QAZ TƏSƏRRÜFATINDA

TEXNİKİ İSTİSMAR
QAYDALARI

Bakı – 2008
 Təsdiq olunub:
Azərbaycan Respublikası Sənaye
və Energetika Nazirliyi “Azəriqaz”
Qapalı Səhimdar Cəmiyyətinin
19 sentyabr 2008-ci il tarixli
Ə/Ü– 42 №-li əmri ilə

Bu Qaydalar “Azəriqaz” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin Ə/Ü-13 №-li

26 fevral 2008-ci il tarixli əmrinə əsasən Azərbaycan Elmı-Tədqiqat
və Layihə Qaz İnstitutu tərəfindən işlənilmişdir

Tərtib ediblər: N.Səmədzadə., E.Əliyev (t.e.n., əməkdar mühəndis).,

Ə.İsmayılov (əməkdar mühəndis)., D.Hüseynov.,
A.Seyidov.

Razılaşdırılıb:
Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi Sənayedə İşlərin
Təhlükəsiz Görülməsi və Dağ-Mədən Nəzarəti Dövlət Agentliyinin “29”
avqust 2008-ci il tarixli 25/24-01874 №-li məktubu ilə (əlavə edilir)
Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin Dövlət
Qaz Nəzarəti İdarəsinin “09” iyul 2008-ci il tarixli AZ25-01/07-207
№-li məktubu ilə (əlavə edilir)
Azərbaycan Respublikası “Azəriqaz” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin
Bakı Şəhər Baş İstehsalat Qaz İdarəsinin 01.08.2008-ci il tarixli
TƏ-4569/2-5 №-li məktubu ilə (əlavə edilir)
Bu Qaydalar “Azəriqaz” QSC-nin Redaksiya Heyətində baxılmışdır
və 01 №-li 15 sentyabr 2008-ci il tarixli protokolu ilə təsdiq olunması
üçün tövsiyə edilmişdir (əlavə edilir)
Bu Qaydalar “19” сентйабр 2008-ci il tarixdən qüvvəyə minir
Bu Qaydaların qüvvəyə minməsi ilə “Azəriqaz” QSC-nin 5 may 1997-
ci il tarixli 1.1-50 saylı əmri ilə təsdiq olunmuş “Qaz təsərrüfatının
texniki istismar qaydaları” öz qüvvəsini itirir.

2
 I. Qaz təsərrüfatında texniki istismar qaydaları
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Qaydalar qaz təsərrüfatında istismar səviyyəsinin
effektivliyini və səməriliyini təmin etmək məqsədilə qaz kəmər-
lərinin, avadanlıqlarının istismarında texniki, təşkilatı norma və
tələbləri, həmçinin işçi heyətinin işinin təşkili və texniki sənəd-
lərin aparılması qaydalarını müəyyənləşdirir.
1.2. Bu Qaydalar Azərbaycan Respublikasının şəhər, qəsə-
bə, kənd və digər yaşayış məskənlərində qaz kəmərlərinin, qaz
kəmərlərindəki qurğu və avadanlıqların, qaz kəmərlərinin kor-
roziyadan mühafizə qurğu və vasitələrinin istismarı ilə məşğul
olan “Azəriqaz” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin (QSC) bütün
müəssisə və təşkilatları üçün məcburidir.
1.3. Bu Qaydaların tələbləri, həmçinin tabeçiliyindən və
mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün özəl qurumlar da-
xil olmaqla sənaye, kommunal və kənd təsərrüfatı müəssisələri,
ictimai təyinatlı və əhaliyə məişət xidməti müəssisə və idarələri,
eləcə də yaşayış evləri və təbii, səmt (neft) qazından yanacaq
kimi istifadə edən bütün istehlakçılara şamil edilir.
1.4. Qaz avadanlıqlarının quraşdırılması, istismarı və xidməti
ilə məşğul olan və qazdan istifadə edən bütün özəl və dövlət
təşkilatları öz istehsalat (texnoloji) təlimatlarını və digər normativ
texniki sənədlərini bu Qaydaların tələblərinə uyğunlaşdırmalı
(və ya yeni təlimatlar işləyib hazırlamalı) və müvafiq qaydada
Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Azərbaycan
Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin Dövlət Qaz
Nəzarəti İdarəsi və “Azəriqaz” QSC ilə razılaşdırılmalıdır.
Bu Qaydaların tələblərindən (istehsalat zərurəti olarsa) bü-
tün kənaraçıxmalar, hər bir konkret halda, Azərbaycan Respub-
likası Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Dövlət Qaz Nəzarəti İdarəsi
və “Azəriqaz” QSC ılə razılaşdırılmalı və rəsmiləşdirilməlidir.

3
 1.5. Yanacaq kimi istifadə edilən yanar qazlar hazırda Azər-
baycan Respublikasında qüvvədə olan standartlara uyğun olma-
lıdırlar:
təbii qaz – ГОСТ 5542-87;
mayeləşdirilmiş qazlar – ГОСТ 20448-90.
Digər növ yanar qazlar (alternativ yanacaq növü) istifadə
edildikdə, qaz təsərrüfatı müəssisələri tərəfindən həmin qazın
xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, bu Qaydalara əlavə olaraq
xüsusi istismar təlimatı tərtib edilməli, müvafiq qaydada Dövlət
Qaz Nəzarəti İdarəsi və “Azəriqaz” QSC ilə razılaşdırılmalıdır.
1.6. Qaz kəmrləri və onların üzərində quraşdırılmış qaz ava-
danlıqlarının, həmçinin qaz təsərrüfatında istifadə edilən digər qurğu
və avadanlıqların istismarı zamanı bu Qaydaların tələblərindən
əlavə “Qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları”, Azərbaycan Res-
publikası Dövlət “Dağ-mədən nəzarət” və “Azəriqaz” QSC ilə razı-
laşdırılmış və Azərbaycan Sənaye və Energetika Nazirliyi tərəfindən
təsdiq edilmiş “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”
(dekabr 2005-ci il) və qüvvədə olan digər normativ-texniki və
hüquqi sənədlərin tələblərinə əməl olunmalıdır.
1.7. Bu Qaydalarda bənd 1.3.-də sadalanan qaz istehlakçı-
larında quraşdırılmış qaz kəmərlərinin və onlardakı qurğuların,
qaz kəmərlərinin korroziyadan mühafizə qurğu və vasitələrinin,
qaz avadanlıqlarının, aralıq balon anbarlarının, mayeləşdirilmiş
qazların balon və çən qurğularının, həmçinin nəzarət-ölçü cihaz-
larının, texnoloji proseslərin avtomatik idarəetmə sistemləri,
telemexanika və avtomatika qurğularının istismarı zamanı irəli
sürülən məcburi tələb və müddəalar nəzərdə tutulmuşdur. Qaz-
laşdırılan obyektlərdə ventilyasiya sistemləri, ildırımdan müha-
fizə, yerləbirləşdirmə və digər köməkçi avadanlıqların istismarı
zamanı bu Qaydalardan əlavə müvafiq avadanlıqlar üçün möv-
cud olan istismar qaydalarının tələblərinə də əməl olunmalıdır.
Mayeləşdirilmiş qazların qazdoldurma stansiyalarının istis-
marı zamanı qazdoldurma stansiyalarının texniki istismarı üzrə

4
mövcud olan normativ sənədlərin tələblərinə riayət olunmalıdır.
1.8. Bu Qaydalarla qaz təsərrüfatının ayrı-ayrı qaz təchizatı
şəbəkəsində izafi təzyiqi 1,2 MPa-ya (12 kqq/sm2-ə) qədər olan
təbii qazın, həmçinin yanacaq kimi istifadə edilən izafi təzyiqi
1,6 MPa-ya (16 kqq/sm2-ə) qədər olan mayeləşdirilmiş karbo-
hidrogen qazının (MKHQ) istifadə edilməsi nəzərdə tutulur.
1.9. Qaz təsərrüfatı sisteminə (şəbəkəsinə) aşağıdakılar aiddir:
– qaz kəmərləri və onların avadanlıqları;
– kondensat yığıcılar;
–qazpaylayıcı qurğular və məntəqələr (punktlar, şkaflar),
qaz paylayıcı stansiyalar (QPS-lər);
– avtomatlaşdırma və idarəetmə avadanlıqları;
– nəzarət-ölçü cihazları, məişət qaz cihazları;
– qaz kəmərlərinin korroziyadan mühafizə qurğu və vasitələri;
– idarə və müəssisələrin inzibati-məişət binaları, kooperativ
(özəl), kiçik müəssisələr və bu kimi digər idarə və təşkilatların qaz
avadanlıqları.

1.10. Qaz təchizatı sistemlərinin istismarına aşağıdakılar

daxildir:
– texniki xidmət;
– təmir işləri (cari və əsaslı təmir);
– qəza-bərpaetmə işləri;
– mövsümi işləyən avadanlıqların qoşulması və açılması.
1.11. Qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının istismarı
“Azəriqaz” QSC-nin tabeçiliyndə fəaliyyət göstərən Qaz təchizatı
müəssisələri: o cümlədən Bakı şəhərində, Bakı Baş İstehsalat Qaz
İdarəsi, respublikanın digər rayonlarında (bölgələrində), ixtisas-
laşdırılmış rayon (şəhər) qaz istismar idarələri (bundan sonra –
Qaz təchizatı müəssisələri) tərəfindən həyata keçirilir.
Sənaye, kommunal və kənd təsərrüfatı müəssisələrinin, həm-
çinin digər təşkilat və idarələrin (o cümlədən özəl qurumlar) ta-

5
beçiliyində (balansında) olan qaz kəmərləri və qaz avadanlıqları
həmin təşkilatların öz qüvvəsi və vəsaitləri hesabına və ya
müqavilə əsasında Qaz təchizatı müəssisələri tərəfindən xidmət
oluna bilinər.
Kiçik kommunal-məişət müəssisələri, əhaliyə məişət xidməti
müəssisələri, həmçinin məktəb, xəstəxana, uşaq baxçası və s.
qaz kəmərləri və avadanlıqları müqavilə əsasında Qaz təsərrüfatı
müəssisəsi tərəfindən xidmət olunmalıdırlar.

1.12. “Azriqaznəql” İstehsalat Birliyi, Bakı şəhər Baş İsteh-

salat Qaz İdarəsi, “Təbii qazın qəbulu və satışı” MMC və onun
tərkibində fəaliyyət göstərən Qaz təchizatı müəssisələri, həmçi-
nin müəssisələrin qaz xidməti işçiləri aşağıdakıları təmin etmə-
lidirlər:
– bütün istehlakçıların qazla gün ərzində fasiləsiz təchizatını;
– qaz təchizatı sisteminin təhlükəsizliyini;
– qaz kəmərləri və avadanlıqlarının quraşdırılmasına nəzarəti
və tikilməkdə olan obyektlərin istismara qəbul edilməsini;
– qaz kəmərləri və avadanlıqlarının texniki xidmətinin təş-
kilini və vaxtında keçirilməsini;
– bütün kateqoriyalardan olan istehlakçıların qazdan səmə-
rəli istifadə edilməsini və qaz sərfinin qeydə alınmasına nəzarəti;
– qaz təsərrüfatında istehsal proseslərinin effektivliyini, eti-
barlığını və təhlükəsizliyini təmin edən yeni texnikanın tətbiq
edilməsini;
– baş verən qəza və bədbəxt hadisələrin vaxtında aradan
qaldırılması üçün müvafiq tədbirlərin hazırlanması məqsədilə
onların tədqiqi, qeydə alınması və təhlilini;
– qazdan düzgün istifadə edilməsi və təhlükəsizlik qaydaları
haqqında əhalinin təlimatlandırılmasını və bu sahədə müvafiq
təbliğatın aparılmasını.
1.13. Qaz təsərrüfatı müəssisəsinin və ya onun xidmət sahə-
sinin işçisi hər hansı bir qaz avadanlığının nasaz vəziyyətdə
olduğunu və ya bu Qaydaların tələblərinin pozulduğunu gör-

6
dükdə, bilavasitə öz rəisinə, o işdə olmadıqda isə idarənin rəhbə-
rinə xəbər verməlidir.
Əgər nasaz vəziyyətə düşmüş avadanlıq insanlar üçün təhlü-
kəlidirsə və ya maddi ziyan yaradarlarsa, onu görən işçi, dərhal
qəza briqadasını çağırmalı və təhlükəsizliyi təmin etmək üçün
bütün zəruri işləri görməlidir.

1.14. Qaz təsərrüfatının istismarı ilə məşğul olan, müəssisə

və təşkilatların rəhbərləri, həmçinin mühəndis-texniki işçiləri bu
Qaydaların tələbləri onlar tərəfindən və ya onların tabeçiliyində
olan işçilər tərəfindən pozulduğuna görə pozuntuların xarakte-
rindən və onların sonrakı nəticələrindən asılı olaraq məsuliyyət
daşıyırlar.

1.15. Qazdan istifadə edərkən baş verən hər bir bədbəxt ha-
disə barədə və qaz təsərrüfatı obyektlərindəki qəzalar haqqında
qaz təsərrüfatı müəssisəsinin, həmçinin digər müəssisə və təşki-
latların rəhbərliyi dərhal yuxarı təşkilata “Azəriqaz” QSC-nin
Mərkəzi Dispetçer Xidmətinə, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin
müvafiq yerli qurumlarına və digər aidiyyatı dövlət orqanlarına
xəbər verməlidirlər.

7
 2. Qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının
istismara buraxılması

Qaz kəmərlərinin və təchizatı obyektlərinin tikintisinə və

qaz avadanlıqlarının quraşdırılmasına texniki nəzarət

2.1. Qaz təchizatı sistemlərinin (şəhər, qəsəbə, kənd və sair

yaşayış məntəqələrinin qaz təchizatı) və ayrı-ayrı qaz kəmərləri
və avadanlıqlarının tikintisi “Azəriqaz” QSC (və ya aidiyyatı
üzrə Qaz təchizatı müəssisələri) tərəfindən verilmiş texniki
şərtlərə əsasən Dövlət tikinti norma və qaydalarının (TN və Q),
həmçinin “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”nın
tələblərinə uyğun olaraq layihələndirilmiş və müvafiq qaydada
təsdiq edilmiş layihə-smeta sənədləri əsasında həyata keçirilir.

2.2. Layihə-smeta sənədləri layihələrin hazırlanması üçün

texniki şərtlər vermiş Baş idarələr və Qaz təchizatı müəssisələri
ilə razılaşdırılır, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Na-
zirliyinin Sənayedə İşlərin Təhlükəsiz Görülməsi və Dağ-mədən
Nəzarəti Dövlət Agentliyi və Dövlət Qaz Nəzarəti İdarəsi tərə-
findən baxılır və qeydiyyata alınır.

2.3. Qaz təchizatı sistemlərinin bütün obyektlərinin tikintisi

və quraşdırılması sifarişçi təşkilatların, Baş idarələrin və Qaz
təchizatı müəssisələrinin texniki nəzarəti altında aparılır. Bütün
hallarda, qaz təsərrüfatı obyektlərinin tikintisi zamanı Dövlət
Qaz Nəzarəti İdarəsinin və “Azəriqaz” QSC-nin səlahiyyətli
təşkilatlarının (nümayəndəsinin) göstəriş və tövsiyyələrinə riayət
olunmalıdır.
Yerli hakimiyyət orqanlarının və əhaliyə məişət xidməti
müəssisələrinin, eləcə də yaşayış evlərinin qaz kəmərləri və ava-
danlıqlarının tikintisinə məsuliyyəti sifarişçi təşkilat daşımaqla
nəzarəti Qaz təchizatı müəssisələri həyata keçirir.

8
 2.4. Qaz təchizatı sistemlərinin tikintisinə texniki-nəzarətçi
təyin edilmiş işçilər, təyin olunana qədər, Azərbaycan Respub-
likası Fövqəlada Hallar Nazirliyinin (Sənayedə İşlərin Təhlükə-
siz Görülməsi və Dağ-Mədən Nəzarəti Dövlət Agentliyi), Döv-
lət Qaz Nəzarəti İdarəsinin səlahiyyətli nümayəndələrinin iştirak
etdiyi komissiyada “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik
qaydaları”na və bu Qaydalara uyğun biliklərinin yoxlanılması
üzrə imtahan verməlidirlər.

Qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının

istismara qəbulu

2.5. Qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının istismara

qəbulu AzDTN 1.6-1, СниП 3.05.02-88*, “Qaz təsərrüfatında
texniki təhlükəsizlik qaydaları”nın və eləcə də digər normativ
sənədlərin tələblərinə uyğun olaraq həyata keçirilməlidir.

2.6. Polietilen borulardan tikilmiş qaz kəmərlərinin istismara

qəbulu həyata keçirilərkən istismar təşkilatları qabaqcadan aşa-
ğıdakılarla təmin edilməlidirlər: müxtəlif ölçülü (diametrli)
polietilen borular və onların birləşdirici hissələri (detalları),
təmir işlərini yerinə yetirmək üçün lazım olan avadanlıq və
alətlər (siyahı əlavə olunur).

2.7. Tikinti-quraşdırma işləri başa çatdıqdan sonra qaz kəmər-

lərinin və onun qurğularının üfürülməsi və sınağı qaz vasitəsilə
aparıldığı halda, tikinti təşkilatı, göstərilən işləri təhlükəsiz yerinə
yetirmək üçün sifarişçi ilə razılaşdırılmış təlimatı Azərbaycan
Respublikası FHN-nin Sənayedə İşlərin Təhlükəsiz Görülməsi və
Dağ-mədən Nəzarəti Dövlət Agentliyinə və Dövlət Qaz Nəzarəti
İdarəsinə təqdim edərək onlardan rəsmi icazə almalıdır.

2.8. Qəbul olunan qaz kəmərlərinə və onun avadanlıqlarına

qaz buraxılana qədər sifarişçi aşağıdakıları yerinə yetirməlidir:

9
 –Qaz təchizatı müəssisəsinin imtahan komissiyası (zəruri
hallarda Fövqəladə Hallar Nazirliyi və Dövlət Qaz Nəzarəti
İdarəsinin nümayəndələrinin iştirakı ilə) tərəfindən qaz kəmərlə-
rinin və onun avadanlıqlarının istismarı və təmiri üzrə cavabdeh
məsul şəxslərin və xidmət işçilərinin biliklərinin yoxlanılmasını;
– təsdiq olunmuş normativ sənədlərin siyahısına əsasən qaz
kəmərlərinin və onun avadanlıqlarının istismarına aid olan sənəd-
lərin (istehsalat, texnoloji, əməyin mühafizəsi və yanğına qarşı
təlimatları, texniki xidmət, təmir, həmçinin təsadüfi baş verə
biləcək qəzalar və onların ləğvi planlarını, qaz kəmərlərinin və
avadanlıqlarının sxemlərini) iş yerlərində oxuna bilən yerlərdən
asılmasını;
– Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin
Dövlət Baş Yanğın İdarəsinin (Xidmətinin) müvafiq təlimatına
uyğun olaraq obyektlərin yanğınsöndürmə vasitələri ilə təmin
edilməsini;
– müvafiq tikinti norma və qaydalarının və bu Qaydaların
tələblərinə əsasən bütün texniki-icra sənədlərinin Qaz təchizatı
müəssisəsinə təhvil verilməsini;
– yaşayış və digər qazlaşdırılmış binaların qaz sobalarının,
tüstü bacaları və tüstü borularının, ventilyasiya kanalları və
qurğularının istismara hazırlanmasını.

2.9. Dövlət komissiyası və Baş idarələrin müvafiq komissi-

yası tərəfindən qəbul olunmamış, həmçinin Dövlət Qaz Nəzarəti
İdarəsindən Xüsusi icazə almamış obyektlərə qazın verilməsi və
ya onun avadanlıqlarının istismara buraxılması qəti qadağandır.

2.10. Qaz kəmərlərində və onun avadanlıqlarında, hər hansı

bir tikinti, yenidənqurma və təmir işləri başa çatdırılaraq istis-
mara veriləndən sonra 3 gün ərzində, istismar təşkilatı mövcud
qaz avadanlıqlarının texniki pasportlarında görülmüş dəyişiklik-
lər haqqında lazımi qeydiyyatlar aparmalıdır.

10
 2.11. Obyekt istismara qəbul edildikdən sonra tikintiyə aid
olan bütün layihə və texniki icra sənədləri, o cümlədən təsdiq
olunmuş qəbul aktının bir nüsxəsi (akta əlavə olunan sənədlərlə
birlikdə) istismarçı təşkilatda (Qaz təchizatı müəssisələrində)
mütləq saxlanılmalıdır.

2.12. İstehlakçıya qazın verilməsi “Azəriqaz” QSC-nin “İs-

tehlakçıya qazın verilməsi haqqında” müvafiq qaydaların və bu
Qaydaların tələblərinə əməl olunmaqla Azərbaycan Respub-
likası Fövqəladə Hallar Nazirliyi və Dövlət Qaz Nəzarəti İdarə-
sinin xüsusi icazəsindən sonra həyata keçirilir.

Yeni tikilmiş qaz kəmərlərinin istismarda olan

qaz kəmərlərinə qoşulması

2.13. Yeni tikilmiş qaz kəmərlərinin istismarda olan qaz kə-

mərlərinə qoşulması üçün əsas, Dövlət Qaz Nəzarəti İdarəsinin
nümayəndəsinin iştirak etdiyi səlahiyyətli komissiya tərəfindən,
həmin obyektin istismara qəbulu haqqında rəsmiləşdirilmiş
aktdır.

2.14. Yeni tikilmiş qaz kəmərlərinin istismarda olan qaz

kəmərlərinə qoşulması (qaz altında qoşulma) qaz təhlükəli iş
sayılır və “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”-
nın, həmçinin “Qaz təsərrüfatında yanğın təhlükəsizliyi qayda-
ları”nın tələblərinə uyğun olaraq yerinə yetirilir.
Qoşulma zamanı xəndəyin (çalanın) hazırlanması, qoşulma
yerində qaz kəmərinin izolyasiyası və xəndəyin (çalanın) doldu-
rulması qaz kəmərini tikən və qoşulma işlərini yerinə yetirən
təşkilat tərəfindən həyata keçirilir.
Qaz təchizatı müəssisələri bu işlərin yerinə yetirilməsinə
nəzarət etməklə işlər başa çatdıqdan sonra sifarişçinin müraciəti
ilə onları lazımi texniki sənədlər əsasında qəbul etməlidir.

11
 2.15. Yeni tikilmiş qaz kəmərlərinin istismarda olan qaz
kəmərlərinə qoşulması üzrə işlərin aparılmasına hazırlaşarkən
aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilməlidir:
– istismarda olan və yeni tikilmiş qaz kəmərlərinin texniki
sənədləri, pasportları və icra cizgilərinin mövcudluğunun yox-
lanılması;
– yeni tikilmiş qaz kəmərlərinin və quraşdırılmış qaz ava-
danlıqlarının pasportu, sertifikatı və sair, eləcə də qaz kəmər-
lərinin korroziyadan elektrik mühafizə qurğularının vəziyyətinin
yoxlanılması;
– qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları və bu
Qaydaların tələblərinə əsasən işin təhlükəsiz görülməsi üzrə
müvafiq iş planının hazırlanması;
– qoşulma düyünlərinin eskizinin (sxeminin) tərtib edilməsi;
– işin təhlükəsiz aparılması üçün lazımi avadanlıqların, ma-
terialların, alətlərin və mühafizə, xilasetmə, yanğından mühafizə
vasitələrinin (əleyhiqaz, tibbi apteçka, mühafizə kəməri və sair)
tələb olunan sayda və saz vəziyyətdə hazırlanması;
Texniki sənədlərin hazırlanması, qoşulma düyünlərinin
eskizıərinin (sxeminin) tərtib edilməsi, qaz kəmərinin qoşulması
üzrə qaz təhlükəli işlərin yerinə yetirilməsinə tapşırıq verən
şəxsin göstərişi nəzərə alınmaqla, Qaz təchizatı müəssisəsinin
mütəxəssisləri tərəfindən yerinə yetirilir.

2.16. Qaz altında görülən qoşulma işlərinin təşkili planı

qəza-dispetçer xidmətinin (QDX) rəisi ilə razılaşdırılır və Qaz
təchizatı müəssisəsinin baş mühəndisi tərəfindən təsdiq edilir.

2.17. Yeni qaz kəmərlərinin istismarda olan qaz kəmərlərinə

qoşulması üzrə işlərin aparılmasından əvvəl elektro-kimyəvi
mühafizə vasitələri açılmalıdır (ayrılmalıdır).

2.18. Qoşulmadan və qazın verilməsindən əvvəl yeni tikil-

miş qaz kəmərləri “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qay-

12
daları”nın tələblərinə uyğun olaraq yoxlama sınağından keçiril-
məlidir.
Qoşulan qaz kəmərlərində qazın təzyiqi, onların qoşulmasına
və ya qazın buraxılmasına başlanana qədər saxlanılmalıdır.
2.19. Briqadanın rəhbəri qoşulma üzrə işlərin yerinə yetiril-
məsinə başlamazdan əvvəl yoxlama sınağından sonra, yeni qo-
şulan qaz kəmərində havanın təzyiqini, işlərin aparılması üçün
çalanın yararlığını, girişlərdə və dayaqlarda bağlayıcı qurğuların
sazlığını, binaların qaz girişlərində tıxac və qapayıcıların möv-
cudluğunu yoxlamalıdır.
Girişlərdə bütün bağlayıcı qurğular bağlanılmalı və metal
tıxaclarla qapanmalıdırlar.
Yoxlamanın nəticələri müsbət olduqda iş planı və təlimat üzrə
müəyyən edilmiş işlərin yerinə yetirilməsinə başlanılmalıdır.
2.20. Qoşulma yerində istismarda olan qaz kəmərinin üzə-
rindən izolyasiya örtüyünün çıxarılması ağızlı dəmir alətlə, qaz
odluğunun alovu və ya qaynaq lampası ilə və digər vasitələrlə
yerinə yetirilməlidir.
2.21. Qaz kəmərlərinin binaların və otaqların içərisində işçi
təzyiq altında olan qaz kəmərlərinə qoşulması qəti qadağandır.
Bu zaman binaya (iş aparılan sahəyə) qazın verilməsi dayan-
dırılmalı, istismarda olan boru kəməri sahəsi qazdan azad edil-
dikdən və hava ilə üfürüldükdən sonra qoşulma işlərini yerinə
yetirmək mümkündür.
Qaz kəmərlərinin hava ilə üfürülməsi “Qaz təsərrüfatında
texniki təhlükəsizlik qaydaları”na əsasən yerinə yetirilməlidir.

2.22. Yeni qaz kəmərləri istismarda olan qaz kəmərlərinə

qoşulduqdan və hava ilə üfürüldükdən sonra işçi təzyiq altında
aşağıdakı işlərin yerinə yetirilməsi vacibdir:
– qaynaq tikişlərinin və digər birləşmələrin kipliyini sabunlu
su məhlulu və ya cihazla yoxlamaq;

13
 – qaz kəmərlərinin yanından keçməklə qoşulmuş qaz kəməri
xəttinin vəziyyətini yoxlamaq;
– istismarda olan qaz kəməri ilə yeni qoşulmuş qaz kəmə-
rinin birləşmə yerində izolyasiyanın keyfiyyətini yoxlamaq və
torpaqla doldurmaq;
– qoşulma işlərinin yerinə-yetirilməsində qaz təhlükəli işlər
haqqında “icazə-tapşırıq”da, qoşulma yerində izolyasiya işləri
və çalanın doldurulması haqqında isə qaz kəmərinin pasportunda
hökmən müvafiq qeydlər aparılmalıdır.

Qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının

istismara buraxılması

2.23. Qaz təchizatı obyektlərinin istismara buraxılması və

qazın verilməsi təsdiq edilmiş qəbul aktına və Dövlət Qaz Nəza-
rəti İdarəsindən alınmış xüsusi icazəyə əsasən, bir qayda olaraq,
müvafiq əmrlə həyata keçirilir.

2.24. Qaz kəmərlərinə qazın buraxılması üzrə işlərin keçiril-

məsi bu Qaydaların və “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik
qaydaları”nın tələblərinə əsasən icazə-buraxılış və müvafiq iş
planı tərtib olunaraq aparılmalıdır.

2.25. İşə cavabdeh məsul şəxs (mütəxəssis) qaz avadanlıqla-

rına qaz verilənə qədər aşağıdakıları yoxlamalıdır:
– xarici baxışla (müayinə ilə) binanın girişindəki bağlayıcı
qurğudan qaz cihazlarına ayrılan qollar üzərindəki kranlara qə-
dər olan sahədə mexaniki zədələnmələrin və qapanmaların
olmasını;
– qaz cihazlarının layihə əsasında quraşdırılmasının düzgün-
lüyünü və onların istismara tam yararlığını və komplektləş-
dirilməsini;
– qaz kəmərlərində və odluqlardan qabaqda qoyulmuş kran-
ların mövcudluğunu, sazlığını və vəziyyətini (bağlı olmasını);

14
 – hər bir qaz girişinin daxili qaz kəmərindən ayrılmasını;
– qazın buraxılması ilə məşğul olan briqadanın çilingərlərin-
də (işçilərində) qazın verilməsi üçün işlərin aparılmasına lazım
olan alətlərin, rezin şlanq və materialların olmasını və sazlığını;
– buraxılış briqadasının işçilərinin qaz kəmərlərinə və qaz
cihazlarına qazın verilməsi zamanı təhlükəsizlik qaydaları üzrə
təlimatlandırılması.
Tüstü bacalarının (borularının) və ventilyasiya kanallarının
saz və yararlı vəziyyətdə olmaları aktla rəsmiləşdirilməlidir.
Hər hansı bir nasazlıq aşkar edildikdə onun tam aradan qal-
dırılmasına qədər qazın verilməsi aparılmamalıdır (qadağandır).
2.26. Qaz kəmərlərinə qaz buraxılmazdan əvvəl həmin xətlər
“Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”nın norma-
ları üzrə yoxlama sınağından keçirilməlidir.
Əgər yeni qaz kəmərlərinə qazın verilməsi onların istismarda
olan qaz kəmərlərinə qoşulması ilə bir vaxtda aparılırsa, o za-
man yoxlama sınağı (sıxılmış hava ilə) qoşulmadan əvvəl aparıl-
malıdır.
Yoxlama sınağı keçirilmədən qazın buraxılmasına icazə
verilmir (qadağandır).
2.27. Bütün mənzillərin qaz kəmərlərinin və qaz cihazlarının
texniki vəziyyətləri tam yoxlanılmamış yaşayış binalarına (evlə-
rinə) qazın buraxılması qəti qadağandır.
2.28. Yoxlama sınağından sonra sökülmüş qaz kəmərlərinin
və cihazlarının birləşmələrinin kipliyi, cihazla və ya sabunlu su
məhlulu ilə yoxlanılmalıdır. Açıq odla qazın mövcudluğunu
yoxlamaq qəti qadağandır.
2.29. Qaz kəmərinə qaz verilərkən qaz-hava qarışığının bu-
raxılması (kənar edilməsi) atqı (üfürmə) şamından həyata ke-
çirilməlidir. Atqı şamında quraşdırılmış kranlar, ardıcıllıqla açıl-
malıdırlar.

15
 2.30. Qaz kəmərindən qazın atqı şamı vasitəsilə boşaldıl-
ması, bu işi bilən və o barədə təlimat keçmiş işçilər tərəfindən
yerinə yetirilməlidir.

2.31. Qazı atqı şamından havaya buraxan müddət ərzində

yaxınlıqda 10 m radiusunda açıq oddan istifadə etmək, siqaret
çəkmək və digər qaz-hava qarışığının yanmasına səbəb ola bilən
hərəkətlərə yol verilməməlidir.

2.32. İldırım çaxan zaman qazı atqı şamı vasitəsilə havaya

buraxmaq və onun yaxınlığında dayanmaq qəti qadağandır.

2.33. Bina (ev) daxilindəki qaz kəmərlərinin və avadanlıq-

larının üfürülməsi işləri “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik
qaydaları”nın tələbələrinə uyğun olaraq aparılmalıdır.

2.34. Otaqlarda qaz kəmərləri, qaz avadanlıqları və müxtəlif

qaz cihazları ilə iş aparılan yerlərdə kənar şəxslərin (o cümlədən
mənzil sahiblərinin) iştirakı qəti qadağandır.

2.35. Qaz avadanlıqlarından qaz-hava qarışığı çıxarılan otaq-

larda (yerlərdə), açıq oddan və elektrik cihazlarından istifadə
etmək qəti qadağandır.
2.36. Qaz kəmərlərinin üfürülməsindən sonra aşağıdakı işlər
yerinə yetirilməlidir:
– qaz kəmərlərinin və cihazlarının girişində manometr
(vakuometr) vasitəsilə qazın təzyiqinin yoxlanılması;
– qaz cihazlarının qarşısındakı kranlara açarların geydiril-
məsi (taxılması);
– qaz cihazlarının odluqlarının ardıcıllıqla yandırılması və
qazın yanmasının tənzimlənməsi;
– qaz kəmərlərinin və cihazlarının birləşmə yerlərində kipli-
yin (qazın sızmasına qarşı) cihazla və ya sabunlu su məhlulu ilə
yoxlanılması;

16
 – qazdan və qaz cihazlarından təhlükəsiz istifadə edilməsi
qaydaları ilə abonentlərin təlimatlandırılması və bu məqsədlər
üçün təyin olunmuş xüsusi nömrələnmiş jurnallarda onların
imzalarının alınması.

2.37. Qazın buraxılması üzrə işin nəticəsi tərtib olunmuş

akt-naryadda qeyd edilir (Forma 4) və icra sənədləri ilə birlikdə
saxlanılır.

2.38. Sənaye, kənd təsərrüfatı və kommunal–məişət müəssi-

sələrinin qaz avadanlıqları, istilik qazanxanaları, qaz kəmərlə-
rinin korroziyadan mühafizə qurğuları, avtomatika və telemexa-
nika qurğuları istismara buraxıldığı zamanı qazın səmərəli,
etibarlı və istismar müddətində təhlükəsiz istifadə edilməsini tə-
min edə bilən avadanlıqların optimal iş rejimləri müəyyən edil-
məlidir. Bu halda göstərilən obyektlərdə, qazın verilməsindən
əvvəl, istehlakçının (sifarişçinin) vəsaiti hesabına ixtisaslaşdırıl-
mış təşkilatların köməyi ilə həmin qurğularda işə buraxma-
sazlama işləri aparılmalıdır. Sazlama işləri başa çatdıqdan sonra
Azərbaycan Respublikası FHN-nin Sənayedə İşlərin Təhlükəsiz
Görülməsi və Dağ-mədən Nəzarəti Dövlət Agentliyi və Dövlət
Qaz Nəzarəti İdarəsinin nümayəndələrinin iştirakı ilə müvafiq
akt tərtib edilməlidir.

17
 3. Yeraltı və yerüstü (o cümlədən yer səthindən
yuxarıda çəkilmiş) qaz kəmərlərinin istismarı

Ümumi tələblər

3.1. Qaz təchizatı müəssisələrinin balansında olan və balan-

sında olmayan qaz kəmərlərinin və qurğularının tam xarakteris-
tikalarını (diametrlər, izolyasiya örtüyünün tipi, mühafizə vasitə-
ləri, texniki vəziyyəti və s.) əks etdirən kompleks istismar sənəd-
ləri olmalıdır.
3.2 Bu Qaydaların tələbləri qaz kəmərlərinin və onun qur-
ğularının istismarında, bütün istehlakçıların qaz ilə fasiləsiz,
etibarlı təmin edilməsini və qaz təchizatı sistemlərinin texniki
istismarını müəyyənləşdirir və nizamlayır.

3.3. Qaz kəmərlərinin istismarı zamanı aşağıdakı işlər yerinə

yetirilməlidir:
– texniki xidmət;
– planlı təmir (cari və əsaslı);
– qəza-bərpaetmə.
3.4. Şəhər və qəsəbələrdə məhəllədaxili kollektorlarda çəkil-
miş qaz kəmərlərinin texniki xidməti və təmiri, həmin qaz
kəmərlərinin istismar xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq hazırlanmış
və müvafiq qaydada təsdiq edilmiş təlimat üzrə həyata keçiril-
məlidir.

Texniki xidmət
3.5. Qaz kəmərlərinin texniki xidməti üzrə bütün işlər “Qaz
təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”nın və bu Qayda-
ların tələblərinə və müəyyən edilmiş qaydada tərtib və təsdiq
edilmiş istehsalat (texnoloji) təlimatlarına uyğun olaraq həyata
keçirilməlidir.

18
 3.6. Texniki xidmətə aşağıdakı işlər daxildirlər:
– yeraltı, yerüstü və yer səthindən yuxarıda (dayaqlar üzə-
rində, bina və hasarların divarları ilə və s.) çəkilmiş qaz kəmər-
lərinin və onların qurğularının, eləcə də elektrik mühafizə qur-
ğularının vəziyyətinə nəzarət və istismar prosesində aşkar olun-
muş nasazlıqların (qüsurların) ləğv edilməsi;
– quyularda və yerüstü qaz kəmərlərində quraşdırılmış ava-
danlıqların müayinəsi;
– qaz kəmərlərinin və onların izolyasiya örtüklərinin vəziy-
yətinin cihazlarla, qazıma və şurflama üsulu ilə müayinə edil-
məsi və kəmərlərin təzyiq altında yoxlanılması;
– qaz kəmərlərində təzyiqin ölçülməsi;
– qaz kəmərlərində elektrik potensialının ölçülməsi.

3.7. İstismarda olan yeraltı, yerüstü və yer səthindən yuxa-

rıda çəkilmiş qaz kəmərlərinin və onların qurğularının vəziyyə-
tinin yoxlanılması qaz kəməri trassalarını (zolaqlarını) bütün
uzunluq boyu vaxtaşırı gəzməklə (bundan sonra – gəzmə üsulu
ilə nəzarət (yoxlama)) həyata keçirilməlidir.
Gəzmə üsulu ilə yoxlamanın vaxtı və işin həcmi Qaz təchi-
zatı müəssisəsinin baş mühəndisinin təsdiq etdiyi təqvim qra-
fikinə (cədvəlinə) əsasən müəyyən edilir.
Şəhər və qəsəbələrdə qaz kəməri trassalarının (zolaqlarının)
gəzmə üsulu ilə nəzarətinin müddəti müəyyən edilərkən onların
istismar şəraitləri (qaz kəmərinin texniki vəziyyəti, qazın təzyi-
qi, istismar etmə müddəti, qruntların qabarma xüsusiyyətləri və
korroziya aktivliyi, ilin fəsli, elektrik mühafizəsinin mövcudluğu
və s.) nəzərə alınmalıdır.
3.8. Yeraltı qaz kəmərlərinin yoxlanılma-nəzarət dövrü “Qaz
təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”na əsasən (cədvəl
1, səh. 30) həyata keçirilməlidir.
3.9. Yeraltı qaz kəmərlərinin vəziyyətinin yoxlanılması qaz
kəmərlərinin xidməti üzrə çilingərlər briqadası (2 nəfərdən az

19
olmayaraq) tərəfindən həyata keçirilir. Yaşayış məntəqələrindən
kənarda, digər yeraltı kommunikasiyalar və nəqliyyatın hərəkəti
olmayan yerlərdə yerləşən qaz kəməri trassaları (zolaqları) bir
çilingər tərəfindən xidmət oluna bilər.

3.10. Çilingər briqadasının bütün işçiləri yeraltı qaz kəmərlə-

rinin və onların avadanlıqlarının yerləşdiyi yerləri bilməli və
onların vəziyyətini təsdiq olunmuş təqvim qrafiki (cədvəli) və
marşrut xəritələrinə əsasən yoxlamalıdırlar.

3.11. Yeraltı və yerüstü qaz kəmərlərinin uzunluğundan və

onların qarşılıqlı yerləşməsindən asılı olaraq marşrut xəritələri
tərtib edilərkən yeraltı və yerüstü qaz kəməri sahələrinin birlikdə
xidməti nəzərə alınmalıdır.

3.12. Yerüstü qaz kəmərlərinin gəzmə üsulu ilə yoxlanılma-

sında aşağıdakı kompleks işlər nəzərdə tutulur:
– qaz kəmərlərinin və onların üzərində quraşdırılmış qur-
ğuların xarici müayinəsi;
– kompensatorların vəziyyətinin yoxlanılması;
– bağlayıcı qurğu və avadanlıqların çirklənmədən təmizlən-
məsi, armaturların korroziyadan qorunması üçün onların səthi-
nin rənglənməsi;
– qaz kəmərlərinin yoxlanması haqqında məlumatların qeyd
edilməsi və yazılı formada briqada rəhbərinə təqdim edilməsi.

3.13. Yerüstü qaz kəmərlərinin xarici müayinəsi (baxışı) za-

manı boruların rənglənməsi; armaturların bütövlüyü, qaz kəmə-
rinin binaların divarlarına və ya dayaqlara bərkidilməsinin
(dayaqlardan düşməsinin) vəziyyəti, kənar təşkilatlar və kənar
şəxslər tərəfindən özbaşına qaz kəmərlərinə qoşulmalar, elektrik
xətlərinin qaz kəmərləri ilə kəsişdiyi yerlərdə onların üstünə
düşməsindən mühafizə vasitələrinin mövcudluğu və vəziyyəti
yoxlanılmalıdır.

20
 Qaz kəmərinin asılıb qalması müəyyən edildikdə çilingər-
nəzarətçi qəza dispetçer xidmətinə (QDX) təcili məlumat
verməlidir.

3.14. Yeraltı qaz kəmərlərinə xidmət etmək üçün nömrələn-

miş marşrut xəritələrində, yerində dəqiq müəyyənləşdirilə bilən,
qaz kəməri xətlərinin sxemi, eləcə də yeraltı kommunikasiya
qurğuları və qaz kəmərindən hər iki tərəfə 15 m-ə qədər məsa-
fədə yerləşmiş binaların zirzəmiləri göstərilməlidir.

3.15. Yeraltı qaz kəməri xətləri gəzmə üsulu ilə yoxlanıldığı

zaman aşağıdakı işlər yerinə yetirilməlidir:
– qaz kəmərlərində tikilmiş quyularda qazın olmasının
müəyyənləşdirilməsi və nəzarət borucuqlarının yoxlanılması;
– quyularda və örtüklərdə (koverlərdə) armaturların zahiri
müayinəsi (baxışı);
– qaz kəmərlərinin oxundan hər iki tərəfə 15 m-ə qədər
məsafədə yerləşmiş digər qurğularda (tikililərdə) qazın olması-
nın yoxlanılması: digər yeraltı kommunikasiyaların (telefon, su
kəməri, kanalizasiya, istilik təchizatı və s.) quyuları, kollektor-
lar, binaların zirzəmiləri və sair;
– zahiri əlamətlər üzrə (qaz kəməri xətti üzrə bitgilərin saral-
ması, qar üzərində boz ləkələr, qaz qabarcıqlarının ayrılması və
s.) qaz sızmasının aşkar edilməsi;
– quyuların lyuklarının, divar göstəricilərinin (nişanların)
yaxşı vəziyyətdə saxlanılmasına və onları qardan, buzdan, çirk-
lənmədən təmizlənməsinə nəzarət edilməsi.
Hər hansı bir qurğuda qazın olması aşkar edildikdə qaz kə-
mərindən 50 m məsafədə yerləşən yeraltı qurğular, evlərin zirzə-
miləri və zirzəmisiz binaların birinci mərtəbələri yoxlanılmalı-
dır. Qazın olması müvafiq cihazla yoxlanılmalıdır.
Qeyd: 1. Şəhər və qəsəbələrin ərazilərində tikinti işlərinin
aparılması üçün İcra Hakimiyyəti strukturları tərəfindən sahələr
ayrılarkən, mütləq şəkildə bu ərazilərdən keçən qaz kəmərləri-

21
nin mövcudluğu və kəmərlərin texniki təhlükəsizlik zonaları Qaz
təchizatı müəssisələri ilə rəsmi olaraq razılaşdırılmalıdır. Bu
tələbin pozulmasına görə məsuliyyət Yerli İcra Hakimiyyətlə-
rinin və bələdiyyələrin üzərinə düşür.
2. Yeraltı və yerüstü qaz kəmərlərinə nəzarətçi-çilingərlər
briqadası tərəfindən nəzarət baxış işləri keçirilərkən, qaz kəmər-
ləri üzərində və ya təhlükəli qoruq zonasında tikinti işlərinin
aparılması müəyyənləşdirilərsə, dərhal rəhbərliyə rəsmi məlu-
mat verilməlidir. Verilmiş məlumata əsasən yerli rayon Qaz
təchizatı müəssisəsi rəhbərliyi tərəfindən tikinti işlərinin dayan-
dırılması üçün təcili olaraq yerli İcra Hakimiyyətlərinə, bələdiy-
yə orqanlarına rəsmi məktubla müraciət olunmalıdır. Bu halda
qaz kəmərləri üzərində və təhlükəli qoruq zonasında tikinti
işlərinin aparılmasına görə məsuliyyət, tikinti işlərini aparan
idarə, təşkilat, özəl sektor rəhbərlərinin və yaxud fərdi yaşayış
evi tikən vətəndaşların və tikinti işlərinin aparılmasına icazə
vermiş yerli İcra hakimiyyəti strukturlarının və bələdiyyələrin
üzərinə düşür.

3.16. Qaz təchizatı müəssisələri qaz kəmərinin oxundan hər

iki tərəfə 15 m məsafədə yerləşən zirzəmili və kürsülü binaları
istismar edən təşkilatlardan aşağıdakıları tələb etməlidir: həmin
binalara bütün yeraltı kommunikasiya girişlərinin kipləşdirilmə-
sini, zirzəmilərin ventilyasiya qurğularının saz vəziyyətdə saxla-
nılmasını və onların normal işıqlandırılmasını, zirzəmilərin ha-
vasının dəyişdirilməsini, eləcə də qaz təsərrüfatı işçilərinin on-
lara məxsus olan sahələrə maneəsiz girib-çıxmasının təmin
edilməsini.
Girişlərin kipləşdirilməsi üstü örtülmüş işlərə aktlar tərtib
edilməklə rəsmiləşdirilməlidir.

3.17. Qaz təchizatı müəssisələri qaz kəmərinin oxundan hər

iki tərəfə 15 m məsafədə yerləşən digər yeraltı kommunikasiya
quyularının sahiblərindən həmin quyulara qaz toplanmasını yox-

22
lamaq üçün onların yaxşı vəziyyətdə saxlanılmasını tələb etmə-
lidir. Quyular qardan, buzdan, torpaqdan təmizlənməli və onla-
rın açılan lyukları saz vəziyyətdə olmalıdır.

3.18. Zirzəmilərdə, quyularda, kollektorlarda, kameralarda,

nəzarət borucuqlarında və digər qurğularda qazın olması xüsusi
cihazlar vasitəsilə yoxlanılmalıdır. Zəruri hallarda göstərilən
qurğularda qazın olmasını laboratoriyada yoxlamaq lazım olarsa
həmin qurğulardan havanın nümunəsi götürülməlidir.
Qazın mövcudluğunun odla yoxlanılması qəti qadağandır.

3.19. Quyularda, zirzəmilərdə və ya yoxlanılan qaz kəməri

xətlərinin üzərindəki qurğularda qazın mövcudluğu aşkar edil-
dikdə, bu barədə təcili olaraq qəza dispetçer xidmətinə (QDX)
məlumat verilməli və həmin yerlərin havasını dəyişmək üçün
tədbirlər görülməlidir. Bu halda əlavə olaraq, qaz kəmərindən 50
m radiusda yerləşən binaların zirzəmiləri və başqa mövcud olan
yeraltı qurğular yoxlanılmalıdır.
Binaların zirzəmilərində qazın olması aşkar edildikdə binada
olan adamlara açıq oddan istifadə etməmək barədə xəbərdarlıq
edilməli, lazım gəldikdə onların binadan çıxarılması təmin
edilməlidir.

3.20. Qaz kəməri xəttinin və onun qurğularının vəziyyətinin

yoxlama nəticələri hər yoxlamadan sonra, çilingər-nəzarətçi
tərəfindən yazılı məlumat formasında rəsmiləşdirilməlidir.
Çilingər-nəzarətçinin məlumatına əsasən bu işə məsul şəxs
(usta) qaz kəmərinin təhlükəsiz istismarının təmin edilməsi üçün
lazımi tədbirlər görməlidir, eləcə də çilingərin işinə nəzarəti
artırmalıdır.

3.21. Qaz kəmərlərinin və qurğularının qorunmasını təmin

etmək üçün bilavasitə qaz kəməri xəttinin yaxınlığında aparılan
yol-tikinti (təmir) və ya tikinti işləri zamanı Qaz təchizatı müəs-

23
sisəsi hər gün (qaz kəmərinin yaxınlığında aparılan işlər başa
çatana qədər) gəzmə üsulu ilə yoxlamanı təmin etməlidir.
3.22. Yol işləri yerinə yetirilən zaman Qaz təchizatı müəssi-
sələri quyuların qapaqlarının saz vəziyyətdə saxlanılmasına və
asfalt örtüyünə nisbətən düzgün yerləşdirilməsinə nəzarət et-
məlidir.
3.23. Qaz kəmərlərini ehtimal olunan zədələnmələrdən qoru-
maq məqsədilə Qaz təchizatı müəssisəsi, qaz kəmərlərinin ya-
xınlığında torpaq işlərini yerinə yetirən təşkilata yazılı formada
məlumat və qaz kəmərinin yerləşməsi sxemini (dərinliyi göstə-
rilməklə) verməlidir.
Yeraltı qaz kəmərində korroziyaya qarşı elektrik mühafizə
qurğuları mövcud olduqda, həmin qurğuları istismar edən təşki-
lat tərəfindən də analoji olaraq, tikinti təşkilatı xəbərdar edil-
məlidir.
Məlumat (xəbərdarlıq) və sxemin surətləri tikinti təşkilatının
məsul şəxsinin imzası ilə Qaz təchizatı müəssisələrində saxla-
nılmalıdır.
Qaz kəmərlərinin yaxınlığında, torpaq işlərini yerinə yetirən
təşkilat görülən işlərin layihəsini Qaz təchizatı müəssisəsinə
təqdim etməli və onunla razılaşdırmalıdır.
3.24. İstismarda olan qaz kəməri xətlərinin uzunluğu boyu,
hər hansı təşkilat tərəfindən torpaq işləri aparılarkən Qaz təchi-
zatı müəssisəsi, torpaq işləri yerinə yetirilən müddət ərzində öz
nümayəndəsinin iş aparılan sahədə olmasını təmin etməlidir.
3.25. Qaz təchizatı müəssisəsinin nümayəndəsi üstü açılmış
qaz kəmərlərinin doldurulmasına, yalnız qaz kəmərinin texniki
vəziyyəti və torpaq döşəyi yoxlanıldıqdan sonra icazə verə bilər.
Kəmərin üstü örtülərkən borunun üstündən 0,2 m-ə qədər yuxarı
hissəsi qum və ya yumşaq torpaqla doldurulmalı və döyəclən-
məlidir.

24
 3.26. Bütün üstü açılmış qaz kəmərlərinin texniki vəziyyət-
ləri yoxlanılmalı və qiymətləndirilməlidir. Yoxlamanın nəticə-
ləri qaz kəmərinin pasportunda qeyd olunmalı və daimi oriyen-
tirlərə (nöqtələrə) bağlanmalarla eskizlər tərtib edilməlidir.

3.27. Kondensatın kondensatyığıcılardan çıxarılması təsdiq

olunmuş istehsalat (texnoloji) təlimatına uyğun olaraq qrafik
(cədvəl) üzrə həyata keçirilməlidir. Bu halda qazdan ayrılan
kondensatın miqdarı nəzərə alınmalıdır.

3.28. Bütün təzyiqlərdə olan yeraltı polad və polietilen qaz

kəmərləri istismar prosesində onların kipliyini və izolyasiya
örtüyünün vəziyyətini yoxlamaq məqsədilə vaxtaşırı yoxlama-
dan keçməlidirlər.
Yoxlama Qaz təchizatı müəssisəsinin baş mühəndisi tərəfin-
dən təsdiq olunmuş qrafik (cədvəl) üzrə, 5 ildən bir həyata
keçirilməlidir.

3.29. Bütün təzyiqlərdə olan qaz kəmərlərinin kipliyinin və

onların izolyasiyasının yoxlanılması torpağı qazımadan, qaz sız-
masının və izolyasiyanın zədələnməsinin dəqiqliklə aşkar edil-
məsini təmin edən cihazlar vasitəsilə aparılmalıdır.
Qaz kəmərlərinin möhkəmliyinin və kipliyinin yoxlanılma-
sının hava ilə sınaqdan keçirməklə yerinə yetirilməsinə yol
verilir.
Qaz kəmərlərinin kipliyinin quyu qazıma üsulu ilə yoxla-
nılmasına icazə verilir. Bu halda quyular ilin isti aylarında qaz
kəməri xəttinin uzunluğu boyu qazılmalıdır.
Paylayıcı qaz kəmərlərində quyular, calaqların yaxınlığında,
qaz kəmərinin divarından 0,3-0,5 m məsafədə qaz kəmərinin
basdırılma dərinliyinə qədər qazılır.
Calaqların yerləşmə sxemləri olmadıqda, həmçinin həyət-
yanı və məhəllədaxili paylayıcı qaz kəmərlərində quyuların
qazılması hər 2 m-dən bir aparıla bilər.

25
 Quyularda qazın olmasının yoxlanılması qaz analizatorları
vasitəsilə həyata keçirilir. Hava-qaz qarışığı nəticəsində baş verə
biləcək partlayışa və yanğına yol verməmək üçün açıq oddan
istifadə etmək qəti qadağandır.
Nəzarət borucuqları olan yerlərdə quyular qazılmaya bilər,
bu yerlərdə qaz kəmərinin kipliyə yoxlanılması isə nəzarət boru-
cuqlarından qaz analizatorları vasitəsilə həyata keçirilməlidir.

3.30. Yeraltı qaz kəmərlərinin texniki vəziyyətinin yoxlan-

ması zamanı (mühafizə örtüyünün vəziyyəti, korroziyaya uğra-
ması və s.) aşkar olunmuş qüsurlar təyin olunmuş vaxtda ləğv
olunmalıdır.

3.31. Yeraltı qaz kəmərlərinin kipliyinin yoxlama nəticələri,

mövcud qaz kəmərinin pasportunda 3 gündən gec olmayaraq
qeyd edilməklə onun gələcəkdə təmir növləri və müddəti təyin
olunmalıdır.

3.32. Qaz cihazlarının və qaz işlədən qurğuların səmərəli

işləmələrini təmin etmək üçün qaz şəbəkələrində, layihədə
nəzərdə tutulan optimal təzyiqlər saxlanılmalıdır.

3.33. Hər bir Qaz təchizatı müəssisəsi istehlakçıya verilən

qazın təzyiqinə uyğun olaraq texnoloji rejimlər hazırlamalı və o,
istehlakçı müəssisə rəhbərləri tərəfindən təsdiq olunmalıdır.
Texnoloji rejimlər aşağıdakılardır:
a) yay vaxtı gündüz verilən qazın təzyiqi;
b) yay vaxtı gecə verilən qazın təzyiqi;
c) qış vaxtı gündüz verilən qazın təzyiqi;
ç) qış vaxtı gecə verilən qazın təzyiqi;
d) istirahət və bayram günlərində (qış və yay aylarında) ve-
rilən qazın təzyiqi.
3.34. Qaz şəbəkəsinin bütün sahələrində qazın optimal təzyi-
qini təmin etmək məqsədilə mütəmadi olaraq qaz tənzimləyici

26
məntəqələrdə, istehlakçılarda və onların xarakter nöqtələrində
müxtəlif rejimlərdə vaxtaşırı ölçmələr aparılmalıdır.

3.35. Qazın təzyiqi aşağıdakı hallarda növbədənkənar yox-

lanmalıdır:
– yeni qazpaylayıcı kəmərlər və qazpaylayıcı məntəqələr
(QPM) istismara buraxıldıqda;
– istehlakçı, limitdən 10%-dən artıq və ya az qaz götür-
dükdə;
– iqlimdə nəzərdə tutulmayan temperatur dəyişiklikləri baş
verdikdə;
– yeni istehlakçılar qaz kəmərinə qoşulduqda.

3.36. Qaz kəmərlərinin ayrı-ayrı hissələrində qazın təzyiqi-

nin aşağı düşməsinin səbəblərini müəyyən etmək üçün aparılan
ölçmələr, xüsusi hazırlanmış cədvəl, marşrutlar və ya texnoloji
təzyiq rejimlərinə əsasən aparılır.

3.37. Qazın təzyiqi təsdiq olunmuş texnoloji rejimdən az

olduğu halda, aşağıdakı işlər aparılmalıdır:
– siyirtmənin (bağlayıcı qurğunun) lövhəsinin (plaşka)
vəziyyətinin yoxlanılması;
– yeraltı qaz kəmərlərinin ən aşağı nöqtələrində kondensatın
və ya suyun yığılması.

3.38. Qaz kəmərlərində təyin olunmuş təzyiqin düşməsinin

səbəbini öyrənmək və onun ləğvi ilə əlaqədar aşağıdakı tədbirlər
həyata keçirilməlidir:
– qaz kəmərlərinin üfürmə yolu ilə və ya kompressor vasitəsi
ilə təmizlənməsi;
– kəmərin müəyyən hissələrinin daha böyük ölçülü borularla
əvəz edilməsi;
– bağlayıcı qurğuların (siyirtmələrin, sipərlərin, ventillərin)
təmiri və ya yenisi ilə əvəz edilməsi;

27
 – texnologiyaya uyğun yeni qazpaylayıcı məntəqələrin
(QPM), qazpaylayıcı şkafların (QPŞ) quraşdırılması;
– qaz kəmərlərinin və onun qurğularının donan hissələrinin
isti su vasitəsi ilə açılması.
3.39. Qazın təzyiqinin ölçmə nəticələri nömrələnmiş və qay-
tanlanmış xüsusi jurnalda qeyd olunmalıdır.
3.40. İstismarda olan qaz kəmərlərinin və onların bağlayıcı
qurğularının tam istismara yararlığı vaxtaşırı yoxlanmalıdır.

Cari təmir
3.41. Qaz kəmərlərinin cari təmirinə aşağıdakı əsas işlər
daxildir:
– texniki xidmət zamanı, aşkar olunmuş qüsurların ləğv edil-
məsi;
– yer cəthindən yuxarıda çəkilmiş qaz kəmərlərinin dayaqla-
rının bərpa edilməsi və ya onların dəyişdirilməsi, asılmış yerlə-
rin nizama salınması;
– yerüstü (o cümlədən yuxarıda çəkilmiş) qaz kəmərlərinin
rənglənməsi;
– divarlardakı işarələrin (nişanların) qaydaya salınması;
– quyuların lyuklarının, qapaqlarının vəziyyətinin yoxlanıl-
ması və mövcud olan qüsurların ləğv edilməsi;
– quyuların və örtüklərin (koverlərin) lyuklarının rənglənməsi;
– bağlayıcı qurğuların sökülüb yığılması, yararsız hala düş-
müş hissələrin dəyişdirilməsi və onların kipliyinin yoxlanması;
– siyirtmələrin, kranların və kompensatorların rənglənməsi;
– kondensatyığıcıların və hidravliki rəzələrin yivli birləşmə-
lərinin kipliyinin yoxlanması, onların boşluqlarındakı zədələnmə-
lərin ləğv edilməsi, kondensatyığıcılarının, hidravliki rəzələrin,
nəzarət borucuqlarının çıxış hissəsinin uzadılması və ya kəsilməsi;
– qaz kəmərlərinin yeraltı girişlərinin yoxlanması və onların
lazımi vəziyyətə gətirilməsi.

28
 3.42. Cari təmir üzrə bənd 3.41-də göstərilmiş, işlərin yerinə
yetirilməsi Qaz təchizatı müəssisəsinin baş mühəndisi tərəfindən
təsdiq olunmuş qrafikə uyğun olaraq həyata keçirilir.
Bağlayıcı armaturların, kompensatorların, quyu və örtüklərin
(koverlərin) təmiri lazım olduqda aparılır. Yerüstü (o cümlədən
yer səthindən yuxarıda çəkilmiş) qaz kəmərlərinin rənglənməsi
lazım olduqda, ancaq 5 ildən gec olmayaraq aparılmalıdır.
3.43. Bağlayıcı armatur və kompensatorların təmirinə aşa-
ğıdakı işlər daxildir:
– armaturların və kompensatorların çirklənmədən və paslan-
madan təmizlənməsi;
– rənglənməsi (lazım gəldikdə);
– siyirtmədə vintin açılması və yağlanması;
– kipkəcin yoxlanması və doldurulması;
– siyirtmələrin sazlığının yoxlanması və ötürücü qurğuları-
nın təmiri;
– kompensatorların vəziyyətinin yoxlanması (çəkilib bağla-
nan boltlar çıxarılmalıdır);
– bütün qaynaq, flans və yivli birləşmələrin kipliyinin
sabunlu su məhlulu ilə yoxlanması;
– köhnəlmiş və zədələnmiş boltların və aralıq qatların
dəyişdirilməsi.
Armaturların və kompensatorların yoxlanmasının və təmiri-
nin nəticələri qaz kəmərinin pasportunda qeyd edilməlidir.
3.44. Qaz kəmərlərinin armaturlarında kipliyi zəif olan bir-
ləşmələr flans boltlarının sıxılması, kipgəclərin doldurulması,
ayrı-ayrı hissələrin dəyişdirilməsi yolu ilə ləğv edilməlidir.
Əgər siyirtmələrdə, kranlarda, kondensatyığıcılarda və hid-
ravliki rəzələrdə qüsurlar (yerində düzəldilməsi mümkün olma-
yan) aşkar edilibsə istismara yararsız armatur və avadanlıqlar
yenisi ilə əvəz edilməlidirlər.

29
 Əsaslı təmir
3.45. Qaz kəmərlərinin və onun sıradan çıxmış hissələrinin
təmiri və dəyişdirilməsi əsaslı təmirə aiddir.
Əsaslı təmir işləri aparmaq üçün obyektlərin seçilməsi tex-
niki nəzarət və digər yoxlama nəticələrinin əsasında müəyyən-
ləşdirilməlidir.
3.46. Əsaslı təmirə seçilmiş bütün qaz kəmərləri üçün layi-
hə-smeta sənədləri tərtib edilməlidir.
3.47. Təmir işlərinin görülməsi mürəkkəb texnoloji şəraitdə
aparıldıqda işçi cizgiləri tərtib edilməlidir.
3.48. Tərtib edilmiş layihə-smeta sənədləri, təmir işləri baş-
lanana qədər müvafiq təşkilatlar və nəzarər orqanlarından
qeydiyyatdan keçirilməli və razılaşdırılmalıdır.
3.49. Mürəkkəb texnologiyalı obyektlərin təmiri, təsdiq olun-
muş plan əsasında aparılmalıdır. İşlərin aparılması planında işlərin
icra müddəti, metodları, işçi qüvvəsi, lazım olan materiallar, ava-
danlıqlar, hissələr, tikinti materialları, tikintidə lazım olan mexa-
nizmlər, eləcə də təmir işləri aparılan obyektin yaxınlığında mate-
rialların, müvəqqəti tikililərin (qurğuların), maşın-mexanizmlərin
yerləşdirilməsi üçün müvafiq yer müəyyən edilməlidir.
3.50. Əsaslı təmir üzrə plan, əsaslı təmiri yerinə yetirən li-
senziyası olan təşkilatlar tərəfindən hazırlanır, Qaz təchizatı
müəssisəsinin rəhbərliyi ilə razılaşdırılır və icraçı təşkilat tərə-
findən təsdiq olunur.
3.51. Qaz kəmərlərində, onların qurğu və avadanlıqlarında
əsaslı təmir işlərinin aparılması üçün aşağıda göstərilənlər təmin
olunmalıdır:
– obyektin əsaslı təmir proqramına salınması;
– obyektin təcdiq olunmuş layihə-smeta sənədləri;
– maliyyə məsələlərinin həll edilməsi;

30
 – torpaq işlərinin aparılmasına aidiyyatı təşkilatlardan icazə
alınması;
– hasarların, keçid körpülərinin qurulması və digər zəruri
mühafizə və təhlükəsizlik tədbirlərinin yerinə yetirilməsi.
3.52. Yeraltı və yerüstü (o cümlədən yer səthindən yuxarıda
çəkilmiş) qaz kəmərlərinin əsaslı təmirinə, aşağıdakı əsas işlər
daxildir:
– ayrı-ayrı qaynaq calaqlarının müvafiq üsullarla möhkəm-
ləndirilməsi;
– mühafizə örtüklərinin zədələnmiş və ya keyfiyyətsiz yer-
lərinin təmiri;
– qaz kəmərlərinin asılmış (sallanmış) və ya əyilmiş sahə-
lərinin düzəldilməsi;
– yararsız vəziyyətə düşmüş boru sahələrinin dəyişdirilməsi;
– qaz kəmərlərinin ayrı-ayrı sahələrində izolyasiya örtük-
lərinin (zəruri hallarda borularla birlikdə) dəyişdirilməsi;
– qaz quyularının üst örtüklərinin sökülüb dəyişdirilməsi ilə
onların daş və kərpic hörgülərinin və digər elementlərinin təmiri;
– qaz quyularının hündürlüyü üzrə artırılması, yenidən
suvanması və digər tələb olunan işlərin görülməsi;
– istismara yararsız hala düşmüş kran və siyirtmələrin də-
yişdirilməsi;
– kondensatyığıcıların, hidravliki rəzələrin sökülməsi və
dəyişdirilməsi, örtüklərin (koverlərin) təmiri və dəyişdirilməsi
və sairə.
– qaz kəmərlərinin əsaslı təmiri zamanı yuxarıda göstərilən
işlərdən əlavə, cari təmirdə və texniki xidmət zamanı görülən
bütün növ işlər yerinə yetirilməlidir.
3.53. Əsaslı təmir işlərinin təsdiq olunmuş layihə-smeta
sənədlərinə və Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qayda-
larının tələblərinə uyğun yerinə yetirilməsinə nəzarət və görül-
müş işlərin qəbulu qaz kəmərini istismar edən Qaz təchizatı
müəssisəsi tərəfindən həyata keçirilir.

31
 3.54. Qaz kəmərlərinin ayrı-ayrı sahələrinin dəyişdirilməsi
ilə əlaqədar yerinə yetirilən əsaslı təmir işləri, istismar təş-
kilatının (Qaz təchizatı müəssisəsinin) əmri ilə təyin edilmiş
komissiya tərəfindən qəbul edilir. Qəbul komissiyasının tərkibi-
nə sifarişçinin (Qaz təchizatı müəssisəsinin) və tikinti-quraşdır-
ma təşkilatının nümayəndələri daxil edilir.
3.55. Komissiya tərəfindən əsaslı təmir üzrə yerinə yetirilən
işlərin həcmi və keyfiyyəti göstərilməklə, eləcə də müəyyən
edilmiş formada hazırlanmış sınaqların nəticələri və texniki-icra
sənədləri əlavə edilməklə əsaslı təmir üzrə işlərin nəticəsi qaz
kəmərinin pasportunda qeyd edilməlidir.
3.56. Qaz kəmərlərinin və ya onun ayrı-ayrı sahələrinin yeri
dəyişdirildikdə, yeni tikintiyə qoyulan tələblərə uyğun olaraq,
layihə və texniki-icra sənədləri tərtib edilməlidir.

Qəza-bərpa işləri
3.57. Qəza-bərpa işləri planlaşdırılmır, ancaq qaz sızma baş
verdikdə qaz kəmərinin və ya onun ayrı-ayrı qurğularının
bütövlüyü (fəaliyyəti) pozularaq qəza vəziyyəti əmələ gətirir.
Qəza-bərpa işləri dərhal (gecikdirilmədən) yerinə yetirilməlidir.
3.58. Qaz kəmərlərində, kondensatyığıcılarda, hidravliki
rəzələrdə qar-buz və kristalhidrat tıxacların (tutulmaların) aradan
qaldırılması qəza-bərpa işlərinə aiddir.
3.59. İstismar vaxtı qaz kəmərlərində və armaturlarda su,
qar-buz, kristalhidrat, qətran, naftalin və çirklərin toplanmasın-
dan, həmçinin digər səbəblərdən əmələ gələn tıxanmaların
(tutulmaların) ləğv edilməsi üçün aşağıdakı üsullar və vasitələr
tətbiq edilə bilər:
– qaz kəmərinə həlledici (əridici) maye tökmək;
– buz tıxanmaları olan yerləri buxar və ya açıq odla isitmək
(yivli və ya flanslı birləşmələr və yanğın cəhətdən açıq oddan
istifadə edilməsi təhlükəli olmayan yerlərdə);

32
 – qaz kəmərini polad məftillə və ya digər vasitələrlə təmiz-
ləmək;
– qaz və ya hava ilə üfürmək;
– kənar əşyaları xüsusi kəsilmiş pəncərələrdən çıxartmaq;
– müvafiq təmir işlərini aparmaq.
Təmizləmə və üfürmə işləri başa çatdıqda qazın ilkin veril-
məsi (buraxılması) üzrə qaydalara əməl etməklə, qazın qaz
cihazlarına verilməsi bərpa olunur.

33
 4. Polietilen borulardan çəkilmiş
qaz kəmərlərinin istismarı

Ümumi tələblər

4.1. Bu bölmənin tələbləri təbii, səmt (neft) qazı nəql etmək

üçün, polietilen borulardan çəkilmiş yeraltı qaz kəmərlərinin
(bundan sonra – polietilen qaz kəmərləri) istismarına şamil edilir.

4.2. Polietilen qaz kəmərlərinin istismarı ancaq bu növ boru-

ların layihələndirilməsi və tikintisi üzrə qüvvədə olan normativ
sənədlərin tələblərinə uyğun olaraq tikilib istifadəyə verilmiş
qaz kəmərlərinin spesifik xüsusiyyətlərini nəzərdə tutur.

4.3. Polietilen qaz kəmərlərinin təmiri ilə əlaqədar olan bü-

tün işlər, polietilen qaz kəmərlərinin təmiri üzrə mövcud olan
normativ sənədlərin tələblərinə uyğun olaraq yerinə yetiril-
məlidir.

4.4. Polietilen qaz kəmərlərinin istismarına polietilen qaz

kəmərlərinin istismarı və təmiri üzrə mövcud olan sənədlər,
“Qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları” və bu Qaydaların
əsasında tərtib edilmiş proqram üzrə imtahandan keçmiş işçilər
buraxılırlar.

4.5. Təmir və istismarda olan polietilen qaz kəmərlərinə

ayırmaların (qolların) qoşulması işləri zamanı polietilen boru-
ların qaynaq edilməsinə, polietilen boruların qaynağı üzrə xüsusi
proqram əsasında təhsil almış və polietilen qaz kəmərlərində
qaynaq işlərini aparmaq üçün vəsiqəsi (vəsiqənin vaxtı keçmə-
məlidir) olan şəxslər buraxılırlar.

4.6. Polietilen qaz kəmərlərinin istismarı ilə məşğul olan hər

bir Qaz təchizatı müəssisəsi, polietilen qaz kəmərlərinin istisma-

34
rına aid olan texniki-istismar sənədlərini, polad qaz kəmərləri
üçün olan sənədlər səviyyəsində saxlamalı və həmin tələblər
səviyyəsində istifadə etməlidir.

4.7. Polietilen qaz kəmərlərinin istismarı ilə məşğul olan hər

bir Qaz təchizatı müəssisəsində, təmir işlərini aparmaq üçün bu
bölməyə əlavə olunan siyahıda (əlavə A) göstərilmiş xüsusi
avadanlıqlar olmalıdır.

Texniki xidmət

4.8. Polietilen qaz kəmərlərinin və qurğularının birinci il

istismar müddəti ərzində kəmərin uzunluğu boyu gəzmə üsulu
ilə nəzarət işləri aşağıdakı vaxtlarda aparılır:
– alçaq təzyiqli qaz kəmərlərində ayda 2 dəfədən az olma-
yaraq;
– orta və yüksək təzyiqli qaz kəmərlərində həftədə 2 dəfə.
Qaz kəmərlərinin sonrakı istismarı müddətində qaz kəməri
trassanın (zolağının) gəzmə üsulu ilə nəzarəti qaz kəmərinin
texniki vəziyyətindən, şəraitdən, əldə edilmiş istismar təcrübə-
sindən asılı olaraq müəyyənləşdirilir.

4.9. Polietilen qaz kəməri trassanın (zolağının) gəzmə üsulu

ilə nəzarəti zamanı və qurğularda qaz toplanması yoxlanılarkən
bu Qaydaların 3.7.-3.20. bəndlərinin göstərişlərinə əməl edil-
məlidir.

4.10. Bütün təzyiqlərdə olan yeraltı qaz kəmərləri istismara

buraxıldıqdan sonra müntəzəm surətdə vaxtaşırı olaraq onların
vəziyyəti yoxlanılmalıdır.

35
 Cari təmir

4.11. Yeraltı polietilen qaz kəmərlərində, qaz sızması aşa-

ğıdakı hallarda baş verə bilər:
– qaynaq calaqları qırıldıqda;
– calaqlarda çatlar (eninə və uzununa) əmələ gəldikdə;
– polietilen borular və onların birləşmələri mexaniki zədələr
aldıqda (çat, deşilmə, əzilmə və sairə).

4.12. Qaz sızmalarının təcili ləğvi üçün müvəqqəti tədbir

kimi metal xamıtlardan, yapışqanlı sintetik lentlərdən istifadə
etmək olar.

4.13. Xırda çatlar (uzunluğu 35 mm-dən kiçik) aşkar edildik-

də, polietilen qaz kəmərlərinin təmiri qüsurlu sahədə qaynaq
işləri aparmaqla ləğv edilə bilər.

4.14. Polietilen boruların qaynaq calaqları qırıldıqda, eləcə

də boru kəmərlərində iri zədələr (diametri 35 mm-dən böyük
dəliklər, uzunluğu 35 mm-dən böyük çatlar) olduqda, qüsurlu
sahələr kəsilərək uzunluğu 500 mm-dən az olmayan qısa boru
kəsiyi qaynaq edilməklə ləğv edilməlidir.

4.15. Kəsilmiş qüsurlu sahələrin yerinə polietilen qısa boru

kəsiyinin qaynaq edilməsi düz və ya çəp qaynaq calağı ilə
aparılmalıdır.
Qısa boru kəsiyinin qaynaq edilməsi rastrublu (ağızlı) bir-
ləşmələr tətbiq etməklə həyata keçirilə bilər. Bu halda qaz
kəmərinin sərbəst ucunun boru kəsiyinin rastrubuna geydirilmə-
sini təmin etmək üçün zədələnmə yerində, qaz kəmərinin üstü
bir tərəfdən 10 m-dən az olmayan uzunluqda açılmalıdır.
Qaz kəmərinin polad əlavə etmələr (qısa boru kəsiyi)
vasitəsilə təmirinə icazə verilir.

36
 4.16. Polietilen boruların calaqlarındakı çatlar, eləcə də boru
kəmərindəki kiçik zədələr qüsurlu yerlərə kontakt üsulu ilə
polietilen örtüklər və ya tıxaclar qaynaq etməklə ləğv edilirlər.
Alçaq təzyiqli qaz kəmərlərində, polietilen çubuqlar tətbiq
etməklə qaynaq aparmağa icazə verilir.

4.17. Polietilen boruların polad borularla sökülə bilməyən

birləşmələrinin kipliyi pozulduqda, onların qüsurlu sahələri
kəsilib yenisi ilə əvəz edilməlidir.

4.18. Polietilen qaz kəmərlərində quraşdırılmış armaturların

kipliyi pozulduqda, onların ləğv edilməsi, polad qaz kəmərləri
üçün mövcud olan qaydalar üzrə həyata keçirilməlidir.

4.19. Təmirin keyfiyyəti bütün hallarda təmir olunmuş sahə-

lərin işçi təzyiqi altında sabunlu su məhlulu ilə yoxlamaqla və
ya “Qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları”nın tələblərinə
uyğun olaraq kipliyə sınaqdan keçirməklə təyin edilir.

4.20. Polietilen boruların qaynaq edilməsi ilə əlaqədar olan

təmir işləri həyata keçirilərkən, polietilen qaz kəmərlərinin layi-
hələndirilməsi və tikintisi üzrə qüvvədə olan normativ sənəd-
lərin tələblərinə riayət edilməlidir.

Əsaslı təmir

4.21. Polietilen qaz kəmərlərinin əsaslı təmirə ehtiyacı istis-

mar prosesində qaz kəmərinin qeyri-kafi vəziyyəti, polietilen
boruların və onların calaq birləşmələrinin çatlaması, həddən
artıq zədələnməsi və s. aşkar olunduqda müəyyənləşdirilir.
Polietilen qaz kəmərlərinin əsaslı təmiri zamanı qüsurlu boru
və ya calaqlar olan sahələr dəyişdirilir, quyular və qurğular
(tikililər), armaturlar və s. təmir edilir.

37
 4.22. Polietilen qaz kəmərlərinin əsaslı təmiri ilə əlaqədar
görülən aşağıdakı işlər onun pasportunda qeyd olunmalıdır:
– dəyişdirilən boruların diametri;
– boru divarlarının qalınlığı;
– qaz kəmərlərinin dərinliyi;
– qaz kəmərinin üstü açılmış yerlərinin daimi oriyentirlərə
(nöqtələrə) bağlanmaları.
Qaz kəmərinin pasportuna yeraltı qaz kəmərlərinin layihə-
ləndirilməsi və tikintisi üzrə qüvvədə olan normativ sənədlərə
əsasən aparılan, təmir işlərində istifadə olunan polietilen boru-
ların sınaq aktları və digər texniki-icra sənədləri əlavə edil-
məlidir.

4.23. Təmir olunmuş polietilen qaz kəmərinin qəbulu Qaz

təchizatı müəssisəsinin təyin etdiyi komissiya tərəfindən həyata
keçirilir.

Qəza-bərpa işləri

4.24. Polietilen qaz kəmərlərində qəza-bərpa işləri bu

Qaydaların 3.58. bəndinə əsasən yerinə yetirilir.

4.25. Tabeçiliyində polietilen qaz kəmərləri və xüsusi qaz

xidməti işçiləri olan müəssisə və təşkilatlar (o cümlədən özəl
qurumlar) qaz təsərrüfatında baş verən qəzaların ləğv edilməsini
öz qüvvəsi və vəsaiti hesabına həyata keçirməlidir (Qaz təchizatı
müəssisəsinin nəzarəti altında) və ya lazım gələrsə həmin işlər
Qaz təchizatı müəssisəsinin qəza-dispetçer xidməti tərəfindən
yerinə yetirilə bilər.

38
 Yeni qolların istismarda olan
qaz kəmərlərinə qoşulması

4.26. Yeni qaz kəmərlərinin və ya yeni qolların (ayırmaların)

istismarda olan qaz kəmərlərinə qoşulması təsdiq olunmuş
istehsalat (texnoloji) təlimatına əsasən və bu sahə üzrə qüvvədə
olan normativ sənədlərin və bu Qaydalarda 2.13.-2.22. bəndlə-
rinin tələblərinə uyğun olaraq yerinə yetirilməlidir.

4.27. Polietilen qolların, polietilen qaz kəmərlərinə qoşul-

ması kontaktlı qaynaq vasitəsi ilə yerinə yetirilir.

4.28. İstismarda olan qaz kəməri borusu ilə birləşdirici dirsə-

yin qaynaq edilməsi və qoşulma yerində dəliyin açılması (kəsil-
məsi), qazın təzyiqi aşağı salındıqdan sonra yerinə yetirilməlidir.

4.29. Polad qolların qoşulması, bir qayda olaraq, polietilen

boruya quraşdırılmış polad qısa boru kəsiyi vasitəsi ilə həyata
keçirilir.
4.30. Təzyiq aşağı salınmadan istismarda olan qaz kəmər-
lərinə qolların qoşulması işlərin təhlükəsiz aparılmasını təmin
edə bilən xüsusi üsullar tətbiq etməklə yerinə yetirilə bilər.
4.31. Yeni qollar istismarda olan qaz kəmərinə qoşulduqdan
sonra, yerinə yetirilmiş qaynaq tikişinin kipliyi işçi təzyiqi
altında yoxlanılmalıdır.
4.32. İstismarda olan qaz kəmərində qazın verilməsini saxla-
maqla, qoşulmaların qoyulma qızdırıcılı birləşdirici hissələrlə
yerinə yetirilməsinə yol verilir.
4.33. Qoşulma işləri aparılan qaz kəməri sahəsində borunun
üstündən 20 sm-ə qədər yuxarı hissəsi qum və ya yumşaq tor-
paqla doldurulmalı və döyəclənməlidir.

39
 Əlavə A
Tövsiyə olunan

Polietilen qaz kəmərlərində təmir işlərini aparmaq üçün

tələb olunan mexanizm, avadanlıq, cihaz və
digər vasitələrin siyahısı

1. Polietilen boruların uc-uca qaynaq edilməsi üçün qurğu

2. Polietilen boruların qoyulma qızdırıcılı muftalarla qaynaq
edilməsi üçün idarəetmə bloku və komplekt texnoloji avadanlıq
(ləvazimat)
3. Polietilen borular və birləşdirici hissələr, o cümlədən qoyul-
ma qızdırıcılı muftalar, “polad-polietilen” birləşmə düyünləri, mü-
vəqqəti təmir işləri aparmaq üçün materiallar (xamıtlar və s.)
4. Qazaxtarıcı, yüksək həssaslı qaz indikatoru (ГИВ-М tipli)
5. Səyyar elektrik stansiyası
6. Komplekt işıqlandırma armaturları və xəbərdarlıq nişanları
7. Elektrik kabeli
8. Xırda alətləri saxlamaq üçün siyirtmə yeşiklərlə təchiz
edilmiş çilingər dəzgahı
9. Elektromaqnit əl çəkici
10. Gəzdirilən radio stansiyası
11. Fərdi mühafizə vasitələri

40
 5. Yeraltı qaz kəmərlərinin korroziyadan
elektrokimyəvi mühafizəsi

5.1. Şəhər, qəsəbə və digər yaşayış məskənlərində qaz təc-

hizatı sistemlərinin korroziyadan elektrokimyəvi mühafizə vasi-
tələrinin istismarı və yeraltı qaz kəmərlərinin korroziyaya uğra-
malarının dövri müayinəsi xüsusi təyinatlı briqada işçiləri
tərəfindən həyata keçirilir.
“Azəriqaz” QSC-nin tabeçiliyində olmayan müəssisə, təşki-
lat, idarə və sair qurumlara məxsus olan yeraltı qaz kəmərləri və
qurğularının korroziyadan elektrokimyəvi mühafizə vasitələrinin
istismarı, həmin müəssisələrin öz qüvvəsi və vəsaitləri hesabına
və ya bu sahədə ixtisaslaşdırılımış təşkilatlar tərəfindən müqa-
vilə əsasında yerinə yetirilə bilər.

5.2. Yeraltı qaz kəmərlərinin korroziyadan elektrokimyəvi

mühafizəsi ilə məşğul olan təşkilatlar, öz gündəlik işlərində
“Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”, ГОСТ
9.602-2005 standartının və bu sahəyə aid olan digər normativ
sənədlərin tələblərinə əməl etməlidirlər.

5.3. Elektrokimyəvi mühafizə qurğularının istismarı zamanı

onlara dövri olaraq texniki baxış (müayinə) keçirilməli və onla-
rın işinin səmərəliliyi vaxtaşırı yoxlanılmalıdır.

5.4. Yeni tikilmiş yeraltı qaz kəmərlərinin layihədə nəzərdə

tutulan korroziyadan mühafizə tədbirləri və elektrokimyəvi mü-
hafizə qurğularının sazlanması boru kəmərlərinin istismara qə-
bul edilməsindən əvvəl yerinə yetirilməlidir.

5.5. Yeraltı qaz kəmərlərinin korroziya vəziyyətlərinin yox-

lanması, 2 nəfərdən az olmayan elektrik mantyorları tərəfindən
yerinə yetirilir. Onlardan biri (texniki təhlükəsizliyi üzrə ixtisas
qrupu III-dən aşağı olmayan) başçı təyin olunmalıdır.

41
 Yoxlanılan qaz kəmərləri hərəkət olmayan sahədə yerləş-
dikdə, vaxtaşırı aparılan yoxlamalar (müayinələr) bir elektrik
mantyoru tərəfindən yerinə yetirilə bilər.

5.6. Texniki xidmət, elektrokimyəvi mühafizə qurğularının

effektivliyinin yoxlanması və iş rejimlərinin tənzimlənməsi 2
nəfərdən ibarət olan qrup tərəfindən aparılmalıdır. Onlardan biri-
nin 1000 V-a qədər gərginliyi olan elektrik qurğularında işləmək
üçün icazəsi olmalı və texniki təhlükəsizlik üzrə ixtisas qrupu
III-dən aşağı olmamalıdır.
Gərginliyi 1000 V-dan artıq olan elektrik qurğularına texniki
təhlükəsizlik üzrə ixtisas qrupu IV-dən az olmayan elektrik
mantyorları xidmət edə bilərlər.

5.7. Elektrokimyəvi mühafizə işləri ilə məşğul olan təşkilat-

ların qaz qurğularında, kollektorlarda və digər yeraltı qurğularda
(tikililərdə) iş aparmaları qəti qadağandır. Qaz qurğularında bü-
tün işlər qaz təsərrüfatının işçiləri tərəfindən yerinə yetirilmə-
lidir. Yanaşı yerləşən digər mühəndis qurğularının quyularında
isə həmin qurğuların sahibləri iş apara bilər.

5.8. Yeraltı qaz kəmərlərinin korroziyaya uğraması aşkar

olunduqda, həmin qaz kəmərlərinin texniki vəziyyəti ixtisaslaş-
dırılmış müəssisənin nümayəndəsinin iştirakı ilə qiymətləndiril-
məlidir.
Yoxlamanın nəticələri müvafiq aktla rəsmiləşdirilməlidir.

5.9. Texniki sənədlərin formaları, eləcə də onların tərtibi və

saxlanılması yeraltı boru kəmərlərinin korroziyadan elektrokim-
yəvi mühafizəsi üzrə mövcud olan normativ sənədlərin tələb-
lərinə uyğun olmalıdır.

5.10. Elektrokimyəvi mühafizə işlərini yerinə yetirən işçilə-

rin bilikləri “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları”

42
və elektrik qurğularının quraşdırılmasını nizamlayan və tənzim-
ləyən qaydaların (ПУЭ), eləcə də ГОСТ 9.602-2005 stan-
dartının tələblərinə uyğun olaraq tərtib edilmiş proqrama əsasən
yoxlanılmalıdır.

5.11. Elektrokimyəvi mühafizə avadanlıqlarının cari və əsas-

lı təmirinin qrafikləri (cədvəlləri) və işlərin həcmi, istismar
təşkilatı tərəfindən təsdiq olunmuş illik plan üzrə təyin olunur.

5.12. Elektrokimyəvi mühafizə qurğularının cari təmiri ildə

bir dəfədən az olmayaraq aparılır və aşağıdakı təmir işləri yerinə
yetirilir:
– texniki xidmətlərin bütün əməliyyatları;
– şkafların və başqa qurğuların konstruktiv elementlərinin
rənglənməsi;
– cərəyan ötürücü xətlərin təmiri;
– torpaqlama (elektrik dövrəsində) mühafizəsindəki nasaz-
lıqların ləğvi;
– elektrik avadanlıqlarındakı nasazlıqların ləğvi.

5.13. Cari təmir və elektrokimyəvi mühafizə qurğularındakı

nasazlıqların ləğv edilməsi üzrə işlərin yerinə yetirilməsi 2 nə-
fərdən az olmayan briqada (onlardan biri başçı təyin olunmaqla)
tərəfindən yerinə yetirilir.

5.14. Elektrokimyəvi mühafizə avadanlıqlarının əsaslı təmiri

texniki xidmət nəticələrinə əsasən yerinə yetirilir və elektrokim-
yəvi mühafizə qurğularının əsas qovşaqlarının dəyişdirilməsi ilə
əlaqədar olan işlər nəzərdə tutulur.

5.15. Elektrokimyəvi mühafizə avadanlıqları, əsaslı təmirdən

sonra onların pasportunda təyin olunmuş yük altında 24 saatdan
az olmayaraq sınaqdan keçirilməlidir.

43
 5.16. Yeraltı qaz kəmərlərinin korroziyadan elektrokimyəvi
mühafizəsi üzrə layihə-smeta sənədləri ixtisaslaşdırılmış layihə
təşkilatları (lisenziyası olan) o cümlədən, “Azəriqaz” QSC-nin
Elmi-Tədqiqat və Layihə Qaz İnstitutunun mütəxəssisləri tərə-
findən işlənib hazırlana bilər.

44
6. Qaz tənzimləyici məntəqələrin (QTM) və qaz tənzimləyici
qurğuların QTQ (şkafların) istismarı

Ümumi tələblər
6.1. Qazın təzyiqinin aşağı salınması və tələb olunan səviy-
yədə saxlanılması üçün qaz təchizatı sistemlərində QTM və ya
QTQ nəzərdə tutulur.
6.2. QTM (QTQ)-də qazın giriş təzyiqi istehlakçıların qaz
şəbəkəsində təyin olunmuş qazın təzyiqinə uyğun olaraq tən-
zimlənməlidir.
6.3. Hər bir QTM (QTQ) üçün istismar təşkilatında müvafiq
istismar pasportu olmalıdır.
6.4. QTM (QTQ)-də dövrələmə xəttinin (baypasın) istifadə
edilməsinə, tənzimləyicilərin və armaturların təmiri vaxtı, eləcə
də təchizatçı tərəfindən qazın verilməsi kəskin surətdə azaldıqda
yol verilir.
Bu halda dövrələmə xəttin bütün işləmə müddətində, QTM
(QTQ)-dən çıxan qazın əl ilə tənzimlənməsi üçün, növbətçi
işçinin olması təmin edilməlidir.
6.5. QTM (QTQ)-in istismarına aşağıdakı işlər daxildir:
– texniki xidmət;
– planlı təmir (cari və əsaslı);
– qəza-bərpa içləri.
6.6. QTM-in və QTQ-nin avadanlıq və hissələrinin dəyiş-
dirilməsi və təmiri üzrə işlərin nəticələri QTM-in və QTQ-nin
pasportunda qeyd olunmalıdır.

6.7. QTM-in və QTQ-nin istismar pasportunda, xidmət üzrə

aparılan bütün işlər və nöqsanlar, eləcə də onların yerinə yeti-
rilməsi üzrə işlər qeyd olunmalıdır.

45
 Texniki xidmət

6.8. QTM-in və QTQ-nin texniki xidməti təsdiq olunmuş

qrafik (cədvəl) əsasında, xüsusi ixtisaslaşmış usta və 2 nəfər
çilingər-nəzarətçi tərəfindən həyata keçirilir.

6.9. Binalarda və şkaflarda yerləşdirilmiş QTM-in və QTQ-

nin avadanlıqlarının təhlükəsiz istismarını təmin etmək üçün
aparılan yoxlamalar, Qaz təhcizati müəssissəsinin baş mühəndisi
tərəfindən təsdiq olunmuş qrafik (cədvəl) üzrə aparılır.

6.10. QTM-in və QTQ-nin avadanlıqlarına texniki xidmət

ayda iki dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.

6.11. Şəhər və qəsəbələrin, eləcə də kənd yaşayış məntəqələ-

rinin qaz təchizatı sistemləri telemexanika vasitələri (teleölçmə və
telesiqnalizasiya) ilə təchiz edildikdə QTM-in və QTQ-nin nəzarət
yoxlamaları ayda iki dəfədən az olmayaraq keçirilməlidir.

6.12. QTQ-nin və binalarda yerləşdirilmiş QTM-in texniki

xidməti zamanı aşağıdakı işlər yerinə yetirilməlidir:
– texnoloji avadanlıqların istismara yararlığının yoxlanılması;
– qeydedici cihazların kartoqrammalarının dəyişdirilməsi;
– ölçü cihazlarının göstəricilərinin götürülməsi;
– QTM (QTQ)-in daxili və xarici müayinəsi;
– işıqlandırma və ventilyasiya sistemlərinin istismara yarar-
lıqlarının yoxlanılması;
– otaqların və avadanlıqların tozdan, çirkdən və kənar əşya-
lardan təmizlənməsi.
Şkaflarda yerləşdirilmiş QTQ-nin texniki xidməti zamanı
aşağıdakı işlər yerinə yetirilməlidir:
– texnoloji avadanlıqların istismara yararlığının yoxlanılması;
– manometrin sıfır nöqtəsində istismara yararlığının yoxla-
nılması;

46
 – QTQ-nin daxili və xarici müayinəsi;
– avadanlıqların tozdan və çirkdən təmizlənməsi.
Cihazların göstəriciləri və müayinələrin nəticələri QTM
(QTQ) xidməti üzrə ayrılmış jurnallarda qeyd olunmalıdır.
6.13. Qoruyucu-bağlayıcı klapanlar istehlakçıların qaz şəbə-
kəsində təyin edilmiş (texnoloji rejim üzrə) işçi təzyiqdən 10%-
dən artıq olan təzyiqə tənzimlənməli və plomblanmalıdır.
6.14. Alçaq təzyiqli qaz kəmərlərində qoruyucu-bağlayıcı
klapanların aşağı açılma həddi 300-500 Pa (30-50 mm su sütu-
nu) təzyiqinə, orta təzyiqli qaz kəmərlərində isə 3000 Pa (300
mm su sütunu) təzyiqinə nizamlanmalı və plomblanmalıdır.
Qoruyucu atqı klapanları qazın, tənzimləyicidən sonrakı
maksimal işçi təzyiqi üstəgəl həmin təzyiqin 15%-i miqdarında
olan yekun təzyiqə (atqı üçün) nizamlanmalıdır.
6.15. Texniki xidmət zamanı QTM-in və QTQ-nin avadan-
lıqlarında ciddi nöqsanlar (qəza vəziyyəti yarada bilən) aşkar
olunduqda təcili olaraq qəza-dispetçer xidmətinə xəbər verilməli
və qəza briqadası gələnə qədər, qəzanı ləğv etmək üçün bütün
mümkün olan tədbirlər yerinə yetirilməlidir.
6.16. QTM (QTQ)-in texniki xidməti ilə məşğul olan usta və
çilingərlərin işinə nəzarət, həmin sahəyə məsul olan mühəndis tərə-
findən həyata keçirilir. Yoxlamanın nəticələri nömrələnmiş, sur-
quclanmış, möhürlənmiş istismar jurnalında qeyd olunmalıdır.
6.17. QTM (QTQ) avadanlıqlarındakı nasazlıqların aradan
qaldırılması işləri, xüsusi təlimat keçmiş usta və çilingərlər
tərəfindən yerinə yetirilir.
6.18. Qəza-dispetçer xidmətinə daxil olmuş məlumatlar (qaz
sızması, qazın çıxış təzyiqinin özbaşına artılıb-azalması və sair)
usta və çilingər-nəzarətçilər tərəfindən dərhal aradan qaldırıl-
malıdır.

47
 6.19. QTM (QTQ)-ə xidmət etmək üçün müvafiq işçiləri
olmayan idarə və təşkilat rəhbərləri (o cümlədən özəl qurumlar)
bu işləri, müqavilə əsasında Qaz təchizatı müəssisəsinin qüvvəsi
ilə yerinə yetirə bilər.
Cari və əsaslı təmir
6.20. QTM (QTQ) avadanlıqlarının cari təmiri vaxtaşırı çilin-
gərlər briqadası tərəfindən (ustanın rəhbərliyi altında) yerinə yetirilir.
Qoruyucu qurğuların (bağlayıcı və atqı) sazlanması və işlə-
məsinin yoxlanılması, eləcə də süzgəclərin təmizlənməsi vaxt-
aşırı aparılmalıdır.
6.21. QTM (QTQ) avadanlıqlarının təmiri zamanı aşağıdakı
işlər yerinə yetirilməlidir:
– avadanlıqların sökülməsi (təzyiq tənzimləyicilərinin, qoru-
yucu klapanların, süzgəclərin, bağlayıcı armaturların), köhnəl-
miş hissələrin və detalların təmiri və ya dəyişdirilməsi;
– siyirtmələrin və qoruyucu klapanların hərəkətliliyinin və
bağlanmalarının kipliyinin yoxlanılması;
– bütün birləşmələrin və armaturların kipliyinin sabunlu su
məhlulu ilə və ya müvafiq cihazlarla yoxlanılması;
– sürtülən hissələrin yağlanması və kipgəclərin dəyişdiril-
məsi və ya əlavə olunması;
– impuls borucuqlarının üfürülməsi;
– təzyiq tənzimləyicisinin klapanın yəhərinə oturmasının
kipliyinin yoxlanılması;
– təzyiq tənzimləyici membranlarının kipliyinin və həssas-
lığının təyin edilməsi;
– qoruyucu qurğuların (bağlayıcı və atqı) sazlanmasının və
işləməsinin yoxlanılması;
– süzgəc açılarkən kaset, süzgəc materialı ilə birlikdə çölə
çıxarılır və kənarda təmizlənir. Kaset çıxarıldıqdan sonra süz-
gəcin gövdəsi ağ neftə və ya maşın yağına batırılmış əski parçası
ilə diqqətlə təmizlənməlidir.

48
 6.22. QTM binalarının cari təmiri zamanı aşağıdakı işlər
yerinə yetirilməlidir:
– inşaat konstruksiyalarının təmiri;
– tüstü borularının (bacaların) yoxlanması “Qaz təsərrüfa-
tında texniki təhlükəsizlik qaydaları”nın tələblərinə uyğun
aparılmalıdır (qış vaxtı ayda 1 dəfədən az olmamaqla, soyuq
iqlim rayonlarında ayda 2 dəfədən az olmamaqla);
– isitmə sisteminin (qurğusunun) təmiri (isitmə mövsümün-
dən qabaq – ildə bir dəfə);
Cari təmir işlərinin nəticələri QTM (QTQ) pasportlarında
qeyd olunmalıdır.
6.24. QTM (QTQ)-in əsaslı təmirinə aşağıdakı işlər daxildir:
– köhnəlmiş və yararsız hala düşmüş avadanlıqların və ya
onun ayrı-ayrı hissələrinin təmiri;
– QTM binalarının təmiri.

49
7. Yaşayış binalarının (o cümlədən özəl sektorların), ictimai
təyinatlı və əhaliyə məişət xidməti müəssisələrinin
qaz avadanlıqlarının istismarı

7.1. Yaşayış binalarının (o cümlədən özəl sektorların), icti-

mai təyinatlı və əhaliyə məişət xidməti müəssisələrinin qaz ava-
danlıqlarının tərkibinə binadaxili qaz kəmərləri (binanın girişin-
dəki bağlayıcı qurğudan cihazlara qədər) və qaz cihazları (pilə-
tələr, suqızdırıcıları, istilik peçləri və qazanları və sair qazdan
yanacaq kimi istifadə edən qurğular) daxildirlər.

7.2. Qaz avadanlıqlarının istismarında aşağıdakı xidmətlər

həyata keçirilir:
– cari təmir (planlı təmir);
– aralıq texniki xidmət;
– mövsümi texniki xidmət (mövsümi işləyən avadanlıqların
qoşulması və açılması);
– sifarişlər əsasında texniki xidmət (sifarişlər üzrə plandan
kənar təmir).

7.3. Qaz kəmərinə və ya cihaza qazın verilməsinin kəsilməsi

və nasazlıqlar ləğv edildikdən sonra, onlara qazın verilməsinin
bərpa olunması müvafiq aktla rəsmiləşdirilməlidir.

7.4. Yaşayış binalarının, ictimai təyinatlı və əhaliyə məişət

xidməti müəssisələrinin qaz avadanlıqlarının istismarı “Qaz tə-
sərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları” və bu Qaydaların tələb-
lərinə uyğun olaraq həyata keçirilməlidir.

7.5. Qaz avadanlıqları və onların istismarı zamanı öz tabeçi-

liklərində olan yaşayış binaları və digər binaların sahibləri
(təşkilat rəhbərləri) həmin binalarda, mühəndis kommunikasiya
girişlərinin kipliyini bu Qaydaların 3.16; 3.17; bəndlərinin
tələblərinə əsasən təmin etməlidirlər.

50
 Bu barədə Qaz təchizatı müəssisəsi, həmin binaların sahib-
lərinə yazılı xəbərdarlıq etməlidir.
7.6. Yerli İcra Hakimiyyətlərinin yaşayış binalarında binada-
xili qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının saxlanılmasına və
saz halda olmasına mənzil-istismar təşkilatları (Mənzil-Kommunal
Təsərrüfatı Departamentləri, mənzil istismar sahələri), idarə ta-
belikli yaşayış binalarında və yataqxanalarda bina sahibləri
(komendantlar), özəl və koperativ yaşayış binalarında bina
sahibləri, fərdi yaşayış evlərində isə həmin evlərin sahibləri
cavabdehdirlər.
7.7. Yaşayış binalarının bilavasitə mənzillərində və fərdi ev-
lərdə mənzildaxili qaz kəmərlərinin, işləyən məişət qaz cıhaz-
larının təhlükəsiz istismar edilməsinə və onların lazımı vəziy-
yətdə saxlanılmasına mənzil və ev sahibləri cavabdehdirlər.
7.8. Yaşayış binalarının binadaxili qaz kəmərlərinin və qaz
avadanlıqlarına texniki xidmət bina sahiblərinin sifarişləri və ya
vətəndaşların müraciətləri əsasında qaz təsərrüfatının istismar
müəssisələri (şəhər, rayon qaz idarələri) tərəfindən yerinə yetirilir.
7.9. Yaşayış binalarının binadaxili qaz kəmərlərinin və qaz
avadanlıqlarına cari və əsaslı təmiri, bina sahiblərinin sifarişçi
ilə bağlanılmış müqavilələr əsasında, ixtisaslaşdırılmış təmir-
tikinti idarələrinin gücü ilə yerinə yetirilməlidir.
7.10. Yaşayış binalarının mənzillərində, fərdi yaşayış evlə-
rində vətəndaşlar tərəfindən istismarda olan qaz cihazlarının
yerli Qaz təchizatı müəssisələrinin icazəsi olmadan yerinin də-
yişdirilməsi və əlavə cihazların quraşdırılması qəti qadağandır.
7.11.Tüstü bacalarının və ventilyasiya kanallarını texniki saz
vəziyyətdə saxlanılmasına binaların sahibləri cavabdehdirlər.

51
 8. Sənaye, kənd təsərrüfatı və kommunal müəssisələrinin
qaz avadanlıqlarının istismarı

8.1. Sənaye, kənd təsərrüfatı və kommunal müəssisələrinin

qaz avadanlıqlarının tərkibinə qaz kəmərləri, qaz tənzimləyici
məntəqələr və ya qurğular və qazdan yanacaq kimi istifadə edən
aqreqatların (qazanlar, sobalar (peçlər) və s.) qaz avadanlıqları
daxildirlər.

8.2. Yeni tikilmiş obyektlərdə, ancaq bu növ yanacaq tələb

edən aqreqatlara qazın verilməsinə icazə verilir. Digər yanacaq
növü ilə nəzərdə tutulan aqreqatların qaz yanacağına keçirilməsi,
ixtisaslaşdırılmış lisenziyası olan layihə təşkilatları tərəfindən
hazırlanmış və müvafiq qaydada əlaqədar təşkilatlarla razılaş-
dırılmış layihələrə əsasən həyata keçirilə bilər.

8.3. Hər bir qazlaşdırılmış müəssisədə, qaz təsərrüfatı üzrə

komplekt icra-texniki sənədləri olmalıdır (layihə, icra sənədləri,
o cümlədən qaz avadanlıqlarının və avtomatika cihazlarının ilkin
işə buraxılması, sazlanması aktları, avadanlıqların istismara qə-
bul aktı). Həmin sənədlərin saxlanılması qaydaları müəssisənin
rəhbərliyi tərəfindən müəyyən edilir və əmrlə rəsmiləşdirilir.

8.4. Qazdan yanacaq kimi istifadə edən qaz cihazlarının,

aqreqatların qaz avadanlıqlarının istismarında aşağıdakı xidmət-
lər həyata keçirilir:
– texniki xidmət;
– planlı təmir;
– qəza-bərpa işləri.

8.5. Qazdan yanacaq kimi istifadə edən qurğulara xidmət, is-

tehsalçı-zavodların təlimatına əsasən (yerli şəraitlər nəzərə alı-
naraq) işlənib-hazırlanmış və müvafiq qaydada təsdiq olunmuş
istehsalat (texnoloji) təlimatları üzrə müəssisənin xidmət işçiləri

52
tərəfindən həyata keçirilir. Bu halda “Qaz təsərrüfatında texniki
təhlükəsizlik qaydaları” və bu Qaydaların tələblərinə əməl
olunmalıdır.

8.6. Qazla işləyən aqreqatların (qurğuların) işlək vəziyyətdə

xidmət işçiləri tərəfindən nəzarətsiz qoyulması qəti qadağandır.
İstisna hal kimi, dispetçer məntəqəsindən nəzarət olunan qaz
avadanlıqları nəzarətsiz qala bilər.

8.7. Daimi xidmət işçiləri olmadan qaz avadanlıqlarının

istismarına aşağıdakı şərtlər yerinə yetirildikdə icazə verilə bilər:
– avadanlıqlar giriş qapıları siqnalizasiya qurğuları ilə təmin
edilmiş, ayrıca bağlı binalarda yerləşdirildikdə;
– bina partlayış təhlükəsi istisna olunan işıqlandırma sistemi
ilə təmin edildikdə;
– qaz yanacağı ilə işləyən avadanlıqlar müvafiq layihələn-
dirmə norma və qaydalarına uyğun olaraq təhlükəsizlik avtoma-
tikası, avtomatik nəzarət və tənzimləmə vasitəsi ilə təchiz
edildikdə.

8.8. Qazla işləyən aqreqatların (qurğuların) iş rejimləri

müəssisənin baş mühəndisi tərəfindən təsdiq edilmiş, rejim xəri-
tələrinə uyğun olmalıdır. Rejim xəritələri aqreqatlar yerləşən
otaqlarda asılmalı və onlara xidmət edən heyət bu barədə
məlumatlandırılmalıdır.

8.9. Rejim xəritələrinə 3 ildən bir, eləcə də aqreqatlar (qur-

ğular) təmir edildikdən sonra baxılıb düzəlişlər edilməlidir.

8.10. Ayrı-ayrı qazan, soba (peç) və digər aqreqatların (qur-

ğuların), eləcə də istilik qazanlarının (yay aylarında) təmiri və ya
konservasiyası (uzun müddətli) zamanı onların qaz kəmərləri bağ-
lanmalıdır (qazın verilməsi kəsilməlidir). Bu halda qaz kəmərlərində
bağlayıcı qurğudan sonra metal qapayıcı quraşdırılmalıdır.

53
 8.11. Uzun müddətli fasilədən (konservasiyadan, təmirdən,
yay mövsümündə saxlanılmadan) sonra soba (peç), qazan və
aqreqatların (qurğuların) işə buraxılmasına texniki xidmət və ya
təmirin, eləcə də qaz avadanlıqlarının təzyiq altında yoxlanılma-
sının keçirilməsi, həmçinin tüstü kənaredici və ventilyasiya
qurğularının yararlığı haqqında müvafiq aktlar mövcud olduqda
icazə verilir.
Hər bir istilik mövsümündə, istilik qazanxanalarının istisma-
ra buraxılması “Qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları”nın
tələblərinə uyğun olaraq aparılmalıdır.
8.12. Yeni tikilmiş istilik qazanxanalarının istismara buraxıl-
masına aşağıdakı işlər yerinə yetirildikdən sonra icazə verilir:
– qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının təhlükəsizlik
avtomatikası və nəzarət ölçü cihazlarının layihəyə uyğunluğu və
tam istismara yararlığı təmin edildikdə;
– tüstü kənaredici və ventilyasiya qurğularının layihəyə uy-
ğunluğu, binanın partlayış təhlükəsizliyini təmin edən elektrik
işıqlandırılması ilə təmin olunması;
– örtüyün və divarların qaz keçirməzliyi barədə (mövcud di-
varlara bitişik tikilmiş qazanxanalar üçün) akt təqdim edildikdə;
– Qaz təchizatı müəssisəsinin nümayəndəsi və qazanxananın
təhlükəsiz istismarına cavabdeh məsul şəxslərin iştirakı ilə tərtib
olunmuş qəbul aktının təsdiq olunmuş surəti mövcud olduqda;
– xidmət heyətinin biliklərinin yoxlanılması haqqında müva-
fiq sənəd (protokol) təqdim edildikdə.
8.13. İstismar prosesində qaz avadanlıqlarının texniki xid-
məti və təmiri “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qayda-
ları” və bu Qaydaların tələblərinə əsasən, müəssisələrin işçiləri
və ya müqavilə əsasında Qaz təchizatı müəssisəsi tərəfindən
yerinə yetirilməlidir.
8.14. Qaz avadanlıqlarının texniki xidməti ayda bir dəfədən
az olmayaraq, qaz avadanlıqları və sexdaxili qaz kəmərlərinin

54
təmiri isə ildə bir dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır. İşlər mü-
əssisələrin baş mühəndisi tərəfindən təsdiq olunmuş, qrafiklər
(cədvəllər) üzrə yerinə yetirilməlidir.
8.15. Texniki xidmət zamanı aşağıdakı işlər yerinə yetirilir:
– qaz avadanlıqları və cihazlarının bütün birləşmələrinin kip-
liyinin yoxlanılması (aşkar olunan qaz sızmaları ləğv edilmə-
lidir);
– bağlayıcı armaturların sazlığının yoxlanılması və müa-
yinəsi;
– qoruyucu və qoruyucu-bağlayıcı qurğuların tənzimləmə və
təhlükəsizlik avtomatıkası cihazlarının işləkliyinin yoxlanılması
(istehsalçı-zavodun təlimatında yoxlama müddəti göstətilmə-
dikdə, yoxlama iki aydan bir aparılır).
Yuxarıda sadalanan işlər fəaliyyətdə olan avadanlıqlarda
aparıla bilər.
8.16. Qaz avadanlıqlarının sexdaxili qaz kəmərlərinin cari
təmiri zamanı aşağıdakı işlər yerinə yetirilməlidir:
– kipgəclərin sökülməsi, yağlanması, yenidən doldurulması;
– bağlayıcı və qoruyucu qurğuların işləkliyinin və bağlanıl-
ma kipliyinin yoxlanılması;
– qaz avadanlıqlarının nəzarət yoxlamaları;
– qaz odluqlarının təmizlənməsi, tunellərin, odluq taxmalarının,
ocaqların, tüstü bacalarının (borularının), şiberlərin müayinəsi;
– təhlükəsizlik və tənzimləyici avtomatıka vasitələrinin
yoxlanılması və sazlanması.
Qaz kəmərində bağlayıcı qurğudan sonra qapayıcı quraşdırıl-
dıqdan, ocaqların və tüstü bacalarının (borularının) əsaslı surətdə
hava ilə üfürülməsindən sonra təmir işlərinin aparılmasına icazə
verilir.
8.17. Qazan, soba (peç) və digər aqreqatların qaz avadan-
lıqlarının texniki xidməti və təmiri zamanı yerinə yetirilən bütün
işlər haqqında xüsusi jurnalda qeydlər aparılmalıdır.

55
 8.18. Sənaye, kənd təsərrüfatı və kommunal müəssisələrinin
ərazilərində yerləşən yeraltı qaz kəmərlərinin vəziyyəti iki gün-
dən bir yoxlanılmalıdır.
8.19. Sənaye, kənd təsərrüfatı və kommunal müəssisələrin
rəhbərləri, o cümlədən özəl sektorlar, onların balansında olan
qaz kəmərlərinin, qaz qurğularının kipliyinə və istismara yararlı-
ğının təmin olunmasına məsuliyyət daşıyırlar. Qaz şəbəkəsi və
qurğuları, maye qaz və qaz avadanlığı olan bütün müəssisələr
daxili əmrlə rəhbər mühəndis-texniki işçilərdən qaz təsərrüfatı-
nın təhlükəsiz istismarı üzrə cavabdeh şəxs təyin edilməlidir.

56
 9. Qaz təchizatı sistemlərində Texnoloji proseslərin
avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri, Avtomatıka və
Telemexanika qurğularının istismarı

9.1. Qaz təchizatı sistemlərində qazpaylayıcı şəbəkələrin,

onun obyektlərinin, eləcə də ayrı-ayrı avadanlıqlarının işinin
səmərəliyini məsafədən təmin etmək məqsədilə Avtomatika,
Telemexanika (AT) və Texnoloji proseslərin avtomatlaşdırılmış
idarəetmə sistemləri nəzərdə tutulur (TPAİS).

9.2. Avtomatika, Telemexanika (AT) və Texnoloji proseslə-

rin avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri, qaz təsərrüfatı ob-
yektlərinin təhlükəsiz işini, texniki və texnoloji parametrlərinin
avtomatik surətdə qeydə alınmasını, tənzimlənməsini və ya sa-
bitləşdirilməsini, eləcə də istənilən anda qaz təchizatının kəsil-
məsini təmin etməlidir.

9.3. AT və TPAİS vasitələrinin, eləcə də idarəetmə struktu-

runun təkmilləşdirilməsi ilə qaz təsərrüfatı obyektlərinin avto-
matik idarə edilməsinə keçmək mümkündür.

9.4. AT və TPAİS ixtisaslaşdırılmış layihə təşkilatları tərə-

findən hazırlanmış və müvafiq qaydada təsdiq edilmiş layihə
əsasında həyata keçirilir.

9.5. AT və TPAİS qurğularında, istismara buraxılmazdan

əvvəl sazlama işləri aparılmalı və onlar sınaqdan keçirilməlidir.

9.6. Sazlama işləri bu işləri mükəmməl bilən, təlimat keçmiş

və bilikləri yoxlanılmış istismar təşkilatı işçiləri tərəfindən və ya
müqavilə əsasında, ixtisaslaşdırılmış sazlama təşkilatları tərəfin-
dən yerinə yetirilə bilər.

57
 9.7. Sazlama işləri ixtisaslaşdırılmış təşkilat tərəfindən yeri-
nə yetirildikdə, AT və TPAİS qurğuları istismara buraxıldıqdan
sonra, həmin təşkilat sazlama işləri haqqında (cədvəllər, qrafik-
lər və qurğuların sazlanması və tənzimlənməsi üzrə göstəricilər
və bütün dəyişikliklərin cizgiləri və digər sazlama prosesində
aparılan düzəlişlər göstərilməklə) texniki hesabat, eləcə də aşa-
ğıdakı sənədləri təqdim etməlidir:
– sazlama işlərinin nəticələri üzrə düzəlişlər edilmiş layihə
sənədləri;
– avadanlıq və aparaturaların zavod sənədləri, istismar təli-
matları və pasportları;
– sazlama və sınaq protokolları;
– AT və TPAİS qurğularına xidmət etmək üçün istehsalat
(texnoloji) təlimatları.

9.8. Yerinə yetirilmiş quraşdırma-sazlama işlərinin qəbulu

və istismara icazə verilməsi obyekt sahibinin və quraşdırma-
sazlama işlərini yerinə yetirmiş təşkilatın səlahiyyətli nümayən-
dələrinin imzaladığı aktla rəsmiləşdirilir.
Bu işləri xüsusi təyinatlı ixtisaslaşdırılmış təşkilatlar yerinə
yetirdiyi zaman işlərin qəbulunu, qurğulara xidmət edən işçi
heyəti həyata keçirir.

9.9. Müəssisədə AT və TPAİS qurğularına xidmət edən mü-

təxəssis olmadığı halda (onun hazırlanmasına qədər), işlərin
ixtisaslaşdırılmış təşkilatdan qəbulunu yuxarı və ya digər təşki-
latdan göndərilmiş mütəxəssis həyata keçirir. Bu barədə mütləq
qəbul şərtlərində qeydlər aparılmalıdır.

9.10. Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirli-

yinin və digər əlaqəli orqanların nəzarətində olan obyektlərdə,
AT və TPAİS qurğularının istismara verilməsi zamanı həmin
təşkilatların səlahiyyətli nümayəndələrinin, qəbul komissiya-
sının tərkibində iştirakı təmin edilməlidir.

58
 9.11. Sazlama işləri və fərdi yoxlamalar başa çatdıqdan
sonra AT və TPAİS qurğuları 72 saatdan az olmayan müddətdə,
müvafiq tikinti norma və qaydalarına uyğun olaraq, kompleks
sınaqdan keçirilməlidir.
AT və TPAİS qurğularının quraşdırma və sazlama işlərini
yerinə yetirən təşkilatlar, sifarişçinin tələbi ilə AT və TPAİS
qurğularının əsas texnoloji avadanlıqlarla birlikdə, kompleks
sınaq işlərində mütləq iştirak etməlidirlər.

9.12. AT və TPAİS qurğularının istismarına, bu növ işlərin

istismar edilməsinə hazırlığı və icazəsi olan işçilər buraxılırlar.
AT və TPAİS qurğularının müqavilə əsasında, ixtisaslaşdırılmış
təşkilatlar tərəfindən istismar edilməsinə yol verilir.

9.13. AT və TPAİS qurğularının xidmət və təmirini həyata

keçirən heyət, qaz avadanlıqlarının işini mükəmməl bilməli və
“Qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları” və elektrik qurğula-
rının quraşdırılmasını tənzimləyən və nizamlayan qaydaların
(ПУЭ) tələbləri səviyyəsində imtahan verməlidirlər.

9.14. İstismarda olan AT və TPAİS qurğuları (öz funksional

təyinatına görə texnoloji avadanlıqların işləməməsi səbəbindən
qoşulması istisna olunanlardan başqa) daima işə qoşulmuş
olmalıdır.
İşlək obyektlərdə qəza və xəbərdarlıq siqnalizasiyası qurğu-
larının qidalanmasına, həmçinin qoruyucu avtomatların sazlı-
ğına və həmin qurğuların idarəetmə dövrəsinə nəzarət olunma-
sına xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Operator-dispetçer heyətinin nəzarətində olan, AT və TPAİS
qurğularının qoşulması və açılması ancaq onun razılığı ilə hə-
yata keçirilə bilər. Bu halda istismar jurnalında müvafiq qey-
diyyat aparılmalıdır.
AT və TPAİS qurğularına kənar şəxslərin müdaxilə etmə-
məsi üçün, onlar plomblanmalı, açarla etibarlı surətdə bağlan-

59
malı və bu barədə istismar jurnalında müvafiq qeydiyyat apa-
rılmalıdır.
Qurğuların plomblarının açılmasına, ona xidmət edən işçilər
və ya operator-dispetçer heyətinə icazə verilir. Bu halda istismar
jurnalında mütləq qeydiyyat aparılmalıdır.

9.15. AT və TPAİS qurğularının lövhələri, panelləri və ida-

rəetmə pultlarının onlara yaxınlaşan tərəfdə, qurğuların təyina-
tını göstərən, yaxşı görünən yazıları, onların üzərində quraş-
dırılmış qurğu və cihazların isə sxemlərə əsasən yazıları və ya
markalanmaları olmalıdır.
Bir sıra sıxaclara, eləcə də qurğu və cihazların sıxaclarına
birləşdirilmiş naqillərin, sxemlər üzrə markalanmaları olmalıdır.
Nəzarət kabellərinin uclarında, qollara ayırmalarda və kabel
seli ilə kəsişmələrdə, divar və tavanlardan keçdikdə, eləcə də
trassa üzrə 50-70 metrdən bir markalanmaları olmalıdır. Kabel-
lərin açıq damarlarının ucları izolə edilməlidir.

9.16. AT və TPAİS qurğuları quraşdırılmış obyektlərdə,

aşağıdakılar olmalıdır:
– qurğuların birləşdirilmiş prinsipial və quraşdırma sxemləri
(sıxacların, elektrik şəbəkəsi girişlərinin, kabel naqillərinin, ra-
bitə və yerlə birləşdirmə xətlərinin markalanmaları qeyd edil-
məklə);
– obyektlərdə impuls xətləri və qurğuların xarıcı birləşmə-
ləri, eləcə də bağlayıcı armatur və idarəetmə vasitələrinin yerləri
göstərilməklə avadanlıqların yerləşdirilmə sxemləri (sxemdə
texnolji avadanlıqların müxtəlif iş rejimlərinə uyğun olaraq
onların vəziyyətləri göstəriıməlidir).

9.17. AT və TPAİS vasitələri ilə təchiz edilmiş, dispetçer

məntəqəsində, aşağıdakılar olmalıdır:
– yerləşdirildiyi obyektlər göstərilməklə, AT və TPAİS qur-
ğularının struktur sxemi və rabitə xətlərinin təşkili sxemi;

60
 – dispetçer məntəqəsində yerləşdirilmiş AT və TPAİS vasi-
tələrinin prinsipial sxemi (sıxaclar, elektrik şəbəkəsi girişləri,
rabitə və yerləbirləşdirmə xətləri qeyd edilməklə);
– dispetçer məntəqəsində qurğuların yerləşdirilməsinin mon-
taj sxemi (xarici birləşmələr, sıxaclar, elektrik şəbəkəsi girişləri,
giriş-kommutasiya cihazları, müxtəlif iş rejimlərində onların
vəziyyətləri qeyd edilməklə);
– AT və TPAİS-in bütün kompleksi üçün texniki sənədlər
dəsti;
– istismar sənədlərinin dəsti: qurğu (cihaz) və avadanlıqların
ayrı-ayrılıqda istismar, nasazlıqlar, işədüşməmələr üzrə jurnal-
ları, texniki xidmət, təmir işləri qrafikləri, kabel jurnalı, avadan-
lıq və cihazlara pasportlar.

9.18. AT və TPAİS qurğularının texniki xidməti yoxlamalar

aparılmaqla həyata keçirilir.
AT və TPAİS avadanlıqlarının və vasitələrinin texniki xid-
məti üzrə istehsalçı-zavodların təlimatlarında yoxlama müddəti
göstərilmədikdə, tam planlı yoxlamalar 3 ildə bir dəfədən az
olmayaraq keçirilməlidir.
Natamam (qismən) yoxlamalar yerli şəraitdən və istismar
xidmətinin texniki imkanından asılı olaraq, müəssisənin baş mü-
həndisi tərəfindən təsdiq olunmuş qrafik (cədvəl) üzrə 3 aydan
bir aparıla bilər.
Natamam yoxlamaların dövriliyi AT və TPAİS vasitələrinin
istismar təcrübəsindən asılı olaraq dəyişdirilə (artırıla) bilər.
Növbədənkənar yoxlamalar bütün növ təmir işlərindən son-
ra, eləcə də sistemin qeyri-qənaətbəxş işi və ya ayrı-ayrı qur-
ğuların işə qoşula bilməməsi halında keçirilir.
Yoxlama qaz təchizatı sistemlərinin normal fəaliyyətinə
maneçilik törətməməlidir, ona görə də yoxlamanın keçirilməsi
əsas texnoloji avadanlığın təmiri ilə bir vaxtda həyata keçirilməli
və ya AT və TPAİS qurğularının açıldığı (saxlanıldığı) müddət-
də texnoloji avadanlıqların iş qabiliyyəti təmin edilməlidir.

61
 9.19. AT və TPAİS qurğularının tam yoxlanılma həcminə
konkret qurğuların sınağından başqa, aşağıdakılar da daxil
edilməlidir:
– izolyasiyanın sınanması;
– aparaturaların və kommutasiya elementlərinin vəziyyətlə-
rinin müayinəsi (baxışı);
– əvvəlcədən verilmiş rejimin və digər əsas parametrlərin
yoxlanması;
– qurğuların iş rejimində yoxlanması.

9.20. AT və TPAİS qurğularının elementləri vaxtaşırı tozdan

və digər çirklənmələrdən təmizlənməlidir; bu işi AT və TPAİS
qurğularına xidmət edən, xüsusi təlimatlandırılmış heyət yerinə
yetirməlidir.

9.21. Panellərdə AT və TPAİS qurğularının elektrik dövrə-

lərində görülən işlər təhlükəsizlik qaydalarına riayət etməklə və
dəstəyi izolə edilmiş alətlə yerinə yetirilməlidir.
Panellərdə və elektrik dövrələrində icra sxemi olmadan
işlərin yerinə yetirilməsi qəti qadağandır. İkinci dövrələrdə işlər
görüldükdən sonra dövrələrin sazlığı və onların düzgün birləş-
dirilməsi qurğunu işdə sınamaqla yoxlanılmalıdır.

9.22. AT və TPAİS qurğuları komplektinə daxil olan ölçü ci-

hazlarının Dövlət yoxlaması Azərbaycan Respublikasının Stan-
dartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Agentliyi tərə-
findən müəyyən edilmiş müddətlərdə aparılmalıdır.

9.23. AT və TPAİS qurğularının və bütün digər ikinci dövrə-

lərin elektrik əlaqəli dövrələrinin torpağa nisbətən izolyasiya-
sının müqaviməti hər birləşmələr üçün 1,0 MOm-dan aşağı
olmayan səviyyədə saxlanmalıdır. İkinci dövrələrin alçaldılmış
gərginlikli aparaturalar tətbiq etməklə izolyasiyasının müqavi-

62
məti (60 V və aşağı), bir ayrıca mənbədən qidalanmaqla 0,5
MOm-dan aşağı olmayan səviyyədə saxlanmalıdır.
İzolyasiyasının müqaviməti 1000-2500 V-luq meqommetrlə
ölçülür (ikinci halda – 500 V-luq meqommetrlə).

9.24. Birinci qoşulma zamanı və AT və TPAİS qurğularının

elektrik əlaqəli dövrələrinin izolyasiyasının torpağa nisbətən
birinci tam planlı yoxlamasında, həmçinin bütün digər ikinci
dövrələr hər birləşmələr üçün (gərginliyi 60 V və aşağı olan apa-
raturalar tətbiq edilən yerlər istisna olmaqla), dəyişən cərəyanlı
1000 V gərginliyi ilə 1 dəqiqə ərzində sınanmalıdır.
İstismar prosesində izolyasiyalar 3 ildən bir, dəyişən cərə-
yanlı 1000 V gərginliyi ilə, izolyasiyasının müqaviməti 1,0
MOm və yuxarı olduqda isə düzləndirilmiş 2500 V gərginlik ilə
(meqommetr və ya xüsusi qurğununu köməyi ilə) sınaqdan
keçirilməlidir.
İşçi gərginliyi 60 V və aşağı hesablanmış dövrə və element-
lər, dəyişən cərəyanlı 1000 V gərginliklə sınaqdan keçirilmirlər.
9.25. AT və TPAİS qurğularının planlı və növbədən kənar
yoxlamalarının sınağı başa çatdıqdan sonra müvafiq protokollar
(aktlar) tərtib edilməli və istismar jurnallarında qeydiyyatlar
aparılmalıdır.
Sxemlərdə, qurğuların strukturunda dəyişikliklər olduqda, bu
dəyişikliklər texniki sənədlərə daxil edilir və istismar jurnalında
yazılır. İşlərin aparılması qaydası dəyişildikdə, müvafiq dəyişik-
liklər, istehsalat (texnoloji) təlimatlarına və onlara əlavə olunan
prinsipal sxemlərə daxil edilirlər.
9.26. AT və TPAİS vasitələrinin işlədiyi vaxtda onların
yaxınlığında aparaturaların işinə mənfi təsir göstərə bilən, təmir
və ya tikinti işlərinin aparılması qəti qadağandır.
9.27. AT və TPAİS vasitələrinin istismarı prosesində zavodun
təlimatına (yol verilən temperatur, nəmlik, titrəmə və s.) uyğun

63
olaraq aparaturaların normal iş şəraitləri təmin edilməlidir.
Zərurət yarandıqda əlavə tədbirlər (isitmə, soyutma, titrə-
məyə qarşı mühafizə və s.) qəbul edilməlidir.

9.28. AT və TPAİS qurğularına xidmət edən heyətin tərkibi

təyin edilərkən, AT və TPAİS sisteminin aşağıdakı tətbiq mər-
hələləri nəzərə alınmalıdır:
– ayrı-ayrı texnoloji proseslərin avtomatlaşdırılması;
– nəzarət və idarəetmənin mərkəzləşdirilməsi;
– TPAİS hesablama texnikasından istifadə etməklə texnoloji
proseslərin idarə olunmasında iqtisadi-riyazi üsulların tətbiq
edilməsi.
AT vasitələrinin birinci mərhələsində istismarda olan apa-
raturaların sayından asılı olaraq, 2-3 nəfərlik qrup xidmət edə
bilər. Bu mərhələdə avtomatika və elektrokimyəvi mühafizə
qurğularının birləşdirilməsi mümkündür.
Ikinci mərhələdə ancaq avtomatika və telemexanika vasitə-
lərinin xidməti üçün tələb olunan işçilər müəyyənləşdirilir. On-
ların sayı 2-3 nəfər ola bilər.
Avtomatika və telemexanika vasitələrinə xidmət edən heyə-
tin ixtisas dərəcəsi 4-cü dərəcədən aşağı olmamalı və işləri
elektron qurğuları üzrə ixtisaslaşdırılmalıdır.
Üçüncü mərhələdə qrupun tərkibinə hesablama texnikasının
xidməti üzrə xüsusi təhsil almış və hesablama texnikasında
işləməyə icazəsi olan işçilər daxil ola bilər. Qrupda onların sayı
7-9 nəfərə kimi çatdırıla bilər.
AT və TPAİS qurğularına xidmət etmək üçün dispetçer
heyətindən xüsusi təlim keçmiş və müəyyən edilmiş proqrama
əsasən komissiya tərəfindən bilikləri yoxlanılmış işçilər cəlb
edilə bilər.

64
 10. Mayeləşdirilmiş qazların çən və balon (fərdi və
qrup şəklində) qurğularının istismarı

10.1. Mayeləşdirilmiş qazların (bundan sonra – maye qaz)

çən və balon qurğularının istismarı zamanı təzyiq altında işləyən
tutumların (qabların) quruluşunu və təhlükəsiz istismarını müəy-
yən və təyin edən qaydaların, “Qaz təsərrüfatında texniki təhlü-
kəsizlik qaydaları” və bu Qaydaların tələbləri yerinə yetiril-
məlidir.

10.2. Qaz təsərrüfatı müəssisələrində (bundan sonra bu

bölmədə – maye qaz idarəsi) maye qaz qurğularının istismarı
üzrə müvafiq istismar sənədləri olmalıdır (Forma 25; 26; 27).

10.3. Maye qaz qurğularının istismarına aşağıdakı işlər da-

xildir:
– çən qurğularına qazın tökülməsi (boşaldılması);
– balonların dəyişdirilməsi (sifarişçilər üzrə);
– texniki xidmət və təmir;
– buxarlanmamış qazın çənlərdən çıxardılması;
– mövsümi istismar olunan çən qurğularının konservasiyası.

10.4. Çən qurğularına qazın tökülməsi (boşaldılması) və

balonların dəyişdirilməsi “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükə-
sizlik qaydaları”na və idarənin baş mühəndisi tərəfindən təsdiq
olunmuş istehsalat (texnoloji) təlimatının tələblərinə uyğun
olaraq aparılmalıdır.
Çənlər doldurulduqdan və ya balonlar dəyişdirildikdən sonra
qaz kəmərinin və armaturların bağlanmalarının (birləşmələrinin)
kipliyi yoxlanılmalıdır.
10.5. Çən qurğularının texniki xidməti və təmiri aşağıdakı
müddətlərdə aparılmalıdır:
– texniki xidmət – 3 ayda 1 dəfə;
– cari təmir – ildə 1 dəfə.

65
 Fərdi maye qaz balonlarına və balon qurğularına, texniki
xidmət bina daxili maye qaz avadanlıqlarının texniki xidməti və
istismarını müəyyən edən və nizamlayan sənədlərin tələblərinə
uyğun olaraq həyata keçirilməlidir.
Fərdi balon qurğularının cari təmir işləri aparılarkən əlavə
olaraq aşağıdakı işlər yerinə yetirilməlidir:
– balonlar üçün qurulmuş şkafın və onun divara bərkidil-
məsinin yoxlanılması;
– bina və şkafların xarici divarları ilə çəkilmiş qaz kəmər-
lərinin ümumi vəziyyətinin yoxlanılması (bərkidilməsi, rənglən-
məsi və s.);
– aşkar olunmuş qüsurların aradan qaldırılması.

10.6. İstehlakçılarda qoyulmuş maye qaz balonlarının dəyiş-

dirilməsi aidiyyatı üzrə, maye qaz idarəsinin işçiləri və ya
müəssisələrin (təşkilatların) xüsusi xidmət işçiləri tərəfindən
yerinə yetirilməlidir.

10.7. Maye qaz balonları və avadanlıqları yerləşən otaqlarda

balonlar dəyişdirildikdə və ya hər hansı bir iş aparılan zaman
açıq oddan istifadə edilməsi, işıqlandırıcıların yandırılıb söndü-
rülməsi, məişət cihazları və avadanlıqlarının (elektrik qızdırıcı-
ları, soyuducular, paltar yuyan maşınlar, radio, televizor, toz-
soran və s.) elektrik şəbəkəsinə qoşulması və ayrılması qəti
qadağandır.
Açıq odla işlək vəziyyətdə olan istilik peçi və digər cihaz-
ların yaxınlığında maye qaz balonlarının dəyişdirilməsi qəti
qadağandır.

10.8. Maye qaz balonlarının (qazdoldurma stansiyasında)

texniki müayinəsi 5 ildə 1 dəfə keçirilməlidir.

10.9. Balonların təhlükəsiz istismarına yaşayış binalarında

mənzil sahibləri, təşkilatlarda (o cümlədən özəl və digər təşkilat-

66
larda) isə idarə rəhbərləri və ya əmr ilə təyin olunmuş məsul
şəxslər cavabdehdirlər.
Kiçik həcmli balonların (tutumu 5 litrə qədər) əhaliyə satışı
maye qazın satışı ilə məşğul olan təşkilatlar tərəfindən həyata
keçirilir. Kiçik həcmli balonların təhlükəsiz istismarına qaz
işlədənlər məsuliyyət daşıyırlar.

10.10. Çən və balon qrupları qurğularının texniki xidməti

zamanı aşağıdakı işlər yerinə yetirilməlidir:
– armaturlarda, balonların (tutumların) reduktorunun başlı-
ğında, balonların birləşmə yerlərində sızmaların aşkar edilməsi
və aradan qaldırılması;
– qaz kəmərində təzyiq tənzimləyicisindən sonra qoyulmuş
maye manometrinə nəzarət edilməsi, lazım gəldikdə onun qaz
kəmərinin nominal təzyiqinə 3000 Pa (300 mm su sütunu)
nizamlanması;
– boru kəmərlərinin, örtüklərin (kojuxların) və qrup qurğu-
larının hasarlarının vəziyyətlərinə və rənglənməsinə nəzarət
edilməsi, onların üzərində qıfılların saz vəziyyətdə olmasının,
xəbərdaredici nişanların mövcudluğunun yoxlanılması;
– yanğına qarşı inventarların mövcudluğu və komplektliyi;
– manometrlərin ümumi vəziyyətinin və yararlığının yox-
lanılması.
10.11. Çən və balonlar qrupu (dəstəsi) qurğularının texniki
xidməti təsdiq olunmuş qrafik üzrə və vaxtında aparılmalıdır.
Texniki xidmət ixtisaslaşdırılmış maye qaz idarələrinin baş
mühəndisi tərəfindən təsdiq olunmuş xüsusi təlimata uyğun
olaraq həyata keçirilir.
10.12. Yeraltı çənlərdən çöküntülərin çıxarılması iqlim şəra-
iti və qazın tərkibi nəzərə alınmaqla tərtib edilmiş və ixtisaslaş-
dırılmış maye qaz idarəsinin baş mühəndisi tərəfindən təsdiq
olunmuş qrafikə (cədvələ), eləcə də çən qurğuları sahiblərinin
sifarişinə əsasən yerinə yetirilməlidir.

67
 10.13. Maye qazların çən və balonlar qrupu qurğularından
çəkilmiş qaz kəmərlərinin texniki xidməti bu Qaydaların 3.1-
3.59 bəndlərinin tələblərinə əsasən həyata keçirilməlidir.

10.14. Qaz kəmərlərindən çıxarılmış kondensatın tökülməsi

və buxarlanmamış qazın çənlərdən boşaldılması üçün təyin
olunmuş qablar, təzyiq altında işləyən tutumların (qabların) qu-
ruluşunu və təhlükəsiz istismarını müəyyən və təyin edən
qaydaların tələblərinə cavab verməlidir və onlar, həmin çənlərin
iş şəraitinə uyğun olan təzyiqə hesablanmalıdır.

10.15. Çən qurğularının reduktor başlıqlarının avadanlıqla-

rının təmiri zamanı görüləcək işlərin həcmi bu Qaydaların 6.21
bəndlərinin tələblərinə uyğun olmalıdır.

10.16. Çən qurğularının qoruyucu-bağlayıcı klapanının işlə-

məsi üçün o, istehsalçı-zavodun pasportunda göstərilmiş təzyiqə
4500-5500 Pa-ya (450-550 mm su sütunu) nizamlanmalıdır.

10.17. Təzyiq tənzimləyicisinin qoruyucu-atqı klapanının

açılması, qoruyucu-bağlayıcı klapanın nizamlanma təzyiqindən
500 Pa-dan (50 mm su sütunu) aşağı təzyiqə nizamlanmalıdır.
Çəndə quraşdırılmış, yaylı qoruyucu klapanın nizamlanması
təzyiq altında işləyən tutumların (qabların) quruluşunu və təh-
lükəsiz istismarını müəyyən və təyin edən qaydaların göstəriş-
lərinə uyğun olaraq icra edilməlidir.

10.18. Yeraltı çənlərin kipliklərinin və izolyasiya örtükləri-

nin vəziyyətlərinin yoxlanılması yeraltı çənlərin texniki müayi-
nəsi üzrə qüvvədə olan təlimatlara əsasən, çənlərin texniki müa-
yinəsi zamanı keçirilməlidir.
Yoxlama zamanı aşkar olunmuş qüsurlar haqqında texniki və
təşkilatı tədbirlər hazırlamalı, nəzərdə tutulan işlər vaxtında yerinə

68
yetirilməlidir. Tədbirlərin icra müddətləri ixtisaslaşdırılmış maye
qaz idarəsinin baş mühəndisi tərəfindən müəyyən edilir.
Çənin bütövlüyü pozulduqda o, yararsız hesab edilməli, qa-
payıcılar qoymaqla istismardan çıxarılmalı və çəndə qalan qaz,
dərhal boşaldılmalı və zərəsizləşdirilməlidir.
10.19. Qazıma müayinəsi zamanı qaz quyularında qazın ol-
ması qaz analizatoru vasitəsilə yoxlanılarkən, eləcə də çən və ya
balonlar qrupunun qaz kəmərlərindəki quyularında, qazın top-
lanması yoxlanıldığı zaman analiz üçün havanın nümunəsi
quyunun dibinə yaxın olan hissədən götürülməlidir.
10.20. Yeraltı çənlər 10 ildə 1 dəfə texniki müayinədən
keçməlidirlər.
Əgər texniki müayinə zamanı çənin divarının qalınlığının
azalması (hesabi kəmiyyətdən aşağı) aşkar edilibsə, çən brak
hesab edilməli və istismardan çıxarılmalıdır.
Yerüstü çənlər təzyiq altında işləyən tutumların (qabların)
quruluşunu və təhlükəsiz istismarını müəyyən və təyin edən
qaydalarda göstərilmiş müddətlərdə, texniki müayinədən keç-
məlidirlər.
10.21. Buxarlandırıcı və qarışdırıcı qurğuların texniki xid-
məti və təmiri istehsalçı zavodun tələbləri nəzərə alınaraq tərtib
olunmuş istehsalat (texnoloji) təlimatları üzrə aparılmalıdır.
Buxarlandırıcı qurğuların reduktor armaturlarının istismarı
üzrə tələblər çən qurğularının reduktor başlıqlarının istismarı
üzrə olan tələblərlə eynidir.
10.22. Çənlərin və reduktor başlıqlarının texniki müayinəsi
və təmirinin nəticələri çən qurğularının pasportunda qeyd edil-
məlidir.
Bütün texniki xidmət və cari təmir işləri haqqında çən qur-
ğularının texniki xidmət jurnalında qeydlər aparılmalıdır.

69
 11. Aralıq balon anbarları (ABA)
11.1. Aralıq balon anbarlarının istismarı dolu və boş balon-
larla işləmək və onlardan istifadə etmək, eləcə də balonların
anbar binalarında (otaqlarında) olduğu kimi, açıq meydançada
saxlanılması üzrə mövcud olan təlimatların tələblərinə uyğun
olaraq həyata keçirilməlidir.
11.2. ABA binalarının (otaqlarının) qapılarında xəbərdarlıq
nişanları (açıq oddan istifadə etmək, siqaret çəkmək, kənar şəxs-
lərin daxil olması qəti qadağandır) olmalıdır.

11.3. ABA-da yerləşən, balonların sayı, onların layihə gü-

cündən artıq olmamalıdır.
11.4. Dolu və boş balonlar ayrı-ayrı yığılmalı və onlar
saxlanılan yerlərdə müvafiq olaraq “Dolu balonlar” və “Boş
balonlar” nişanları asılmalıdır.

11.5. Anbar binasında (otağında) temperatur +35 C-dən artıq

olmamalıdır. Əks halda anbar binasının soyudulması üzrə tədbir
görülməlidir.
11.6. ABA binasında tez alışan və partlayiş verə bilən mate-
rialların və başqa qazla doldurulmuş balonların saxlanılması
qadağandır. ABA binasından və ya balonların yığılması üçün
təyin olunmuş meydançadan 20 m-ə qədər məsafədə hə hansı bir
tez alışa bilən materialların saxlanması, eləcə də açıq odla işlərin
yerinə yetirilməsi qəti qadağandır.
11.7. Aralıq balon anbarları baş verə biləcək yanğınların söndü-
rülməsi üçün müasir yanğınsöndürmə avadanlıqları ilə təchiz olun-
malıdır. Bu işlər Fövqəladə Hallar Nazirliyinin müvafiq idarə və təş-
kilatlarının tələblərinə mütləq riayət edilməklə həyata keçirilməlidir.
11.8. ABA binalarının cari təmiri bu işlərin aparılması tələb
olunduqda həyata keçirilməlidir.
70
 12. Qaz sərfinin qeydiyyatı və onun
keyfiyyətinə nəzarət
12.1. Respublikanın şəhər, qəsəbə və kənd yaşayış məskən-
lərində istehlakçılara verilən qazın keyfiyyətinə (ГОСТ 5542-87
və ГОСТ 20448-90* standartları üzrə) nəzarət “Azəriqaz” QSC-
nin tərkibində fəaliyyət göstərən müvafiq təşkilat və idarələr, o
cümlədən Qaz təchizatı müəssisələri tərəfindən müntəzəm
olaraq həyata keçirilməlidir.
12.2. İstehlakçılar tərəfindən sərf olunmuş qazın miqdarının
qeydə alınması nəzarət-ölçü cihazlarının (qaz sayğaclarının)
aylıq göstəricilərinə əsasən aparılmalıdır.
Sayğacların quraşdırılması, nizamlama və sazlama işləri,
istismara qəbulu, eləcə də onların texniki vəziyyətinə nəzarət
Qaz təchizatı müəssisəsinin struktur bölmələri tərəfindən təli-
mata uyğun həyata keçirilməlidir.
12.3. Qaz sərfini qeydə almaq üçün tətbiq edilən müxtəlif
növ sayğaclar və sərfölçənlər Azərbaycan Respublikasının Stan-
dartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Agentliyi tərə-
findən yoxlanılmalı və plomblanmalıdır.
Ölçü qovşaqları və ya sayğacların Dövlət yoxlanışı Azərbay-
can Respublikasının Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent
üzrə Dövlət Agentliyinin müəyyən etdiyi müddətlərdə aparıl-
malıdır.
12.4. Həcm sayğaclarının göstəricilərinin normal şəraitə
gətirilməsi işləri (Pişçi=760 mm civə sütunu 20 C temperaturda)
qüvvədə olan standartın (ГОСТ 2939-63) tələblətinə uyğun
olmalıdır.
12.5. Difmanometr-sərfölçənlərlə bir komplektdə daraldıcı
qurğular ilə təchiz olunmuş ölçü qovşaqları müvafiq normativ
sənədlərin tələblərinə uyğun olmalı və qeydiyyatdan keçiril-
məlidirlər.

71
 12.6. Qaz istehlakçıları günün bütün vaxtlarında Qaz təc-
hizatı müəssisəsi işçilərinin qaz ölçü cihazlarına baxış keçir-
məsini təmin etməlidir.

12.7. İstehlakçıların qaz sərfini ölçmə cihazları müvəqqəti

(az müddətdə) fəaliyyət göstərmədikdə və ya nasaz olduqda,
eləcə də sayğaclarda Dövlət yoxlama damğası olmadıqda, sərf
olunan qazın qeydə alınması müəssisənin sayğacsız işlədiyi vaxt
ərzində, qaz istifadə edən qurğuların ümumi məhsuldarlığı ilə
müəyyən edilir.

12.8. Bir ay ərzində 100 min kub metrdən artıq qaz istifadə
edən, istehlakçıların qaz sərfinin qeydiyyatı gündəlik aparıl-
malıdır.

12.9. Sayğacların göstəricilərinin götürülməsi və aylıq qaz

sərfi 100 min kub metr və az olan yaşayış məntəqələri, müəs-
sisələr, idarələr, istilik qazanxanaları və fərdi istixanalar üzrə
qaz sərfinin çıxarışı təsdiq olunmuş qrafikə uyğun olaraq ayda
bir dəfə aparılır.
12.10. Sərfölçənlərin göstəricilərinin qeydiyyatı hazırlıq
keçmiş işçi heyəti tərəfindən yerinə yetirilir.
12.11. Qaz təchizatçısı və istehlakçı müntəzəm olaraq sərföl-
çən cihaza nəzarət etməklə onun texniki saz halda işləməsini
təmin etməlidirlər.
12.12. Qaz təchizatı müəssisəsi cihazlarla təyin edilmiş qaz
sərfinin miqdarında şübhə yarandığı bütün hallarda, istehlakçı-
larla birlikdə, sərfölçənin yoxlama müddətinin və quraşdırıl-
masının istehsalçı zavodun təlimatına uyğunluğunu yoxlama-
lıdırlar.
Yoxlama nəticələri ilə sərfölçənin nasazlığının səbəbi aşkar
edilmədiyi halda, sərfölçən növbədənkənar yoxlanmalıdır.

72
 12.13. Qaz təchizatı müəssisəsi impuls boru kəmərlərində
quraşdırılmış ventilləri açıq vəziyyətdə və bərabərləşdirici ven-
tili bağlı vəziyyətdə plomblamalıdır.

12.14. Sayğacların texniki xidməti müəssisə sahibləri və ya

müqavilə əsasında Qaz təchizatı müəssisəsi tərəfindən istehsalçı
zavodun təlimatına uyğun olaraq (ildə 1 dəfədən gec olmayaraq)
aparıla bilər.

12.15. Yaşayış evlərində qaz sərfinin qeydə alınması ancaq

sayğaclar (sayğaclar plomblanmalıdır) vasitəsi ilə aparılmalıdır.

73
 13. Nəzarət-ölçü cihazlarının istismarı
Təzyiq ölçmə cihazları

13.1. Qazın ölçülən təzyiqinin kəmiyyətindən asılı olaraq

membranlı, borulu, sifonlu və sair tipli ölçü cihazları ilə yaylı
manometrlər, eləcə də “U” şəkilli maye manometrləri tətbiq
edilə bilər.
13.2. Maye manometrlərinin çirklənməsinin qarşısını almaq
məqsədi ilə bağlayıcı mayenin vaxtaşırı boşaldılması və də-
yişdirilməsi, şüşə borucuqlarının və cihazların təmizlənməsi nə-
zarətdə saxlanılmalıdır.

13.3. Yaylı manometrlər ildə bir dəfədən az olmayaraq Döv-

lət yoxlamasından keçməlidir və hər bir təmirdən sonra yox-
lanılmalıdır.
13.4. İşçi manometrlər, nümunəvi nəzarət cihazları vasitəsi
ilə, 6 ayda 1 dəfə yoxlanılmalı və onların xətalarının yoxlama
nəticələri xüsusi ayrılmış jurnalda qeyd olunmalıdır.
13.5. Manometrlərin aşağıdakı hallarda tətbiq edilməsinə
icazə verilmir:
– plomba və ya damğa olmadıqda;
– yoxlama müddəti keçdikdə;
– manometr işdən ayrılan zaman, onun əqrəbi şkalanın sıfır
nöqtəsinə qayıtmadıqda;
– manometrlərin şüşəsi sındıqda və ya düzgün işləməsinə
maneçilik törədən digər zədələr olduqda.
13.6. Qazın təzyiqini qeyd etmək üçün diskli və ya lentvari
diaqramla özüyazan manometrlər tətbiq edilir.
Cihazın korpusunda qoyulan diaqram kağızı, cihazın paspor-
tuna uyğun olmalıdır; kağız qoyulmazdan əvvəl onun üzərində
qoyulma yeri və tarixi yazılmalıdır.

74
 13.7. Cihazın qələminin qeyd etdiyi xəttin qalınlığı 0,3 mm-
dən artıq olduqda, o zaman onu dəyişdirmək lazımdır.

Xromatoqrafik qaz analizatorları

13.8. Xromatoqrafik qaz analizatorları təbii, mayeləşdirilmiş

və tüstü (kənarlaşdırılan) qazlarının tərkiblərini təyin etmək
üçün tətbiq edilir.

13.9. Xromatoqrafik qaz analizatorlarının texniki xidməti ildə 1

dəfədən gec olmayaraq keçirilir və aşağıdakı işləri əhatə edir:
– elektrik qurğularının yoxlanılması;
– qaz sistemlərinin yoxlanılması;
– mexaniki hissələrin yoxlanılması;
– nasazlıqların ləğv edilməsi.
Təmirdən sonra cihaz əsaslı surətdə yoxlanılmalıdır.

13.10. Xromatoqrafik qaz sisteminin kipliyi hər gün hər bir

analizdən əvvəl yoxlanılmalıdır.

13.11. Xromatoqrafik qaz analizatorlarının kalibrlənməsi ay-

da bir dəfə verilmiş konsentrasiyada olan etalon qazı ilə yox-
lanılır.
Etalon qazının tərkibi müvafiq sənədlərlə təsdiq olunmalıdır.

Gəzdirilən qaz analizatorları

13.12. Qaz analizatorları qaz qarışığının kəmiyyət və keyfiy-

yətcə tərkibini təyin etmək üçün tətbiq edilir.

13.13. Gəzdirilən qaz analizatorları vasitəsi ilə yeraltı qurğu-

larda, istehsalat, ictimai və yaşayış otaqlarında qazın mövcud-
luğu (qaz toplanması) təyin edilir.

75
 13.14. Qaz analizatorlarının növündən asılı olaraq onlarda
yol verilə bilən xətaların həddi, istehsalçı zavod tərəfindən ciha-
zın pasportunda göstərilir.

13.15. Qaz analizatorlarının düzgün işləməsi, etalon qaz

analizatoru vasitəsi ilə ildə 1 dəfədən gec olmayaraq yoxlanıl-
malıdır.

13.16. Yoxlama zamanı istehsalçı zavodun pasport göstərici-

lərinə uyğun gəlməyən cihazlar istismardan çıxarılır.

13.17. Qaz analizatorlarının dəqiq işləməsinin yoxlanılması

üzrə nəticələr xüsusi jurnalda (günü, ayı, ili göstərilməklə) qeyd
olunmalıdır.

Qaz kəmərlərinin izolyasiyalarının

nəzarət cihazları
13.18. Bitumların fiziki-kimyəvi xassələrini təyin etmək
üçün tətbiq edilən cihazların əsas qovşaqlarının Dövlət standart-
larına uyğunluğu ildə bir dəfədən gec olmayaraq, eləcə də hər
bir təmirdən sonra yoxlanılmalıdır.
13.19. Qığılcımlı defektoskoplarda yüksək gərginlikli cərə-
yan (işçilərin yüksək gərginlik altında işləmələri üçün müvafiq
şərait yaradılmaqla) şupa verilməlidir.
Şupun dəstəsindən (qulpundan) cərəyandaşıyıcı naqillərlə
keçən cərəyan gərginliyi, 1000 V-dan artıq olmamalıdır.
13.20. Yeni tikilən və istismarda olan qaz kəmərlərinin izol-
yasiyalarında zədələrin müəyyən edilməsi və tapılması üçün
axtarıcı cihazlar tətbiq edilir.
İzolyasiyanın zədələnməsini təyin edən hər bir axtarıcının
pasportu üzrə texniki təlimatı olmalıdır.

76
 14. Qaz təchizatı sistemlərinin
qəza-dispetçer xidməti

Ümumi tələblər

14.1. Qəzaların məhdudlaşdırılması və ləğvi üzrə işlərin ye-

rinə yetirilməsi, eləcə də qazın qəbulu, istehlakçılara paylanması
və qaz kəmərlərində normal təzyiq rejimlərinin saxlanması üçün
hər bir Qaz təchizatı müəssisəsində qəza-dispetçer xidməti
(QDX) yaradılır.
QDX-nin işi bütün gün ərzində təmin edilməlidir.
İri qaz təsərrüfatı müəssisələrində (Bakı, Gəncə, Sumqayıt)
dispetçer xidməti və qəza xidməti ayrı-ayrılıqda 2 şöbə kimi
fəaliyyət göstərə bilər.

14.2. QDX-nin strukturu, funksiyası, işçilərin sayı, eləcə də

texniki və operativ texniki sənədləri ilə təminatı Dövlət Qaz
Nəzarəti İdarəsi ilə razılaşdırılmış və “Azəriqaz” QSC-nin rəh-
bərliyi tərəfindən təsdiq olunmuş “Qəza-dispetçer xidməti haq-
qında əsasnamə”yə əsasən müəyyən edilməlidir.

Qaz təchizatı sisteminin dispetçer xidməti

tərəfindən idarə edilməsi

14.3. Qaz təchizatı sistemlərinə xidmət edən qəza-dispetçer

xidmətinin idarəetmə sisteminə aşağıdakılar daxildir:
– qazın təchizatçılardan qəbul edilməsi və istehlakşılara bu-
raxılması rejimlərinin tənzimlənməsi;
– təchizatçılar tərəfindən qazın verilməsində müqavilə şərtlə-
rinə (qazın tərkibinin texniki şərtlərə uyğunluğuna, proqnozlaş-
dırılan qazın həcminə, müəyyən edilmiş təzyiq rejimlərinə) əməl
edilməsinə nəzarət;
– təchizatçıların növbətçi heyəti ilə bütün gün ərzində
operativ rabitə əlaqəsinin saxlanması;

77
 – xidmət olunan qaz nəqli xətləri və şəbəkələrinin normal və
xüsusi şəraitlərdə (qaz çatışmadıqda, qəza vəziyyətində, qaz
kəmərlərinin ayrı-ayrı sahələrində təmir işləri yerinə yetirildiyi
zaman, yeni obyektlər (qaz kəmərləri, QTM-lər, iri istehlakçılar)
istismara buraxıldıqda iş rejimlərinin tənzimlənməsi;
– qaz təchizatı sistemində qazın təzyiqi və sərfi üzrə toplan-
mış rejimlərin təhlili, QTM-in fəaliyyət zonasının müəyyənləş-
dirilməsi, sistem üzrə eyni vaxtda qazın təzyiqinin ölçülməsi,
qaz şəbəkəsinin yeni daha səmərəli iş rejimlərinin işlənilməsi və
tətbiq edilməsi, bütövlükdə sistemin və onun ayrı-ayrı rayonları
üçün təzyiq rejimlərinin tənzimlənməsi üzrə metodikaların
işlənilməsi;
– qaz çatışmazlığı müddətində qaz təchizatı qrafikinə uyğun
olaraq iri istehlakçıların (obyektlərin) qaz təchizatı şəbəkəsindən
açılması və qoşulması;
– təmir, qəza, yeni qaz kəmərlərinin qoşulması işləri yerinə
yetirilən zaman qaz şəbəkəsinin ayrı-ayrı sahələrinin açılması və
ya onlarda qazın təzyiqinin aşağı salınması;
– lazımi istismar sənədlərinin aparılması və saxlanılması.

14.4. İstismarda olan və yeni birləşdirilən qaz kəmərlərinin

təmiri üzrə qaz təchizatı sistemində rejimin dəyişilməsi ilə
əlaqədar olan bütün işlər, istismar xidməti tərəfindən QDX ilə
razılaşdırılmalı və QDX-yə işin təşkili planı təqdim edilməlidir.

14.5. Qaz kəmərlərində qazın verilməsinin dayandırılması və

bərpa edilməsi, QTM-in və istehlakçıların qaz kəmərlərindən
açılması və qoşulması, ayrı-ayrı sahələrin və bütünlükdə siste-
min müəyyən edilmiş iş rejimlərinin təmin edilməsi, eləcə də bu
rejimlərin xüsusi şəraitlərdə (qaz çatışmazlığı, qəzalar və s.)
dəyişdirilməsi üzrə QDX heyətinin bütün gördüyü işlər operativ
(nömrələnmiş və möhürlənmiş) jurnalda qeyd edilməlidir.

78
 Qəzaların ləğvi və məhdudlaşdırılması

14.6. Qəzaların ləğvi üzrə ilkin tədbirlər aşağıdakılardır:

– zədələnmiş qaz kəməri sahəsinin istismarda olan qaz kə-
mərindən açılması;
– təbii qazla qazlaşmiş (qaz toplanmış) otaqların havasının
dəyişdirilməsi və mayeləşdirilmiş qaz toplanmış otaqların, part-
layış təhlükəsi istisna olunan üsulla məcburi ventilyasiyası;
– siqaret (papiros) çəkilməsi, kibrit yandırılması, elektrik
lampasının və elektrik cihazlarının qoşulması və açılması, açıq
odla istilik cihazlarından, peçlərdən, ağ neft pilətələrindən isti-
fadə edilməsi və sair bu kimi halların qadağan edilməsi;
– otağa (binaya) açıq odla daxil olmamaq üçün binanın
girişində xəbərdarlıq yazısı olmalıdır;
– lazım olan hallarda qaz toplanmış otaqlardan sakinlərin
köçürülməsi.

14.7. Qəza-dispetçer xidmətləri və qaz təsərrüfatı müəssisə-

lərinin digər bölmələri qəzalar, qaz sızmaları, qaz kəmərləri və
avadanlıqlarının zədələnməsi haqqında bütün qaz istehlakçıla-
rından (abonentlərdən) tabeçiliyindən asılı olmayaraq daxil olan
məlumatları qəbul etməlidirlər.

14.8. Qəza məlumatlarının qəbulu qəza-dispetçer xidməti tərə-

findən bütün gün ərzində aparılmalı və xüsusi nömrələnmiş və
möhürlənmiş jurnalda vaxt göstərilməklə, qeyd olunmalıdır.
Qaz təsərrüfatında baş verən qəzalar, qaz sızmaları və qaz
kəmərlərinin, armaturların, qaz cihazlarının nasazlıqları haqqın-
da məlumatları Qaz təchizatı müəssisələrinə xəbər vermək üçün
qəza-dispetçer xidmətinin telefon nömrələri, əhaliyə və dügər
istehlakçılara çatdırılmalıdır.

14.9. Qəza vəziyyətlərinin məhdudlaşdırılması və ləğvi üzrə

QDX-nin işi qəzaların aradan qaldırılması və məhdudlaşdırıl-

79
ması planı ilə müəyyənləşdirilməli və əlaqəli idarələrin (yanğın
mühafizəsi, təcili yardım, polis, kabel xətlərinin istismarı ilə
məşğul olan təşkilatlar, su-kanalizasiya xidməti) qarşılıqlı kö-
məyi ilə yerli şəraitdən asılı olaraq, “Azəriqaz” QSC-nin təsdiq
etdiyi, nümunəvi plan əsasında hər bir QDX tərəfindən işlənib
hazırlanmalı və yerli İcra Hakimiyyəti orqanları ilə razılaş-
dırılmalıdır.

14.10. Qəza vəziyyətinin qarşısının alınması və onun məh-

dudlaşdırılması planına aşağıdakılar daxildir:
– qəza vəziyyətlərinin xəbərdarlığı və məhdudlaşdırılması
tədbirləri;
– insanların və qiymətli malların xilas edilməsi tədbirləri;
– tədbirlərin yerinə yetirilmə qaydaları.

14.11. Təmir-bərpa işləri Qaz təchizatı müəssisəsinin rəh-

bərliyi tərəfindən imzalanmış sərəncama əsasən, istismar işçiləri
tərəfindən yerinə yetirilir. Həmin işlərin icrası üçün icazə-bura-
xılış tərtib olunmalı və qəza xidməti ilə razılaşdırılmalıdır.

14.12. QDX-nin qəza haqqında məlumatı qəbul etmiş növ-

bətçi dispetçeri, qəza xidməti gələnə qədər təhlükəsizliyi təmin
etmək məqsədilə, xəbər verən şəxsi məlumatlandırmalı və təcili
qəza briqadasını obyektə göndərməlidir.

14.13. İnsanlara və qiymətli materiallara birbaşa təhlükə

yarada bilən qəzalar icazə-tapşırıqsız aradan qaldırıla bilər.
Bundan sonra, qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının texniki
saz vəziyyətə gətirilməsi üçün qəza-bərpa işləri icazə-tapşırıq
üzrə yerinə yetirilməlidir.

14.14. Mənzildə və ya pilləkən qəfəsində “qaz iyi gəlir” qəza

çağırışına gələn qəza briqadası, məlumat verənin göstərdiyi yer-
lərdə, eləcə də ona qonşu yerlərdə zirzəmilərdə havanın tərki-

80
bində qazın olmasını yoxlamalı, aşkar olunmuş çatışmazlıqları
ləğv etməlidir.
Otaqlarda qaz sızması ləğv edildikdən və otağın havası də-
yişdirildikdən sonra, təkrarən otaqda, qonşu binaların otaqların-
da və zirzəmilərində qazın mövcudluğu yoxlanılmalıdır.
“Qaz iyi gəlir” qəza çağırışı ilə göstərilən otaqlarda qazın ol-
ması aşkar edilmədikdə, pilləkən qəfəsində və binanın zirzəmi-
sində qazın mövcudluğu yoxlanılmalıdır.
Yoxlamaq üçün hava nümunəsi təbii qaz üçün yuxarı zona-
dan, mayeləşdirilmiş qazlar üçün isə aşağı zonadan (döşəmədən
30 cm-dən artıq olmayan hündürlükdən) götürülməlidir.
14.15. Qaz otağa yeraltı qaz kəmərindən (qazpaylayıcı kə-
mərdən və ya qaz girişindən) keçdikdə, qazın sızmasını aşkar
etmək üçün qəza briqadası, sızma yerindən 50 metr radiusunda
yerləşən bütün qonşu yeraltı qurğularını və binaları (ilk növbədə
zirzəmiləri) müayinədən keçirməlidir.
Qaz kəmərinin zədəli yerlərinin müəyyənləşdirilməsi qəza-
nın qarşısının alınması və məhdudlaşdırılması planı ilə aparıl-
malıdır.
14.16. Qaz toplanmış otaqlarda, eləcə də 50 metr radiusunda
yerləşən binalarda və yeraltı qurğularda qazın mövcudluğu qəza
vəziyyəti ləğv olunan bütün müddət ərzində müvafiq cihazla
vaxtaşırı yoxlanılmalıdır.
14.17. Qəza yerinə gələn rəhbər işçilər, qəzanın ləğvinə aid
göstəriş və sərəncamları yalnız işlərə operativ rəhbərlik edən
şəxs vasitəsi ilə həyata keçirə bilər.
14.18. Qəza yerinə gələn rəhbər işçi, qəzanın aradan qaldırıl-
masına rəhbərlik edənin düzgün göstəriş vermədiyini hiss etdik-
də, qəzaya rəhbərlik edəni bu işdən kənarlaşdırmalı və qəzanın
tam məhdudlaşdırılması və ləğvi ilə əlaqədar olan bütün işlərə
özü və ya onun göstərişi ilə digər məsul şəxs rəhbərlik etməlidir.

81
 14.19. Qəza vəziyyətini ləğv etmək üçün qəza yerinə gələn
QDX-nin növbətçi heyətinin rəhbəri ondan əvvəlki növbə rəhbə-
ri tərəfindən qəzanın vəziyyəti və onun ləğv edilməsi üzrə qəbul
edilmiş tədbirlər haqqında məlumatlandırılmalıdır.

14.20. Qəza vəziyyətinin ləğvi üzrə işlər o zaman başa çat-

mış hesab oluna bilər ki, qaz sızmaları aşkar edilib aradan qaldı-
rılır və qazın otaqlara, qurğulara keçə bilməsi ehtimalı istisna
olunur.

14.21. Qaz təchizatı müəssisəsi rəhbərinin sərəncamına əsa-

sən yeraltı qaz kəmərlərində qəzaların ləğvi üzrə işlərə istismar
xidmətinin işçiləri cəlb oluna bilər.
Qəza vəziyyətləri aradan qaldırıldıqdan sonra, qaz kəmərlə-
rində bərpa işlərinin aparılması istismar xidmətlərinə veril-
məlidir.

14.22. Qəza briqadası tərəfindən qaz kəmərlərindəki və qaz

cihazlarındakı zədələrin ləğvi üzrə işlər yerinə yetirilərkən, qə-
zaya məruz qalan qaz kəməri sahəsi qaz şəbəkəsindən ayrılır və
qəza işlərinin ləğvi başa çatdıqdan sonra həmin sahənin istis-
marda olan qaz şəbəkəsinə qoşulması Qaz təchizatı müəssisəsi
tərəfindən həyata keçirilir.
Qəzalar aradan qaldırıldıqdan sonra qəza xidməti şəbəkədən
ayırdıqları ayrı-ayrı cihazları qaz şəbəkəsinə qoşmalıdırlar.
14.23. QDX-yə daxil olmuş məlumatlar və bildirişlər dərhal
qəza məlumatları kitabinda qeyd olunmalıdır: kitabda məluma-
tın qeyd olunma vaxtı (tarix, saat və dəqiqə), zədələnmənin xa-
rakteri (məlumat verənin sözlərinə əsasən), qəza yerinə briqa-
danın çıxma və çatma vaxtı, yerinə yetirilmiş işlər haqqında
məlumatlar, işlərin qurtarması və briqadanın geriyə qayıtma
vaxtları qeyd olunmalıdır.
Qəzaların ləğv edilməsi üçün göndərilən işçilərə, xüsusi
blanklarda kartoçkalar (sifarişlər) açılır və həmin kartoçkada

82
qəza haqqında məlumat verənin imzası ilə qəzaların aradan qal-
dırılması təsdiq edilir. Qəza briqadası çağırışda olduqda, sifa-
rişlər telefonla verilə bilər.
14.24. Qaz cihazlarının istifadəsində, zədələnmiş qaz kəmər-
lərində və cihazlarında qazla əlaqədar baş vermiş bütün bədbəxt
hadisələrdə hadisənin vaxtı və tarixi, xəsarət alanların sayı,
bədbəxt hadisənin ilkin səbəbi, qazın sızma (buraxma) mənbəyi
və qazın verilməsinin məhdudlaşdırılması və ləğvi haqqında
aparılmış əməliyyatlar üzrə ilkin akt tərtib olunmalıdır. Bundan
əlavə qəza və bədbəxt hadisələrin qeydiyyatı kitabında müvafiq
qeydlər aparılmalıdır.
14.25. Qəza xidməti briqadası qəza yerinə, partlayış, yanğın,
otaqlara qaz toplanması barədə xəbər verildikdən sonra 5 dəqi-
qədən gec olmayaraq çıxmalıdır. Bu halda qəza xidməti ma-
şınından xüsusi hallarda, qəza xidməti maşını olmazsa başqa
imkanlardan istifadə edilməlidir.
14.26. Qəza briqadası obyektdə baş vermş yanğın və ya part-
layış barədə təcili olaraq rəhbərliyə məlumat verməlidir.
14.27. Kənd yaşayış yerlərinin qaz təchizatı sistemlərində,
qəza işləri əsasən qaz istismar sahələri tərəfindən yerinə yetiril-
məlidir. Qaz istismar sahələri öz qüvvə və vəsaitləri hesabına bu
işləri yerinə yetirə bilmədikdə, QDX-nin qəza briqadası çağrılır
(göndərilir).
14.28. Müəssisələrin qaz təchizatı sistemlərindəki qəza işləri
(qaz təchizatı sistemləri müəssisənin öz işçiləri tərəfindən
istismar edildikdə) müəssisənin öz qüvvəsi və vəsaiti hesabına
yerinə yetirilir. Bu halda QDX həmin müəssisəni şəhər (rayon,
qəsəbə) qaz təchizatı şəbəkəsindən ayırmalı, qəza işləri ilə məş-
ğul olan işçilərə metodiki köməklik göstərməli və qəza işlərinin
yerinə yetirilməsinə nəzarət etməlidir.

83
 14.29. Qaz təchizatı müəssisəsinin QDX keçən ay ərzində
daxil olan bütün qəza sifarişlərini (məlumatlarını) müntəzəm
olaraq əsaslı surətdə təhlil etməli, qaz kəmərlərində, armatur və
avadanlıqlarda baş verən bütün nasazlıqların, eləcə də qəza və
bədbəxt hadisələrin səbəblərini araşdırmalıdır. QDX qəza vəziy-
yətlərinin aradan qaldırılması üzrə əldə olunmuş təcrübəni ümu-
miləşdirməli və bunun əsasında qəzaların məhdudlaşdırılması və
ləğvi planında düzəlişlər aparmalı, eləcə də qaz təchizatı sistem-
lərinin təkmilləşdirilməsi və qəza vəziyyətləri əmələ gətirə bilən
səbəblərin aradan qaldırılması üzrə tədbirlər işləyib hazır-
lamalıdır.

14.30. QDX heyəti ilə tədris-təlim məşğələləri (dərsləri) Qaz

təchizatı müəssisəsinin baş mühəndisi tərəfindən müntəzəm
olaraq təsdiq olunmuş proqram və qrafik üzrə keçirilməlidir.
Bu məşğələlərin (dərslərin) təyin olunmuş vaxtlarda keçiril-
məsinə nəzarət, müəssisənin rəhbəri tərəfindən aparılmalıdır.

84
 II Texniki istismar sənədlərinin nümunə formaları

Forma 1 Təlimatlandırma üzrə şəxsi kartoçka

Forma 2 Əməyin təhlükəsizliyi üzrə giriş təlimatının qeydiy-
yat jurnalı
Forma 3 İş yerində təlimatlandırma üzrə qeydiyyat jurnalı
Forma 4 Yaşayış evlərinə ilkin qaz buraxılmasına akt-naryad
Forma 5 Qaz təhlükəli işlərin aparılması üçün naryadların
qeydiyyat jurnalı
Forma 6 İstismara qəbul olunmuş xarici qaz kəmərlərinin
(qəsəbələrarası, paylayıcı - küçə) qeydiyyat jurnalı
Forma 7 İstismara qəbul olunmuş xarici qaz kəmərlərinin
(məhəllədaxili paylayıcı, həyətyanı girişlər) qeydiy-
yat jurnalı
Forma 8 Yaşayış evlərinin istismara qəbul olunmuş qaz
avadanlıqlarının qeydiyyat jurnalı (təbii qaz üçün)
Forma 9 Yaşayış evlərinin istismara qəbul olunmuş qaz
avadanlıqlarının qeydiyyat jurnalı (mayeləşdirilmiş
qaz üçün)
Forma 10 Kommunal, ictimai təyinatlı, əhaliyə məişət xidməti
müəssisələrinin və istilik qazanxanalarının istismara
qəbul olunmuş qaz avadanlıqlarının qeydiyyat jurnalı
Forma 11 Sənaye və kənd təsərrüfatı müəssisələrinin istismara
qəbul olunmuş qaz avadanlıqlarının qeydiyyat
jurnalı
Forma 12 Layihələrin razılaşdırılmasının qeydiyyat jurnalı
Forma 13 Yeraltı qaz kəmərlərinin birləşdirilmiş istismar pas-
portu
Forma 14 Yeraltı qaz kəmərlərinin cari təmiri üzrə akt
Forma 14-ə Qaz kəmərinin izolyasiya örtüyünün və kipliyinin
əlavə cihazlar vasitəsilə yoxlanılması üzrə akt
Forma 15 Qaz kəmərinin marşrut sxemlərini tərtib etmək üçün
qəbul edilmiş şərti işarələr
Forma 16 Qaz kəməri trassaları nəzarətçisinin raportu

85
Forma 17 Qaz analizatorlarının qeyd və yoxlama jurnalı
Forma 18 Torpaq işlərinin aparılması haqqında xəbərdarlıq
Forma 19 Qaz tənzimləyici məntəqənin (QTM) pasportu
Forma 20 QTM (QTQ)-in texniki xidməti
Forma 21 Qaz cihazları və peçlərinin tüstü boruları (bacaları)-
nın yoxlama aktları üzrə qeydiyyat jurnalı
Forma 22 Qaz cihazlarının açılmasına icazə-tapşırıq №
Forma 23 Daxili qaz kəməri və avadanlıqlarının nasazlıqları
haqqında sifarişlərin qeydiyyat jurnalı
Forma 24 Daxili qaz avadanlıqları və qaz kəmərlərinin texniki
xidməti üzrə çilingərin işinin yoxlanılması
Forma 25 Mayeləşdirilmiş qazların çən qurğularının pasportu
Forma 26 Çən qurğularının istismarı üzrə jurnal
Forma 27 Balon qrupu qurğularının istismarı üzrə jurnal
Forma 28 Dispetçerlərin növbələrinin qəbulu və təhvili jurnalı
Forma 29 Qəza məlumatlarının qeydiyyat jurnalı
Forma 30 Məlumat (Sifariş)
Forma 31 Qəza və bədbəxt hadisələrin qeydiyyat jurnalı
Forma 32 Qəzalar üzrə Texniki akt

86
 ____________________________ Forma 1
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı) saxlama müddəti: daimi

Təlimatlandırma üzrə şəxsi kartoçka

1. Adı, atasının adı, soyadı _____________________________

2. Doğulduğu il ____________________________________
3. Sənəti, ixtisası ___________________________________
4. Sex _______________ sahə (bölmə) ________________
5. Şöbə __________________________________________
6. Sexə daxil olma tarixi ____________________________
7. Giriş təlimatı keçirdi ______________________________
(təlimatçının adı, atasının adı, soyadı,
vəzifəsi, imzası, tarix)

___________________________________
(təlimatdırılanın imzası, tarix)

8. İşə buraxan məsul şəxs ____________________________

(adı, atasının adı, soyadı, vəzifəsi, imzası,tarix)
9. Təlimatın keçirilməsi haqqında qeydlər
İmza
Təlimatlandırılanın

Təlimatlan-
Sex (sahə)

Təlimatlandı-
Təlimatçının

Təlimat- dırma: iş Təlimatın

rılanın adı,
Tarix

landırılanın yerində-ilkin, nömrəsi və

atasının adı,
sənəti, vəzifəsi plandan kənar- ya onun adı
soyadı, vəzifəsi
təkrar, cari

87
 Forma 2
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı) saxlama müddəti: daimi

Əməyin təhlükəsizliyi üzrə giriş təlimatının qeydiyyat

Jurnalı
Başlanıb _______________ 200... il
Qurtarıb ________________ 200... il
İmza

Təlimatlan- Təlimat-
Sex (sahə)

Təlimatlan-

Təlimatçının

Təlimatlan-
dırma: iş Təlimatın landırılanın
Tarix

dırılanın

dırılanın
yerində-ilkin, nömrəsi və adı, atasının
sənəti,
plandan kənar- ya onun adı adı, soyadı,
vəzifəsi
təkrar, cari vəzifəsi

___________________________ Forma 3
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

İş yerində təlimatlandırma üzrə qeydiyyat

Jurnalı
__________________________ Başlanıb ___________ 200... il
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)
Qurtarıb ___________ 200... il
Təlimat Işə buraxan
Təlimatlan İmza
- Təlimat Təlimatçı məsul şəxs
-dırma: iş Təlimatı
landırıla - -nın adı, adı,
yerində- n
Təlimatçının
Təlimatlan-

-nın adı, landırıla atasının atasını

Tarix

nömrəsi
dırılanın

ilkin,
atasının -nın adı, n adı, imz
plandan və ya
adı, sənəti, soyadı, soyadı, a
kənar- onun adı
soyadı, vəzifəsi vəzifəsi vəzifəs
təkrar, cari
vəzifəsi i

88
_________________________ Forma 4
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı) saxlama müddəti: daimi

Yaşayış evlərinə ilkin qaz buraxılmasına

Akt-naryad
Şəhər (qəsəbə) ______________________________________
Iş aparılan yerin ünvanı _______________________________
___________________________________________________
Məsul şəxs (rəhbər) _________________________________
(vəzifəsi, adı, atasının adı, soyadı)

Briqadanın tərkibi

1. ________________ 5. ________________
2. ________________ 6. ________________
3. ________________ 7. ________________
4. ________________ 8. ________________

89
 Forma 4-ün davamı
1. İşin rəhbəri qaz buraxılana qədər aşağıdakıları təmin etməlidir:

a) işəbaşlayana qədər buraxılış briqadasının bütün üzvlərini təhlü-

kəsizlik qaydaları üzrə təlimatlandırmaq (imzaları alınmaqla)
___________________________________________________
(yerinə yetirilən işin adı)

b) mühafizə vasitələri, alət və avadanlıqların mövcudluğunun yox-

lanılması (tətbiq edilən mühəfizə vasitəsi və alətin dəqiq adı
göstərilməlidir) _____________________________________
___________________________________________________

Qaz təhlükəli işlərin görülməsi üzrə buraxılış briqadasının rəhbərindən

________________________________________________________
(vəzifəsi, adı, atasının adı, soyadı)

təlimat aldıq və öz imzalarımızla təsdiq edirik:

9. ________________ 13. ________________
10. ________________ 14. ________________
11. ________________ 15. ________________
12. ________________ 16. ________________

Naryadı verdi __________________

(imza)
________________________________________________________
(vəzifəsi, adı, atasının adı, soyadı)

Naryadı aldı – buraxılış briqadasının rəhbəri ___________________

________________________________________________________
(vəzifəsi, adı, atasının adı, soyadı, tarix)

90
 Forma 4-ün davamı
2. Qaz cihazlarına qaz buraxılıb:

Istehsalçı – zavod, tip,

Adı Sayı Qeyd
marka

Işin başlanması ________________________________ 200...-ci il

(saat, gün, ay)

İşin başa çatması ______________________________ 200...-ci il

(saat, gün, ay)

Bu akt-naryad imzalandığı gündən evin qaz avadanlıqları istis-

marda olduğu hesab edilir.
c) daxili qaz avadanlıqlarının və bağlayıcı qurğuların xarici müa-
yinə yolu ilə yoxlanılması _____________________________
________________________________________________________

ç) girişdə quraşdırılmış kranlardan sonra qapayıcıların olmasının

yoxlanılması ________________________________________
________________________________________________________

d) daxili qaz avadanlıqlarının hava ilə kipliyə yoxlanılması _____

________________________________________________________
(yoxlamanın aparıldığı təzyiq və yol verilən təzyiq düşgüsü göstərilməlidir)

3. Qaz kəməri üfürülənə qədər açıq oddan istifadə edilməsinə,

elektrik avadan-lıqlarının və s. qoşulmasına yol verilməməsi barədə
sakinlər xəbərdar edilməlidir_________________________________
________________________________________________________

4. Qaz buraxılan zaman qaz kəmərindən qaz-hava qarışığının

atmosferə buraxılması onun otaqlara, binalara daxil olması, eləcədə
alovlanması ehtimalı istisna olunan yerlərdə aparılmalıdır__________
________________________________________________________

91
 Forma 4-ün davamı
5. Qazın buraxılması başa çatdırıldıqdan sonra buraxılış briqa-
dası bütün sakinləri (imzaları alınmaqla) qaz cihazlarından istifadə
edərkən təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilməsi barədə təlimatlandır-
malı və müvafiq təlimatları onlara verməlidir

Naryad uzadılıb “____” ___________ 200... ci il tarixdən

“____” ___________ 200... ci il tarixə kimi ____________________

(akt-naryad vaxtının uzadılmasının səbəbi)

Qeyd: 1. Qaz cihazlarına ayrılan qollarda qoyulmuş kranlar (qaz

buraxılmayan mən-zillərdə) plomblanmalı və tıxaclan-
malıdır.
2. Qaz verilməyən mənzillər (səbəblər göstərilməklə) sada-
lanmalı və plombların və tıxacların mövcudluğu göstə-
rilməlidir.

Qaz təsərrüfatı müəssisəsinin ___________________________

nümayəndəsi (müəssisənin adı)

Tikinti-quraşdırma təşkilatının ___________________________

nümayəndəsi (təşkilatın adı)

Mənzil istismar idarəsinin ___________________________

nümayəndəsi (təşkilatın adı)

Hüquqi və ya fiziki mənzil

sahibi __________________________

92
 Forma 4-ün davamı

Şifahi təlimat və mənzillərdə quraşdırılmış qaz cihazlarından

istifadə etmək haqqında təlimatların alınması üzrə
Cədvəl
Qaz cihazları
Mənzillərin №-si

Mənzil sahibinin
Başqa avadanlıq

təlimatların sayı
Təqdim edilmiş
Sakinlərin sayı

Pilətələr

Şəxsi imzası
Su qızdırıcıları

adı, soyadı
Istilik peçləri

avadanlıqlar
Taqanlar

və digər
2 konforlu
konforlu
3 və 4

______________________________ Forma 5
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Qaz təhlükəli işlərin aparılması üçün naryadların qeydiyyat

Jurnalı
Başlanıb ________________ 200... il
Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: 5 il
Yerinə
Naryadı Iş yetirilən
Naryadı
alanın aparılan işlər və
Naryadın almaq
Naryadın adı, yerin naryadın
verilmə Vəzifəsi haqqında
№-si atasının ünvanı qaytarılması
tarixi imza və
adı, və işin haqqında
tarix
soyadı xarakteri qeyd və
tarix

93
 _____________________________ Forma 6
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Istismara qəbul olunmuş xarici qaz kəmərlərinin

(qəsəbələrarası, paylayıcı-küçə) qeydiyyat
Jurnalı
Başlanıb ________________ 200... il
Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: daimi

Armaturl
Çəkilmə yeri (küçə, sahə)

Diametrlər üzrə qaz kəmərlərinin uzunluğu, m arın sayı,

ədəd
Qəbul aktının, №-si

Girişlərin sayı, ədəd

Qazın təzyiqi MPa,

Boruların materialı
Qəbulun tarixi

Cəmi
100

125

150

200

Hidravliki
Evin №-si

50

65

80
kqq/sm2

Sifonlar

rəzələr
Cədvəlin ardı
Elektrik mühafizə Qurğuların sayı, ədəd
Armaturların sayı, ədəd
elementləri, ədəd Quyular
Gücləndirici muftalar

Nəzarət məntəqələri
Nəzarət borucuqları

Elektrik izoləedici
Elektrik drenajları
Kompensatorlar

Katod qurğuları

Kanalizasiya
Yağış suları
Protektorlar
Siyirtmələr

Zirzəmiləır
Su kəməri
Futlyarlar

Telefon
Kranlar

flanslar

Digər
Cəmi
Qaz

Qeyd. Diametrlər yerli şəraitdən asılı olaraq göstərilir.

94
 Sifonlar Qəbul aktının
Hidravliki rəzələr №-si

Siyirtmələr
Qəbul tarixi
Kranlar
Çəkilmə yeri
Kompensatorlar
(küçə, keçid)
Nəzarət borucuqları
Evin №-si

Armaturların sayı, ədəd

Gücləndirici muftalar
Qazın təzyiqi MPa,
Futlyarlar kqq/sm2

Nəzarət məntəqələri Boruların materialı

(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Protektorlar 50
__________________________

95
Elektrik drenajları
65
Katod qurğuları
Jurnalı

elementləri, ədəd
Elektrik mühafizəsi
Elektrik izoləedici flanslar 80

Qaz 100
Telefon
125
Su kəməri
Yağış suları 150

Kanalizasiya 200

Quyular, ədəd
Başqa

Qurğuların sayı, ədəd

Cəmi
İstismara qəbul olunmuş xarici qaz kəmərlərinin
Forma 7

Cəmi
(məhəllədaxili paylayıcı, həyətyanı girişlər) qeydiyyat

Girişlərin sayı,
Qurtarıb ________________ 200... il
Başlanıb ________________ 200... il

Saxlama müddəti: daimi

Zirzəmilər Cədvəlin ardı ədəd

_______________________________ Forma 8
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Yaşayış evlərinin istismara qəbul olunmuş qaz avadanlıqlarının

(təbii qaz üçün) qeydiyyat
Jurnalı

Başlanıb ________________ 200... il

Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: daimi

Su qızdırıcılar,
Məişət pilətələri
Qazın buraxılması tarixi

ədəd (markası,
(marka, tipi, QOST, TŞ)
tipi, QOST, TŞ)
4 konforlu 3 konforlu 2 konforlu axımlı
Mənzillərin sayı
Keçid (küçə)

Evin №-si

Cədvəlin ardı
Su qızdırıcılar ədəd
Başqa cihazlar, ədəd (markası, tipi, QOST, TŞ)
(markası, tipi, QOST, TŞ)
Kiçik
Peç
AQV-80 AQV-120 ölçülü
odluqları
qazanlar
Soyuducu
İsti su təchizatı

İsti su təchizatı
İstilik üçün

İstilik üçün
üçün

üçün

96
 _____________________________ Forma 9
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Yaşayış evlərinin istismara qəbul olunmuş qaz avadanlıqlarının

(mayeləşdirilmiş qaz üçün) qeydiyyat
Jurnalı

Başlanıb ________________ 200... il

Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: daimi

Çənlər, ədəd Balon qurğuları,

Reduktor başlıqları,
Tutumu, m3 ədəd
Qazın buraxılması,

Mənzillərin sayı
Keçid (küçə)
Aktın №-si

Evin №-si

Dörd balonlu
Bir balonlu

Iki balonlu
ədəd
tarix

2,5
5

Cədvəlin ardı
Məişət pilətələri Suqızdırıcılar
Təzyiq tənzimləyiciləri, ədəd
(markası, tipi, (markası, tipi,
(markası, tipi, QOST, TŞ)
Başqa cihazlar
(markası, tipi,

QOST, TŞ) QOST, TŞ)

QOST, TŞ)
4 kanforlu

3 kanforlu

2 kanforlu

AQV-120
AQV-80
Axımlı

97
____________________________ Forma 10
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Kommunal, ictimai təyinatlı, əhaliyə məişət xidməti müəssisələrinin

və istilik qazanxanalarının istismara qəbul olunmuş
qaz avadanlıqlarının qeydiyyat
Jurnalı

Başlanıb ________________ 200... il

Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: daimi

Sərfölçənlər, sayğaclar, Məişət

Restoran pilətələri, ədəd
ədəd pilətələri,
(tipi, markası, QOST)
(tipi, markası, QOST) ədəd
Müəssisələrin poçt ünvanı
Qazın buraxılma tarixi

Aktın №-si

Təşkilatlar

2 konforlu

4 konforlu

Cədvəlin ardı
Xörək Qazanlar, ədəd
hazırlayan avtomatika ilə avtomatikasız
Başqa
qazanlar, ədəd
cihazlar,
(tipi, markası,
ədəd alçaq təzyiq orta təzyiq alçaq təzyiq orta təzyiq
QOST,
tutumu,litr)
Başqa odluqlar

Qarışdırıcılı

Qarışdırıcılı

Qarışdırıcılı

Qarışdırıcılı
Qaynadıcı

odluqlarla

odluqlarla

odluqlarla

odluqlarla

odluqlarla

odluqlarla

odluqlarla

odluqlarla
Injeksion

Injeksion

Injeksion

Injeksion

98
____________________________ Forma 11
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Sənaye və kənd təsərrüfatı müəssisələrinin istismara qəbul

olunmuş qaz avadanlıqlarının qeydiyyat

Jurnalı

Başlanıb ________________ 200... il

Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: daimi

Qazın Sayğaclar, ədəd (tipi, markası,

Aktın Müəssisənin
buraxılma Müəssisə QOST)
№-si poçt ünvanı
tarixi

Cədvəlin ardı
Istehsalat
aqreqatları Qazanlar (sayı, Infraqırmızı Başqa
Sərfölçənlər (sayı, tipi, tipi, odluqların şüal-anma avadanlıqlar,
ədəd odluqların sayı sayı və tipi, odluqları, ədəd
(tipi, markası) və tipi, avtomatikanın ədəd (ədəd,
avtoma-tikanın mövcudluğu) (tipi, QOST) markası)
mövcudluğu)

99
____________________________ Forma 12
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Layihələrin razılaşdırılmasının qeydiyyat

Jurnalı

Cild № __________
№ ____ dən № ________ a (ə) kimi
Başlanıb ________________ 200... il
Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: daimi

Layihəni razılaşdıranın adı,

atasının adı, soyadı, imzası
Layihənin razılaşdırılma
Yeraltı qaz kəmərlərinin

Layihənin №-si, tarix

müha-fizəsi haqqında
qərarın mövcudluğu
Obyektin ünvanı
Qeydiyyat tarixi

Layihə təşkilatı
Layihə

Qeyd
tarixi

100
____________________________ Forma 13
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Saxlama müddəti: daimi

Yeraltı qaz kəmərlərinin birləşdirilmiş istismar

Pasportu
_______________________________________________
(yaşayış məntəqəsinin, küçənin, məhəllənin adı)

Pasportu tərtib etdi _________________________________

(imza) (adı, atasının adı, soyadı)

Pasportu yoxladı ________________________________

(imza) (adı, atasının adı, soyadı)

“___” ________________ 200...-ci il

Qaz kəmərlərinin xarakteristikaları

uzunluğu, m
Obyektin ünvanı

o cümlədən o cümlədən diametrlər üzrə

verilmə tarixi
Istismara

təzyiqi

magistral paylayıcı girişlər

Cədvəlin ardı
Qaz kəmərlərinin xarakteristikaları
Yerinə yetirilmiş işlər: texniki

Qaz kəmərlərindəki qurğular, ədəd

xidmət, planlı təmir (cari və

Yerinə yetirilmiş işlərin

əsaslı) qəza-bərpa işləri
Axırıncı təmirin tarixi
Gücləndirici muftalar
Kondensat-yığıcılar
Hidravliki rəzələr
Kompensatorlar

siyahısı (adları)

Ustanın imzası
Qaz quyuları
Siyirtmələr

Futlyarlar
kranlar

Qeyd
KT

KP

101
_____________________________ Forma 14
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Yeraltı qaz kəmərlərinin cari təmiri üzrə

Akt
_______________________________________________
(birləşdirilmiş pasportlu qaz kəmərlərinin ünvanı)

1. Qaz kəmərinin təzyiqi ___________________________________

(alçaq, orta, yüksək)

2. Qaz kəmərinin uzunluğu, m:

magistral ________________________
paylayıcı ________________________
girişlər ________________________

3. Qaz kəmərlərinin izolyasiyasının vəziyyəti yoxlanılıb ___________

4. Qaz kəmərlərinin kipliyi yoxlanılıb __________________________
5. Yeraltı qaz kəmərlərində aşağıdakı qurğular açılıb, müayinə və
təmir ediliblər ____________________________________________
6. Bundan sonrakı istismara yararlığı haqqında rəy _______________
7. Yeraltı qaz kəmərinin növbəti cari təmiri ....... -ci ildə aparılmalıdır.
Təmirə məsul şəxs ________________________________________
(adı, atasının adı, soyadı, imza, tarix)

İş icraçısı (usta) __________________________________________

(adı, atasının adı, soyadı, imza, tarix)

Qeyd. Yeraltı qaz kəmərinin izolyasiyası və kipliyinin keyfiyyəti cihazlarla müayinə

edildiyi zaman 3 və 4 bəndlərində cihazların tipi və yoxlama nəticələri
göstərilməlidir. Bu aktda izolyasiya örtüyündə aşkar edilmiş zədələrin sayı və
ya qaz kəmərlərinin və qurğularının kipliyinin pozulması (qüsurların xarakteri
və onların təmir üsulları göstərilməklə qısa açıqlama verməklə) göstərilməlidir.
Bu yerlər daimi oriyentirlərə (nöqtələrə) bağlanmaları və ya çöl şəraitlərində
piketlər göstərilməklə, eskizlərə əsasən icra planlarına salınmalıdır. Şurflama
və qazıma müayinələri keçirildikdə qeyd olunanlardan əlavə, açılmış şurflar və
qazılmaların sayı göstərilməlidir.

102
 Forma 14-ə əlavə
Saxlama müddəti 5 il
“Təsdiq edirəm”
_______________________________________________
(məsul şəxsin vəzifəsi, imzası, adı, atasının adı, soyadı)

Qaz kəmərinin izolyasiya örtüyünün və kipliyinin

cihazlar vasitəsilə yoxlanılması üzrə
Akt

Biz, aşağıda imza edənlər __________________________________

(briqada rəhbərinin və üzvlərinin
________________________________________________________
vəzifəsi, adı, atasının adı, soyadı)
________________________________________________ iştirakı ilə
(təşkilat (müəssisə) nümayəndələrin vəzifəsiı, atasının adı, soyadı)

Həmin aktı ona görə tərtib edirik ki, “____” __________ 200....-ci il
tarixdən “____” ___________ 200....-ci il tarixə kimi yeraltı qaz
kəmərlərinin kipliyini və izolyasiya örtüyünün keyfiyyətini müvafiq
cihazlar vasitəsilə yoxladıq.

Qaz kəmərinin ünvanı Uzunluğu, m Müayinənin nəticələri

İzolyasiyanın zədələnmiş yerlərinin eskizləri __________________

vərəqdə, qaz sızması olan yerlərin eskizləri ______ vərəqdə əlavə olunur.

Imzalar: 1. __________ ( )
2. __________ ( )
3. __________ ( )

103
_____________________________ Forma 15
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Təsdiq edirəm _________

Qaz təsərrüfatı müəssisəsinin
xidmət rəisi

Qaz kəmərinin marşrut sxemlərini tərtib etmək üçün

qəbul edilmiş şərti işarələr.
Qaz kəməri
Qaz quyusu
Sifon
Hidravliki rəzə
Protektorlar
Zirzəmilər
Kanalizasiya quyuları
Su kəməri quyuları
Yağış suları quyuları
Telefon quyuları, istilik şəbəkəsi quyuları

Qaz kəmərinin marşrut sxemi

104
 Forma 15-in davamı
Trassa üzrə qurğular, ədəd
Keçidin (küçənin) adı

Şərti vahidlərin sayı

Quyular

Nəzarət borucuqları

Nəzarət məntəqələri
Qaz kəmərinin

Izoləedici flanslar
Hidravliki rəzələr
uzunluğu, m
Təzyiq MPa

Yağış kanaliza-

Protektorlar

Zirzəmilər
Kanalizasiya

Sifonlar
Su kəməri

Başqa
Telefon

siyası
Cəmi
Qaz

Cəmi

Təhvil verdi: Qəbul etdi:

Yeraltı qaz kəmərləri üzrə Nəzarətçilər:
Usta ___________________ 1. ________________________
(adı, atasının adı, soyadı) (adı, atasının adı, soyadı)

________ 2. ________________________
(imza) (adı, atasının adı, soyadı)
“___” __________ 200...-ci il “___” __________ 200...-ci il

105
_________________________ Forma 16
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

“____” ____________ 200... -ci il

Qaz kəməri trassalarının nəzarətçisi üçün

Raport №

“____” ____________ 200... -ci il

________________________________ _____________
(nəzarətçinin adı, atasının adı, soyadı) (imza)

Marşrut üzrə ____________________________________________

(küçənin adı)

Yoxlanılıb, cəmi Qaz yığılıb:

quyular zirzəmilərin
adı və Qaz kəməri
ünvanı, trassasında
Küçə, quyuların
digər qurğular

və onun
Zirzəmilər

başqa növ

döngə, yerləşməsi qurğularında

qaz

sahə (__№-li evin nasazlıqların

yanında) qeyd
qazın edilməsi
konsentra-
siyasının %-i

106
 Forma 16-nın davamı
Nəzarətçi _____________
(imza)
Nəzarətçinin qeydləri üzrə görülmüş tədbirlər ___________________
________________________________________________________

Nəzarətçilərin işinə nəzarət

“____” ____________ 200... -ci il

________________________________________________________
(nəzarətçinin adı, atasının adı, soyadı)

Trassanın yoxlanılması üzrə qeydlər (nöqsanlar)

Imza ______________
Nəzarətçi (yoxlayıcı) qeydlərlə tanış olub ______________
(imza)

Qeydlər (nöqsanlar) üzrə qəbul edilmiş tədbirlər ________________

________________________________________________________
Küçə şəbəkəsi üzrə usta ______________
(imza)

_______________________________ Forma 17
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Qaz analizatorlarının qeyd və yoxlama

Jurnalı

Qaz analizatorunun
Tarix Yoxlama nəticələri Icraçının imzası
tipi və nömrəsi

107
_______________________________ Forma 18
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Xəbərdarlığın təsir müddəti

_____________ 200...-ci ilə qədər
Bir nüsxə torpaq işlərini görən
təşkilata verilir, ikinci nüsxə
qaz təsərrüfatı müəssisəsində saxlanılır.

Torpaq işlərinin aparılması haqqında xəbərdarlıq

Göndərilən təşkilatın adı ___________________________________

(ünvanı, telefon №-si)

_________________________________________________-də Sizin
(küçə, keçid, sahə və s.)

təşkilat tərəfindən yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulan torpaq

və yol işləri ilə əlaqədar, bildiririk ki, qaz kəməri _______
_______________________________________________
(təzyiqi və yerləşdiyi küçənin adı, dəqiq

____________________________________ məsafədə keçir.

yeri və dərinliyi)

İşə başlayana qədər qaz təsərrüfatı müəssisəsinin nümayəndəsi mütləq

obyektə çağırılmalıdır.

Qaz kəmərinin keçdiyi yerdə, qaz təsərrüfatının nümayəndəsi olmadan

torpaq işlərinin aparılmasına icazə verilmir.

108
 Forma 18-in davamı

Torpaq işləri aparılarkən, qaz kəməri zədələndikdə, işçilər dərhal

xəndəkdən çıxarılmalı və qaz təsərrüfatı müəssisəsinə bu barədə xəbər
verilməlidir ______________________________________________
(müəssisənin adı
________________________ Telefon №-si ___________________
və yerləşdiyi ünvan)

Bilavasitə qaz kəmərinin yaxınlığında aparılan torpaq işləri heç bir

mexanizm tətbiq etmədən əl ilə yerinə yetirilməlidir. Qaz kəmərində
baş verə biləcək qəzalar bədbəxt hadisə ilə nəticələnə bilər və
təqsirkar şəxslər məhkəmə məsuliyyətinə cəlb edilə bilər.

Qaz kəməri üzərində müvəqqəti tikililərin qurulması və materialın yı-

ğılması və s. qəti qadağandır. Açıq qaz kəmərinin üstü, qumlu torpaqla
qat-qat su tökülərkən diqqətlə dögəcləməklə örtülməlidir. Qaz kəməri
müəssisəsinin nümayəndəsi _________________________________
(vəzifəsi, imzası)

Qaz kəmərinin keçdiyi yerin ölçüləri və qaz kəməri sahələrinin planı

mövcud yerüstü qurğulara bağlanmaları ilə mənə təqdim edilmişdir
________________________________________________________
(xəbərdarlığı alan şəxsin imzası,

_______________________________________________
vəzifəsi, adı, atasının adı, soyadı)

109
____________________________ Forma 19
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı) icra-texniki sənədinin
arxiv №-si

Qaz tənzimləyici məntəqənin (QTM)

Pasportu

QTM-in yerləşdiyi ünvan ___________________________________

Istismara verildiyi vaxt _____________________________________
QTM-in tipi ______________________________________________

Texniki xarakteristikası

QTM-in tipi _____________________________________________

Qazın təzyiqinin tənzimlənmə həddi ____________________MPa
Diametrlər:
qaz kəməri__________mm
giriş_______________ mm
çıxış_______________ mm

Yaxınlıqdakı siyirtmənin yerləşməsi __________________________

QTM-dən ______________ metr məsafədə
ünvan _______________________________________

Telefon №-si __________________

İldırımdan mühafizə qurğuları ____________________
Avtomatik və telemexanika qurğularının mövcudluğu ____________
Yerlə birləşdirmə konturunun olması __________________________

110
 Forma 19-un davamı

QTM-in avadanlıqları

Nizamlanan
Adı Sayı Tipi Ölçüsü
parametrlər

Təzyiq tənzimləyicisi:
yüksək təzyiqdən alçaq təzyiqə
yüksək təzyiqdən orta təzyiqə
orta təzyiqdən alçaq təzyiqə

İdarəetmə requlyatoru (pilot)

Qoruyucu-bağlayıcı klapanlar
Atqı klapanları
Süzgəc

Siyirtmələr:
giriş mm
çıxış mm
dolama xətti (baypas) üzərində

Sərfölçən diafraqma

Manometrlər:
qeydedici
mexaniki
mayeli (civəli)

Termometrlər:
qaz kəmərində
otaq üçün

Təmir xəritəsi
(QTM-in adı) (işin başlanması) (işin qurtarması)
Tarix Yerinə yetirilmiş işlərin adı (siyahısı) Iş icraçısı (imza)

111
 Forma 19-un davamı

Binaların xarakteristikası

Planda ölçüləri, hündürlryü _________________________________

Divarların materialı, onların qalınlığı __________________________
Damın materialı __________________________________________
Döşəmənin tipi ___________________________________________
Planirovkası _____________________________________________
İşıq sistemi ______________________________________________
Ventilyasiya sistemi _______________________________________
İstiləşdirmənin tipi ________________________________________
Binanın təmiri aparılıb _____________________________________

Tərtib etdi: QTP-in sxemi

Yoxladı:

112
_____________________________ Forma 20
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

QTM (QTQ)-in texniki xidməti

Ünvan ________________________
QTM-in №-si __________________

Qazın təzyiqi, MPa Temperatur

Xəttin girişində Xəttin çıxışında Qazın Otaqda
Tarix Vaxt sərfi
1-ci 2-ci 1-ci 2-ci ölçülənə
qədər

Süzgəc xətlərində Çilingərin Nəzarətçinin

təzyiq düşgüsü Texniki xidmət imzası, adı, imzası, adı,
nəticələri atasının adı, atasının adı,
1-ci 2-ci
soyadı soyadı

113
_______________________________ Forma 21
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Qaz cihazları və peçlərinin tüstü boruları (bacaları)-nın

yoxlama aktları üzrə qeydiyyat
Jurnalı

Başlanıb ________________ 200... il

Qurtarıb ________________ 200... il
Saxlama müddəti: 5 il

Mənzillərin Mənzilin Cihazların

Aktın №-si Ünvan Evin №-si
sayı №-si tipi və sayı

Bacanın
Aktın
(borunun) Kvartallar üzrə aktların təqdim edilmə
etibarlıq
yoxlama müddəti
müddəti Qeyd
tarixi
I II III IV

114
____________________________ Forma 22
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı) Saxlama müddəti 2 il

Qaz cihazlarının açılmasına

Naryad №

Çilingər ________________________________________________
(adı, atasının adı, soyadı)
___________________________________________ əlaqədar olaraq
(səbəbi göstərilməli)
______ № -li evin ______ №-li mənzilində ____________________
küçəsində, abonent ________________________________________
(adı, atasının adı, soyadı)
________________ açılmalıdır.
(cıhazların adı)

“___” __________ 200...-ci il Usta _____________________

(imza)

Çilingər ________________________________________ tərəfindən

(adı, atasının adı, soyadı)

bu naryada əsasən məişət qaz cihazları açılıb

“___” __________ 200...-ci il Usta ________________________

(imza)

Naryadla tanış oldu _______________________________________

(abonentin adı, soyadı, imzası)

Qeyd. Naryad 2 nüsxədə tərtib olunur 1 nüsxəsi abonentə verilir,

2-ci nüsxə qaz təsərrüfatı müəssisəsində saxlanılır.

115
__________________________ Forma 23
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Daxili qaz kəməri və avadanlıqlarının nasazlıqları

haqqında sifarişlərin qeydiyyat
Jurnalı
№ ......dən № ......a(ə) kimi
Başlanıb ___________________
Qurtarıb ____________________
Vərəqlərin sayı ______________
Saxlama müddəti: 5 il

Sifarişin Sifarişçinin Sifarişin Nasazlıqların

Sifarişlərin №

Sifarişi
daxil olma ünvanı, adı, icra olunma xarakteri,
Sifarişin icra
tarixi (gün, atasının adı, tarixi (gün, ləğvi üzrə
məzmunu edənin
ay, saat, soyadı, ay, saat, görülən
soyadı
dəqiqə) telefon № dəqiqə) tədbirlər

____________________________ Forma 24
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Daxili qaz avadanlıqları və qaz kəmərlərinin texniki xidməti

üzrə çilingərin işinin yoxlanılması
Jurnalı
Başlanıb ___________________
Qurtarıb ____________________
Saxlama müddəti: 2 il
Qüsurlar
Çilingərin
Yoxlamanın Xidmət Yoxlanılan aşkarlanan
adı, atasının Ünvan
tarixi tarixi mənzilin № mənzillərin
adı, soyadı
№-ləri

Qüsurların Yoxlayanın Çilingərin Qüsurun ləğv Çilingərin

siyahısı (adları) imzası imzası edilmə tarixi imzası

116
___________________________ Forma 25
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Mayeləşdirilmiş qazların çən qurğularının

Pasportu

Çən qurğularının yerləşdiyi ünvan ____________________________

Çən qurğularının sahibi ____________________________________
Çən qurğularının istismara verildiyi vaxt _______________________
Qurğunun tipi (yeraltı və ya yerüstü) __________________________
Çənin ümumi həndəsi həcmi, m3 _____________________________
Reduksiya odluqlarının sayı _________________________________
Qazın buxarlanmasının tipi (təbii və ya süni) ___________________
Buxarlandırıcının tipi ______________________________________
Çənlərin izolyasiyalarının tipi _______________________________
Elektrik mühafizə qurğusunun tipi ____________________________
Yerlə birləşdirmələrin mövcudluğu və qurğunun ildırımdan
mühafizəsi _______________________________________________
Statik elektrikdən mühafizə üçün qurğunun mövcudluğu __________
Istehlakçılara çəkilmiş qaz kəmərinin diametri, mm ______________
Qurğunun tutduğu sahənin ölçüsü ____________________________
Hasarın tipi ______________________________________________

Çənlərin texniki xarakteristikası

Icazə
Çənin
Çənin verilən
həndəsi Istehsalçı Hazırlanma Qeyd Qeyd Digər
zavod işçi
həcmi, zavod tarixi tarixi nömrəsi məlumatlar
nömrəsi təzyiq,
m3
MPa

117
 Forma 25-in davamı

Reduksiya başlığının avadanlıqlarının

texniki xarakteristikası
Nizamlamanın

Markası,
parametrləri

Ölçüsü
QOST
İstehsalçı Digər

tipi,
Avadanlıq
zavod məlumatlar
maksimal minimal

Təzyiq tənzimləyicisi

Qoruyucu klapanlar:
alçaq təzyiqli
yüksək təzyiqli

Səviyyəölçən qurğu

Manometrlər:
yüksək təzyiqli
alçaq təzyiqli

Çıxışda bağlayıcı qurğu

Termometr

Buxarlandırıcının (reqazifikatorun) texniki

xarakteristikası
Buxarlandırıcının tipi və onun məhsuldarlığı ____________________
İstehsalçı zavod __________________________________________
İstismara verilmə vaxtı _____________________________________
İstilik daşıyıcısının növü və paramtrləri ________________________
İstilik daşıyıcısının (isilik) sərfi ______________________________

Çən qurğularının avadanlıq, armatur və cihazlarının

təmir işləri haqqında məlumat
Təmir olunan
Təmir zamanı Istismara
Təmirin avadanlıqların,
Təmirin yerinə Digər məsul
keçirilmə armaturların,
növü yetirilmiş məlumatlar şəxsin
tarixi cihazların növü
işlərin siyahısı imzası
və s.

_______________________________ Forma 26
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

118
 Çən qurğularının istismarı üzrə
Jurnal

Başlanıb ___________________
Qurtarıb ____________________
Vərəqlərin sayı ______________
Saxlama müddəti: daimi

Qabların (çənlərin) istismarına məsul şəxslər haqqında

Məlumatılar

Adı, atasının adı,

Əmrin №-si və tarix Vəzifəsi Məsul şəxsin imzası
soyadı

Çən qurğusunun texniki xidməti haqqında

Məlumatlar

İşlək Qaz
İşin İşlək Qazın Manometrlərin
reduktor sızmasının
keçirilmə buxarlandırıcının olması, sazlığının
başlıqlarının aşkarlanması
tarixi sayı % yoxlanması
sayı və ləğvi

Nizamlama
Örtük Təzyiq
Yanğına qarşı həddi və Çilingərin və
çəpərlərinin tənzimləyicisindən
vasitələrin qoruyucu istismara
bağlanmaların sonrakı (çıxışda)
yoxlanması və klapanların məsul şəxsin
vəziyyətinə təzyiq Mpa (mm, su
komplektliyi işləkliyi Mpa imzası
nəzarət və s. sütunu)
(kqq/sm2)

Forma 26-nın davamı

119
Çən qurğularının avadanlıqlarının cari və əsaslı təmiri haqqında
Məlumatlar
Reduktor başlığının
Təmirin aparılma Xırda qüsurların ləğv sökülməsi, köhnəlmiş
Təmirin növü
tarixi edilməsi detalların təmiri və
dəyişdirilməsi

Cihazların verilmiş rejimə İş

Köhnəlmiş və
Kranların yoxlanması və sazlanması Örtük rəhbərinin
yararsız hala
yağlanması, çəpərlərinin və istismara
düşmüş
kipkəclərin Reduktor Buxarlandırıcı təmiri və məsul
avadanlıqların
doldurulması başlığı qurğular rənglənməsi şəxsin
dəyişdirilməsi
imzası

Çənlərin sınaqdan keçirilməsi və texniki müayinəsi haqqında

Məlumatlar
Nöqsanlar
Çənin üzrə yerinə Çənin
İşlərin Çənin Yerinə
vəziyyəti yetirilmiş istismarına
keçirilməsi qeydiyyat yetirilən
haqqında işlər məsul şəxsin
tarixi nömrəsi işlərin növü
nöqsanlar haqqında imzası
qeydlər

Yerlə birləşdirmələrin və qurğuda potensialların ölçülməsinin

yoxlanılması haqqında
Məlumatlar
Yerləbirləşdirmənin Potensialın Protokolun №-si, İstismara
Yoxlamanın
müqavimət kəmiyyəti, aktın №-si, rəy məsul şəxsin
tarixi
kəmiyyəti, 0m V saxlanılan yer imzası

Forma 26-nın davamı

120
 Çən divarlarının qalınlıqlarının ölçülməsi üzrə nəticələr
Protokol № _______

Protokolun adı ___________________________________________

Çənin həcmi _____________________________________________
Pasportun №-si __________________________________________
Qeydiyyat nömrəsi ________________________________________
Ölçmə aparılıb ___________________________________________
(cihazın adı, tipi, markası)

Açılma eskiz üzrə

Divar qalınlıqlarının Pasport üzrə divarın
ölçülən nöqtələrin Qeyd
ölçülmə nəticələri, mm qalınlığı, mm
№-si

Ölçmə nöqtələri nömrələnməklə çənin açılışı

Eskizi
(Çən qurğusuna daxil olan hər çən üçün tərtib edilir)

___________________________ Forma 27
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

121
 Balon qrupu qurğularının istismarı üzrə
Jurnal

Başlanıb ___________________
Qurtarıb ____________________
Vərəqlərin sayı ______________
Saxlama müddəti: daimi

Balon qrupu qurğularının texniki

xarakteristikası

Qurğuların yerləşdiyi ünvan _________________________________

Qurğunun sahibi __________________________________________
İstismara verilmə tarixi _____________________________________
Qurğuların yerləşdiyi yer (binanın divarına bitişik və ya divardan aralı
məsafədə) _______________________________________________
Qurğuda balonların maksimal ümumi tutumu, litr ________________
________________________________________________________
Balonların tipi və sayı _____________________________________
Balonların örtüklərinin növü (şkaf və ya mühafizə kojuxu) ________
Təzyiq tənzimləyicisinin tipi ________________________________
Qoruyucu klapanların nizamlanma həddi və tipi _________________

Forma 27-nin davamı

122
 Balon qrupu qurğularının texniki xidməti haqqında
Məlumatlar
Şkafların, İş aparanın
mühafizə Təzyiq və
Qaz Qoruyucu
İşlərin Manometrlər örtüklərinin, tənzimləyicisində qurğuların
sızmasının klapanların
keçirilmə in sazlığının bağlanmaların n sonra qazın istismarına
aşkarlanması işləkliyinin
tarixi yoxlanması xəbərdarlıq təzyiqi, da Pa məsul
və ləğvi yoxlanması
yazılarının (mm, su sütunu) şəxsin
yoxlanması imzası

Balon qrupu qurğularının avadanlıqlarının

cari və əsaslı təmiri haqqında
Məlumatlar

istismarına məsul şəxsin imzası

örtüklərin, təmiri, rənglənməsi
düşmüş avadanlıqların (adları
göstərilməklə) dəyişdirilməsi
Köhnəlmiş və yararsız hala

İş rəhbərinin və qurğuların
kipgəclərin doldurulması

Cihazların iş qabiliyyətliyinin

Şkafların, bünövrələrin,
Kiçik qüsurların (adları
Təmirin aparılma tarixi

Kranların yağlanması,
göstərilməklə) ləğvi

yoxlanması və verilmiş rejimə

Təmirin növü

nizamlanması

Təzyiq Qoruyucu
tənzimləyicisi klapanlar

Qeyd. Balon qrupu qurğuları qızdırılan otaqlarda yerləşdirildikdə binaların,

istilik, ventilyasiya sistemlərinin, elektrik avadanlıqlarının texniki
xidməti QTM-lər üçün olduğu kimi aparılmalıdır.

___________________________ Forma 28
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

123
 Dispetçerlərin növbələrinin qəbulu və təhvili
Jurnalı

Başlanıb ___________________
Qurtarıb ____________________
Vərəqlərin sayı ______________
Saxlama müddəti: 2 il

Növbətçi Daxil olan sərəncamlar (ğöstərişlər)

Növbənin
dispetçerin adı, Sərəncamı Sərəncamın
qəbulunun Sərəncamın
atasının adı, verənin daxil olma vaxtı
tarixi və vaxtı məzmunu
soyadı vəzifəsi, soyadı (saat, dəqiqə)

Sərəncamın yerinə yetirilməsi Maşınlarrın, İmza

mexanizmlərin və Növbəni təhvil Növbəni təhvil
İcra vaxtı saat, İşlərin adları
avadanlıqların verdi (tarix, aldı (tarix, saat,
dəqiqə (siyahısı)
vəziyyəti saat, dəqiqə) dəqiqə)

124
____________________________ Forma 29
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Qəza məlumatlarının qeydiyyat

Jurnalı

Başlanıb ___________________
Qurtarıb ____________________
Vərəqlərin sayı ______________
Saxlama müddəti: 3 il

QDX-də məlumatların məsul

Məlumatın daxil olma tarixi
icraçısı
Məlumatçının soyadı,

Məlumatın məzmunu
ünvanı, telefon №-si

İcra

Məlumatı alan şəxsin

edilmə
Məlumatın alınma vaxtı

Çıxma vaxtı
Soyadı

imzası
vaxtı

Saat, dəqiqə
Gün və ay Saat, dəqiqə

Gün, ay

Nasazlıqların Qaz təsərrüfatı müəssisəsinin digər xidmət bölmələrinə verilmiş məlumat

xarakteri və Verilmə Məlumat Məlumatın
qəbul olunan vaxtı və Xidmətin adı qəbul edənin İmzası icra edilmə
tədbirlər tarixi soyadı vaxtı və tarixi

Qeyd. Nömrələnmə (sıra nömrələri) cari ilin əvvəlindən aparılmalıdır.

____________________________ Forma 30
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

125
 Məlumat (Sifariş)

________________________________________________________
(sifarişçinin adı, atasının adı, soyadı, ünvanı, telefon №-si)
________________________________________________________
Sifarişin məzmunu ________________________________________
Sifariş qəbul olunub “__” ________ 200...-ci il saat ___ dəqiqə ____
Usta (dispetçer) __________________________________________
(soyadı, imzası)

Sifariş icraçıya verilib “___” _______ 200...-ci il saat ___ dəqiqə ___
İcraçı _________________
(soyadı)
Çıxma vaxtı _____________________________________________
Müayinə nəticələri və yerinə yetirilmiş işlərin siyahısı ____________
________________________________________________________

İş icraçısı ______________
(imzası)
Yerinə yetirilmiş işlər haqqında sifarişçinin təsdiqi _______________
(imza)
Sifariş yoxlanılıb
Usta (dispetçer) ______________
(imza)

____________________________ Forma 31

126
 (qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı)

Qəza və bədbəxt hadisələrin qeydiyyat

Jurnalı

№ ......dən № ......a(ə) kimi

Başlanıb ___________________
Qurtarıb ____________________
Vərəqlərin sayı ______________
Saxlama müddəti: daimi

Qəzanın aradan qaldırılması üzrə

Əzilmənin növü və dərəcəsi
Texniki aktın sıra nömrəsi

Xəstəxanada yerləşdirmə

Qəzanın səbəbi haqqında

qəbul olunmuş tədbirlər

Qəzanın vaxtı və tarixi

komisiyanın rəyi

Qəzanın

Qeyd
ünvanı

127
________________________ Forma 32
(qaz təsərrüfatı müəssisəsinin adı) saxlama müddəti: daimi

Qəzalar üzrə Texniki akt

Sifariş №-si ___________________

Qəbul edilib “___” _____________
Vaxtı ________________________
(saat, dəqiqə)
Çıxış _________________________
(saat, dəqiqə)

Şəhər (qəsəbə, kənd) ___________________________________

1. Biz, aşağıda imza edənlər _______________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
həmin akt ona görə tərtib edilir ki, ________________ küçəsində

ev № ___ mənzil ________ -da (də) _____________________

(binanın məxsus olduğu təşkilat)
qəza (bədbəxt hadisə) baş vermişdir.
2. Partlayışın səbəbi ______________________________________
3. Müayinə aparılıb ______________________________________
4. Əzilmənin xarakteristikiası və qəza-dispetçer xidməti tərəfindən
görülən işlər __________________________________________
5. Qaz kəmərinin xarakteristikası: paylayıcı qaz kəməri (küçə,
məhəllə daxili, həyətyani, girişlər, siyirtmələr (polad, çuqun)),
dərinliyi, korroziyaya qarşı izolyasiyanın xarakteristikası, qaz
kəmərinin çəkildiyi il, qaz kəmərini çəkən təşkilat və s.
_____________________________________________________

128
 Forma 32-nin davamı
6. Qəza yerində yol örtüyünün xarakteristikası _________________
_____________________________________________________
7. Qaz sızan yerdən qaz iyi aşkar olunan yerə qədər qazın hərəkət yolu
_____________________________________________________
8. Qəzanın (bədbəxt hadisə) səbəbi __________________________
9. Qəzanın nəticələri (qazın verilməsinə fasilə, partlayış, bədbəxt
hadisə və s.) __________________________________________
_____________________________________________________
10. Zərər çəkənlər haqqında məlumatlar

Zərər Dərəcəsi
çəkənin
Xəstəxanada
adı, Yaşı İş yeri Vəzifəsi
Zəhərlənmə Yanığ yerləşdirmə
atasının
adı, soyadı

11.Küçə qaz kəməri, otaqlar və qaz avadanlıqları müayinə olunan

zaman aşkar edilmişdir __________________________________
______________________________________________________
(qaz kəmərində, cihazda, qaz sızması, tütü borusunda (bacada) hava
çəkmənin olmaması)
12. Qazın sızması müəyyən edilib saat ___dəqiqə___“___” _____ 200..-ci il.
13. Qəza-dispetçer xidmətinin işi başa çatıb saat __dəqiqə__“__” ___200..-ci il.
14. Qəzanın və ya bədbəxt hadisənin səbəbləri haqqında rəy _______
_____________________________________________________

İmza _____________

129
 Forma 32-nin davamı

15. Texniki akt verildi Aldım:

1. _____________ 5. _____________
2. _____________ 6. _____________
3. _____________ 7. _____________
4. _____________ 8. _____________

İmza _____________

130
 III. Normativ istinadlar

Bu qaydalarda aşağıda göstərilən normativ sənədlərə istinad edilib:

1. СНиП 3.05.02-88* «Газоснабжение»
2. AzDTN 1.6-1 “Tikinti işlərinin təşkili, aparılması və tikintisi başa
çatmış obyektlərin istismara qəbul qaydaları”
3. “Qaz təsərrüfatında texniki təhlükəsizlik qaydaları” (Bakı-2005)
4. “Qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları” (Moskva-1982)
5. «Правила устройства электроустановок (ПУЭ)», утвержденные
Минэнерго СССР.
6. Правила устройства и безопасной эксплуатации сосудов,
работающих под довлением (1987 г)
7. ГОСТ 5542-87 «Газы горючие природные для промышленного
и коммунально-бытового назначение. Технические условия»
8. ГОСТ 20448-90* «Газы углеводородные сжиженные топливные для
коммунально-бытового потребления. Технические условия»
9. ГОСТ 9.602-2005 «ЕСЗКС. Сооружения подземные. Общие
требования к защите от коррозии »
10. ГОСТ 2939-63 «Условия для определения объема»

131
 IV. Əlavələr:
1. Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi Sənayedə
İşlərin Təhlükəsiz Görülməsi və Dağ-Mədən Nəzarəti Dövlət
Agentliyinin “29” avqust 2008-ci il tarixli 25/24-01874 №-li
məktubu – 3 vərəq

132
133
134
2. Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin Dövlət
Qaz Nəzarəti İdarəsinin “09” iyul 2008-ci il tarixli Az 25-01/07-
207 №-li məktubu – 2 vərəq

135
136
3. Azərbaycan Respublikası “Azəriqaz” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin
Bakı Şəhər Baş İstehsalat Qaz İdarəsinin “01” avqust 2008-ci il
tarixli TƏ-4569/2-5 №-li məktubu – 3 vərəq

137
138
139
4. “Azəriqaz” QSC-nin Redaksiya heyətinin protokolu – 2 vərəq

140
141
 MÜNDƏRİCAT

I. Qaz təsərrüfatının texniki istismar qaydaları .............................. 3

1. Ümumi müddəalar ....................................................................... 3

2. Qaz kəmərinin və qaz avadanlıqlarının istismara bura-
xılması .......................................................................................... 8
- Qaz kəmərlərinin və təchizatı obyektlərinin tikintisinə və qaz
avadanlıqlarının quraşdırılmasına texniki nəzarət ........................ 8
- Qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının istismara qəbulu .......... 9
- Yeni tikilmiş qaz kəmərlərinin istismarda olan qaz
kəmərlərinə qoşulması ................................................................. 11
- Qaz kəmərlərinin və qaz avadanlıqlarının istismara
buraxılması................................................................................... 14
3. Yeraltı, yerüstü (o cümlədən yer səthindən yuxarıda çə-
kilmiş) qaz kəmərlərinin istismarı ............................................ 18
- Ümumı tələblər ............................................................................ 18
- Texniki xidmət ............................................................................. 18
- Cari təmir .................................................................................... 28
- Əsaslı təmir ................................................................................. 30
- Qəza-bərpa işləri ......................................................................... 32
4. Polietilen borulardan çəkilmiş qaz kəmərlərinin istismarı .... 34
- Ümumi tələblər ............................................................................ 34
- Texniki xidmət ............................................................................. 35
- Cari təmir ..................................................................................... 36
- Əsaslı təmir .................................................................................. 37
- Qəza-bərpa işləri .......................................................................... 38
- Yeni qolların istismarda olan qaz kəmərlərinə qoşulması ........... 39
- Əlavə A Polietilen qaz kəmərlərində təmir işlərini aparmaq
üçün tələb olunan mexanizm, avadanlıq, cihaz və digər
vasitələrin siyahısı ........................................................................ 40
5. Yeraltı qaz kəmərlərinin korroziyadan elektrokimyəvi
mühafizəsi ................................................................................... 41
6. Qaztənzimləyici məntəqələrin (QTM) və qaztənzimləyici
qurğuların (QTQ) istismarı....................................................... 45
- Ümumi tələblər ............................................................................ 45
- Texniki xidmət ............................................................................. 46
- Cari və əsaslı təmir işləri.............................................................. 48

142
7. Yaşayış binalarının (o cümlədən özəl sektorların), ictimai
təyinatlı müəssisələr və əhaliyə məişət xidməti müəssisə-
lərinin qaz avadanlıqlarının istismarı ...................................... 50
8. Sənaye, kənd təsərrüfatı və kommunal müəssisələrinin
qaz avadanlıqlarının istismarı .................................................. 52
9. Qaz təchizatı sistemlərində texnoloji proseslərin avtoma-
tik idarəetmə sistemləri, avtomatika və telemexanika
qurğularının istismarı ................................................................ 57
10. Mayeləşdirilmiş qazların çən və balon (fərdi və qrup şək-
lində) qurğularının istismarı .................................................... 65
11. Aralıq balon anbarları (ABA) ................................................... 70
12. Qaz sərfinin qeydiyyatı və onun keyfiyyətinə nəzarət ............ 71
13. Nəzarət-ölçü cihazlarının istismarı........................................... 74
- Təzyiq ölçmə cihazları ................................................................. 74
- Xromoqrafik qaz analizatorları .................................................... 75
- Gəzdirilən qaz analizatorları ........................................................ 75
- Qaz kəmərlərinin izolyasiyalarının nəzarət cihazları ................... 76
14. Qaz təchizatı sisteminin qəza-dispetçer xidməti...................... 77
- Ümumi tələblər ............................................................................ 77
- Qaz təchizatı sisteminin dispetçer xidməti tərəfindən idarə
edilməsi ........................................................................................ 77
- Qəzaların ləğvi və məhdudlaşdırılması ........................................ 79

II. Texniki istismar sənədlərinin nümunə formaları .............. 85

III. Normativ istinadlar ........................................................... 131

IV. Əlavələr............................................................................... 132

143
 QAZ TƏSƏRRÜFATINDA
TEXNİKİ İSTİSMAR
QAYDALARI

Бакы - 2008

Няшриййатын директору: Щафиз Абыйев

Компцтер тяртибчиси: Габил Хейруллаоьлу
Оператор: Ирадя Щясянли

Чапа имзаланмышдыр 06.10.2008. Сифариш № 35. Щяъми 9 ч.в.

Формат 84х1081/32. Тираж 600 нцсхя. Гиймяти мцгавиля иля.

Азярбайъан МЕА Эеолоэийа Институту «Нафта-Пресс» няшриййатынын

мятбяяси. Бакы, Щ.Ъавид пр. 29А. Тел: 4393972

144
1