Professional Documents
Culture Documents
مهارت - های نرم و سرمایه انسانی- دکتر عبدالقهار سروری
مهارت - های نرم و سرمایه انسانی- دکتر عبدالقهار سروری
تولیـد و خدمات در جوامع انسـانی تأثیر جدی داشـته باشـند ،مبدل نموده
و آنها را در جملهی سـرمایهها و داشـتههای ارزشـمند جوامع انسـانی قرار
میدهنـد .از سـویی هـم ،فراگیری مهارتهـا و ارتقـای ظرفیتهای الزم
و شـکلگیری سـرمایههای انسـانی در وجود خود انسـان ،باعث توسعهی
کیفـی انسـان گردیـده و زمینههـا و گزینههـای متعـددی را بـرای بهتـر
زیسـتن در اختیار وی (انسـان توسـعه یافته) قـرار خواهد داد.
در پهلوی مهارتها و ظرفیتهای اکادمیک و اکتسـابی که انسـانها
از طریـق برنامههـای آموزشـی و بـر مبنـای تعامـل و تجـارب آموزشـی
و کاری بهگونـهی معمـول کسـب مینماینـد ،یـک سلسـله مهارتهـا،
ظرفیتهـا و ظرافتهـای ویـژه در وجـود انسـانها نهفتـه اند که بیشـتر
بـه محتـوای شـخصیتی ،طـرز نگـرش و ویژهگیهـای فـردی انسـانها
متعلـق انـد و آنهـا را در جهـت پیشبرد زندگـی فـردی ،کاری و اجتماعی
کمـک میکننـد تـا از زندگـی بهتـر و موفقتـری برخـوردار باشـند ،کـه
همچـو مهارتها،مهارتهـای نـرم نامیـده میشـوند .مهارتهـای نـرم
انسـانها را کمـک میکننـد تـا در زندگـی و کارهـای روزمـرهی خـود
بیشـتر موفـق بـوده و بر چالشهـای ممکـن در زندگی فـردی ،اجتماعی
و تخصصـی خویـش فایـق آیند .همچنـان ،مهارتهـای نرم انسـانها را
کمـک میکنند تـا بهگونهی درسـت اوضـاع را تحلیل نمایند ،بـا دیگران
بهگونـهی موفقانه ارتباطات برقرار نمـوده و بر مبنای نیازمندیهای زمانی
و مکانـی تصامیـم معقـول را اتخاذ نماینـد .برخوردار بـودن از مهارتهای
نـرم و کسـب آموزشهـای الزم بـرای تحلیل اوضـاع و اسـتفاده از دانش
مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی 9 -
میشـود تا انسـان موقعیت مناسـب خـود را درک نموده و بـا دیگران کنار
آیـد .انسـانها بایـد از ظرفیت سـازگاری و مشـارکت برخـوردار گردیده و
بـرای مواجه شـدن بـا هر حالت ممکـن و تحت هر شـرایط ممکن کاری
و زندهگـی ،چیزهـای در ذهن داشـته باشـد.
محکـم ،معقـول و متـوازن را بهمیـان آورده و تمـام اجزای مهم پیام سـاز
بـدن خویـش را در راسـتای پیشـبرد زندگـی فـردی ،کاری و اجتماعـی
خویـش دخیـل بسـازند و از هـر فرصـت و ظرفیـت بهگونـهی درسـت و
معقـول اسـتفاده نمایند.
همچنـان ،انسـانها بایـد متوجـه نارسـاییها و عـدم موجودیـت
انسـجام کاری در میکانیـزم درونـی و بیرونی بدن خود بوده و با شناسـایی
نارسـاییها و نواقـص موجـود در عرصـهی فعالیتهـای هماهنـگ و حد
انسـجام موجودیـت در میـان مهارتهـا و ظرفیتهـای درونـی و بیرونی
بـدن و مهارتهـای سـخت و مسـلکی و مهارتهـای نـرم خـود ،در پـی
تنظیـم بهتـر و هماهنگسـازی فکتورهـای یاد شـده با اسـتفاده از تمرکز
و ارزیابـی پیهـم بـاالی فعالیتها و پیامدهای کاری روزمرهی خود شـوند.
انسـانها بایـد از تواناییهـای الزم بـرای ارزیابـی ،تفکیـک و درجهبندی
باورهـا و برداشـتهای خـود برخـوردار بـوده و به نقش و جایـگاه دیگران
در زندگـی و ماحـول خـود ارزش قایل شـده و با ذهنیت بـاز نقش دیگران
را در تکامـل شـخصیت و رشـد مهارتهای مسـلکی و نرم خـود بپذیرند.
انسـانها بایـد ضمـن توجـه داشـتن بـه مهارتهـا و ظرفیتهـای
درونـی خویـش ،نسـبت بـه ماحول حسـاس بوده و بـا هوشـیاری و دقت
کامـل شـرایط ،ماحـول و روابط خـود با ماحـول را مورد تحلیـل و ارزیابی
قـرار دهـد و همـواره بـه ماحـول و دیگـران ارزش قایـل باشـند .درک
موقعیـت و ارزش قایـل شـدن بـه دیگـران و فکتورهـای محیطـی باعث
میشـوند تـا انسـانها همـواره با آگاهـی کامل قـدم برداشـته و توانایی و
- 38مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی
سرمایهی انسانی
بـا متحـول شـدن جهـان امـروزی ،رشـد سـریع علـم ،فنـاوری و
فکتورهـای اقتصـادی و جـدی شـدن رقابتهـای مـداوم در بـازار کار و
در میـان جوامـع انسـانی ،فکتورهـای تأثیرگـذار بر شـکل گیـری مفاهیم
و پیشـرفتهای علمـی و تخنیکـی و رشـد اقتصـاد و صنعـت از اهمیـت
خاصـی برخـوردار شـده و توجهـی نهادهـا و ملتهـا را بـه خـود جلـب
نمـوده انـد .از ایـن که فکر ،ذهنیـت ،ظرفیـت و تواناییهای انسـانها در
مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی 39 -
انسـانی در جوامـع انسـانی اقتصـاد نیز شـاهد رشـد چشـمگیر خواهد بود
(الیـن2001 ،؛ کالرک .)2005 ،بهصـورت کل ،سـرمایهی انسـانی بـه
سـه بخـش تقسـیم میشـود کـه عبـارت انـد از بخـش عمومـی ،بخش
متکـی بـر نوعیت سـاختار و بخش متکی بـر نوعیت کاربـردی؛ همچنان،
میتـوان سـرمایهی انسـانی را فقـط به دو بخـش ،یعنی سـاختار عمومی
و سـاختار مشـخص تقسـیم کرد (گیبونز و والدمن2004 ،؛ بیکـر.)1964 ،
دای-بونـگ ( )2009بـه ایـن بـاور اسـت کـه سـرمایهی انسـانی بـر
مبنـای بخشهای متفاوت تحصیالت عالی و تخصصی تقسـیم میشـود
و مطابـق بـه هـر بخـش مسـلکی و تخصصـی در بخـش آموزشهـای
عالـی و تخصصـی یـک بخـش متمرکـز بـر سـاحهی مشـخص کاری و
مسـلکی سـرمایهی انسانی شـکل میگیرد .سـرمایهی انسـانی بهصورت
خـاص با رشـد اقتصـادی و مالـی و بهبود وضـع اجتماعی جوامع انسـانی
رابطـه مسـتقیم و مهـم دارد (مک-ماهـون .)1998 ،رشـد سـرمایهی
انسـانی باعـث کاهـش فقـر و کاهـش امـراض و تلفـات انسـانی ،بهبـود
وضـع زندگـی ،افزایـش زمینههـای و گزینههـا برای بهتر زیسـتن ،رشـد
سلامت جسـمی و روانـی انسـانها ،کاهـش جرایـم و نهادینـه شـدن
ثبـات و ارزشهـای انسـانی در جوامع انسـانی خواهد شـد ( مک-ماهون،
1998؛ لیویـن و دیگـران1983 ،؛ وودهـال .)2001 ،در کل ،سـرمایهی
انسـانی یکـی از عناصـر مهـم و مورد نیـاز در زندگـی و پیشـرفت جوامع
انسـانی محسـوب شـده و از طریـق آموزشهـای معیاری و کسـب دانش
کاربـردی و تقویـهی ظرفیتهـای مسـلکی و مهارتهای نرم قابل رشـد
مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی 43 -
بایـد بـا بهخاطر مطمیـن شـدن از داشـتن تواناییهای الزم بـرای تحقق
و تطبیـق دانـش و معلومات کسـب شـده از طریق آموزشهای مسـلکی
و تخصصـی ،بهگونـهی عملـی نیـز دانسـتهنیها و آموختههـای خـود را
تجربـه نماینـد .انسـانها میتواننـد از طریـق شـمولیت در برنامههـای
کوتـاه مـدت تجربی-آموزشـی و کارهـای عملـی مقدماتـی کـه بهخاطر
فراگیـری تجـارب عملـی و تخصصـی از سـوی نهادهـای آموزشدهنده
و اسـتخدام کننـده راه انـدازی میشـوند ،تجـارب مـورد نیـاز را کسـب
نمـوده و فهـم و دانـش تیوریـک خـود را بـه دانـش عملـی و کاربـردی
بهگونـهی واقعـی مبـدل نماینـد .نهادهـای آمـوزش دهنـده و اسـتخدام
کننـده و دولتهـا برای ظرفیتسـازی در میـان مردم -بهخصـوص افراد
کـه آموزشهـای الزم را فـرا گرفته انـد -و مبدل نمـودن دانش تیوریک
بـه دانش کاربـردی ،نیز برنامههـای مفید ،منظم و معیاری را روی دسـت
گرفتـه و زمینههـای کسـب تجـارب عملـی را بـرای افـراد مهیـا نمایند.
تجـارب عملـی و تبدیـل نمـودن دانـش تیوریـک و تخصصی بـه فکتور
قابـل اسـتفاده در راسـتای بهبـود و ازدیاد تولیـد و خدمات و رشـد اقتصاد
زمینههـای پیونددهـی همیشـگی میـان دانش کسـب شـده و بـازار کار و
میـان افـراد آموزش دیـده و نهادهای اسـتخدام کننده را مهیـا مینمایند.
انسـانی مبدل شـوند؛ چون ،در نبود صحت انسـانها نمیتواننـد از دانش،
تجـارب و مهارتهـای خـود بهگونهی درسـت و به موقع اسـتفاده نمایند.
صحت و سلامت جسـمی و روانی انسـانها در عرصهی کار و عرضهی
خدمـات از جملـه نیازهـای مهمـی انـد کـه انسـانها بایـد بـرای انجـام
کارهـای بهتـر و ارایـهی خدمـات سـالم و ارزنـده از سلامت جسـمی و
روانـی برخـوردار باشـند .سلامت جسـمی و روانـی انسـانها هـم بـرای
آموزشدهـی آنهـا مهم پنداشـته میشـوند و هم بـرای اسـتفاده از آنها در
بـازار کار و عرصههـای تولیـد و عرضهی خدمـات .انسـانها باید بهحیث
واحدهـای اصلـی شـکل دهنـدهی جوامع انسـانی و ملتها بـه صحت و
سلامت جسـمی و روانـی خـود توجهـی جـدی داشـته و همـواره در پی
حفاظـت از صحـت خـود باشـند .نهادهـای مسـوول و دولتهـا نیـز باید
همـواره مواظـب صحـت جسـمی و روانـی افراد متعلـق به خود بـوده و با
رویدسـتگیری و تطبیـق برنامههـای مفیـد ،معقـول و برابـر با شـرایط
زمانـی ،مکانـی و کاری ،در پـی حفـظ و بهبود سلامت جسـمی و روانی
انسـانها باشـند .افراد دارای صحت و سلامت جسـمی و روانی میتوانند
بهمثابـهی اجـزای شـکل دهنـدهی جوامـع انسـانی ،جوامـع و ملتهـای
سـالم ،مفید و فعال را شـکل دهند .البته ،با در نظرداشـت سـطح ظرفیت
و حـد تواناییهـای افراد دارای تحصیالت تخصصـی و مهارتهای کاری
و حـد ارزشـمندی آنهـا در عرصهی تولید و رشـد اقتصـاد و بهبود کیفیت
زندگـی مـردم ،حـد مـورد نیاز سلامت جسـمی و روانـی آنها نیـز ممکن
اسـت متفاوت باشـند و ممکن است یک سلسـله مشکالت و نارساییهای
مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی 51 -
صحـی سـطحی و ابتدایـی برای بعضـی از کارها زیاد جدی تلقی نشـوند،
در حالیکـه ممکـن اسـت بـرای کارهای کـه خیلی جـدی اند و بـا قوهی
تفکـر و حضور کامل روانی و جسـمی افراد رابطه دارند ،مشـکل پنداشـته
شـوند؛ از ایـنرو ،باید با در نظرداشـت شـرایط کاری و محیطی متفاوت و
بـر مبنـای میکانیزمهـای معقول و علمی بحث سلامت جسـمی و روانی
در مبحث سـرمایهی انسـانی مـورد تحلیـل ،ارزیابی و تطبیق قـرار گیرد.
آموزشـی خـود را بـا معیارهـا و الزامـات مورد نیـاز و اجتنـاب ناپذیر دنیای
امـروزی برابـر نمـوده و بهگونـهی هدفمندانـه و پیهـم و با در نظرداشـت
نیازمندیهـای زمـان در پی تولید ،توسـعه و گسـترش دانـش و عرضهی
ظرفیتهـای مفید کاری و مسـلکی باشـند .همچنـان ،نهادهـا و دولتها
بایـد بـرای مجهزسـازی افراد بـا تجـارب و مهارتهای عملی مـورد نیاز،
برنامههـای منظـم و فشـردهی آموزشـی-تجربی را روی دسـت گرفتـه و
زمینـهی کارهـای عملـی در نهادهای محلـی ،ملی و بین المللـی را برای
افـراد و مردمـان خود مهیـا نمایند.
از سـوی هـم ،نهادهـا و دولتهـا بایـد بـه ظرفیتهـا و تواناییهـای
کاری افـراد ارزش جـدی قایل شـده و انسـانهای با ظرفیـت و برخوردار
از دانـش و مهارتهـای مفیـد و برابـر با شـرایط زمانی و همچنـان دارای
مهارتهـا و ظرفیتهـای فـردی را بـر دیگـران در عرصـهی اسـتخدام
و امتیازدهـی ترجیـح دهنـد تـا باعـث تشـویق دیگـران شـود و همـه در
پـی کسـب دانـش و تجـارب مـورد نیـاز و ظرفیـت سـازی بـر مبنـای
نیازمندیهـای زمـان و بـازار کار شـوند .در پهلـوی ایـن همـه ،افـراد
بایـد مهارتهـای درونفـردی و نـرم خـود را کـه بخشـی از داشـتهها و
سـرمایههای ارزشـمند آنها محسـوب میشـوند ،شناسـایی نموده و در پی
تقویـهی آنها باشـند .نهادهـا و دولتها نیز باید برای شناسـایی و تقویهی
مهارتهـا و ظرفیتهـای فـردی ،شـخصیتی و درون فردی اعضـا و افراد
خـود توجـه جـدی نموده ،در پـی تقویه و تنظیـم آن گردیـده و از آنها در
راسـتای شـکلگیری و گسـترش توسعهی پایدار انسـانی ،رشد و پیشرفت
مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی 63 -
دیگـران را درک نمـوده و در کنـار هـم در پـی دسـت یافتـن بـه زندگـی
سـالم ،مفیـد و آرام باشـند؛ بلکـه ،همـواره در پـی نـزاع و تشـنج آفرینـی
بـوده و وقـت ،انـرژی و امکانـات خـود را در راههـای نادرسـت و نامعقول
بـه مصـرف میرسـانند .از ایـنرو ،انسـانها ،جوامـع انسـانی و دولتهـا
بایـد همیشـه در پـی کسـب ،تقویه و گسـترش دانـش و فهـم کاربردی،
ظرفیتهـا و مهارتهـای فـردی و تخصصـی و تعهد کاری و مسـوولیت
پذیـری در میـان افـراد و مردمـان خـود باشـند .انسـانها بایـد بهگونهی
تربیـه شـوند و در حـدی از ظرفیتهـا و مهارتهای الزم برخوردار شـوند
کـه بـه ارزشهای مفیـد و مثمر مبـدل گردند ،جایـگاه خـود و دیگران را
درک نماینـد و در کنـار هـم بـرای خـود ،دیگـران و محیط و مـردم خود
مفید باشـند.
بـرای مبـدل شـدن انسـانها به واحدهـای فعـال و ارزشـمند ملتها
و جوامـع انسـانی و بـرای مبـدل شـدن انسـانها و کتلههـای انسـانی
بـه ارزشهـای واقعـی انسـانی و بـرای توسـعهی کیفـی و ظرفیتـی
انسـان بـه یـک سلسـله مهارتهـا و ظرفیتهـای فـردی ،درونفـردی،
میانفـردی ،مهارتهـای نـرم و ظرفیتهـای مسـلکی و تخصصـی نیاز
اسـت .ظرفیتهـا و مهارتهـای یـاد شـده انسـانها را کمـک میکننـد
تـا بـه انسـانهای توسـعه یافتـه و ارزشهـای انسـانی مبـدل شـوند و
بـرای خـود و دیگـران مفیـد باشـند .مهارتهـا و ظرفیتهای یاد شـده و
موجودیـت انسـانهای توسـعه یافتـه و ارزشـمند باعث گسـترش مفاهیم
ارزشـمند انسـانی و ازدیـاد گزینههـا و زمینههـای بهتر زیسـتن در جوامع
- 66مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی
مـورد محاسـبه قـرار داشـته باشـند .جوامـع انسـانی و ملتهـا نیـز بایـد
همـواره و بهگونـهی پیگیـر و هدفمندانـه در پـی ظرفیتسـازی و برابـر
سـازی خود بـا زمان بهگونـهی متوازن با پیشـرفتهای علمـی ،تخنیکی
و اقتصـادی در جهـان باشـند و یـک لحظـه هـم از پیشـرفتها توقـف
ناپذیـر علمـی ،تخنیکـی و اقتصـادی و فرصتها و چالشهـای موجود در
زندگـی مـدرن امـروزی غافل نباشـند و همـوار در پی اسـتفادهی به مورد
از فرصتهـای ممکـن و مدیریـت چالشهـای احتمالی بهصورت درسـت
و معقـول باشـند؛ البته ،انسـانها بـرای انجـام همچو کارها بـه مهارتها
و ظرفیتهـای شـامل در ایـن مبحـث نیـاز دارنـد و باید در پـی فراگیری
و تقویـهی آنهـا باشـند .دولتهـا نیز بایـد همـواره در پی ظرفیتسـازی،
تقویـهی تـوان کاری و ظرفیتهای مسـلکی و تخصصی مـردم خود بوده
و بـا روی دسـتگیری برنامـه و سـرمایهگذاریهای دقیـق و هدفمندانـه
بـرای قـرار گرفتـن در ردیـف ملتهـا و دولتهای فعـال و تأثیرگـذار در
دنیـای امـروزی ،بـا دقـت تحـوالت و پیشـرفتهای علمـی ،تخنیکـی و
اقتصـادی در جهـان را زیـر نظر داشـته باشـند؛ همچنـان ،باید بـر مبنای
خواسـت زمـان و نیازمندیهـای خـود در پـی تولیـد ،تقویـه و گسـترش
دانـش ،فنـاوری و مهارتهـا و ظرفیتهـای کاری و تخصصـی باشـند تا
همیشـه بتواننـد همـگام بـا جهان مـدرن و ملتهـای مترقـی و پویا قدم
برداشـته و از محاسـبات و معـادالت زندگـی مـدرن ،پـر چالـش و مملو از
فرصتهـای امـروزی کنار زده نشـوند .باید دانسـت کـه ،ملتهای متحد،
پویـا و مترقـی امروزی با داشـتن انگیـزه ،ظرفیت ،وحـدت و تحرک زنده
- 68مهارتهای نرم ،سرمایه انسانی و توسعه انسانی
Adelman, I., & Morris, C. T. (1973). Economic growth and social equity in de-
.veloping countries. Stanford, CA: Stanford University Press
Boldizzoni (2008). Means and ends: The idea of capital in the West; 1500-
.1970, New York: Palgrave Macmillan
Clark, D. A. (2005). Sen’s capability approach and the many spaces of human
.well-being. Journal of Development Studies, 41(8), 1339-1368
.Crawford, R. (1991). In the Era of Human Capital. New York: Harpercollins
Greenberg, A.D. & Nilssen, A.H. (2014). The Role of Education in Building
.Soft Skills. Winhouse Research, 1-29
Kaipa, P., Milus, T., Chowdary, S., & Netscaler, J. (2005). Soft Skills are Smart
.Skills. Soft Skills, 7, 1-18
Ranis, G., Stewart, F., & Ramirez, A. (2000). Economic Growth and Human
.Development. World Development , 28 (2), 197-219
Ranis, G., Stewart, F., & Samman, E. (2007). Human Development: Beyond the
.Human Development Index. Journal of Human Development, 7 (3), 323-358
Smith, Adam. (1776) An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of
.Nations, Book 2
Suciu, M.C., & Lacatus M. L. (2014). Soft Skills and Economic Education. Pol-
.ish Journal of Management Studies, 10 (1), 161-168