HELICOPTER DIVISION

HELİKOPTERLER
Başlangıç El Kitabı

1. Giriş

Helikopterler kaldırma ve ileri çekici kuvvetin rotorlar tarafından üretildiği hava

araçlarıdır. Bu özellikleri ile dikey iniş kalkış yapabilir, havada asılı kalabilir, ileri,
geri, sağa, sola yani 3 eksende özgürce hareket edebilirler.
Dikey iniş kalkış yapabilme kabiliyetleri helikopterleri uçaklardan ayıran temel
özellikleridir, bu eşsiz yetenekleri onları kara yolundan ulaşımın çok zor veya
imkânsız olduğu arazilerde, trafiğin sorunun gün geçtikçe arttığı büyük şehirlerin
içinde, özel gereklilikleri olan askeri operasyonlarda, arama kurtarma ve hava
ambulans gibi görevlerde vazgeçilmez kılmaktadır.

2. Genel Tanıtım

2.1. Helikopterlerin Ana Bölümleri

Helikopterlerin havada kalabilmeleri için mevcut tasarım özelliklerini ve bu

özelliklerle birlikte karşı koyduğu fizik kurallarını öğrendiğinizde herkes gibi
sizlerde büyük bir şaşkınlık ve hayranlık içinde kalacaksınız. Eğer şu meşhur sözü
daha önce duymadıysanız burada tekrar hatırlatalım "Uçak uçmak için vardır,
pilot sadece ona yardımcı olur, helikopter ise uçmak istemez onu pilot uçurur.

1
2.1.1. Ana Rotor

Türkçe pervane diye adlandırabileceğimiz fakat

teknik bir terim olarak bu sektörün içinde
olanlar tarafından Ana Rotor olarak
isimlendirilen helikopterin kaldırma ve ileri
çekici kuvvetini üreten en büyük döner
parçasıdır.

2.1.2. Kuyruk Rotoru

Helikopterin kuyruk kısmında yer alan ikinci

pervane diye adlandırabileceğimiz ve Ana Rotor
tarafından üretilen tork kuvvetine karşı anti-
tork kuvvetini üreten ikinci büyük döner
parçasıdır. Farklı tasarım şekilleri olup kimi
helikopterde hiç olmazken kimi helikopterlerde
açılı yerleştirilmek koşulu ille kaldırma kuvveti
dahil üretebilecek kadar büyük
olabilmektedirler.

2.1.3. Kuyruk Bumu

Kuyruk rotorunu üzerinde taşıyan gövdenin

arka kısmındaki uzantısıdır. Uzun olmasının
sebebi küçük boyutlu olan Kuyruk rotorunun
Ana Rotor tarafından üretilen tork kuvvetine
karşı yeterli anıt tork üretebilmek için
moment kanundan faydalanmasıdır.

2
 2.1.4. Skid

Helikopterin yerle temas ettiği gövde altındaki

metal demirlerdir. Yeni tip helikopterlerin
çoğunda yerlerini iniş takımları almış olsa da,
ucuz maliyetleri sebebi ile hala kullanım
alanları baya yaygındır.

2.1.5. Gövde, Kabin ve Kokpit

Uçaklardakiler ile aynı tanımlara sahiptirler.

2.2. Uçuş Kumandaları

2.2.1. Saykılık

Türkçe levye diye tabir ettiğimiz ana rotoru

eğimini kontrol eden esas kumandadır. Bütün
helikopterlerde hidrolik güç ile takviye edilir,
uçaklardaki gibi derin kumandalar kesinlikle
uygulamaz, çok hassastır, uçuşların %80 i
1cm ilk bir hareket sahası içindedir.

2.2.2. Kollektif

Ana Rotor pallerinin hücum açısını kontrol

eden ikinci kumandadır. Sürekli sabit bir
hızda dönmek üzere tasarlanmış ana rotor,
pallerinin hücum açısının arttırılması
azaltılması ile kaldırma kuvveti üretmeye
başlar veya sonlandırır.

3
 2.2.3. Pedallar

İstikamet kontrolü sağlayan uçaktaki ile aynı

mantıkla çalışan kumandadır, yalnız
konvansiyonel tasarımlı helikopterlerde bu
görevi kuyruk rotoru pallerinin hücum açısını
değiştirerek başarırlar.

2.3. Ana Sistemler

2.3.1. Motor

Helikopterin uçması için gerekli gücü üretirler,

gelişmiş helikopterlerde Turboshaft Jet
motoru kullanılırken daha basit eğitim amaçlı
kullanılan helikopterlerde çoğunlukla
arabalardaki piston motor mantığı
kullanılmaktadır.

2.3.2. Aktarma Organları

Motordan üretilen gücü ana rotora ve kuyruk

rotoruna ulaştıran yapıdır, transmisyon,
sürücü şaftlar ve binlerce dişlilerden
oluşmakta olup çok kompleks bir yapıya
sahiptirler.

4
 2.3.3. Yakıt

Temel olarak Yakıt depoları, yakıt kontrol cihazı ve yakıt pompalarından

oluşmaktadır. Yakıt kontrol cihazı birçok farklı girdiyi hesaplayarak rotorların
sürekli sabit hızda dönmesi için gerekli yakıt miktarını belirler, helikopterlerin
en kritik ve en hayatı parçasıdır.

3. Uçuş Hareketleri

İleri hız kazandıktan sonra uçaklarla çok büyük benzerlik gösteren helikopterler
hover ve hover durumundan ileri hızlı uçuş durumuna geçiş esnasında tamamen
kendi karakteristiklerini sergilerler.

3.1. Hover

Kısaca havada asılı kalma durumu olarak nitelendirilebilir, hovera kalkış/iniş ile
hover da sabit duruşu başarmak bir helikopter pilotunun ilk ve en önemli
sınavıdır. Sabit duruşu başarmak için Saykılık, kollektif ve pedal kumandalarını
mükemmel bir koordinasyon içinde tutmanız gerekmektedir. Temel eğitim
helikopterlerinde bu hareket tamamen pilotun kontrolüne bırakılmışken günümüz
gelişmiş helikopterlerinde hover için birçok yardımcı sistem bulunmakta ve hatta
otomatik hover özelliği dahil eklenebilmektedir.

3.1.1. Hover’a Kalkış/İniş, Sabit Hover

Unutulmamalıdır ki Ana Rotor döndüğü sürece bir tork kuvveti üretmektedir

ve pilotun ana rotorda uyguladığı her güç artışı veya azalışı bu tork kuvvetini
değiştirmektedir. Tork kuvvetinin artıp azalması helikopterin istikametinin
değişmesine sebep olacağından dolayı pilot her güç artış ve azalışlarında
koordineli pedal kumandası uygulamalıdır.

Harekete kollektif kumandanın arttırılması ile başlanır çok hafif geri saykılık
kumandası gereklidir, saat yönünün tersi istikametinde dönen ana rotor için
yeterince sola pedal kumandası uygulanmalıdır. Yerden kesilmeye müteakip
istenilen irtifaya gelince kollektif artışı durdurulur, çevreden nirengiler
alınarak minimum saykılık kumandası ile sabit hover tesis edilir.

5
 3.1.2. Hover Hareketleri

Dönüşler pedallar ile yapılır, ileri, geri, sağa, sola taksi için sakılık kumandası
hareketin yapılmak istendiği yöne bir miktar açılarak hareketin başlaması
sağlanır ve istenen taksi hızına ulaşıldığı zaman kumanda tahditlenerek taxi
hızı muhafaza edilir. Taksiyi sonlandırmak için bu hareketin tam tersi yapılır.

3.2. Kalkış

Yerden veya hoverdan yapılabilir. Hoverdan yapılıyorsa önce ileri saykılık tatbik
edilir ve ileri pozisyonda muhafaza edilir, helikopter hız kazanmaya başladıkça
çöküşü engelleyecek kadar kollektif kumandası tatbikine ihtiyaç vardır aynı
zaman da pedallar ile istikameti tutmak gereklidir. Yerden yapılıyorsa ileri saykılık
kumandası ile kollektif tatbiki koordineli yapılır, helikopter yerden kesilmesi ileri
hızla olmalıdır, yerden kesilmeye müteakip bir miktar irtifa alınıp kollektif artışı
sonlandırılır, ileri hız artışı muhafaza edilerek helikopter düz bir hatta hızlandırılır.

3.3. İrtifa Hareketleri

Uçaktakine benzerdir fakat kumanda kullanımları değişkenlik gösterir. Hızlanmak

için ileri saykılık+pozitif kollektif, yavaşlamak için geri saykılık+negatif kollektif
tatbik edilir. Dönüşler saykılık ile yapılır pedallar sadece trim li uçuşu sağlamak
için kullanılır.

3.4. Son Yaklaşma

Bir helikopter pilotunun ikinci büyük sınavıdır, yalnız uçuşuna çıkmadan önce
başarılması gereken yegane kritik harekettir, helikopter kazalarını çok büyük bir
kısmı bu esnada gerçekleşir.
İniş noktanızı uzak mesafeden belirledikten sonra o noktaya doğru sabit bir açıyla
alçalma başlatmak için öncelikle kollektif azaltılır, iniş noktanıza yaklaşmaya
devam ettikçe geri saykılık kumandası ile sürat tahdit edilir ama bunun alçalışı
durdurmasına izin verilmez kollektif koordineli olarak azaltılır. Koordineli bir
yavaşlamayı sağlamak için borda panelinden takip ettiğiniz yer akışı sürekli aynı
hızda olmalıdır. İniş noktanıza iyice yaklaştığınızda süratin düşmesi ile
helikopterin güç ihtiyacı artacak bu sefer kollektif tatbiki gerekecektir, kollektif
tatbiki ile koordineli ileri saykılık ile ileri hızın sıfırlanması engellenir ve yaklaşma
iniş noktasında hoverda veya yerde bitirilir.

6
 4. Simülator ile Helikopter Uçuş Deneyimi

Aktif olarak evlerimizde kullanabildiğimiz simülatörlerimizin genel olarak uçak

aerodinamiğini üzerine kurulmuş olması sebebinden ötürü helikopter dinamiklerini
tam anlamı ile yansıtamasa da son yıllarda son yapılan güncellemeler ile gerçekçilik
eskiye göre büyük oranda artmış bulunmakta.
Fakat gerçekten uçağa göre modellemesi çok zor olan helikopter aerodinamiğinin
profesyonel simülatörlerde bile tam olarak modellenemediğini söyleyerek bu konuda
çok da fazla bir şey beklememeniz gerektiğini söyleyebilirim.

Ama emergency prosedürleri uygulamayı denemediğiniz sürece mevcut PC

simülatörlerinde ki gerçekçiliğin profesyonel simülatörleri yakalamaya yakın
olduğunu söyleyebilirim.

4.1 Tavsiye Edilen Helikopter Modellemeleri

Öncelikle bu sektörde gelmiş geçmiş en gerçekçi modellemesini yapan Dodosim

AB-206’sından bahsetmem gerekiyor. Emergency durumlar dahil kimi zaman
profosyonel simülatörlerden bile daha iyi performans sergilerken maalesef ki
yazılımın geliştirilmesi sonlandırılmış durumda. Eğer bu işe ciddi bakıyorsanız
mutlaka denemelisiniz fakat bu yazılımı satın almadan önce iyi bir jostick ve pedal
setiniz olması gerektiğini unutmayın.
İkinci önereceğim firma “Cerasim”dir, kaliteli modellemeleri olan, herkesin
uçurabileceği ve gerçeğe yakın uçuş karakteristikleri olan UH-60, AS365 ve AB222
en çok kullanılan modelleridir. Ayrıca ürünlerinde P3D V4 desteği de sunmaktadır.
Son olarakta Nemeth Design UH-1 modeli mevcut. Eskileri sevenler için tavsiye
edebilirim.

4.2. Tavsiye edilen eklenti yazılımlar

Helikopter ile yapacağınız uçuşların VFR olacağını düşünürsek yaptığınız uçuştan

daha fazla zevk alabilmeniz için mutlaka iyi bir meteoroloji eklentisi, mesh
güncellemesi, kamera eklentisi ve güncel Scenery kullanmanızı tavsiye ederim.
Şahsi yazılım kurulumum P3D V4, Active Sky 2016, Ezdok Camera ve
ORBX(Global Base Pack, OpenLC EU, FTX Vector, Trees) dan oluşmaktadır.

7
 4.3. Tavsiye Edilen Donanım

4.3.1. Jostick

Piyasada bulunan her joystick in helikopter uçuşuna yeterli olmadığını

söylemem gerekiyor. Özellikle sabit yaylı kendini otomatik ortalayan bir
jostickin işinizi baya zorlaştırdığını bilmelisiniz. Eğer bütçeniz yeterli ise
gerginlik ayarı yapılabilen bir ürün tercih edin, bütçeniz yeterli değil ise yayını
çıkarabileceğiniz ucuz bir ürün alıp yayı çıkarabilir veya gevşetebilirsiniz.
Şahsen elimdeki Saitek Cyborg V1 modeli Joysticki yayını gevşeterek
kullandığımı ekleyeyim.

4.3.2. Pedal

Helikopter uçuşu için olmazsa olmazdır. Eğer pedalınız yoksa bu uçuş

yapamayacağınız anlamına gelmez ama çok fazla hoverda oyalanmanızı tavsiye
etmem. Otomatik ortalayan modeller, jostick üzerinde olduğu kadar fazla
problem oluşturmuyor, ama yine de gerginlik ayarı yapan modeller tercih
edilmeli.

4.3.3. Kollektif

Ayrıca bir donanım almanıza gerek yok Joystick üzerindeki Slider(Kaydırıcı)

yeterli oluyor.

5. Sonuç

Sanal havacılığa gönül vermiş kişiler olarak VFR şartlarda daha fazla zaman
geçirmenizi şiddetle tavsiye ediyorum. Eskiden FS2004 zamanlarında
bilgisayarlarımızın performansı yeterli değilken hepimiz iki boyutlu kokpitlerde IFR
uçuş yapmaktan öteye geçemiyorduk ama artık elimizdeki kuvvetli bilgisayarlar ve
çok fazla yol kat etmiş yazılımlar ile kafanızı borda panelinden kaldırıp mükemmel
manzaranın keyfini çıkarmanızın zamanı çoktan geldi de geçiyor.
Yazılımlarımız o kadar gelişti ki yukarıda bahsettiğim eklentileri kullandığınız zaman
VFR uçuşta aldığınız manzaranın gerçeğe inanılmaz derecede yakın olduğunu sizlere
tüm samimiyetimle söyleyebilirim.

8
Helikopterler konusunda bu doküman da sizlere çok özet bilgiler sundum umarım
faydalı olabilmişimdir, internette araştırmalar yaparak çok daha ayrıntılı bilgilere
ulaşabilirsiniz.
Son olarak Turkish Virtual ailesine FDR-H kazandıran Bahadır ALKES kaptana
sonsuz teşekkürler sunuyor ve hepinize keyifli uçuşlar diliyorum.

Hazırlayan:
Serdar Özden.