* TKANKA – grupa komórek wyspecjalizowanych do pełnienia określonej funkcji w organizmie

TKANKI ROŚLINNE * komórki tworzące tkankę mają najczęściej wspólne pochodzenie (wywodzą się z tej samej części zarodka) i
zbliżoną budowę (choć zdarzają się tkanki zbudowane z kilku odrębnych grup komórek
* najważniejszą ich cechą jest konieczność współpracy ze sobą w celu pełnienia określonych zadań w
organizmie
* komórki roślin połączone są cukrowcami (pektynami), które spajają ze sobą ściany sąsiednich komórek
* łączność między komórkami zachowana jest dzięki systemowi jamek, przez które przenikają pasma
cytoplazmy (plazmodesmy)
* zróżnicowanie tkankowe ciała roślin nastąpiło w wyniku konieczności przystosowania się do lądowego trybu
życia
* rośliny mają nieograniczony wzrost
* nie przyrastają w całej swej objętości ale w ściśle określonych miejscach, zwykle na szczycie łodygi i korzenia
na długość a pomiędzy wiązkami przewodzącymi na grubość
* jest to tzw. wzrost zlokalizowany
* wyjątkiem są liście i owoce przyrastające w całej objętości (wzrost dyfuzyjny), w tym wypadku cały
organizm zbudowany jest z tkanki merystematycznej, która po zakończeniu wzrostu cała przekształca się w
tkankę stałą

TKANKA TWÓRCZA (MERYSTEMATYCZNA)

* są drobne, mają cienkie ściany komórkowe
* cytoplazma z niewielkimi wodniczkami
* proporcjonalnie duże jądro
* plastydy nie są w pełni wykształcone (występują jako proplastydy)
* komórki mają charakter embrionalny
* są zdolne do podziałów (są dzięki temu miejscem tworzenia coraz to nowych komórek, które później się różnicują i przekształcają w
komórki tkanek stałych

MERYSTEMY ARCHESPORIALNE

* różnią się od pozostałych tym, że w

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA LOKALIZACJĘ W ROŚLINIE ich komórkach zachodzą podziały
mejotyczne
* występują w zarodniach
* wynikiem ich działalności są
haploidalne zarodniki

MERYSTEMY MERYSTEMY
WIERZCHOŁKOWE WSTAWOWE MERYSTEMY ZARODKOWE
INTERKALARNE
* tworzą stożki wzrostu * z nich w całości zbudowane są
łodygi i korzenia * powodują przyrost pędu zarodki roślin
* znajdują się na szczycie na długość * znajdują się w nasionach
rosnącej łodygi i korzenia * tworzą się u tych roślin, * z takiej tkanki początek biorą
* powodują przyrost na które bardzo szybko na niektóre inne merystemy
długość i nieznaczny szczycie łodygi wytwarzają
pierwotny przyrost na kwiaty lub kwiatostany
grubość (uniemożliwia to przyrost
* stożki wzrostu zbudowane łodygi w tym miejscu)
są z komórek delikatnych i * są rozmieszczone wzdłuż MERYSTEMY PRZYRANNE
wrażliwych na uszkodzenia, łodygi w tzw. węzłach i KALLUS
chronione są w łodydze chronione przez pochewki
przez specjalnie liściowe * powstają w miejscu zranienia rośliny
ukształtowane liście * obserwujemy to u najczęściej z okolicznych komórek
okrywające, a w korzeniu – niektórych roślin tkanki miękiszowej
przez ochronną jednoliściennych (trawy, * komórki tworzone przez merystem
wielokomórkową turzyce) a u dwuliściennych powodują stopniowe zabliźnianie i
czapeczkę m.in. u goździkowych zarastanie ran
* kallus powstaje zazwyczaj u roślin
MERYSTEMY BOCZNE wieloletnich, mających postać drzew lub
krzewów, gdyż tylko one żyją
* powodują wtórny przyrost łodygi i wystarczająco długo, aby ich zranienia
korzenia na grubość mogły się zabliźnić
* powstawanie tej tkanki ma duże
znaczenie w szczepieniu drzew
owocowych
* zabieg polega na tym, że na pniu
należącym do mniej szlachetnej, za to
KAMBIUM/MIAZGA TWÓRCZA FELLOGEN/MIAZGA KORKOTWÓRCZA bardzo odpornej odmiany drzewa
przytwierdza się odpowiednio
* tworzy się w postaci walca wzdłuż * powstaje pod skórką łodygi (pod spreparowane gałązki innej, szlachetnej
łodygi i korzenia pomiędzy łykiem i pierwotną tkanką okrywającą) (ale bardziej wrażliwej) odmiany
drewnem pierwotnym * produkuje nowe warstwy komórek * kallus bierze udział w zrastaniu pnia
* przyrost na grubość jest tu wtórnej tkanki okrywającej (korka) (podkładki) z zaszczepioną gałązką
spowodowany tworzeniem przez ten * fellogen w typowej postaci nie (zrazem)
merystem nowych komórek drewna występuje w korzeniu, jest tu
(zwykle do środka walca) i łyka (na zastępowany przez zewnętrzną warstwę
zewnątrz walca) komórek walca osiowego (okolnicę)MERYSTEMY PIERWOTNE

* wywodzą się bezpośrednio z merystemu zarodkowego

* powodują przyrost pierwotny roślin
* wierzchołkowe, interkalarne, niektóre archesporialne
 PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA
POCHODZENIE
MERYSTEMY WTÓRNE

* powstają z komórek należących do tkanek stałych, które już utraciły

zdolność do podziału, ale w określonych sytuacjach przyjmują na powrót
formę embrionalną (zdolną do podziałów)
* boczne, przyranne, pozostałe archesporialne

TKANKA STAŁA
* większe od komórek tkanki twórczej z grubą wtórną ścianą komórkową
* cytoplazma z dużą wakuolą (często zajmującą całe wnętrze komórki)
* plastydy są w pełni wykształcone
* czasami specjalizacja jest tak daleko posunięta, że z komórki pozostają jedynie same zgrubiałe ściany, a całe wnętrze (cytoplazma i
wszystkie organella) ulega zniszczeniu
* komórki są niezdolne do podziałów

TKANKA OKRYWAJĄCA
* tworzy zewnętrzną powłokę rośliny
* chroni roślinę przed niekorzystnym wpływem czynników śodowiska zewnętrznego i przed nadmiernym parowaniem wody

PIERWOTNA
* u roślin zielonych i w młodych organach drzew i krzew ma
postać skórki
* epiderma – skórka w częściach nadziemnych rośliny
- komórki epidermy ściśle do siebie przylegają, są żywe i
pozbawione chloroplastów (wyjątkowo chloroplasty mogą
występować w skórce roślin cieniolubnych)
- ich zewnętrzna ściana komórkowa jest pogrubiona i dodatkowo
pokryta z wierzchu (adkrustowana) warstwą tłuszczowców
- związki te zwane są kutyną a wytworzona przez nie jednolita
powłoka otaczająca całą nadziemną część rośliny to kutykula
* ryzoderma/epiblema – skórka w korzeniu
- nie ma tutaj warstwy ochronnej
* tkanka niejednorodna
* pełni czasem funkcje wewnątrzwydzielnicze (np. na płatkach
kwiatów wydziela substancje zapachowe)
WTÓRNA/KOREK/FELLEM
* tworzy się na organach wykazujących wtórny przyrost na
grubość, zastępując skórkę, która z czasem odpada
* korek jest wytworem fellogenu i składa się z licznych warstw
martwych komórek, z których pozostały jedynie ściany
komórkowe wypełnione powietrzem
* ściany te zawierają znaczne ilości suberyny
* taka budowa sprawia, że korek jest lekki i całkowicie
nieprzepuszczalny dla gazów i pary wodnej, stanowi też
znakomitą izolację termiczną przez mrozem i przegrzaniem
* ograniczone parowanie i wymiana gazowa przez korek
możliwa jest dzięki przetchlinkom (miejscom, w których
komórki nie przylegają ściśle do siebie)
* przetchlinki składają się z martwych komórek i są stale
otwarte, oprócz tworzenia coraz to nowych komórek korka,
często odkładają jedną lub kilka warstw żywych komórek do
wewnątrz (mają one cechy komórek miękiszowych i zwane są
fellodermą)
* łącznie korek, fellogen i felloderma tworzą korkownicę

APARATY SZPARKOWE
WŁOŚNIKI
* niezbędne do przewietrzania rośliny i * tworzone przez ryzodermę w szczytowej części korzenia
kontrolowanego parowania wody * zawsze jednokomórkowe
(transpiracji) gdyż kutykula jest KOLCE * zwiększają powierzchnię przez którą korzeń pobiera wodę
nieprzepuszczalna dla wody i gazów i związki organiczne
* składają się z 2 komórek * w ich tworzeniu bierze * włośników nie mają korzenie roślin wodnych i żyjących w
szparkowych (wyjątkiem są udział skórka oraz leżąca mikoryzie ektotroficznej z grzybami
wątrobowce), między którymi znajdujeponiżej tkanka miękiszowa
się szczelina (szparka) * w przeciwieństwie do
* napływ wody do komórek szparkowych cierni (skróconych pędów)
WŁOSKI
powoduje zwiększenie ich uwodnienia kolce nie mają własnej
wiązki przewodzącej i * twory jedno- lub wielokomórkowe
(turgoru)
łatwo je odłamać spełniające różnorodne funkcje WŁOSKI PRZĄCE
* w zależności od typu aparatu
szparkowego powoduje to albo wygięcie * RÓŻA
* spełniają funkcje ochronne
komórek (u dwuliściennych) albo ich
* POKRZYWA
rozsunięcie (u jednoliściennych), co
prowadzi do powiększenia szczeliny
szparki WŁOSKI KUTNEROWE
* w razie odpływu wody z komórek
szparkowych następuje ich obkurczenie i * silnie rozgałęzione włoski,
zamknięcie szparki, co zmniejsza tworzące grubą powłokę na WŁOSKI CZEPNE
transpirację, ale ogranicza wymianę liściach i łodygach (kutner) WŁOSKI
gazową * taka puchata warstwa * zaopatrzone w WYDZIELNICZE
* największe skupienie aparatów występuje np. u SZAROTKI różnego typu GRUCZOŁOWE
szparkowych występuje na spodniej ALPEJSKIEJ czy DZIEWANNY haczyki
powierzchni liści ale spotykane są też na chroniąc te rośliny przed umożliwiające * produkują olejki
wierzchu liści (głównie u roślin siedlisk nadmiernym roślinom zapachowe
wilgotnych), na zdrewniałych łodygach, nasłonecznieniem i przyczepianie się do PELARGONIA lub
na owocach itp., nie ma ich w skórce gwałtownymi zmianami podłoża enzymy trawienne
korzenia temperatury, ograniczając * CHMIEL i PRZYTULA u owadożernych
parowanie i zniechęcając CZEPNA roślin ROSICZKA
pasożytów (np. gąsienice)
TKANKA MIĘKISZOWA
* podstawowy rodzaj tkanki budującej wnętrze rośliny
* duże komórki, duże wakuole i cienka ściana komórkowa
* pomiędzy komórkami miękiszu występują większe lub mniejsze przestwory komórkowe
 MIĘKISZ ZASADNICZY
MIĘKISZ ASYMILACYJNY
* zasadnicza postać tkanki
* komórki mają liczne
soczewkowate
chloroplasty
* ma największy udział w
fotosyntezie czyli w
odżywianiu się rośliny
MIĘKISZ SPICHRZOWY
* pozbawiony chloroplastów
* magazynuje substancje
odżywcze
* zawiera liczne ziarna
materiałów zapasowych
(skrobii, tłuszczów lub białek
* występuje w organach
spichrzowych roślin (bulwy
ziemniaka, korzeń marchwi,
liście kapusty) i w mięsistych
częściach owoców i
nasionach
MIĘKISZ WODONOŚNY
* magazynuje wodę
* występuje u roślin
mających ograniczony
dostęp do wody (kaktusy,
rozchodniki,
wilczomlecze), czyli
sukulentów
MIĘKISZ POWIETRZNY
POWIETRZAJĄCY
* bardzo rozwinięty
system przestworów
komórkowych tworzących
prawdziwe kanały
wentylacyjne, którymi
gazy mogą się swobodnie
przemieszczać w roślinie
* występuje u roślin
bagiennych i wodnych
mających takie organy
(np. korzeń), w których
wymiana gazowa jest
utrudniona

MIĘKISZ GĄBCZASTYMIĘKISZ PALISADOWY MIĘKISZ

WIELORAMIENNY
* duże przestwory * komórki cylindryczne o
komórkowe małych przestworach * komórki o silnie
* liście jednoliściennych,* górna część liści pofałdowanej powierzchni
dwuliściennych i dwuliściennych i * igły niektórych
paprotników) paprotników nagonasiennych

TKANKA WZMACNIAJĄCA
* przystosowana do obciążeń mechanicznych występujących w środowisku lądowym
* komórki mają zgrubiałe ściany
* odpowiednie rozmieszczenie komórek w roślinie gwarantuje wytrzymałość na czynniki dynamiczne (np. wiatr) i statyczne (np. masa liści
czy owoców)

KOLENCHYMA/ZWARCICA SKLERENCHYMA/TWARDZICA

* zbudowana z żywych komórek (często z chloroplastami) * zbudowana z martwych komórek, po których zostały same
mających celulozowo-pektynowe wzmocnienia ściany komórkowe
* występuje w ogonkach liściowych i w obwodowych częściach * w ścianach pomiędzy włóknami celulozowymi odkłada się cukier
młodych łodyg zielnych lignina (ściany są inkrustowane ligniną), takie ściany nazywamy
* jako tkanka zbudowana z żywych i elastycznych komórek nie zdrewniałymi
hamuje wzrostu tych organów * elementy tkanki:
- włókna sklerenchymatyczne – wydłużone włókna występujące
w starych łodygach, które zakończyły swój wzrost oraz będące
KOLENCHYMA KOLENCHYMA PŁATOWA elementem drewna wtórnego
KĄTOWA - komórki kamienne/sklereidy – tworzą takie struktury jak łupiny
* wzmocnienia znajdują się na nasion (orzechy, pestki), mogą być też rozrzucone w tkance
* wzmocnienia znajdują stycznych powierzchniach miękiszowej (np. w pobliżu gniazda nasiennego gruszy)
się w narożnikach kolejnych warstw komórek
komórek

TKANKA WYDZIELNICZA
* nie zawsze tworzy struktury wielokomórkowe
* często są to pojedyncze wyspecjalizowane komórki, wydzielające określone substancje (komórki gruczołowe)

UTWORY WYDZIELNICZE POWIERZCHNIOWE UTWORY WYDZIELNICZE WEWNĘTRZNE

DREWNO/KSYLEM ŁYKO/FLOEM
* produkują wydzieliny na zewnątrz * odkładają wydzieliny wewnątrz rośliny
* transportuje wodę * przewodzi asymilaty
* zbudowane z martwych komórek * zbudowane z żywych komórek
* cewki: * komórki sitowe:
- ewolucyjnie
MIODNIKI starsze komórki drewna
WYPOTNIKI WŁOSKI - pierwotniejsza
RURY MLECZNE forma łyka KANAŁY ŻYWICZE
- mają wrzecionowaty kształt SZPARKIi liczne jamki o złożonej
WODNE budowie
GRUCZOŁOWE - na całej powierzchni mają rozsiane skupiska prostych jamek
-*te jamki lejkowate
znajdują się w składają się jakby z dwóch olejków
HYDATODY (pola sitowe)
* zbudowane z komórek, * tworzą się ze specjalnie
odwróconych
kwiatach do siebie szerszymi stronami między- charakterystyczne
którymi zanikły dl paprotników i nagonasiennych
ukształtowanych przestworów
-okrytonasiennych
pośrodku jamki znajduje się krążek
* wydzielają wodę w (torus) zawieszony na * rurki sitowe:
poprzeczne ściany międzykomórkowych w tkance
ściankach pierwotnych
* wydzielają komórek
nektar postaci pełniący funkcję zatyczki
płynnej * ich- wnętrze
ułożone wypełnia
podobnie sok
jak rurkimiękiszowej
naczyniowe jedna na drugiej w
-wabiący
przepływ wody wzdłuż
owady ciągów utworzonych z cewek odbywa mleczny
(kroplami) swoiste ciągi komunikacyjne
(złożony z białek, * występują najczęściej u iglaków
się z komórki do komórki właśnie przez jamki lejkowate (nie w cukrów, - pola sitowe znajdują
wosków, garbników,się na* poprzecznych ściankach
wypełnia je żywica, rurek
która zabezpiecza
linii prostej) - w dojrzałych
alkaloidów, kauczukkomórkach
itp.) łyka na ogół
roślinę przedzanika jądro, a jego
infekcjami
- budują drewno u paprotników i nagonasiennych funkcje częściowo przejmuje jądro sąsiednich komórek
* naczynia: TKANKA PRZEWODZĄCAprzyrurkowych towarzyszących rurkom sitowym
- bardziej zaawansowana forma drewna * służy do transportu - charakterystyczne
substancji w rośliniedla okrytonasiennych
- ustawione w pionowe (siła
* bierny transport szeregi komórki,
ssąca liści)u–których zanikły
transport wody z dołu do góry (woda parując z liści, tworzy podciśnienie wyciągające w górę
poprzeczne ściany, tak że tworzą się rury, którymi
następne wodawody
porcje możebez użycia energii samej rośliny)
swobodnie
* aktywny wędrować
transportw– górę rośliny
transport asymilatów (produktów fotosyntezy) od liści, po całej roślinie i do organów spichrzowych, asymilaty
- zachowaniena drożności w tych rurach
siłę przepychane jest możliwe
są z komórki dzięki przy użyciu energii WTÓRNA
do komórki pochodzącej ze związków chemicznych (np. ATP)
charakterystycznym wzmocnieniom ścian, np. w formie
pierścieni lub spiralek * tworzona przez merystem boczny (kambium)
- odgrywają główną rolę w przewodzeniu wody u * łyko i drewno wtórne mają z reguły bardziej
okrytonasiennych (przy nich mogą
TKANKI PRZEWODZĄCE występowa też cewki)
u roślin wyspecjalizowane PIERWOTNA
i większe komórki oraz silniejsze
wykazujących wtórny przyrost na *zgrubienia
budowa zbliżona
wypełniają funkcje
ścian doodżywcze
włókien
i więcej sklerenchymatycznych
elementów
WŁÓKNA
MIĘKISZ DRZEWNY
DRZEWNE
grubość I ŁYKOWY
ŁYKOWE *wzmacniających
wypełniają
* tworzy sięfunkcje wzmacniające
bezpośrednio z merystemów
w porównianiu z pierwotnymi
wierzchołkowych