1

3 Dulaang Filipino

YUNIT 3: ANG TEATRO O TANGHALAN

3.0 Matatamong Kabatiran

a. Matalakay ang katuturan, katangian at uri ng teatro o tanghalan; at
b. Maibigay kagandahan ng teatro o tanghalan sa pagsasagawa ng dula.

3.1. Introduksyon
Ang bulwagan, dulaan , tanghalan o teatro ay ang sangay ng ginaganap na
sining na may kinalaman sa pag-arte ng mga kuwento sa harap ng mga nakikinig
na ginagamit ang magkahalong salita, galaw, musika, sayaw, tunog at panooring
kahangahanga—tunay nga na isa o higit pa na sangkap ng ibang gumaganap na
sining. Karagdagan pa sa mga pamantayang istilo ng diyalogo, kinukuha ng
teatro ang iba pang anyo tulad ng opera, ballet, mime, klasikong sayaw ng mga
Indiyan, opera ng mga Tsino at pantomine.

3.2 Paksa/Talakayan (may Pagtataya/Gawain)

Ang teatro ay isang kolaboratibong anyo ng isang sining na gumagamit ng
mga pagtatanghal, karaniwang actor o actress, upang ipakita ang karanasan ng
isang tunay o naisip na kaganapan bago ang ipakita sa manonood sa isang
particular na lugar, madalas na isang yugto. Maaaring ipaalam ng mga performer
ang karanasang ito sa madla sa pamamagitan ng mga kumbisyon ng kilos,
pananalita, awit, musika, at sayaw. Ang mga elemento ng sining, tulad ng
pininturahan na tanawin at stagecraft tulad ng pag-iilaw ay ginagamit upang
mapahusay ang physicality, presence at immediacy ng karanasan. Ang tiyak na
lugar ng pagganap ay pinangalanan din ng salitang "teatro" na nagmula sa
Ancient Greek θέατρον (théatron, "isang lugar para sa pagtingin"), mula mismo sa
θεάομαι (theáomai, "to see", "to watch" upang obserbahan ").
Dumating ang modernong teatro sa Western, mula sa sinaunang Griyego
drama, mula sa kung saan ito humiram ng teknikal na terminolohiya, pag-uuri sa
mga genre, at marami sa mga tema nito, stock character, at mga elemento ng
lagay. Ang teatro artist na si Patrice Pavis ay tumutukoy sa theatricality, theatrical
language, stage writing at ang pagiging tapat ng teatro bilang
magkasingkahulugan na expression na iba-iba ang teatro mula sa iba pang mga
gumaganap na sining, panitikan at ang mga sining sa pangkalahatan.
Kasama sa modernong teatro ang mga pagtatanghal ng mga pag-play at musical
theater. Ang art forms ng ballet at opera ay din teatro at gumamit ng maraming
mga convention tulad ng kumikilos, costume at pagtatanghal ng dula. Sila ay
maimpluwensiyahan sa pagpapaunlad ng teatro sa musika; tingnan ang mga
artikulo para sa karagdagang impormasyon.

C. M. D. Hamo-ay
 2
3 Dulaang Filipino

Ang isang genre ng sining na may mga kilos at mga salita

bilang pangunahing elemento nito. Mga galaw lamang, mga salita lamang ang
naitatag. Malapad na pagsasalita, maaari itong magsama ng mga pelikula,
pagsasahimpapawid, musika, sayawan, libangan at iba pa. Sa makitid na
kahulugan, ginagamit ito bilang isang theatrical form ng pagganap kabilang
ang drama (script), o bilang isang konsepto na tumutol sa pag-play (drama)
bilang isang pampanitikang anyo. Sa pangkalahatan, ang mga aktor,
madla, teatro ay tinutukoy bilang tatlong pangunahing elemento, ngunit kung
minsan ay nagdaragdag kami ng mga pag-play at dramatika ( dramatulgy ) bilang
<performance> na gumanap. Ang relasyon sa pagitan ng mga sangkap na ito ay
nagbabago ayon sa mga oras at rehiyon, na maaaring tawagin ang
teatro kasaysayan sa bawat kultura. Pinagmulan ay isang kahima-himala ritwal
ng pag-aani o pagtatagumpay sa pamamagitan ng imitative instinct ng tao, tila na
ito ay unti-unti differentiated sa aktor at madla. Kasama ang pag-unlad ng
panitikan, painting, arkitektura, atbp, na humantong kami sa kabuuang sining
ngayon. Sa Kanluran, nagpunta siya sa Griyegong teatro sa ika-5 hanggang ika-4
na siglo bago ang siglo, dumaan sa medyebal na relihiyosong pag-play , isang
pag-play ng Renaissance, at umabot sa modernong estilo ng dramatiko, estilo ng
pagganap, estilo ng teatro.
Sa Japan, na binuo mula sa Noh , Kagayaku , Bugaku , Sarugaku atbp mula
sa kontinente sa ika-7 siglo, kay Noh , Kyogen . Nakumpleto ang orihinal na pag-
play sa maagang modernong teatro ng papet , Kabuki . Mula noong panahon ng
Meiji, nakuha namin ang istilong Western ng estilo ng teatro at naabot na ngayon.
Ang pinagmulan ng teatro ay ang theatron ng sinaunang teatro ng Griyego
(theatrical seats), <play] ay dahil sa observation seat ng lawn (shiba)
sa dambana ng templo sa medyebal na sining. Dahil ang "tula" ni Aristotle ay
higit na nahahati sa mga trahedya at komedya , ngunit ito ay inuri ayon sa iba
pang mga paksa at estilo.

3.2.1. KATANGIAN NG TEATRO

Sa online course ng Introduction to Theatre na pinamamahala ng NOVA
(2007), isinasaad na may limang mahalagang katangian ang dapat pagtuunan ng
pansin ang teatro: manonood, ang pagtatanghak, ang itatanghal, ang mag-
tatanghal, ang lugar ng pagtatanghalan.
Sa mahabang panahon, ginagamit ang teatro sa ibait ibang dahilan, maliban
sa masining na pagtatanghal, ginagamit ang teatro bilang libangan, ritwal,
pagtuturo ng moral, pangangampanya ng mga politik, at sa anong nais na
maaaring gamitin ang teatro. Sinasaklaw nito ang makatotohanang kuwento
patungo sa presentasyong ginagamitan ng mga musika at galaw. Kasangkot ng
produksiyon ng teatro ang paggamit ng sets at mga props, mga ilaw, kasuotan o

C. M. D. Hamo-ay
 3
3 Dulaang Filipino

costumes, makeup or masks, at ang lugar ng pagdadaluyan ng pagtatanghal

(stage) at ang lugar para sa manonood (auditorium).
Kombinasyon ng teatro ang sining at architecture; literature, musika, sayaw;
at teknolohiya. Ang pagsisimula ng pagtatanghal ay nakabatay sa espasyo at
kagamitan at ang kilos ng isang performer o nagtatanghal. Tulad ng ibang
pagtatanghal, itoa rin ay nangangailangan ng pagkakaisa mula sa iba’t ibang tao
na bubuo sa produksiyon.

3.2.2 IBA’T IBANG URI NG TANGHALAN

Matatalakay ang teatro sa iba’t ibang uri ng lugar kung saan ito gagawin. Ang
mga tanghalan at auditorium ay magkakakilanlan sa bawat panahon at sa kultura.
Sa panahon naman ngayon, ang mga teatro ay nilikha para maging fleksibol at
magamit sa iba’t ibang paraan sa tulong ng iba’t ibang elemento na mas nakikilala
ito sa iba’t ibang gamit nito o mga teatro na may multiple-form. Sa kasaysayan,
kadalasan sa mga teatro ay nakabatay sa isa sa tatlong uri ng entablado: end,
thrust, at arena. Ang end stage ay isang platform na nakaharap sa manonood.
Madalas itong nilalagay sa isang hugis-parihaba na espasyo. Ang simpleng
bersyon ng end stage ay booth o trestle stage, ang tanghalan na may bakdrap na
kurtina at minsan pantakip.

Larawan 1. End Stage Theatre. Dubrow, R.

https://www.cgarchitect.com/projects/c52762d7-end-stage-theatre

A. Proscenium Theatre

Larawan 2. Proscenium Stage.

Larawan 3. Theatre Arts -Parts of Stage.
https://www.britannica.com/art/prosc
https://quizlet.com/421560706/theater-
enium
arts-parts-of-stage-diagram/

C. M. D. Hamo-ay
 4
3 Dulaang Filipino

Isang proscenium (Griyego: προσκήνιον ) ay ang metaphorical vertical

na eroplano ng espasyo sa isang teatro, karaniwan ay napapalibutan sa
tuktok at gilid ng isang pisikal na proscenium arch (maging o hindi tunay
na "arched") at sa ilalim ng entablado mismo, na nagsisilbing frame
sa kung saan ang mga tagapakinig ay nagmamasid mula sa mas marami o
mas kaunting anggulo sa mga pangyayari na nagaganap sa entablado sa
panahon ng isang theatrical performance. Ang konsepto ng ikaapat na
pader ng yugto ng entablado ng teatro na nakaharap sa madla ay
mahalagang pareho.
Ito ay maaaring isaalang-alang bilang isang sosyal na construct na
kung saan hatiin ang mga aktor at ang kanilang stage-mundo mula sa
madla na dumating upang masaksihan ito. Ang kurtina na maaring itaas o
bumukas sa mga gilid ay nakatiwangwang lamang ito sa lugar. Ang
ganitong uri ng entablado ay bumubuo o lumilinang sa kagustuhan na
maitago ang ilang senaryo, tulad ng pagpapalit ng senaryo at magagamit
rin bilang pasukana t labasan ng ng mga nagtatanghal. Maaaring itong
magresulta ng isang ilusyon sa mga manonood na ang kanilang hindi ma
nakikita ay ang pagpapatuloy ng kanilang nakikita. Dahil ang proscenium
ay isang architectural barrier, ito ay lumilikha ng sentido ng espasyo o
paghihiwalay sa stage at ng manonood.

B. Thrust Stage
Ang thrust stage ay kilala
rin sa three-quarter round,
isang platform na
napapalibutan sa tatlong
gilid ng mga manonood.
Ito ay maaring magawa sa
tulong ng wall o karugtong
ng ibang bahagi ng
Larawan 3. Thrust Stage. katapusan ng entablado.
https://www.pinterest.ph/vinnien/thrust-stage/ Ang taas ng entablado (sa
likod ng entablado, malyo mula sa manonood) ay maaaring masaksihan
ang paglabas-pasok, pero ang thrust na entablado ay isang lantad maliban
sa ilang element ng senaryo at ng mga props. Dahil walang harang sa
pagitan ng nagtatanghal at manonood, ang entabladong ito ay
nagngangailangan ng pagpapahalaga sa koneksyon o pagpapalagayang-
loob, kung baga ang pagtatanghal ay nagaganap sa auditorium., habang

C. M. D. Hamo-ay
 5
3 Dulaang Filipino

nangyayari ang illusionistic effects sa pamamagitan ng paggamit ng

katapusan entablado sa itaas o sa katabing nitong espasyo sa entablado.

C. Arena Stage

Larawan 4. Arena Stage. Larawan 5. Arena Stage.

http://www.theatrestrust.org.uk/discover- https://www.pinterest.ph/pin/356
theatres/theatre-faqs/170-what-are-the-types-of- 347389247281382/
theatre-stages-and-auditoria

Ang arena stage o entabladong pabilog, ay isang lugar ng pagtatanghal

na pinapapalibutan ng mga manonood. Mahalaga sa entabladong ito ang
pagbibigay ng limitasyon na makikita ng mga manonood sapagkat sa ano
mang pagkakataon makikita nila ang likod ng entablado. Pahirapan din
ang paglalagay ng illusion sa ganitong uri ng entablado sapagkat
kadalasan sa set-ups, pagpasok at paglabas ng mga nagtatanghal ay
nakikita ng mga manonood. Pumapasok at lumalabas ang mga
nagtatanghal sa pagitan ng mga upuan (vomitories). Ang senaryo didto ay
maingat na pinaplano para masigurado na hindi ito makaharang o
makaabala sa mga manonood.

Panoorin ang video sa link tungkol sa pagtalakay ng iba’t ibang teatro:

https://www.youtube.com/watch?v=-ZetPmOy_18

3.2.3MGA TEATRO/TANGHALAN SA PILIPINAS

A. Tanghalang Pangkalakhan
ng Maynila
Ang Tanghalang
Pangkalakhan ng Maynila ay
isang gusaling idinisenyo sa
istilong art deco ni Juan M.
Arellano, isang arkitektong
Pilipino, at isinagawa noong
Larawan 6. Tanghalan Ng Pangkalakhan ng Maynila. 1935. Noong panahon ng
https://tl.info-about.info/39073/1/tanghalang-
pangkalakhan-ng-maynila.html

C. M. D. Hamo-ay
 6
3 Dulaang Filipino

Pagpapalaya ng Maynila noong 1945 sa pagitan ng mga sundalong Pilipino at

Amerikano noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang tanghalang ito ay
buong nawasak. Muli itong itinayo ng mga Amerikano hanggang ito ay unti-
unting di na ginagamit sa dekada 60, pero binalikan ito sa dating kalagayan
nito noong dekada 70 hanggang ito muli ay di na ginagamit. Kararaan lamang
na nagtayo sa bisinidad ng tanghalan ang isang estasyon ng bus. May balak
ang pamahalaang lungsod ng Maynila na pabaguhin ang dating madakilang
gusali.
Ang mga eskulturang nasa harap ng tanghalan ay iniliok ng Italyanong
eskultor na si Francesco Riccardo Monti, na nanirahan sa Maynila mula 1930
hanggang sa kanyang pagpanaw noong 1958, at malapit na nagtrabaho nang
sabay kay Jose Maria de Guzman Arellano. Ang may kataasan ng kinahiratihan
ng paghango sa larawang binubo ng pagtanim sa Pilipinas na magsagawa sa
pamamagitan na ang pintor na si Isabelo Tampingco ang magpalamuli ng
pader ng silid at loob ng ibabaw sa gusali. Ang tanghalang ito ay isinara noong
1996. Ang tanghalang ito ay matatagpuan sa Kalye Padre Burgos malapit sa
Punong Tanggapan ng Koreo ng Maynila.

B. Teatrong Pilipino
Ang Teatro Pilipino ay isang pamalagiang kompanya ng drama sa
Sentrong Pangkultura ng Pilipinas mula 1976 hanggang 1987. Itinatag ito ng
Pilipinong mandudula, mansasalinwika, direktor, at edukator na si Rolando S.
Tinio, na naglingkod dinbilang Direktor na Pangsining nito. Ang kompanya ay
nakatuon sa paglikha ng mga klasikong akda ng mundo na isinalinwika, pati
na ang natatanging mga dulang Pilipino, dahil mayroon itong layunin na
itaguyod ang kaunlarang pangkultura ng kabataan at ng wikang Filipino sa
pamamagitan ng teatro.
Pinatanyag ng Teatro Pilipino sa mga manonood na mga Pilipino ang
maraming bilang ng mga klasikong piyesa ng panitikan ng pandaigdigang
tanghalan sa pamamagitan ng pagsasalinwika ng mga panitikang ito papunta
sa wikang Filipino. Naniwala si Rolando S. Tinio na sa pamamagitan ng
pagsasalinwika ng mga panitikang ito para sa mga manonood na Pilipino ay
naisasalinwika rin niya ang mga pilosopiya at mga ideolohiyang nasa likuran
ng mga dulang ito. Bilang ganito, ang produksiyon ng ganiyang mga dula ay
gumanap bilang mga sasakyan upang maturuan o mabigyan ng edukasyon ang
mga manonood na Pilipino.

C. M. D. Hamo-ay
 7
3 Dulaang Filipino

C. Tanghalan Capitol
Ang Tanghalang Capitol ay isang
teatrong art deco sa Maynila, Pilipinas.
Itinayo ito noong dekada 30 sa may Kalye
Escolta, bahagi ng pangunahing distritong
pangkomersiyal ng lungsod, kasama ng
Tanghalang Lyric. Idinisenyo ito na may
dobleng balkonahe ng Pambansang Alagad
ng Sining na si Juan Nakpil. At itinuring na Larawan 7. Capitol Theatre.
https://www.archilovers.com/projects/19
di-pangkaraniwang gawa noong panahong 8492/capitol-theater-escolta-street.html
iyon.

Basahin ang isang artikulo na makikita sa link tungkol sa mga kilalang

tanghalan sa pilipinas.
https://news.abs-cbn.com/ancx/culture/spotlight/02/03/20/from-
palaces-to-ruins-the-story-of-manilas-dearly-missed-cinemas-cum-
architectural-wonders

PAGSASANAY:
A. Panuto: Ibigay ang sumusunod na kahilingan sa bawat bilang.
1. Ano ang ibig sabihin ng teatro?
2. Magsaliksik kung paano nagsimula ang teatro sa Pilipinas. Ilagay ang
sanggunian ng inyong mga sagot.
3. Ipaliwanag ang iba’t ibang uri ng teatro.

B. Panuto: Panoorin ang isang dula na Ang Huling El Bimbo: The Hit Musical sa
link na makikita sa ibaba. Suriin at sagutin ang sumusunod na mga katanungan.

https://www.youtube.com/watch?v=pJ0B9Ut67cw

C. M. D. Hamo-ay
 8
3 Dulaang Filipino

1. Tungkol saan ang musical theatre na Ang Huling El Bimbo: The Muscial?
2. Magbigay ng apat na pangunahign tauhan sa Ang Huling El Bimbo: The
Musical at ang kanilang naging tungkulin.
3. Mula sa inyong mga nabanggit na tauhan, ano-ano ang kanilang
representasyon sa tunay na buhay.
4. Anong konsepto ang nais ipamulat sa mga manonood ng Ang Huling El
Bimbo: The Musical?
5. Anong uri ng teatro ang makikita o isinagawa ang Ang Huling El Bimbo:
The Musical?

3.3 Sanggunian
Sauco, C.P. et.al. (2004). Panitikan ng Pilipinas: Panrehiyon. Katha Publishing
Co., Inc.
Dramatic Literature. https://www.britannica.com/art/dramatic-
literature/Influences-on-the-dramatist
Mimir. Proscenium. https://mimirbook.com/tl/0f76c1ade1a
Mimir. Teatro. https://mimirbook.com/tl/657e4b9b8ba
Mimir. Teatro. https://mimirbook.com/tl/99a19f82a41
Muscato, C. (n.d.). Performing ARTS: Characteristics & Functions.
https://study.com/academy/lesson/performance-arts-characteristics-
functions.html#:~:text=Theater%20is%20a%20fascinating%20art,virtuosi
c%20performances%20by%20various%20actors.
Northern Virginia Community College. (2007). Introduction to Theatre.
https://novaonline.nvcc.edu/eli/spd130et/spqualth.htm
Theatre Production: Function and Characteristics of theatre.
http://www.mokslas.net/anglu-kalba/theatre-production-functions-
and-characteristics-of-theatre/
What are the Type of Theatre stages and auditoria?
http://www.theatrestrust.org.uk/discover-theatres/theatre-faqs/170-
what-are-the-types-of-theatre-stages-and-auditoria
Mga Larawan:
Arena Stage. http://www.theatrestrust.org.uk/discover-theatres/theatre-
faqs/170-what-are-the-types-of-theatre-stages-and-auditoria
Arena Stage. https://www.pinterest.ph/pin/356347389247281382/
Capitol Theatre. https://www.archilovers.com/projects/198492/capitol-
theater-escolta-street.html
End Stage Theatre. Dubrow, R.
https://www.cgarchitect.com/projects/c52762d7-end-stage-theatre

C. M. D. Hamo-ay
 9
3 Dulaang Filipino

Proscenium Stage. https://www.britannica.com/art/proscenium

Tanghalan Ng Pangkalakhan ng Maynila. https://tl.info-
about.info/39073/1/tanghalang-pangkalakhan-ng-maynila.html
Theatre Arts -Parts of Stage. https://quizlet.com/421560706/theater-arts-parts-
of-stage-diagram/
Thrust Stage. https://www.pinterest.ph/vinnien/thrust-stage/

3.4 Pagkilala
Ang mga larawan, talahanayan, mga figyur at impormasyon na nilalaman
nitong Learning Packet ay kinuha mula sa mga sanggunian na makikita sa taas.

Paunawa (Disclaimer)
Ang Learning Packet na ito ay hindi pangkomersyal at pang-edukasyon
lamang. Ang ilan sa mga teknikal na terminolohiya at parirala ay hindi binago,
pero ang may akda sa Learnig Packet na ito ay nakasisigurado na lahat ng
sipi/sitasyon ay makikita sa sanggunian. Kahit ang mga larawan o/at
talahanayan ay binigyan pagkilala bilang paggalang sa kayamanang pangkaisipan
mula sa orihinal na pagmamay-ari.

C. M. D. Hamo-ay