Professional Documents
Culture Documents
+3 ตัวเก็บประจุ
+3 ตัวเก็บประจุ
หัวข้ อเรื่อง
3. ตัวเก็บประจุ
3.1 หลักการเบื้องต้น
3.2 ปั จจัยที่มีผลกระทบต่อค่าการเก็บประจุ
3.3 ชนิดของตัวเก็บประจุ
3.4 หน่วยความจุ
3.5 การอ่านค่าความจุ
3.6 การต่อวงจรใช้งาน
3.7 การตรวจสอบตัวเก็บประจุ
จุดประสงค์ การเรียนรู้
1. อธิบายรายละเอียดของตัวเก็บประจุแบบต่าง ๆ ได้
2. อ่านค่าตัวเก็บประจุได้
3. ตรวจสอบตัวเก็บประจุได้
4. นำตัวเก็บประจุไปต่อในวงจรแบบต่าง ๆ ได้
5. มีความคิดริ เริ่ มสร้างสรรค์
เนือ้ หาสาระ
ตัวเก็บประจุ (CAPACITORS)
ตัวเก็บประจุ (Capacitor) หรื อบางครั้ง เราอาจเรี ยกว่า คอนเดนเซอร์ (Condenser) เป็ นอุปกรณ์ที่
ใช้ในวงจรอิเล็กทรอนิกส์มากรองจากการใช้ตวั ต้านทานคุณสมบัติของตัวเก็บประจุคือความสามารถใน
การเก็บสะสมประจุไฟฟ้ า ( charge ) และคายประจุไฟฟ้ า ( Discharge ) ที่สะสมไว้ให้กบั วงจรได้ ถ้า
หากต่อวงจรให้มีแรงดันไฟฟ้ าคร่ อมตัวเก็บประจุ ตัวเก็บประจุจะทำการเก็บสะสมประจุไฟฟ้ าเอาไว้ใน
รู ปของสนามไฟฟ้ าโดยตัวเก็บประจุจะเพิม่ ขึ้นเรื่ อย ๆ จนมีคา่ เท่ากับแรงดันไฟฟ้ า ที่ต่อคร่ อมตัวมันแต่
การนำตัวเก็บประจุไปใช้งานจริ งค่าของแรงดันไฟฟ้ าที่ต่อคร่ อมตัวมันจะต้องไม่เกินกว่าค่าแรงดันใช้
งาน(Working Voltage) ที่กำหนดไว้สำหรับตัวเก็บประจุแต่ละตัวซึ่ งถ้าหาก แรงดันไฟฟ้ าที่คร่ อมตัวเก็บ
ประจุ มีคา่ สูงเกินกว่าแรงดันใช้งานจะทำให้ตวั เก็บประจุเสี ยหายได้และเมื่อตัวเก็บประจุได้มีการเก็บ
สะสมประจุเอาไว้แล้วหากค่าแรงดันไฟฟ้ าของวงจรที่ต่ออยูม่ ีค่าต่ำกว่าค่าของแรงดันที่ตวั เก็บประจุได้
ประจุเอาไว้มนั ก็จะคายประจุไฟฟ้ าออกมาจ่ายให้กบั วงจรที่ต่ออยู่
รู ปที่ 1 แสดงโครงสร้างและสัญลักษณ์ของตัวเก็บประจุชนิดค่าคงที่
ในการที่จะอธิบายเกี่ยวกับการประจุของตัวเก็บประจุ เราสามารถพิจารณาจากตัวเก็บประจุแบบเพลต
ขนาน ดังแสดงในรู ปที่ 2 การประจุของตัวเก็บประจุ
ความจุของตัวคาปาซิเตอร์
ความจุ (Capacitance) คือ ความสามารถในการสะสมประจุไฟฟ้ า ของตัวคาปาซิ เตอร์ ซึ่ งจะขึ้ น
อยูก่ บั ส่ วนประกอบ 3 ประการ
1. พื้นที่ผวิ ของแผ่นตัวนำ
2. ระยะห่างระหว่างแผ่นตัวนำทั้งสองแผ่น
3. ชนิดของวัสดุที่ใช้เป็ นไดอิเล็กตริ ด
ความจุนอ้ ย ความจุสูง
รู ปที่ 3 แสดงพื้นที่ผวิ ตัวนำที่ผลต่อค่าความจุ
ความจุนอ้ ย ความจุสูง
รู ปที่ 4 แสดงระยะห่างระหว่างแผ่นตัวนำที่มีผลต่อความจุ
ตารางแสดงชนิดของไดอิเล็คตริด
ชนิดของไดอิเล็กตริด ค่ าคงที่ของไดอิเล็กตริด (Dielectric Constant )
อากาศ (Air) 1
เซรามิค ( Ceramics ) 80-1,200
แก้ว (Glass) 8
ไมก้า (Mica) 3-8
น้ำมันมะกอก (Oil) 2-5
กระดาษชุบพาราฟี น (Paper) 2-6
ยางแข็ง (Rubber) 2-3.5
น้ำยาเคมี (Electolytic) 81
D = ระยะห่างระหว่างแผ่นตัวนำ (m)
K = ค่าคงที่ของไดอิเล็กทริ ก
ชนิดของตัวเก็บประจุ
ในปัจจุบนั นี้ ตวั เก็บประจุที่มีจำหน่ายในท้องตลาดมีอยูม่ ากมายหลายชนิดและหลาย รู ปร่ างซึ่ งมี
ขนาดของค่าความจุต ่ำ ๆ จนถึงความจุสูงถึงหลายฟารัดดังจะแสดงตัวเก็บประจุชนิด ต่าง ๆ ในรู ปที่ 6
ชนิดปรับค่าได้ ชนิดกระดาษ ชนิดอิเล็กโทรไลท์ติก
การแบ่งชนิดของตัวเก็บประจุจะจำแนกออกเป็ น 3 ชนิดคือ
1. ตัวเก็บประจุชนิดค่าคงที่ (Fixed Capacitor)
2. ตัวเก็บประจุชนิดเปลี่ยนค่าได้ (Variable Capacitor)
3. ตัวเก็บประจุชนิดปรับค่าได้ (Adjustable Capacitor)
1. ตัวเก็บประจุชนิดค่าคงที่ เป็ นตัวเก็บประจุที่มีคา่ ความจุคงที่ ซึ่ งสามารถแบ่งชนิดตามวัสดุ
ฉนวนที่นำมาใช้ทำไดอิเล็กตริ ก ได้ดงั ต่อไปนี้
- ตัวเก็บประจุชนิดกระดาษ (Paper Capacitor)
- ตัวเก็บประจุชนิดไมก้า (Mica Capacitor)
- ตัวเก็บประจุชนิดเซรามิค (Ceramic Capacitor)
- ตัวเก็บประจุชนิดพลาสติก (Plastic Capacitor)
- ตัวเก็บประจุชนิดอิเล็กโทรไลท์ติก (Electrolyric Capacitor)
รู ปที่ 8 โครงสร้างตัวเก็บประจุชนิดไมก้า
(ก) โครงสร้างของตัวเก็บประจุ
(ก) โครงสร้างของตัวเก็บประจุ
อัตราทนแรงดันไฟของตัวเก็บประจุ
ตัวเก็บประจุทุกตัวจะมีอตั ราทนแรงดันไฟบอกไว้เป็ นค่าของแรงดันไฟฟ้ ากระแสตรง(V.D.C.)
สู งสุ ดที่ตวั เก็บประจุแต่ละตัวนั้นจะใช้งานได้อย่างปลอดภัย เราไม่ควรนำเอาตัวเก็บประจุที่มีอตั ราทน
แรงดันไฟต่ำไปใช้ที่วงจรมีแรงดันไฟที่สูงกว่า เพราะมันจะทำให้ตวั เก็บประจุเกิดการชำรุ ดเสี ยหายแต่ถา้
เรานำเอาตัวเก็บประจุ ที่มีอตั ราทนแรงดันไฟสู ง ๆ ไปใช้กบั วงจรที่มีแรงดันไฟต่ำกว่า ซึ่ งมันจะเป็ นการ
สร้างความปลอดภัยต่อแผ่นไดอิเล็กตริ กที่จะไม่ทะลุหรื อเกิดวงจรลัด (Short Circuit) ที่ตวั เก็บประจุ
เพราะฉะนั้นในการเลือกใช้ตวั เก็บประจุ จะต้องคำนึงถึงค่าอันตราทนแรงดันไฟของตัวเก็บ
ประจุแต่ละตัวว่ามีค่าเท่าไร ซึ่ งค่าความจุของตัวเก็บประจุแต่ละตัวอาจจะมีค่าเท่ากันได้ แต่ค่าอัตราทน
แรงดันไฟอาจแตกต่างกันได้ อย่างเช่น ตัวเก็บประจุคา่ 10 uF 6 V กับ 10 uF 12 V เป็ นต้น
อัตราทนแรงดันไฟของตัวเก็บประจุโดยมากจะเขียนบอกไว้ที่ตวั เก็บประจุ ดังนี้ คือ อัตราทน
แรงดันไฟใช้งาน (Working Voltage) ใช้ตวั ย่อ W.V. หรื ออัตราทนแรงดันไฟสู งสุ ดที่จะใช้ได้ (Testing
Voltage) ใช้ตวั ย่อ T.V. ในการใช้งานควรจะเลือกใช้คา่ ทนแรงดันไฟฟ้ าสู งกว่าแรงดันที่ใช้ในวงจร
การต่ อตัวเก็บประจุแบบวงจรอันดับและขนาน
ในวงจรไฟฟ้ าเก็บประจุที่มีการต่อใช้งานมากกว่า 2 ตัวขึ้นไป ย่อมจะมีผลต่อค่าความจุและ
อัตราทนแรงดันไฟ ซึ่ งจะขึ้นอยูก่ บั ลักษณะการต่อวงจรของตัวเก็บประจุ โดยทัว่ ไปจะมีการต่อวงจรอยู่
2 แบบ คือ แบบอันดับ (Capacitor in series) และแบบขนาน (Capacitor in parallel)
การต่ อตัวเก็บประจุแบบอันดับ จะมีลกั ษณะการต่อวงจรคือ แผ่นเพลตขั้วลบของตัวเก็บประจุ
ตัวหนึ่งจะถูกต่อเข้ากับแผ่นเพลตขั้วบวกของตัวเก็บประจุอีกตัวหนึ่ง ในลักษณะวงจรอันดับกันไปเรื่ อย
ๆ ดังแสดงในรู ปที่ 15 การต่อตัวเก็บประจุในลักษณะนี้ จะมีผลต่อวงจรโครงสร้างของไดอิเล็กตริ กที่มี
ขนาดความหนาเพิ่มขึ้น ดังนั้นผลรวมค่าความจุของวงจรจะมีคา่ ลดลง แต่อตั ราทนแรงดันไฟในวงจรนี้
จะมีคา่ เท่ากับผลรวมของอัตราทนไฟของตัวเก็บประจุแต่ละตัวรวมกัน
C 1 C 2 C 3 C N
รู ปที่ 15 การต่อตัวเก็บประจุแบบอันดับ
สมการค่าความจุของตัวเก็บประจุแบบอันดับคือ
1 1 1 1 1
...
C T C1 C 2 C 3 Cn
c1
c2
c3
cN
รู ปที่ 16 การต่อตัวเก็บประจุแบบขนาน
สมการค่าความจุของตัวเก็บประจุแบบขนานคือ
CP = C1 + C2 + C3 + ... + Cn
ตัวอย่ างที่ 5 วงจรตัวเก็บประจุ 3 ตัว มีการต่อวงจรดังแสดงในรู ปที่ 18 จงคำนวณหา
1. ค่าความจุรวมของวงจร
6V 6V
C 3= 3uF C 3= 3uF