BUDOWA I ROLA SKÓRY

WARSTWY ODDZIELAJĄCE ORGANIZM OD ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO

* bezkręgowce
– okrywę ciała chroniącą głębiej położone narządy tworzy nabłonek jednowarstwowy, często wytwarzający oskórek (kutykulę),
- jest bardzo dobrze rozwinięty u stawonogów (wzmocniony białkami, chityną oraz solami wapnia tworzy zewnętrzny szkielet
całkowicie nieprzepuszczalny dla wody)
- nabłonkowy fałd płaszcza większości mięczaków wytwarza ochronną muszlę
* kręgowce (w tym człowiek)
- najbardziej skomplikowany rodzaj powłoki – skóra
* rośliny
a) ryzoderma – zewnętrzna warstwa ochronna młodych korzeni
b) epiderma
– żywa tkanka okrywająca liście i młode łodygi
- zbudowana jest z kilku rodzajów komórek, w tym tworzących aparaty szparkowe
- umożliwia wymianę gazową
- przepuszcza promieniowanie świetlne niezbędne komórkom miękiszowym do fotosyntezy (większość komórek epidermy nie ma
chloroplastów)
- zewnętrzna powierzchnia komórek epidermy pokryta jest warstwą słabo przepuszczalną dla pary wodnej – kutykulą (jej skład
chemiczny jest odmienny niż kutykuli bezkręgowców)
- epiderma części roślin wytwarza wyspecjalizowane wyrostki – różnego rodzaju włoski mogące zmniejszać transpirację (np.
tworzące kutner) lub kolce pełniące funkcje ochronne
c) korkowica – okrywa starsze łodygi i korzenie roślin o wtórnym przyroście na grubość

ZMIENNOCIEPLNOŚĆ
* temperatura ciała organizmu zmiennocieplnego zmienia się wraz z temperaturą otoczenia
* płazy i gady
STAŁOCIEPLNOŚĆ
* organizm stałocieplny przez cały rok, mimo zmian temperatur środowiska, utrzymuje wysoką, prawie stałą temperaturę ciała
* ptaki, ssaki, człowiek
* wymaga istnienia złożonych mechanizmów termoregulacyjnych
* w strefie komfortu termicznego (21 C – 24 C) nasz organizm ponosi najmniejsze „koszty” utrzymania stałej temperatury ciała
- zbyt niska temperatura
* na chwilowy spadek temperatury nasz organizm reaguje „gęsią skórką” (szczątkowy mechanizm stroszenia włosów), zwężeniem naczyń
krwionośnych skóry i drżeniem mięśni (termogeneza drżeniowa)
* jeśli będziemy dłużej znajdowali się w obniżonej temperaturze, nasz organizm przyspieszy „wytwarzanie ciepła” przez podniesienie
tempa metabolizmu, m.in. dzięki zwiększeniu poziomu hormonów tarczycy (termogeneza bezdrżeniowa)
* zbyt niska temperatura doprowadzi do hipotermii (obniżenie ciepłoty ciała) i śmierci z wychłodzenia
* na niewielki wzrost temperatury powyżej strefy komfortu organizm reaguje rozszerzeniem skórnych naczyń krwionośnych,
pogłębieniem oddechów i nieznacznym wzrostem tempa pracy serca
* następnie następuje wzmożone wydzielanie potu
* w suchym i gorącym powietrzu przez skórę i z płuc można stracić nawet ½l wody w ciągu h
* może to doprowadzić do nadmiernego odwodnienia organizmu
* utrzymywanie się bardzo wysokiej temperatury zewnętrznej prowadzi z czasem do załamania zabezpieczeń termicznych, hipertermii
(przegrzania) i śmierci
* wzmożone wytwarzanie lub straty ciepła związane są z aktywnością ośrodków zlokalizowanych w podwzgórzu, określanych jako
ośrodki termoregulacyjne oraz położonego w śródmózgowiu ośrodka drżenia mięśni szkieletowych

PODSTAWY HIGIENY SKÓRY

a) trądzik młodzieńczy
* powstaje przez nadmierną aktywność gruczołów łojowych i potowych powodowaną zmianami hormonalnymi
* dochodzi do zaczopowania porów skóry przez tzw. zaskórniki utworzone z łoju i martwych komórek skóry
* zmiany trądzikowe zwiększają podatność skóry na infekcje (nie należy wyciskać zaskórników)
* stosuje się preparaty wysuszające i oczyszczające
* uporczywy trądzik wymaga zastosowania antybiotyku (konieczna konsultacja z dermatologiem)
b) pielęgnacja skóry
* codzienne mycie
* stosowanie odpowiednich kosmetyków pielęgnujących skórę
c) promieniowanie UV
* szkodliwe dla zdrowia
* należy stosować kosmetyki chroniące skórę przed szkodliwym wpływem nadmiernego opalania
* szczególnie narażone na szkodliwy wpływ promieniowania UVA i UVB są osoby z jasną karnacją
* intensywne opalanie prowadzi do powstania oparzeń skóry, wywołuje jej przedwczesne starzenie się, a niekiedy także zmiany
nowotworowe
* niewielka ilość melaniny w skórze ma swoje zalety
* w okresie jesienno-zimowym komórki skóry osób z bardzo jasną karnacją łatwiej przekształcają prekursor witaminy D w jej ostateczną
formę
d) zmiany barwnikowe
* na ogół nieszkodliwe
* część z nich może ulec zezłośliwieniu prowadzącemu do rozwoju czerniaka złośliwego
 SKÓRA
skomplikowany rodzaj powłoki oddzielający organizm od
środowiska zewnętrznego, nie jest równomiernie
rozmieszczona, twardsza na stopach, a cieńsza na głowie.

BUDOWA FUNKCJE

Naskórek Podskórna tkanka Skóra właściwa * ochrona ciała przed utratą wody
tłuszczowa * ochrona przed urazami mechanicznymi
* ochrona przed urazami termicznymi
* ochrona przed urazami chemicznymi
* ochrona przed urazami świetlnymi
* ochrona przed wnikaniem drobnoustrojów
chorobotwórczych, np. wirusów, bakterii oraz
* wodoszczelna warstwa oddzielająca * zanurzone są tu * łącznotkankowa, wielowarstwowa
grzybów
tkanki naszego ciała od otoczenia częściowo włosy, * znajduje się tu dużo włókien kolagenowych, które nadają
* ochrona częściowa przed wpływem
* zbudowany z tkanki nabłonkowej gruczoły łojowe i jej elastyczność i wytrzymałość mechaniczną
promieniowania ultrafioletowego
wielowarstwowej płaskiej potowe * znajdują się tu liczne naczynia krwionośne i zakończenia
* funkcje czuciowe – odbiór informacji ze
* z naskórka powstają liczne wytwory nerwowe, mięśnie i komórki barwnikowe (melatocyty)
środowiska zewnętrznego
rogowe: sierść, rogi i pazury (płazy, * zakończenia nerwowe zapewniają m.in. czucie dotyku,
* wydzielanie różnych substancji
gady), dziub, łuski, pióra (ptaki) ucisku, zimna, ciepła oraz bólu
* funkcja oddechowa u gadów
paznokcie, włosy (człowiek) * zanurzone tu są włosy oraz gruczoły łojowe i potowe
* łój – wydzielina gruczołów łojowych, natłuszcza
naskórek i włosy
* pot – wydzielina gruczołów potowych, składa się głównie
z wody z pewną ilością chlorku sodu i mocznika,
wydzielanie potu związane jest z termoregulacją oraz
Warstwa Warstwa mechanizmami obronnymi
podstawowa rogowa * linie papilarne – rzędy charakterystycznych i
niepowtarzalnych wzorów wyniosłości skóry właściwej Rola termoregulacyjna
(brodawek skórnych), badaniem i porównywaniem linii
papilarnych dla celów policyjnych zajmuje się
daktyloskopia
* głębsza, * zewnętrzna
* stale zachodzą tu * komórki wypychane z
intensywne podziały warstwy podstawowej
komórkowe (mitozy), stopniowo ulegają tu * włos – ochrona, obrona, izolacja skóry
powstające komórki rogowaceniu (produkują * barwnik – ochrona przed działaniem promieniowania UV
wypychają starsze ku kreatynę), obumierają i * ciałko dotykowe – odbieranie wrażeń, np. ciepło, zimno,
górze złuszczają się grupa nerwów skoncentrowana w jednym miejscu
* niektóre komórki tej * warstwa ta wytwarza liczne * gruczoł łojowy – wydzielina chroni przed pękaniem i
warstwy produkują gruczoły: śluzowe (ryby, wysychaniem
również melaninę płazy), jadowe (gady, płazy), * mięsień przywłosowy – skurcz powoduje tzw. gęsią skórkę
(brązowy barwnik kuprowe (ptaki), potowe, * gruczoł potowy – wydzielanie potu, ochłodzenie
chroniący przed wpływem łojowe, mleczne (sutkowe – * nerw – przekazywanie informacji
promieniowania UV przekształcone gruczoły * naczynie krwionośne – odżywianie skóry
potowe), wonne (ssaki) * tkanka tłuszczowa – izolacja termiczna