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﺷﻮﻫﺮش ﮐﻪ ﭼﻬﺎرﻣﺎه و ده ﺷﺐ ﺑﻪ ﺳﻮگ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زﯾﻨﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻣﺎدرم ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻧﯽ ﻧﺰد‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻮﻫﺮِ دﺧﺘﺮم ﻓﻮت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﭼﺸﻤﺎن دﺧﺘﺮم‪،‬‬
‫درد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺳﺮﻣﻪ ﺑﮑﺸﯿﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دوران ﻋﺪه ﻓﻘﻂ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه و ده ﺷﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺳﺮﮔﯿﻦ را ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺳﺎل ﮐﺎﻣﻞ )ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺗﻤﺎم ﺷﺪن دوران ﻋﺪه( ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ«‪.‬‬
‫ﺣﻤﯿﺪ ﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ )راوي ﺣﺪﯾﺚ از زﯾﻨﺐ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ زﯾﻨﺐ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻫﺪف از ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدن ﺳﺮﮔﯿﻦ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺳﺎل ﭼﯿﺴﺖ؟ وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه )در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ( ﺷﻮﻫﺮ زﻧﯽ ﻓﻮت ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬آن‬
‫زن‪ ،‬وارد ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺤﻘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺶ را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪ و از‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﯾﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮدداري ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ اش را ﺳﭙﺮي‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﮕﺬرد‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻞ اﻻغ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﺮﻧﺪه اي ﻣﯽ آوردﻧﺪ و‬
‫آن زن ﺑﺪﻧﺶ را ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺸﻢ ﯾﺎ ﭘﺮ آن‪ ،‬ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬و ﮐﻤﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ زن ﺧﻮدش‬
‫را ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻨﺪ و آن ﺣﯿﻮان ﻧﻤﯿﺮد‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﺮﮔﯿﻨﯽ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﺶ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﺗﺎ )ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﯾﮏ ﺳﮓ( آﻧﺮا ﺑﺴﻮي آن‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻟﻮازم آراﯾﺸﯽ را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻋﺪم اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ و ﻧﭙﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎس رﻧﮕﯽ ﺑﺮاي زن ﺳﻮﮔﻮار‬

‫‪ ٨٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﹲﺓ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹴ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ـﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻠﹾـﺒ‪‬ﺲ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ـﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻏﹰﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﺛﹶﻮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻃ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻃﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺬﹶﺓﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻗﹸﺴ‪‬ﻂ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹶﻇﹾﻔﹶﺎﺭﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻋﻄﯿﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٧٠‬‬

‫ﺷﺐ ﺑﺮاي ﻫﯿﭻ ﻣﯿﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮگ ﻧﻨﺸﯿﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﺷﻮﻫﺮش ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه و ده ﺷﺐ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮگ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺠﺰ ﻟﺒﺎس ﻋﺼﺐ )ﻧﻮﻋﯽ ﻟﺒﺎس ﯾﻤﻨﯽ ﺧﺸﻦ( ﻟﺒﺎس رﻧﮕﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻧﮑﺸﺪ و ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﮑﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎك ﺷﺪن )و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن( ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪19‬ـ ﮐﺘﺎب ﻟﻌﺎن‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬درﺑﺎرة ﻣﺮدي ﮐﻪ زﻧﺶ را ﻫﻤﺮه ﻣﺮد دﯾﮕﺮي ﺑﺒﯿﻨﺪ‬

‫‪ ٨٦٥‬ـ ﻋﻦ ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻩ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻼﹶﻧﹺﻲ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹸﻮﻧ‪‬ﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ؟ ﻓﹶﺴ‪‬ﻞﹾ ﻟ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢﹴ ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ :‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﺔﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻻﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻲ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‬
‫ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻂﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻠﹸﻮﻧ‪‬ﻪ‪‬؟ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹸ؟‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻓ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﺄﹾﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ«‪ .‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺮ‪‬ﻏﹶﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻛﹶﺬﹶﺑ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻄﹶﻠﱠﻘﹶﻬ‪‬ﺎ ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪، ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ‪ :‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٤٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻋﺪي ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻮﯾﻤﺮ ﻋﺠﻼﻧﯽ ﻧﺰد ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﺪي اﻧـﺼﺎري‬
‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻋﺎﺻﻢ! ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺮدي ﮐﻪ زﻧﺶ را ﺑﺎ ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾﺎ آن‬
‫ﻣﺮد را ﺑﮑﺸﺪ؟ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺷﻤﺎ او را ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ؟ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
 ‫‪٥٧١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﭙﺮس‪ .‬ﻋﺎﺻﻢ از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﺳـﺆال او را‬
‫ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻋﯿﺐ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮاي ﻋﺎﺻﻢ‪ ،‬دﺷﻮار آﻣـﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻋﻮﯾﻤﺮ ﻧﺰد او آﻣﺪ وﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ ﭘﺎﺳﺨﯽ داد؟ ﻋﺎﺻﻢ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺧﯿﺮي ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻧﯿﺎوردي؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﯾـﻦ ﺳـﺆال را ﻧﺎﭘـﺴﻨﺪ داﻧـﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻮﯾﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﭙﺮﺳﻢ‪ ،‬از ﭘﺎي ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻧﺰد‬
‫ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺮدي ﺑﺎ زﻧـﺶ‪ ،‬ﻣـﺮد‬
‫دﯾﮕﺮي را دﯾﺪ‪ .‬آﯾﺎ آن ﻣﺮد را ﺑﮑﺸﺪ؟ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺷﻤﺎ او را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼـﻪ ﮐـﺎر ﮐﻨـﺪ؟‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺗﻮ و ﻫﻤﺴﺮت‪ ،‬وﺣﯽ ﻧـﺎزل ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﺮو او را ﻫﻤـﺮاه ﺧـﻮد‬
‫ﺑﯿﺎور«‪.‬‬
‫ﺳﻬﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدم ﮐﻪ آن دو ﻣﻼﻋﻨﻪ‪ 1‬ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻣﻼﻋﻨﻪ‪ ،‬ﻋﻮﯾﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ او اداﻣﻪ دﻫﻢ‪ ،‬دروغ ﮔﻮ ﺑﻮدن‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﯽ رﺳﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهام‪ .‬ﭘﺲ او را ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳﺘﻮر دﻫﺪ‪ ،‬ﺳﻪ‬
‫ﻃﻼق داد‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﻬﺎب ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ روش‪ ،‬ﺳﻨﺘﯽ ﺷﺪ ﺑﺮاي زن و ﺷﻮﻫﺮي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﻼﻋﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٨٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻟﹶ ‪‬ﻮ‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺁﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀَ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪: ‬‬
‫ﺖ ﻟﹶﺄﹸﻋ‪‬ﺎﺟﹺﻠﹸﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪،‬‬ ‫»ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﻼﱠ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻐ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬‬
‫ﺃﹶﻏﹾﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ‪ ‬ﻋـﺮض ﮐـﺮد‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! اﮔـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﺴﺮم ﻣﺮدي )ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ( را دﯾﺪم‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﮔﻮاه ﻧﯿﺎورده ام ﺑﺎاو ﮐﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻢ؟! رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ«‪ .‬ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آن‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻤـﺸﯿﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺶ ﻣﯽ رﺳﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺮدارﺗﺎن ﮔـﻮش ﮐﻨﯿـﺪ؛ او ﻣـﺮد ﺑـﺎ ﻏﯿﺮﺗـﯽ‬

‫‪ 1‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮدن ﮐﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ آن در ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻌﺪي ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٧٢‬‬

‫اﺳﺖ و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻏﯿﺮت ﻣﻦ از ﻏﯿﺮت او ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮت اﷲ از ﻏﯿﺮت ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪ ٨٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓ‪‬ـﻲ ﺇﹺﻣ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺓ‬
‫ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻌ‪‬ﺐﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻐ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫ‪‬ﻥﹾ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ‪:‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ؟‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹾ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﻚ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﺮﹺﺵ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺫﹶﻋ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺳ‪‬ﺪ‪ ‬ﻭﹺﺳ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹰ ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﻮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻴﻒ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪ ‬ﺍﻟـﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻥ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻓﹸﻼﹶﻥﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹸﻼﹶﻥ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶﺎﺣ‪‬ﺸ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪‬؟ ﺇﹺﻥﹾ ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻣ‪‬ﺮﹴ ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻢﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﺳ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹺ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠﹺﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻠ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﹶﺀِ ﺍﻵﻳ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻮﺭﹺ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻮﻥﹶ‬
‫ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻼﹶﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻈﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﱠﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ‬
‫ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺬﹶﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎﻫ‪‬ـﺎ ﻓﹶﻮ‪‬ﻋ‪‬ﻈﹶﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﱠﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏﹺ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻜﹶﺎﺫ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﻓﹶﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻟﹶﻤ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻗ‪‬ﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﻥﱠ ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﺫ‪‬ﺑﹺﲔ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺛﹶﻨ‪‬ـﻰ ﺑﹺـﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪‬‬
‫ﻓﹶﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﺫ‪‬ﺑﹺﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﻥﱠ ﻏﹶﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻗ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٤٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در دوران اﻣﺎرت ﻣﺼﻌﺐ از ﻣﻦ درﺑﺎرة ﺣﮑـﻢ دو ﻧﻔـﺮي‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻼﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ؟ ﻣﻦ ﻧﺪاﻧـﺴﺘﻢ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﺟﻮاﺑﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺪﻫﻢ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ در ﻣﮑﻪ رﻓـﺘﻢ و ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ اي ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮاﯾﻢ اﺟﺎزة ورود ﺑﮕﯿﺮ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ ﺧﻮاﺑﯿـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺻﺪاﯾﻢ را ﺷﻨﯿﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻫﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﯿﺎ داﺧﻞ؛ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ‬
 ‫‪٥٧٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺧﺪا ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﺗﻮ را ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻌﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻦ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪم واﺑﻦ ﻋﻤﺮ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻻن ﺷﺘﺮي ﻧﺸـﺴﺘﻪ‬
‫و ﺑــﺮ ﺑﺎﻟــﺸﯽ ﮐــﻪ ﻣﺤﺘــﻮاﯾﺶ ﺑــﺮگ درﺧــﺖ ﺧﺮﻣــﺎ‪ ،‬ﻣــﯽ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﺗﮑﯿــﻪ داده اﺳــﺖ‪ .‬ﮔﻔــﺘﻢ‪ :‬اي‬
‫اﺑــﻮ ﻋﺒــﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! زن و ﺷــﻮﻫﺮي ﮐــﻪ ﺑــﺎ ﯾﮑــﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻟﻌــﺎن ﻣــﯽ ﮐﻨﻨــﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾــﺪ ﺟــﺪا ﺷــﻮﻧﺪ؟ ﮔﻔــﺖ‪:‬‬
‫ﺳﺒﺤﺎن اﷲ‪ ،‬ﺑﻠﻪ؛ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑـﺎره ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﻓﻼﻧـﯽ ﻓﺮزﻧـﺪ ﻓﻼﻧـﯽ ﺑـﻮد؛ او ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻫﻤﺴﺮش را در ﺣﺎل ارﺗﮑﺎب ﻋﻤﻞ زﻧﺎ دﯾﺪ‪ ،‬ﭼﮑﺎر ﮐﻨﺪ؟ اﮔﺮ ﺣﺮف ﺑﺰﻧـﺪ‪،‬‬
‫درﺑﺎرة اﻣﺮ ﺑﺰرﮔﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺳﮑﻮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺮ ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﯽ ﺳﮑﻮت ﻧﻤـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪاد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬آن ﻣﺮد دوﺑﺎره ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻣﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﮐﻪ در ﻣـﻮرد‬
‫آن از ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ ،‬ﺧﻮدم ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه ام‪.‬‬

‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ اﯾـﻦ آﯾـﺎت ﺳـﻮره ﻧـﻮر را ﻧـﺎزل ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬و‪‬اﻟﱠـﺬ‪‬ﯾﻦَ ﯾ‪‬ﺮْﻣ‪‬ـﻮنَ‬
‫أَز‪‬و‪‬اﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ زﻧﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪...‬‬
‫آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬اﯾﻦ آﯾﺎت را ﺑﺮ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد‪ ،‬وي را ﻧـﺼﯿﺤﺖ ﮐـﺮد و او را‬
‫ﯾﺎدآوري ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻋﺬاب دﻧﯿﺎ از ﻋﺬاب آﺧﺮت‪ ،‬آﺳﺎﻧﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﺒﻌﻮث ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬دروغ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻫﻤـﺴﺮش را ﻓـﺮا ﺧﻮاﻧـﺪ و او را ﻧﯿـﺰ ﻧـﺼﯿﺤﺖ ﮐـﺮد و ﻋـﺬاب اﻟﻬـﯽ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ‪ ،‬ﯾﺎدآوري ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻟﻌﺎن را ﺑﺎ آن ﻣﺮد‪ ،‬آﻏﺎز ﻧﻤﻮد؛ ﻟﺬا آن ﻣﺮد‪ ،‬ﭼﻬـﺎر ﺑـﺎر‪ ،‬ﺧـﺪا را ﮔـﻮاه‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﺑﺎر ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻧﻔـﺮﯾﻦ ﺧـﺪا ﺑـﺮ ﻣـﻦ ﺑـﺎد اﮔـﺮ دروغ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ زن رﺳﯿﺪ؛ او ﻧﯿﺰ ﭼﻬﺎر ﺑـﺎر‪ ،‬ﺧـﺪا را ﮔـﻮاه ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻮﻫﺮش‪ ،‬دروغ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ و ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺸﻢ ﺧـﺪا ﺑـﺮ ﻣـﻦ ﺑـﺎد اﮔـﺮ ﺷـﻮﻫﺮم راﺳـﺖ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه‪،‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻧﻬﺎ را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪:‬‬
‫‪ ٨٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠ ‪‬ﻪ‬
‫»ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻜﹸﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﺫ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻻ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹶ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٧٤‬‬

‫ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻣ‪‬ﺎﻝﹶ ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟﹺﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺬﹶﺍﻙ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮي ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻟﻌـﺎن‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﺴﺎب ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ؛ ﺣﺘﻤﺎ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﺗﻮ )اي ﺷﻮﻫﺮ( ﭘﺲ‬
‫از اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺣﻘﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ زن ﻧﺪاري«‪ .‬ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﺗﮑﻠﯿـﻒ ﻣـﺎﻟﻢ )ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮده ام( ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ ﺗﻮ در ﻣﻮرد او‬
‫راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اي‪ ،‬ﻣﺎﻟﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪن‪ ،‬از آنِ اوﺳـﺖ‪ .‬و اﮔـﺮ دروغ ﮔﻔﺘـﻪ اي‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫اوﻟﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬

‫‪ ٨٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻻﹶﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻔﹶﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ‬ﺑﹺﺄﹸﻣ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٤٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي در زﻣﺎن رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑـﺎ ﻫﻤـﺴﺮش‪،‬‬
‫ﻣﻼﻋﻨﻪ ﮐﺮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻧﺎن را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺖ و ﻓﺮزﻧﺪ را ﺑﻪ ﻣﺎدرش‪ ،‬ﻣﻠﺤﻖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ ٨٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ـ ﻫﻮ ﺍﺑﻦ‪ ‬ﺳﲑﻳﻦ‪ ‬ـ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪، ‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹸﺭ‪‬ﻯ ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹾﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﻼﹶﻝﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺬﹶﻑ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ـﻦﹺ‬
‫ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻷُِﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻻﹶﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻹِﺳ‪‬ـﻼﹶﻡﹺ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻼﹶﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒﹺﻄﹰﺎ ﻗﹶﻀ‪‬ﻲﺀَ‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻬﹺﻼﹶﻝﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹸﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺤ‪‬ﻞﹶ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ـﺶ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺎﻗﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓﹶﻬ‪‬ـﻮ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀَ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹸﻧ‪‬ﺒﹺﺌﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺤ‪‬ﻞﹶ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺶ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻗﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٤٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﯿﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬در ﻣﻮرد ﻟﻌﺎن ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ دارد‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻼل ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﻫﻤﺴﺮش را ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﯾﮏ ﺑـﻦ‬
‫ﺳﺤﺎء ﺑﺮادر ﻧﺎﺗﻨﯽ )از ﻃﺮف ﻣﺎدر ﻓﻘﻂ( ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﺮﺗﮑـﺐ زﻧـﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑـﻞ ﯾـﺎدآوري‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻣﻼﻋﻨـﻪ ﮐـﺮد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
 ‫‪٥٧٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫»ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ اﮔﺮ اﯾﻦ زن‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪي ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬داراي ﻣﻮﻫﺎي ﻧﺮم و ﻓﺮوﻫـﺸﺘﻪ و ﭼـﺸﻤﺎن ﻗﺮﻣـﺰ‪ ،‬ﺑـﺪﻧﯿﺎ آورد‪،‬‬
‫ﭘﺲ از آنِ ﻫﻼل ﺑﻦ اﻣﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﻓﺮزﻧـﺪي داراي ﭼـﺸﻤﺎن ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﻣﻮﻫـﺎي ﭘﯿﭽـﺎن و ﻣﺠﻌـﺪ و‬
‫ﺳﺎﻗﻬﺎي ﺑﺎرﯾﮏ‪ ،‬ﺑﺪﻧﯿﺎ آورد‪ ،‬از آنِ ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻦ ﺳﺤﻤﺎء اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮا اﻃﻼع دادﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬آن زن‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪي داراي ﭼﺸﻤﺎن ﺳﯿﺎه‪،‬‬
‫ﻣﻮﻫﺎي ﭘﯿﭽﺎن و ﻣﺠﻌﺪ و ﺳﺎﻗﻬﺎي ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺪﻧﯿﺎ آورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﻧﮑﺎر ﻓﺮزﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﻧﮋاد‬

‫‪ ٨٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻴ‪‬ﺎ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ‬
‫ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺑﹺﻞﹴ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻟﹾﻮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻕ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻰ ﻫ‪‬ﻮ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠ ‪‬ﻪ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ـﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻟﹶـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٠٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣـﺮدي ﺑﺎدﯾـﻪ ﻧـﺸﯿﻦ ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻫﻤﺴﺮم ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ اي ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ﺑـﺪﻧﯿﺎ آورده اﺳـﺖ و ﻣـﻦ )ﮐـﻪ ﻣـﺮدي ﺳـﻔﯿﺪ رﻧـﮓ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ( ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدم ﮐﻪ از ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪي ﺑﺪﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﻪ او ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آﯾـﺎ ﺷـﺘﺮ‬
‫داري«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ رﻧﮕﯽ دارﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮﻣﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺷﺘﺮ‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠـﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﯾـﻦ ﺷـﺘﺮ ﺧﺎﮐـﺴﺘﺮي از ﮐﺠـﺎ آﻣـﺪه اﺳـﺖ«؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اﺟﺪادش‪ ،‬ﺷﺒﺎﻫﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻫﻢ ﺑـﻪ ﯾﮑـﯽ‬
‫از اﺟﺪادش‪ ،‬ﺷﺒﺎﻫﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺑﭽﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ رﺧﺘﺨﻮاب اﺳﺖ‬

‫‪ ٨٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻗﱠﺎ ﹴ‬
‫ﺹ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹸﻼﹶﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٧٦‬‬

‫ﻭ‪‬ﻗﱠﺎﺹﹴ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺃﹶﺧ‪‬ـﻲ‪ ،‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺵﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﺷ‪‬ـﺒ‪‬ﻬﹺﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻯ ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺵﹺ ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ـﺎﻫ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ـﺮ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺠﹺﺒﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹸ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹶ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ ﻗﹶﻂﱡ‪) .‬ﻡ‪(١٤٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص و ﻋﺒﺪ ﺑـﻦ زﻣﻌـﻪ درﺑـﺎرة ﭘـﺴﺮ‬
‫ﺑﭽﻪ اي ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼف ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮادر زادة ﻣـﻦ ؛ﭘـﺴﺮ ﻋﺘﺒـﻪ‬
‫ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص؛ اﺳﺖ و ﺑﺮادرم ﻣﺮا در ﻣﻮرد ﻧﮕﻬﺪاري او ﺳﻔﺎرش ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﺷـﺒﺎﻫﺘﺶ را ﻧﮕـﺎه‬
‫ﮐﻦ‪ .‬ﻋﺒﺪ ﺑﻦ زﻣﻌﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﻦ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻓﺮزﻧـﺪ ﭘـﺪرم ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و در رﺧﺘﺨـﻮاب‬
‫ﭘﺪرم ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺒﺎﻫﺘﺶ را ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﺴﯿﺎر آﺷـﮑﺎري ﺑـﺎ‬
‫ﻋﺘﺒﻪ دارد‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻋﺒﺪ! ﺑﭽﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ رﺧﺘﺨـﻮاب اﺳـﺖ و ﺑـﻪ زﻧﺎﮐـﺎر‪،‬‬
‫ﺳﻨﮓ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬رو ﺑﻪ ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﻪ )ﻫﻤـﺴﺮ ﺧـﻮﯾﺶ( ﻧﻤـﻮد و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي ﺳـﻮده‬
‫دﺧﺘﺮ زﻣﻌﻪ!از او )ﭘﺴﺮﮐﻨﯿﺰ زﻣﻌﻪ( ﺣﺠﺎب ﮐـﻦ«‪ .‬زﯾـﺮا او ﺷـﺒﯿﻪ ﻋﺘﺒـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬او ﺳﻮده را ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺳﺨﻦ ﻗﯿﺎﻓﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن در ﻣﻮرد ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫‪ ٨٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺫﹶﺍ ‪‬‬
‫ﺕ‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻱ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﺰ‪‬ﺯ‪‬ﺍ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻟ‪‬ﺠﹺﻲ‪ ‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻓﹶـﺮ‪‬ﺃﹶﻯ‬
‫ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﻄ‪‬ﻴﻔﹶﺔﹲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻄﱠﻴ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺀُﻭﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺪ‪‬ﺍﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺍﻷَﻗﹾﺪ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬روزي رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻧﺰد ﻣـﻦ آﻣـﺪ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺒﺮ داري ﮐﻪ ﻣﺠﺰز ﻣﺪﻟﺠﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و دﯾﺪ ﮐﻪ اﺳـﺎﻣﻪ و زﯾـﺪ‪ ،‬ﭼـﺎدري ﺑـﺎﻻي ﺧـﻮد‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﻧﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺳﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﻗﺪم ﻫﺎﯾـﺸﺎن‪ ،‬ﻟﺨـﺖ ﺑـﻮد‪ .‬او ﺑـﺎ دﯾـﺪن آﻧـﺎن‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻗﺪﻣﻬﺎ از دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٥٧٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪18‬ـ ﮐﺘﺎب رﺿﺎع )ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن(‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‬

‫‪ ٨٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫ‪‬ﻥﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫ‪‬ﻥﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹸﺭ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ (‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓﹸﻼﹶﻥﹲ ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎ )ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ (‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ـ ‪‬ﺮﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻮﹺﻻﹶﺩ‪‬ﺓﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٤٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺧﺎﻧـﮥ ﻣـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﺻـﺪاي‬
‫ﻣﺮدي را ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ اﺟﺎزه ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ وارد ﺧﺎﻧﮥ ﺣﻔﺼﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ ﻣﺮد‪،‬‬
‫اﺟﺎزه ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ وارد ﺧﺎﻧﮥ ﺷﻤﺎ ﺷﻮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﻓﻼﻧﯽ ـ ﻧـﺎم ﻋﻤـﻮي‬
‫رﺿﺎﻋﯽ ﺣﻔﺼﻪ را ﺑﺮد ـ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﻓﻼﻧﯽ ـ ﻧﺎم ﻋﻤﻮي رﺿﺎﻋﯽ ام را ﮔﺮﻓﺘﻢ‬
‫ـ زﻧﺪه ﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ام ﺑﯿﺎﯾﺪ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي‬
‫ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬رﺿﺎﻋﺖ ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺣﺮﻣﺖ ﺷﯿﺮﺧﻮارﮔﯽ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻮﻫﺮ زن ﺷﯿﺮ دﻫﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد؛‬
‫زﯾﺮا ﺷﯿﺮ زن از ﻃﺮف ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ ٨٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫ‪ ‬ﹸﻥ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺁﺫﹶﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺁﺫﹶﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪: ‬‬
‫»ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻠ‪‬ﺞ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻠ‪‬ﺞ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪).« ‬ﻡ‪(١٤٤٥/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٧٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﻮي رﺿﺎﻋﯽ ام )اﻓﻠﺢ ﺑﺮادر اﺑﻮاﻟﻘﯿﺲ( آﻣﺪ واز‬
‫ﻣﻦ اﺟـﺎزه ﺧﻮاﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺧﺎﻧـﻪ ام ﺑﯿﺎﯾـﺪ؛ ﻣـﻦ از اﺟـﺎزه دادن او ﺧـﻮدداري ﻧﻤـﻮدم ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آﻣـﺪ‪ ،‬ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﻋﻤـﻮي رﺿـﺎﻋﯽ ام از ﻣـﻦ‬
‫اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ام ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻧﺪادم‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻋﻤﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ات ﺑﯿﺎﯾﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬زن )ﻫﻤﺴﺮ اﺑﻮاﻟﻘﻌﯿﺲ( ﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﯿﺮ داده اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷـﻮﻫﺮش )اﺑـﻮاﻟﻘﻌﯿﺲ(‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او ﻋﻤﻮي ﺗﻮﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ات ﺑﯿﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ﺣﺮﻣﺖ ﺑﺮادرزادة رﺿﺎﻋﯽ‬

‫‪ ٨٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹸـﺮ‪‬ﻳ‪ ‬ﹴ‬
‫ﺶ‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ«؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪: ‬‬
‫»ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا! ﭼـﺮا )ﻫﻤـﺴﺮاﻧﺖ را( ﻫﻤﯿـﺸﻪ از‬
‫ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﯽ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﯽ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾـﺎ در ﻣﯿـﺎن ﺷـﻤﺎ ﻫـﻢ ﮐـﺴﯽ‬
‫ﻫﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺣﻤـﺰه‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬او ﺑـﺮاي ﻣـﻦ ﺣـﻼل ﻧﻤـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ؛ زﯾـﺮا‬
‫ﺑﺮادرزاده رﺿﺎﻋﯽ ﻣﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺣﺮﻣﺖ ازدواج ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ دﺧﺘﺮ و ﺧﻮاﻫﺮ ﻫﻤﺴﺮ‬

‫‪ ٨٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒﹺﻴﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ـﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶـ ‪‬ﻲ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹸﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻓﹾﻌ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﺎﺫﹶﺍ«؟‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﲔ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺨ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﺮﹺﻛﹶﻨﹺﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺃﹸﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟ‪‬ﻲ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺧ‪‬ﺒﹺﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻄﹸﺐ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ«؟ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺑﹺﻴﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻠﱠﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺛﹸﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﺿ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻜﹸﻦ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٤٩/‬‬
 ‫‪٥٧٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﺣﺒﯿﺒﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧـﺰد ﻣـﻦ آﻣـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮم ؛دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن؛ ﻋﻼﻗﻪ داري؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﮑﺎر ﮐﻨﻢ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺎ او ازدواج ﮐﻦ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺗﻮ اﯾﻦ ﮐﺎر را دوﺳﺖ داري«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﺪون ﻫﻮو ﻧﯿـﺴﺘﻢ و‬
‫ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ دارم در ﺧﯿﺮي ﺑﺎ ﻣﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮم ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺣﻼل ﻧﯿﺴﺖ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﺎ دره دﺧﺘـﺮ ام‬
‫ﺳﻠﻤﻪ ازدواج ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺧﺘﺮ ام ﺳﻠﻤﻪ«؟! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ او دﺧﺘـﺮ ﻫﻤـﺴﺮم ﻧﺒـﻮد و‬
‫ﺗﺤﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽام ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺮاﯾﻢ ﺣﻼل ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮادر زادة رﺿﺎﻋﯽام ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ؛‬
‫ﻣﻦ و اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ را ﺛﻮﯾﺒﻪ ﺷﯿﺮ داده اﺳﺖ؛ ﭘﺲ دﺧﺘﺮان و ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺘﺎن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺑﺎر ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن‬

‫‪ ٨٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻓﹶﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹸﺧ‪‬ـﺮ‪‬ﻯ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ ﺍﻷُﻭﻟﹶﻰ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻰ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﻼﹶﺟ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﺍﻹِﻣ‪‬ﻼﹶﺟ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ام ﻓﻀﻞ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺧﺎﻧﮥ ﻣﻦ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺮدي ﺑﺎدﯾـﻪ‬
‫ﻧﺸﯿﻦ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣـﻦ ﯾـﮏ ﻫﻤـﺴﺮ داﺷـﺘﻢ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺑﻌـﺪ از او ﺑـﺎ زﻧـﯽ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ازدواج‬
‫ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻫﻤﺴﺮ اوﻟﻢ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮ دوم ﻣﺮا ﯾﮏ ﺑﺎر ﯾﺎ دو ﺑﺎر ﺷﯿﺮ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دو ﺑﺎر ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن‬

‫‪ ٨٧٩‬ـ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹾﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ‬
‫ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪:‬‬
‫)ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ (‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴِﺨ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹴ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺁﻥ‪) .‬ﻡ‪(١٤٥٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻣﯿﺎن آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺮان‪ ،‬ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ آﯾـﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٨٠‬‬

‫ﺑﻮد ﮐﻪ )ده ﺑﺎر ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد( ﺳﭙﺲ اﯾـﻦ آﯾـﻪ ﺑـﺎ )ﭘـﻨﺞ ﺑـﺎر ﺷـﯿﺮ‬
‫ﺧﻮردن ﻣﺸﺨﺺ( ﻣﻨﺴﻮخ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﻮت ﻧﻤﻮد )و ﻫﻨﻮز ﺑﺮﺧﯽ از ﻣـﺮدم آﻧـﺮا(‬
‫ﺟﺰو ﻗﺮآن ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻼوت ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ )ﭼﻮن از ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن آن اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﺷﯿﺮ دادن ﻓﺮد ﺑﺰرﮔﺴﺎل‬

‫‪ ٨٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻊ‬
‫ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ـ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻞﹴ ـ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻘﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻘﹶﻠﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺ‪‬ﻧﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﻇﹸـﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ«‪ .‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶـﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(١٤٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾـﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺳـﺎﻟﻢ ﻣـﻮﻻي اﺑﻮﺣﺬﯾﻔـﻪ ﻫﻤـﺮاه اﺑﻮﺣﺬﯾﻔـﻪ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده اش در ﺧﺎﻧﮥ آﻧﺎن‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻬﻠﻪ دﺧﺘﺮ ﺳﻬﯿﻞ )ﻫﻤﺴﺮ اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ( ﻧﺰد ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم‬
‫‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪه و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺪ‪ ،‬او‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺪ و در ﺧﺎﻧﮥ ﻣﺎ رﻓﺖ و آﻣﺪ دارد؛ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ از اﯾﻦ ﭼﯿـﺰ‪ ،‬ﻧﮕـﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﺷﯿﺮ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺮ او ﺣﺮام ﺷـﻮي و ﻧﮕﺮاﻧـﯽ اﺑﻮﺣﺬﯾﻔـﻪ ﻧﯿـﺰ ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻬﻠﻪ ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬او را ﺷـﯿﺮ دادم و ﻧﮕﺮاﻧـﯽ‬
‫اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫)ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬وﯾﮋة ﻫﻤـﯿﻦ ﺧـﺎﻧﻮاده اﺳـﺖ و ﮐـﺴﯽ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺣـﻖ ﻧـﺪارد ﺑـﻪ ﻓـﺮد‬
‫ﺑﺰرﮔﺴﺎل ﺷﯿﺮ دﻫﺪ‪ .‬و ﻫﻤﯿﻦ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺟﻤﻬﻮر اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫‪ ٨٨١‬ـ ﻋﻦ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹸﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻰ ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺑﹺﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ـﺎﻋ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹸﻠﹾﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺇﹺﻻﱠ ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢﹴ‬
‫ﺧ‪‬ﺎﺻ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﺪ‪‬ﺍﺧ‪‬ﻞﹴ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٤٥٤/‬‬
 ‫‪٥٨١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ ام ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎدرم ام ﺳﻠﻤﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﻫﻤﺴﺮان ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻮع رﺿﺎﻋﺖ )ﺷﯿﺮ ﺧﻮردن ﻓـﺮد ﺑﺰرﮔـﺴﺎل( ﮐـﺴﯽ‬
‫ﻧﺰد آﻧﺎن ﺑﺮود‪ .‬و ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻣـﺎ اﯾـﻦ ﮐـﺎر را ﺻـﺮﻓﺎ‬
‫اﺟﺎزه اي ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻄﻮر وﯾـﮋه ﺑـﺮاي ﺳـﺎﻟﻢ ﻗﺎﯾـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ؛ ﻟـﺬا ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ رﺿﺎﻋﺖ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﯾﺎ ﻣﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬رﺿﺎﻋﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺛﺒﻮت ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪٨٨٢‬ـ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﺎﻟﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻗﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻀ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬﹺﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻧ‪‬ﻈﹸﺮ‪‬ﻥﹶ ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٤٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺰد ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬وارد‬
‫ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﺛﺎر ﻧﺎراﺣﺘﯽ را در ﭼﻬﺮة ﻣﺒﺎرﮐﺶ‪ ،‬ﻣـﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! او ﺑﺮادر رﺿﺎﻋﯽ ﻣـﻦ اﺳـﺖ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺧـﻮب دﻗـﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮادران رﺿﺎﻋﯽ ﺷـﻤﺎ ﻫـﺴﺘﻨﺪ؛ زﯾـﺮا رﺿـﺎﻋﺖ‪ ،‬زﻣـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ ﺛﺒـﻮت ﻣـﯽ رﺳـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪19‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﻔﻘﻪ ﻫﺎ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬آﻏﺎز ﮐﺮدن از ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده و ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان‬

‫‪ ٨٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺬﹾﺭ‪‬ﺓﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻠﹶ ﹶﻎ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ«؟ ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻭﹺﻱ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹾ ﺑﹺﻨ‪‬ﻔﹾﺴِﻚ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹶ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻓﹶﻸَِﻫ‪‬ﻠ‪‬ـﻚ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻓﹶﻠ‪‬ﺬ‪‬ﻱ ﻗﹶﺮ‪‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫ‪‬ﻱ ﻗﹶﺮ‪‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻓﹶﻬ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٨٢‬‬

‫ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ«‪ .‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(٩٩٧/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از ﺑﻨﯽ ﻋﺬره‪ ،‬ﺑﺮده اي را ﻣﺪﺑﺮ ﺳﺎﺧﺖ )ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻣﺮﮔﻢ آزاد ﻫﺴﺘﯽ(‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺑﺠـﺰ اﯾـﻦ ﺑـﺮده‪،‬‬
‫ﻣﺎل دﯾﮕﺮي ﻫﻢ داري«؟ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭼـﻪ ﮐـﺴﯽ او را ﻣـﯽ ﺧـﺮد«؟ ﭘـﺲ ﻧﻌـﯿﻢ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻋﺪوي او را ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﺻﺪ درﻫﻢ ﺧﺮﯾﺪ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﻮﻟﻬـﺎ را آورد و ﺑـﻪ آن ﻣـﺮد داد و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﺧﻮدت‪ ،‬آﻏﺎز ﮐﻦ و ﺑﺮ ﺧﻮدت‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﮐﻦ؛ اﮔﺮ ﭼﯿـﺰي‪ ،‬اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده ات‬
‫ﺑﺪه‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﯿﺰي از ﺧﺎﻧﻮاده ات اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺖ ﺑﺪه‪ .‬و اﮔﺮ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺖ ﭼﯿﺰي‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ـ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭗ و روﺑﺮو ـ اﻧﻔﺎق ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﻧﻔﻘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﺮ ﺑﺮده ﻫﺎ و ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن را از ﻃﻌﺎم ﺷﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪ ٨٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺜﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻠﹸﻮﺳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺮﹴﻭ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶ ُ‬
‫ﷲ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﻗﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻥﹲ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻗ‪‬ﻴﻖ‪ ‬ﻗﹸﻮﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻛﹶﻔﹶﻰ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺀِ ﺇﹺﺛﹾﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺒﹺﺲ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹸﻮﺗ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(٩٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺧﯿﺜﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺘـﺼﺪي‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ وارد ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮو رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬آﯾـﺎ ﻏـﺬاي ﺑﺮدﮔـﺎن راﺑـﻪ آﻧـﺎن‬
‫داده اي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو و ﻏﺬاﯾﺸﺎن را ﺑﻪ آﻧـﺎن ﺑـﺪه‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﮔﻨﺎه ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺬاي زﯾﺮ دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺪﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻧﻔﺎق ﺑﺮ اﻓﺮاد ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻞ و ﻫﻤﺴﺮ‬

‫‪٨٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺎﻥﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹸ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭﹴ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻘﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‪:‬‬
‫ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻘﹸﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻘﹸﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺩ‪‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪ ‬ﹸﻘﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪.«‬‬
 ‫‪٥٨٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗ‪‬ﻼﹶﺑ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺃﹶ ﺑﹺﺎﻟﹾﻌ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻝﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻗ‪‬ﻼﹶﺑ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻝﹴ ﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺎﺭﹴ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻔﱡﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻨﹺﻴﻬﹺﻢ‪) .‬ﻡ‪(٩٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺛﻮﺑﺎن ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ دﯾﻨـﺎري ﮐـﻪ ﺷـﺨﺺ‪ ،‬اﻧﻔـﺎق‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﯾﻨﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻓﺮاد ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻠﺶ اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ دﯾﻨـﺎري اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬اﻧﻔـﺎق ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬و ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬دﯾﻨـﺎري‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ دوﺳﺘﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪش‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻗﻼﺑﻪ )ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن اﺳﺖ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﺑـﺎ اﻓـﺮاد ﺗﺤـﺖ ﺗﮑﻔـﻞ )زن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ و ﻏﯿﺮه( آﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﺑﻮﻗﻼﺑﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﺎداش اش ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﭘﺎداش ﮐـﺴﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻓﺮزﻧـﺪان‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺶ اﻧﻔﺎق ﮐﻨﺪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ آﻧﺎن را ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ او ﺑﻪ آﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻔﻊ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٨٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟ‪‬ﻨﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺ ﱠﻥ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺴِﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣـﺴﻌﻮد ﺑـﺪري ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه‪ ،‬ﻣـﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده اش ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺛﻮاب‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬زن اﺟﺎزه دارد ﻃﺒﻖ ﻋﺮف از ﻣﺎل ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪ ٨٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀٍ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺬ‪‬ﻟﱠ ‪‬ﻬﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀٍ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ـﺰ‪ ‬ﻫﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻔﹾﻴ‪‬ﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺴِﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹸﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺇﹺﺫﹾﻧﹺﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻘ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺑﹺـﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻑ‪.«‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٨٤‬‬

‫)ﻡ‪(١٧١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽاﷲﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﺪ دﺧﺘﺮ ﻋﺘﺒﻪ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬آﻣـﺪ وﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! در روي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺧﺎﻧﻮاده اي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ذﻟﯿﻞ ﺷﺪن آﻧﺎن را ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ذﻟﺖ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮادة ﺗﻮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؛ اﻣﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺧﺎﻧﻮاده اي در روي زﻣﯿﻦ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻋﺰت را ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻋﺰت ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮادة ﺗﻮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ«‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺷـﻮﻫﺮم‬
‫؛اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن؛ ﻣﺮد ﺑﺨﯿﻠﯽ اﺳﺖ؛ آﯾﺎ اﺷﮑﺎل دارد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺪون اﺟﺎزه‪ ،‬از ﻣﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ اﻧﻔـﺎق‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻢ؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻋﺮف و ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻧﯿﺎز ﺑﺮ آﻧﺎن اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﯽ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬زﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻘﻪ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‬

‫‪ ٨٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻄﹶﻠﱠﻘﹶﺔ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻜﹾﻨ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹲ«‪) .‬ﻡ‪(١٤٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة زﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺴﮑﻦ و ﻧﻔﻘﻪ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد«‪.‬‬

‫‪ ٨٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻔﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‬
‫ـ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺳ‪‬ﻜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(١٤٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺲ اﺻﻼً ﺧﻮب‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻦ و ﻧﻔﻘﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ ٨٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺇﹺﺳ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ـﺴ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻷَﻋ‪‬ﻈﹶﻢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚ‪ ‬ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹰ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻛﹶﻔ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺼ‪‬ﻰ‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹺ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻨﺔﹶ‬
‫ﻧ‪‬ﺒﹺﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ‪ ‬ﻟ‪‬ﻘﹶﻮ‪‬ﻝﹺ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ،‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴِﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﺴ‪‬ﻜﹾﻨ‪‬ﻰ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‬
 ‫‪٥٨٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪ :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ـﺄﹾﺗ‪‬ﲔ‪ ‬ﺑﹺﻔﹶﺎﺣ‪‬ـﺸ‪‬ﺔ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٤٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ اﺳﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﻮد ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺷـﻌﺒﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬او ﺣﺪﯾﺚ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﯿﺲ را ﺑﯿﺎن ﮐـﺮد ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫ﻣﺴﮑﻦ و ﻧﻔﻘﻪ )در دوران ﻋﺪه( ﻣﻌﯿﻦ ﻧﻔﺮﻣﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾـﻦ ﺳـﺨﻦ‪ ،‬اﺳـﻮد ﯾـﮏ ﻣـﺸﺖ ﺳـﻨﮕﺮﯾﺰه‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ﻃﺮف او ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد وﮔﻔﺖ‪ :‬واي ﺑﺮ ﺗﻮ‪ ،‬ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﻋﻤﺮ ‪‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻣﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺨﻦ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﻢ ﺧﻮب ﺣﻔـﻆ ﻧﻤـﻮده ﯾـﺎ‬
‫دﭼﺎر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮك ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯿﻢ؛ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ زﻧﯽ )ﮐﻪ ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ( ﻣـﺴﮑﻦ و‬
‫ﻧﻔﻘﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻻَ ﺗُﺨْﺮِﺟ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻣ‪‬ﻦْ ﺑ‪‬ﯿ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻬِﻦﱠ و‪‬ﻻَ ﯾ‪‬ﺨْﺮُﺟ‪‬ﻦَ إِﻻﱠ أَنْ ﯾ‪‬ﺄْﺗ‪‬ﯿﻦَ‬
‫ﺑِﻔَﺎﺣ‪‬ﺸَﮥٍ ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﯿ‪‬ﻨَﮥٍ‪ ‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﺎن را )زﻧﺎن ﻣﻄﻠﻘﻪ را در دوران ﻋﺪه( از ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﮑﻨﯿﺪ و زﻧﺎن‬
‫ﻫﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﺮون ﺑﺮوﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ آﺷﮑﺎري ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪20‬ـ ﮐﺘﺎب آزادي ﺑﺮدﮔﺎن‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدة ﻣﺆﻣﻨﯽ را آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪ ٨٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ـ ‪‬ﻖ‬
‫ﺭ‪‬ﻗﹶﺒ‪‬ﺔﹰ ﻣ‪‬ﺆﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻜﹸﻞﱢ ﻋ‪‬ﻀ‪‬ﻮﹴ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻀ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﻔﹶﺮ‪‬ﺟﹺﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺮدة ﻣﺆﻣﻨﯽ‬
‫را آزاد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ آن ﺑﺮده‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻋﻀﻮ آزاد ﮐﻨﻨﺪه را از آﺗﺶ دوزخ‪ ،‬ﻧﺠﺎت‬
‫ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮﻣﮕﺎه ﺑﺮده‪ ،‬ﺷﺮﻣﮕﺎه آزاد ﮐﻨﻨﺪه را ﻧﺠﺎت ﻣﯽ دﻫﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﻓﺮزﻧﺪي ﮐﻪ ﭘﺪرش را آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪ ٨٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺰﹺﻱ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٨٦‬‬

‫ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻛﹰﺎ ﻓﹶﻴ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٥١٠/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﯿﭻ ﻓﺮزﻧـﺪي ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﭘـﺎداش‬
‫ﭘﺪرش را ﺑﺪﻫﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺪر‪ ،‬ﺑﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮزﻧﺪش او را ﺑﺨﺮد و آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﯾﮏ ﺑﺮدة ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را آزاد ﻧﻤﻮد‬

‫‪ ٨٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪ ‬ﻖ‬
‫ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹰﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹸ ﺛﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻗﹸﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺔﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻰ‬
‫ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﺼ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻻﱠ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﯾﮏ ﻏﻼم‬
‫ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را آزاد ﮐﺮد و ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻗﯿﻤﺖ ﻏﻼم‪ ،‬ﻣﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ﻏﻼم را ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻗﯿﻤﺖ‬
‫ﮔﺬاري ﮐﻨﻨﺪ و او ﺳﻬﻢ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮﮐﺎي ﺧﻮد را ﺑﭙﺮدازد و ﻏﻼم‪ ،‬آزاد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻗﯿﻤﺖ‬
‫ﻏﻼم‪ ،‬ﻣﺎل ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺎن ﺳﻬﻢ ﺧﻮدش‪ ،‬آزاد ﻣﯽ ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺗﻼش ﺑﺮده ﺑﺮاي آزادي ﺧﻮدش‬

‫‪ ٨٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺷ‪‬ﻘﹾﺼ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺨ‪‬ﻼﹶﺻ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻘﹸﻮﻕﹴ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را در ﺑﺮده اي‬
‫ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬آزاد ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﺷﺮﯾﮏ ﺧﻮد را از ﻣﺎل ﺧﻮد‪ ،‬آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬واﮔـﺮ ﻣـﺎ ﻟـﯽ در ﺑـﺴﺎط‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻏﻼم را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﻋﺎدﻻﻧﻪ اي ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ از او ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ )ﺗﺎ ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﺳﻬﻢ ﺷﺮﯾﮏ( ﺗﻼش ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ دﺷﻮار ﻧﺒﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﺑﺮاي آزاد ﺷﺪن‬

‫‪ ٨٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻼﹰ ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ـﻖ‪ ‬ﺳ‪‬ـ‪‬ﺘ ﹶﺔ‬
‫ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻛ‪‬ﲔ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺰ‪‬ﺃﹶ ‪‬ﻫﻢ‪‬‬
 ‫‪٥٨٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺃﹶﺛﹾﻼﹶﺛﹰﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻕ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ ﻟﹶـﻪ‪ ‬ﻗﹶـﻮ‪‬ﻻﹰ ﺷ‪‬ـﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣ‪‬ﺼﯿﻦ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻓﻘـﻂ‪ ،‬ﻣﺎﻟـﮏ ﺷـﯿﺶ ﺑـﺮده ﺑـﻮد و ﻣـﺎل‬
‫دﯾﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﻫﻤﮥ آﻧﺎن را آزاد ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺮدﮔﺎن را ﻓﺮا‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد و ﻣﯿﺎن آﻧﺎن‪ ،‬ﻗﺮﻋﻪ اﻧـﺪاﺧﺖ و دو ﻧﻔـﺮ از آﻧـﺎن را آزاد‬
‫ﻧﻤﻮد و ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ آﻧﺎن را ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺑﺮدﮔﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ آن ﻣﺮد )آزاد ﮐﻨﻨﺪه( ﺑﻪ ﺗﻨـﺪي‪،‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬وﻻء )اﻣﻮال ﺑﺮدة آزاد ﺷﺪه ﭘﺲ از ﻣﺮگ(‬

‫از آنِ آزاد ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬

‫‪ ٨٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮﹺﻳﺮ‪‬ﺓﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ :‬ﺇﹺ ﱠﻥ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻲ ﻛﹶﺎﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻮﻧﹺﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊﹺ ﺃﹶﻭ‪‬ﺍﻕﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﻊﹺ ﺳ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹸﻭﻗ‪‬ﻴ‪‬ـﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﻋ‪‬ﻴﻨﹺﻴﻨﹺﻲ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹸﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻻﹶﺀُ ﻟ‪‬ﻲ‬
‫ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻷَِﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍ ﺇﹺﻻﹶﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻻﹶﺀُ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓﹶـﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻻﹶ ﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻳﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ«‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻃ‪‬ﻲ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻻﹶﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾـﻮ‪‬ﻻﹶﺀَ‬
‫ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ .«‬ﻓﹶﻔﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺛﹾﻨ‪‬ـﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻡﹴ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻃﹸﻮﻥﹶ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻃﹰﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻁ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﻃ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹶ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻁ‪ ،‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻁﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺛﹶﻖ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﺭﹺﺟ‪‬ـﺎﻝﹴ ﻣ‪‬ـﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻻﹶﺀُ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻻﹶﺀُ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑﺮﯾـﺮه ﻧـﺰد ﻣـﻦ آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺻـﺎﺣﺒﺎﻧﻢ ﺑـﺎ ﻣـﻦ‬
‫ﻗﺮاردادي اﻣﻀﺎ ﮐﺮده اﻧﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻪ اوﻗﯿﻪ ﺑﻤﺪت ﻧﻪ ﺳﺎل در ﺑﺮاﺑﺮ آزادي ام‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﺮا ﮐﻤﮏ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑـﻪ او ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬اﮔـﺮ ﻣﺎﻟﮑـﺎن ﺗـﻮ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻧـﻪ اوﻗﯿـﻪ را ﯾﮑﺠـﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٨٨‬‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﺗﻮ را آزاد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬وﻻي ﺗﻮ )اﻣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ( ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺮﯾﺮه اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد را ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮد؛ اﻣﺎ آﻧﺎن ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨـﺪ‬
‫و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ وﻻﯾﺶ از آنِ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﯾﺮه ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐـﺮد‪ .‬ﻣـﻦ او را‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮدم‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﮐﺎري اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬رﺳﯿﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﺎﺟﺮا را‬
‫از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮﯾـﺮه را ﺑﺨـﺮ و آزاد ﮐـﻦ ﺑـﺸﺮﻃﯿﮑﻪ‬
‫وﻻي او از آنِ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺣﻖ وﻻ از آنِ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او را آزاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ‬
‫اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدم‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﺐ ﻫﻤﺎن روز‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐـﻪ‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم‪ ،‬ﺷﺮﻃﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ ﮐـﻪ در‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ؟! ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺷﺮﻃﯽ ﺑﮕﺬارد ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬آن ﺷـﺮط‪ ،‬ﺑﺎﻃـﻞ‬
‫اﺳﺖ؛ اﮔﺮ ﭼﻪ‪ ،‬ﺻﺪ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺷـﺮط ﺑﮕـﺬارد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ داﻧـﺴﺖ ﮐـﻪ ﮐﺘـﺎب ﺧـﺪا ﺑـﺮاي ﻋﻤـﻞ ﻧﻤـﻮدن‪،‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﺮﻃﯽ را ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﮕـﺬارد‪ ،‬ﻣﺤﮑـﻢ ﺗـﺮ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼـﺮا ﺑﺮﺧـﯽ از ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ را آزاد ﮐﻦ؛ وﻟﯽ وﻻي او از آنِ ﻣﻦ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺣﻖ وﻻ‪ ،‬از آنِ ﮐـﺴﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ او را آزاد ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﯿﺰ آزاد ﺷﺪه درﺑﺎرة ﻫﻤﺴﺮش‬

‫‪ ٨٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﺮﹺﻳﺮ‪ ‬ﹶﺓ‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺙﹸ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﻦﹴ‪ :‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺟﹺﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﺤ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶـﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻲ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻄﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﺒ‪‬ﺰﹴ ﻭ‪‬ﺃﹸﺩ‪‬ﻡﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﺩ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﺤ‪‬ﻢ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﺤ‪‬ﻢ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺑ‪‬ﺮﹺﻳﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻫ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹲ«‪ .‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻻﹶﺀُ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬در ﻣـﺎﺟﺮاي ﺑﺮﯾـﺮه‬
‫رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺳﻨﺖ‪ ،‬واﺿﺢ و آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم آزاد ﺷـﺪن ﺑـﻪ وي اﺧﺘﯿـﺎر‬
 ‫‪٥٨٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫داده ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮش )ﮐﻪ ﺑﺮده ﺑﻮد(‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﯾﺮه را ﻣﻘﺪاري ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻫﺪﯾﻪ دادﻧﺪ؛ دﯾﮓ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎﻻي آﺗﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻣﻦ‪ ،‬ﺗـﺸﺮﯾﻒ آورد‪.‬‬
‫و ﻏﺬا ﺧﻮاﺳﺖ؛ ﻣﻘﺪاري ﻧﺎن و ﺧﻮرﺷﺖ از ﺧﻮرﺷﺖ ﻫﺎي ﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ وي ﺗﻘـﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»آﯾﺎ دﯾﮓ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎﻻي آﺗﺶ ﻧﺒﻮد«؟ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ ،‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ ﮔﻮﺷﺖ زﮐﺎﺗﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﯾﺮه داده اﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ از آن ﮔﻮﺷـﺖ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاي اﯾﺸﺎن‪ ،‬زﮐﺎت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ از ﻃﺮف او ﺑﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﺪﯾﻪ ﺑﺸﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ رود«‪ .‬ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬در ﻣﺎﺟﺮاي ﺑﺮﯾـﺮه رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬وﻻ از آنِ ﮐـﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ او را آزاد ﮐﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺣﻖ وﻻ و ﺑﺨﺸﯿﺪن آن‬

‫‪ ٨٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ـﻊﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻻﹶﺀِ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٥٠٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺣـﻖ وﻻ و ﺑﺨـﺸﯿﺪن‬
‫آن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬درﺑﺎرة ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﺑﺪون اﺟﺎزة ﻣﻮﻻﯾﺶ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن دوﺳﺘﯽ‬

‫ﺑﺒﻨﺪد‬

‫‪ ٨٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻟﱠﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ـ ﹺﺮ‬
‫ﺇﹺﺫﹾﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﺋ‪‬ﻜﹶﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺃﹶﲨ‪‬ﻌﲔ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﻞﹸ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ـﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻝﹲ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﺑﺪون اﺟﺎزة ﻣﻮﻻﯾﺶ‬
‫ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن دوﺳﺘﯽ ﺑﺒﻨﺪد )ﯾﻌﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ ﻣﺮا آزاد ﮐﺮده و ﻣﻮﻻي ﻣﻦ اﺳـﺖ در ﺣـﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ( ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻣﺮدم ﺑـﺮ او ﺑـﺎد؛ ﻧـﻪ ﻓﺮاﯾـﻀﺶ‪ ،‬ﻗﺒـﻮل ﻣـﯽ ﺷـﻮد و ﻧـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎدات ﻧﻔﻠﯽ اش«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٩٠‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮده اش را ﮐﺘﮏ زد‪ ،‬آزاد ﻧﻤﻮد‬

‫‪ ٩٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺿ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ـﺎ ﻟ‪‬ـﻲ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻔ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺗ‪‬ﺎ »ﺍﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﻟﹶﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪.«‬‬
‫ﻓﹶﺎﻟﹾﺘ‪‬ﻔﹶﺖ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻠﹶﻔﹶﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٥٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺘﮏ زدن ﺑﺮده ام ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺻـﺪاﯾﯽ از‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ﺷﻨﯿﺪم‪» :‬ﺑﺪان اي اﺑـﻮ ﻣـﺴﻌﻮد ﮐـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑﺮﺗـﻮ‪ ،‬ﺑﯿـﺸﺘﺮ از ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ ﺗـﻮ ﺑـﺮ او‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم‪ ،‬دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! او را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪا‪ ،‬آزاد‬
‫ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽ ﮐﺮدي‪ ،‬آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺗﻮ را ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪ ٩٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﺍﺫﹶﺍﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﻐ‪‬ﻼﹶﻡﹴ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻯ ﺑﹺﻈﹶﻬ‪‬ﺮﹺ ‪‬ﻩ‬
‫ﺃﹶﺛﹶﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻴ ‪‬ﻖ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺟ‪‬ﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺰﹺﻥﹸ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﻄﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٥٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زاذان ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻏﻼم اش را ﺻﺪا ﻧﻤﻮد و ﺑـﺮ ﭘـﺸﺖ اش‬
‫آﺛﺎر ﮐﺘﮏ را دﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻋﺚ اذﯾﺖ و آزار ﺷﻤﺎ ﺷـﺪم؟ ﻏـﻼم ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻧـﻪ‪ .‬اﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ را آزاد ﮐﺮدم‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﯿﺰي از زﻣﯿﻦ ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧـﺪا ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﻧـﺪازة‬
‫وزن اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﺎداش ﻧﻤﯽ رﺳﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﻏـﻼم اش‬
‫را ﺑﺨــﺎﻃﺮ ﮔﻨــﺎﻫﯽ ﮐــﻪ اﻧﺠــﺎم ﻧــﺪاده اﺳــﺖ‪ ،‬ﮐﺘــﮏ ﯾــﺎ ﺳــﯿﻠﯽ ﺑﺰﻧــﺪ‪ ،‬ﮐﻔــﺎره اش‪ ،‬آزاد ﻧﻤــﻮدن او‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪ ٩٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﻥ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻟﹶﻄﹶﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻥﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ ﻟﹶـ ‪‬ﻪ‬
‫ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﺼ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹲ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﺴ‪‬ﺎﺑﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ‪،‬‬
‫ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻓﹶﻠﹶﻄﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٦٥٨/‬‬
 ‫‪٥٩١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﺳﻮﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﮐﻨﯿﺰش را ﯾﮏ ﺳﯿﻠﯽ زد‪ .‬ﺳﻮﯾﺪ ﺑﻪ او‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ زدن ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ؟ ﻣﺎ ﻫﻔﺖ ﺑﺮادر ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻮدﯾﻢ‬
‫و ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺧﺎدم داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﻣﺎ آن ﺧﺎدم را ﯾﮏ ﺳﯿﻠﯽ زد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ ﻣـﺎ دﺳـﺘﻮر‬
‫داد ﺗﺎ او را آزاد ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮده اش را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ زﻧﺎ ﮐﻨﺪ‬

‫‪ ٩٠٣‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﹾﻘﹶﺎﺳ‪‬ﻢﹺ ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺬﹶﻑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻛﹶـﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺰ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹶﺎﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺮده اش را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ زﻧﺎ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺷﻼق زده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺨﻨﺶ در ﻣﻮرد او درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﺑﺮدﮔﺎن را ﺑﺎﯾﺪ ﻏﺬاي ﺧﻮب ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﺧﻮب‬

‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﻢ و ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻮان از آﻧﺎن ﮐﺎر ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‬

‫‪ ٩٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺭﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺭ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﺄﹶﺑﹺﻲ ﺫﹶﺭ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺬﹶﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺩ‬
‫ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹸﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺫﹶﺭ‪ ،‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪ ‬ﻬﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﱠﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧﹺﻲ ﻛﹶﻼﹶﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺄﹸﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶـﺸ‪‬ﻜﹶﺎﻧﹺﻲ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺫﹶﺭ‪ ،‬ﺇﹺ‪‬ﻧﻚ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺅ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹲ«‪ .‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺫﹶﺭ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺅ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴـﻚ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﺗ‪‬ـﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻮﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻟﹾﺒﹺﺴ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻠﹾﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱢﻔﹸﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﻠ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻛﹶﻠﱠﻔﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶـﺄﹶﻋ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺮور ﺑﻦ ﺳﻮﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﺬرﻣﺎن ﺑﻪ اﺑﻮذر در رﺑﺬه اﻓﺘـﺎد؛ ﯾـﮏ ﭼـﺎدر‪ ،‬ﺧـﻮدش‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد و ﭼﺎدري ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﭼﺎدر‪ ،‬ﻏﻼم اش ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬اي اﺑﻮذر! اﮔﺮ اﯾﻦ دو ﭼﺎدر‬
‫را ﯾﮑﺠﺎ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳـﯽ ﮐﺎﻣـﻞ )ازار و رداء( ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬او ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣﯿـﺎن ﻣـﻦ و ﯾﮑـﯽ از ﺑـﺮادراﻧﻢ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٩٢‬‬

‫)ﺑﺮدﮔﺎﻧﻢ( ﮐﻪ ﻣﺎدرش‪ ،‬ﻋﺠﻢ )ﻏﯿﺮ ﻋﺮب( ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮕﻮ ﻣﮕﻮ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ او را ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﻣـﺎدرش‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿـﺮ‬
‫ﮐﺮدم‪ .‬او ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از ﻣﻦ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را دﯾﺪم‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي‬
‫اﺑﻮذر! ﻫﻨﻮز ﻋﺎدت ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ در ﺗﻮ وﺟﻮد دارد«‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا! ﻫـﺮ ﮐﺲ‪،‬دﯾﮕـﺮان را‬
‫دﺷﻨﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرش را دﺷﻨﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪) .‬اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ او ﻣﺮا دﺷﻨﺎم داده ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ‬
‫او را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺎدرش ﺗﺤﻘﯿﺮ ﮐﺮدم(‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي اﺑﻮذر! ﻫﻨﻮز ﻋﺎدت ﺟﺎﻫﻠﯿـﺖ در ﺗـﻮ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬آﻧﺎن )ﻏﻼﻣﺎن و زﯾﺮدﺳﺘﺎن( ﺑﺮادران ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻤﺎ ﻗﺮار‬
‫داده اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﻏﺬاﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺪﻫﯿـﺪ و ﻟﺒﺎﺳـﯽ را ﮐـﻪ ﺧﻮدﺗـﺎن را‬
‫ﻣﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ‪ .‬و آﻧﺎن را ﻣﮑﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎري ﻧﮑﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان آن را ﻧﺪارﻧﺪ؛ و‬
‫اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﺎن ﻫﻤﮑﺎري ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«‪.‬‬

‫‪ ٩٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻷَِﺣ‪‬ـﺪ‪ ‬ﹸﻛ ‪‬ﻢ‬
‫ﺧ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹾﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺄﹾﻛﹸـﻞﹾ‪ ،‬ﻓﹶـﺈﹺﻥﹾ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻔﹸﻮﻫ‪‬ﺎ ﻗﹶﻠ‪‬ﻴﻼﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹸﻛﹾﻠﹶﺔﹰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺃﹸﻛﹾﻠﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ :‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﻟﹸﻘﹾﻤ‪‬ﺔﹰ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹸﻘﹾﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٦٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤــﻪ‪ :‬اﺑــﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣــﯽ ﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬رﺳــﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣــﻮد‪ :‬ﻫــﺮ ﮔــﺎه‪ ،‬ﺑــﺮاي ﯾﮑــﯽ از ﺷــﻤﺎ‬
‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰارش‪ ،‬ﻏﺬاﯾﯽ درﺳﺖ ﮐﺮد‪ ،‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ او ﮔﺮﻣﺎ و دودش را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬او را ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺸﺎﻧﯿﺪ و ﻏﺬا ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد‪ ،‬ﻏﺬا ﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻟﻘﻤﻪ ﺑﻪ او‬
‫ﺑﺪﻫﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬درﺑﺎرة ﺛﻮاب و ﭘﺎداش ﺑﺮده اي ﮐﻪ ﺧﯿﺮﺧﻮاه‬

‫ﻣﻮﻻﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا را ﺧﻮب ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ‬

‫‪ ٩٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺑـﺮده اي ﺧﯿﺮﺧـﻮاه‬
‫ﻣﻮﻻﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا را ﻫﻢ ﺧﻮب ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬دو ﭘﺎداش ﺑﻪ او ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٥٩٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪ ٩٠٧‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻙ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺼ‪‬ﻠ‪ ‬ﹺﺢ‬
‫ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﹾﺠﹺﻬ‪‬ﺎ ‪‬ﺩ ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺑﹺـﺮ‪‬‬
‫ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻷَﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻣ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻙ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸـﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـﺞ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٦٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮدة ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر‪ ،‬دو ﭘـﺎداش‬
‫دارد«‪ .‬ﺳﭙﺲ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﻬﺎد در‬
‫راه ﺧﺪا‪ ،‬ﺣﺞ و ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﺎدرم ﻧﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮده ﺑﺎﺷﻢ و در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻤﯿﺮم‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﺎدر اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺎ ﻣﺎدرش ﺑﻪ ﺣﺞ )ﻧﻔﻠﯽ( ﻧﺮﻓﺖ‪) .‬او ﺣﺞ ﻓﺮض را ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ادا ﮐﺮده ﺑﻮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬درﺑﺎرة ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻏﻼم ﻣﺪﺑﺮ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﺶ ﻣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎري رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ در اول »ﮐﺘﺎب ﻧﻔﻘﻪ ﻫﺎ« ﺷﻤﺎرة‬
‫)‪ (883‬ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪21‬ـ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬اﮔﺮ ﻏﺬا در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﺬا ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫‪ ٩٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﻏﹸﻼﹶﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺎﻉﹺ ﻗﹶﻤ‪‬ﺢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﹸﺛ ‪‬ﻢ‬
‫ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺯﹺﻳ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﺻ‪‬ﺎﻉﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﺍ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹶﻥﱠ ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ـﺜﹾﻼﹰ‬
‫ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﻣ‪‬ﺜﹾﻼﹰ ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ،‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪ ،‬ﻗ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻲ ﺃﹶﺧ‪‬ـﺎﻑ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺎﺭﹺﻉ‪) .‬ﻡ‪(١٥٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻣﻌﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻏﻼم اش ﯾﮏ ﺻﺎع ﮔﻨﺪم داد و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٩٤‬‬

‫ﮔﻨﺪم را ﺑﻔﺮوش و ﺟﻮ ﺑﺨﺮ‪ .‬ﻏﻼم رﻓﺖ و ﻣﻘﺪاري ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺻﺎع‪ ،‬ﺟﻮ آورد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﺮ‬
‫آﻣﺪ‪ ،‬او را اﻃﻼع داد‪ .‬ﻣﻌﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدي؟ ﺑﺮو ﺟﻮﻫﺎ را ﺑﺮﮔﺮدان و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻧﺪازة‬
‫ﮔﻨﺪم )ﯾﮏ ﺻﺎع( ﺟﻮ ﺑﮕﯿﺮ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻃﻌﺎم در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻌﺎم‪،‬‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻌﺎم ﻣﺎ در آن ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺟﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮔﻨﺪم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮ ﻧﯿﺴﺖ )ﺟﻨﺴﺶ اش ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ( او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺑﺎ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد ﻣﻌﻤﺮ اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻓﻮق ﻧﺰد ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﯾﺎت ﺻﺤﯿﺢ و ﺻﺮﯾﺢ ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺟﻨﺲ آﻧﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﺟﻮ و ﮔﻨﺪم دو ﺟﻨﺲ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدن ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻌﺎم ﻗﺒﻞ از ﻗﺒﺾ ﮐﺮدن )ﺗﺤﻮﯾﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ(‬

‫‪ ٩٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋﺒﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ‪‬‬
‫ﻉ‬
‫ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻓ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴِﺐ‪ ‬ﻛﹸـﻞﱠ ﺷ‪‬ـﻲ‪‬ﺀٍ ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻃﻌﺎﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺒﺾ ﮐﺮدن )ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ( آﻧﺮا ﺑﻔﺮوﺷﺪ«‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺣﮑﻢ را دارد‪) .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد(‪.‬‬

‫‪ ٩١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹸ‪:‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻠﹶﻠﹾﺖ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻜﹶﺎﻙ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ‬
‫ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻓﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹸ‪:‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻈﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺱﹴ ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸﻭﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٥٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻌﺎﻣﻼت رﺑﻮي را ﺣـﻼل ﮐـﺮده‬
‫اي؟! ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎري ﻧﮑﺮده ام‪ .‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻗﺒﺎﻟﻪ ﻫﺎ را ﺣﻼل ﻧﻤﻮده اي‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻌﺎم‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮوان ﺑﺮاي‬
 ‫‪٥٩٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻗﺒﺎﻟﻪ ﻫﺎ را ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻠﯿﻤﺎن )راوي از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه(‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﻠﯿﺲ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻟﻪ ﻫﺎ را از دﺳﺖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﺮدن ﻃﻌﺎم در ﺻﻮرت ﻓﺮوش ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ‬

‫‪٩١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‬
‫ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﻓ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻱ ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﺒ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺟﹺﺰ‪‬ﺍﻓﹰـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺒﹺﻴﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﻘﹸﻠﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹶﺎﻧﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٥٢٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻃﻌﺎﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺮوﺷﺪ«‪ .‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ از ﮐﺎرواﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ و ﺑﺪون وزن و ﮐﯿﻞ‪ ،‬ﻃﻌﺎم ﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪﯾﻢ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﺎ را از ﻓﺮوﺧﺘﻦ آن‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﮑﺮده اﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻌﺎم ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ اي )ﻃﻌﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازة آن ﺑﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد( ﺑﺼﻮرت ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺑﺪون ﮐﯿﻞ ﮐﺮدن‬

‫‪ ٩١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﻊ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻄ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﺑﹺﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ ﻛﹶﻴ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻛﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺰ‪‬ﺑﹺﻴﺐﹴ ﻛﹶﻴ‪‬ﻼﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺯ‪‬ﺭ‪‬ﻋ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻜﹶﻴ‪‬ﻞﹺ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻛﹸﻠﱢـﻪ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣﺰاﺑﻨـﻪ‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﻓﺮﻣـﻮد‪ .‬و ﻣﺰاﺑﻨـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﺧﺮﻣﺎﻫﺎي ﻧﺨﻠـﺴﺘﺎﻧﺶ را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺧﺮﻣـﺎي ﺧـﺸﮏ ﮐـﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧـﻪ اي اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬ﯾﺎ اﻧﮕﻮرﻫﺎي ﺑﺎﻏﺶ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺸﻤﺶ ﮐـﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧـﻪ اي اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻔﺮوﺷـﺪ‪ .‬و ﯾـﺎ ﻣﺤـﺼﻮل‬
‫ﮐﺸﺘﺰارش را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻃﻌﺎم‪ ،‬ﺑﻔﺮوﺷﺪ )ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺸﺘﺰار ﮔﻨﺪﻣﺶ را در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ده ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﻔﺮوﺷﺪ( رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻫﻤﮥ اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬ﭼـﻮن اﺣﺘﻤـﺎل رﺑـﺎ وﺟـﻮد‬
‫دارد(‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٩٦‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻓﺮوش ﺧﺮﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻄﻮر ﺑﺮاﺑﺮ‪،‬‬

‫‪ ٩١٣‬ـ ﻋﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻭ‪‬ﺃﹶﺑﯽ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑ‪‬ﻌ‪ ‬ﹶ‬
‫ﺚ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑﹺﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ ﺟ‪‬ﻨﹺﻴـﺐﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ ﻟﹶـﻪ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻛﹸﻞﱡ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻨ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻱ‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻼﹰ ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹴ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﻮﺍ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﺜﹶﻤ‪‬ﻨﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴﺰ‪‬ﺍﻥﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٩٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه و اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ رواﯾـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﺮادر ﺑﻨﯽ ﻋﺪي اﻧﺼﺎري را ﺑﺮ ﺧﯿﺒﺮ ﮔﻤﺎﺷﺖ؛ او ﻗﺪري ﺧﺮﻣﺎي ﻣﺮﻏﻮب ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬آورد‪.‬‬
‫آﻧﺤــﻀﺮت ‪‬ﭘﺮﺳــﯿﺪ‪» :‬آﯾــﺎ ﺗﻤــﺎم ﺧﺮﻣﺎﻫــﺎي ﺧﯿﺒــﺮ‪ ،‬اﯾﻨﮕﻮﻧــﻪ ﻣﺮﻏــﻮب اﻧــﺪ«؟ او ﮔﻔــﺖ‪ :‬ﺧﯿــﺮ اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع از اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺻـﺎع‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺎي‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﺧﺮﯾﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﮐـﻪ ﻣـﯽ دﻫﯿـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه‬
‫ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؛ ﯾﺎ ﺧﺮﻣﺎي ﻣﺨﻠﻮط را ﺑﻔﺮوﺷﯿﺪ و از ﭘﻮل آن‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎي ﻣﺮﻏﻮب ﺑﺨﺮﯾﺪ؛ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﺣﮑـﻢ‬
‫اﺷﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ وزن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﻦ ﺧﺮﻣﺎ‬

‫‪ ٩١٤‬ـ ﻋﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ـ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻠﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ـ ﺑﹺﺎﻟﹾﻜﹶﻴ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ـﺮﹺ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٣٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻓـﺮوش ﯾـﮏ ﺧـﺮﻣﻦ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎﻧﮥ ﻣﻌﯿﻦ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻧﻬﯽ از ﻓﺮوش ﻣﯿﻮه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬

‫‪٩١٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ـ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﺜﱠﻤ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻄ‪‬ﻴﺐ‪) .‬ﻡ‪(١٥٣٦/‬‬
 ‫‪٥٩٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از ﻓﺮوش ﻣﯿﻮه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻊ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫‪ ٩١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﻴﻊﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﻰ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹶ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻛﹶﻞﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻮﺯ‪‬ﻥﹶ‪ ،‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻮﺯ‪‬ﻥﹸ؟ ﻓﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ :‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺯ‪) .‬ﻡ‪(١٥٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﺣﮑـﻢ ﻓـﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺮﻣﺎﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎﻻي ﻧﺨﻞ را ﭘﺮﺳﯿﺪم؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻓـﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺮﻣﺎﻫـﺎي ﺑـﺎﻻي ﻧﺨـﻞ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺧﻮدش از آن ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ ﯾﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن و ﺗﺨﻤﯿﻦ زدن ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪) .‬زﯾﺮا ﺗـﺎ ﻗﺒـﻞ از‬
‫اﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را آﻓﺖ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آﻧﻬﺎ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﻧﻬﯽ از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬

‫‪ ٩١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ـ ﹺﻊ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺾ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻱ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٣٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺮﻣﺎي ﺑـﺎﻻي ﻧﺨـﻞ‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زرد و ﻗﺮﻣﺰ ﻧﺸﺪه و ﻫﻤﭽﯿﻨﯿﻦ از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﻮﺷﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ داﻧﻪ اش ﺳﺨﺖ ﻧﺸﺪه و‬
‫از آﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬و اﯾﻦ ﻣﻨﻊ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮوﺷﻨﺪه و ﺧﺮﯾﺪار ﻫﺮ دو ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺑﯿﻊ ﻣﺰاﺑﻨﻪ‬

‫‪ ٩١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭﹴ ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﺣ‪‬ﺎﺭﹺﺛﹶﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺞﹴ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹶ ﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺔﹶ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺎﻩ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ :‬ﺍﻟﺜﱠﻤ‪‬ﺮﹺ ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻳ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(١٥٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺸﯿﺮ ﺑﻦ ﯾﺴﺎر ﻣﻮﻻي ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛـﻪ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬راﻓـﻊ ﺑـﻦ ﺧـﺪﯾﺞ و ﺳـﻬﻞ ﺑـﻦ ﺣﺜﻤـﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﷲ ‪ ‬از ﻣﺰاﺑﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬و ﻣﺰاﺑﻨﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎي ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن در‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٥٩٨‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻓﺮﻣﻮد و ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻋﺮﯾﻪ را )ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺎزة ﺑـﺎﻻي درﺧـﺖ را ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺮﻣﺎي ﮐﻬﻨﻪ( ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻋﺮﯾﻪ ﺑﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ زدن آن‬

‫‪ ٩١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹸﻫ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺻ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻠﹸﻮﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﻃﹶﺒ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٥٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑـﻦ ﺛﺎﺑـﺖ ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﻌﺎﻣﻠـﮥ ﻋﺮﯾـﻪ را اﺟـﺎزه داد ﺗـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺎزه‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻي درﺧﺖ را ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺪازة آﻧﻬﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ‬
‫زده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬درﺑﺎرة ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻋﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬

‫‪ ٩٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ـﻊﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑﹺﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺻ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻖﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻚ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹲ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺩ‪‬ﻭﻥﹶ‬
‫ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٥٤١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﯿـﻊ ﻋﺮﯾـﻪ را ﺑـﺎ ﺗﺨﻤـﯿﻦ زدن‬
‫ﺧﺮﻣﺎﻫﺎ‪ ،‬در ﭘﻨﺞ وﺳﻖ )واﺣـﺪ وزن ﯾﻌﻨـﯽ ‪ 300‬ﺻـﺎع( ﯾـﺎ در ﮐﻤﺘـﺮ از آن‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰ ﻗـﺮار داد‪ .‬داوود‬
‫)ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن( درﺑﺎرة ﭘﻨﺞ وﺳﻖ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﻨﺞ وﺳﻖ‪ ،‬ﺷﮏ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬اﮔﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ دﭼﺎر آﻓﺖ ﺷﺪﻧﺪ‬

‫‪ ٩٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺ ﹾﻥ‬
‫ﺑﹺﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺤ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﺑﹺﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾ ‪‬ﺧﺬﹸ‬
‫ﻣ‪‬ﺎﻝﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺣ‪‬ﻖ‪«‬؟ )ﻡ‪(١٥٥٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﺑـﺮادر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺖ ﻣﯿﻮه اي ﻓﺮوﺧﺘﯽ و آن ﻣﯿﻮه‪ ،‬دﭼﺎر آﻓﺖ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﻼل ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ از او ﭼﯿـﺰي‬
 ‫‪٥٩٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﮕﯿﺮي؛ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﻣﺎل ﺑﺮادرت را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮي«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(13‬درﺑﺎرة آﻓﺖ زدﮔﯽ و اﯾﻨﮑﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎران ﻫﺮ ﭼﻪ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‬

‫‪ ٩٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻴﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺛ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺭﹴ ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺜﹸﺮ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹸﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻓﹶﺘ‪‬ـﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹸﻎﹾ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓﹶﺎﺀَ ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻨﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪» :‬ﺧ‪‬ـﺬﹸﻭﺍ ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﯿﻮه ﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﯾـﮏ ﺷـﺨﺺ‪ ،‬ﺧﺮﯾـﺪه ﺑـﻮد در‬
‫زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬دﭼﺎر آﻓﺖ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺪﻫﮑﺎرﯾﺶ‪،‬ز ﯾﺎد ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑـﻪ‬
‫او ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ«‪ .‬ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺑﻪ او ﺻﺪﻗﻪ دادﻧـﺪ؛ اﻣـﺎ اﯾـﻦ ﺻـﺪﻗﻪ‪ ،‬ﺑـﺪﻫﮑﺎرﯾﻬﺎﯾﺶ را ﮐﺎﻣـﻞ ﻧﮑـﺮد‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از او ﻃﻠﺐ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﭽﻪ ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺣﻘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ‬
‫ﻧﺪارﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(14‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺨﻞ ﻫﺎي ﻣﯿﻮه دار را ﺑﻔﺮوﺷﺪ‬

‫‪ ٩٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻼﹰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺜﹶﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻁﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﻟﹸﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻁﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻧﺨﻠﯽ را ﺑﻌﺪ از ﮔﺮد اﻓﺸﺎﻧﯽ ﺑﺨﺮد‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل آن‪ ،‬ﻣﺎل ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺮﯾﺪار‬
‫ﺷﺮط ﻧﻤﺎﯾﺪ )ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬از آنِ او ﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺮده اي ﺑﺨﺮد و آن ﺑﺮده‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫آن ﻣﺎل‪ ،‬از آنِ ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺮﯾﺪار‪ ،‬ﺷﺮط ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(15‬ﺑﯿﻊ ﻣﺨﺎﺑﺮه و ﻣﺤﺎﻗﻠﻪ‬

‫‪ ٩٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹶ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻜﱢﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺟ‪‬ـﺎﻟ‪‬ﺲ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٠٠‬‬

‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺡﹴ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻗﹶﻠﹶﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺍﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹸ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﻘ‪‬ﻪ‪ .‬ﻭ‪‬ﺍﻹِﺷ‪‬ﻘﹶﺎﻩ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﻛﹶﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻗﹶﻠﹶ ﹸﺔ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻘﹾﻞﹸ ﺑﹺﻜﹶﻴ‪‬ـﻞﹴ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺨ‪‬ﻞﹸ ﺑﹺﺄﹶﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺎﻕﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ـﺎﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﺜﱡﻠﹸـﺚﹸ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﺎﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺡﹴ‪ :‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺬﹾﻛﹸﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(١٥٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ اﻧﯿﺴﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮ اﻟﻮﻟﯿﺪ ﻣﮑﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻋﻄﺎ ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑـﺎح ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫رواﯾﺖ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣﻌﺎﻣﻼت زﯾﺮ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد‪ :‬ﻣﺤﺎﻗﻠﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺰاﺑﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﺑﺮه و ﺧﺮﯾﺪن ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺎﻻي ﻧﺨﻞ ﻗﺒﻞ از اﺷﻘﺎء‪.‬‬
‫و »اﺷﻘﺎء« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺮخ ﯾﺎ زرد و ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن ﺷﻮد‪ .‬و »ﻣﺤﺎﻗﻠﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﮐﺸﺘﺰار‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎﻧﮥ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬و »ﻣﺰاﺑﻨﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺎﻻي درﺧـﺖ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﭼﻨـﺪ‬
‫وﺳﻖ )ﯾﺎ ﮐﯿﻠﻮ( ﺧﺮﻣﺎي ﭼﯿﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬و »ﻣﺨﺎﺑﺮه« ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺮاﯾﻪ دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ‬
‫ﺳﻮم ﯾﺎ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم و ﯾﺎ اﻧﺪازه اي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ از ﻣﺤﺼﻮل‪.‬‬
‫زﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻄﺎ ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﺎح ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪي ﮐﻪ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪.‬‬
‫)ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻊ ﻣﺨﺎﺑﺮه را ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﯾﺎت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ؛ ﺑﺮاي ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺷﺮوح ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(16‬ﺑﯿﻊ ﻣﻌﺎوﻣﻪ‬

‫‪٩٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎﺀَ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶ ُ‬
‫ﷲ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻗﹶﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ـﺎﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ـ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺔﹸ ـ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱡﻨ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺧ‪‬ﺺ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻳ‪‬ـﺎ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٣٦/‬‬
 ‫‪٦٠١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ زﺑﯿﺮ و ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻣﯿﻨﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬از ﺑﯿﻊ ﻣﺤﺎﻗﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺰاﺑﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﺑﺮه و ﺛُﻨﯿﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد و ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻋﺮاﯾﺎ را ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫)ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﻘﯿﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت در ﺣﺪﯾﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﺎوﻣﻪ ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﺑﺎﻏﺶ را ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و‬
‫ﺛُﻨﯿﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﯾﻦ ﮐﻪ‪ :‬ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﺧﺮﻣﻦ ﮔﻨﺪم را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻢ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از آن‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻫﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﺑﻌﺾ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﻋﺮﯾﻪ ﻋﺒﺎرﺗـﺴﺖ از‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدن ﺧﺮﻣﺎي ﭼﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎي ﺑﺎﻻي درﺧﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار‬
‫داد(‪.‬‬

‫‪ ٩٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﻨﹺﲔ‪ .‬ﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ ﺭﻭﺍﻳﺔ‪‬‬
‫ﺍﺑﻦﹺ ﺃﹶﺑﯽ ﺷﻴﺒﺔﹶ‪ :‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﺜﹶﻤ‪‬ﺮﹺ ﺳ‪‬ﻨﹺﲔ‪) .‬ﻡ‪(١٥٤٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣﻌﺎﻣﻠـﮥ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫)ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﻫﺎي ﺑﺎغ ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ( ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(17‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﺑﺮده در ﺑﺮاﺑﺮ دو ﺑﺮده‬

‫‪ ٩٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻬﹺﺠ‪‬ـﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶـ ‪‬ﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻨﹺﻴﻪ‪ .«‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ـﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‬
‫ﺃﹶﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳﹺﻊ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪«‬؟ )ﻡ‪(١٦٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮده اي آﻣﺪ و ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮ ﻫﺠﺮت‪ ،‬ﺑﯿﻌـﺖ ﮐـﺮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺪﻧﺒﺎل او آﻣﺪ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻔﺮوش«‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬او را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دو ﺑﺮدة ﺳﯿﺎه ﺧﺮﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﺮده ﻧﺒﻮدن ﮐﺴﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﺑﯿﻌﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٠٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(18‬ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدن ﻓﺮوش ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﺐ ﻣﺸﺘﺮي ﭼﻨﺪ روز‪،‬‬
‫دوﺷﯿﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬

‫‪ ٩٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﺷ‪‬ﺎﺓﹰ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﹰﺓ‬
‫ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺭﹺ ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹶ ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹶﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪي را ﺧﺮﯾـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺪت زﯾﺎدي‪ ،‬دوﺷﯿﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻪ روز‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر دارد؛ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﻧﮕﻬﺪارد ﯾﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و‬
‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت )در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوﺷﯿﺪن آن( ﯾﮏ ﺻﺎع ﺧﺮﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(19‬ﺣﺮﻣﺖ ﻓﺮوش ﺧﻮردﻧﯿﻬﺎي ﺣﺮام‬

‫‪ ٩٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺑ‪‬ـﺎ ‪‬‬
‫ﻉ‬
‫ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ ،‬ﺃﹶﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪،‬‬
‫ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ«؟ )ﻡ‪(١٥٨٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﺧﺒـﺮ رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺳ‪‬ﻤﺮه ﺷﺮاب ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻤﺮه را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ اﻃﻼع ﻧﺪارد ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﻬﻮد را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﺮﺑﯽ ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺮام ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ذوب ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(20‬ﺣﺮﻣﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺷﺮاب‬

‫‪ ٩٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﺌﻲ‪ ‬ـ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ـ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ـﺄﹶ ﹶﻝ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺐﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺱﹴ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺍﻭﹺﻳ‪‬ﺔﹶ ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺑﹺﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ـﺎﺭ‪‬ﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪«‬؟‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻔﹶﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺓﹶ‬
 ‫‪٦٠٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٥٧٩/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ وﻋﻠﮥ ﺳﺒﺌﯽ ﻣﺼﺮي رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وي از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﻤﺎ درﺑﺎرة آب اﻧﮕﻮر ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدي ﯾﮏ ﻣـﺸﮏ ﺷـﺮاب ﺑـﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻫﺪﯾﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌـﺎل ﺷـﺮاب را‬
‫ﺣﺮام ﻧﻤﻮده اﺳﺖ«؟ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ؛ آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻓﺮدي دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﮔﻮﺷﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﮔﻮﺷﯽ ﺑﻪ او ﭼﻪ ﮔﻔﺘﯽ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﺳﺘﻮر دادم ﺗﺎ آﻧﺮا ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎن ذاﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آن را ﺣﺮام ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ آﻧﺮا ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺣﺮام ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(21‬ﺣﺮﻣﺖ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺣﯿﻮان ﻣﺮده‪ ،‬ﺑﺖ و ﺧﻨﺰﯾﺮ‬

‫‪ ٩٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْ ‪‬ﻬﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻳﺮﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻷَﺻ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻡﹺ«‪ .‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺷ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹾﻠﹶـﻰ ﺑﹺﻬ‪‬ـﺎ ﺍﻟـﺴ‪ ‬ﹸﻔﻦ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻠﹸﻮﺩ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺒﹺﺢ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪» :‬ﻗﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ـﺤ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻮﻩ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹸﻮﺍ ﺛﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ در ﺳﺎل ﻓـﺘﺢ‬
‫ﻣﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺷﺮاب‪ ،‬ﺑﺖ‪ ،‬ﻣﺮدار و ﺧﻮك را ﺣـﺮام ﮐـﺮده اﻧـﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﭘﯽ و ﭼﺮﺑﯽ ﺣﯿﻮانِ ﻣﺮده‪ ،‬ﺣﻼل اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﺮاي ﭼﺮب ﮐﺮدن ﭼﻮب ﮐـﺸﺘﯿﻬﺎ‪ ،‬ﭘﻮﺳـﺘﻬﺎ و ﺑـﺮاي روﺷـﻨﺎﯾﯽ ﭼـﺮاغ‪ ،‬از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ؟‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ« و اﻓﺰود‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻬﻮد را ﻧـﺎﺑﻮد ﮐﻨـﺪ؛ زﯾـﺮا وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﺮﺑﯽ ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺮام ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ذوب ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و از ﻗﯿﻤﺖ آن‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(22‬ﺧﻮردن ﻗﯿﻤﺖ ﺳﮓ‪ ،‬ﭘﻮل زﻧﺎ و آﻧﭽﻪ از ﮐﻬﺎﻧﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ ٩٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ـﻦﹺ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٠٤‬‬

‫ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻠﹾﻮ‪‬ﺍﻥ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻫ‪‬ﻦﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٥٦٧/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎري ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﺧﻮردن ﻗﯿﻤﺖ ﺳـﮓ‪،‬‬
‫ﭘﻮل زﻧﺎ و آﻧﭽﻪ از ﮐﻬﺎﻧﺖ )ﻏﯿﺐ ﮔﻮﯾﯽ( ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(23‬ﻧﻬﯽ از ﺧﻮردن ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮﺑﻪ‬

‫‪ ٩٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﺰ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪‬ﺍ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﺭﹺ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺯ‪‬ﺟ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(١٥٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ زﺑﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬از ﺟـﺎﺑﺮ ‪ ‬درﺑـﺎرة اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮدن از ﻗﯿﻤـﺖ ﺳـﮓ و ﮔﺮﺑـﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(24‬ﮐﺴﺐ ﺣﺠﺎم‪ ،‬ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ‬

‫‪ ٩٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻊﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺞﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺛﹶﻤ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻠﹾـﺐﹺ‬
‫ﺧ‪‬ﺒﹺﻴﺚﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻲ‪ ‬ﺧ‪‬ﺒﹺﻴﺚﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻡﹺ ﺧ‪‬ﺒﹺﻴﺚﹲ«‪(١٥٦٨) .‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﯿﻤﺖ ﺳﮓ‪ ،‬ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ؛ ﭘﻮل زﻧﺎ‪،‬‬
‫ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ؛ ﮐﺴﺐ ﺣﺠﺎم )رگ زن( ﭘﻠﯿﺪ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫)ﻧﺰد ﺟﻤﻬﻮر ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻌﺪي ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﺠﺎﻣـﺖ ﻧﻤـﻮد و ﺣﺠـﺎم را‬
‫ﭘﻮل داد‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﺣﺠﺎم‪ ،‬ﺣﺮام ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﻬﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺰﯾﻬﯽ اﺳﺖ(‪ .‬ﻧﻮوي در ﺷﺮح ﻣﺴﻠﻢ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(25‬ﻣﺒﺎح ﺑﻮدن ﻣﺰد ﺣﺠﺎم‬

‫‪ ٩٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺـﻲ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻔﱠﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮﹺﻳﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﺳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪) . ‬ﻡ‪(١٢٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻏـﻼم ﻗﺒﯿﻠـﮥ ﺑﻨـﯽ ﺑﯿﺎﺿـﻪ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬را‬
‫ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮد و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﺰدش را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑـﺎ ﺻـﺎﺣﺒﺶ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐـﺮد ﺗـﺎ‬
 ‫‪٦٠٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﺶ را ﺗﺨﻔﯿﻒ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺰد ﺣﺠﺎم‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ آن ﻏﻼم‪ ،‬ﻣﺰد ﻧﻤﯽ داد‪.‬‬

‫‪ ٩٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﺲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶـﺴ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ـﺎﻡﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻃﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﱠﻠﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺟﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺃﹶﻓﹾﻀ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻫ‪‬ـﻮ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺜﹶﻞﹺ ﺩ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٧٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣ‪‬ﻤﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﻧﺲ ﺑـﻦ ﻣﺎﻟـﮏ ‪ ‬درﺑـﺎرة ﮐـﺴﺐ ﺣﺠـﺎم ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻨﺎم اﺑﻮﻃﯿﺐ رﺳﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬را ﺣﺠﺎﻣـﺖ ﻧﻤـﻮد‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬دﺳـﺘﻮر داد ﺗـﺎ او را دو‬
‫ﺻﺎع‪ ،‬ﻃﻌﺎم ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺻـﺎﺣﺒﺎﻧﺶ ﺻـﺤﺒﺖ ﻧﻤـﻮد و آﻧـﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿـﺎﺗﺶ را ﺗﺨﻔﯿـﻒ دادﻧـﺪ و‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن‪ ،‬ﻣﻌﺎﻟﺠـﻪ ﻣـﯽ ﮐﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺎﻣـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﺎ‬
‫ﺣﺠﺎﻣﺖ‪ ،‬از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ داروﻫﺎي ﺷﻤﺎﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(26‬ﻓﺮوش ﺣﺒﻞ اﻟﺤﺒﻠﻪ )ﺣﻤﻞ ﺷﺘﺮي ﮐﻪ در ﺷﮑﻢ ﻣﺎدر اﺳﺖ(‬

‫‪ ٩٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮ ﹶﻥ‬
‫ﻟﹶﺤ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺰ‪‬ﻭﺭﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﺞ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﻗﹶﺔﹸ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺠ‪‬ﺖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(١٥١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﺑﯿـﻊ ﺣﺒـﻞ‬
‫اﻟﺤﺒﻠﻪ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ رواج داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬و آن‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﺷﺘﺮ ﻣـﺎدهاي‬
‫را ﻣﯽﺧﺮﯾﺪ و ﺷﺮط ﻣﯿﮕﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﺑﭽﻪاي ﺑﺰاﯾﺪ و ﺑﻌﺪ‪ ،‬آن ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺷـﻮد و‬
‫ﺑﭽﻪاي ﺑﺰاﯾﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ آﻧﺮا ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(27‬ﻧﻬﯽ از ﺑﯿﻊ ﻣﻼﻣﺴﻪ و ﻣﻨﺎﺑﺬه‬

‫‪ ٩٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ـﻴ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺬﹶﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻼﹶﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔﹸ ﻟﹶﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﺛﹶـﻮ‪‬ﺏ‪‬‬
‫ﺍﻵﺧ‪‬ﺮﹺ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻞﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﻠ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺬﹶﺓﹸ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺﺬﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٠٦‬‬

‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﺑﹺﺜﹶﻮ‪‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒﹺﺬﹶ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻮ‪‬ﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﻧ‪‬ﻈﹶﺮﹴ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺽﹴ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥١٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣـﺎ را از دو ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ و دو ﻧـﻮع ﻟﺒـﺎس‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬دو ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اي ﮐﻪ ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣـﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻣﻼﻣـﺴﻪ و ﻣﻨﺎﺑـﺬه‪ .‬ﻣﻼﻣـﺴﻪ ﺑـﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﮥ دﯾﮕﺮي را در ﺷﺐ ﯾﺎ روز‪ ،‬دﺳﺖ ﻣﯽ زد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺤـﺾ دﺳـﺖ‬
‫زدن ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺮا ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻻزم ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬و ﻣﻨﺎﺑﺬه ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدي ﺑﺴﻮي‬
‫دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ اش را ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐـﺮد و آن ﻓـﺮد دوم ﻫـﻢ ﭘﺎرﭼـﻪ اش را ﺑـﺴﻮي اوﻟـﯽ‪ ،‬ﭘﺮﺗـﺎب‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد؛ ﭘﺲ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن و رﺿﺎﯾﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫)دو ﻧﻮع ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﺷﺘﻤﺎل ﺻﻤﺎء ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑـﻪ ﺷـﺨﺺ‪ ،‬ﺧـﻮد را ﻃـﻮري در‬
‫ﻟﺒﺎس ﺑﭙﯿﭽﺪﮐﻪ دﺳﺖﻫـﺎﯾﺶ داﺧـﻞ آن ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ و ﺑﯿـﺮون آوردن آﻧﻬـﺎ ﻣـﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬و دﯾﮕـﺮي‪،‬‬
‫اﺣﺘﺒﺎﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﮐـﺸﻒ ﻋـﻮرت ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬و اﺣﺘﺒـﺎء ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺴﺘﻦ ﮐﻤـﺮ و زاﻧﻮﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﮐﻪ در ﺻﻮرت ﭘﻮﺷﯿﺪن ازار‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﻋﻮرت ﻣﯿﺸﻮد(‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ در رواﯾـﺎت دﯾﮕـﺮ وارد ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(28‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اي ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ اﺳﺖ و ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه‬

‫‪ ٩٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺮ‪‬ﺭﹺ‪) .‬ﻡ‪(١٥١٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه و ﻏﺮر‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫)ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻋﺒﺎرت از اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻓﺮوﺷـﻨﺪه ﯾـﺎ ﺧﺮﯾـﺪار ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه ﻣـﻦ‬
‫ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه اي ﺑﺴﻮي ﺗﻮ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬و ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻓﺮﯾـﺐ‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻌـﺎﻣﻼﺗﯽ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻏﻼم ﻓﺮاري‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﺮغ در ﻫﻮا و ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(29‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻ ﺑﺮاي ﻓﺮﯾﺐ دادن دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ ٩٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺠ‪‬ﺶﹺ‪.‬‬
 ‫‪٦٠٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫)ﻡ‪(١٥١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻣﻌﺎﻣﻠـﮥ ﻧﺠـﺶ‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﻓﺮﻣـﻮد‪.‬‬
‫)ﻧﺠﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻي ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮي را ﺑـﺪون ﻗـﺼﺪ ﺧﺮﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮد دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷﻮد و آﻧﺮا ﺑﺨﺮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(30‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬رواﯾﺖ ﻋﻘﺒﻪ ‪ ‬در ﮐﺘﺎب ﻧﮑﺎح‪ ،‬ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎرة )‪ (800‬ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(31‬ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺎﻻ رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪ ٩٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺇﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻠﹶﻘﱠـﻮ‪‬ﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻠﹶﺐ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹶﻘﱠﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺳ‪‬ـﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﻮﻕ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ـﻮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ـﺎﺭﹺ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑـﻪ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﮐـﺎﻻﯾﯽ ﮐـﻪ از ﺷـﻬﺮي‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬آورده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺮوﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل رﻓﺖ و از آن ﮐﺎﻻ ﺧﺮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺶ‪ ،‬وارد ﺑﺎزار ﺷﺪ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر دارد« )ﮐﻪ ﮐﺎﻻﯾﺶ را ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(32‬ﺷﻬﺮي ﺑﺮاي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻧﻔﺮوﺷﺪ‬

‫‪ ٩٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻘﱠﻰ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹾﺒ‪‬ﺎﻥﹸ ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻻ‪‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹸﻪ‪ :‬ﺣ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٥٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺎرواﻧﻬـﺎ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻓـﺮوﺧﺘﻦ ﻓـﺮد ﺷـﻬﺮي ﺑـﺮاي روﺳـﺘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﻓﺮﻣـﻮد‪ .‬ﻃـﺎووس )رواي از اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس(‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﻬﺮي ﺑﺮاي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻧﻔﺮوﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼـﻪ؟ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫دﻻل او ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٠٨‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(33‬ﻧﻬﯽ از اﺣﺘﮑﺎر‬

‫‪ ٩٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺑﻦﹺ ﻋﺒﺪ‪ ‬ﺍﷲ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶـ ‪‬ﺮ‬
‫ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻃ‪‬ﺊﹲ«‪ .‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴﻞﹶ ﻟ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﺮ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ ﻛﹶـﺎﻥﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹸ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹶ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﺮ‪) .‬ﻡ‪(١٦٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬اﺣﺘﮑـﺎر ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻌﯿﺪ )راوي ﺣﺪﯾﺚ از ﻣﻌﻤﺮ( ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮدت اﺣﺘﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟! او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻌﻤﺮ ﮐﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﺮد ﻧﯿﺰ اﺣﺘﮑﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫)اﺣﺘﮑﺎر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺧﺮﯾﺪن ﮐﺎﻻﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑـﻮﯾﮋه ﻣـﻮاد‬
‫ﺧﻮراﮐﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻮرم‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻨﮑﻪ در رواﯾﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯿﺪ و ﻣﻌﻤﺮ‪،‬‬
‫اﺣﺘﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن‪ ،‬روﻏﻦ ﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷـﺪﯾﺪ ﻧﺒـﻮد‬
‫و ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﻻ ﻧﺒﻮد(‪ .‬ﻧﻮوي در ﺷﺮح ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(34‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ اﺧﺘﯿﺎر‬

‫‪ ٩٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳ‪ ‬ﻊ‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹶﻥ‪ ‬ﻓﹶﻜﹸﻞﱡ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺭﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻗﹶﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺗ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻗﹶـﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ دو ﻧﻔـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﯾﮑﺠـﺎ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و از ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺟـﺪا ﻧـﺸﺪه اﻧـﺪ ﯾـﺎ ﯾﮑـﯽ ﺑـﻪ‬
‫دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺴﺦ دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب داد و‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ )ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد را ﻟﻐﻮ ﮐﺮدﻧﺪ( ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﻻزم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﺑﻌـﺪ‬
‫از ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﻓﺴﺦ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﻻزم ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
 ‫‪٦٠٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(35‬درﺑﺎرة اﺧﺘﯿﺎر و ﺻﺪاﻗﺖ در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﺑﯿﺎن ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻻ‬

‫‪ ٩٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻜ‪‬ﻴﻢﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻡﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺭﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶ ‪‬ﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻗﹶﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺎ ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻮﺭﹺﻙ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺬﹶﺑ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻛﹶﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ـﻖ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶـﺔﹸ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﻓﺮوﺷﻨﺪه و ﺧﺮﯾـﺪار‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺴﺦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را دارﻧﺪ؛ ﭘﺲ اﮔـﺮ راﺳـﺖ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ و ﻋﯿـﺐ‬
‫ﮐﺎﻻ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ آﻧﺎن‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﺧﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ؛ اﻣـﺎ اﮔـﺮ دروغ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ و‬
‫ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻻ را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ آﻧﻬﺎ ﺑﯽ ﺑﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(36‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﺧﻮرد‬

‫‪ ٩٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ـ ‪‬ﻪ‬
‫ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮﻉﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻞﹾ‪ :‬ﻻﹶ ﺧ‪‬ﻼﹶﺑ‪‬ﺔﹶ«‪ .‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺑ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(١٥٣٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ‪ :‬ﺷﺨـﺼﯽ ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫آﻣﺪ و از اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬او را ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺳـﺨﻦ ﺳـﺠﻦ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن آورد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﯾﺒﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ«‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺎه آن‬
‫ﻣﺮد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﯾﺒﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(37‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺐ دﻫﺪ از ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪ ٩٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﺧ‪ ‬ﹶﻞ‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑﹺﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻼﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻳ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ـﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻓﹶﻼﹶ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﻛﹶﻲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻏﹶـﺶ‪‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ«‪) .‬ﻡ‪(١٠٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤــﻪ‪ :‬اﺑــﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣــﯽ ﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬رﺳــﻮل ﺧــﺪا ‪ ‬ﮐــﻪ از ﮐﻨــﺎر ﯾــﮏ ﺗــﻮده از ﺣﺒﻮﺑــﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦١٠‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬دﺳـﺘﺶ را در آﻧﻬـﺎ ﻓـﺮو ﺑـﺮد و اﻧﮕـﺸﺘﺎﻧﺶ ﺧـﯿﺲ ﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اي ﺻـﺎﺣﺐ‬
‫ﺣﺒﻮﺑﺎت! اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺒﻮﺑﺎت ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺎران ﺑﺎرﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼـﺮا‬
‫ﺣﺒﻮﺑﺎت ﺧﯿﺲ ﺷﺪه را روي ﺗﻮده ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اي ﺗـﺎ ﻣـﺮدم ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ؟ ﻫـﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬ﻓﺮﯾـﺐ دﻫـﺪ‪ ،‬از ﻣـﻦ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(38‬ﺻﺮاﻓﯽ و ﻓﺮوش ﻃﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه ﺑﻄﻮر ﻧﻘﺪي‬

‫‪ ٩٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻭ‪‬ﺱﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﺎﻥ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺃﹶﻗﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻄﹶﺮﹺ ‪‬‬
‫ﻑ‬
‫ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻢ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‪:‬‬
‫ﺃﹶﺭﹺﻧ‪‬ﺎ ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺧ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭﹺﻗﹶﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠـﺎﺏﹺ‪:‬‬
‫ﻛﹶﻼﱠ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭﹺﻗﹶﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻥﱠ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾـﻮ‪‬ﺭﹺﻕ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐﹺ ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺ ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ‬
‫ﻫ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺎﺀَ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اوس ﺑﻦ ﺣﺪﺛﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬راه ﻣﯽ رﻓﺘﻢ و ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼـﻪ ﮐـﺴﯽ درﻫـﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺧﺮد؟ ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻃﻼﯾﺖ را ﺑﺪه ﺗﺎ ﻧﮕـﺎه‬
‫ﮐﻨﻢ؛ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار ﻣﺎ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻘﺮه ﻣﯽ دﻫﻢ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﻘﺮه ﻫﺎﯾﺶ را ﻫﻢ اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ او ﻣـﯽ دﻫـﯽ و ﯾـﺎ ﻃﻼﯾـﺶ را ﺑـﻪ او ﺑـﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﯽ؛ زﯾﺮا رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻘﺮه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ‪ ،‬رﺑـﺎ اﺳـﺖ ﻣﮕـﺮ اﯾﻨﮑـﻪ دﺳـﺖ ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﻨﺪم در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﻨﺪم‪ ،‬رﺑﺎ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻮ‪ ،‬رﺑﺎ اﺳﺖ‬
‫ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬رﺑﺎ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(39‬ﻓﺮوش ﻃﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ؛ ﻧﻘﺮه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه؛ ﮔﻨﺪم در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺪم و‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎي رﺑﻮي ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻄﻮر ﺑﺮاﺑﺮ و دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ ٩٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﺍﻟـﺬﱠﻫ‪ ‬‬
‫ﺐ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹸ ﺑﹺﺎﻟﹾﻔ‪‬ﻀ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾـﺢ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹾﺢﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻼﹰ ﺑﹺﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹴ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀً ﺑﹺﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀٍ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻔﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻷَﺻ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻑ‪ ،‬ﻓﹶﺒﹺﻴﻌ‪‬ـﻮﺍ‬
 ‫‪٦١١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺷ‪‬ﺌﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٨٧/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻃﻼ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻘـﺮه را‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﮔﻨﺪم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻮ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻮ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣـﺎ و ﻧﻤـﮏ را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﮏ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي و دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﻔﺮوﺷﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻧﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔـﺎوت داﺷـﺖ )ﻣـﺜﻼً‬
‫ﻃﻼ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ ﺑﻔﺮوﺷﯿﺪ( ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻓﺮوﺧﺘﯿﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺸﺮط اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(40‬ﻓﺮوش ﻃﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه ﺑﻄﻮر ﻧﺴﯿﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪ ٩٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻝﹺ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻚ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺭﹺﻗﹰﺎ ﺑﹺﻨ‪‬ﺴِﻴﺌﹶﺔ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺳ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﺃﹶ ‪‬ﻭ‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺞ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺇﹺﻟﹶﻲ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﹸﺢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﺘ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﻕﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺮ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺯﹺﺏﹴ ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶـﺪ‪‬ﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴﻊ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﺑ‪‬ﺄﹾﺱ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻧ‪‬ﺴِﻴﺌﹶﺔﹰ ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻭ‪‬ﺍﺋﹾﺖ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻗﹶﻢ‪ ‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓﹰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶـﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(١٥٨٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﻨﻬﺎل ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺮﯾﮑﻢ ﻣﻘـﺪاري ﻧﻘـﺮه را )در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻃـﻼ( ﺑﻄـﻮر ﻧـﺴﯿﻪ ﺗـﺎ ﻓـﺮا‬
‫رﺳﯿﺪن ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﻓﺮوﺧﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﻣﺮا اﻃﻼع داد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺎر درﺳﺘﯽ ﻧﯿـﺴﺖ‪.‬‬
‫او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در ﺑﺎزار ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدم و ﮐﺴﯽ اﻋﺘﺮاض ﻧﮑﺮد‪ .‬اﺑﻮ ﺑﺮاء ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋـﺎزب‬
‫رﻓﺘﻢ و در اﯾﻦ ﺑﺎره از اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻄﻮر ﻧـﺴﯿﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫رﺑﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺰد زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ﺑﺮو؛ زﯾﺮا او ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻦ ﺗﺠﺎرت ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻧﺰد زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ رﻓﺘﻢ و از اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬او ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﺣـﺮف را‬
‫زد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(41‬ﯾﮏ دﯾﻨﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ دو دﯾﻨﺎر‪ ،‬و ﯾﮏ درﻫﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ دو درﻫﻢ ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ‬

‫‪ ٩٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻔﱠﺎﻥﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺒﹺﻴﻌ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦١٢‬‬

‫ﺑﹺﺎﻟﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٨٥/‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ دﯾﻨﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ دو دﯾﻨـﺎر‪،‬‬
‫و ﯾﮏ درﻫﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ دو درﻫﻢ ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(42‬ﻓﺮوش ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪي ﮐﻪ داراي ﻃﻼ و ﻣﻬﺮه اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ‬

‫‪ ٩٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻓﹶﻀ‪‬ﺎﻟﹶﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـ ‪‬ﻮ‬
‫ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺑﹺﻘ‪‬ﻼﹶﺩ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺯ‪ ‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻐ‪‬ﺎﻧﹺﻢﹺ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻉ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻼﹶﺩ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰﹺﻉ‪ ‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﺍﻟـﺬﱠﻫ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐﹺ ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺑﹺﻮ‪‬ﺯ‪‬ﻥ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻓﻀﺎﻟﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ اﻧﺼﺎري ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪي داراي‬
‫ﻃﻼ و ﻣﻬﺮه‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ اﯾﺸﺎن آوردﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪ از اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑـﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮوش ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳـﺘﻮر داد ﺗـﺎ ﻃـﻼي ﮔﺮدﻧﺒﻨـﺪ را ﺟـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻃﻼ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ ﺑﺎ وزن ﻣﺴﺎوي ﺑﻔﺮوﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(43‬ﺣﮑﻢ رﺑﺎ در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻧﻘﺪي‬

‫‪ ٩٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻋ‪‬ﻄﹶﺎﺀِ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﺎﺡﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻟﹶﻘ‪ ‬ﻲ‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﻮ‪‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻡ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‪ :‬ﻛﹶـﻼﱠ‪ ،‬ﻻﹶ ﺃﹶﻗﹸـﻮﻝﹸ‪ ،‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣﻨﯽ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻓﹶﻼﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ‬
‫ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ـﺎ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺴِﻴﺌﹶﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٩٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻄﺎء ﺑﻦ اﺑﯽ رﺑﺎح ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﺑﺎ اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ درﺑﺎرة ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻧﻘﺪي ﭼﯿﺴﺖ؟ آﯾـﺎ در اﯾـﻦ ﺑـﺎره ﭼﯿـﺰي از‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪه اي ﯾﺎ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا دﯾﺪه اي؟ اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻫﺮﮔـﺰ‪،‬‬
 ‫‪٦١٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫درﺑﺎرة رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾـﺸﺎن از ﻣـﻦ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺑﯿـﺸﺘﺮي دارﯾـﺪ‪ .‬و در‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﺪا )ﻗﺮآن( ﻣﻦ ﭼﯿﺰي در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺳﺮاغ ﻧﺪارم‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ رﺑﺎ ﻓﻘﻂ در ﻧﺴﯿﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫)ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺰد ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﻌﺪي ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ و اﯾﻦ ﺧـﻮد‪ ،‬دﻟﯿـﻞ ﺑـﺮ ﻣﻨـﺴﻮخ ﺷـﺪن آن اﺳـﺖ(‪.‬‬
‫ﻧﻮوي در ﺷﺮح ﻣﺴﻠﻢ‬

‫‪ ٩٥٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻧ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺎ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺄﹾﺳ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻘﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻜﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻘﹶﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹸﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹸﻚ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَﻩ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺼ‪‬ﺎﻉﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ـﺮﹴ ﻃﹶﻴ‪‬ـﺐﹴ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﻠﱠﻮ‪‬ﻥﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻰ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﺼ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻉ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻮﻕﹺ ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ـﻌ‪‬ﺮ‪ ‬ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ‬
‫ﻛﹶﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪‬؟ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓﹶﺒﹺﻊ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺑﹺﺴِﻠﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺ ﺑﹺﺴِﻠﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ :‬ﻓﹶﺎﻟ‪‬ﺘﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﺭﹺﺑ‪‬ﺎ ﺃﹶﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻔ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹸ ﺑﹺﺎﻟﹾﻔ‪‬ﻀ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧﹺﻲ ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺁﺕ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺱﹴ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻨﹺﻲ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺍﻟﺼ‪‬ﻬ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀِ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻫ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٥٩٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻧﻀﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﻤـﺮ و اﺑـﻦ ﻋﺒـﺎس رﺿـﯽ اﷲ ﻋـﻨﻬﻢ درﺑـﺎرة ﻣﻌـﺎﻣﻼت‬
‫ﻧﻘﺪي )ﮐﻪ ﺟﻨﺲ ﺛﻤﻦ و ﻣﺜﻤﻦ ﻫﺮ دو ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﮑﯽ از دﯾﮕﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ( ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ .‬آﻧﻬـﺎ در‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬روزي ﻧﺰد اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدم و از اﯾـﺸﺎن‬
‫ﻧﯿﺰ در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻧﻘﺪي ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از دو ﭼﯿﺰ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫رﺑﺎ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن اﺑﻦ ﻋﻤﺮ و اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻢ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻓﻘﻂ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪه ام‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐـﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎﻏﺒـﺎن آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﯾـﮏ‬
‫ﺻﺎع ﺧﺮﻣﺎي ﻣﺮﻏﻮب‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ اﯾﺸﺎن آورد ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬از ﻧﻮع ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﯾـﻦ ﺧﺮﻣـﺎ را از ﮐﺠـﺎ آورده اي«؟ او ﮔﻔـﺖ‪ :‬دو ﺻـﺎع‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦١٤‬‬

‫ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮدم و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﺻﺎع از اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎ ﺧﺮﯾﺪم؛ زﯾﺮا ﻧﺮخ اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎي ﻣﺮﻏﻮب‪ ،‬اﯾﻨﻘﺪر اﺳـﺖ‬
‫و ﻧﺮخ اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎي ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب‪ ،‬اﯾﻨﻘﺪر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬واي ﺑﺮ ﺗﻮ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ رﺑـﻮي‬
‫اﻧﺠﺎم دادي«؟ ﻫﺮ ﮔﺎه ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺎي ﻣﺮﻏـﻮب ﺑﺨـﺮي‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺎي ﺧـﻮدت را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﮐـﺎﻻﯾﯽ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻔﺮوش؛ آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯾﺖ ﻫﺮ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺮ«‪ .‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ اداﻣﻪ داد‪ :‬ﭘﺲ ﺧﺮﻣﺎ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺑﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﻘﺮه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه؟‬
‫اﺑﻮ ﻧﻀﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﺰد اﺑﻦ ﻋﻤﺮ آﻣﺪم‪ .‬او ﻧﯿﺰ ﻣﺮا از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﮐﺮد؛ اﻣﺎ ﻧﺰد‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻧﺮﻓﺘﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﺑﻮ ﺻﻬﺒﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس در ﻣﮑﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪم؛ او ﻧﯿـﺰ‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(44‬ﻟﻌﻨﺖ ﺷﺪن ﮔﯿﺮﻧﺪه و دﻫﻨﺪة رﺑﺎ‬

‫‪ ٩٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺁﻛ‪‬ـﻞﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﻛ‪‬ﻠﹶـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺀٌ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٩٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﯿﺮﻧﺪه‪ ،‬دﻫﻨﺪه‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﮔﻮاﻫﺎن رﺑﺎ را ﻟﻌﻨـﺖ‬
‫ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﻪ )در ﮔﻨﺎه( ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(45‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﺣﻼل آﺷﮑﺎر و ﺗﺮك ﺷﺒﻬﺎت‬

‫‪ ٩٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﲑﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ـ ﻭ‪‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻯ ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑﹺﺈﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹸﺫﹸﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ـ ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻼﹶﻝﹶ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻬ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺗ‪‬ﻘﹶﻰ ﺍﻟـﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶ‬
‫ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺸ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ‪ ،‬ﻛﹶﺎﻟﺮ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻋ‪‬ـﻰ ﺣ‪‬ـﻮ‪‬ﻝﹶ‬
‫ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮﺷ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻟ‪‬ﻜﹸﻞﱢ ﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ـﻰ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ـﻰ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺭﹺﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻐ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺻ‪‬ﻠﹶﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﹶﺢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹸﻠﱡﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻓﹶﺴ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺴ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹸﻠﱡﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻻﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻠﹾﺐ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ‪‬ﮐﻪ ﺑﺎ دو اﻧﮕﺸﺘﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻬﺎﯾﺶ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐـﺮد‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺷـﻨﯿﺪم‬
 ‫‪٦١٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﺮام و ﺣﻼل‪ ،‬ﻫﺮ دو واﺿﺢ و آﺷـﮑﺎرﻧﺪ )ﻣـﺸﺨﺺ ﻫـﺴﺘﻨﺪ(‪ .‬و در‬
‫ﻣﯿﺎن ﺣـﻼل و ﺣـﺮام‪ ،‬اﻣـﻮر ﻣـﺸﺘﺒﻬﯽ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﺑـﺴﯿﺎري از ﻣـﺮدم‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را را ﻧﻤـﯽ داﻧﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﯾﻦ و اﯾﻤﺎﻧﺶ را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﯿﺎﻻﯾﺪ )از ﺷﺒﻬﺎت ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﮑﻨﺪ(‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺣﺮام ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣـﺮﯾﻢ ﭼﺮاﮔـﺎه‪ ،‬دام‬
‫ﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﭽﺮاﻧﺪ و ﻫﺮ آن‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل دارد‪ ،‬وارد ﭼﺮاﮔﺎه ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬آﮔـﺎه ﺑﺎﺷـﯿﺪ! ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﭘﺎدﺷـﺎه‪،‬‬
‫ﺣﺮﯾﻤﯽ دارد و ﺣﺮﯾﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺮﻣﺎت او ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐـﻪ در ﺑـﺪن‪ ،‬ﻋـﻀﻮي وﺟـﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﺻﻼح و ﻓﺴﺎد ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻼح و ﻓﺴﺎد آن‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و آن‪ ،‬ﻗﻠﺐ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(46‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي‪ ،‬ﻗﺮض ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻬﺘﺮ از‬

‫آن را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد‬

‫‪ ٩٥٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ـﻖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻏﹾﻠﹶﻆﹶ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘﹶﺎﻻﹰ«‪.‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪» :‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹸﻮﻩ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺎﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹸﻮﻩ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪ ُ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻢ‪ ‬ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ـ ﺃﹶﺣ‪‬ـﺴ‪‬ﻨ‪ ‬ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﻀ‪‬ﺎﺀً«‪) .‬ﻡ‪(١٦٠١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬د‪‬ﯾﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻟﺤـﻦ ﺗﻨــﺪي‪ ،‬د‪‬ﯾـﻦ ﺧــﻮد را از اﯾـﺸﺎن‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒــﻪ ﮐـﺮد‪ .‬ﺻــﺤﺎﺑﻪ ‪ ‬ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ او را ﺗﻨﺒﯿــﻪ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻣــﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ‪ ،‬ﺣﻖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ دارد«‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷـﺘﺮي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﺘﺮش‬
‫ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﯿﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي رﺳﻮلﺧﺪا! ﺷﺘﺮي ﻣﺜـﻞ ﺷـﺘﺮ او‪ ،‬وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬وﻟـﯽ ﺷـﺘﺮ ﺑﻬﺘـﺮ‪،‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن را ﺑﺨﺮﯾﺪ و ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷـﻤﺎ‪ ،‬ﮐـﺴﯽ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪﻫﯽﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(47‬ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮوش‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﺨﻮرﯾﺪ‬

‫‪ ٩٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸـﻮﻝﹸ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦١٦‬‬

‫»ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﱢﻖ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻖ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻗﺘﺎدة اﻧﺼﺎري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣـﯽ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬از ﺳـﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﺧﻮردن زﯾﺎد در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺳﻮﮔﻨﺪ زﯾﺎد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﺧﯿـﺮ و‬
‫ﺑﺮﮐﺖ آﻧﺮا از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫‪ ٩٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹲ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻜﹶﻠﱢﻤ‪‬ﻬ‪‬ـ ‪‬ﻢ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹸﺮ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻛﱢﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺏ‪ ‬ﺃﹶﻟ‪‬ﻴﻢ‪ :‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶـﻀ‪‬ﻞﹺ‬
‫ﻣ‪‬ﺎﺀٍ ﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶﻼﹶﺓ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺑ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﺑﹺﺴِﻠﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَﺧ‪‬ﺬﹶﻫ‪‬ﺎ ﺑﹺﻜﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻓﹶﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺑ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳﹺ ‪‬ﻌﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻓﹶﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻒ‪) .«‬ﻡ‪(١٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮاﻧﺪ ﮐﻪ روز ﻗﯿﺎﻣـﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﺑﺎ آﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻮي آﻧﺎن ﻧﮕﺎه ﻧﻤـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آﻧـﺎن را ﭘـﺎك ﻧﻤـﯽ ﮔﺮداﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﻋـﺬاﺑﯽ‬
‫دردﻧﺎك‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪1 :‬ـ ﻣـﺮدي ﮐـﻪ در ﺑﯿﺎﺑـﺎن‪ ،‬آب اﺿـﺎﻓﻪ را از ﻣـﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬درﯾـﻎ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﯾﺶ را ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺎﻻ را اﯾﻨﻘﺪر و آﻧﻘﺪر ﺧﺮﯾﺪه ام و ﻣﺸﺘﺮي ﻫـﻢ او را ﺗـﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨـﺪ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ -3 .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻫﺒﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣـﺎدي‪ ،‬ﺑﯿﻌـﺖ ﮐﻨـﺪ؛ ﺑـﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨـﯽ ﮐـﻪ اﮔـﺮ‬
‫ﭼﯿﺰي ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻬـﺪش‪ ،‬ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و اﮔـﺮ ﭼﯿـﺰي ﺑـﻪ او ﻧﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﻌﻬـﺪش‪ ،‬ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(48‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺷﺘﺮ و اﺳﺘﺜﻨﺎ ﮐﺮدن ﺳﻮاري آن )ﺗﺎ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﻌﯿﻨﯽ(‬

‫‪ ٩٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻏﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻼﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺎﺿ‪‬ﺢ‪ ‬ﻟ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻜﹶﺎﺩ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ »ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺﻙ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻴﻞﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺰ‪‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﻝﹶ‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ ﻗﹸﺪ‪‬ﺍﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪» :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪‬ﻙ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾـﺖ‪:‬‬
‫ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻓﹶﺘ‪‬ﺒﹺﻴﻌ‪‬ﻨﹺﻴﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ـﺎ ﻧ‪‬ﺎﺿ‪‬ـﺢ‪‬‬
 ‫‪٦١٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺒﹺﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻥﱠ ﻟ‪‬ﻲ ﻓﹶﻘﹶﺎﺭ‪ ‬ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﺑ‪‬ﻠﹸﻎﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ـﺔﹶ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺱ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺫ‪‬ﻥﹶ ﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻲ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻼﹶﻣ‪‬ﻨﹺﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﺫﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪‬؟‬
‫ﺃﹶﺑﹺﻜﹾﺮ‪‬ﺍ ﺃﹶﻡ‪ ‬ﺛﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﺛﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ـﺖ‪ ‬ﺑﹺﻜﹾـﺮ‪‬ﺍ ﺗ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﻼﹶﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«؟ ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ـ ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺕ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺮﹺﻫ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺛﹶﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹸﻮﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻏﹶﺪ‪‬ﻭ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻄﹶﺎﻧﹺﻲ ﺛﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪)] .‬ﻡ‪ ،١٥٩٩/‬ﺏ)‪[(٧١٥‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻏﺰوه اي رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺷﺘﺮم ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻮد ﺗـﻮان‬
‫راه رﻓﺘﻨﺶ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺷـﺘﺮت را ﭼـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ«؟ ﮔﻔـﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﻓﺖ و ﺑﺮ او ﺑﺎﻧـﮓ زد و ﺑـﺮاﯾﺶ دﻋـﺎ ﻧﻤـﻮد‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺘﺮت را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻮب؛ ﺑﺮﮐﺖ ﺷﻤﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل او ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»آﯾﺎ او را ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﯽ«؟ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺷﺘﺮي ﻏﯿﺮ از او ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﮐـﺸﯿﺪم و ﮔﻔـﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻠﯽ‪ .‬و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺘﺮم را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮوﺧﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺎ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺳﻮار ﺷﻮم‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﻣـﻦ ﺗـﺎزه داﻣـﺎد ﻫـﺴﺘﻢ‪ .‬و از اﯾـﺸﺎن‪ ،‬اﺟـﺎزه‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮوم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه داد‪ .‬ﻟﺬا ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﻣﺮدم‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم ﺗـﺎ‬
‫ﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﯿﺪم‪ .‬در آﻧﺠﺎ‪ ،‬داﯾﯽ ام ﻣﺮا دﯾﺪ و از ﻣﻦ در ﻣﻮرد ﺷﺘﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎﺟﺮاﯾﻢ را ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم‪ .‬او در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ دﺧﺘـﺮي‬
‫ازدواج ﮐﺮدي ﯾﺎ ﺑﯿﻮه زﻧﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﯿﻮه زﻧﯽ ازدواج ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺎ دوﺷﯿﺰه اي ازدواج‬
‫ﻧﮑﺮدي ﮐﻪ او ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ و ﺗﻮ ﺑﺎ او ﺑﺎزي ﮐﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭘﺪرم وﻓﺎت ﻧﻤﻮد ـ ﯾﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ ـ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺮ ﮐﻮﭼﮏ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻟﺬا ﻧﺨﻮاﺳﺘﻢ دﺧﺘﺮ )ﮐـﻢ ﺳـﻦ و‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦١٨‬‬

‫ﺳﺎﻟﯽ( ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎورم ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺧـﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺑﯿﻮه اي ازدواج ﮐﺮدم ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺸﺮﯾﻒ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺮ را ﻧـﺰد اﯾـﺸﺎن‬
‫ﺑﺮدم‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻗﯿﻤﺘﺶ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد و ﺷﺘﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(49‬درﺑﺎرة ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﺨﺸﯽ از د‪‬ﯾﻦ‬

‫‪ ٩٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﮐﹶَﻌ‪‬ﺐﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹶﺎﺿ‪‬ﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪‬ﺩ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶـ ‪‬ﻪ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻔﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺳ‪‬ـﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻛﹶﺸ‪‬ﻒ‪ ‬ﺳ‪‬ـﺠ‪‬ﻒ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻯ ﻛﹶﻌ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻛﹶﻌ‪‬ﺐ‪ ،«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺷ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﻄﹾﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻨﹺﻚ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻛﹶﻌ‪‬ﺐ‪: ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻗﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﻗﹾﻀ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٥٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻃﻠﺐ ﺧﻮد را از اﺑﻮﺣﺪرد در ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐـﺮدم‪.‬‬
‫ﺳﺮ و ﺻﺪاي ﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ؛ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻪ داﺧﻞ ﺣﺠﺮه ﺑﻮد ﺳﺮ و ﺻﺪاي ﻣﺎ را ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬ﭘﺮدة ﺣﺠﺮه‬
‫را ﮐﻨﺎر زد و ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺪا ﮐﺮد‪» :‬اي ﮐﻌﺐ«! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻢ اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﺑﺎ دﺳﺖ )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺼﻒ ﻗﺮض ﺧﻮد را ﻣﻌﺎف ﮐﻦ‪ .‬ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﻣﻌـﺎف ﮐـﺮدم اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ اﺑﻮﺣﺪرد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ آﻧﺮا ﺑﭙﺮداز«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(50‬درﺑﺎرة ﺣﻮاﻟﻪ و اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ در ﭘﺮداﺧﺖ وام‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ ٩٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻄﹾﻞﹸ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ‬ﻇﹸﻠﹾﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺃﹸﺗ‪‬ﺒﹺﻊ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻲﺀٍ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٦٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬در ﭘﺮداﺧـﺖ‬
‫وام ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻇﻠﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﻮﻟﺪاري ﺣﻮاﻟـﻪ داده ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ او‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٦١٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(51‬درﺑﺎرة ﻣﻬﻠﺖ دادن اﻧﺴﺎن ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ و آﺳﺎن ﮔﯿﺮي‬

‫‪ ٩٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺬﹶﻳ‪‬ﻔﹶﺔﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻓﹶﺪ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘ‪‬ﻴـ ﹶﻞ‬
‫ﻟﹶﻪ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ؟ ـ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺈﹺﻣ‪‬ﺎ ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺫﹸﻛﱢﺮ‪ ‬ـ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺑ‪‬ﺎﻳﹺﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﻈ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺴِﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻮ‪‬ﺯ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺴ‪‬ﻜﱠﺔ‪ ‬ـ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﻨ‪‬ﻘﹾﺪ‪ ‬ـ ﻓﹶﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ـﻮ‬
‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) . ‬ﻡ‪(١٥٦٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﺬﯾﻔﻪ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮدي‪ ،‬ﻓﻮت ﮐﺮد و وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺎري‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادي«؟ راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﯾـﺎدش آﻣـﺪ ﯾـﺎ او را ﯾـﺎدآوري‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺷﺨﺺ ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ را ﻣﻬﻠﺖ ﻣﯽ دادم و در درﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﺳﮑﻪ ﯾﺎ ﭘﻮل ﻧﻘﺪ‪ ،‬آﺳﺎن ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐـﺮدم‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺧـﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ او را ﺑﺨـﺸﯿﺪ«‪ .‬اﺑـﻮ ﻣـﺴﻌﻮد‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم‪.‬‬

‫‪ ٩٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﻗﹶﺘ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻃﹶﻠﹶﺐ‪ ‬ﻏﹶﺮﹺﳝ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻯ‬
‫ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺴِﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺁﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺁﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶـﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ـﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺠﹺﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﺮ‪‬ﺏﹺ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹺ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻔﱢﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺴِﺮﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٥٦٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻗﺘﺎده ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم اﺑﻮﻗﺘﺎده ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺷﺨـﺼﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ وي ﺑـﺪﻫﮑﺎر‬
‫ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﯽ ﮔــﺸﺖ و او ﭘﻨﻬـﺎن ﺷــﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬او را دﯾــﺪ‪ .‬آن ﺷـﺨﺺ ﺑــﺪﻫﮑﺎر ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣــﻦ‬
‫ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧـﺪا؟ آن ﻣـﺮد ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺪا‪ .‬ﭘـﺪرم ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد »ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ او را از دﺷـﻮارﯾﻬﺎي روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ را ﻣﻬﻠﺖ دﻫﺪ ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ از وام اش را ﻣﻌﺎف ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(52‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﻣﺎﻟﺶ را ﻧﺰد ﻓﺮد ﻣﻔﻠﺲ )ﺑﯽ ﭼﯿﺰ( ﯾﺎﻓﺖ‬

‫‪ ٩٦٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻓﹾﻠﹶـﺲ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹸ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻌ‪‬ﻴ‪‬ﻨﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٥٩/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٢٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻣﻔﻠﺲ ﺷﺪ و ﻃﻠﺒﮑﺎر ﻋﯿﻦ‬
‫ﮐﺎﻻﯾﺶ را ﻧﺰد او ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯾﺶ از ﺳﺎﯾﺮ ﻃﻠﺒﮑﺎران‪ ،‬ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(53‬درﺑﺎرة ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و رﻫﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬

‫‪ ٩٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻱ‪‬‬
‫ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪) .‬ﻡ‪(١٦٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﻘـﺪاري ﻃﻌـﺎم )ﺟـﻮ( از ﯾـﮏ ﻧﻔـﺮ‬
‫ﯾﻬﻮدي ﺧﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﭘﻮﻟﺶ را ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ و زره آﻫﻨﯽ اش را ﻧﺰد او رﻫﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(54‬ﺑﯿﻊ ﺳ‪‬ﻠَﻢ در ﻣﯿﻮه ﻫﺎ‬

‫‪ ٩٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـ ‪‬ﻢ‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹸﻮﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺜﱢﻤ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹶﻴ‪‬ﻞﹴ‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻡﹴ‪ ،‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹴ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻡﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٦٠٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻪ ﻣﺪﯾﻨـﻪ ﺗـﺸﺮﯾﻒ آورد در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ در داد و ﺳﺘﺪ ﻣﯿﻮهﻫﺎ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل و دو ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﯿﻊ ﺳ‪‬ـﻠَﻢ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻼً ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮل را ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ(‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬در ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﯿـﻊ‬
‫ﺳﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﺮﻣﺎي ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ وزن ﯾﺎ ﮐﯿﻞ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﻗﺖ‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ آن را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(55‬درﺑﺎرة ﺷﻔﻌﻪ‬

‫‪ ٩٦٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺎﻟﺸ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛﹸﻞﱢ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺔ‪ ‬ﻟﹶ ‪‬ﻢ‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹾﺴ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻂ‪ ،‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫ‪‬ﻥﹶ ﺷ‪‬ﺮﹺﻳﻜﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ‬
‫ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺑ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫ‪‬ﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٦٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ ﻣﻠـﮏ و ﺑـﺎغ ﮐـﻪ‬
 ‫‪٦٢١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻖ ﺷﻔﻌﻪ را ﺛﺎﺑﺖ داﻧﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑـﺮاي ﺷـﺨﺺ‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰ ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺪون‬
‫اﻃﻼع ﺷﺮﯾﮑﺶ آﻧﺮا ﺑﻔﺮوﺷﺪ؛ ﺷﺮﯾﮏ ﺑﻌﺪ از اﻃﻼع‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑـﺪون‬
‫اﻃﻼع او ﻓﺮوﺧﺖ‪) ،‬ﺷﺮﯾﮏ( ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﺮ ﺑﻪ آن اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(56‬ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﯿﺦ در دﯾﻮار ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ‬

‫‪ ٩٦٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺯ‪ ‬ﺧ‪‬ﺸ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹰ ﻓ‪‬ﻲ ﺟﹺﺪ‪‬ﺍﺭﹺﻩ‪.«‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﺿ‪‬ﲔ‪‬؟ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺃﹶﻛﹾﺘ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .‬ﻡ‪(١٦٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاش‬
‫را از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺨﯽ ﺑﻪ دﯾﻮار )ﻣﺸﺘﺮك( ﺑﮑﻮﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا اﮐﻨـﻮن‬
‫ﺷﻤﺎ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬روي ﮔﺮداﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؟! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ آن ﻣﯿﺦ را ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻢ زد‪) .‬ﺑﻌﻠﺖ اﻫﻤﯿﺖ ﺣﻖ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(57‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﯾﮏ وﺟﺐ از زﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﺗﺼﺎﺣﺐ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﻃﺒﻖ‪ ،‬ﻃﻮﻗﯽ در ﮔﺮدن او ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪ ٩٧٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺓﹶ ﺑﻦﹺ ﺍﻟﺰﺑﲑﹺ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺭ‪‬ﻭ‪‬ﻯ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺲﹴ ﺍﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﹺﻦ‬
‫ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺎﺻ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻜﹶﻢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺬﹸ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﺷ‪‬ـﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﻇﹸﻠﹾﻤ‪‬ﺎ ﻃﹸﻮ‪‬ﻗﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊﹺ ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﲔ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺍﻥﹸ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹶﺎﺫ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹰ ﻓﹶﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻗﹾﺘ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﺫﹾ ﻭ‪‬ﻗﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺣ‪‬ﻔﹾـﺮ‪‬ﺓ‪‬‬
‫ﻓﹶﻤ‪‬ﺎﺗ‪‬ﺖ‪) .‬ﻡ‪(١٦١٠/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٢٢‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺮوه ﺑﻦ زﺑﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اروي دﺧﺘﺮ اوس ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾـﺪ ﺑﺨـﺸﯽ از‬
‫زﻣﯿﻨﺶ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﻧﺰد ﻣﺮوان ﺑﻦ ﺣﮑﻢ از او ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻌﯿﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ زﻣﯿﻦ‬
‫او را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ آن ﺟﻤﻠﻪ را از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪم؟!! ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ‪ :‬از رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا ‪ ‬ﭼﻪ ﺷﻨﯿﺪي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﯾـﮏ وﺟـﺐ از زﻣـﯿﻦ‬
‫دﯾﮕﺮي را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﻃﺒﻖ‪ ،‬ﻃﻮﻗﯽ در ﮔﺮدن او ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬ﻣـﺮوان‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬از ﺗﻮ ﮔﻮاه ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﻢ‪ .‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ! اﮔﺮ اﯾﻦ زن‪ ،‬دروغ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬او را ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮔﺮدان و داﺧﻞ زﻣﯿﻦ ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﺑﺮﺳﺎن‪ .‬ﻋﺮوه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن زن ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازه اي زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮔﺮدﯾﺪ و روزي‪ ،‬در زﻣﯿﻦ ﺧﻮدش‪ ،‬راه ﻣﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ داﺧﻞ ﭼﺎﻫﯽ اﻓﺘﺎد‬
‫و ﻓﻮت ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(58‬اﮔﺮ درﺑﺎرة اﻧﺪازة راه‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻔﺖ ذراع ﺷﻮد‬

‫‪ ٩٧١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻔﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ ﺍﻟﻄﱠﺮﹺﻳـﻖﹺ‬
‫ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺿ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺫﹾﺭ‪‬ﻉﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٦١٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ درﺑـﺎرة اﻧـﺪازة راه ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﮐﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﺶ را ﻫﻔﺖ ذراع‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫‪22‬ـ ﮐﺘﺎب ﻣﺰارﻋﻪ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮدن از اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ‬

‫‪٩٧٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ »ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺰ‪‬ﺭ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺰ‪‬ﺭﹺﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻜﹾﺮﹺﻫ‪‬ﺎ‪)] .‬ﻡ‪١٥٤٣/‬ﺏ)‪[(١٥٣٦‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐـﺲ‪ ،‬زﻣﯿﻨـﯽ‬
‫دارد‪ ،‬ﺧﻮدش ﮐﺸﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺮادرش ﮐﺸﺖ ﮐﻨﺪ و اﺟﺎره ﻧﺪﻫﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٦٢٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ‬

‫‪ ٩٧٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻊﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺞﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻗ‪‬ـﻞﹸ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ـ ‪‬ﺪ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﻜﹾﺮﹺﻳﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﺜﱡﻠﹸﺚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﻧ‪‬ﺎ ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹲ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮﹴ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻃﹶﻮ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴ‪‬ـﺔﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻞﹶ ﺑﹺﺎﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﻓﹶﻨ‪‬ﻜﹾﺮﹺﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﺜﱡﻠﹸﺚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ـﺎﻡﹺ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺏ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﺭ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﺭﹺﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺮﹺﻩ‪ ‬ﻛ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀَﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﺎ ﺳ‪‬ـﻮ‪‬ﻯ‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪) .‬ﻡ‪(١٥٤٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬زﻣﯿﻦ ﻫﺎﯾﻤﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ‬
‫ﺳﻮم ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﻣﺤﺼﻮل و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ﺑﻪ اﺟﺎره ﻣـﯽ دادﯾـﻢ‪.‬‬
‫روزي‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﻮﻫﺎﯾﻢ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﺎ را از ﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد؛ اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻔﯿﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻣﺎ را‬
‫از اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ ﻫﺎﯾﻤﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﻣﺤﺼﻮل و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬و ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ زﻣﯿﻦ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آﻧﺮا ﮐﺸﺖ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ دﯾﮕـﺮي‬
‫ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﮐﺸﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﺟﺎره دادن و اﻣﻮر دﯾﮕﺮ را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه‬

‫‪ ٩٧٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺣ‪‬ﻨ‪‬ﻈﹶﻠﹶﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻗﹶﻴ‪‬ﺲﹴ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻓ‪‬ﻊ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ـﺪ‪‬ﻳﺞﹴ ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﺑﹺﺎﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺭﹺﻕﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﺄﹾﺱ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺟﹺﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‪،‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺫ‪‬ﻳ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﺎﻝﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻭﹺﻝﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺀَ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺭ‪‬ﻉﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻠ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻛ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀٌ ﺇﹺﻻﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺯ‪‬ﺟﹺﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥ‪ ٌ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﺑ‪‬ﺄﹾﺱ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٥٤٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ اﻧﺼﺎري ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ درﺑﺎرة اﺟﺎره دادن زﻣـﯿﻦ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد؛ در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﺮدم زﻣﯿﻦ ﻫﺎﯾﺸﺎن را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ ﺟﻮي ﻫﺎي آب و ﺑﺎﻻي ﺟﺪول ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯽ روﯾﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺨﺸﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٢٤‬‬

‫)ﻣﺠﻬﻮل( از ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬اﺟﺎره ﻣﯽ دادﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل داﺧﻞ ﺟﻮي ﻫﺎ و ﺟﺪول ﻫﺎ ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد و آن ﻣﺤﺼﻮل )ﺑﻘﯿﮥ آن(‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬و ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺑﺠﺰ‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮع اﺟﺎره‪ ،‬اﺟﺎرة دﯾﮕﺮي ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬از آن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد؛ اﻣـﺎ‬
‫اﮔﺮ اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﯿﺰي ﻣﻌﯿﻦ و ﺗﻀﻤﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ‬

‫‪ ٩٧٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺐﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻘ‪‬ـ ﹴﻞ‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻋ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻢ‪ ‬ﺛﹶﺎﺑﹺﺖ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺭ‪‬ﻋ‪‬ـﺔ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﺄﹾﺱ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﺎﺋﺐ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻌﻘﻞ رﻓﺘﯿﻢ و از وي درﺑﺎرة ﻣﺰارﻋﻪ‬
‫)اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨـﯽ ﻣﺜـﻞ ﯾـﮏ ﺳـﻮم از ﻣﺤـﺼﻮل( ﭘﺮﺳـﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از ﻣﺰارﻋﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ زﻣﯿﻨﻬﺎ را اﺟـﺎره )در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻃـﻼ و‬
‫ﻧﻘﺮه( ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ دادن زﻣﯿﻦ‬

‫‪ ٩٧٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﺎﻭ‪‬ﻭﺱﹴ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺎﺑﹺﺮ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ‪ :‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ ‬ﻟﹶـﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ـﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ـﺎ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺰ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﻰ ﻋ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺨ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻭ ﺃﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ـ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ‬
‫ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ـ ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ‬
‫ﻳ‪‬ﺄﹾﺧ‪‬ﺬﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻮﻣ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻃﺎووس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬زﻣﯿﻨﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻪ اﺟﺎره ﻣﯽ داد‪ .‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ دﯾﻨـﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻘﺪر ﺧـﻮب ﺑـﻮد اﮔـﺮ اﺟـﺎره دادن را رﻫـﺎ ﻣـﯽ ﮐـﺮدي؛ زﯾـﺮا ﻣـﺮدم‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺎووس ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻋﻤﺮو! ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را از آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻨـﻊ‬
‫ﻧﻨﻤﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ دادن زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ از ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺟـﺎره اي ﻣﻌـﯿﻦ‪،‬‬
 ‫‪٦٢٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﻣﺴﺎﻗﺎه )آﺑﯿﺎري( و اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﯿﻮه ﯾﺎ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺸﺎورزي‬

‫‪ ٩٧٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ـ ‪‬ﺮ‬
‫ﺑﹺﺸ‪‬ﻄﹾﺮﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺮﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺯ‪‬ﺭ‪‬ﻉﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹸﻞﱠ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶـﺔﹶ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ـﻖﹴ‪،‬‬
‫ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﲔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻘﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻘﹰﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪  ‬ﻗﹶﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪،‬‬
‫ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺝ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹾﻄ‪‬ﻊ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﻛﹸـﻞﱠ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﻔﹾﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺎﻕ‪ ‬ﻛﹸـﻞﱠ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺼ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻤ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ـﺎ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ـﺎﺀَ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٥١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪) ‬زﻣﯿﻨﻬﺎ و ﺑﺎغ ﻫﺎي( ﺧﯿﺒﺮ را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺼﻒ ﻣﯿﻮه و ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ‪ ،‬اﺟﺎره داد‪ .‬و ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ را ﺳﺎﻻﻧﻪ از ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺶ ﺻﺪ وﺳﻖ )واﺣﺪ‬
‫ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ( ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﻫﺸﺘﺎد وﺳﻖ آن‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ و ﺑﯿﺴﺖ وﺳﻖ آن‪ ،‬ﺟﻮ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﻋﻤـﺮ ‪ ‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻼﻓﺖ رﺳﯿﺪ و زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﺧﯿﺒﺮ را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮان ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را در ﮔﺮﻓﺘﻦ آب و زﻣﯿﻦ ﯾﺎ‬
‫ﺻﺪ وﺳﻖ در ﺳﺎل‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب داد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن‪ ،‬آب و زﻣﯿﻦ‬
‫و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﺳﻖ ﻫﺎ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﺣﻔﺼﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ آب و زﻣﯿﻦ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ درﺧﺘﯽ ﺑﮑﺎرد‬

‫‪ ٩٧٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ ﻳ‪‬ﻐ‪‬ﺮﹺﺱ‪ ‬ﻏﹶﺮ‪‬ﺳ‪‬ﺎ‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹸﻛ‪‬ﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﺮﹺﻕ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻛﹶﻞﹶ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪‬‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻛﹶﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺯ‪‬ﺅ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ـﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹲ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٥٥٢/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٢٦‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ درﺧﺘﯽ‪ ،‬ﻏﺮس ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ‬
‫از آن‪ ،‬ﺧﻮرده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد؛ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از آن‪ ،‬دزدﯾـﺪه ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬از آن‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﮑﺎﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺶ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﻓﺮوﺧﺘﻦ آب اﺿﺎﻓﻪ‬

‫‪ ٩٧٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‪) .‬ﻡ‪(١٥٦٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﻓﺮوﺧﺘﻦ آب اﺿﺎﻓﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي آب اﺿﺎﻓﻪ از ﮔﯿﺎﻫﺎن‬

‫‪ ٩٨٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀِ‬
‫ﻟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻸَ«‪) .‬ﻡ‪(١٥٦٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺟﻠـﻮي آب اﺿـﺎﻓﻪ را ﻧﮕﯿﺮﯾـﺪ ﺗـﺎ‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي آب از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪23‬ـ ﮐﺘﺎب وﺻﯿﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶ و ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﺮي دادن‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ وﺻﯿﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي وﺻﯿﺖ ﻧﻤﻮدن دارد‬

‫‪ ٩٨١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻢﹴ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑﻦﹺ ﻋﻤﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮﹺﺉﹴ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٌ ﻳ‪‬ﻮﺻ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺒﹺﻴﺖ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺙﹶ ﻟﹶﻴ‪‬ﺎﻝﹴ ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻜﹾﺘ‪‬ﻮﺑ‪‬ﺔﹲ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶ ﹲﺔ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺬﹸ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٦٢٧/‬‬
 ‫‪٦٢٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯽ دارد و ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎرة آن‪ ،‬وﺻﯿﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺷﺐ ﺑﺮ او ﺑﮕﺬرد‬
‫ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ وﺻﯿﺘﺶ را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را ﺷﻨﯿﺪم‪،‬‬
‫ﯾﮏ ﺷﺐ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ وﺻﯿﺘﻢ ﻧﺰدم ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬وﺻﯿﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎل را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد‬

‫ﺠ ‪‬ﺔ‬ ‫‪ ٩٨٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭﻗﺎﺹﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻋ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻧﹺﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪ ‬‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺩ‪‬ﺍﻉﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻊﹴ ﺃﹶﺷ‪‬ﻔﹶﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ـﺮ‪‬ﻯ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺟ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺫﹸﻭ ﻣ‪‬ﺎﻝﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮﹺﺛﹸﻨﹺﻲ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ ﻟ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﺜﹸﻠﹸﺜﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎﻟ‪‬ﻲ؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻄﹾﺮﹺﻩ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﺍﻟﺜﱡﻠﹸﺚﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺜﱡﻠﹸﺚﹸ ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪‬‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺬﹶﺭ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺛﹶﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻏﹾﻨﹺﻴ‪‬ﺎﺀَ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺬﹶﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﻟﹶﺔﹰ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻔﱠﻔﹸﻮﻥﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹶﻘﹶﺔﹰ‬
‫ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹸﺟﹺﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺍﻟﻠﱡﻘﹾﻤ‪‬ﺔﹸ ﺗ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺃﹸﺧ‪‬ﻠﱠﻒ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻲ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻒ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹰـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻲ ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﺯ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﺭﹺﻓﹾﻌ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻒ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﻮ‪‬ﺍﻡ‪‬‬
‫ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻚ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ‪ ،‬ﺍﻟﻠﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺾﹺ ﻷَِﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪ ‬ﻬﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﻋ‪‬ﻘﹶـﺎﺑﹺﻬﹺﻢ‪،‬‬
‫ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺲ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺧ‪‬ﻮ‪‬ﻟﹶﺔﹶ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺭ‪‬ﺛﹶﻰ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻜﱠـﺔﹶ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺎل ﺣﺠﻪ اﻟﻮداع‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﺑﻤﯿﺮم‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت ﻣﻦ آﻣﺪ‪ .‬ﻋـﺮض ﮐـﺮدم‪ :‬ﻫﻤﯿﻨﻄـﻮر ﮐـﻪ ﻣـﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎرم و ﺛﺮوت زﯾﺎدي دارم و ﺑﺠﺰ ﺗﻨﻬﺎ دﺧﺘﺮم‪ ،‬وارث دﯾﮕﺮي ﻧﺪارم؛ آﯾﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ دو ﺳﻮم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ام را ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﺼﻒ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ام‬
‫را ﭼﻄﻮر؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮ«‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ ﺳﻮم آﻧﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪه ﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﻫﻢ‬
‫زﯾﺎد اﺳﺖ«‪ .‬و اﻓﺰود‪» :‬اﮔﺮ وارﺛﺎﻧﺖ را ﭘﺲ از )ﻣﺮگ( ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﮕﺬاري‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٢٨‬‬

‫آﻧﻬﺎ را ﻓﻘﯿﺮ رﻫﺎ ﮐﻨﯽ ﺗﺎ دﺳﺖ ﮔﺪاﯾﯽ ﭘﯿﺶ اﯾﻦ و آن‪ ،‬دراز ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدي‬
‫ﺧﺪا ﺑﺮاي زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯽ‪ ،‬اﺟﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮد ﺣﺘﯽ ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در دﻫـﻦ ﻫﻤـﺴﺮت‬
‫ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﯽ«‪ .‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﻣﻦ ﭘﺲ از ﯾﺎراﻧﻢ‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﯽ ﻣـﺎﻧﻢ؟ رﺳـﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ رﻓﻊ درﺟﺎت ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪ .‬و‬
‫ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ از ﺗﻮ ﻧﻔﻊ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ )ﻣﺸﺮﮐﺎن وﮐﺎﻓﺮان( ﻣﺘﻀﺮر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻫﺠﺮت ﯾﺎراﻧﻢ را ﺑﭙﺬﯾﺮ و آﻧﺎن را دوﺑﺎره ﺑﻪ ﮐﻔﺮ وﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺮﻧﮕﺮدان؛ اﻣﺎ ﺑﯿﭽﺎره ﺳﻌﺪ ﺑﻦ‬
‫ﺧﻮﻟﻪ‪ .« ...‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺧﻮﻟﻪ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﺗﺄﺳﻒ ﻧﻤﻮد؛ زﯾﺮا وي در ﻣﮑﻪ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ درﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﻫﺠﺮت ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٩٨٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻏﹶﻀ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱡﻠﹸﺚ‪‬‬
‫ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﺜﱡﻠﹸﺚﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺜﱡﻠﹸﺚﹸ ﻛﹶﺜ‪‬ﲑ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﻮم را ﺑﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﮐـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ﺑﻮد؛ زﯾﺮا رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺎﻟﺖ را ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻦ و ﯾﮏ ﺳﻮم‬
‫ﻫﻢ زﯾﺎد اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬وﺻﯿﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮاي ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا‬

‫‪ ٩٨٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻓﹶﻰ ﺭ‪‬ﺿ‪ ‬ﯽ‬
‫ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺃﹶﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻓﹶﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹸﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻓﹶﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﺎﻟﹾﻮ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻰ ﺑﹺﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ‪) .‬ﻡ‪(١٦٣٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻣﺼﺮّف ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾـﺎ رﺳـﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬وﺻﯿﺘﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬وﺻﯿﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻻزم ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ‬
‫ﭼﺮا ﻣﺮدم را ﺑﻪ آن‪ ،‬دﺳﺘﻮر داده اﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮاي ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ ﮐﺘـﺎب ﺧـﺪا‪ ،‬و ﺻـﯿﺖ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ٩٨٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﺎﺓﹰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲑ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻰ ﺑﹺﺸ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪) .‬ﻡ‪(١٦٣٥/‬‬
 ‫‪٦٢٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫـﯿﭻ دﯾﻨـﺎر و درﻫـﻢ و ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و‬
‫ﺷﺘﺮي از ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﺠﺎي ﻧﮕﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻫﻢ وﺻﯿﺖ ﻧﻔﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫‪ ٩٨٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻳ‪‬ﺰﹺﻳﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻭﺍ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ـﺎ‪ :‬ﺃﹶ ﱠﻥ‬
‫ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﹺﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻋ‪‬ﺎ ﺑﹺﺎﻟﻄﱠﺴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺨ‪‬ﻨ‪‬ﺚﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹺﻱ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺕ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹶﻭ‪‬ﺻ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪‬؟ )ﻡ‪(١٦٣٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺳﻮد ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﻠﯽ‪ ،‬وﺻﯿﺖ ﻧﻤﻮد )ﺗﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ وي ﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑـﺮاﯾﺶ وﺻـﯿﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد؟ ﻣﻦ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را ﺑﻪ ﺳـﯿﻨﻪ ام ﺗﮑﯿـﻪ داده ﺑـﻮدم ﯾـﺎ در آﻏـﻮش ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮدم ﮐـﻪ ﻃـﺸﺘﯽ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ و ﮔﺮدﻧﺶ در آﻏﻮﺷﻢ ﮐﺞ ﺷﺪ )و ﻓﻮت ﮐﺮد( و ﻣﻦ ﻧﻔﻬﻤﯿـﺪم ﮐـﻪ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻓـﻮت‬
‫ﻧﻤﻮد؛ ﭘﺲ ﮐﯽ ﺑﺮاﯾﺶ وﺻﯿﺖ ﻧﻤﻮد؟‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬وﺻﯿﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬درﺑﺎرة ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن‬

‫ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ از ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب و ﺟﺎﯾﺰه دادن ﭘﯿﮏ ﻫﺎ‬

‫‪٩٨٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ـﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺲﹺ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺲﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻜﹶﻰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻞﱠ ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ‬
‫ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺲﹺ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻮﻧﹺﻲ ﺃﹶﻛﹾﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻟﹶ ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻀ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻱ«‪ .‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﻋ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺯ‪‬ﻉ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ـﺄﹾﻧ‪‬ﻪ‪‬؟‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬؟ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﻬﹺﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺃﹸﻭﺻ‪‬ﻴﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﺜﹶﻼﹶﺙ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺮﹺﺟ‪‬ﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛ‪‬ﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺰﹺﻳﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺟﹺﻴﺰ‪‬ﻭﺍ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻓﹾﺪ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﺤ‪‬ﻮﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﺟﹺﻴـﺰ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ .«‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹸﻧ‪‬ﺴِﻴﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٦٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﮔﻔـﺖ‪ :‬روز ﭘـﻨﺞ ﺷـﻨﺒﻪ؛ روز‬
‫ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﭼﻪ روزي ﺑﻮد؟ آﻧﮕﺎه‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﺷﮑﻬﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫـﺎ را ﺧـﯿﺲ ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٣٠‬‬

‫ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬روز ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﯿﻤﺎري رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در روز ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺷﺪت‬
‫ﯾﺎﻓﺖ و آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﻓﺘﺮي ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﻌـﺪ از آن‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮﯾﺪ«‪ .‬ﻣﺮدم‪ ،‬دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﺷﺪﻧﺪ ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ در ﺣﻀﻮر ﻫﯿﭻ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮي‪ ،‬اﺧـﺘﻼف‪ ،‬ﺷﺎﯾـﺴﺘﻪ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌـﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬ﻣﮕـﺮ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻫـﺬﯾﺎن ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ؟! )ﻫﺮﮔـﺰ ﻫـﺬﯾﺎن ﻧﻤـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ؛‬
‫دﺳﺘﻮرش را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ(‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد‪ ،‬رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؛ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ وﺻﯿﺖ ﻣﯽ ﻧﻤـﺎﯾﻢ‪ :‬ﻣـﺸﺮﮐﯿﻦ را از ﺟﺰﯾـﺮة اﻟﻌـﺮب‪،‬‬
‫ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿـﮏ ﻫـﺎ و ﻗﺎﺻـﺪان‪ ،‬ﺟـﺎﯾﺰه دﻫﯿـﺪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﺟـﺎﯾﺰه ﻣـﯽ دادم«‪ .‬راوي‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﺻﯿﺖ ﺳﻮم را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺻﺪﻗﻪ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ‬

‫‪ ٩٨٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻓﹶـﺮ‪‬ﺱﹴ ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻴـﻖﹴ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺿ‪‬ﺎﻋ‪‬ﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻈﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺧ‪‬ﺺﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹾﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻴ‪‬ﺌ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺳﺐ ﺧﻮﺑﯽ را در راه ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺻﺪﻗﻪ دادم‪ .‬او‬
‫ﺑﻪ وﺿﻊ آن رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد؛ ﮔﻤﺎن ﮐـﺮدم ﮐـﻪ ﻣـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ آن را ﺑـﺎ ﻗﯿﻤـﺖ ارزان ﺑﻔﺮوﺷـﺪ‪.‬‬
‫)ﺧﻮاﺳــﺘﻢ آن را ﺑﺨــﺮم(‪ .‬در اﯾــﻦ ﺑــﺎره از رﺳــﻮل اﷲ ‪ ‬ﭘﺮﺳــﯿﺪم‪ .‬آﻧﺤــﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣــﻮد‪» :‬آن را‬
‫ﺧﺮﯾﺪاري ﻣﮑﻦ و ﺻﺪﻗﻪ ات را ﭘﺲ ﻣﮕﯿﺮ؛ زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ اش را ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﮕﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺮاغ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و دوﺑﺎره آن را ﻣﯽ ﺧﻮرد«‪.‬‬
‫‪‬‬

‫‪ ٩٨٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻫ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻟﹾﻜﹶﻠﹾﺐﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻲﺀُ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﻴ‪‬ﺌ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﺒﻪ اش را ﭘﺲ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺮاغ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره اﺳﺘﻔﺮاﻏﺶ را ﻣﯽ ﺧﻮرد«‪.‬‬
 ‫‪٦٣١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻋﻄﯿﻪ و ﺑﺨﺸﺸﯽ‬

‫ﺑﺪﻫﺪ و ﺑﻪ ﺑﻘﯿﮥ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﻧﺪﻫﺪ‬

‫‪ ٩٩٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﲑﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺗ‪‬ﺼ‪ ‬ﺪﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑﹺﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺃﹸﻣ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻰ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾـﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ ﺑﹺﻮ‪‬ﻟﹶـﺪ‪‬ﻙ‪‬‬
‫ﻛﹸﻠﱢﻬﹺﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺗ‪‬ﻘﹸﻮﺍ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻟﹸﻮﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻭ‪‬ﻻﹶﺩ‪‬ﻛﹸﻢ‪ .«‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪ ‬ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪‬‬
‫ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(١٦٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺎﻟﺶ را ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺑﺨـﺸﯿﺪ‪ .‬ﻣـﺎدرم ؛ﻋﻤـﺮه‬
‫دﺧﺘﺮ رواﺣﻪ؛ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬را ﮔﻮاه ﻧﮕﯿﺮي‪ ،‬ﻣﻦ راﺿﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺪرم ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫‪ ‬رﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬را ﺑﺮ اﯾﻦ ﻫﺪﯾﻪ اش‪ ،‬ﮔـﻮاه ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آﯾـﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻫﺪﯾﻪ اي داده اي«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺘﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ«‪ .‬ﻧﻌﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﭘﺪرم ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد را ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ ٩٩١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﲑﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺑﹺـﻲ ﺃﹶﺑﹺـﻲ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻨﹺـﻲ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻭ‪‬ﻛﹶﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻛﹸﻞﱠ ﺑ‪‬ﻨﹺﻴﻚ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻞﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹾﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹶ«؟ ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻓﹶﺄﹶﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮﹺﻱ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻧ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺒﹺﺮ‪ ‬ﺳ‪‬ـﻮ‪‬ﺍﺀً«؟‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻼﹶ ﺇﹺﺫﹰﺍ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٢٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﻣﺮا ﻧﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﺮد و ﻋـﺮض ﮐـﺮد‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ اﯾﻨﻘﺪر از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ام را ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺎن‪ ،‬ﻫﺒﻪ ﮐـﺮدم‪ .‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه اي ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺸﯿﺪه اي«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرت‪ ،‬ﮔﻮاه ﺑﮕﯿﺮ«‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻓﺰود‪» :‬آﯾﺎ دوﺳﺖ داري ﮐﻪ ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺖ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻦ« )ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ ﻫﺪﯾﻪ ﺑﺪﻫﯽ‬
‫و دﯾﮕﺮان را ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﯽ(‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٣٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﺮي‪ ،‬ﻫﺒﻪ دﻫﺪ‬

‫‪ ٩٩٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ـ ﹰ‬
‫ﻼ‬
‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻘ‪‬ﺒﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻘ‪‬ﺒ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺃﹸﻋ‪‬ﻄ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹺ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶﻰ ﻋ‪‬ﻄﹶـﺎﺀً ﻭ‪‬ﻗﹶﻌ‪‬ـﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴـﻪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺭﹺﻳﺚﹸ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮي و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﺮي‪ ،‬ﻫﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﺗﻮ و ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ از آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﺒﻪ ﻧﻤﻮدم؛ آن ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻫﺒﻪ ﻧﻤـﻮده‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد؛ زﯾﺮا او ﻫﺒﻪ اي ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ارث ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد«‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪ ٩٩٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮ ﺑﻦﹺ ﻋﺒﺪ‪‬ﺍﷲِ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـ ‪‬ﻪ‬
‫»ﺃﹶﻣ‪‬ﺴِﻜﹸﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻔﹾﺴِﺪ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺮ‪‬ﻯ ﻓﹶﻬﹺـﻲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠـﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﺃﹸﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻌ‪‬ﻘ‪‬ﺒﹺﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻣﺎﻟﻬﺎﯾﺘـﺎن را ﻧﮕﻬـﺪاري ﮐﻨﯿـﺪ و ﺿـﺎﯾﻊ‬
‫ﻧﻨﻤﺎﯾﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﺮي‪ ،‬ﻫﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در زﻧﺪﮔﯽ وي و ﭘﺲ از ﻣـﺮگ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﻫﻮب ﻟﻪ و ﻧﺴﻠﺶ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد«‪.‬‬

‫‪24‬ـ ﮐﺘﺎب ارث‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬و ﮐﺎﻓﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ارث ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‬

‫‪ ٩٩٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ـﺮﹺﺙﹸ‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺮﹺﺙﹸ ﺍﻟﹾﻜﹶﺎﻓ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٦١٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﮐـﺎﻓﺮ‪ ،‬و‬
‫ﮐﺎﻓﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ارث ﻧﻤﯽ ﺑﺮد«‪.‬‬
 ‫‪٦٣٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺳﻬﻤﯿﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪة ارث را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﯿﺪ‬

‫‪٩٩٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹾﺤ‪‬ﻘﹸـﻮﺍ‬
‫ﺍﻟﹾﻔﹶﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﺾ‪ ‬ﺑﹺﺄﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺮ‪‬ﺍﺋ‪‬ﺾ‪ ‬ﻓﹶﻸَِﻭ‪‬ﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﺫﹶﻛﹶﺮﹴ«‪) .‬ﻡ‪(١٦١٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻬﻤﯿﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪة ارث را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة آﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪ‪ ‬ﻣﺮد‪ ‬ﻣﯿﺖ ﺑﺪﻫﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻣﯿﺮاث ﮐﻼﻟﻪ‬

‫‪ ٩٩٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝ‪ :‬ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﱠﻠ ‪‬ﻪ‬
‫‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺮﹺﻳﺾ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﻋ‪‬ﻘ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻘﹶﻠﹾﺖ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾـﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺮﹺﺛﹸﻨﹺﻲ ﻛﹶﻼﹶﻟﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﺖ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﲑ‪‬ﺍﺙ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹶـﺪ‪‬ﺭﹺ‪:‬‬
‫‪‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻮﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹸﻞﹾ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻴﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻟﹶﺔ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻫ‪‬ﻜﹶﺬﹶﺍ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪) .‬ﻡ‪(١٦١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﻤﺎر و ﺑﯽﻫﻮش ﺑﻮدم ﮐـﻪ رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻪ ﻋﯿـﺎدت ﻣـﻦ آﻣـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت‪ ‬وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة آب وﺿﻮﯾﺶ را ﺑﺮ )ﺳﺮ و روي( ﻣـﻦ ﭘﺎﺷـﯿﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻮش آﻣﺪم‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬اي رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﯽ! وارث ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﻼﻟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟ آﻧﮕـﺎه‬
‫آﯾﮥ ﻣﯿﺮاث‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬و ﻣﻦ آن را ﺑﺮاي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﮑﺪر )راوي از ﺟﺎﺑﺮ( ﺧﻮاﻧـﺪم‪ :‬ﯾ‪‬ﺴ‪‬ﺘَﻔْﺘُﻮﻧَﮏ‪‬‬
‫ﻗُﻞْ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﯾ‪‬ﻔْﺘ‪‬ﯿﮑُﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﯽ اﻟْﮑَﻼَﻟَﮥِ‪) ‬از ﺗﻮ اﺳﺘﻔﺘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﮕﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎرة ﮐﻼﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﺘﻮا ﻣـﯽ‬
‫دﻫﺪ( او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫) ﮐﻼﻟﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﯿﺘﯽ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮدﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ و ﭘﺪر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫‪٩٩٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻃﹶﻠﹾﺤ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﺧ‪‬ﻄﹶـﺐ‪ ‬ﻳ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻡ‬
‫ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺷ‪‬ـﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻟﹶﺔ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻣ‪‬ـﺎ ﺭ‪‬ﺍﺟ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻟﹶﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﻠﹶﻆﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻏﹾﻠﹶﻆﹶ ﻟ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻃﹶﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﻜﹾﻔ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﺁﺧ‪‬ﺮﹺ ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ«؟ ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻲ ﺇﹺﻥﹾ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٣٤‬‬

‫ﺃﹶﻋ‪‬ﺶ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺾﹺ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﻘﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻲ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸـﺮ‪‬ﺁﻥﹶ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾـﺮ‪‬ﺃﹸ ﺍﻟﹾﻘﹸـﺮ‪‬ﺁﻥﹶ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٦١٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺪان ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤـﻮد و‬
‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬و اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدم‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﮐـﻪ ﻧـﺰد ﻣـﻦ‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از ﮐﻼﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮔﺬارم؛ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﮐﻼﻟـﻪ ﺑـﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﻣﺮاﺟﻌـﻪ‬
‫ﮐﺮدم در ﻣﻮرد ﻫﯿﭻ ﻣﺴﺌﻠﮥ دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻨﻤـﻮدم‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬در ﻫـﯿﭻ ﻣـﺴﺌﻠﻪ اي‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﮐﻼﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻨﺪي ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺶ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ام زد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ‬
‫آﯾﮥ آﺧﺮ ﺳﻮرة ﻧﺴﺎء ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﮐـﺎﻓﯽ ﻧﯿـﺴﺖ«‪ .‬و اﮔـﺮ ﻣـﻦ زﻧـﺪه ﺑﻤـﺎﻧﻢ‪،‬‬
‫ﻓﯿﺼﻠﻪ اي در ﻣـﻮرد آن ﺧـﻮاﻫﻢ ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻗـﺮآن ﻣـﯽ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ و ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻗـﺮآن‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻓﯿﺼﻠﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬آﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪ اي ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ آﯾﮥ ﮐﻼﻟﻪ ﺑﻮد‬

‫‪ ٩٩٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﺑﻦﹺ ﻋﺎﺯﺏﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺎﻣ‪‬ـﺔﹰ‬
‫ﺳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻥﱠ ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻟﹶﺖ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﹾﻜﹶﻼﹶﻟﹶﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٦١٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﺧﺮﯾﻦ ﺳـﻮره اي ﮐـﻪ ﺑﻄـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ‪ ،‬ﻧـﺎزل ﮔﺮدﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻮرة ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻮد وآﺧﺮﯾﻦ آﯾﻪ اي ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬آﯾﮥ ﮐﻼﻟﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدش‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ ﺑﮕﺬارد ﺑﻪ ورﺛﻪ اش ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‬

‫‪ ٩٩٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻰ ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻴ‪‬ـﺖ‪،‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ‪ »:‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻨﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻀ‪‬ﺎﺀٍ«؟ ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓﹶﺎﺀً ﺻ‪‬ـﻠﱠﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻻﱠ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺻ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹸﺘ‪‬ﻮﺡ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﻟﹶﻰ ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﺆ‪‬ﻣ‪‬ﻨﹺﲔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴِﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹶﻲ‪ ‬ﻗﹶﻀ‪‬ﺎﺅ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎﻻﹰ‬
‫ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﺛﹶﺘ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٦١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﺟﻨﺎزة ﺷﺨﺺ ﺑـﺪﻫﮑﺎري را ﻧـﺰد رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪‬‬
 ‫‪٦٣٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻣﯽ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ دﯾﻨﺶ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣـﺎل ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ«؟ اﮔـﺮ‬
‫اﯾﺸﺎن را اﻃﻼع ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻣﺎل ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ؛ در‬
‫ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ دوﺳﺖ ﺗﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ«‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺘﺢ و‬
‫ﭘﯿﺮوزي ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮم؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔـﺮ ﮐـﺴﯽ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﻓﻮت ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽ او ﺑﻪ ﻋﻬﺪة ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐـﺲ از ﺧـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺠﺎي ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ورﺛﻪ اش‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد«‪.‬‬

‫‪25‬ـ ﮐﺘﺎب وﻗﻒ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬وﻗﻒ اﺻﻞ زﻣﯿﻦ و ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮدن درآﻣﺪ آن‬

‫‪١٠٠٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪  ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﺎ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹶﺻ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﺎ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻟﹶـﻢ‪‬‬
‫ﺃﹸﺻ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻻﹰ ﻗﹶﻂﱡ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹶﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺑﹺﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺌﹾﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ـﺴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻉ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻉ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﻮﺭ‪‬ﺙﹸ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻔﹸﻘﹶﺮ‪‬ﺍﺀِ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻘﹸﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﻗﹶـﺎﺏﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻻﹶ ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎﺡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻑ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻘﹰﺎ‪ ،‬ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻝﹴ ﻓ‪‬ﻴﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٦٣٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ‪ :‬زﻣﯿﻨـﯽ از ﻏﻨـﺎﯾﻢ ﺧﯿﺒـﺮ ﺑـﻪ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻦ‬
‫ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او ﺑﺮاي ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﻮدن درﺑﺎرة آن‪ ،‬ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! زﻣﯿﻨﯽ در ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ زﻣﯿﻨﯽ ﺑﻬﺘـﺮ از آن ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ام‪ .‬ﺷـﻤﺎ‬
‫در ﻣﻮرد آن ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻪ دﺳﺘﻮري ﻣﯽ دﻫﯿﺪ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻫﯽ‪ ،‬اﺻـﻞ آﻧـﺮا وﻗـﻒ ﻧﻤـﺎ و‬
‫درآﻣﺪ آﻧﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﻫﻢ درآﻣﺪ آﻧﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﮐـﻪ ﺧﺮﯾـﺪ و ﻓـﺮوش‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٣٦‬‬

‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ارث ﺑﺮده ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﻫﺒﻪ ﻫﻢ ﻧﮕـﺮدد‪ .‬و در آﻣـﺪ آن‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻓﻘـﺮا‪ ،‬ﺧﻮﯾـﺸﺎوﻧﺪان‪،‬‬
‫ﺑﺮدﮔﺎن )ﺑﺮاي آزادي آﻧﺎن(‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪان‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮان و ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﺮ ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ آﻧﺮا ﺑﻌﻬﺪه دارد‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از آن‪ ،‬ﺑﺨﻮﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺨﻮراﻧﺪ؛‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺣﻖ ذﺧﯿﺮه ﮐﺮدن آﻧﺮا ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺛﻮاب آﻧﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ‬

‫‪١٠٠١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ـﺎﺕ‪ ‬ﺍﻹِﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﺎ ﹸﻥ‬
‫ﺍﻧ‪‬ﻘﹶﻄﹶﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔ‪ :‬ﺇﹺﻻﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹾﻢﹴ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﺑﹺـﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶـﺪ‪‬‬
‫ﺻ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺢﹴ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ ﻟﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٣١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﮔـﺎه‪ ،‬اﻧـﺴﺎن ﺑﻤﯿـﺮد‪ ،‬ﺛـﻮاب‬
‫اﻋﻤﺎﻟﺶ ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ از ﺳﻪ ﭼﯿـﺰ‪ -1 :‬ﺻـﺪﻗﮥ ﺟـﺎري‪ -2 .‬ﻋﻠﻤـﯽ ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺮگ‪ ،‬ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ -3 .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺻﺪﻗﻪ دادن از ﻃﺮف ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون وﺻﯿﺖ‪ ،‬ﻓﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺎره‪ ،‬رواﯾﺖ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ در »ﮐﺘﺎب زﮐﺎت« ﺷﻤﺎره )‪ (532‬ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪26‬ـ ﮐﺘﺎب ﻧﺬرﻫﺎ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﻧﺬر وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪١٠٠٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠـﺎﺏﹺ ‪ ‬ﺳ‪‬ـﺄﹶ ﹶﻝ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺠﹺﻌ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺔ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻄﱠﺎﺋ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪،‬‬
‫ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺬﹶﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﺎﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻜ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻄﹶـﺎﻩ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ـﺔﹰ ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠـﺎﺏﹺ ‪‬‬
‫ﺃﹶﺻ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻟﹸﻮﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
 ‫‪٦٣٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪ ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺗ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓﹶﺨ‪‬ﻞﱢ ﺳ‪‬ـﺒﹺﻴﻠﹶﻬ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٥٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﺎزﮔـﺸﺖ از ﻃـﺎﺋﻒ‪ ،‬در‬
‫ﺟﻌﺮاﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻦ ﺧﻄـﺎب ‪ ‬از اﯾـﺸﺎن ﭘﺮﺳـﯿﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﻣـﻦ در دوران‬
‫ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻧﺬر ﻧﻤﻮدم ﮐﻪ ﯾﮏ روز در ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﺑﻪ اﻋﺘﮑـﺎف ﺑﻨـﺸﯿﻨﻢ؛ ﻧﻈـﺮ ﺷـﻤﺎ در اﯾـﻦ ﺑـﺎره‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮو‪ ،‬ﯾﮏ روز‪ ،‬اﻋﺘﮑﺎف ﺑﻨﺸﯿﻦ«‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﮐﻨﯿﺰي‬
‫از ﺧُﻤﺲ اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪‬‬
‫اﺳﯿﺮاﻧﯽ را ﮐﻪ ﺳﻬﻤﯿﮥ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آزاد ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑـﻦ ﺧﻄـﺎب ﺻـﺪاي آﻧـﺎن را ﺷـﻨﯿﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﺎ را آزاد ﮐـﺮد‪ .‬ﻋﻤـﺮ‪ ‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﯾـﻦ ﭼـﻪ ﺳﺮوﺻـﺪاﯾﯽ اﺳـﺖ؟ ﻣـﺮدم‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﺳﯿﺮان ﻣﺮدم را آزاد ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻋﺒﺪاﷲ! ﺑـﺮو و آن‬
‫ﮐﻨﯿﺰ را آزاد ﮐﻦ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﺬر )ﻓﻮت ﺷﺪه(‬

‫‪١٠٠٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻰ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ـﺎﺩ‪ ‬ﹶﺓ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺬﹾﺭﹴ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹸﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻓﱢﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪: ‬‬
‫»ﻓﹶﺎﻗﹾﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٣٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺎده ‪ ‬از رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑـﺎرة‬
‫ﻧﺬري ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪة ﻣﺎدرش ﺑـﻮد و ﻗﺒـﻞ از ﻋﻤـﻞ ﻧﻤـﻮدن ﺑـﻪ آن‪ ،‬ﻓـﻮت ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺘﺎ ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺠﺎي ﻣﺎدرت آن را اﻧﺠﺎم ﺑﺪه«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮود‬

‫‪١٠٠٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﺬﹶﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﺃﹸﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـ ‪‬ﻪ‬
‫ﺣ‪‬ﺎﻓ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﻔﹾﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟ‪‬ـﺘ‪‬ﻤ‪‬ﺶﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﻟﹾﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺐ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٤٤/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٣٨‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻮاﻫﺮم ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎده و ﭘﺎ ﺑﺮﻫﻨـﻪ ﺑـﻪ زﯾـﺎرت‬
‫ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺪا ﺑﺮود؛ ﭘﺲ از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره از رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺳﺆال ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ از آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬اﯾﺸﺎن ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﺑﺮود و ﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺳﻮار ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪١٠٠٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻯ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻯ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺑ‪‬ﺎﻝﹸ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﺬﹶﺭ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺬ‪‬ﻳﺐﹺ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻐ‪‬ﻨﹺـﻲ‪.«‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹶﺐ‪) .‬ﻡ‪(١٦٤٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﭘﯿﺮﻣﺮدي را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤـﮏ دو ﭘـﺴﺮش‪ ،‬ﺗﻠـﻮ‬
‫ﺗﻠﻮ راه ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﺬر ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﺣـﺞ ﺑـﺮود‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺎزي ﻧﺪارد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻧﺪازد«‪ .‬و‬
‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺳﻮار ﺷﻮد )و ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮود(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮدن از ﻧﺬر؛ و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺬر ﻫﯿﭻ ﺑﻼﯾﯽ را ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‬

‫‪١٠٠٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ :  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ـﺬﹾﺭﹺ‬
‫ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺨ‪‬ﻴﻞﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬از ﻧـﺬر ﮐـﺮدن‪ ،‬ﻣﻨـﻊ ﻧﻤـﻮد و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﯿﺮي ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻧﻤﯽ آورد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن‪ ،‬ﭼﯿﺰي از دﺳﺖ ﺑﺨﯿﻞ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬

‫‪١٠٠٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺬﹾﺭ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹶﺮ‪‬ﺏ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ـ ﹺﻦ‬
‫ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬ﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺬﹾﺭ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻓ‪ ‬ﻖ ﺍﻟﹾﻘﹶﺪ‪‬ﺭ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺑﹺـﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺨ‪‬ﻴﻞﹺ ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﺨ‪‬ﻴﻞﹸ ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺮﹺﺝ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٤٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﯿﺰي را ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﺮاي اﻧـﺴﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪر ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﻧﺬر ﺑﺮآورده ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺬر ﺑﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﭘﯿـﺪا ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و‬
‫اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺑﺨﯿﻞ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ او ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬
 ‫‪٦٣٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬درﺑﺎرة ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدن ﺑﻪ ﻧﺬري ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدن ﺑﻪ ﻧﺬري ﮐﻪ ﺑﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ آن ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪١٠٠٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺛﹶﻘ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻔﹶﺎﺀَ ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻰ ﻋ‪‬ﻘﹶﻴ‪‬ـﻞﹴ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺛﹶﻘ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻘﹶﻴ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀَ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺛﹶﺎﻕﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ـﺬﹾﺗ‪‬ﻨﹺﻲ؟ ﻭ‪‬ﺑﹺـﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺕ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺑﹺﻘﹶﺔﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺝ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ ،‬ﺇﹺﻋ‪‬ﻈﹶﺎﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪» :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺗ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑﹺﺠ‪‬ﺮﹺﻳﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻔﹶﺎﺋ‪‬ﻚ‪ ‬ﺛﹶﻘ‪‬ﻴﻒ‪.«‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻴﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﻗ‪‬ﻴﻘﹰﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ‪‬ﻣﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﺃﹶﻓﹾﻠﹶﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻛﹸﻞﱠ ﺍﻟﹾﻔﹶﻼﹶﺡﹺ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻑ‪ ،‬ﻓﹶﻨ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺍﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻊ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻇﹶﻤ‪‬ﺂﻥﹸ ﻓﹶﺄﹶﺳ‪‬ـﻘ‪‬ﻨﹺﻲ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻓﹶﻔﹸﺪ‪‬ﻱ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹸﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ـﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹲ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ـﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺃﹸﺻ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀُ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹸ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺛﹶﺎﻕﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮﹺﳛ‪‬ﻮﻥﹶ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻮﺗ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻔﹶﻠﹶﺘ‪‬ﺖ‪ ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺛﹶﺎﻕﹺ ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾـﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲑﹺ‬
‫ﺭ‪‬ﻏﹶﺎ ﻓﹶﺘ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻬﹺﻲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻍﹸ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﻗﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺰﹺﻫ‪‬ﺎ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺯ‪‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹶﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺬ‪‬ﺭ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻄﹶﻠﹶﺒ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﺠ‪‬ﺰ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺬﹶﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻟ‪‬ﱠﻠﻪ‪‬‬
‫ﺇﹺﻥﹾ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺁﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺀُ‪،‬‬
‫ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺔﹸ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺬﹶﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺍ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻭﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﺌﹾﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺬﹶﺭ‪‬ﺕ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ‬
‫ﻧ‪‬ﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻻﹶ ﻭ‪‬ﻓﹶﺎﺀَ ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﺬﹾﺭﹴ ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻠ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺒ‪‬ـﺪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٤١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺛﻘﯿﻒ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻋﻘﯿﻞ ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ دو ﻧﻔـﺮ‬
‫از ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻮض‪ ،‬ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﺮدي از ﻗﺒﯿﻠـﮥ ﺑﻨـﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٤٠‬‬

‫ﻋﻘﯿﻞ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﺮاه وي‪ ،‬ﻏﺼﺒﺎء )اﺳﻢ ﺷﺘﺮ( را ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﻣﺮد در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از ﮐﻨﺎرش ﻣﯽ ﮔﺬﺷـﺖ‪ .‬وي ﺻـﺪا زد‪ :‬اي ﻣﺤﻤـﺪ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻧـﺰدش رﻓـﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ«؟ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﻣـﺮا اﺳـﯿﺮ ﮐـﺮده اي؟ و ﭼـﺮا ﺷـﺘﺮم را ﮐـﻪ از ﻫﻤـﮥ‬
‫ﺣﺠﺎج‪ ،‬ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اي؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮ؛ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺛﻘﯿﻒ؛ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ام«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﺑﺮود‪ .‬دوﺑﺎره‬
‫آن ﻣﺮد او را ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ! اي ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣـﺮدي ﻣﻬﺮﺑـﺎن‬
‫و رﻗﯿﻖ اﻟﻘﻠﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻣـﺴﻠﻤﺎن ﺷـﺪم‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ‬
‫ﺗﻮ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮدت ﺑﻮدي‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺮف را ﻣﯽ زدي‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎر ﻣﯽ ﺷﺪي«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﺑﺮود‪ .‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اي ﻣﺤﻤـﺪ‪ .‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا‬
‫‪ ‬ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯽ«؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻣـﻦ ﮔﺮﺳـﻨﻪ و ﺗـﺸﻨﻪ ﻫـﺴﺘﻢ؛ ﺑـﻪ ﻣـﻦ آب و ﻏـﺬا‬
‫ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﻧﯿﺎز ﺗﻮﺳﺖ«‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ او آب و ﻏﺬا ﺑﺪﻫﯿـﺪ(‪ .‬راوي ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم آن‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زﻧﯽ از اﻧﺼﺎر ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪو ﻋﻀﺒﺎء )ﻧﺎﻗﮥ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ (‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺎراج‪ ،‬ﺑﺮده‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن زن در زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺴﺮ ﻣـﯽ ﺑـﺮد و اﺳـﯿﺮ ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن وي‪ ،‬ﺷﺘﺮاﻧـﺸﺎن را ﺟﻠـﻮي‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ‪ ،‬رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﯽ‪ ،‬آن زن از زﻧﺠﯿﺮ رﻫﺎ ﺷﺪ و ﺑـﺴﻮي ﺷـﺘﺮان‬
‫رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﺘﺮي ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬آن ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ زد؛ ﻟﺬا آن را رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐـﺮد ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻀﺒﺎء رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻋﻀﺒﺎء‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ ﻧﺰد‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻀﺒﺎء‪ ،‬ﺷﺘﺮي آرام ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻬـﺮ ﺣـﺎل آن زن‪،‬‬
‫ﺑﺎﻻي ﺳﺮﯾﻦ ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ و آﻧﺮا ﺣﺮﮐﺖ داد و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻓﺮار او ﺷﺪﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺪﻧﺒﺎﻟﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آن زن‪ ،‬ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺷـﺘﺮ‪ ،‬ﻧﺠـﺎت دﻫـﺪ‪،‬‬
‫آﻧﺮا در راه ﺧﺪا‪ ،‬ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ و ﻣـﺮدم او را دﯾﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬اﯾـﻦ ﻋـﻀﺒﺎء‬
‫؛ﻧﺎﻗﮥ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪‬؛ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن زن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺬر ﮐﺮده ام ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣـﺮا ﺑﻮﺳـﯿﻠﮥ آن‪،‬‬
‫ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ذﺑﺢ ﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪﻧـﺪ و ﻣـﺎﺟﺮا را ﺑـﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﺎداش ﺑﺪي ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ؛ ﻧﺬر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ آن‪ ،‬ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ذﺑﺢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ! ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻧﺬري ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺬر ﻧﻤﻮدن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﻣﺎﻟﮏ آن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
 ‫‪٦٤١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬درﺑﺎرة ﮐﻔﺎرة ﻧﺬر‬

‫‪١٠٠٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹶﻔﱠـﺎﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺬﹾﺭﹺ‬
‫ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺓﹸ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﲔﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٤٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﻔﺎرة ﻧﺬر ﻫﻤﺎن ﮐﻔﺎرة ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫)اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﻌﺼﯿﺘﯽ ﻧﺬر ﮐﺮد ﯾﺎ ﻧﺬري ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن در ﺗﻮاﻧﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﮐﻔﺎرة ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻔﺎره ﺑﺪﻫﺪ(‪.‬‬

‫‪27‬ـ ﮐﺘﺎب ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻨﺎم ﭘﺪران‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫‪١٠١٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ـ ‪‬ﺰ‬
‫ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﱠ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹸﻮﺍ ﺑﹺﺂﺑ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻜﹸﻢ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ :‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﱠﻠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻠﹶﻔﹾﺖ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺬﹸ ﺳ‪‬ـﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺫﹶﺍﻛ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺁﺛ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٦٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ ﺷـﻤﺎ را از‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻨﺎم ﭘﺪراﻧﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻊ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬را ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﻮدم ﺑﻪ ﭘﺪرم‪ ،‬ﺳـﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﯾﺎد ﮐﺮدم و ﻧﻪ از دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮدم‪.‬‬

‫‪١٠١١‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎ ﹶﻥ‬
‫ﺣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻔﹰﺎ ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺶ‪ ‬ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﺑﹺﺂﺑ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹸـﻮﺍ‬
‫ﺑﹺﺂﺑ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٤٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﯾـﺎد ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﻧـﺎم اﷲ‪ ،‬ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨـﻮرد«‪ .‬و ﭼـﻮن ﻗـﺮﯾﺶ ﺑﻨـﺎم ﭘﺪراﻧـﺸﺎن‪ ،‬ﺳــﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٤٢‬‬

‫ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻨﺎم ﭘﺪراﻧﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﺨﻮرﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻧﻬﯽ از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺖ ﻫﺎ‬

‫‪١٠١٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﻻﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹸﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﻄﱠﻮ‪‬ﺍﻏ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑﹺﺂﺑ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻜﹸﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٤٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺑـﺖ ﻫـﺎ و ﻧـﺎم‬
‫ﭘﺪراﻧﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻧﮑﻨﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻨﺎم ﻻت و ﻋﺰي‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬

‫‪١٠١٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﻠ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ :‬ﺑﹺﺎﻟﻼﱠﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻘﹸﻞﹾ‪ :‬ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻪ‪ :‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺎﻝﹶ ﺃﹸﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻕ‪ .«‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﻭﺍﻳﺔ‪» :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻼﱠﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺰ‪‬ﻯ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٤٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻻت )اﺳﻢ ﺑـﺖ(‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﯿﺎ ﺗـﺎ ﻗﻤـﺎر ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ«‪.‬‬
‫و در رواﯾﺘﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻻت و ﻋﺰي‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻻ اﻟـﻪ‬
‫اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ان ﺷﺎء اﷲ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‬

‫‪١٠١٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺ ‪‬ﻲ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺍﹶﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ :‬ﻷَﻃﹸﻴﻔﹶﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓﹰ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱡﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺑﹺﻐ‪‬ﻼﹶﻡﹴ ﻳ‪‬ﻘﹶﺎﺗ‪‬ﻞﹸ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻠﹶﻚ‪ :‬ﻗﹸﻞﹾ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻞﹾ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺴِﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶـﻢ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺄﹾﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧﹺﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠّ ﻭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹲ ﺟ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺑﹺﺸ‪‬ﻖ‪ ‬ﻏﹸﻼﹶﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﻟﹶـﻮ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻨ‪‬ﺚﹾ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﻛﹰﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٥٤/‬‬
 ‫‪٦٤٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ؛ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ داود ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم؛ ﮔﻔﺖ‪) :‬ﺑﺨـﺪا‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ( اﻣﺸﺐ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﻤﺴﺮم‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ ﺗﺎ ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﺎن‪ ،‬ﺻـﺎﺣﺐ ﭘـﺴﺮي‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺟﻬﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ان ﺷﺎء اﷲ ﺑﮕﻮ‪ .‬او ﻧﮕﻔﺖ و ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺴﺮ ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﺼﻒ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺪﻧﯿﺎ آورد«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬اﻓﺰود‪» :‬اﮔﺮ او ان ﺷﺎء اﷲ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪش ﻧﻤﯽ ﺷﮑـﺴﺖ )ﺑـﻪ ﻫـﺪف اش‬
‫ﻣﯽ رﺳﯿﺪ( و ﺧﻮاﺳﺘﻪ اش ﺑﺮآورده ﻣﯽ ﺷﺪ«‪.‬‬
‫)اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ان ﺷﺎء اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﺪف اش ﺑﺮآورده ﻣﯽ ﺷـﻮد ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ آن‪ ،‬اﻣﯿﺪ ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻫﺪف‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد(‪ .‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬در ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﻧﯿﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ دﻫﻨﺪه ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‬

‫‪١٠١٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ ﻧﹺﻴ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٥٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧﯿـﺖ ﺳـﻮﮔﻨﺪ‬
‫دﻫﻨﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺟﻬﻨﻢ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ‪ ،‬ﻻزم ﻣﯽ ﮔﺮدد‬

‫‪١٠١٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺃﹸﻣ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ـ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻨﹺﻲ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺭﹺﺛ‪‬ﻲ‪ :‬ﺃﹶ ﱠﻥ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻗﹾﺘ‪‬ﻄﹶﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮﹺﺉﹴ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ ﺑﹺﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ‪ :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ ﻳ‪‬ﺴِﲑ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﻗﹶـﻀ‪‬ﻴﺒ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺍﻙ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ اﻣﺎﻣﮥ ﺣﺎرﺛﯽ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﺧﻮردن دروﻏﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺟﻬـﻨﻢ را ﺑـﺮاﯾﺶ واﺟـﺐ و‬
‫ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺮام ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ«‪ .‬ﻣﺮدي ﻋﺮض ﮐـﺮد‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰ اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٤٤‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺎﺧﻪ اي از درﺧﺖ اراك ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫‪١٠١٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻞﹺ ﺑﻦﹺ ﺣ‪‬ﺠﺮﹴ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪ ‬ﻦ‬
‫ﻛ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ، ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻏﹶﻠﹶﺒ‪‬ﻨﹺﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺭ‪‬ﺽﹴ‬
‫ﻟ‪‬ﻲ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻷَِﺑﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ :‬ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﺃﹶﺯ‪‬ﺭ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ـﻖ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺤ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ‪» :‬ﺃﹶﻟﹶﻚ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ«؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﻠﹶﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻓﹶﺎﺟﹺﺮ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﺩ‪‬ﺑ‪‬ﺮ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﺌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻠﹶﻪ‪ ‬ﻇﹸﻠﹾﻤ‪‬ﺎ ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ـﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ـﺮﹺﺽ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٣٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬واﺋﻞ ﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از ﺣـﻀﺮﻣﻮت و ﻣـﺮد دﯾﮕـﺮي از ﮐﻨـﺪه‪ ،‬ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﺣﻀﺮﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧـﺪا! زﻣﯿﻨـﯽ را ﮐـﻪ ﻣـﻦ از ﭘـﺪرم ﺑـﻪ ارث‬
‫ﺑﺮده ام‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﻪ زور از ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد ﮐﻨﺪه اي ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﯿﻦ از آنِ ﻣﻦ و در دﺳﺖ ﻣـﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ آﻧﺮا ﮐﺸﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و او ﻫﯿﭻ ﺣﻘﯽ در آن‪ ،‬ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺮد ﺣﻀﺮﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»آﯾﺎد ﮔﻮاه داري«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮد ﮐﻨﺪه اي ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨـﻮري«‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﺣﻀﺮﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! او اﻧﺴﺎن ﻓﺎﺳﻘﯽ اﺳﺖ؛ از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺑﺎﮐﯽ ﻧـﺪارد‬
‫و از ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﺑﺠﺰ ﺳـﻮﮔﻨﺪ دادن‪ ،‬ﺣـﻖ دﯾﮕـﺮي ﺑـﺮ او‬
‫ﻧﺪاري«‪ .‬ﺳﭙﺲ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرد )وﻟﯽ در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪ(‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ از‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﻣﻨﺼﺮف ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽ ﺧـﻮرد ﺗـﺎ ﻣـﺎل او را ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﺑﺨﻮرد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت اﷲ ﻣﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ اﷲ از او روي ﮔﺮدان ﺑﻮد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ و ﺧﻼف آﻧﺮا ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺪاﻧﺪ‪،‬‬

‫آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﮐﻔﺎره ﺑﺪﻫﺪ‬

‫‪١٠١٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﻫ‪‬ﻂ‪ ‬ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺍﻷَﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻳ‪‬ﲔ‪ ‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪.«‬‬
 ‫‪٦٤٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﺒﹺﺜﹾﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﺈﹺﺑﹺﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺑﹺﺜﹶﻼﹶﺙ‪ ‬ﺫﹶﻭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻏﹸﺮ‪ ‬ﺍﻟﺬﱡﺭ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﺍﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻘﹾﻨ‪‬ﺎ‬
‫ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ ـ ﺃﹶﻭ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ ـ‪ :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭﹺﻙ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﹸﻠﻪ‪‬‬
‫ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ـ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ـ ﻻﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﲔﹴ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﻯ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ـﺮ‪‬ﺍ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﻔﱠﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﻭ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٤٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮي ‪ ‬ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑـﺎ ﮔﺮوﻫـﯽ از اﺷـﻌﺮﯾﻬﺎ ﺧـﺪﻣﺖ ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪‬‬
‫آﻣﺪﯾﻢ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺮﮐﺐ ﺷﺪﯾﻢ )ﺗﺎ در ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮك ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ(‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺨﺪا‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﻧﻤﯽ دﻫﻢ و ﻣﺮﮐﺒﯽ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺪﻫﻢ«‪ .‬راوي ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺳـﭙﺲ‪،‬‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺘﺮ آوردﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺳﻪ ﺷﺘﺮِ ﮐﻮﻫﺎن ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺐ‬
‫ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺎ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪﯾﻢ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺮﮐﺐ ﺷـﺪﯾﻢ؛ آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﺳـﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﯾﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﻧﻤﯽ دﻫﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺮﮐﺐ داد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬رﻓﺘـﯿﻢ و‬
‫در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﻧـﺪادم ﺑﻠﮑـﻪ اﯾـﻦ اﷲ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻣﺮﮐﺐ‪ ،‬ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬و ﻣﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ـ ان ﺷﺎء اﷲ ـ ﻫﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪي ﯾﺎد ﮐﻨﻢ و ﺳﭙﺲ ﺧـﻼف‬
‫آﻧﺮا ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺪاﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﻮﮔﻨﺪم‪ ،‬ﮐﻔﺎره ﻣﯽ دﻫﻢ و ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺘﺮ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻢ«‪.‬‬

‫‪١٠١٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻧ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ‬ﺑﹺﻄﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺤ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹸ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹺ ﺻ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﻠﹶﻒ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﲔﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺃﹶﻯ ﻏﹶﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹾﻴ‪‬ﻜﹶﻔﱢـﺮ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٥٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﺪن ﻫﻮا ﻧﺰد ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬آﻣـﺪ و‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﺮدﺳﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺴﺮش ﻏـﺬا‬
‫آورد‪ .‬او ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﭽﻪ ﻫﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻏﺬا ﻧﺨﻮرد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﺼﻤﯿﻤﺶ ﻋﻮض ﺷﺪ و ﻏﺬا‬
‫ﺧﻮرد‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪ و داﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺑﺮاي آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٤٦‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪي ﯾﺎد ﮐﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺧﻼف آﻧﺮا ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺮا اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ و ﮐﻔـﺎرة‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪش را ادا ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬درﺑﺎرة ﮐﻔﺎرة ﺳﻮﮔﻨﺪ‬

‫‪١٠٢٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺃﹶﰊ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ﻷَﻥﹾ ﻳ‪‬ﻠﹶـ ‪‬ﺞ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨﹺﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺁﺛﹶﻢ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄ‪‬ﻲ‪ ‬ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﻓﹶﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٥٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﮔﻨﺎه اﺻﺮار‬
‫ورزﯾﺪن ﺑﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪي ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﺿﺮر رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده اش ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰد‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮔﻨﺎه ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺷﮑﺴﺘﻦ و ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻔﺎره اي ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﻓﺮض ﻗﺮار داده‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٦٤٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪28‬ـ ﮐﺘﺎب ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻮﻧﻬﺎ و ﺑﺤﺚ ﻗﺼﺎص و ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻮن و ﻣﺎل و آﺑﺮو‬

‫‪١٠٢١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺰ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻥﹶ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺍﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ‪‬ﺭ‬
‫ﻛﹶﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺧ‪‬ﻠﹶﻖ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺍﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔﹲ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪،‬‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹲ ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺕ‪ :‬ﺫﹸﻭ ﺍﻟﹾﻘﹶﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻭ‪‬ﺫﹸﻭ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﺐ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻀ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻯ ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹶ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻱ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹴ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶـﻢ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺍﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺫﹶﺍ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺔ‪«‬؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶـﻰ‪،‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺄﹶﻱ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﺪ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ«؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺍﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻠﹾﺪ‪‬ﺓﹶ«؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺄﹶﻱ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ ﻫ‪‬ـﺬﹶﺍ؟«‪.‬‬
‫ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟﹸﻪ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻠﹶﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻜﹶﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻇﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺑﹺﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺍﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﻟﹶﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮﹺ«؟ ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺀَﻛﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﻮ‪‬ﺍﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ـ‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴِﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺿ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ـ ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻛﹶﺤ‪‬ﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﺑ‪‬ﻠﹶﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻥﹶ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻜﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﺎﻟ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﻓﹶـﻼﹶ‬
‫ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺟﹺﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻱ ﻛﹸﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺍ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺿ‪‬ﻼﱠﻻﹰ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺭﹺﻗﹶﺎﺏ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪ ،‬ﺃﹶﻻ ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻠﱢﻎﹾ ﺍﻟـﺸ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺐ‪ ‬ﻓﹶﻠﹶﻌ‪‬ﻞﱠ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻠﱢﻐ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹸ ﺃﹶﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹺ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ‬
‫ﻫ‪‬ﻞﹾ ﺑ‪‬ﻠﱠﻐ‪‬ﺖ‪«‬؟ )ﻡ‪(١٦٧٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺑﮑﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﻣﺎن ﺑﻪ وﺿـﻊ اوﻟـﺶ ﮐـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪،‬‬
‫آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ )ﻫﻔﺖ آﺳﻤﺎن و ﻫﻔﺖ زﻣﯿﻦ( را آﻓﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎل‪ ،‬دوازده ﻣـﺎه اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺣﺮام ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﻣﺎه ذواﻟﻌﻘﺪه‪ ،‬ذواﻟﺤﺠﻪ و ﻣﺤﺮم ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫـﻢ‬
‫ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻣﺎه رﺟﺐ )ﻗﺒﯿﻠﮥ( ﻣﻀﺮ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺟﻤﺎدي اﻟﺜﺎﻧﯽ و ﺷـﻌﺒﺎن‪ ،‬ﻗـﺮار دارد«‪ .‬ﺳـﭙﺲ اﻓـﺰود‪:‬‬
‫»اﯾﻦ ﮐﺪام ﻣﺎه اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﺪا ورﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣـﯽ داﻧﻨـﺪ‪ .‬راوي ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازه اي ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺼﻮر ﮐﺮدﯾﻢ ﻧﺎم دﯾﮕﺮي ﺳﻮاي اﯾﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ در ﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٤٨‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﺎه‪ ،‬ذواﻟﺤﺠﻪ ﻧﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧـﺪا‬
‫ورﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬راوي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣـﺎ ﺗـﺼﻮر‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ ﻧﺎم دﯾﮕﺮي ﺳﻮاي اﯾﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ در ﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾـﺎ ﺷـﻬﺮ ﻣﮑـﻪ ﻧﯿـﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘـﯿﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻠﯽ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﭼﻪ روزي اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺧﺪا ورﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘـﺮ ﻣـﯽ داﻧﻨـﺪ‪ .‬راوي ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﺼﻮر ﮐﺮدﯾﻢ ﻧﺎم دﯾﮕﺮي ﺳﻮاي اﯾﻦ ﻧـﺎم‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫در ﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬روز ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺑﻠﯽ اي رﺳﻮل ﺧـﺪا‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﻤﺎﻧـﺎ‬
‫ﻣﺎل و ﺟﺎن و آﺑﺮوي ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ روز و اﯾﻦ ﻣﺎه و اﯾـﻦ ﺳـﺮزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺘـﺮم ﻫـﺴﺘﻨﺪ وﺑـﺰودي ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺧﻮاﻫﯿﺪ رﻓﺖ و از ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد اﻋﻤﺎﻟﺘﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ؛ ﭘـﺲ ﺑﻌـﺪ از ﻣـﻦ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﻧﺸﻮﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ وﺧﻮﻧﺮﯾﺰي ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻧـﺎﺑﻮد ﺳـﺎزﯾﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﯾـﮏ از ﺷـﻤﺎ ﺣﺎﺿـﺮﯾﻦ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫اﺣﮑﺎم را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؛ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻓﺮد ﻏﺎﯾـﺐ از ﺷـﺨﺺ ﺣﺎﺿـﺮ‪ ،‬ﻣﻄﻠـﺐ را‬
‫ﺑﻬﺘﺮ درﯾﺎﺑﺪ«‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻓﺰود‪» :‬آﯾﺎ رﺳﺎﻧﺪم«؟‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﯿﺼﻠﮥ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻗﺘﻠﻬﺎ اﺳﺖ‬

‫‪١٠٢٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴﻌﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹸ ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺪ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺀِ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٧٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪ ،‬ﻓﯿﺼﻠﻪ اي ﮐﻪ روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺧﻮﻧﻬﺎ )ﻗﺘﻠﻬﺎ( اﺳﺖ«‪) .‬و اوﻟﯿﻦ ﭘﺮﺳﺶ از ﺣﻘﻮق‬
‫اﻟﻬﯽ در ﻣﻮرد ﻧﻤﺎز اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺣﻼل ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‬

‫‪١٠٢٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴﻌﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ـ ﱡﻞ‬
‫ﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮﹺﺉﹴ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ ـ ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺇﹺﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬ـ ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺈﹺﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﻯ‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺙ‪ :‬ﺍﻟﺜﱠﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﺰ‪‬ﺍﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﻔﹾﺲﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺎﺭﹺﻙ‪ ‬ﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻨﹺـﻪ‪ ،‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻔﹶـﺎﺭﹺﻕ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﹾﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻋ‪‬ـﺔ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٧٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ‬
 ‫‪٦٤٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫دﻫﺪﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮﻧﺶ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﻮرد‪ -1 :‬ﻓﺮدي ﮐﻪ ازدواج ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎن دﯾﮕﺮي را ﺑﮑﺸﺪ‪،‬ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ -3 .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از دﯾﻦ ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺟﻤﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را رﻫﺎ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﮑﺸﺪ و ﺑﺎ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﺪ‬

‫‪١٠٢٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟﮏ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻧ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻜﹾﻞﹴ‪ ،‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪‬ﻣ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺎﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻹِﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻘ‪‬ﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺸ‪‬ﻜﹶﻮ‪‬ﺍ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻥﹶ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺇﹺﺑﹺﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻮﻥﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﻟﹾﺒ‪‬ﺎﻧﹺﻬ‪‬ﺎ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻮﺍ ﻓﹶﺸ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﻮﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺃﹶﻟﹾﺒ‪‬ﺎﻧﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶـﺼ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺍ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ‪ ‬ﻭ‪‬ﻃﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻭﺍ ﺍﻹِﺑﹺﻞﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ـﺚﹶ ﻓ‪‬ـﻲ ﺁﺛﹶـﺎﺭﹺﻫ‪‬ﻢ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹸﺩ‪‬ﺭﹺﻛﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺠﹺﻲﺀَ ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻢ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻄ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳﻬﹺﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻋ‪‬ﻴ‪‬ـﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻧ‪‬ﺒﹺﺬﹸﻭﺍ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺸ‪‬ﻤ‪‬ﺲﹺ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻮﺍ‪) .‬ﻡ‪(١٦٧١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ از ﻃﺎﯾﻔﮥ ﻋﮑﻞ ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻌﻠﺖ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري آب و ﻫـﻮاي ﻣﺪﯾﻨـﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻤـﺎر ﺷـﺪﻧﺪ و ﻧـﺰد‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻫﻤﺮاه ﭼﻮﭘﺎن ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﺘﺮان‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﺪ‬
‫ﺗﺎ از ادرار و ﺷﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮرﯾﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا‪ .‬و رﻓﺘﻨﺪ واز ادرار و ﺷﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﭼﻮﭘﺎن را ﮐﺸﺘﻨﺪ وﺷﺘﺮان را ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آﻧﺎن‬
‫را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ آﻧﻬﺎ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺸﺎن‬
‫را ﻗﻄﻊ‪ ،‬و ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن را ﮐﻮر ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺟﻠﻮي آﻓﺘﺎب ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‬

‫‪١٠٢٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﻦﹺ ﻣ‪‬ﺴﻌﻮﺩ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ـ ﹸﻞ‬
‫ﻧ‪‬ﻔﹾﺲ‪ ‬ﻇﹸﻠﹾﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﺁﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺍﻷَﻭ‪‬ﻝﹺ ﻛ‪‬ﻔﹾﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻷَِﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺃﹶﻭ‪‬ﻝﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺍﻟﹾﻘﹶﺘ‪‬ﻞﹶ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٧٧/‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٥٠‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪،‬‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﺮزﻧﺪ آدم )ﻗﺎﺑﯿﻞ( ﺑﺎ ﮔﻨﺎﻫﺶ‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا او ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺳﻨﺖ ﻗﺘﻞ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﯿﺰي ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰ در ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬ﻋﺬاب‬
‫داده ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪١٠٢٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻗﹶﺘ‪‬ـﻞﹶ ﻧ‪‬ﻔﹾـﺴ‪ ‬ﻪ‬
‫ﺑﹺﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺓ‪ ‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺗﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺄﹸ ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻄﹾﻨﹺﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺎﺭﹺ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺷ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺎﺭﹺ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﺪ‪‬ﺍ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻯ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹴ ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻯ ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﺎﺭﹺ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻨ‪‬ﻢ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻣ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﺪ‪‬ﺍ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹶﺑ‪‬ـﺪ‪‬ﺍ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ آﻫﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻮدﮐﺸﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﺑﻄﻮر داﯾﻢ‪ ،‬آن آﻫﻦ را در آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و در ﺷـﮑﻤﺶ‬
‫ﻓﺮو ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪ .‬و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮردن زﻫﺮ‪ ,‬ﺧﻮد ﮐﺸﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﺑﻄﻮر داﯾﻢ آن زﻫﺮ را‬
‫در آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ در دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺟﺮﻋﻪ ﺟﺮﻋﻪ‪ ،‬آن را ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬و ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺧﻮدش‬
‫را از ﺑﺎﻻي ﮐﻮﻫﯽ ﺑﯿﻨﺪازد و ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﺑﻄﻮر داﯾﻢ در آﺗـﺶ ﺟﻬـﻨﻢ‪ ،‬ﺳـﻘﻮط‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪١٠٢٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺍﻟﹾﺘ‪‬ﻘﹶـﻰ ﻫ‪‬ـ ‪‬ﻮ‬
‫ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻛﹸﻮﻥﹶ ﻓﹶﺎﻗﹾﺘ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹶﺮﹺﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻝﹶ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﺇﹺﻟﹶـﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻜﹶﺮﹺﻫ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ـﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ـﺎﺫﱠﺓﹰ ﺇﹺﻻﱠ ﺍﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺑﹺﺴ‪‬ﻴ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺃﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺃﹶ ﻓﹸﻼﹶﻥﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ«‪ .‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﺨ‪‬ـﺮ‪‬ﺝ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻗﹶﻒ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﺠ‪‬ﺮﹺﺡ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻞﹶ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺫﹸﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ـﻪ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
 ‫‪٦٥١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪ ‬‬
‫ﻚ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺫﹶﺍﻙ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺁﻧﹺﻔﹰﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻋ‪‬ﻈﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹸﻠﹾﺖ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻃﹶﻠﹶﺒﹺﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ـﺮﹺﺡ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺷ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻮ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻞﹶ ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻷَﺭ‪‬ﺽﹺ ﻭ‪‬ﺫﹸﺑ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺛﹶﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ـﻪ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ، ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪» :‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻭ ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺎﺱﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹶ ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‬
‫ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻭ ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻫ‪‬ﻞﹺ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻨ‪‬ﺔ‪) .«‬ﻡ‪(١١٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻋﺪي ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬و ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ در ﯾﮑﯽ از ﻏـﺰوات‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﻬﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮﮔـﺸﺘﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺮدي وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺸﺮﮐﯽ را ﮐﻪ ﯾﮑﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐـﺮد و‬
‫ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻣﯽ زد‪ .‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻓﻼﻧﯽ ﻧﺠﻨﮕﯿﺪه اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او از دوزﺧﯿﺎن اﺳﺖ«‪ .‬ﻣﺮدي از آن ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ او ﻣﯽ ﭘﺮدازم‪ .‬ﭘـﺲ در‬
‫ﺗﻨﺪ رﻓﺘﻦ و ﮐﻨﺪ رﻓﺘﻦ )ﺑﻬﺮﺣﺎل( ﻫﻤﺮاه او ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت‪ ،‬زﺧﻤﯽ ﺷـﺪ و ﺑـﺮاي‬
‫ﻣ‪‬ﺮدن‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ ﻧﻤﻮد )درد را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﮑﺮد(‪ .‬ﭘﺲ دﺳﺘﮥ ﺷﻤـﺸﯿﺮش را ﺑـﺮ زﻣـﯿﻦ ﻧﻬـﺎد و ﻟﺒـﮥ ﺗﯿـﺰش را‬
‫وﺳﻂ ﺳﯿﻨﻪ اش ﻗﺮار داد و ﺑﺮ آن ﻓﺸﺎر وارد ﮐﺮد و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮد را ﮐﺸﺖ‪ .‬آن ﻣﺮد‪ ،‬ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم‬
‫‪ ‬آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯽ‪.‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ«؟ آن ﻣﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدي را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن‬
‫از دوزﺧﯿﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﯾﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﺒـﺮ او را ﺑـﺮاي ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻣﯽ آورم‪ .‬آﻧﮕﺎه او را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻧﻤﻮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت‪ ،‬زﺧﻤـﯽ ﺷـﺪ و ﺑـﺮاي ﻣ‪‬ـﺮدن‪ ،‬ﻋﺠﻠـﻪ ﻧﻤـﻮد‬
‫)درد را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﮑﺮد(‪ .‬ﭘﺲ دﺳﺘﮥ ﺷﻤﺸﯿﺮش را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺎد و ﻟﺒﮥ ﺗﯿﺰش را وﺳـﻂ ﺳـﯿﻨﻪ اش ﻗـﺮار‬
‫داد و ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻓﺸﺎر آورد و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮد را ﮐﺸﺖ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮاً‬
‫اﻋﻤﺎل ﺑﻬﺸﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ وﻟﯽ در واﻗـﻊ‪ ،‬دوزﺧـﯽ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﮔﺮوﻫـﯽ از ﻣـﺮدم‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮاً رﻓﺘـﺎر‬
‫دوزﺧﯽ دارﻧﺪ؛ وﻟﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ اﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٥٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪١٠٢٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹰ ﻭ‪‬ﺟﹺﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻗﹶـﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﺑ‪‬ـﻴ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹸﻮﻫ‪‬ﺎ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻊ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺑﹺﻚ‪‬؟ ﻓﹸﻼﹶﻥﹲ؟ ﻓﹸﻼﹶ ﹲﻥ؟ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺫﹶﻛﹶﺮ‪‬ﻭﺍ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺖ‪‬‬
‫ﺑﹺﺮ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹸﺧ‪‬ﺬﹶ ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹶﺮ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺽ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ـﺎﺭ‪‬ﺓ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٧٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ اي را ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺳـﺮش‪ ،‬ﻣﯿـﺎن دو ﺳـﻨﮓ‬
‫ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻮ را ﺑﻪ اﯾﻦ روز اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻓﻼﻧﯽ؟ ﻓﻼﻧـﯽ؟ ﺗـﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﯾﻬﻮدي را ﻧﺎم ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬او ﺑﺎ ﺳﺮش اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐـﻪ )ﺑﻠـﯽ(‪ .‬ﺳـﭙﺲ آن‬
‫ﻣﺮد ﯾﻬﻮدي را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و او ﻧﯿﺰ اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬دﺳـﺘﻮر داد ﺗـﺎ ﺳـﺮش‬
‫ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﻮد )و ﻗﺼﺎص ﮔﺮدد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ دﯾﮕﺮي را ﮔﺎز ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و او دﻧﺪاﻧﻬﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ اش را‬

‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آورد‬

‫‪١٠٢٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹰ ﻋ‪‬ﺾ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺰ‪‬ﻉ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻩ‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﻘﹶﻄﹶﺖ‪ ‬ﺛﹶﻨﹺﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺛﹶﻨ‪‬ﺎﻳ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻯ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ؟ ﺗ‪‬ﺄﹾﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺁﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻉ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻓ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹾﻀ‪‬ﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺤ‪‬ﻞﹸ؟ ﺍﺩ‪‬ﻓﹶﻊ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ﺰﹺﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٧٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣ‪‬ﺼﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮدي دﺳﺖ دﯾﮕﺮي را ﮔﺰﯾﺪ‪ .‬ﻧﻔﺮ دوم دﺳـﺘﺶ را از‬
‫دﻫﺎن اوﻟﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬دﻧﺪاﻧﻬﺎي ﺟﻠﻮﯾﯽ او اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬او از رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ دادش ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ دﺳﺘﻮري ﻣﯽ دﻫـﯽ؟ ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻫﯽ ﺑـﻪ او ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﺗـﺎ‬
‫دﺳﺘﺶ را در اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻮ ﻗﺮار دﻫﺪ و ﺗﻮ آﻧﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷـﺘﺮ ﻣـﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺠـﻮي؟ اﮔـﺮ راﺳـﺖ ﻣـﯽ ﮔـﻮﯾﯽ‪،‬‬
‫دﺳﺘﺖ را در اﺧﺘﯿﺎر او ﻗﺮار ﺑﺪه ﺗﺎ آﻧﺮا ﺑﺠﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎور« )ﯾﻌﻨﯽ ﻫﯿﭻ ﮐـﺲ‪ ،‬اﯾـﻦ ﮐـﺎر را‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و اﺟﺎزه ﻧﻤﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﺶ را ﺑﺠﻮﻧﺪ ﭘﺲ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ دﯾﻪ ﻧﺪارد(‪.‬‬
 ‫‪٦٥٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(9‬در زﺧﻤﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺎص اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن زﺧﻢ ﺑﻪ دﯾﻪ‪ ،‬راﺿﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪١٠٣٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺲﹴ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹸﺧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻊﹺ‪ ،‬ﺃﹸ ‪‬ﻡ ﺣ‪‬ﺎﺭﹺﺛﹶﺔﹶ ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺎﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺹ‪ ،‬ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺹ‪ .«‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶـﺖ‪ ‬ﹸﺃﻡ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺑﹺﻴﻊﹺ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﺺ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹸﻼﹶﻧ‪‬ﺔﹶ؟ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﺺ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـﻲ‪: ‬‬
‫»ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺑﹺﻴﻊﹺ ﺍﻟﹾﻘ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺹ‪ ‬ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﺺ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﺍﻟﹶﺖ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺒﹺﻠﹸﻮﺍ ﺍﻟﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺴ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻷَﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٧٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﻧﺲ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﻮاﻫﺮ رﺑﯿﻊ؛ ﻣﺎدر ﺣﺎرﺛـﻪ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬـﺎ؛ ﻓـﺮدي را ﻣﺠـﺮوح‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼف را ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺼﺎص ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺼﺎص‬
‫ﺷﻮد«‪ .‬ﻣﺎدر رﺑﯿﻊ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﻓﻼﻧﯽ‪ ،‬ﻗﺼﺎص ﻣﯽ ﺷﻮد؟! ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐـﻪ ﻗـﺼﺎص‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اي ﻣﺎدر رﺑﯿﻊ! ﺳﺒﺤﺎن اﷲ‪ ،‬ﻗـﺼﺎص‪ ،‬ﺣﮑـﻢ ﮐﺘـﺎب ﺧـﺪا )ﻗـﺮآن(‬
‫اﺳﺖ«‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ او ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺼﺎص ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ دﯾﻪ‪ ،‬راﺿﯽ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪﺷﺎن را راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(10‬درﺑﺎرة ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ وﻟﯽ ﻣﻘﺘﻮل ﺳﭙﺮده ﺷﻮد و‬
‫وﻟﯽ او را ﺑﺒﺨﺸﺪ‬

‫‪١٠٣١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻋ‪‬ﻠﹾﻘﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻞﹴ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺃﹶﺑ‪‬ﺎﻩ‪  ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹶﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﻘﹶﺎﻋ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺـ ‪‬ﻲ‬
‫‪ ‬ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﺩ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻨﹺﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻗﹶﺘ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﺧ‪‬ـﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺃﹶﻗﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻧ‪‬ﻌ‪‬ـﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺘ‪‬ﺒﹺﻂﹸ ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ـﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶـﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ‬
‫ﻓﹶﺄﹶﻏﹾﻀ‪‬ﺒ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻔﹶﺄﹾﺱﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﺮ‪‬ﻧﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪» : ‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀٍ‬
‫ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺩ‪‬ﻳﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎﻝﹲ ﺇﹺﻻﱠ ﻛ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﻓﹶﺄﹾﺳ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ـﻚ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٥٤‬‬

‫ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻮ‪‬ﻥﹸ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺫﹶﺍﻙ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻰ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﻨﹺﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺩ‪‬ﻭﻧ‪ ‬‬
‫ﻚ‬
‫ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻚ‪ .«‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﱠﻰ ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹸﻪ‪.«‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻊ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻐ‪‬ﻨﹺﻲ ﺃﹶﻧ‪‬ﻚ‪ ‬ﻗﹸﻠﹾﺖ‪» :‬ﺇﹺﻥﹾ ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﺜﹾﻠﹸﻪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹾﺗ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﺄﹶﻣ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺀَ ﺑﹺﺈﹺﺛﹾﻤ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺛﹾﻢﹺ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻚ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ـ ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ـ ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺫﹶﺍﻙ‪ ‬ﻛﹶﺬﹶﺍﻙ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ﻰ ﺑﹺﻨﹺﺴ‪‬ﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺧ‪‬ﻠﱠﻰ‬
‫ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻠﹶﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٦٨٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﻘﻤﻪ ﺑﻦ واﺋﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒـﯽ اﮐـﺮم ‪ ‬ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدم ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدي آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮد دﯾﮕﺮي را ﺑﺎ رﯾﺴﻤﺎن ﭼﺮﻣﯿﻨﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﻣـﯽ ﮐـﺸﯿﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﮔﻔــﺖ‪ :‬اي رﺳــﻮل ﺧــﺪا! اﯾــﻦ‪ ،‬ﺑــﺮادرم را ﮐــﺸﺘﻪ اﺳــﺖ‪ .‬رﺳــﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣــﻮد‪» :‬آﯾــﺎ ﺑــﺮادرش را‬
‫ﮐﺸﺘﻪ اي«؟ ﻣﺮد اوﻟﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﻋﺘﺮاف ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮاه ﻣﯽ آورم‪ .‬ﻣﺮد دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺮادرش را‬
‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﮐﺸﺘﯽ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ و او ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﺧﺘـﯽ‬
‫را ﺑﺎ ﻋﺼﺎ ﻣﯽ زدﯾﻢ ﺗﺎ ﺑﺮﮔﻬﺎﯾﺶ ﺑﺮﯾﺰد؛ او ﻣﺮا دﺷﻨﺎم داد و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺒﺮ ﺑﻪ ﻓﺮق ﺳﺮش ﮐﻮﺑﯿﺪم و او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﭼﯿﺰي داري ﮐـﻪ در‬
‫ﻗﺒﺎل ﺧﻮدت‪ ،‬ﺑﺪﻫﯽ«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺠﺰ ﭼﺎدر و ﺗﺒﺮم‪ ،‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕـﺮي ﻧـﺪارم‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آﯾـﺎ ﻗﻮﻣـﺖ ﺗـﻮ را‬
‫ﻣﯽ ﺧﺮﻧﺪ«؟ )و آزاد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﻗﻮم ام ﺑﯽ ارزش ﺗﺮ از اﯾﻦ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪‬‬
‫ﻃﻨﺎب را ﺑﺴﻮي آن ﻣﺮد اﻧﺪاﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻤﺮاﻫﺖ را ﺑﮕﯿﺮ«‪ .‬آن ﻣﺮد او را ﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫رﻓﺖ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻗﺎﺗﻞ را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ او ﻣﯽ ﺷﻮد«‪) .‬ﻫﯿﭻ ﮐـﺲ ﺑـﺮ دﯾﮕـﺮي ﻣﻨﺘـﯽ‬
‫ﻧﺪارد(‪ .‬ﺳﭙﺲ وﻟـﯽ ﻣﻘﺘـﻮل ﺑﺮﮔـﺸﺖ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﺑـﻪ ﻣـﻦ اﻃـﻼع دادﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﯾﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻗﺎﺗﻞ را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ او ﻣﯽ ﺷﻮد« در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ او را ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺷﻤﺎ دﺳﺘﮕﯿﺮ‬
‫ﮐﺮدم!‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ او ﮔﻨﺎه ﺗﻮ و ﺑﺮادرت را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮد«؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺑﻠﯽ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮔﻔـﺖ‬
‫و ﺷﻨﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻘﺘﻮل رﯾﺴﻤﺎﻧﺶ را اﻧﺪاﺧﺖ و او )ﻗﺎﺗﻞ( را آزاد ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٥٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(11‬دﯾﮥ ﺟﻨﯿﻦ و زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺷﮑﻤﺶ‪ ،‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ و‬
‫ﺧﻮدش و ﺟﻨﯿﻨﺶ ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ‬

‫‪١٠٣٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﻗﹾﺘ‪‬ﺘ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﻫ‪‬ـﺬﹶﻳ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ـ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺑﹺﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﻘﹶﺘ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﺑ‪‬ﻄﹾﻨﹺﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺧ‪‬ﺘ‪‬ﺼ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ ﺟ‪‬ﻨﹺﻴﻨﹺﻬ‪‬ﺎ ﻏﹸﺮ‪‬ﺓﹲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪‬ﺓﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺑﹺﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﺎﻗ‪‬ﻠﹶﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺛﹶﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻞﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺑﹺﻐ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻬ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻲ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪،‬‬
‫ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺃﹶﻏﹾﺮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶً ﺷ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺃﹶﻛﹶﻞﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻄﹶﻖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻞﱠ؟ ﻓﹶﻤ‪‬ﺜﹾﻞﹸ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﻄﹶﻞﱡ ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺧ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻥ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹸﻬ‪‬ﺎﻥ‪ .«‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﻞﹺ ﺳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺳ‪‬ـﺠ‪‬ﻊ‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٨١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دو زن از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻫﺬﯾﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﯾﮑـﯽ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺴﻮي دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد و آن زن و ﺟﻨﯿﻨﺶ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬اﺧـﺘﻼف را ﻧـﺰد‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭼﻨﯿﻦ داوري ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺧﻮن ﺑﻬﺎي ﺟﻨﯿﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑـﺮده ﯾـﺎ ﯾـﮏ‬
‫ﮐﻨﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮥ ﻣﻘﺘﻮل را ﺑﻪ ﻋﻬﺪة ﻋﺎﻗﻠﻪ )ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﭘﺪري( ﻗﺎﺗﻞ ﮔﺬاﺷـﺖ و آﻧـﺮا ﺑﻌﻨـﻮان‬
‫ارث ﻓﺮزﻧــﺪان ﻣﻘﺘــﻮل و ﺳــﺎﯾﺮ وارﺛــﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻗــﺮار داد‪ .‬آﻧﮕــﺎه‪ ،‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ــﻞ ﺑــﻦ ﻧﺎﺑﻐــﻪ ﻫ‪‬ــﺬﻟﯽ ﮔﻔــﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺨﻮرده و ﻧﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪه و ﺳـﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘـﻪ و ﺣﯿـﺎت ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺟﺮﯾﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﻢ؟ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ ﻧﺪارد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳـﺨﻦ ﻣـﻮزوﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑﮑـﺎر‬
‫ﺑﺮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺮادر ﮐﺎﻫﻨﺎن اﺳﺖ« )ﻣﺜﻞ آﻧﻬﺎ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﺪ(‬

‫ﺑﺎب )‪ :(12‬ﭼﯿﺰ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه اي ﮐﻪ دﯾﻪ ﻧﺪارد‬

‫‪١٠٣٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻟﹾﺒﹺﺌﹾـﺮ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻥﹸ ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺀُ ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺮ‪‬ﻛﹶﺎﺯﹺ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ـﺲ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٧١٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﺮﮐﺲ‪ ،‬در ﭼـﺎه ﮐـﺴﯽ‬
‫ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﺣﻘﺶ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽ رود و دﯾﻪ ﻧﺪارد‪ .‬و ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ در ﻣﻌـﺪن‪ ،‬آﺳـﯿﺐ ﺑﺒﯿﻨـﺪ و ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٥٦‬‬

‫ﺣﻘﺶ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽ رود و دﯾﻪ ﻧﺪارد‪ .‬و آﻧﭽﻪ را ﺣﯿﻮاﻧﯽ )ﺑﺪون ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺴﯽ( ﺗﻠﻒ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺣﻘـﺶ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽ رود و دﯾﻪ ﻧﺪارد‪ .‬و زﮐﺎت ﮔﻨﺞ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ آن اﺳﺖ«‪.‬‬
 ‫‪٦٥٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫‪1‬‬
‫‪29‬ـ ﮐﺘﺎب ﻗﺴﺎﻣﺖ‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ؟‬

‫‪١٠٣٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺣ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹸﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀِ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹴ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹶ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺧ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ـﺼ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶـﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ‬
‫ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹴ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻗﹸﺘ‪‬ﻞﹶ ﻭ‪‬ﻃﹸﺮﹺﺡ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹴ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻓﹶﻘ‪‬ﲑﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻩ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻗﹶﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﹸﺛﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻗﹾﺒ‪‬ﻞﹶ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻮﻩ‪ ‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹸ ـ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺃﹶﻛﹾﺒ‪‬ﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ـ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶـﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹸ ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹶ‪» :‬ﻛﹶﺒ‪‬ـﺮ‪‬‬
‫‪،‬ﻛﹶﺒ‪‬ﺮ‪ .«‬ﻳ‪‬ﺮﹺﻳﺪ‪ ‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻜﹶﻠﱠﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺍ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺫ‪‬ﻧ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﺤ‪‬ﺮ‪‬ﺏﹴ«؟ ﻓﹶﻜﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻜﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﻧ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﹾﻨ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟ‪‬ﺤ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺼ‪‬ﺔﹶ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ‪:‬‬
‫»ﺃﹶﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻔﹸﻮﻥﹶ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻘﱡﻮﻥﹶ ﺩ‪‬ﻡ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒﹺﻜﹸﻢ‪«‬؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻠ‪‬ﻒ‪ ‬ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ـﻮﺩ‪«‬؟‬
‫ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻟﹶﻴ‪‬ﺴ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﺩ‪‬ﺍﻩ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹶ ﻧ‪‬ﺎﻗﹶﺔ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺃﹸﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﺍﺭ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺳ‪‬ﻬ‪ ‬ﹲﻞ‪ :‬ﻓﹶﻠﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹶﻀ‪‬ﺘ‪‬ﻨﹺﻲ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﻧ‪‬ﺎﻗﹶـﺔﹲ‬
‫ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺀُ‪) .‬ﻡ‪(١٦٦٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻬﻞ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺜﻤﻪ ﺑﻪ رواﯾﺖ از ﺟﻤﻌﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮﻣﺶ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ‬
‫ﺳﻬﻞ و ﻣﺤﯿﺼﻪ از ﺷﺪت ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﯿﺒـﺮ رﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻣﺤﯿـﺼﻪ آﻣـﺪ و اﻃـﻼع داد ﮐـﻪ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ را ﮐﺸﺘﻪ اﻧﺪ و در ﭼﺸﻤﮥ آب ﯾﺎ ﭼﺎﻫﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺤﯿﺼﻪ ﻧﺰد ﯾﻬﻮد رﻓـﺖ‬

‫‪1‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﺧﺘﻼﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻓﻘﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﮐـﺴﯽ در ﻣﺤﻠـﻪ اي‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻔﺮ از اوﻟﯿﺎي ﺧﻮن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و دﯾﻪ آﻧﺮا از اﻫﻞ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪:‬‬
‫ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻔﺮ از اﻫﻞ ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻠﻪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﮑﺸﺘﻪ اﯾﻢ و ﻧﻤﯽ داﻧﯿﻢ ﭼﻪ ﮐـﺴﯽ ﮐـﺸﺘﻪ اﺳـﺖ و دﯾـﻪ اش را‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٥٨‬‬

‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺷﻤﺎ او را ﮐﺸﺘﻪ اﯾﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺎ او را ﻧﮑﺸﺘﻪ اﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺤﯿﺼﻪ آﻣﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻗـﻮﻣﺶ رﺳـﯿﺪ و ﻣـﺎﺟﺮا را ﺑـﺮاي آﻧـﺎن‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐـﺮد‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﺤﯿﺼﻪ و ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺶ ﺣﻮﯾﺼﻪ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺤﯿﺼﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ ﻧﻤـﻮد‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﯿﺼﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ؛ ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾـﺪ«‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺣﻮﯾﺼﻪ و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻣﺤﯿﺼﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﯾﻬـﻮد ﺑﺎﯾـﺪ ﯾـﺎ ﺧـﻮن‬
‫ﺑﻬﺎي دوﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﺑﺪﻫﻨﺪ ﯾﺎ اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ«؟ آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺎﻣﻪ اي در اﯾـﻦ ﺑـﺎره ﺑـﻪ‬
‫آﻧﺎن ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ در ﭘﺎﺳـﺦ ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‪ :‬ﺑﺨـﺪا ﺳـﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ او را ﻧﮑـﺸﺘﻪ اﯾـﻢ‪ .‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻮﯾﺼﻪ و ﻣﺤﯿﺼﻪ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺧـﻮن دوﺳـﺘﺘﺎن ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﻣـﯽ ﺧﻮرﯾـﺪ«؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﯿﺮ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭘـﺲ ﯾﻬـﻮد‪ ،‬ﺳـﻮﮔﻨﺪ ﻣـﯽ ﺧﻮرﻧـﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ :‬آﻧـﺎن‪ ،‬ﻣـﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬از ﻃﺮف ﺧﻮدش ﺑﻪ آﻧﺎن‪ ،‬دﯾﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮد؛ ﺻﺪ ﺷـﺘﺮ ﺑـﺮاي آﻧـﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد و در‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ داد‪ .‬ﺳﻬﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﯾﮏ ﺷﺘﺮ ﺳﺮخ از ﻣﯿﺎن آن ﺷﺘﺮان‪ ،‬ﻣﺮا ﻟﮕﺪ زد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻗﺴﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ‬

‫‪١٠٣٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺤ‪‬ﺎﺏﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﺃﹶﻗﹶﺮ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﺴ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٦٧٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺮدي اﻧﺼﺎري از ﯾﺎران رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻗﺴﺎﻣﺖ را ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺣﺎﻟﺖ و دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪30‬ـ ﮐﺘﺎب ﺣﺪود‬

‫ﺣﺪ زﻧﺎ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﺪ دوﺷﯿﺰه و زﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪١٠٣٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـ ‪‬ﻪ‬
‫ﻛﹸﺮﹺﺏ‪ ‬ﻟ‪‬ﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺫﹶﺍﺕ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹸﻘ‪‬ﻲ‪ ‬ﻛﹶـﺬﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
 ‫‪٦٥٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻱ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟﹶﻬ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻼﹰ‪ ،‬ﺍﻟﺜﱠﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺜﱠﻴ‪‬ـﺐﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻜﹾـ ‪‬ﺮ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﹾﺒﹺﻜﹾﺮﹺ‪ ،‬ﺍﻟﺜﱠﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﹾﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﻟﹾﺒﹺﻜﹾﺮ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﹾﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﻲ‪ ‬ﺳ‪‬ـﻨ‪‬ﺔ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٦٩٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬وﺣﯽ ﻧـﺎزل ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪ ،‬ﮐـﺎر‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ دﺷﻮار ﻣﯽ ﺷﺪ و ﭼﻬﺮه اش دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬روزي ﺑﺮ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬وﺣﯽ ﻧـﺎزل ﺷـﺪ‬
‫و ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬دﺳﺖ داد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﺣﮑـﺎم را‬
‫از ﻣﻦ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﮑﻠﯿﻒ زﻧﺎن زﻧﺎﮐﺎر را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد؛ اﮔﺮ ﻣـﺮدي ﮐـﻪ ازدواج ﻧﻤـﻮده‬
‫ﺑﺎ زﻧﯽ ﮐﻪ ازدواج ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑـﺐ زﻧـﺎ ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺻـﺪ ﺿـﺮﺑﻪ ﺷـﻼق زده ﺷـﺪه و ﺑﻌـﺪ از آن‪،‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ دوﺷﯿﺰه اي ﺑﺎ ﭘﺴﺮي ﮐﻪ ازدواج ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪ ﺿـﺮﺑﻪ‬
‫ﺷﻼق زده ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﺪ ﮔﺮدﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺳﻨﮕﺴﺎر زن و ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ازدواج‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪١٠٣٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺔﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎ ﹴ‬
‫ﺱ‬
‫ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻄﱠﺎﺏﹺ ‪ :‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﺮﹺ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﺤ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹸﻧ‪‬ﺰﹺﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺁﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹾﻧ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻘﹶﻠﹾﻨ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬‬
‫ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺸ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﻃﹶﺎﻝﹶ ﺑﹺﺎﻟﻨ‪‬ﺎﺱﹺ ﺯ‪‬ﻣ‪‬ﺎﻥﹲ‪ ،‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹶ ﻗﹶﺎﺋ‪‬ﻞﹲ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺠﹺﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ‬
‫ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻀ‪‬ﻠﱡﻮﺍ ﺑﹺﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻙ‪ ‬ﻓﹶﺮﹺﻳﻀ‪‬ﺔ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻛ‪‬ﺘ‪‬ﺎﺏﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ‬
‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻰ ـ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦ‪ ‬ـ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ ﻭ‪‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ ،‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻗﹶﺎﻣ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹸ‪ ،‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹸ ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﺍﻻ‪‬ﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻑ‪) .‬ﻡ‪(١٦٩١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟـﻞ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪ ‬را ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﺒﻌﻮث ﻧﻤﻮد و ﻗﺮآن را ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺑﺮوي ﻧﺎزل‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬آﯾﮥ رﺟﻢ )ﺳﻨﮕﺴﺎر( ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻣﺎ ﺗﻼوت ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺧـﻮب ﻓﻬﻤﯿـﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٦٠‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻤﻮد و ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻌـﺪ از اﯾـﺸﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮕـﺴﺎر ﻧﻤـﻮدﯾﻢ‪) .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﺗﻼوت آن‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﮔﺮدﯾﺪ وﻟﯽ ﺣﮑﻢ آن‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ(‪ .‬ﻣﻦ از آن ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺣﮑﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر را در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا )ﻗﺮآن( ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ و اﯾﻨﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﺎ ﺗـﺮك‬
‫ﻓﺮﺿﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻤﺮاه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺮاي‬
‫زن و ﻣﺮدي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ازدواج‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ و ﮔﻮاه ﺑﺮ زﻧﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾـﺎ زن‪ ،‬ﺣﺎﻣﻠـﻪ‬
‫ﺷﻮد و ﯾﺎ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ و ﺣﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﺣﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺎ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ‬

‫‪١٠٣٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺑﹺﺮﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺑﹺﺮ‪‬ﺟ‪‬ـﻞﹴ ﻗﹶـﺼ‪‬ﲑﹴ‪،‬‬
‫ﺃﹶﺷ‪‬ﻌ‪‬ﺚﹶ‪ ،‬ﺫ‪‬ﻱ ﻋ‪‬ﻀ‪‬ﻼﹶﺕ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﺯ‪‬ﺍﺭ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻛﹸﻠﱠﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻔﹶﺮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﻏﹶﺎﺯﹺﻳﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺒﹺﻴﻞﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﻠﱠﻒ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻨﹺـﺐ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻴـﺐ‪‬‬
‫ﺍﻟﺘ‪‬ﻴ‪‬ﺲﹺ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺢ‪ ‬ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻜﹸﺜﹾﺒ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﺇﹺﻥﱠ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻜ‪‬ﻨ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻧ‪‬ﻜﹶﺎﻻﹰ«‪.‬‬
‫ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻧ‪‬ﻜﱠﻠﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺪ‪‬ﺛﹾﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﹺﻭ‪‬ﺍیَـﺔ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹰﺎ‪) .‬ﻡ‪(١٦٩٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣـﺮدي ﻗـﺪ ﮐﻮﺗـﺎه را ﺑـﺎ ﻣﻮﻫـﺎﯾﯽ ژوﻟﯿـﺪه ﮐـﻪ ازاري‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد و ﻋﻀﻠﻪ ﻫﺎي ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪي داﺷﺖ و ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪‬آوردﻧﺪ‪) .‬او‬
‫اﻋﺘﺮاف ﺑـﻪ زﻧـﺎ ﮐـﺮد(‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬دو ﺑـﺎر از او ﻧﭙـﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬دﺳـﺘﻮر داد و آن ﻣـﺮد‪،‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺟﻬـﺎد در راه ﺧـﺪا ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽ ﺷـﻮﯾﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺻﺪاي ﺑﺰ ﻧﺮ ﻣﺴﺖ‪ ،‬در ﻣﯽ آورﻧـﺪ و زﻧـﺎن را ﺑـﺎ ﺷـﯿﺮ اﻧـﺪﮐﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬او را ﭼﻨـﺎن ﺗﻨﺒﯿﻬـﯽ ﻣـﯽ ﮐـﻨﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺒﺮت دﯾﮕﺮان ﺷﻮد«‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺮاي ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪‬‬
‫او را ﭼﻬﺎر ﺑـﺎر ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ و از او ﻧﭙـﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬و در رواﯾﺘـﯽ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ‪ :‬دو ﯾـﺎ ﺳـﻪ ﺑـﺎر او را‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٦٦١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬درﺑﺎرة ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ زﻧﺎ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﭼﺎﻟﻪ ﮐﻨﺪن ﺑﺮاي‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻓﺮﺻﺖ دادن ﺑﻪ زن ﺑﺎردار ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻊ ﺣﻤﻞ‪ ،‬و‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد‬

‫‪،‬‬ ‫‪١٠٣٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﻣ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺰ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻷَﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـ ‪‬ﻪ‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻇﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺖ‪ ‬ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﺃﹸﺭﹺﻳﺪ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻞﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻗﹶﻮ‪‬ﻣ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻮﻥﹶ ﺑﹺﻌ‪‬ﻘﹾﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺄﹾﺳ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﻨ‪‬ﻜ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻥﹶ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ«؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪:‬‬
‫ﻣ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻌ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﻭ‪‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹾﻞﹺ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶﺔﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞﹶ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻀ‪‬ﺎ‬
‫ﻓﹶﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹶ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻩ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﺑ‪‬ﺄﹾﺱ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺑﹺﻌ‪‬ﻘﹾﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻌ‪‬ﺔﹶ ﺣ‪‬ﻔﹶﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﹾﺮ‪‬ﺓﹰ ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟﹺﻢ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَﺕ‪ ‬ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹸ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﻄﹶﻬ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﺪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻧﹺﻲ؟ ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠﻚ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻧﹺﻲ ﻛﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺩ‪‬ﺩ‪‬ﺕ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺰ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻟﹶﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻠﹶﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻣ‪‬ﺎ ﻻﹶ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺫﹾﻫ‪‬ﺒﹺﻲ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬ﻱ«‪ .‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﺕ‪‬‬
‫ﺃﹶﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﺔ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﻗﹶﺪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﺫﹾﻫ‪‬ﺒﹺـﻲ ﻓﹶﺄﹶﺭ‪‬ﺿ‪‬ـﻌ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﺗ‪‬ﻔﹾﻄ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻪ‪ .«‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻓﹶﻄﹶﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺼ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻛ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹸ ﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺰﹴ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪‬‬
‫ﻓﹶﻄﹶﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﻛﹶﻞﹶ ﺍﻟﻄﱠﻌ‪‬ﺎﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺪ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺤ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﻘﹾﺒﹺﻞﹸ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﺠ‪‬ـﺮﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻣ‪‬ـﻰ‬
‫ﺭ‪‬ﺃﹾﺳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻀ‪‬ﺢ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻡ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺴ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫»ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻼﹰ ﻳ‪‬ﺎ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺗ‪‬ﺎﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺔﹰ ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺗ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﻜﹾﺲﹴ ﻟﹶﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪‬‬
‫ﻟﹶﻪ‪ .«‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﺼ‪‬ﻠﱠﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻓ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪) .‬ﻡ‪(١٦٩٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﺮﯾﺪه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻣﺎﻋﺰ اﺳـﻠﻤﯽ ﻧـﺰد رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮدم‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﮐﺮدم وﻣﺮﺗﮑـﺐ زﻧـﺎ ﺷـﺪم و از ﺷـﻤﺎ ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻫﻢ ﮐـﻪ ﻣـﺮا ﭘـﺎك‬
‫ﺑﮕﺮداﻧﯿﺪ‪ .‬رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬او را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ )از او ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ(‪ .‬ﻓﺮداي آن روز‪ ،‬دوﺑـﺎره آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷـﺪه ام‪ .‬ﺑـﺎر دوم ﻫـﻢ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬او را ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٦٢‬‬

‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ در ﻋﻘﻞ او ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺳـﺮاغ دارﯾـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﺎﭘﺴﻨﺪي اﻧﺠﺎم دﻫﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺎ‪ ،‬او از ﻧﻈﺮ ﺧﺮد و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟـﺰو اﻓـﺮاد ﺧﺮدﻣﻨـﺪ‬
‫ﻣﺎ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﻣﺎﻋﺰ ﺑﺮاي ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺑﺎر آﻣﺪ )و اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد(‪ .‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺷﺨـﺼﯽ‬
‫را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ درﺑﺎرة او ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺧﺒﺮ آوردﻧﺪ ﮐﻪ او اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﺑﺎر‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗـﺎ ﭼﺎﻟـﻪ اي ﺣﻔـﺮ ﮐﺮدﻧـﺪ و او را ﺳﻨﮕـﺴﺎر‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﯾﮏ زن از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﻏﺎﻣﺪ آﻣﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اي رﺳـﻮل ﺧـﺪا! ﻣـﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷـﺪه ام؛ ﻣـﺮا ﭘـﺎك ﮔـﺮدان‪ .‬رﺳـﻮل اﮐـﺮم ‪ ‬او را ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿـﺪ‪ .‬ﻓـﺮداي آن روز‪ ،‬زن‬
‫ﻏﺎﻣﺪي ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﺮا ﻣﺮا ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﯽ؟ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻋﺰ ﻣﺮا ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﯽ‪ .‬ﺑﺨـﺪا‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﺮ اﻋﺘﺮاﻓﺖ‪ ،‬اﺻـﺮار ﻣـﯽ ورزي‪،‬‬
‫ﺑﺮو ﺗﺎ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﯽ« )آﻧﮕﺎه ﺑﯿﺎ(‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐـﻪ آن زن‪ ،‬وﺿـﻊ ﺣﻤـﻞ ﻧﻤـﻮد‪ ،‬ﺑﭽـﻪ را‬
‫داﺧﻞ ﮐﻬﻨﻪ اي ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد و ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﯾـﻦ ﺑﭽـﻪ‪ ،‬ﺑـﺪﻧﯿﺎ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮو ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ او را از ﺷﯿﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اي‪ ،‬ﺑﻪ او ﺷﯿﺮ ﺑﺪه«‪.‬‬
‫آن زن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻮدك را از ﺷﯿﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬او را ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻧـﺎﻧﯽ در دﺳـﺖ داﺷـﺖ‪ ،‬ﻧـﺰد‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آورد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾـﻦ ﮐـﻮدك اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﺷـﯿﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ام و ﻏـﺬا‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﮐﻮدك را ﺑﻪ ﻣﺮدي از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﭙﺮد و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﭼﺎﻟﻪ اي ﺑـﻪ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﺳﯿﻨﻪ اش‪ ،‬ﺣﻔﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و او را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در آن اﺛﻨﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿـﺪ ﺳـﻨﮕﯽ آورد و ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮ آن زن زد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻗﻄﺮه ﻫﺎي ﺧﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﭼﻬﺮة او رﯾﺨﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ آن زن را ﺑﺪ و ﺑﯽ راه ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺷﻨﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻫﺴﺘﻪ اي ﺧﺎﻟﺪ! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗـﯽ ﮐـﻪ ﺟـﺎﻧﻢ در دﺳـﺖ‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ زن ﭼﻨﺎن ﺗﻮﺑﻪ اي ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻣ‪‬ﮑﺲ‪ 1‬ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﻐﻔـﺮت‪،‬‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ«‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ و ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر وي‪ ،‬دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬

‫‪1‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯿﺎت را ﺟﻤﻊ آوري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﮔﻤﺮﮐﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و در ﺣﻖ ﻣـﺮدم‪ ،‬ﺳـﺘﻢ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و‬
‫ﭘﻮل اﺿﺎﻓﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎل ﻣﺮدم‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ‬
 ‫‪٦٦٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﺮدن ﯾﻬﻮدي ذﻣﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮد‬

‫‪١٠٤٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﺃﹸﺗ‪‬ـ ‪‬ﻲ‬
‫ﺑﹺﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻱ‪ ‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻧ‪‬ﻄﹶﻠﹶﻖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺗ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻭﻥﹶ ﻓ‪‬ﻲ ﺍﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺓ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﻰ«؟ ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﻮ‪‬ﺩ‪ ‬ﻭﺟ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹸﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺨ‪‬ﺎﻟ‪‬ﻒ‪‬‬
‫ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﻄﹶﺎﻑ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﻮﺍ ﺑﹺﺎﻟﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺓ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻛﹸﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻗ‪‬ﲔ‪ .«‬ﻓﹶﺠ‪‬ـﺎﺀُﻭﺍ‬
‫ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﻓﹶﻘﹶﺮ‪‬ﺀُﻭﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ ﺑﹺﺂﻳ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺃﹸ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺁﻳ‪‬ـﺔ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﻼﹶﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ـﻊ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ : ‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺮ‪‬ﻓﹶﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺁﻳ‪‬ﺔﹸ ﺍﻟـﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻢﹺ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﻬﹺﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺮ‪‬ﺟﹺﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‪ :‬ﻛﹸﻨ‪‬ـﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ـﻴﻤ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻘﹶﺪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺠ‪‬ﺎﺭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺑﹺﻨ‪‬ﻔﹾﺴِﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٦٩٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺮد و زﻧﯽ از ﯾﻬﻮدﯾـﺎن را ﮐـﻪ ﻣﺮﺗﮑـﺐ‬
‫زﻧﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬آوردﻧﺪ‪ .‬آﻧﺤـﻀﺮت ‪ ‬ﻧـﺰد ﯾﻬﻮدﯾـﺎن رﻓـﺖ و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬درﺑـﺎرة‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺗﻮرات ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣـﺎ ﭼﻬـﺮه ﻫـﺎي آﻧـﺎن را‬
‫ﺳﯿﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﭘﺸﺖ ﺑـﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ )ﺑـﺮ اﻻﻏـﯽ( ﺳـﻮار ﻣـﯽ ﻧﻤـﺎﯾﯿﻢ و داﺧـﻞ ﺷـﻬﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺮداﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ راﺳـﺖ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾﯿـﺪ‪ ،‬ﺗـﻮرات را ﺑﯿﺎورﯾـﺪ«‪ .‬آﻧـﺎن ﺗـﻮرات را آوردﻧـﺪ و‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرات را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ آﯾﮥ ﺳﻨﮕﺴﺎر رﺳﯿﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﺶ را ﺑـﺎﻻي آن‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از آن را ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻼم ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻄـﺎب ﺑـﻪ‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬دﺳﺘﻮر دﻫﯿﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﺶ را ﺑﺮدارد‪ .‬او دﺳﺘﺶ را ﺑﺮداﺷـﺖ و آﯾـﮥ ﺳﻨﮕـﺴﺎر را‬
‫زﯾﺮ دﺳﺘﺶ دﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬آن دو‪ ،‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿـﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤـﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا آن ﻣـﺮد ﯾﻬـﻮدي را دﯾـﺪم ﮐـﻪ‬
‫ﺧﻮدش را ﺳﭙﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ ﺳﻨﮕﻬﺎ ﺑﻪ زن ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٦٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(6‬ﺷﻼق زدن ﮐﻨﯿﺰ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮد‬

‫‪١٠٤١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻞﹶ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻷَﻣ‪‬ﺔ‪ ‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶ ‪‬ﻢ‬
‫ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻦ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻥﹾ ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ـﺪ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺯ‪‬ﻧ‪‬ـﺖ‪‬‬
‫ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬ﻭﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻴﻌ‪‬ﻮﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺑﹺﻀ‪‬ﻔ‪‬ﲑﹴ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺷ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺏﹴ‪ :‬ﻻﹶ ﺃﹶﺩ‪‬ﺭﹺﻱ‪ ،‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺜﱠﺎﻟ‪‬ﺜﹶـﺔ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪‬‬
‫ﺍﻟﺮ‪‬ﺍﺑﹺﻌ‪‬ﺔ‪) .‬ﻡ‪(١٧٠٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤــﻪ‪ :‬اﺑــﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣــﯽ ﮔﻮﯾــﺪ‪ :‬از رﺳــﻮل اﷲ ‪ ‬درﺑــﺎرة ﮐﻨﯿــﺰي ﮐــﻪ ﻗﺒــﻞ از ازدواج‪،‬‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪ‪ ،‬او را ﺷﻼق ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ دوﺑﺎره ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ او را ﺷﻼق ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑـﺎر ﻧﯿـﺰ او را‬
‫ﺷﻼق ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷـﺪ‪ ،‬او را ﺑﻔﺮوﺷـﯿﺪ اﮔـﺮ ﭼـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﯾـﮏ رﯾـﺴﻤﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﻬﺎب )ﯾﮑﯽ از راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ( ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر ﻓـﺮوش را ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم‬
‫‪ ‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﯾﺎ ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(7‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮده ﺑﺮ ﺑﺮده اش‪ ،‬ﺣﺪ را ﺟﺎري ﮐﻨﺪ‬

‫‪١٠٤٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺃﹶﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺍﻟﻨ‪‬ـﺎ ‪‬‬
‫ﺱ‬
‫ﺃﹶﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺭﹺﻗﱠﺎﺋ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﺃﹶﻣ‪‬ﺔﹰ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﱠﻠﻪ‪‬‬
‫‪ ‬ﺯ‪‬ﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻧﹺﻲ ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﺫﹶﺍ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺚﹸ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻨﹺﻔﹶﺎﺱﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ـﺸ‪‬ﻴﺖ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ‬
‫ﺟ‪‬ﻠﹶﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻥﹾ ﺃﹶﻗﹾﺘ‪‬ﻠﹶﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪‬ﺕ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺭﻭﺍﻳـﺔ‪:‬‬
‫»ﺍﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹾﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺛﹶﻞﹶ«‪) .‬ﻡ‪(١٧٠٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻣـﺮدم! ﺣـﺪ را‬
‫ﺑﺮ ﺑﺮده ﻫﺎﯾﺘﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ازدواج ﮐﺮده اﻧﺪ ﭼﻪ ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺮا ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ،‬ﮐﻨﯿـﺰ رﺳـﻮل ﺧـﺪا‬
‫‪ ‬ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪ؛ آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ او را ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬ﻣـﻦ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪم ﮐـﻪ او‬
‫ﺗﺎزه وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﺗﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﻼﻗﺶ ﺑـﺰﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺪﺳـﺘﻢ ﮐـﺸﺘﻪ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬را در ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮدي« )ﮐﻪ ﺷﻼق ﻧﺰده اي(‪ .‬و در‬
 ‫‪٦٦٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﺷﻔﺎ ﯾﺎﺑﺪ« )آﻧﮕﺎه ﺷﻼﻗﺶ ﺑﺰن(‪.‬‬

‫ﺣﺪ دزدي‬
‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﻣﻘﺪار ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن دﺳﺖ را واﺟﺐ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‬

‫‪١٠٤٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﺗ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺪ‪‬‬
‫ﺍﻟﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻕﹺ ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊﹺ ﺩ‪‬ﻳﻨ‪‬ﺎﺭﹴ ﻓﹶﺼ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ«‪) .‬ﻡ‪(١٦٨٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﺳﺖ دزد ﺗﻨﻬﺎ در ﺻـﻮرﺗﯽ‬
‫ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم دﯾﻨﺎر ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن‪ ،‬دزدﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن دﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺘﺶ ﺳﻪ درﻫﻢ اﺳﺖ‬

‫‪١٠٤٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦﹺ ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﻄﹶﻊ‪ ‬ﺳ‪‬ﺎﺭﹺﻗﹰﺎ ﻓ‪‬ـﻲ‬
‫ﻣ‪‬ﺠ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹸ ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻢ‪) .‬ﻡ‪(١٦٨٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬دﺳـﺖ دزدي را ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﺳـﭙﺮي‬
‫ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺘﺶ ﺳﻪ درﻫﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪن دﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ دزدﯾﺪن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‬

‫‪١٠٤٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮ ﹸﻝ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻟـﺴ‪‬ﺎﺭﹺﻕ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮﹺﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻀ‪‬ﺔﹶ ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮﹺﻕ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻞﹶ ﻓﹶﺘ‪‬ﻘﹾﻄﹶﻊ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪) .«‬ﻡ‪(١٦٨٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دزد را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ دزدﯾﺪن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ و رﯾﺴﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ دﺳﺘﺶ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد«‪) .‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‬
‫ﺳﺮﻗﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ‪ ،‬و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ دﺳﺘﺶ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد(‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻣﻨﻊ ﮐﺮدن از ﺷﻔﺎﻋﺖ در ﺣﺪود‬

‫‪١٠٤٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻗﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ـﺄﹾﻥﹸ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٦٦‬‬

‫ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﺍﻟﹾﻔﹶﺘ‪‬ﺢﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜﹶﻠﱢـﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺘ‪‬ﺮﹺﺉ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬؟‬
‫ﻓﹶﺄﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﻬ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﻜﹶﻠﱠﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺃﹸﺳ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺔﹸ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻠﹶﻮ‪‬ﻥﹶ ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﺗ‪‬ﺸ‪‬ﻔﹶﻊ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪«‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺃﹸﺳ‪‬ـﺎﻣ‪‬ﺔﹸ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ـﺘ‪‬ﻐ‪‬ﻔ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ـﻲ ﻳ‪‬ـﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻤ‪‬ﺎ ﻛﹶﺎﻥﹶ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺸ‪‬ﻲ‪ ‬ﻗﹶﺎﻡ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻓﹶﺎﺧ‪‬ﺘ‪‬ﻄﹶﺐ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺛﹾﻨ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪‬‬
‫ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹸﻪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻫ‪‬ﻠﹶﻚ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻠ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﻮﺍ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪‬‬
‫ﺍﻟﺸ‪‬ﺮﹺﻳﻒ‪ ‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻛﹸﻮﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺍﻟﻀ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﺃﹶﻗﹶﺎﻣ‪‬ﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻲ ﻭ‪‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‬
‫ﺑﹺﻴ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﺃﹶﻥﱠ ﻓﹶﺎﻃ‪‬ﻤ‪‬ﺔﹶ ﺑﹺﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﺪ‪ ‬ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ‬ﻟﹶﻘﹶﻄﹶﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ«‪ .‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑﹺﺘ‪‬ﻠﹾﻚ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺓ‪ ‬ﺍﻟﱠﺘ‪‬ـﻲ‬
‫ﺳ‪‬ﺮ‪‬ﻗﹶﺖ‪ ‬ﻓﹶﻘﹸﻄ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹸ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْ ‪‬ﻬﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻓﹶﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ـﺪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺖ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﺎﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﺗ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﻨﹺﻲ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ـﻚ‪ ،‬ﻓﹶـﺄﹶﺭ‪‬ﻓﹶﻊ‪ ‬ﺣ‪‬ﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ ﺇﹺﻟﹶـﻰ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪‬‬
‫‪).‬ﻡ‪(١٦٨٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪‬؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﯾـﮏ زن ﻣﺨﺰوﻣـﯽ‬
‫ﮐﻪ در دوران رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬در ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬دزدي ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻗـﺮﯾﺶ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ درﺑﺎرة او ﺑﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻋﺪه اي ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺠﺰ اﺳﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﻦ زﯾﺪ؛ ﻣﺤﺒﻮب رﺳﻮل ﺧﺪا‪‬؛ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺴﺎرﺗﯽ دارد؟ اﯾﻨﺠـﺎ ﺑـﻮد ﮐـﻪ اﺳـﺎﻣﻪ ﺑـﻦ زﯾـﺪ رﺿـﯽ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻬﻤﺎ را آوردﻧﺪ‪ .‬او درﺑﺎرة آن زن‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم ‪ ‬ﺻـﺤﺒﺖ ﮐـﺮد‪ .‬ﭼﻬـﺮة رﺳـﻮل اﷲ ‪ ‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫ﻧﻤــﻮد و ﻓﺮﻣــﻮد‪» :‬آﯾــﺎ در ﻣــﻮرد ﺣــﺪي از ﺣــﺪود ﺧــﺪا‪ ،‬ﺷــﻔﺎﻋﺖ ﻣــﯽ ﮐﻨــﯽ«؟ اﺳــﺎﻣﻪ ﮔﻔــﺖ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔـﺮت ﮐـﻦ‪ .‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎم ﻋـﺸﺎ‪ ،‬رﺳـﻮل ﺧـﺪا ‪ ‬ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ و ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺧﺪا را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﮔﻔﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﻼك اﻣﺘﻬﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ اﮔـﺮ ﻓـﺮد ﻣـﺸﻬﻮري‪،‬‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ دزدي ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬او را رﻫﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻓﺮد ﺿﻌﯿﻔﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ دزدي ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣـﺪ را‬
‫ﺑﺮ او ﺟﺎري ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ )دﺳﺘﺶ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ( ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻢ‬
‫دزدي ﻣﯽ ﮐﺮد دﺳﺘﺶ را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدم«‪ .‬آﻧﮕﺎه دﺳﺘﻮر داد و دﺳﺖ آن زن‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻮﻧﺲ از اﺑﻦ ﺷﻬﺎب‪ ،‬و اﺑﻦ ﺷﻬﺎب ازﻋﺮوه رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
 ‫‪٦٦٧‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺑﻌﺪﻫﺎ‪ ،‬آن زن‪ ،‬ﺧﻮب ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮد و ازدواج ﻧﻤﻮد و ﮔـﺎﻫﯽ ﻧـﺰد ﻣـﻦ ﻣـﯽ آﻣـﺪ و ﻣـﻦ ﻧﯿـﺎزش را ﺑـﻪ‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪.‬‬

‫ﺣﺪ ﺷﺮاب ﺧﻮاري‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺷﺮاب ﺧﻮار را ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻨﺪ؟‬

‫‪١٠٤٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺬ‪‬ﺭﹺ ﺃﹶﰊ ﺳ‪‬ﺎﺳ‪‬ﺎﻥﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪‬ﺕ‪ ‬ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻔﱠـﺎ ﹶﻥ‬
‫‪ ‬ﻭ‪‬ﺃﹸﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﹾﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺪ‪ ،‬ﻗﹶﺪ‪ ‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ ﺍﻟﺼ‪‬ﺒ‪‬ﺢ‪ ‬ﺭ‪‬ﻛﹾﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺯﹺﻳﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪‬؟ ﻓﹶﺸ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻼﹶﻥ‪‬‬
‫ـ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥﹸ ـ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮﹺﺏ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﻬﹺﺪ‪ ‬ﺁﺧ‪‬ﺮ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﺀَﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹸ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻟﹶﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻴ‪‬ﺄﹾ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺷ‪‬ﺮﹺﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻗﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪ :‬ﻗﹸﻢ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺴ‪‬ﻦ‪ :‬ﻭ‪‬ﻝﱢ ﺣ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﻟﱠﻰ ﻗﹶﺎﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻜﹶﺄﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻳ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻔﹶﺮﹴ‪ ،‬ﻗﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻠﹶﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪  ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺴِﻚ‪ ،‬ﺛﹸـﻢ‪‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺪ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮﹴ ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪  ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﲔ‪ ،‬ﻭ‪ ‬ﹸﻛﻞﱞ‬
‫ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﺬﹶﺍ ﺃﹶﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻲ‪) .‬ﻡ‪(١٧٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﺎﺳﺎن ؛ﺣﺼﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﺬر؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰد ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ‪ ‬ﺑﻮدم ﮐﻪ وﻟﯿـﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ را آوردﻧﺪ‪ .‬او ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را دو رﮐﻌﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻪ ﺑـﻮد‪ :‬آﯾـﺎ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻢ؟ ﺳﭙﺲ دو ﻧﻔﺮ ﻋﻠﯿﻪ او ﮔﻮاﻫﯽ دادﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﻨﺎم ﺣ‪‬ﻤـﺮان ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮاب ﺧﻮردن او ﮔﻮاﻫﯽ داد و دﯾﮕﺮي ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﺷﺮاب‪ ،‬اﺳﺘﻔﺮاغ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ‪ ‬ﮔﻔـﺖ‪ :‬اﮔـﺮ‬
‫ﺷﺮاب ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺷﺮاب اﺳﺘﻔﺮاغ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬و اﻓﺰود‪ :‬اي ﻋﻠﯽ! ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ و او را ﺷﻼق ﺑﺰن‪ .‬ﻋﻠـﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺣﺴﻦ! ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﺷﻼﻗﺶ ﺑﺰن‪ .‬ﺣﺴﻦ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻼﻓﺖ را‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﻟﺬﺗﻬﺎﯾﺶ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ!‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ وﺷﻼﻗﺶ ﺑﺰن‪ .‬ﭘﺲ ﻋﺒﺪاﷲ او را ﺷﻼق ﻣﯽ زد و ﻋﻠﯽ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﺷـﻤﺮد ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﭼﻬـﻞ‬
‫ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ زد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺲ ﮐﻦ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭼﻬﻞ ﺗﺎزﯾﺎﻧـﻪ زدﻧـﺪ و‬
‫ﻋﻤﺮ ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ زد و ﻫﺮ دوي اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺖ اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻬﻞ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٦٨‬‬

‫‪١٠٤٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺖ‪ ‬ﺃﹸﻗ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻓﹶﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺕ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺟﹺ ‪‬ﺪ‬
‫ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻧ‪‬ﻔﹾﺴِﻲ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻷَِﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻣ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻷَِﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻟﹶـﻢ‪‬‬
‫ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪) .‬ﻡ‪(١٧٠٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﻫـﺮﮐﺲ‪ ،‬ﺣـﺪي ﺟـﺎري ﺳـﺎزم و از آن‪ ،‬ﺑﻤﯿـﺮد‪ ،‬ﻧﺎراﺣـﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮم ﻣﮕﺮ ﺷﺮاب ﺧﻮار ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬دﯾﻪ اش را ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ؛ زﯾﺮا رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺣﺪي‬
‫را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻌﯿﻦ ﻧﻔﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(2‬ﺗﺎزﯾﺎﻧﮥ ﺗﻌﺰﯾﺮي )ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ(‬

‫‪١٠٤٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺩ‪‬ﺓﹶ ﺍﻷَﻧ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺭﹺﻱ‪ : ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻻﹶ‬
‫ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻠﹶﺪ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻓﹶﻮ‪‬ﻕ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓ‪ ‬ﺃﹶﺳ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻁ‪ ،‬ﺇﹺﻻﱠ ﻓ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻭﺩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٧٠٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﺑ‪‬ﺮده ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺠﺰ ﺣﺪودي ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺷﻼﻗﻬﺎﯾﺸﺎن در ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ دﯾﮕﺮي ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ده ﺷﻼق زد«‪.‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺪ دارد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﻣﺠﺎزات‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪١٠٥٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺓﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﺼ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺖ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻛﹶﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺃﹶﺧ‪‬ﺬﹶ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀِ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺸ‪‬ﺮﹺﻙ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹰﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ـﺴ‪‬ﺮﹺﻕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻧﹺـﻲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻧ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ـﻞﹶ‬
‫ﺃﹶﻭ‪‬ﻻﹶﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﺎ »ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﻓﹶﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺗ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﻨ‪ ‬ﹸﻜﻢ‪‬‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍ ﻓﹶﺄﹸﻗ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﻛﹶﻔﱠﺎﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﻋ‪‬ﺬﱠﺑ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻭ‪‬ﺇﹺﻥﹾ ﺷ‪‬ﺎﺀَ ﻏﹶﻔﹶﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٧٠٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﯿﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫از ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰي را ﺷﺮﯾﮏ ﻗـﺮار ﻧـﺪﻫﯿﻢ‪ ،‬دزدي ﻧﮑﻨـﯿﻢ‪ ،‬زﻧـﺎ ﻧﮑﻨـﯿﻢ‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻤﺎن را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﺮﺳﺎﻧﯿﻢ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺗﻬﻤﺖ ﻧﺰﻧﯿﻢ‪ .‬و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ از ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫وﻋﺪه ﻫﺎ‪ ،‬وﻓﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش اﻋﻤﺎﻟﺶ را ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻠـﯽ از اﻋﻤـﺎل‬
 ‫‪٦٦٩‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﻓﻮق ﺷﻮد و در دﻧﯿﺎ ﻣﺠﺎزات ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨـﺎﻫﺶ را‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺶ ﺑﺎ ﺧﺪا اﺳﺖ؛ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻋﺬاﺑﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ؛ و اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬او را ﻣﻐﻔﺮت‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪31‬ـ ﮐﺘﺎب ﻗﻀﺎوت و ﮔﻮاﻫﯽ ﻫﺎ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﯿﺎن دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪١٠٥١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹸﻡ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺯ‪‬ﻭ‪‬ﺝﹺ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﹶﺒ‪‬ﺔﹶ ﺧ‪‬ﺼ‪‬ﻢﹴ ﺑﹺﺒ‪‬ﺎﺏﹺ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺝ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻴﻨﹺﻲ‬
‫ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻌ‪‬ﻞﱠ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻜﹸﻮﻥﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻠﹶﻎﹶ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺣ‪‬ﺴِﺐ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺻ‪‬ﺎﺩ‪‬ﻕ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻗﹾﻀ‪‬ﻲ ﻟﹶﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻗﹶﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺑﹺﺤ‪‬ﻖ‪ ‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻗ‪‬ﻄﹾﻌ‪‬ﺔﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺭﹺ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﺤ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹾﻬ‪‬ـﺎ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻳ‪‬ـﺬﹶﺭ‪‬ﻫ‪‬ﺎ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٧١٣/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ام ﺳﻠﻤﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬؛ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ روزي‪،‬‬
‫آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﺳﺮوﺻﺪاﯾﯽ ﺟﻠﻮي ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺸﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻢ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ(‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﺧﺼﻮﻣﺘﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯽ آﯾﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻄﻖ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻫﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﯿﺎل اﯾﻨﮑﻪ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ او ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻢ؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫)اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ( ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬در واﻗﻊ؛ ﻗﻄﻌﻪ اي از آﺗﺶ را ﺑﻪ او داده ام؛ ﺣﺎل او آزاد اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫آﻧﺮا ﺑﺮدارد ﯾﺎ رﻫﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬درﺑﺎرة ﺷﺨﺺ ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮ و ﻟﺠﻮج‬

‫‪١٠٥٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺸ‪‬ﺔﹶ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ـﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﱠ‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﻐ‪‬ﺾ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺎﻝﹺ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺍﻷَﻟﹶﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺼ‪‬ﻢ‪).«‬ﻡ‪(٢٦٦٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬از ﻋﺎﯾﺸﻪ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﺎ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ اﺷـﺨﺎص‪،‬‬
‫ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮ و ﻟﺠﻮج اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻓﯿﺼﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ‬

‫‪١٠٥٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋْ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻟﹶﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻄﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﺎﺱ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٧٠‬‬

‫ﺑﹺﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻻﹶﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﻧ‪‬ﺎﺱ‪ ‬ﺩ‪‬ﻣ‪‬ﺎﺀَ ﺭﹺﺟ‪‬ﺎﻝﹴ ﻭ‪‬ﺃﹶﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻜ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﹾﻴ‪‬ﻤ‪‬ﲔ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻰ ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ـﻪ‪.«‬‬
‫)ﻡ‪(١٧١١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﻣﺤـﺾ ادﻋـﺎ‬
‫ﮐﺮدن‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري ﺧﻮن و ﻣﺎل دﯾﮕﺮان را ادﻋـﺎ ﻣـﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ؛ وﻟـﯽ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪) .‬ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن‪ ،‬دﻋﻮاي ﻣﺪﻋﯽ را ﺑﺎﻃﻞ‬
‫ﮐﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ و ﯾﮏ ﮔﻮاه‬

‫‪١٠٥٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺎﺱﹴ ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ ﺑﹺـﻴ‪‬ﻤ‪‬ﲔﹴ‬
‫ﻭ‪‬ﺷ‪‬ﺎﻫ‪‬ﺪ‪) .‬ﻡ‪(١٧١٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧـﻮردن )ﻣـﺪﻋﯽ( و‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮاه‪ ،‬ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(5‬ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﺪ‬

‫‪١٠٥٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻛﹶﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻭ‪‬ﻛﹶﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺇﹺﻟﹶﻰ ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪ ‬ﺪ‬
‫ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺑ‪‬ﻜﹾﺮ‪‬ﺓﹶ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻗﹶﺎﺽﹴ ﺑﹺﺴِﺠﹺﺴ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻥﹶ‪ :‬ﺃﹶﻥﹾ ﻻﹶ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ‬ﻏﹶـﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹸ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻳ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻜﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪ ‬ﺪ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺛﹾﻨ‪‬ﻴ‪‬ﻦﹺ ﻭ‪‬ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬ﻏﹶـﻀ‪‬ﺒ‪‬ﺎﻥﹸ«‪.‬‬
‫)ﻡ‪(١٧١٧/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﻧﺎﻣﻪ اي را ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑـﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷـﺘﻢ ﺑـﺮاي‬
‫ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮه ﮐﻪ در ﺳﯿﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺿﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧـﺸﻢ‪ ،‬ﻣﯿـﺎن دو‬
‫ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت ﻧﮑﻦ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻣﯿﺎن‬
‫دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬داوري ﻧﮑﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(6‬اﮔﺮ ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد ﻧﻤﻮد و ﺣﮑﻢ ﺻﺤﯿﺢ ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﺻﺎدر ﮐﺮد‬

‫‪١٠٥٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮﹺﻭ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﺎﺹﹺ ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‬
‫ﺣ‪‬ﻜﹶﻢ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﻛ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﺎﺏ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻪ‪ ‬ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺍﻥ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺣ‪‬ﻜﹶﻢ‪ ‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻄﹶﺄﹶ‪ ،‬ﻓﹶﻠﹶﻪ‪‬‬
 ‫‪٦٧١‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺃﹶﺟ‪‬ﺮ‪) .«‬ﻡ‪(١٧١٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ‪ ‬از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ‬
‫ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد ﮐﻨﺪ و ﺣﮑﻤﯽ را ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دو ﭘﺎداش ﺑﻪ او ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬و اﮔﺮ‬
‫اﺟﺘﻬﺎد ﮐﻨﺪ و ﺣﮑﻤﯽ را ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﯾﺪ؛ وﻟﯽ در آن‪ ،‬دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺎداش ﺑﻪ او ﻣﯽ رﺳﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(7‬اﺧﺘﻼف ﻓﯿﺼﻠﮥ دو ﻣﺠﺘﻬﺪ‪‬‬

‫‪١٠٥٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ ﺍﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺃﹶﺗ‪‬ـﺎﻥ‪ ‬ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ـﺎ‬
‫ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺍﻟﺬﱢﺋﹾﺐ‪ ‬ﻓﹶﺬﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﺎﺑ‪‬ﻦﹺ ﺇﹺﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﻫ‪‬ﺬ‪‬ﻩ‪ ‬ﻟ‪‬ﺼ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺫﹶﻫ‪‬ـﺐ‪‬‬
‫ﺑﹺﺎﺑ‪‬ﻨﹺﻚ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻷُﺧ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺫﹶﻫ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑﹺﺎﺑ‪‬ﻨﹺﻚ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻛﹶﻤ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻰ ﺑﹺـﻪ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻠﹾﻜﹸﺒ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ ،‬ﻓﹶﺨ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﺘ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺳ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻴ‪‬ﻬﹺﻤ‪‬ﺎ ﺍﻟﺴ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺧ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻮﻧﹺﻲ‬
‫ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻜﱢﲔﹺ ﺃﹶﺷ‪‬ﻘﱡﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻜﹸﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹶﺖ‪ ‬ﺍﻟﺼ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ :‬ﻻﹶ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﻀ‪‬ﻰ ﺑﹺـﻪ‪‬‬
‫ﻟ‪‬ﻠﺼ‪‬ﻐ‪‬ﺮ‪‬ﻯ«‪.‬‬
‫ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺑ‪‬ﻮ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ‪ :‬ﻭ‪‬ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻥﹾ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﹺﺎﻟﺴ‪‬ﻜﱢﲔﹺ ﻗﹶﻂﱡ ﺇﹺﻻﱠ ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻛﹸﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻘﹸﻮﻝﹸ‬
‫ﺇﹺﻻﱠ ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺔﹶ‪) .‬ﻡ‪(١٧٢٠/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬روزي‪ ،‬دو زن ﻫﻤﺮاه دو ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮگ آﻣﺪ و ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را ﺑﺮد‪ .‬دﯾﮕﺮي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﺮگ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫وآن ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي داوري ﻧﺰد داود ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬
‫زن ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد‪) .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮي ﺑﻮد(‪ .‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻧﺰد ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫داوود رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺎردي ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ را دو ﻧﯿﻢ‬
‫ﮐﻨﻢ و ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪ .‬زن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻢ ﮐﻨﺪ؛ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﻦ؛ اﯾﻦ‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ اوﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﻔﻊ زن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد و ﮐﻮدك را ﺑﻪ او داد«‪.‬‬

‫اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﻠﻤﮥ ﺳﮑﯿﻦ )ﭼﺎﻗﻮ( را ﻗﺒﻞ از آﻧﺮوز‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺸﻨﯿﺪه ﺑﻮدم؛ ﻣﺎ ﭼﺎﻗﻮ‬
‫را ﻓﻘﻂ »اﻟﻤﺪﯾﻪ« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٧٢‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(8‬داوري ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﻧﻔﺮ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ‪ ،‬ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬

‫‪١٠٥٨‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﯽ ﻫ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ـ ‪‬ﻦ‬
‫ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻋ‪‬ﻘﹶﺎﺭ‪‬ﺍ ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻮ‪‬ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹸ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹶﺎﺭ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻋ‪‬ﻘﹶﺎﺭﹺﻩ‪ ‬ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹰ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ـﺎ ﺫﹶﻫ‪‬ـﺐ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻘﹶﺎﺭ‪ :‬ﺧ‪‬ﺬﹾ ﺫﹶﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺍﺷ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹶـﻢ‪‬‬
‫ﺃﹶﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻯ ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ :‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺑﹺﻌ‪‬ﺘ‪‬ﻚ‪ ‬ﺍﻷَﺭ‪‬ﺽ‪ ‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺘ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻰ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﺗ‪‬ﺤ‪‬ﺎﻛﹶﻤ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ :‬ﺃﹶﻟﹶﻜﹸﻤ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻟﹶﺪ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ـﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﻟ‪‬ـﻲ‬
‫ﻏﹸﻼﹶﻡ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺍﻵﺧ‪‬ﺮ‪ :‬ﻟ‪‬ﻲ ﺟ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻮﺍ ﺍﻟﹾﻐ‪‬ﻼﹶﻡ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﺎﺭﹺﻳ‪‬ـﺔﹶ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻔ‪‬ﻘﹸـﻮﺍ ﻋ‪‬ﻠﹶـﻰ‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﻔﹸﺴِﻜﹸﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﹶﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٧٢١/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ‪ ‬رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺮدي از ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ‪ ،‬زﻣﯿﻨﯽ‬
‫ﺧﺮﯾﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﺧﺮﯾﺪار در آن زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻮزه اي ﭘﺮ از ﻃﻼ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻃﻼﻫﺎﯾﺖ را از‬
‫ﻣﻦ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺑﮕﯿﺮ؛ زﯾﺮا ﻣﻦ از ﺗﻮ ﻓﻘﻂ زﻣﯿﻦ را ﺧﺮﯾﺪه ام ﻧﻪ ﻃﻼي آﻧﺮا‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ زﻣﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ام‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﺮاي داوري ﻧﺰد ﻣﺮدي دﯾﮕﺮ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻓﺮزﻧﺪ دارﯾﺪ؟ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﯾﮏ ﭘﺴﺮ دارم‪ .‬دﯾﮕﺮي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﯾﮏ دﺧﺘﺮ دارم‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درآورﯾﺪ و از اﯾﻦ ﻃﻼﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯿﺪ و ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(9‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮاه‬

‫‪١٠٥٩‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ‪  ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪  ‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪» :‬ﺃﹶﻻﹶ ﺃﹸﺧ‪‬ﺒﹺـﺮ‪ ‬ﹸﻛﻢ‪‬‬
‫ﺑﹺﺨ‪‬ﻴ‪‬ﺮﹺ ﺍﻟﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪‬ﺍﺀِ ﺍﻟﱠﺬ‪‬ﻱ ﻳ‪‬ﺄﹾﺗ‪‬ﻲ ﺑﹺﺸ‪‬ﻬ‪‬ﺎﺩ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺒ‪‬ﻞﹶ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٧١٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺟ‪‬ﻬﻨﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔـﻮاه را ﺑـﺮاي‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻨﻤﺎﯾﻢ؟ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮاه‪ ،‬ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از او درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﺪ«‪.‬‬

‫‪32‬ـ ﮐﺘﺎب ﻟﻘﻄﻪ )اﺷﯿﺎي ﭘﯿﺪا ﺷﺪه(‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﮑﻢ اﺷﯿﺎي ﭘﯿﺪا ﺷﺪه‬

‫‪١٠٦٠‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ‪  ‬ﺻ‪‬ﺎﺣ‪‬ﺐﹺ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺳ‪‬ـﺌ‪‬ﻞﹶ‬
 ‫‪٦٧٣‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﻠﱡﻘﹶﻄﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﺬﱠﻫ‪‬ﺐﹺ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺭﹺﻕﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺍﻋ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻭﹺﻛﹶﺎﺀَﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻔﹶﺎﺻ‪‬ـﻬ‪‬ﺎ‪،‬‬
‫ﺛﹸﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﻬ‪‬ﺎ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﺔﹰ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﻓﹶﺎﺳ‪‬ﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻔ‪‬ﻘﹾﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻟﹾﺘ‪‬ﻜﹸﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺩ‪‬ﻳﻌ‪‬ﺔﹰ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻙ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﻃﹶﺎﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺮﹺ ﻓﹶﺄﹶﺩ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺇﹺﻟﹶﻴ‪‬ﻪ‪ .«‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺿ‪‬ﺎﻟﱠﺔ‪ ‬ﺍﻹِﺑﹺﻞﹺ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻚ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻬ‪‬ﺎ؟ ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﻬ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﹶﺈﹺﻥﱠ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺬﹶﺍﺀَﻫ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﻘﹶﺎﺀَﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺮﹺﺩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﺀَ ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺄﹾﻛﹸﻞﹸ ﺍﻟﺸ‪‬ﺠ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻳ‪‬ﺠﹺﺪ‪‬ﻫ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﺎ«‪ .‬ﻭ‪‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻟﹶﻪ‪‬‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺸ‪‬ﺎﺓ‪‬؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﺧ‪‬ﺬﹾﻫ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻫ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟﹶﻚ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻷَِﺧ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺬﱢﺋﹾﺐﹺ«‪) .‬ﻡ‪(١٧٢٢/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻬﻨﯽ؛ ﺻﺤﺎﺑﯽ رﺳﻮل اﷲ ‪‬؛ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از رﺳﻮل ﺧﺪا ‪ ‬در ﻣـﻮرد‬
‫ﻃﻼ و ﻧﻘﺮة ﮔﻢ ﺷﺪه اي ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻇﺮف‬
‫و ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ دور آن‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺮدم‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﻦ؛ اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺒﺶ‬
‫را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻣﺼﺮف ﮐﻦ‪ .‬و اﯾﻨﻬﺎ ﺣﮑﻢ ودﯾﻌﻪ را دارﻧﺪ؛ اﮔﺮ روزي‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺸﺎن ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﻪ او ﺑﺮﮔﺮدان«‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎﺋﻞ درﺑﺎرة ﺷﺘﺮ ﮔﻢ ﺷﺪه اي ﮐﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺗـﻮ ﺑـﺎ ﺷـﺘﺮ ﭼـﻪ ﮐـﺎر‬
‫داري؟ ﺷﺘﺮ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮدش ﺑﮕﺬار؛ زﯾﺮا ﺷﺘﺮ ﺑﺎ ذﺧﯿﺮة آب و ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﮐﻪ دارد‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﺗـﺸﻨﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬آب ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﮔﺎه‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﻮد‪ ،‬از درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ او را‬
‫ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎﺋﻞ درﺑﺎرة ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﻧﺮا ﺑﮕﯿﺮ؛ زﯾﺮا ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ از آنِ‬
‫ﺗﻮ ﯾﺎ از آنِ ﺑﺮادرت ﯾﺎ از آنِ ﮔﺮگ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬در ﻣﻮرد ﮔﻢ ﺷﺪة ﺣﺎﺟﯽ )در ﻣﮑﻪ(‬

‫‪١٠٦١‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻦﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺜﹾﻤ‪‬ﺎﻥﹶ ﺍﻟﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻲ‪ : ‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻧ‪‬ﻬ‪‬ـﻰ‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻟﹸﻘﹶﻄﹶﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﺤ‪‬ﺎﺝ‪) .‬ﻡ‪(١٧٢٤/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺗﯿﻤﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬از ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﭼﯿﺰي ﮐـﻪ از‬
‫زاﺋﺮان ﺑﯿﺖ اﷲ ﮔﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫)اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ اﻋﻼن و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑـﻪ ﻗـﺼﺪ‬
‫ﻣﺎﻟﮏ ﺷﺪن ﺑﺮدارد‪ ،‬ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ(‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٧٤‬‬

‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻢ ﺷﺪه اي را )ﺑﺪون ﻣﻌﺮﻓﯽ( ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش ﮔﻤﺮاه‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪١٠٦٢‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺧ‪‬ﺎﻟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﹺﻲ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻣ‪‬ـﻦ‪ ‬ﺁﻭ‪‬ﻯ‬
‫ﺿ‪‬ﺎﻟﱠﺔﹰ ﻓﹶﻬ‪‬ﻮ‪ ‬ﺿ‪‬ﺎﻝﱞ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺎ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺮ‪‬ﻓﹾﻬ‪‬ﺎ«‪) .‬ﻡ‪(١٧٢٥/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻬﻨﯽ ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﮔﻢ ﺷـﺪه اي را‬
‫ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬اﻋﻼم ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش ﮔﻤﺮاه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬دوﺷﯿﺪن ﺣﯿﻮاﻧﻬﺎي ﻣﺮدم ﺑﺪون اﺟﺎزه‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪١٠٦٣‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺭ‪‬ﺿ‪‬ﯽ‪ ‬ﺍﹶﷲُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ :‬ﺃﹶﻥﱠ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹸﺒ‪ ‬ﻦ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺﻪ‪ ،‬ﺃﹶﻳ‪‬ﺤ‪‬ﺐ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻛﹸﻢ‪ ‬ﺃﹶﻥﹾ ﺗ‪‬ﺆ‪‬ﺗ‪‬ﻰ ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻜﹾـﺴ‪‬ﺮ‪ ‬ﺧ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻧ‪‬ﺘ‪‬ـﻪ‪،‬‬
‫ﻓﹶﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺘ‪‬ﻘﹶﻞﹶ ﻃﹶﻌ‪‬ﺎﻣ‪‬ﻪ‪‬؟ ﺇﹺﻧ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺨ‪‬ﺰ‪‬ﻥﹸ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺿ‪‬ﺮ‪‬ﻭﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻮ‪‬ﺍﺷ‪‬ﻴﻬﹺﻢ‪ ‬ﺃﹶﻃﹾﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻠﹸﺒ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺔﹶ‬
‫ﺃﹶﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﺇﹺﻻﱠ ﺑﹺﺈﹺﺫﹾﻧﹺﻪ‪) .«‬ﻡ‪(١٧٢٦/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﮐـﺲ‪ ،‬ﺣـﻖ ﻧـﺪارد‬
‫ﺣﯿﻮان ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮي را ﺑﺪوﺷﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ از او اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد؛ آﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ‬
‫اﻧﺒﺎر ﻏﺬاﯾﺶ را ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ و ﻏﺬاﯾﺶ را ﺑﺒﺮﻧﺪ؟ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﺴﺘﺎن ﺣﯿﻮاﻧﻬﺎي ﻣﺮدم‪ ،‬ﻏﺬاي آﻧـﺎن را‬
‫اﻧﺒﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻟﺬا ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺣﯿﻮان ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮي را ﺑﺪوﺷﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ از او اﺟـﺎزه‬
‫ﺑﮕﯿﺮد«‪.‬‬

‫‪33‬ـ ﮐﺘﺎب ﺿﯿﺎﻓﺖ‬

‫ﺑﺎب )‪ :(1‬ﺣﮑﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺿﯿﺎﻓﺖ را ادا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪١٠٦٤‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﻋ‪‬ﻘﹾﺒ‪‬ﺔﹶ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﻋ‪‬ﺎﻣ‪‬ﺮﹴ ‪ ‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹸﻠﹾﻨ‪‬ﺎ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﺇﹺﻧ‪‬ـﻚ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺜﹸﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﻓﹶﻨ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺﻝﹸ ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹴ ﻓﹶﻼﹶ ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﻭﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻤ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ؟ ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻟﹶﻨ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺇﹺﻥﹾ ﻧ‪‬ﺰ‪‬ﻟﹾﺘ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﹺﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹴ ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪‬ﻭﺍ‬
‫ﻟﹶﻜﹸﻢ‪ ‬ﺑﹺﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻲ ﻟ‪‬ﻠﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ،‬ﻓﹶﺎﻗﹾﺒ‪‬ﻠﹸﻮﺍ‪ ،‬ﻓﹶﺈﹺﻥﹾ ﻟﹶﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ﻠﹸﻮﺍ ﻓﹶﺨ‪‬ﺬﹸﻭﺍ ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﺍﻟﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﱠـﺬ‪‬ﻱ‬
‫ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺒ‪‬ﻐ‪‬ﻲ ﻟﹶﻬ‪‬ﻢ‪) .«‬ﻡ‪(١٧٢٧/‬‬
 ‫‪٦٧٥‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ‪ ‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻋﺮض ﮐﺮدﯾﻢ‪ :‬ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ! ﺷﻤﺎ ﻣﺎ را‬
‫)ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ( اﻋﺰام ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؛ اﮔﺮ آن ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺎ را ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﻣﻬﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﭙﺬﯾﺮﯾـﺪ‪ .‬و اﮔـﺮ ﻧـﻪ‪ ،‬ﺣـﻖ‬
‫ﻣﻬﻤﺎن را از آﻧﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(2‬دﺳﺘﻮر دادن ﺑﻪ ﺿﯿﺎﻓﺖ‬

‫‪١٠٦٥‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺷ‪‬ﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺢﹴ ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻋ‪‬ﻲ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻗﹶﺎﻝﹶ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﺍﻟـﻀ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻓﹶ ﹸﺔ‬
‫ﺛﹶﻼﹶﺛﹶﺔﹸ ﺃﹶﻳ‪‬ﺎﻡﹴ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺟ‪‬ﺎﺋ‪‬ﺰ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻡ‪ ‬ﻭ‪‬ﻟﹶﻴ‪‬ﻠﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹴ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻠ‪‬ﻢﹴ ﺃﹶﻥﹾ ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ‬ﺃﹶﺧ‪‬ﻴـﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ـﻰ‬
‫ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺛ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ :«‬ﻗﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻳ‪‬ﺎ ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹶ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻭ‪‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺛ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪‬؟ ﻗﹶﺎﻝﹶ‪» :‬ﻳ‪‬ﻘ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻻﹶ ﺷ‪‬ﻲ‪‬ﺀَ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮﹺﻳﻪ‪‬‬
‫ﺑﹺﻪ‪)] .«‬ﻡ‪ ،١٧٢٦/‬ﺏ)‪[(٤٨‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺷﺮﯾﺢ ﺧﺰاﻋﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻪ روز اﺳﺖ و ﻋﻄﯿﻪ و‬
‫ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻧﻔﻘﮥ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ )ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻣﻬﻤﺎن‪،‬‬
‫ﻏﺬاي وﯾﮋه‪ ،‬درﺳﺖ ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮدش ﺧﻮرد ﺑﻪ او ﻫﻢ ﺑﺪﻫـﺪ(‪ .‬و ﺑـﺮاي ﻣـﺴﻠﻤﺎن‪،‬‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻧﺰد ﺑﺮادرش ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ او را ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﮐﻨﺪ«‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧـﺪ‪ :‬اي‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻧﺰد او ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫او ﭼﯿﺰي ﻧﺪارد ﺗﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ اش ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(3‬ﻫﻤﺪردي ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ اﻧﻔﺎق اﻣﻮال اﺿﺎﻓﻪ‬

‫‪١٠٦٦‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﹺﻲ ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪ ‬ﺍﻟﹾﺨ‪‬ﺪ‪‬ﺭﹺﻱ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﺳ‪‬ﻔﹶﺮﹴ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬‬
‫ﺇﹺﺫﹾ ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺭ‪‬ﺍﺣ‪‬ﻠﹶﺔ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞﹶ ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺮﹺﻑ‪ ‬ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ‪‬ﻩ‪ ‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻨ‪‬ﺎ ﻭ‪‬ﺷ‪‬ـﻤ‪‬ﺎﻻﹰ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹸ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹴ ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﻇﹶﻬ‪‬ﺮ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻛﹶﺎﻥﹶ‬
‫ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹲ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻓﹶﻠﹾﻴ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﹺﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻻﹶ ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ .«‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺬﹶﻛﹶﺮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺻ‪‬ﻨ‪‬ﺎﻑ‪ ‬ﺍﻟﹾﻤ‪‬ﺎﻝﹺ ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺫﹶﻛﹶﺮ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺭ‪‬ﺃﹶﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻧ‪‬ﻪ‪ ‬ﻻﹶ ﺣ‪‬ﻖ‪ ‬ﻷَِﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻓﹶﻀ‪‬ﻞﹴ‪) .‬ﻡ‪(١٧٢٨/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪري ‪ ‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬در ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدي‪،‬‬
‫ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺒﺶ آﻣﺪ و ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن )اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣـﻦ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪم(‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮﮐﺲ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ اﺿﺎﻓﯽ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ ﻧﺪارد و ﻫﺮ ﮐـﺲ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ )‪(1‬‬ ‫‪٦٧٦‬‬

‫ﺗﻮﺷﻪ و ﻏﺬاي اﺿﺎﻓﯽ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻏﺬا ﻧﺪارد«‪ .‬راوي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬ﭼﯿﺰﻫﺎي‬
‫زﯾﺎد دﯾﮕﺮي را ﻧﯿﺰ ﻧﺎم ﺑﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﯾﻢ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از ﻣﺎ ﺣﻖ ﻧـﺪارد ﭼﯿـﺰ اﺿـﺎﻓﻪ اي‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎب )‪ :(4‬ﻫﻤﺪردي ﻧﻤﻮدن و ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﺗﻮﺷﻪ ﻫﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫‪١٠٦٧‬ـ ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﻳ‪‬ﺎﺱﹺ ﺑ‪‬ﻦﹺ ﺳ‪‬ﻠﹶﻤ‪‬ﺔﹶ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺑﻴﻪ‪  ‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺧ‪‬ﺮ‪‬ﺟ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹺ ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ ﻏﹶﺰ‪‬ﻭ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﺻ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﻫ‪‬ﻤ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺃﹶﻥﹾ ﻧ‪‬ﻨ‪‬ﺤ‪‬ﺮ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾ‪ ‬ﻇﹶﻬ‪‬ﺮﹺﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ‬ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﻠﱠـﻪ‪ ‬‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﻤ‪‬ﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺰ‪‬ﺍﻭﹺﺩ‪‬ﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺒ‪‬ﺴ‪‬ﻄﹾﻨ‪‬ﺎ ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻧﹺﻄﹶﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﺎﺟ‪‬ﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻊ‪ ‬ﺯ‪‬ﺍﺩ‪ ‬ﺍﻟﹾﻘﹶﻮ‪‬ﻡﹺ ﻋ‪‬ﻠﹶﻰ ﺍﻟﻨ‪‬ﻄﹶﻊﹺ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻄﹶﺎﻭ‪‬ﻟﹾﺖ‪‬‬
‫ﻷَِﺣ‪‬ﺰﹺﺭ‪‬ﻩ‪ ‬ﻛﹶﻢ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬؟ ﻓﹶﺤ‪‬ﺰ‪‬ﺭ‪‬ﺗ‪‬ﻪ‪ ‬ﻛﹶﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻀ‪‬ﺔ‪ ‬ﺍﻟﹾﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺰﹺ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻧ‪‬ﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﻝﹶ‪ :‬ﻓﹶﺄﹶﻛﹶﻠﹾﻨ‪‬ـﺎ‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ ﺷ‪‬ﺒﹺﻌ‪‬ﻨ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺸ‪‬ﻮ‪‬ﻧ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺮ‪‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻝﹶ ﻧ‪‬ﺒﹺﻲ‪ ‬ﺍﻟﱠﻠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﻬ‪‬ﻞﹾ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀٍ«‪ .‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪:‬‬
‫ﻓﹶﺠ‪‬ﺎﺀَ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞﹲ ﺑﹺﺈﹺﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺓ‪ ‬ﻟﹶﻪ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﻄﹾﻔﹶﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﺄﹶﻓﹾﺮ‪‬ﻏﹶﻬ‪‬ﺎ ﻓ‪‬ﻲ ﻗﹶﺪ‪‬ﺡﹴ‪ ،‬ﻓﹶﺘ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺄﹾﻧ‪‬ﺎ ﻛﹸﻠﱡﻨ‪‬ﺎ ﻧ‪‬ﺪ‪‬ﻏﹾﻔ‪‬ﻘﹸﻪ‪ ‬ﺩ‪‬ﻏﹾﻔﹶﻘﹶﺔﹰ‪،‬‬
‫ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﺸ‪‬ﺮ‪‬ﺓﹶ ﻣ‪‬ﺎﺋﹶﺔﹰ‪ ،‬ﻗﹶﺎﻝﹶ‪ :‬ﺛﹸﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎﺀَ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﺫﹶﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺛﹶﻤ‪‬ﺎﻧﹺﻴ‪‬ﺔﹲ‪ ،‬ﻓﹶﻘﹶﺎﻟﹸﻮﺍ‪ :‬ﻫ‪‬ﻞﹾ ﻣ‪‬ﻦ‪ ‬ﻃﹶﻬ‪‬ـﻮﺭﹴ؟ ﻓﹶﻘﹶـﺎﻝﹶ‬
‫ﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻮﻝﹸ ﺍﻟﻠﱠﻪ‪» : ‬ﻓﹶﺮﹺﻍﹶ ﺍﻟﹾﻮ‪‬ﺿ‪‬ﻮﺀُ«‪) .‬ﻡ‪(١٧٢٩/‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اﯾﺎس ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﷲ ‪‬‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬آﻧﻘﺪر دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﺷﺘﺮان ﺳﻮاري ﻣﺎن را ذﺑﺢ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ‪ ‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺧﺮﺟﯿﻦ ﻫﺎي ﻏﺬاﯾﻤﺎن را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻟـﺬا ﻣـﺎ ﺳـﻔﺮه اي ﭼﺮﻣـﯽ‪ ،‬ﭘﻬـﻦ‬
‫ﻧﻤﻮدﯾﻢ و ﺗﻮﺷﮥ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬روي آن‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﺮ ﮐﺸﯿﺪم ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﭼﻘـﺪر ﻫـﺴﺘﻨﺪ؟ آن ﻏـﺬا‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﯾﮏ ﺑﺰ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﺰار و‬
‫ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﮥ ﻣﺎ از آن ﻏﺬا ﺧﻮردﯾﻢ و ﺳﯿﺮ ﺷﺪﯾﻢ و ﺧﺮﺟﯿﻦ ﻫﺎﯾﻤﺎن را ﻧﯿﺰ ﭘﺮ ﮐـﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ آﺑﯽ ﺑﺮاي وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬وﺟﻮد دارد«؟ ﻣﺮدي‪ ،‬ﻣﺸﮏ ﮐﻮﭼﮑﯽ‬
‫آورد ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ‪ ،‬آب داﺷﺖ‪ .‬آﻧﺤﻀﺮت ‪ ‬آن آب را داﺧﻞ ﻇﺮﻓﯽ رﯾﺨﺖ و ﻫﻤﮕﯽ ﻣـﺎ از آن‪،‬‬
‫وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و رﯾﺨﺖ و ﭘﺎش ﻧﻤﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﯾﺎ آﺑﯽ ﺑﺮاي‬
‫وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬وﺟﻮد دارد؟ رﺳﻮل اﷲ ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آب وﺿﻮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪ«‪.‬‬