2021-Sieu Mat Bac Hai Afin

1. Siêu mặt bậc hai trong không gian afin 2.
2. Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai
Siêu mặt bậc hai trong không gian afin
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Hà Nội, 02/2021
(Khoa Toán - Tin, ĐHSP HN) Siêu mặt bậc hai afin Hà Nội, 02/2021 1 / 23
1. Siêu mặt bậc hai trong không gian afin 2. Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai
Mở đầu
Chúng ta từng gặp các tính huống về đường tròn, đường elip, đường
Hypebol, đường Parabol trong hình học phổ thông. Các đối tượng này có
thể cùng được nghiên cứu chung theo một số tính chất, chẳng hạn dựa
vào phương trình của chúng. Khi đó đường tròn ta có thể nhận thấy nó là
một trường hợp đặc biệt của đường elip, các đường elip, hypebol, parabol
có tên gọi chung là đường conic. Trong mục này ta sẽ tìm hiểu các loại
đường đó trong không gian afin. Chúng được gọi chung là siêu mặt bậc
hai trong không gian afin.
Định nghĩa
→
−
Trong không gian afin n chiều An liên kết với không gian vectơ A n với
mục tiêu afin cho trước (O, →
−
e1 , ..., →
−
en ), tập hợp tất cả các điểm M có tọa
độ (xi ) thỏa mãn phương trình :
n
X n
X
aij xi xj + 2 ai xi + a0 = 0, (1)
i,j=1 i=1
trong đó aij , ai , xi ∈ R (hay tổng quát là trường K), aij = aji và các aij
không đồng thời bằng 0, được gọi là một siêu mặt bậc hai afin xác định
bởi phương trình (1).    
x1 a1
 x2   a2 
Đặt: A = (aij ), x =   . . .  , a =  . . .  . Khi đó phương trình (1) trở
  
xn an
thành phương trình (dạng ma trận):
x t Ax + 2at x + a0 = 0, (2).
Định nghĩa
A = (aij ) thường được gọi là ma trân của siêu mặt bậc hai.
Khi n = 2 và n = 3 các siêu mặt bậc hai thường được gọi lần lượt là
đường bậc hai và mặt bậc hai.
Ví dụ
Trong R2 , cho siêu mặt bậc hai (S) (đường bậc hai) có phương trình
x12 + 4x1 x2 + 5x22 − 2x1 + 4x2 − 5 = 0.
Ma trận của (S) là :

1 2
A= .
2 5
Đặt
x1 −1
x= ,a = .
x2 2
Khi đó phương trình của (S) ở dạng ma trận là: x t Ax + 2at x − 5 = 0.
Ví dụ
Trong R2 , cho đường elip có phương trình chính tắc
x2 y2
+ = 1.
25 16
Vậy elip là một đường bậc hai có phương trình
x2 y2
+ − 1 = 0.
25 16
Ví dụ
Trong R3 , cho siêu mặt (S) có phương trình
x12 + 2x22 − 3x32 + 6x1 x2 − x1 x3 + 3x2 − 1 = 0.
Ma trận của (S) là :

3 − 12
 
1
A= 3 2 0 .
− 12 0 −3
Đặt    
x1 0
x = x2  , a =  32  .
x3 0
Khi đó phương trình của (S) ở dạng ma trận là: x t Ax + 2at x − 1 = 0.
Ví dụ
Trong R3 , cho mặt cầu có phương trình

3 21
(x − 1)2 + (y − )2 + z 2 = .
2 4
Vậy mặt cầu là một siêu mặt bậc hai
x 2 + y 2 + z 2 − 2x − 3y − 2 = 0.
Tính bất biến của siêu mặt bậc hai
Định lý .
Qua biến đổi afin, một siêu mặt bậc hai biến thành một siêu mặt bậc hai.
Giao của đường thẳng và siêu mặt bậc hai
Định lý .
Một đường thẳng và một siêu mặt bậc hai có thể không có điểm chung,
có một điểm chung, hai điểm chung hoặc cả đường thẳng chung (nếu
đường thẳng thuộc siêu mặt).
Tâm, điểm kì dị của siêu mặt bậc hai
Định nghĩa .
Tâm của một siêu mặt bậc hai (S) là điểm I sao cho khi ta chọn I là gốc
của mục tiêu afin thì (S) có phương trình:
n
X
aij xi xj + a0 = 0, (10 )
i,j=1
Nhận xét .
Cho siêu mặt bậc P hai (S) có phươngPtrình
F (x1 , ..., xn ) = ni,j=1 aij xi xj + 2 ni=1 ai xi + a0 = 0
⇔ x t Ax + 2at x + a0 = 0, (2).
Tọa độ tâm của (S) thỏa mãn phương trình
∂F
Ax + a = 0 ⇔ = 0 ∀1 ≤ i ≤ n, (3).
∂xi
Định nghĩa .
Điểm kì dị của một siêu mặt bậc hai (S) là điểm J sao cho J là tâm của
(S) và J thuộc (S).
Nhận xét .
Tọa độ của điểm kì dị thỏa mãn hệ phương trình sau:
(
Ax + a =0
t
a x + a0 = 0
Ví dụ 1.
Trong mặt phẳng afin R2 , tìm tâm của đường bậc hai (S) có phương trình
2x1 x2 + x1 + 3x2 − 2 = 0.
ĐS: I = (− 32 ; − 12 ).
Ví dụ 2.
Trong không gian afin R3 , tìm điểm kì dị của một siêu mặt bậc hai (S) có
phương trình
x12 + x22 + 2x1 x3 + 4x1 − 2x2 + 1 = 0.
ĐS: J = (0; 1; −2).
Phương tiệm cận, đường tiệm cận và siêu phẳng kính của
siêu mặt bậc hai
Định nghĩa .
→
−
(a) Vectơ →
−
c = (c1 ; ...; cn ) là phương tiệm cận nếu →
− 6 0 và
c =
c t Ac = 0, (4)
(b) Khi siêu mặt bậc hai (S) có tâm duy nhất, một đường thẳng đi qua
tâm và có phương là phương tiệm cận thì được gọi là đường tiệm cận của
(S). Khi đó ta cũng có đường tiệm cận và (S) không có điểm chung.
Phương tiệm cận, đường tiệm cận và siêu phẳng kính của
siêu mặt bậc hai
Định lý và Định nghĩa.

Cho hai điểm M1 , M2 thay đổi trên siêu mặt bậc hai (S) sao cho đường
→
− →
−
thẳng M1 M2 có phương cố định d 6= 0 và không phải là phương tiệm
cận. Khi đó trung điểm của các đoạn M1 M2 nằm trên một siêu phẳng đi
qua tâm (nếu có) của (S). Siêu phẳng đó gọi là siêu phẳng kính của (S)
→
− →
−
liên hợp với d hay d là phương liên hợp của siêu phẳng kính đó. Phương
trình của siêu phẳng kính là:
∂F
d t (Ax + a) = 0 ⇔ ni=1
P
di = 0 (5).
∂xi
Tiếp tuyến của siêu mặt bậc hai
Định nghĩa .
Đường thẳng ∆ được gọi là tiếp tuyến của siêu mặt bậc hai (S) nếu :
hoặc phương của ∆ không là phương tiệm cận của (S) và nó chỉ có
đúng một điểm chung của (S).
hoặc ∆ thuộc (S).
Nhận xét .
(a) Cho điểm B = (bi ) ∈ (S). Khi đó đường thẳng tiếp tuyến của (S) đi
→
− →
−
qua B nhận vectơ d 6= 0 là phương khi và chỉ khi
(bt A + at )d = 0.
(b) Cho điểm B = (bi ) ∈ (S) và B không là điểm kì dị của (S). Khi đó tập
tất cả các đường thẳng đi qua B là tiếp tuyến của (S) tạo thành một siêu
phẳng gọi là siêu phẳng tiếp diện của (S) tại B có phương trình là
(bt A + at )(x − b) = 0.
Tiếp tuyến của siêu mặt bậc hai
Ví dụ .
Trong không gian afin thực A3 , cho siêu mặt bậc hai (S) có phương trình
x12 + 3x22 + 2x32 − 2x1 x3 + 2x1 + 4x2 = 0.
(a) Xác định phương tiệm cận và đường tiệm cận (nếu có) của (S).
(b) Chứng minh rằng điểm P(−2; 0; 0) thuộc (S). Viết phương trình siêu
phẳng tiếp xúc với (S) tại P.
(c) Chứng minh rằng các tiếp tuyến của (S) đi qua điểm M(0; 0; 1) làm
thành một siêu mặt bậc hai. Viết phương trình siêu mặt bậc hai đó.
Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai
→
−
Trong không gian afin n chiều An liên kết với không gian vectơ A n với
mục tiêu afin cho trước (O, → −
e1 , ..., →
−
en ), cho siêu mặt bậc hai (S) có
phương trình:
Xn X n
aij xi xj + 2 ai xi + a0 = 0, (1)
i,j=1 i=1
trong đó aij , ai , xi ∈ R(K), aij = aji và các aij không đồng thời bằng 0.
Định lý .
Bằng cách chọn mục tiêu thích hợp, mọi siêu mặt bậc hai (S) trong không
gian afin An đều có phương trình thuộc một trong các dạng sau đây:
r
X
ei xi2 = 1, ei = ±1, 1 ≤ r ≤ n.
i=1
r
X
ei xi2 = 0, ei = ±1, 1 ≤ r ≤ n.
i=1
r
X
ei xi2 = 2xr +1 , ei = ±1, 1 ≤ r ≤ n − 1.
i=1
Định nghĩa .
Khi siêu mặt bậc hai (S) trong không gian afin An có phương trình thuộc
một trong các dạng trên, ta gọi đó là phương trình chuẩn tắc của siêu mặt
(S).
Nhận xét .
Để đưa siêu mặt bậc hai về dạng chuẩn tắc ta thường dùng phương pháp
Lagrange.
Định nghĩa .
Hai siêu mặt bậc hai trong không gian afin An được gọi là cùng loại nếu
phương trình chuẩn tắc của chúng giống nhau (giống về số các hệ số -1 và
số các hệ số 1 trong các phương trình trên).
Định lý .
Hai siêu mặt bậc hai là tương đương afin (tức là có phép biến đổi afin biến
siêu mặt này thành siêu mặt kia) khi và chỉ khi chúng cùng loại.
Nhận xét .
Trong A2 có 9 loại đường bậc hai và trong A3 có 17 loại mặt bậc hai.
Ví dụ 1.
Trong mặt phẳng afin R3 , đưa phương trình của mặt bậc hai (S) sau về
dạng chuẩn tắc, gọi tên siêu mặt (S).
x12 + 2x22 + 5x32 + 2x1 x3 + 4x1 − 2x2 + 1 = 0.
Ví dụ 2.
Trong không gian afin R2 , xác định loại của mặt bậc hai (S) có phương
trình
2x1 x2 + x1 + x2 − 2 = 0.
BÀI TẬP VỀ NHÀ

Sách giáo trình: HÌNH HỌC AFIN và EUCLID của Văn Như Cương và Tạ
Mân.
Bài tập bắt buộc: Bài 44, 45 (Trang 75); Bài 49 (Trang 76) và Bài 51
(Trang 77).
Bài tập thêm: Bài 42, 43 (Trang 74).

2021-Sieu Mat Bac Hai Afin

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2021-Sieu Mat Bac Hai Afin

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1. Siêu mặt bậc hai trong không gian afin 2.

2. Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai

Siêu mặt bậc hai trong không gian afin

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

x12 + 4x1 x2 + 5x22 − 2x1 + 4x2 − 5 = 0.

Ma trận của (S) là :  

Trong R2 , cho đường elip có phương trình chính tắc

Trong R3 , cho siêu mặt (S) có phương trình

x12 + 2x22 − 3x32 + 6x1 x2 − x1 x3 + 3x2 − 1 = 0.

Ma trận của (S) là :

Trong R3 , cho mặt cầu có phương trình

Vậy mặt cầu là một siêu mặt bậc hai

Tính bất biến của siêu mặt bậc hai

Giao của đường thẳng và siêu mặt bậc hai

Tâm, điểm kì dị của siêu mặt bậc hai

Tâm, điểm kì dị của siêu mặt bậc hai

Tâm, điểm kì dị của siêu mặt bậc hai

Định lý và Định nghĩa.

Tiếp tuyến của siêu mặt bậc hai

Tiếp tuyến của siêu mặt bậc hai

x12 + 3x22 + 2x32 − 2x1 x3 + 2x1 + 4x2 = 0.

Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai

Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai

Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai

Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai

Dạng chuẩn tắc của siêu mặt bậc hai

x12 + 2x22 + 5x32 + 2x1 x3 + 4x1 − 2x2 + 1 = 0.

BÀI TẬP VỀ NHÀ

You might also like

Ma trận của (S) là :