7 5.

Sınıf
Türkçe
Ses Bilgisi

1. Son hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan iki heceli söz- 4. Süreksiz sert ünsüzlerle (p, ç, t, k) biten bir sözcüğe, ün-
cükler ünlüyle başlayan bir ek aldığında son hecedeki dar lüyle başlayan bir ek geldiğinde sözcüğün sonundaki sert
ünlü düşer. Bu ses olayına “ünlü düşmesi” denir. Örneğin ünsüz yumuşar. Bu ses olayına “ünsüz yumuşaması” ya
“boyun” sözcüğüne “-um” eki getirildiğinde sözcük, “boyu- da “ünsüz değişimi” denir. Örneğin “börek” sözcüğüne “-i”
num” şeklinde değil, “boynum” şeklinde yazılır. eki getirildiğinde sözcüğün sonundaki “k” sesi “ğ”ye dönü-
Buna göre, şür (böreği).
Bu açıklamaya göre “kitap” sözcüğüne aşağıdaki ek-
“Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
lerden hangisi getirilirse sözcükte ünsüz yumuşama-
I
sı meydana gelir?
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
II A) -dan B) -cı C) -ın D) -lık
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın
III
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.”
IV MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
dizelerinde numaralanmış sözcüklerin hangisinde
ünlü düşmesi vardır?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

2. Türkçede düz-geniş ünlülerle (a,e) biten fiilere “-yor” eki 5. Süreksiz sert ünsüzlerden (p, ç, t, k) biriyle biten bazı tek
getirildiğinde, fiilin sonundaki düz-geniş ünlüler daralarak heceli sözcüklerden sonra ünlü ile başlayan bir ek geldi-
“ı, i, u, ü” ünlülerine dönüşür. Bu ses olayına “ünlü daral- ğinde ünsüz yumuşaması meydana gelmez. Örneğin “tip”
ması” denir. sözcüğüne “-in” eki getirilince “p” sesi “b”ye dönüşmez
(tipin).
Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fiillerden hangisine “-yor”
eki getirilirse fiilde ünlü daralması meydana gelmez? Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi bu açıkla-
maya örnek olamaz?
A) Beni okulun bahçesinde bekle.
A) Öğrencilerin çoğu sergi salonuna gidecek.
B) Babaannenle dedeni sık sık ara.
B) Bu kadar yükü tek başına taşıyamazsın.
C) Yemekten sonra bir dilim tatlı ye.
C) Çocuklar yalnızken içim hiç rahat etmiyor.
D) Akşam yemeği için çorba yap.
D) Bu apartmanın çatı katı çok sıcak oluyormuş.

3.
Ş E H I R
I

6. Türkçede sert ünsüzlerden (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biriyle biten

bir sözcüğe “c, d, g” yumuşak ünsüzleri ile başlayan bir ek
“ŞEHİR” sözcüğünü oluşturan kutular, aşağıdakilerin
geldiğinde ekin başındaki “c” sesi “ç”ye; “d” sesi “t”ye; “g”
hangisinde verilen ekle birleştirilirse okla gösterilen
sesi ise “k”ye dönüşür yani “c, d, g” sesleri sertleşir. Bu
“İ” kutusunun sözcükten atılması gerekir?
ses olayına “ünsüz benzeşmesi” ya da “ünsüz sertleşme-
si” denir.
L E R I M
I

A) B)
Buna göre aşağıdaki sözcüklerden hangisi “-ce/-ca”
ekini alırsa ünsüz benzeşmesi meydana gelmez?
D E D I R
I

C) D)
A) Büyük B) Rahat
C) Sakin D) Yavaş

http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
 7 5. Sınıf
Türkçe
Ses Bilgisi

7. Yabancı dillerden dilimize giren bazı sözcükler ünlüyle 10. Seni boydan boya sevmişim.
başlayan ek aldığında ya da “etmek, olmak” gibi fiiller- Ta Edirne’ye kadar Kars’tan
le birleştiğinde sözcüğün sonundaki ünsüzden bir tane I
daha türer. Bu ses olayına “ünsüz türemesi” denir. Örne- Taşını, toprağını, yiğidini
ğin “hat” sözcüğü “ı” ekini alınca “hattı” şeklinde yazılır. II
Burada “t” ünsüzü türemiştir. Fırsat buldukça övmüşüm.
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi bu açıkla- Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerde yer alan ses
maya örnek olamaz? olayları aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Yapılan bütün iş tekliflerini reddetti.
I II
B) Affına sığınarak bir şey sormak istiyorum.
A) Ünsüz benzeşmesi Ünsüz yumuşaması
C) Bankanın önünde en az elli kişi vardı.
D) Gurbet hissini yaşamayan anlayamaz. B) Ünsüz yumuşaması Ünlü düşmesi
C) Ünlü düşmesi Ünsüz yumuşaması

MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

D) Ünsüz değişimi Ünsüz benzeşmesi
8. Bu topraktan biriydi
I
Adı Orhan Veli’ydi
Elleri dost omzunda
II
Yaşamak kaderiydi.
Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerde yer alan ses
olayları aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? 11. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünsüz tü-
remesi vardır?
I II
A) Sabahçı olduğunu öğrenince çok sevindi.
A) Ünsüz benzeşmesi Ünlü düşmesi
B) Senin hakkında hep olumlu şeyler duydum.
B) Ünsüz yumuşaması Ünlü düşmesi C) Bu saatte nereye gidiyorsun, diye sordu.
C) Ünlü düşmesi Ünsüz yumuşaması D) Ağacın altına oturup kitap okuyalım.
D) Ünlü daralması Ünsüz benzeşmesi

9. Sorardım sırrını hiç düşünmeden;

I
Bu fani gönlümün sevinci neden?
II III 12. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde yay ayraç
Beni günden güne meğer genç eden içinde verilen ses olayı yoktur?
Daima değişen maceralarmış!
A) “Affetmek büyüklüktür.” demek aklına gelmedi mi?
IV
(Ünlü düşmesi)
Bu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağı-
dakilerden hangisi yanlıştır? B) Bu yıl kuşlar göçmüyormuş sıcak ülkelere. (Ünlü Da-
ralması)
A) I. sözcükte ünsüz türemesi vardır. C) Düşünce dünyamızın gelişmesi için seçkin eserler
B) II. sözcükte ünlü düşmesi vardır. okumalıyız. (Ünsüz Benzeşmesi)
C) III. sözcükte ünsüz yumuşaması vardır. D) Al bayrağın gölgesinde korkusuzca büyüsünler. (Ün-
D) IV. sözcükte ünsüz benzeşmesi vardır. süz Yumuşaması)

Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.