Buod, Kongklusyon at Rekomendasyon

ARALIN 10
BUOD, KONGKLUSION AT REKOMENDASYON
BASAHIN NATIN
Mga Layunin:
1. Nakikilala ang pagkakaiba ng buod, kongklusyon, at rekomendasyon.
1. Nasusuri ang tamang pamamaraan sa pagbibigay buod, kongklusyon, at
rekomendasyon.
2. Nauunawaan ang kahalagahan ng iba pang bahagi ng pananaliksik.
3. Nahaharap ang mga gawain nang matapat.
4. Naitatama ang mga sariling pagkukulang.
Buod, Kongklusyon, at Rekomendasyon
Ito na ang pinal na gawain ng isang mananaliksik. Isinama rin ang mga
panghuling bahagi ng pananaliksik na tutulong para sa ikatatagumpay ng isang
pananaliksik.
Ang pagbuo ng buod, kongklusyon, at rekomendasyon ay dapat isa sa isang

tumbasan (one is to one).
Ang nabuong buod ay base sa kinalabasan ng pag-aaral. Kung ilan ang bilang ng
suliranin ay dapat siyang bilang din ng mabubuong kongklusyon, ganoon din ang
mabubuong rekomendasyon. Ngunit maaaring madagdagan ang mga rekomendasyon
kung may nakikitang iba pang saklaw na hindi nabigyang-pansin para magsilbing gabay
sa bagong pag-aaral, o sa mga gusto pang magsaliksik sa hinaharap.
Ang rekomendasyon ay para magtaguyod o manghikayat sa pagkakaroon ng

maotibasyon at interes ng mga iba pang mananaliksik na gumawa ng pag-aaral sa iba
namang nasisilip na isyu, base sa nagawang pag-aaral. Hindi maikakaila na mabilis ang
pagbabago sa ating lipunan kaya binibigyan ng konsiderasyon ang kaangkopan ng pag-
aaral sa pagiging modern ng panahon.
FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 173

PROF. ALEXIS P. RAMIREZ
A. Buod ng mga Kinalabasan
Nilalagom o binubuod ng mananaliksik ang mga natagpuang kasagutan sa mga

suliraning inilalahad sa pag-aaral, wala na ang mga grapikong pantulong kundi tanong at
mga kasagutan na lamang ang nasa bahaging ito. Sa lagom ay inilalahad nang maikli ang
sagot sa pangkalahatang layunin ng pag-aaral o pananaliksik. Sa madaling salita, ang
buod ay dapat na maglaman lamang ng pinakamahalagang natuklasan sa pananaliksik.
May mga hakbang sa pagsulat ng buod. Ito ang mga sumusunod:
i. Isulat sa sariling pangungusap ang kalamnan ng bahagi ng babasahin.

ii. Paikliin ito na ang diwang tinataglay ay mapanatili pa ring naroroon.
iii. Maikli ngunit hindi kailangang mabawasan ang tunay na kahulugan ng
orihinal.
Ang buod ang nagsasama-sama ng mga mahalagang natuklasan sa

imbestigasyon. Hinalaw mula sa tesis Pangmasterado ni Ramos (2008) ang halimbawa
para sa buod, kongklusyon, at rekomendasyon. Ang nabuong buod ay base sa mga
resulta o kinalabasan ng pag-aaral, na siyang nakitang sagot para sa mga suliranin
kasama ang haypotesis nito na:
1. Ano ang pagkakaiba ng antas ng kakayahan sa pagsusulit ng mga mag-aaral

gamit ang instruksiyong modyular at tradisyonal na paraan?
Haypotesis:
Mas mataas ang antas ng kakayahan sa pagsusulit ng mga mag-aaral gamit ang
instruksiyong modyular kaysa sa tradisyonal.
2. Ano ang kaugnayan ng mga sumusunod na salik sa pagkakaiba ng antas ng

kakayahan sa pagsusulit ng mga mag-aaral?
a. kasarian
b. pangkat etniko?
Haypotesis:
May makabuluhang kaugnayan sa pagkakaiba ng antas ng kakayahan sa

pagsusulit ng mga mag-aaral ang kasarian at pangkat etniko.

Halimbawa ng buod:
Sa pagsusuri ng mga datos, ang mga sumusunod ay mahahalagang

natuklasan ng pag-aaral. Una, mas mataas ang mean iskolar ng mga mag-aaral na
sumailalim sa instruksiyong modyular kumpara sa tradisyonal na pamamaraan.
Ikalawa, may makabuluhang kaugnayan sa pagkakaiba ng antas ng kakayahan sa
pagsusulit ng mga mag-aral ang kasarian. Wala namang makabuluhang
kaugnayan sa pagkakaiba ng antas ng kakayahan sa pagsusulit ng mga mag-aaral
ang pangkat etniko. Natuklasan ding walang relasyon ang teorya sa aplikasyon
dahil nahirapan ang mga mag-aral sa gawaing aplikasyon.
B. Kongklusyon
Ang kongklusyon ay nabubuo mula sa buod ng mga kinalabasan at ito ay

iniaangkop sa mga tanong na inimbestigahan. Naghahayag ito ng hinuha at implikasyong
batay sa kinalabasan o resulta ng pag-aaral. Maikli ang pahayag nito at hindi
kinakailangan ng kaukulang paliwanag. Sa bahaging ito ng pananaliksik, hindi dapat
gumamit ng mga kaugnay na literatura dahil ibinibigay lamang dito ang implikasyon ng
mga mahalagang natuklasan sa datos.
Makikita ang katotohanan ng mga natuklasan sa pag-aaral. Ang mga kongklusyon

ay kailangang ilahad sa pamamagitan ng bilang o sa hulwarang paisa-isa para sa
madaling pagkilala sa mga ito.
Kinuha ang kongklusyon sa buod ng resulta ng pananaliksik at iniuugnay ito sa

mga tanong at haypotesis na sinisiyasat o iniimbestigahan. Malinaw na inilalahad sa
bahaging ito ang bunga sa isinagawang pag-aaral. Ang bahaging ito rin ay karaniwang
sumasagot sa mga tanong o haypotesis na ibinigay sa panimula ng sulating pananaliksik.
Halimbawa:
Batay sa mga kinalabasan ng pag-aaral na ito, nabuo ang mga sumusunod na

kongklusyon:
1. Mabisa at nakatutulong sa mga mag-aaral ang paggamit ng paraang

instruksiyong modyular para sa pagkamit nila ng mataas na antas ng
kakayahan sa pagsusulit kaysa sa tradisyonal na pamamaran.
2. Nakaaapekto sa pagkakaiba ng antas ng kakayahan sa pagsusulit ang
kasarian; samantala hindi ang salik na pangkat etniko.

C. Mga Tagubilin o Rekomendasyon
Ito ay batay sa kongklusyong nabuo. Hindi maaaring irekomenda ng mananaliksi

ang isang ideya o bagay na hindi naman lumabas na suliranin o kakulangan sa
isinagawang pag-aaral, kadalasang isinasama sa bahaging ito ang rekomendasyong
muling pag-aralan ang nabanggit na pananaliksik upang lalong makita ang validity nito o
para sa lalo pang malawak na pag-aaral.
Ipinapahayag din sa rekomendasyon ang mga obserbasyon sa ginawang pag-

aaral at nagbibigay ng mga mungkahi ang mananaliksik na maaaring gawin pa ng ibang
mananaliksik sa paksa o bahagi ng pananaliksik na maaaring ipagpatuloy na hindi
nagawa dahil sa limitasyon ng pag-aaral.
Ang mga rekomendasyon at implikasyon ay nagpapahintulot ng mas malayang

pag-iisip sa dahilang hangga’t may lohikal o makatwirang ugnayan ang mga datos,
kongklusyon, at mga rekomendasyon, ang mananaliksik ay malayang makapagbibigay ng
mga rekomendasyon. Inihahayag ang mga mungkahing maaaring makatulong sa
ginawang pananaliksik o sa gagawin pa lamang na pananaliksik.
Ang mga mungkahi para sa karagdagang pananaliksik ay maaaring iangkop sa

kasalukuyang mga datos, naunang imbestigasyon, kasalukuyang kaisipan, at ang
kakulangan ng kasalukuyang pag-aaral.
Ang mga katanungang maaaring sagutin tungkol dito na maaaring makatulong ay

ang mga sumusunod:
1. Ano ang naiambag ng pananaliksik na ito sa pagbuo ng mga teorya o

pagsusuri nito sa kaalaman?
2. Ano ang praktikal na aplikasyon nito?
Halimbawa ng rekomendasyon:
Sa mga kongklusyong nabuo, ang mga sumusunod na tagubilin o rekomendasyon

ay nabuo ng mananaliksik. Ang una at ikalawang rekomendasyon ang siyang
katumbasan para sa una at ikaliwang kongklusyon; at ang ikatlo hanggang
ikapitong rekomendasyon ay mga tagubilin para sa nakitang puwedeng bigyan ng
tuon para sa ibang saklaw.
1. Iminumungkahing linangin ang kakayahan ng mga guro na makabuo ng mga

kagamitang modyul upang magamit at makatulong sa mga mag-aaral maging
sa mga gurong nagtuturo. Sa mga mahihirap na paksa, subuking bigyang-diin

ang pagpapaliwanag sa mga mahihirap na salita upang mapadali ang
pagkatuto at pag-unawa ng mga mag-aaral.
2. Iminumungkahi sa mga guro na gumawa ng mga gawaing may kinalaman sa

pagpapahalaga ng motor skills at mas linangin ang kakayahan sa pagbibigay
ng motibasyong magpapataas pa ng antas ng interes sa mga mag-aaral na
lalaki lalo na kung may kinalaman sa kanilang psychomotor skills.
3. Mas malilinang ang kaalaman ng mga mag-aaral kung ang asignaturang

Filipino 2, Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik ay para sa pang-isang
semester. Ito ay upang mabigyan ng mas mahabang panahon ang mga mag-
aaral na magsaliksik at malinang ang mga kaalaman tungkol sa mga paksang
natatalakay sa nasabing asignatura.
4. Magkaroon ng malalimang pag-aaral tungkol sa nagawang pananaliksik na

ikokonsidera ang regular na semestreng pagkaklase at ng iba pang kolehiyo,
upang lalong malaman ang kabisaan ng instruksiyong modyular at makabuo
ng mga kagamitang modyul para sa Filipino 1 at Filipino 3.
5. Itinatagubilin ding ipasubok ang kabisaan ng instruksiyong modyular sa mga

mag-aaral na may kapansanan upang makita ang kabisaan nito sa kanila lalo
na’t dumarami na ang mga mag-aaral na tinatanggap sa kolehiyo sa Saint
Louis University.
6. Iminumungkahi ring gamitin ang nabuong modyul bilang pantulong sa mga

paksa hinggil sa pananaliksik, ngunit isaalang-alang lamang na hindi kukunin
nito ang lugar ng guro.
7. Iminumungkahi ring bumuo ng kagamitang modyul sa pakikinig.

Para sa mas ikalilinaw na pang-unawa, naisulat ito sa paraang talahanayan upang
lalong maunawaan ang pagbibigay ng buod, kongklusyon, at rekomendasyon.
Suliranin Buod Kongklusyon Rekomendasyon
Ano ang pagkakaiba Mas mataas ang Mabisa at Iminumungkahi na

ng antas ng mean iskor ng mga nakatutulong sa linangin ang
kakayahan sa mag-aaral na mga mag-aaral ang kakayahan ng mga
pagsusulit ng mga sumailalim sa paggamit ng guro na makabuo ng
mag-aaral gamit instruksiyong paraang mga kagamitang
ang instruksiyong modyular kumpara instruksiyong modyul upang
modyular at sa tradisyonal na modyular para sa magamit at
tradisyonal na pamamaraan. pagkamit nila ng makatulong sa mga
paraan? mataas na antas ng mag-aaral maging sa
Haypotesis: kakayahan sa mga gurong
Mas mataas ang pagsusulit kaysa sa nagtuturo. Sa mga
antas ng kakayahan tradisyonal na mahihirap na paksa,
sa pagsusulit ng pamamaraan. subuking bigyang-
mga mag-aaral diin ang
gamit ang pagpapaliwanag sa
instruksiyong mga mahihirap na
modyular kaysa sa salita upang
tradisyonal. mapadali ang
pagkatuto at pag-
unawa ng mga mag-
aaral.
Mga Panghuling Bahagi ng Pananaliksik
Talaan ng mga Sanggunian
Ibinase ang pormat sa aklat nina Garcia, et al. (2008)
Sa bahaging ito makikita ang lahat ng ginamit ng mananaliksik na aklat, magasin,

pahayagan, journal, tesis at disertasyon at maging ang Internet o pakikipanayam.
Nakaayos nang magkakabukod bawat uri ayon sa pagkakasunod-sunod ng kanilang mga
apelyido o pangalan man.

Sa kasalukuyan, ginagamit ang American Psychological Association (APA) na estilo bilang
talasanggunian.
Pagmasdan ang pagkakaiba ng estilong APA at Campbell:
Aklat-isang awtor
APA: Garcia, Lakandupil C. (2008). Kalatas:pagbasa at pagsulat tungo sa

Pananaliksik (Binagong edisyon). Cabanatuan City: Jimcy Publishing
House.
Campbell: Garcia, Lakandupil C. Kalatas:Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik

(Binagong Edisyon). Cabanatuan City: Jimcy Publishing House. 2008.
Aklat-dalawa ang may akda
APA: Garcia, Lakandupil C. at Gonzales, Corazon C. (2008). Kalatas: pagbasa at

pagsulat tungo sa pananaliksik (Binagong edisyon). Cabanatuan City:
Jimcy Publishing House.
Campbell: Garcia, Lakandupil C. at Gonzales, Corazon C. Kalatas: Pagbasa at

Pagsulat Tungo sa Pananaliksik (Binagong edisyon). Cabanatuan City:
Jimcy Publishing House. 2008.
Aklat-tatlo o higit pa ang may akda
APA: Garci, Lakandupil C. et al. (2008). Kalatas: pagbasa at pagsulat tungo sa

pananaliksik (Binagong edisyon). Cabanatuan City: Jimcy Publishing
House.
Campbell: Garcia, Lakandupil C. et al. Kalatas:Pagbasa at pagsulat Tungo sa

Pananaliksik (Binagong edisyon) Cabanatuan City: Jimcy Publishing
House.2008.
Pansinin:
1. Nasa ikalawa o mga sumusunod pang linya ay mapapansing naglalaan ng limang

space bar bago ipinagpatuloy ang pamagat.
2. Ang pamagat ng aklat ay naka-italicize.
Ano ang pagkakaiba? Tingnan sa talahanayan ang pagkakaiba nito.

APA Campbell
 Ang taon ay nakasulat pagkatapos  Ang taon ay nasa hulihan ng

lamang ng pangalan ng awtor. pagkakalimbag ng aklat o ng
 Hindi kailangang malaki ang mga babasahin.
simulang titik ng mga pamagat ng  Ang pamagat ng libro, magasin,
aklat, atbp. tesis atbp. Pinagkuhanan ng datos
ay nakasulat sa malalaking titik ang
bawat simulang salita.
Pablisher ang inilalagay kung napakaraming awtor
Jimcy Publshing House (2008) Kalatas: Pagbasa at PagsulatTungo sa Pananaliksik

(Binagong edisyon). Cabanatuan City.
Institusyon ang may akda
Ang Komisyong Konstitusyonal ng 1986. Ang Konstitusyon ng Republika ng

Pilipinas, Lunsod Quezon: National Government, 1986.
Panayam ang pinagkunan ng ideya
Gonzales, Christian Darryl C. Isang priobadong panayam na naganap pagkatapos

ng pulong ng kapisanan ng mga Inhenyero sa Quezon City, Nobyembre 19, 2004.
Journal
The Filipino Educator. (2005) Setyembre-Oktubre, Vol. 3. Blg. 5.
Artikulo
Cruz, Corazon M. (2005) “Bakit Aalis ang Mama, Anak,” UHAY, Hunyo-Oktubre,
pp. 50-56.
Tesis o desertasyon
Ramos, Ermilyn P. (2008) “Tradisyon Na Pamamaraan At Instruksiyong Modyular:

Isang Kompartibong Pagsusuri.” Dinalathalang Master’s thesis, Saint Louis
University, Baguio City.

Internet
Clerkin, Ben at Fiona Macrae. (2006). Men are intelligent than woman. Retrieved
May 31, 2008. http://www.chinadaily.com.cn/lifestyle/2006-
09/14/content_689220.htm.
Apendises
Sa bahaging ito makikita ang mga liham na ginawa ng mananaliksik upang

maisakatuparan ang pag-aaral, talatanungan, gabay sa pakikinayam, mga karagdagang
impormasyon tungkol sa pananliksik at maging mga larawang ginamit dito. Ibinubukod
ang bawat isang impormasyon sa bahaging ito sa pamamagitan ng titik gaya ng
APENDIKS A.
Ito ay isang halimbawa ng liham na inilagay sa bahaging apendiks ng pananaliksik

na nagsasaad sa paghingi ng pahintulot na magamit ang instruksiyong modyular at
tradisyonal na pamamaraan ng pagtuturo sa klase ng isang kaguro upang makakalap ng
mga datos.
Mahalaga ang mga liham dahil ito ay isang patunay na ang isang mananaliksik ay
kailangang magbigay galang sa mga kinauukulan.

Saint Louis University
COLLEGE OF EDUCATION
FILIPINO DEPARTMENT
P.O. Box 71
General Luna Road
2600 Baguio City
Ika-2 ng Mayo, 2008
DR. ROQUE Q. BERNARDEZ

Dekano
Kolehiyo ng Edukasyon
Saint Louis University
Baguio City
Mahal na Dr. Bernardez:
Mainit na pagbati!
Ako po si Ermilyn P. Ramos, kasalukuyang kumukuha ng kursong Master of Arts in

Education, major in Filipino sa Saint Louis University, at nagsusulat ng aking tesis na
pinamagatang INSTRUKSIYONG MODYULAR AT TRADISYONAL NA PAMAMARAAN:
ISANG KOMPARATIBONG PAGSUSURI. Kaugnay po nito, nangangailangan po ang aking
pag-aaral ng oras para maipatupad ang pagkukumpara sa instruksiyong modyular sa
tradisyonal na pamamaraan sa klase ng dalawa sa inyo pong faculty a Departamento ng
Filipino. Ito po ay upang lalong maging makatotohanan ang aking pagpapatibay sa
kalalabasan ng aking pananaliksik.
Ako po ay humihingi ng pahintulot sa inyo na ako ay magturo sa paraang tradisyonal at

ipapasubok ang instruksiyong modyular sa mga klase ng College of Accountancy and
Commerce sa asignaturang Filipino 2 na kasalukuyang tinuturuan nina Ginang Shiela D.
Dotimas at Ginang Benita B. Makil mula ika-5 ng Mayo hanggang ika-13 ng Mayo, 2008.
Ang magiging resulta po ng aking pagbibigay ng tradisyonal na paraang pagtuturo at
pagsubok sa instruksiyong modyular ay makakatulong nang lubusan upang maging
matagumpay po sa aking ginagawang pag-aaral.
Ngayon pa lamang ay taus-puso po akong nagpapasalamat sa pagbibigay ninyo ng

pahintulot sa akin.
Maraming salamat po sa pag-iinindi.

Lubos na gumagalang,
ERMILYN P. RAMOS
(mananaliksik)
Binibigyan pansin ni:
DR. JANE K. LARTEC
Binigyan pahinulot ni:
DR. ROQUE Q. BERNARDEZ Petsa:

Dekano
Resumé
Dulong bahagi na ito ng pananaliksik. Iminumungkahi ang pagsasama nito sa

pananaliksik. Makabuluhang hindi lamang ang kaisipan ng mananaliksik ang makita ng
mambabasa, mahalagang malaman din ang mga detalye sa gumawa ng pananaliksik na
binabasa at pinag-aaralan. Mahalagang detalye tungkol sa pagkatao ng mananaksik ang
matatagpuan sa bahaging ito.

Abstrak
Narito ang isang halimbawa ng pananaliksik na isinasagawa ng mga guro ng

Filipino. Suriing mabuti ang paraan ng paglalahad nito. Isa itong halimbawa ng nasa
pormat na pang-dyonal.
KAHIRAPAN SA PAGKATUTO AT PAGTUTURO NG FILIPNO SA MGA MAG-AARA
NA MAY DALAWANG PAGKAMAMAYAN
Mga Guro ng Kagawaran ng Filipino, Paaralan ng

Edukasyong Pangguro, Saint Louis University
Jane K. Lartec – Tagapangulo at Punong Editor
Crizel P. Sicat – Katuwang na Editor
Maraming salik ang nakakaapekto sa pagturo ng mag-aaral ng pangalawang wika gaya

ng kanyang unang wika, saloobin at paraan ng pagtuturo. Sa kaso ng mga mag-aaral na
may dalawang pagkamamamayan sa Saint Louis University, kapuna-puna ang mga
suliraning kanilang kinakaharap sa pagkatuto ng Filipino bilang pangalawang wika. Ang
pag-aaral na ito ay nakatuon sa pagsiyasat sa mga saloobin ng mga mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan na kinakailangang kumuha ng kursong Filipino alinsunod,
sa kurikulum ng kolehiyo. Sa pamamagitan ng panayam, sinuri ang pagkakaiba-iba ng
mga saloobin at reaksyon ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa
pagkuha ng kursong Filipino. Ginamit din ang talatanungan upang masuri ang antas ng
kahirapan ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa pagkatuto ng
Filipino at ang suliraning kinakaharap ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa mga mag-
aaral na may dalawang pagkamamamayan.
Mga Susing Salita: Dalawang Pagkamamamayan, Pagkatuto, Pagtuturo, Filipino

Panimula at Paglalahad ng Layunin
Ang Saint Louis University ay kilala sa Hilagang Luzon bilang isang unibersisdad na
nagbibigay ng mataas na kalidad ng edukasyon. Sa paglilikom ng “Statistics on
Performance in Licensure Examination” na naganap noong 1999-2003, hinirang ang
pamantasang ito bilang pangatlo sa dalawang daan siyamnapu’t anim na paaralan sa
buong Pilipinas na may mataas na bilang ng mga pumapasa sa iba’t ibang Licensure
Examinations. Ang ulat na ito ay inihanda ng ESTF o Educational Statistics Task Force-
ang pinagsamang pag-aaral ng Professional Regulation Commission (PRC) at ng
Comission on Higher Education (CHED). Ang Kolehiyo ng Edukasyon ng Saint Louis
University gaya ng iba pang pamantasan ay tumatalima sa pagpapaunlad sa larangan ng
edukasyon. Nakapokus ang pamantasan sa pagtatatag ng Inklusibong Edukasyon bilang
pagtalima at suporta sa batayang prinsipyo ng edukasyong itinatadhana ng
internasyonal na komunidad sa pamamagitan ng UNESCO. Ayon sa UNESCO,
pundamental na karapatan ng bawat bata ang mabigyan ng buong oportunidad sa
edukasyon at nararapat na atensyon ang dapat ibigay upang siguraduhing lahat ng
pasilidad ay maakses ng lahat ng mamamayan at pantay-pantay nilang tamasahin ang
kalidad na edukasyon nang walang diskriminasyon dahil sa kasarian, lahi, kulay,
relihiyon, political na opinion, at lipunang pinagmulan o kondisyong ekonomiko. Sa
kalagayang ito, bukas ang pamantasan sa pagtanggap ng mga mag-aaral na kabilang sa
ibang lahi at ang mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan, na may
kakayahang umangkop sa mga pangangailangang pang-akademiko sa antas kolehiyo
ngunit sa pinakabatayan ay kailangan nilang pumasa sa Saint Louis University – College
Entrance Examination (SLU-CEE). Sa kabuuan ay sinusuhayan ng unibersidad ang
pangkalahatang tunguhin ng UNESCO sa antas ng tersyarya na ipalaganap ang isang
edukasyong komprehensibong magpapaunlad sa kultural, politikal at ekonomikong
aspekto ng lipunan. Tinitingnan ang edukasyon bilang tagapagpalaganap ng karapatang
pantao, istableng pag-unlad, demokrasya, kapayapaan, at hustisya sa lipunan.
Kaugnay nito, itinatadhana rin ng mga batas sa Pilipinas ang pagtalima sa tunguhin ng
global na edukasyon. Alinsunod sa kautusang ipinalabas ng CHED Memorandum Blg. 59
noong taong 1996 hinggil sa New General Education Curriculum, ay may
pangangailangang gabayan ang mga estudyante na makita ang tao bilang isang integral
na nilalang na bahagi hindi lamang ng kaniyang bansa kundi ng global na komunidad sa
pamamagitan ng interdisiplinaring lapit sa pagtuturo at pag-aaral. Dito isinasaad na
siyam (9) na yunit ang kinakailangang tapusin ng mga mag-aaral sa kursong Filipino sa
pangkalahatang edukasyon. Itinatadhana rin nito ang pagbabago sa deskripsyon at
nilalaman ng mga kurso sa Filipino 1 (Komunikasyon sa Akademikong Filipino), Filipino 2

(Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik) at Filipino 3 (Masining na Pagpapahayag)
upang maiwasan ang mga overlapping sa tatlong asignatura at higit pang maiangkop sa
pagbabago at pangangailangan ng panahon.
Ang Filipino 1 ay isang metalingguwistik na pag-aaral ng wikang Filipino. Nakatuon ito sa

estruktura, gamit, katangian at kahalagahan ng wikang Filipino sa akademikong
larangan. Sa lapit multidisiplinaryo at paraang interaktibo, inaasahang matutukoy at
matatalakay ang mga pangunahing kaalaman sa wikang ito. Malilinang dito ang mga
kasanayan sa paggamit ng wikang Filipino tungo sa lalong mataas na komunikasyon at sa
kritikal na pagdidiskurso.
Layunin ng kursong ito na tukuyin ang mga pangkalahatang kaalaman at konsepto

kaugnay ng metalinggwistik na pag-aaral ng wikang Filipino; linangin ang lalong mataas
na antas ng kasanayan sa akademikong komunikasyon: pagbasa, pakikinig, pagsulat at
pagsasalita; kilalanin ang iba’t ibang diskurso sa wikang Filipino tungo sa pag-unawa at
pagpapahalaga sa teksto at konteksto nito; at nailalapat ang mga kasanayang
pangkomunikasyon sa pag-alam, pagtaya, at pagpapahalaga sa mga kaalaman at
konseptong may kinalaman sa kultura at lipunang local at global.
Ang Filipino 2 ay higit na pagpapalawak ng kaalaman at lalo pang pagpapataas ng antas

ng kasanayan sa kritikal na pagbasa at lohikal na pagsulat tungo sa pagsasagawa ng
pananaliksik. Layunin ng kursong ito na ipakita ang higit na mataas na kakayahang
pangkomunikasyon sa akademik na rejister ng Filipino sa mga makrong kasanayan;
magamit ang mga kaalaman at kasanayan sa mapanuring pagbasa na nakatuon sa teksto
at konteksto ng mga diskurso sa iba’t ibang disiplina; natutukoy ang mga hakbang sa
pananaliksik; at sa pagbuo ng isang sulating pananaliksik.
Ang Filipino 3 ay pag-aaral ng mga prinsipyo at proseso ng masining na pagpapahayag sa

Filipino. Nakatuon ito sa malayang pagtuklas at pagpapakita ng kakayahan at kahusayan
sa pagdidiskursong pasulat at pasalita tungkol sa mga paksang pangkomunidad,
pambansa at pandaigdig. Layunin ng kursong ito na matalakay ang kalikasan, simulain at
mga estratehiyang panretorika; magamit ang angkop na repertwa (repertoire) ng wika
sa pagpapahayag ng kaalaman, karanasan at saloobin; masuri ang estilo ng mga
modelong akda tungo sa malayang pagbuo ng sariling estilo sa pagsulat; makapagsulat
ng iba’t ibang sanaysay at kontemporaryong anyo ng sulatin na nagpapahayag ng
pananaw sa sarili, local at global; at makikritik ang sariling likha, gayundin ang awtput ng
iba.

Kapansin-pansin sa mga kursong ito sa nagkakaiba-iba ang mga pinag-aaralan ngunit sa
kabuuan ay layunin ng mga batayang kursong ito na malalimang paghahasa sa apat na
makrong kasanayan: pagsasalita, pakikinig, pagbasa at pagsulat, kilalanin at angkinin ang
bias ng wikang Filipino bilang wikang intelektuwal at instrumentong akademiko at
yakapin ang positibong saloobin sa pananaliksik. Mula sa mga gawaing ito, makikita ang
kahusayan o kagalingang angkinin ng bawat mag-aaral na siyang hahasain habang
kinukuha at tinatapos ang kurso.
Ang mataas na antas sa akademikong pagkatuto ng wika ang inaasahan sa lahat ng mag-
aaral na kumukuha ng mga regular na klase ng Filipino na binanggit sa itaas kasama na
ang mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan. Iba-iba man ang antas ng
kanilang kakayahang umunawa at magpahayag sa wikang Filipino, may
pangangailangang kuhanin nila ang kurso sapagkat parte ito ng pambansang kurikulum
sa kolehiyo ng Pilipinas.
Inilahad ni Wagner (2007) na ang wika ay problema ng mga imigrante at ito ang
kinahaharap ng mga paaralan para sa pagtuturo sa mga hindi nagsasalita ng Ingles sa
kanilang paaralan. Sa kanyang pananaliksik sa Paaralang Illinois, kinakailangang turuan
nila ang mga mag-aaral na imigrante, kahit na ano pa ang pagkamamamayan ng kanilang
mga magulang sapagkat naniniwala sila sa polisiyang No Child Left Behind. Nalaman niya
na ang mga mag-aaral na nagsasalita ng Ingles na may dalawang wika ay may malaking
problemang kinakaharap. Halimbawa na lamang ang Quincy Public School na ganito rin
ang nararanasan tungkol sa mga mag-aaral na marunong magsalita ng Ingles ngunit may
problema o balakid na nararanasan sa kanilang pag-aaral.
Kaugnay ng mga nabanggit na mga kalagayan, layunin ng pag-aaral na ito na tuklasin ang
mga saloobin ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan kaugnay sa
kanilang mga karanasan sa araw-araw na pakikisalamuha sa pag-aaral ng mga kursong
Filipino. Ang dalawang pagkamamamayan na tinutukoy sa pag-aaral na ito ay ang mga
half-blooded Filipino at half-blooded foreigner. Mula sa kanilang mga saloobin ay
inaasahang masuri ang kanilang iba’t ibang pagtingin sa pagkuha ng regular na kurso sa
Filipino at ano ang mga iba’t ibang antas ng kahirapan ng mga mag-aaral sa pagkuha ng
kurso. Sisipatin din ng papel na ito ang iba’t ibang suliraning kinakaharap ng mga guro sa
pagtuturo ng Filipino sa mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan.
Inaasahang makapaglalahad ng ilang mga pamamaraan at suhestiyon ang mga
mananaliksik kung paano haharapin ang mga saloobing ito upang lalong maging
epektibo ang pagkatuto ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa
unibersidad.

Inaasahang makatutulong ito sa pagpapalaganap at paglinang ng wikang Filipino bilang
wikang panturo, at siyang maghihikayat sa mga guro na gumamit ng mga makabagong
estratehiya na aangkop sa pangangailangan ng bawat mag-aaral. Sa kabilang dako,
mauunawaan ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan ang kabuluhan ng
kursong Filipino.
Metodo at Pamamaraan
Ang kabanatang ito ay nagpakita ng mga disenyo at paraang ginamit sa pag-aaral

ng mga saloobin at kahirapan ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa
pagkuha ng kursong Filipino sa kolehiyo gayundin ang suliraning kinakaharap ng mga
guro sa pagtuturo ng Filipino.
Disenyo at Pamamaraan ng Pag-aaral
Makikita rin sa kabanatang ito ang kabuuang bilang ng mga tagatugon, pamamaraan, at
mga instrumentong ginamit sa paglikom ng mga datos.
Ang qualitative na pag-aaral ay naglalayong lumikom ng pang-unawa sa kilos at pag-

uugali ng tao, gayundin ng mga kadahilanan ng mga kilos at ugaling ito. Ang pag-aaral
na ito ay nakabatay sa mga dahilang nakapaloob sa iba’t ibang aspekto ng kilos at ugali
ng tao. Hindi ito dumedepende sa mga katanungang nagsisimula sa katagang ano, saan
at kalian, kundi pati na rin ang mga katanungang bakit at paano. Ang mga datos na
nakalap ay hindi basta-bastang inilalahad gamit ang mga grapiko o anumang terminong
teknikal. Ang pakikibahagi sa kapaligiran ng pinag-aaralan, direktang obserbasyon,
pakikipanayam at pag-aanalisa ng mga dokumento at mga materyales na ginamit ay mga
metodong kasamang ginamit sa paglikom ng mga impormasyon sa qualitative na pag-
aaral.
Gamit ang disenyong “phenomenology” o ang pag-alam sa kung ano nga ba ang
nangyari. Hinangad ng mga mananaliksik na matuklasan ang mga saloobing
nararamdaman ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan na kumuha at
kumukuha ng kursong Filipino. Ang phenomenology ay isang uri ng disenyong ginagamit
sa pagbuo ng qualitative research.
Ginamit din ang quantitative na deskriptibong paraan dahil inilarawan ang mga
kahirapan ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng
asignaturang Filipino gayundin ang suliraning kinakaharap ng mga guro sa pagtuturo ng
Filipino sa mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan.

Populasyon at Lokal ng Pag-aaral
Ang pananaliksik na ito ay may kabuuang bilang na siyam (9) na tagatugon: 5 babae at 4
lalake sa mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan. Siyam din ang naging
respondenteng guro. Sila ang naging guro ng mga respondenteng mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan.
Isinagawa ang pag-aaral na ito sa Saint Louis University. Ang mga tagatugong mag-aaral
na may dalawang pagkamamamayan ay mula sa Kolehiyo ng Edukasyon, Likas na
Agham, Agham Pantao, Narsing, Komersiyo, at Inhinyero, at Arkitektura. Ang ilan sa
kanila ay nakatapos na ng mga kursong Filipino samantalang ang ilan ay kumukuha ng
kursong Filipino sa unang Semestre, Taong Pampaaralan 2008-2009.
Kasangkapan sa Paglikom ng Datos
Ang mga pangunahing kagamitang ginamit ay ang mga sumusunod:
Para sa mga respondenteng mag-aaral, ginamit ang gabay sa Panayam (Aide memoir)
kung saan nakasulat ang mga katanungang ginamit bilang basehan sa pagsagot ng
suliraning sinasaliksik sa pag-alam sa kanilang saloobin. Ginamit din ang liham pahintulot
na humihingi ng mga tala ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan mula
sa Kagawaran ng Filipino; permiso sa mga dekano at dekana ng mga kolehiyong kalahok
sa isinagawang pag-aaral na may mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan, at sa
mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan na sumang-ayong maging
tagatugon.
Upang maisakatuparan nang husto ang pagsasagawa ng panayam, ginamit ang tape
recorder/MP3 player. Dito kinuha ng mga mananaliksik ang mga kasagutang sinuri para
sa pag-aaral na ito.
Ginamit din ang talatanungan upang makuha ang antas ng kahirapan ng mga mag-aaral
na may dalawang pagkamamamayan sa pagkatuto ng Filipino at ang suliraning
kinakaharap ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan.
Paraan sa Pangangalap ng Datos
Ang pamamaraang ginamit sa pananaliksik ay “narrative approach” na siyang angkop at

napili sa paglikom ng mga datos at impormasyong kinakailangan sa pag-aaral. Ginamit
ang pasalaysay na pagsusuri sa dahilang ibinahagi at ikinuwento ng mga mag-aaral na

may dalawang pagkamamamayan ang kanilang mga saloobin at karanasan sa pagkuha
ng kurso.
Bilang panimula, sumulat ng isang liham (letter of request) ang mga mananaliksik sa
Kagawaran ng Filipino na kung maaari ay magbigay sila ng pangalan ng mga mag-aaral
na may dalawang pagkamamamayan sa anumang kolehiyo ng pamantasan kaya nakuha
ang iba’t ibang kolehiyo.
Kasunod nito, nagbigay ng liham pahintulot ang mga mananaliksik sa mga dekano at
dekana ng naturang mga kolehiyo bago tuluyang simulant ang panayam at
pagpapamudmod ng mga talatanungan, gayundin sa mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan at mga guro na sumang-ayong maging tagatugon sa pananaliksik na
isinagawa.
Matapos ang pormal na pahintulot, nakipagkilala at nagtakda ng parehong oras na

maaaring magkita ang mga mananaliksik at mga tagatugon para sa panayam. Mula rito
nagsimula na ang paglikom ng mga datos na kailangan sa pagkompleto ng pag-aaral.
Pagsusuri ng mga Datos
Sa mga datos na nakalap, sinimulan ang pagsusuri sa mga kasagutan gamit ang
repertory grid. Dito pinagbuklod ang mga magkakaparehong kasagutan at inayos sa
isang kategorya upang mabigyang tema ang bawat isa. Ito ang ginamit upang malaman
ang saloobin ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng
Filipino.
Ginamit ang frequency counts, pagbabahagdan at pagraranggo sa pagkuha ng antas ng

kahirapan ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng
asignaturang Filipino gayundin ang mga suliraning kinakaharap ng mga guro sa
pagtuturo ng Filipino sa mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan.
Resulta at Diskusyon
Saloobin ng mga Mag-aaral na May Dalawang

Pagkamamamayan sa Pagkuha ng Kursong Filipino
Bilang sagot sa katanungang “Ano-ano ang mga saloobin ng mga mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng kursong Filipino sa kolehiyo,” tatlong

palagay ang nabuo. Lahat ay hango sa mga kasagutan ng mga mag-aaral na lumahok sa
isinagawang panayam. Ito ay ang mga: (1) Reaksiyong Aprehensibo, (2) Reaksiyong
Afirmatibo at Negatibo, at (3) Reaksiyong Obligatori.
Talahanayan 1. Talaan ng mga Reaksiyon sa Iba’t ibang Kategorya
Kategorya Deskripsiyon at Tiyak na mga Pahayag
Reaksiyong Aprehensibo Ang Reaksiyong Aprehensibo ay nagpapakita ng mga

reaksiyon ng mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan sa unang pagkakataon na kumuha
sila ng kursong Filipino. Ipinakita sa kategoryang ito ang
naramdamang takot o pag-aalinlangan ng mga mag-
aaral na may dalawang pagkamamamayan nang
malamang kailangan nilang kumuha ng mga aralin sa
Filipino. Kabilang din dito ang kanilang mga inisyal na
reaksiyon at pananaw sa kanilang mga naranasan sa
pagkuha ng asignatura. Sumasagot ito sa unang susing
tanong na“Ano ang iyong nararamdaman na ikaw ay
kinakailangang kumuha ng kursong Filipino sa
kolehiyo?”
Ilan sa mga mahahalagang sagot nila na dapat bigyang-

pansin ay ang mga sumusunod:
 “I am shocked.”
 “Inisip ko agad na mahirap ang asignaturang
Filipino.”
 “I was disappointed for it was my least favorite
subject”
 “I just feel kinda bothered because I didn’t
understand Filipino.”
 “I took up Filipino 1 and 2 but Filipino 3, not yet.
I’m afraid.”
 “I feel like they are talking about me or
sometimes when my instructors talk to me in
Tagalog. I still need to ask my surroundings.”
 “I would try but if I failed, I will not try it again.”
 “It was scary at first because even for the other
students that are not pure Tagalog speakers they

have trouble with the deep words so if it’s hard
for them, it would be times 100 for me.”
 “Pinakaayaw ko would be Religion at Filipino.”
 “To be honest, no. Syempre I would prefer
English.Syempre yun yung language na alam ko.”
(Sa tanong kung gusto ang araling Filipino o
hindi)
 “I think it’s hard.”
 “I feel like I don’t belong because all of them

understand
and I feel really lost because I feel so dumb you
know,
para akong bobo. Kasi hindi ko maintindihan,
tapos yun parang minamaliit nila ako kasi dun
nga hindi ako nakakaintindi masyado tapos
tanong ako nang tanong sa seatmate ko, feeling
ko hindi…parang naiirita sya kasi “Ano yun?
Anong sinabi ni Ma’am?”
 “Ayoko talaga ng Filipino 2 ayoko na pag time na
tapos Filipino 2 parang gusto ko na mag-absent
ganun kasi natatakot ako… Tapos yun yung mga
discussions ganun mas gusto ko pa nga pag
lecture, yung sya lang magsasalita hindi na ko
makikinig.”
 “Pero I’m a little bit hesitant with Filipino 3. Im
not sure about Retorika pero sabi naman daw
nila, madali lang daw.”
Reaksiyong Apirmatibo at Ang Reaksiyong Apirmatibo at Negatibo ay tumutukoy

Negatibo sa mga bentahe at disbentahe ng pagkuha ng kursong
Filipino ng mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan. Sumasagot ito sa katanungang “Sa
iyong palagay mayroon bang bentahe at disbentahe sa
pagkuha ninyo ng kursong Filipino?”
Bentahe
Ang mga kasagutang naitala sa ibaba ang sumasalamin
sa positibong pananaw at pagpayag ng mga mag-aaral
na may dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng
kursong Filipino. Pangunahing sumasalamin dito ang
silbi sa kanila ng pagkatuto ng wika.
 “Yeah, I think so. I learned about Philippine
History.”
 “I learned about the country’s history and
politics. In Filipino 1, I learned about history and
the presidents.”
 “Yes, I can socialize with other people using
Filipino and/or English language”
 “I am able to converse and socialize with my
Filipino friends.”
 “It feels good because there are a lot of people
that sometimes can speak two languages,
Filipino and English.”
 “Advantage? Little by little I learned to speak
Tagalog, because we are not allowed to speak in
English during class hours.”
 “Syempre yung advantage yung being able to
converse in Filipino, syempre. Most Filipinos
nahihirapan din sila mag-English tsaka Filipino,
talagang medium of instruction.”
 “I can interact by using the Filipino language
more fluently now. I think it will boost my self-
confidence din.”
Disbentahe
Ang mga kasagutang naitala sa ibaba ang
sumasalamin sa pagpayag ng mga mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng kursong
Filipino ngunit nagsasabing walang patutunguhan
ang pagkuha nila ng kursong Filipino. Ang mga
pahayag na ito ay nagpapakita rin na walang halaga
ang asignatura para sa kanilang mga praktikal na
pangangailangan.
 “I forgot my other language.”

 “I feel paranoid.”
 “It’s hard and time consuming.”
 “Nakakalimutan ko yung other language ko,
Malay. I can understand a little. Pero pag
yung nagsasalita na, parang syempre wala
Reaksiyong Obligatori naman akong kausap dito. So pure Tagalog.”
 “I feel like I don’t because all of them
understand and I feel really lost because I feel
so dumb you know, para akong bobo. Kasi
hindi ko maiintindihan, tapos ‘yun parang
minamaliit nila ako kasi dun nga hindi ako
nakakaintindi masyado.”
Sinasalaysay ng Reaksiyong Obligatori ang mga

karanasan ng mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan sa pagkuha ng kursong Filipino. Ang
pagkilala sa kanila ng mga kamag-aral at guro bilang
parte ng klase. Binanggit din dito ang mga elemento na
tumutulong sa pag-intindi ng mga mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan sa pag-aaral ng mga
paksang may kinalaman sa wika. Ipinapakita nito kung
ano ang mga pamamaraang isinagawa nila upang
makasabay sa iba pang kamag-aaral at kung papaano
ring nakibagay ang kanilang mga guro sa likas na
kahinaan nila sa wika. Sumasagot ito sa katanungang
“ano ang mga nararanasan ninyo bilang mag-aaral na
may dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng
kursong Filipino sa kolehiyo? At “Paano kayo
nakikibagay sa takbo ng talakayan sa klase ng Filipino?”
 “Well it’s mandatory. No choice.”

 “Yes, but do I like my teachers? Not always. But if
I’m joining the class and there’s no grades, I
would like it. But I have to pass, so I have to do
whatever I have to do to pass.” (Sa tanong kung
gusto niya ang pagkuha ng asignaturang Filipino)
 “I need to undergo Filipino tutorials.”
 “I have to bring a big Filipino dictionary as
reference.”
 “I actually have friends who help me.”
 “I get a lot of help a little bit I think what helped
me more e yung having everyday conversation.”
Kaugnay ng mga aktibidad sa loob ng klase:

 “It’s okay. Yeah, I get it. Instead of seatwork, we
have it in homework.”
 “My instructors are very nice. They let me use the
dictionary. It’s like they kinda explain it to class
and individually to me.”
 “I didn’t feel any because I passed both. I
understand most of what they are saying but I
have a hard time in writing, reading and
speaking.”
 “She assures that she put me in a corner so that I
can concentrate and she allows me to use
dictionary.”
 “They try but it’s still hard because they have to
listen and understand and then they have to
translate and then try to teach me. It’s almost
like they have to be teachers even though its
CAC, even though it’s CEA, they still have to teach
me. So sometimes it’s always not correct what
they say so.”
 “Syempre ieexplain ko lang the best that I can
tapos usually naman like during classes may
sasabihin si Ma’am o yung instructor na hindi ko
maintindihan, magtatanong ako.”
 “Syempre with my capabilities, pinipili ko yung
mga maliliit lang na role. Yung wala masyadong
exposure. Yung short lang yung mga sasabihin.
Syempre nahihirapan din akong magmemorize
especially ‘pag Tagalog.”
 “Nung Filipino 2 medyo mahirap sya kasi it was
more on recitation and writing…Writing,
writing…And I cannot express myself really in
Tagalog and some of the words na ginagamit ng
teacher ay hindi ko maintindihan.”
Kaugnay ng pagkuha ng iba’t ibang tipo ng mga

pagsusulit:
 “Yeah. Sometimes I don’t answer it.”

 “The teacher stand next to me. It’s easier to hear
than read for my own understanding.”
 “I just have to study a lot even though I study, I
still get bad grades. So. I felt like I was giving…I
was being given advantages like if I guessed on
my test then my grade would still be high even
though I feel I don’t deserve it.”
 “If it’s multiple choice, it’s good, but usually even
the exam, midterm, if there are 100 questions
and 80 multiple choice, I’ll answer every multiple
choice. And out of the 20 blanks, I’ll answer
maybe two or three.”
 “Hindi naman its just that it’s a little hard to keep
up with the discussion of course [our teacher]
likes to give quizzes and she wont write it on the
board or she will say it and sometimes yung
quizzes na nasusubmit ko I’ll admit mga zero kasi
I cannot catch up buti naman nakapasa ako. Pero
most of my quizzes are zero, one over ten. ”
Reaksiyong Aprehensibo. Tinawag na Reaksiyong Aprehensibo ito sapagkat nailahad

dito ang mga reaksiyon ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa
panahong nalaman at nakita nila na sila ay kinakailangang kumuha ng kursong Filipino.
Ano nga ba ang mga naramdaman at naisip nila nang makitang kasama ang Filipino sa
talaan ng kanilang mga kukuning kurso sa kolehiyo? Tinawag ding aprehensibo
sapagkat ipinapahiwatig nito ang kadalasang reaksiyon ng isang taong may pag-
alinlangan o takot sa isang tiyak na bagay na gagawin lalung-lalo na kung bago sa kanya
o hindi pa niya nararanasan ang particular na konsepto o karanasan.
Ilan lamang sa kanilang mga kasagutan ay ang “Sa palagay ko mahirap, nagulat ako,
natatakot ako, at nadismaya ako.” Ang lahat ng reaksiyong ito ay inaasahan mula sa
mga mag-aaral na kukuha ng kursong Filipino na hindi marunong magsalita sa naturang
wika. Para na ring sinabi na ikaw ay mangisda sa isang dapat na wala namang isda. O
kaya naman ay pumasok sa isang pintuan na nagdurugtong sa isang madilim na
lagusan at hindi alam kung saan pahahanggan.
Sa panayam na ginawa, ang unang katanungang sinagot ng mga mag-aaral na may

dalawang pagkamamamayan ay “Ano ang iyong nararamdam na ikaw ay
kinakailangang kumuha ng kursong Filipino sa kolehiyo?” Buong katapatan naman na
inilahad ng mga tagatugon na hindi sila naging masaya nang malaman nilang wala
silang lusot sa kurso at ang tanging paraan para sila’y makapagtapos ay ang pagkuha at
pagpasa nito.
Takot, pangamba at pagkagulat ang kabuuang naging inisyal na reaksiyon ng mga mag-
aaral nang malamang kailangan nilang kumuha ng mga asignaturang Filipino. Ito ang
damdaming nangingibaw sa mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan.
Takot na bumagsak o pangambang baka sila’y hindi makasabay sa gagawing talakayan
dahil sa kakulangan nila ng kaalaman sa wika, na siya ring pinaniniwalaang
pangunahing kaalamang dapat taglayin upang matapos ang kurso. Bukod dito, may

pangamba rin silang hindi matanggap ng kanilang mga kamag-aaral dahil sa kanilang
kahinaang makaunawa sa mga aralin.
Upang harapin ang ganitong mga uri ng takot at pangamba, kapansin-pansing

nagreresulta ito sa pangangarap ng mag-aaral na huwag na lamang mapansin o kaya ay
balewalain ng guro sa loob ng klase upang hindi tawagin, pagsalitain at mapahiya dahil
sa kanilang kahinaan sa pagpapahayag. Halimbawa, isang mag-aaral ang nagsabing
mas mabuti pang walang diskusyon sa klase at tanging ang guro na lamang ang
magturo at magsalita upang hindi siya mapagbalingan. Dahil sa ganitong kalagayan at
pananaw sa asignatura, malinaw na pinagmumulan din ito ng mga negatibong aktitud
tungo sa pagkatuto tulad ng katamaran, kawalang-ganang makisalamuha sa mga
kamag-aaral at kawalan ng interes na aktibong lumahok sa mga talakayan.
Kung bubuin ang nakalap na mga reaksiyon sa kategoryang ito, makikitang sa kabuuan
ay takot ang mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan na kumuha ng kurso
sa Filipino dahil sa kadahilanang maaari silang bumagsak o hindi makasabay dahil sa
mababang kaalaman sa Filipino. Maaaring ugatin ang ganitong pananaw ng mga mag-
aaral mula sa pagpapaliwanag ng pag-uugali at saloobin ni Katz noong 1960. Ayon sa
kaniya, may apat na pangunahing gamit ang aktitud at saloobin ng tao na humuhulma
sa kanilang nagiging reaksiyon sa mga iba’t ibang penomenon na kanilang kinakaharap
(Katz, 1983).
Ito ay ang yutilitaryo o instrumental na gamit, nagtatanggol ng dignidad,

nagpapahayag ng pagpapahalaga, at nagpapakita ng kaalaman ng isang tao. Mahalaga
ang ikaapat na gamit upang ipaliwanag ang naging inisyal na reaksiyon sa pagkuha ng
asignaturang Filipino ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan. Batay sa
pagpapalawig ni Katz sa usapin ng aktitud bilang pagpapakita ng kaalaman,
mapapansing iba-iba ang antas ng aprehensyon at pagka-disgusto ng mga mag-aaral sa
pagkuha ng asignatura batay sa kanilang nauna nang kaalaman sa wika. Ayon sa kanya,
nag-iiba-iba ang aktitud o saloobin ng tao sa isang bagay batay sa nauna nang mga
kaalaman natutuhan niya tungkol dito. Mula sa limang mag-aaral na ininterbyu, iisa
lamang ang may lubusan nang kaalaman o sanay nang magpahayag gamit ang wikang
Filipino. Ang isang tagasagot na ito ay tumira na sa Pilipinas mula huling bahagi ng
kanyang pag-aaral sa elementarya. Mula rito mahihinuhang may batayan na siyang
kaalaman sa wika na natutuhan niya noong elementarya at sekundarya na nagamit
niya sa pag-aaral nang mas mataas na mga aralin sa wika at komunikasyon sa antas
kolehiyo.kung kaya kapansin-pansin din ang mas positibong tugon niya sa mga tanong
sa kanya kaugnay ng mga inisyal na reaksiyon. Makikitang mas nakikita niya rin ang
disbentahe ng naturang aralin dahil marahil mas bukas na ang kanyang isip na
maunawaan ito. Batay rin sa pagpapaliwanag ni Katz ay mauunawaan kung bakit
matindi o mataas ang antas ng aprehensyong dinaranas ng mga mag-aaral na kakaunti
lamang ang kaalaman sa wika. Ang mababaw na kaalamang ito ang pinagmumulan ng
kanilang takot na hindi makasabay sa kung anuman ang pag-aaralan sa loob ng
klasrum. Kaugnay rin ito ng sinasabi ni Katz na ang isa pang gamit ng aktitud sa tao ay
pagtatanggol ng kanilang dignidad. Maaaring sabihin na nagiging ganito ang aktitud ng
mga mag-aaral sa pag-aaral sapagkat dahil sa kakulangan nila sa kaalaman ay may
posibilidad na mapahiya sila sa kanilang mga mag-aaral o guro.
Reaksiyong Apirmatibo at Negatibo. Bentahe at disbentahe ng pagkuha ng kursong

Filipino ang tinutukoy dito sa mga reaksiyong apirmatibo at negatibo. Ano kaya sa
palagay ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan ang kahalagahan o
kadahilanan kung bakit kinakailangang kunin ang kursong Filipino? Ano ba ang
mapapala nila sakaling kunin nila ang kursong ito? Mayroon nga ba itong bentahe o
wala?
Ang bentahe ay tumutukoy sa mga nakukuha ng bawat mag-aaral sa pag-aaral ng

kursong Filipino. Anu-ano ang mga kagandahang dulot nito sa kanila bilang bahagi ng
sambayanang Pilipino at hindi sa bansang kanilang kinalakhan? Ang disbentahe naman
ay ang kabaligtaran nito. Ito ay tumutukoy sa mga hindi magandang dulot o kawalan
ng kabuluhan ng pag-aaral ng kurso.
Ang pag-alam sa bentahe at disbentahe ay nagmula sa kasagutan ng mga tagatugon sa

ikalawang tanong na: “Sa inyong palagay, mayroon bang bentahe at disbentahe ang
pagkuha ninyo ng kursong Filipino sa kolehiyo?”
Sa kanilang mga sagot, lumalabas na mas maraming kapakinabangan ang pagkuha ng

kursong Filipino. Kagaya ng “kahit paunti-unti ay natututo akong magsalita ng Filipino
at nagawa kong makihalubilo sa mga kababayan kong Pilipino sa wikang siya ring gamit
nila”. Mahirap mabuhay sa isang lugar na ikaw lamang ang nakakaintindi sa sarili mo.
Isa pa, mistulang naiiba ka sa lahat dahil hindi mo sila naiintindihan at ganoon din sila
sa iyo. Halimbawa na lamang ay ang sagot ng isa sa mga tumugon na “Oo, kaya kong
makihalubilo at makipag-usap sa ibang tao gamit ang wikang Filipino at Ingles.”
Nagpapatunay na ang wika ay tulay tungo sa pagkakaunawaan. Bilang taong nilalang
ng Panginoon, siya ay may ganap na sangkap upang maging tulay tungo sa mabisang
pakikipagtalastasan sa kapwa. Ito ay ayon sa pag-aaral ni Torres-Hernandez (1966).
Sa kabuuan, kapag sinipat ang mga sagot ng mga mag-aaral kaugnay ng bentahe ay
makikitang nag-uugat ang kagustuhan nilang matuto ng wika sapagkat gusto nilang

maging integral na bahagi ng lipunang kanilang kinabibilangan na magsisimula sa
epektibong pakikisalamuha sa kapwa. Sumusuhay ang ganitong layuning maging
kabahagi sila ng lipunan sa kabuuang tunguhing itinatakda ng CHED kaugnay ng
pagpapatulad ng kurikulum sa pangkalahatang edukasyon.
Ngunit mayroon ding nagsasabing may disbentahe ang pagkuha ng kursong Filipino.
Isang salaysay ang nagsabing: “Nakalimutan ko ang aking unang wika at hindi ko na
masyadong magamit sa pakikipag-ugnayan ko sa iba kong kamag-anak magmula ng
natutunan ko ang wikang Filipino” o kaya ay may nagpahayag na “time-consuming” o
nakauubos ng oras ang pag-aaral ng asignaturang ito. Ang tendensiyang makalimutan
ang unang wika ay ilan sa mga disbentahe ng pagkatuto ng ikalawang wika na matagal
na ring sinisipat ng mga linggwistikong mananaliksik.
Sa kabuuan, may itinuturing na disbentahe man ang mga mag-aaral ay mas matingkad
pa rin ang mga bentahe ng pag-aaral ng wika na hindi lamang sa pagiging bahagi ng
mag-aaral sa lipunan kung hindi sa pagpapaunlad nila ng kanilang mga sarili at
kabuuang pagkatao. Halimbawa ang mga pahayag na bentahe sa kanila ang
kakayahang makapagpahayag kapwa sa Ingles at Filipino at “I think it will boost my
self-confidence” ay nagpapakitang napagtatanto rin ng mga mag-aaral ang personal na
kagalingang ibubunga sa kanila ng pag-aaral ng ikalawang wika.
Reaksiyong Obligatori. Sa teoretikal at konseptuwal na paglalahad, nabanggit na ang

Sosyolingguwistika ay sumusuri sa gamit ng wika sa tao upang ipakita ang kanilang
papel sa isang pamayanan at upang makamit ng makapangyarihang posisyon. Sa
bahaging ito, ang Reaksiyong Obligatori ay tumutukoy sa mga bagay na obligadong
gawin ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan. Kinukuha nila ang kurso
sapagkat kailangan ito at hindi dahil sa gusto nila. May mga aspektong pumipilit sa
kanila upang kunin ang kurso. Halimbawa, kailangan sapagkat sinabi ng kurikulum, “I
have no choice but take it-it’s mandatory” ay ilang mga pahayag na nagpapakitang
kinikilala ng mga mag-aaral ang pangangailangang tapusin nila ang mga yunit sa
Filipino.
Dito sa pangatlong kategorya, naitanong ng mga mananaliksik ang pangatlo ring

katanungan, ang “Ano ang mga nararanasan ninyo bilang mga mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan sa pagkuha ng kursong Filipino sa kolehiyo?”
Ibinahagi ng mga tagatugon ang kanilang mga karanasan sa pag-aaral ng Filipino. Dito
rin naipakita kung paano makihalubilo ang mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan sa mga mag-aaral na purong mga Pilipino; naikumpara at

lumalabas din na mas madali ang Filipino 1 kaysa Filipino 2; “During Filipino 1, it was
okay naman. It was a little easy because it was more on memorizing.” “Filipino 2,
medyo mahirap siya kasi it was more on recitation and writing”; Nabanggit din ang
kani-kaniyang paraan ng pagsusumikap upang makasabay sa takbo ng talakayan; at
higit sa lahat, kung saan o kanino sila mas natututo: sa libro ba o sa guro?
Nabanggit din na isa pa sa mga naghihirap sa kanila ay ang kakulangan at kawalan ng

atensiyon sa kanila ng mga kani-kanilang guro. “Sometimes, my teachers speak so fast
that I cannot understand the lesson.” Kinakailangan tuloy na hingin ang tulong ng
taong pinakamalapit sa kanyang upuan upang magtanong. Ngunit mayroon din
namang pumansin at nagbigay-pugay sa guro na tumutulong sa kanila upang
maintindihan ang kurso. “The teachers allows me to have homeworks instead of
seatworks.” Nabibigyan sila ng mas mahabang panahon na mag-isip.
Marahil wala na ngang ibang maaaring tumulong sa kanila kundi ang mga sarili na rin
nila mismo. Karamihan sa mga tagatugon na ito ay kumuha ng private tutor upang
mapadali ang pag-aaral. Ngunit lahat sila ay sumang-ayong na sa araw-araw na
baliktaktakan sa loob ng klase sila mas mabilis na natuto.
Ipinakikita ng kategoryang ito na karamihan sa kanila, lalung-lalo na ang mga

tagatugong hindi nakakaintindi o nakapagsasalita ay nahihirapan. Ipinaliliwanag din
dito na ang saloobin ng mga mag-aaral ay nakakaapekto sa kanilang ikinikilos bilang
isang indibiduwal sa loob ng apat na sulok ng silid-aralan, sa kaniyang kapwa at sa
isang bagay o ideya. Ang mga kamag-aral nila ang tumulong sa kanila upang maipasa
ang kurso. Hindi para pakopyahin ng tamang sagot o isubo sa kanilang bibig ang
tamang sagot kundi ay ituro sa kanila ang dapat gawin at gabayan sa pagsunod sa
bawat panuto.
Kaugnay sa reaksiyong ito ang mga kaakibat na obligasyon, responsibilidad sa pagiging

kabahagi ng isang regular na klase sa Filipino. Bilang isang regular na mag-aaral,
kapansin-pansin ba na may dagdag na kahirapan at pagsusumikap pa sila kumpara sa
mga mag-aaral na hindi dalawa ang pagkamamamayan?
Sinasagot din ng teoryang ito ang panghuling katanungan mula sa aide memoir: Paano
kayo nakababagay sa takbo ng talakayan sa klase ng Filipino? Ipinakita rito ang mga
naging kahalili ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa pagkatuto ng
kursong Filipino. Tatlo ang lumabas na naging malaking tulong sa kanilang pagtapos at
pagpasa ng kurso. Mula sa panayam, masasabing wala sa kanila ang kumuha ng kurso
ng dalawang beses dahil sa sila ay bumagsak. Maliban sa isa na nag-drop ng kursong

Filipino 1 sa unang semestre at muling kinuha sa sumunod na semester nang siya ay
nakapaghanda na sa pagkuha nito.
Hangga’t maaari sila ay natututukan at hindi tinatanggihan tuwing may kailangan.

Nang tanungin ng mga mananaliksik ang una sa mga tagatugon na kung sino ang
pinasasalamatan niya sa pagkakaintindi sa asignatura diretsa niyang sinagot na ito raw
ay ang kaniyang mga kamag-aral mismo. Sinuportahan naman ito ng mga kasagutan ng
iba pang tagatugon, ngunit mayroon din namang pumabor sa kanilang mga guro.
Ang pangalawa ay ang kanilang mga sarili mismo. Marahil tama nga ang kasabihang,
wala nang mas malaki pang tulong na mapagkukunan kundi ang sarili mismo. Sa pag-
aaral at pagsisikap na intindihin ang wika at ang tinatalakay na aralin, naipapasa nila
ang kanilang mga pagsusulit.
Ang pangatlo at panghuli ay ang mga libro at tutorial na ginamit o pinasukan nila. Ito
ang nagsisilbing pagbabalik-aral sa lahat ng kanilang mga natutunan at pagdiskubre sa
mga bagay na kailangan pa nilang malaman o nararapat lamang na kanilang alamin.
Kapansin-pansin din ang iba’t ibang taktika na ginagamit nila upang makasabay sa
klase. Bukod sa pagkakaroon ng ibang taong tumutulong sa kanila, sa ilang mga oral na
aktibidad tulad ng role playing ay pinipili na lamang nila ang maliliit na bahagi upang
hindi sila gaanong makapagsalita sa Filipino. Makikita rin ito sa mga pagsusulit kung
saan sinasagutan lamang ng iba sa kanila ang may pagpipilian at sa ilang mga piling
gawain sa klase ay malaki ang naitutulong ng dagdag na pagpapaliwanag sa kanila ng
mga guro.
Sa katatapos na pag-aaral, lumalabas na tatlo ang saloobin ng mga mag-aaral na may

dalawang pagkamamamayan. Ito ay ang reaksiyong aprehensibo, reaksiyong
afirmatibo at negatibo, at reaksiyong obligatori. Sa madaling sabi, ang bawat isa ay
may kani-kaniyang uri ng suliranin o kahirapan depende sa kaalamang taglay nila.
Ang limang tagatugon sa pananaliksik na ito ay kapwa mga lahing Pilipino. Tatlo ang
may halong dugong banyaga at dalawa ang walang halong dugong banyaga ngunit
ipinanganak at lumaki sa ibang bansa. Sa kadahilanang sila ay lumaki sa ibang bansa,
nalinang ang dila nila sa wika ng kanilang pangalawang pagkamamamayan. Ito ang
pinaniniwalaang dahilan kung bakit nangangapa sila sa unang taon ng pag-aaral nila sa
Pilipinas particular sa mga kursong Filipino at iba pang asignatura na Filipino ang
midyum sa pagtuturo.

Lahat sila ay nagbalik-Pilipinas upang tapusin ang kanilang napiling kurso sa kolehiyo,
maliban sa isa na nagbalik Pilipinas nang mas maaga ngunit magpahanggang ngayo’y
pilipit pa rin ang dila sa wikang Filipino.
Nakatutuwang malaman na ang limang tagatugon ay may samu’t saring katangiang

taglay na nagbigay sa mga mananaliksik ng magandang kinalabasan ng pag-aaral. Kung
ito’y ikakategorya, makikita ang dahilan ng pagkakaiba-iba at pagkakapare-pareho ng
mga mag-aaral sa pagpapadali at pagpapahirap ng pag-aaral ng kursong Filipino.
Isa sa kanila ay (a) walang kakayahang umintindi at magsalita sa wikang Filipino.

Dalawa naman ay (b) may kakayahang umintindi ng wika ngunit hindi makapagsalita.
Panghuli, dalawa sa kanila ay (c) may kakayahang umintindi at magsalita ng kaunti sa
Filipino.
Ang unang kategorya ay kinabibilangan ng mga mag-aaral na may dalawang

pagkamamamayan na hindi nakapagsasalita at hindi nakaiintindi ng wikang Filipino.
Normal sa kaso nila ang palaging dumedepende sa mga kaklaseng Pilipino o di naman
kaya’y sa diksyonaryong Filipino sa pag-intindi at pagpili ng mga salitang sasabihin.
Karaniwa’y sila ang pinakanahihirapan sa kanilang tatlo sa kadahilanang kahit anong
pilit niyang magbasa kung hindi talaga niya naiintindihan, walang mangyayari. Liban na
lamang kung nariyan na at humahalili ang mga kaklase uoang magbigay gabay. Ang
pangalawa ay kinabibilangan ng mga mag-aral na may dalawang pagkamamamayan na
nakaiintindi ngunit hindi nakapagsasalita. Sila ang mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan na nakaiintindi ng wikang Filipino subalit hindi nito nagagamit ang
wika sa pagsagot sa mga katanungang naibibigay sa kanya. Malayong mas nakaaangat
ang may kaso nito kaysa sa nauna. Buti sa kaniya at nakaiintindi siya, sayang nga lang
at hindi niya magamit ang mismong wikang naintindihan upang subalitan ito ng
katulad na wika. Ngunit maaari itong mapagyaman kung pagsasanayan. Ang panghuli
ay kinabibilangan ng mga mag-aaral na dalawang pagkamamamayan na nakaiintindi at
nakapagsasalita ng wikang Filipino. Sila ang mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan na may kakayahang umunawa at gumamit ng wikang Filipino sa
pakikipagtalastasan. Sa kanilang tatlo, ito ang pinakalitaw. Kayang-kaya ng mga mag-
aaral na may dalawang pagkamamamayan at napakadali sa kanila ang makipagsabayan
sa talakayan sapagkat naiintindihan at nasasabi niya ang palagay niya tungkol sa
naturang bagay o tanong. Nagagawa niya o nasusunod nang tama ang mga
ipinagagawa ng guro at nakakausap nang matino ang mga kamag-aral. Kadalasan,
inaasahan mula sa kanila na mas mataas ang grading makukuha nila kaysa sa dalawang
nauna.

Kahirapan sa Pagkatuto ng Filipino
Ang pagkatuto ay isa sa pinakamahalagang aspekto lalo na sa wika dahil ito ang
kasangkapan sa pagkatuto ng ibang asignatura. Sa proseso ng pagkatuto, hindi
magiging madali ang pagkatuto lalo na kung may mga hadlang sa kanilang pagkamal ng
kaalaman. Sa kaso ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan, maraming
mga kahirapan ang kanilang nararanasan lalo na sa mga mag-aaral na walang
kaalaman sa kanilang wikang pinag-aaralan. Bagamat sila ay mga Pilipino rin, iba ang
naging sitwasyon nila dahil sa ibang bansa sila lumaki. May mga ibang mag-aaral na
may dalawang pagkamamamayan na hindi na tinuruan ngunit hindi sila gaanong
matatas. Ang Filipino na pinag-aaralan ay nasa akademikong antas at hindi lamang
para sa pakikipagkomunikasyon kundi sa pang-akademiko o iskolarling
pakikipagtalakayan.
Makikita sa Talahanayan 1 ang kahirapan ng mga mag-aaral na may dalawang

pagkamamamayan sa pagkatuto ng Filipino. Gaya ng nakasaad sa resulta, nangunguna
sa kahirapan sa pagkatuto ng mga mag-aaral ang pakikinig at pag-unawa sa Filipino na
may mean na 3.29 at may deskripsyong napakahirap. Nangangahulugan lamang itong
nahihirapan ang mga mag-aaral sa kanilang pakikinig at pag-unawa. Ipinahihiwatig
lamang ng resulta na hindi pa gaanong sanay ang mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan sa pakikinig at pag-unawa sa mga pagpapahayag. Isang dahilan ng
kanilang kahirapan ang pag-unawa sa pag-uulat at pagtalakay ng kanilang mga kamag-
aral. Marahil dahil sa mga kamag-aral din nila ang nagtuturo sa kanila na kagaya nilang
natututo pa lamang ng wikang Filipino kaya kapag sila ang nagpaliwanag ng paksa ay
hindi nila gaanong nauunawaan, kumpara sa kanilang mga guro na masinsinang
naipaliliwanag ang aralin sa kanila. Hindi tulad ng mga gurong nagtuturo na pinag-
aralan na at alam na nila ang mga estratehiyang ginagamit upang maihatid sa mga
mag-aaral ang mga impormasyong nais nilang matutuhan.

Kahirapan Mean Deskripsyon Ranggo
1. Pagbigkas ng mga paraan sa 2.57 Mahirap 7

wikang Filipino
2. Pagpapahayag ng sariling 2.43 Di-gaanong 9
opinion sa wikang Filipino mahirap
3. Pag-unawa ng binabasang
nasusulat sa Filipino. 2.57 Mahirap 7
4. Pagsulat ng sanaysay, sariling
komposisyon at maikling 3.00 Mahirap 3
kuwento.
5. Pakikisalamuha sa mga kamag- 2.14 Di-gaanong 10
aral lalo na sa mahirap
pakikipagtalastasan.
6. Pag-unawa agad sa mga 3.00 Mahirap 3
tinalakay sa klase
7. Alam ang terminolohiya sa 2.57 Mahirap 7
Filipino na ginagamit sa pagsulat
at pagsasalita.
8. Pagsunod sa mga tuntuning 2.86 Mahirap 5
panggramatika sa Filipino.
9. Pag-unawa sa talakayan 3.00 Mahirap 3
sapagkat libro lamang ang
ginagamit ng guro.
10. Pakikinig at pag-unawa sa 3.29 Napakahirap 1
Filipino lalo na sa talakayan at
mga ulat ng mga mag-aaral sa
araling Filipino
Average weighted mean 2.74 Mahirap
Sumunod sa ranggo ang pag-unawa sa pagtalakay ng guro na libro lamang ang gamit,
pag-unawa agad sa tinalakay sa klase at pagsulat ng sanaysay, sariling komposisyon at
maikling kwento na pawang may mean na 3.00 at may deskripsyong mahirap. Kung
papansinin ang mga nabanggit na aytem, magkakaugnay ang mga ito sa puntong may
kaugnayan sa pag-unawa. Nangangahulugan lamang itong ang kahirapan ng mga mag-
aaral na may dalawang pagkamamamayan ay nakaugat sa kanilang kakulangan ng pag-
unawa dahil na rin sa kakulangan nila sa bokabularyo hinggil sa wikang Filipino. Ang

pag-unawa sa wika ay nakabatay sa kanilang kakayahang umintindi sa kahulugan ng
isang salita. Mahalaga ang papel na ginagampanan ng pag-unawa sa pagkatuto ng
wika. Ito ang pinakalayunin sa pagkatuto ng aspekto ng wika, kaya kung hindi
nauunawaan ng mga mag-aaral ang konseptong nais ihatid ng mga pahayag,
mahihirapan silang makaintindi nito.
May kaugnayan ito sa paniniwala ni Krashen sa pagbanggit ni Brown (1994) na

natututo lamang ang tao ng wika kung nauunawaan ang input na maaaring pasulat
man o pasalita. Dagdag pa niya, nagaganap ang pagtatamo bunga ng pagkaunawa ng
mag-aaral sa input na lagpas nang kaunti sa kasalukuyang antas ng kanyang
kakayahan. Dagdag pa ni McLaughlin (1978) sa pagbanggit ni Stern (1983) na sa
pagkakaroon ng konsepto tungkol sa wika, mahalagang bigyang pansin ang kaalamang
panlinggwistika at kaugalian o saloobin ng isang mag-aaral. Nagmungkahi siya tungkol
sa dinamikong proseso sa pagpapakahulugan ng pag-iiba-iba ng karanasang pangwika
ng mga mag-aaral. Kasama sa prosesong ito ang pag-unlad ng pagtatamo ng kanilang
kasanayang pangkomunikatibo sa pamamagitan ng interaksiyon nila sa kanilang
kapwa. Totoo ito sa kaso ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan dahil
nalalantad sila sa iba’t ibang uri at kalikasan ng wikang kanilang kinagisnan.
Samantala, ipinakikita rin sa resulta na hindi sila gaanong nahirapan sa pagpapahayag

ng sariling opinion sa wikang Filipino at sa pakikisalamuha sa kanilang mga kamag-aral
lalo na sa pakikipagtalastasan. Ipinahihiwatig lamang nitong sa punto ng pagpapahayag
gamit ang wikang Filipino, tinatangka ng mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan ang paggamit ng wikang Filipino. Dahil sariling opinyon o sariling
paraan ng pagpapahayag ang pinag-uukulan dito at hindi naman gaanong kasangkot
ang pag-unawa sa sinasabi ng iba, mas malaya silang makakapili at makakagamit ng
mga salitang Filipino. Maiuugnay rin ito sa paraang ginagamit ng mga guro sa
pagtuturo ng asignatura, gaya ng nakalahad sa suliranin ng mga guro na lagi nilang
isinasangkot ang mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa mga gawaing
pangklase tulad ng pangkatang gawain na nagkakaroon sila ng pagkakataong ipahayag
ang kanilang sariling nararamdaman. Ito ang isa sa dahilan kung bakit hindi sila
gaanong nahihirapan dahil ginagamit nila ang wikang Filipino sa kanilang
pakikisalamuha at pakikipagtalakayan sa kanilang mga kamag-aral.
Sa pagkatuto ng wika, naniniwala ang mga dalubhasa na nakakatulong ang laging

paggamit ng target na wika sa pagpapahayag, kapag ginagamit nila ang target na
wikang pinag-aaralan, lubos na nakakatulong ito upang maintindihan nila ang kanilang
aralin sa wika. Ayon kay Brown (1994), ang pangunahing tungkulin ng klasrum ay

maglaan ng naiintindihang input at higit itong nakakatulong sa mga baguhang mag-
aaral na hindi kaagad nakagagamit ng mga input na nasa impormal na kapaligiran.
Sa pangkalahatan, isinasaad ng resulta na nahirapan ang mga mag-aaral na may

dalawang pagkamamamayan sa pagkatuto ng Filipino na sinang-ayunan ng mean na
2.74. Ipinahihiwatig lamang nitong nahirapan talaga ang mga mag-aaral sa mga
gawain sa asignaturang Filipino. Bagamat sila’y nahirapan, ayon sa mga respondent,
may bentahe pa rin ang kanilang pagkatuto ng Filipino sa kanilang pang-araw-araw na
buhay. Nagbibigay lamang ito ng implikasyon na mahalagang bigyang diin ang
epektibong pagtuturo ng Filipino sa mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan.
Suliraning Kinakaharap ng mga Guro sa Pagtuturo ng Filipino
Mahalaga ang papel na ginagampanan ng mga guro sa pagtuturo ng wika sa mga mag-
aaral na may dalawang pagkamamamayan. Sa proseso ng pagtuturo at pagkatuto,
kung nagkakaroon ng magandang ugnayan ang mga guro at mga mag-aaral,
nagbubunga ito ng epektibong pagkatuto ng wika. Ngunit, sa kabila ng magagandang
ugnayang ito ay hindi maiiwasan ang mga suliraning kinakaharap ang mga guro sa
pagtuturo ng Filipino sa mga mag-aaral lalo na sa mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan na hindi pa ganap ang kanilang kaalaman sa wikang Filipino at
kasama pa sila sa regular na klase.
Inilalahad sa Talahanayan 3 ang mga suliraning kinakaharap ng mga guro sa pagtuturo

ng Filipino sa mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan. Nangunguna sa
kanilang malubhang suliraning kinakaharap ang pangangailangan ng masusing
pagpapahayag ng mga aralin sa pagtuturo lalo na sa balarila upang mahasa ang mga
mag-aaral na pinatutunayan ng mean na 3.14. Nangangahulugan lamang itong
nakasentro pa rin sa pagtuturo ng balarila o gramatika ang suliranin ng mga guro dahil
sa kahirapan ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan sa pag-unawa
nito gaya ng lumabas sa resulta ng kanilang kahirapan. Magkakaugnay ang kahirapan
ng mga mag-aaral sa suliraning kinakaharap ng mga guro. Sa mga guro, nahihirapan
silang iangkop ang mga estratehiyang ginagamit sa pagtuturo ng wika sa mga mag-
aaral lalo na sa mga walang kaalaman sa gramatika ng wikang Filipino.
Naging malubha pa ring suliranin ng mga guro ang kakulangan ng mga mag-aaral ng
terminolohiya sa Filipino na ginagamit sa pakikipagtalastasan at paggamit ng iba’t
ibang estratehiya upang lalo pang maunawaan ng mga mag-aaral ang aralin. Ang mga
aytem na ito ay parehong nasa ika-2.5 na ranggo na may mean na 3.00. Sa panig ng

mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan, hindi pare-pareho ang antas ng
kanilang kakayahan sa Filipino, may ibang walang alam sa mga terminolohiyang
Filipino, may iba namang may kaunting alam. Gayundin, kasama sila sa regular na klase
kung saan ang mga kamag-aral ay matatas na sa Filipino at may mataas na kaalaman
tungkol dito. Bukod sa iba-iba ang antas ng kakayahan at kaalaman ng mga mag-aaral
ay iba-iba rin ang kanilang estilo sa pagkatuto ng wika. Dahil sa kalikasang ito,
nahihirapan ang mga guro na iangkop ang mga terminolohiyang gagamitin sa
pagtuturo upang maintindihan ng mga mag-aaral. Kaakibat din dito ang paggamit ng
iba-ibang angkop na estratehiya ng pagtuturo. Mahirap sa mga gurong gumamit ng
iba-ibang estratehiya sa pagtuturo dahil ang ibang mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan ay hindi napapabilang sa iisang seksyon lamang upang mas
madaling iangkop ng guro ang gagamiting estratehiya. Kadalasan, iisa lamang siyang
napapasama sa maraming mga mag-aaral kaya mahirap sa panig ng mga guro ang
paggamit ng magkakaibang estratehiya upang matugunan ang pangangailangan nila sa
wika.
Ayon kay Christison (1998) sa aklat ni Nunan (2003), magkakaiba ang kaligiran ng mga
mag-aaral. Sa isang klase, iba-iba ang kanilang estilo ng pagkatuto kaya kailangan sa
mga guro ang laging paglikha ng mga bagong kagamitang pampagtuturo at pagbibigay
ng iba-ibang gawain sa mga mag-aaral upang matugunan ang kanilang
pangangailangan sa pagkatuto ng pangalawang wika. Sa kaso ng mga guro, marami
silang mga klaseng tinuturuan kaya mahirap para sa kanila ang laging pagsasagawa ng
mga pagbabago sa paraan at estratehiya sa pagtuturo sa mga mag-aaral.
Gayunpaman, hindi naman naging suliranin sa mga guro ang pagsali ng mga mag-aaral
na may dalawang pagkamamamayan sa iba. Kahit papaano, nakakatulong din ang
pagsama nila sa kanilang mga kamag-aral na matatas sa Filipino dahil napipilitan silang
matuto. Umaayon ito sa naging saloobin ng mga mag-aaral kung saan nabanggit nilang
may bentahe ang kanilang pagsama sa regular na klase dahil natutulungan sila ng
kanilang mga kamag-aral upang ipahayag ang kanilang sarili. Ang pagkalantad sa
wikang pinag-aaralan ay nakakatulong sa proseso ng pagkatuto ng mga mag-aaral,
kung gayon habang nalalantad ang mga mag-aaral sa kanilang mga kamag-aral,
napipilitan silang gumamit o magpahayag ng wikang Filipino.

Kahirapan Mean Deskripsiyon Ranggo
1. Sa talakayan, kailangan ng hindi 2.29 Medyo malubha 7

gaanong mabilis pagtalakay.
2. Ang pagsali sa ilang mag-aaral ay
nakapagdudulot ng lalong hindi 1.57 Hindi malubha 8
nila pagkatuto.
3. Kakulangan ng mga mag-aaral sa 3.00 Malubha 2.5
terminolohiya sa Filipino na
ginagamit sa pakikipagtalastasan
4. Kakulangan ng mga guro sa 2.43 Medyo malubha 6
kagamitang pampagtuturo na
ginagamit upang makaagapay sa
kanilang paraan ng estilo ng
pagkatuto
5. Kailangan ng masusing 3.14 Malubha 1
pagpapahayag ng mga aralin lalo
na ng balarila sa pagtuturo upang
mahasa ang mga mag-aaral
6. Kailangan ang paggamit ng iba’t
ibang estratehiya upang lalo pang 3.00 Malubha 2.5
maunawaan ng mga mag-aaral ang
aralin
7. Kailangan pa rin ang paggamit ng 2.57 Malubha 4.5
wikang Ingles sa pagtatalakay
upang lalo pang mailarawan ang
talakayan
8. Ang paggamit ng mas malalim na 2.86 Malubha 3
salita ay dapat mabigyan ng mas
angkop na kagamitan upang
maunawaan ng mag-aaral
9. Kulang sa pakikipag-interaksyon 2.26 Medyo malubha 7
ang mga mag-aaral upang lalo
pang maunawaan ang aralin
10. Ang pagsasalita ng mga mag-aaral 2.57 Malubha 4.5
gamit ang wikang Filipino ay
diretso at hindi pabulol-bulol
Kabuuan 2.57 Malubha

May kaugnayan ito sa tinuran ni Bailey (1994) sa pagbanggit ni Nunan (2003) na
nakakatulong ang pagbibigay ng mga guro ng pagkakataon sa mga mag-aaral sa
pamamagitan ng pagkakasangkot sa kanila sa mga pangkatang gawain, at paglilimita sa
pagsasalita ng guro. Binibigyan nito ng pagkakataon ang mga mag-aaral na matutuhan
ang wika sa pamamagitan ng paggamit nito.
Sa kabuuan, lumabas na malubha ang naging suliranin ng mga guro sa pagtuturo ng

mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan na pinatunayan ng mean na 2.57.
Nagpapahiwatig lamang itong nahihirapan silang iangkop ang mga estratehiyang
ginagamit sa epektibong pagkatuto ng mga mag-aaral gayundin ang paggamit ng mga
terminolohiya upang umagapay sa antas ng kaalaman ng mga mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan. Ang resulta ay nagbibigay ng implikasyon na mahalagang
pagtuunan ng pansin ng mga guro ang pagtingin sa iba’t ibang epektibong estratehiya
sa pagtuturo ng wika ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan gayundin
ang kalikasan at estilo ng kanilang pagkatuto. Mahalagang sangkap ang mga ito upang
malaman ng mga guro ang epektibong pamamaraan.
Bilang mga guro ng Filipino, mahirap ding iangkop ang estratehiya at terminolohiyang
gagamitin sa mga mag-aaral na sobrang magkalayo ang agwat ng kanilang antas ng
kaalaman sa wikang pinag-aaralan. Mas madaling iangkop ang estratehiyang gagamitin
sa mga mag-aaral na kahit iba-iba ang estilo ng kanilang pagkatuto kung medyo
magkakalapit ang antas ng kanilang kaalaman sa wikang binibigyan ng tuon sa
pagtuturo.
Kongklusyon at Rekomendasyon
Kongklusyon
Lumabasa na nagkakaiba-iba ang mga saloobin at reaksiyon at ang antas ng

kahirapan ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan gayundin
ang suliranin ng mga guro sa pagkatuto at pagtuturo ng kursong Filipino. Mula
sa natuklasan, nabuo ang sumusunod na kongklusyon:
1. Mas maraming bentahe kaysa disbentahe ang pagkuha ng kursong Filipino

sa panig ng mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan, gaya ng
pagkatuto ng tamang paggamit ng wikang Filipino sa pang-araw-araw na
pakikipagtalastasan at pagbuo ng mabuti at palakaibigang relasyon sa mga
purong Pilipinong mag-aaral, guro at iba pa.
2. Marami pa rin sa mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan ang
hindi makasabay sa takbo ng talakayan at mga gawaing ibinibigay ng guro
na nakakaapekto sa kanilang akademikong pagganap dahil sa kanilang
kahirapan.
3. Ang mga suliraning kinakaharap ng mga guro ng Filipino sa pagtuturo ng
mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan ay nakaugat sa
pagpapaunawa ng mga konsepto kasabay ng iba pang mga mag-aaral.
Rekomendasyon
Mula sa nabuong kongklusyon, iminumungkahi ang mga sumusunod:
1. Ang positibong saloobin ng mga mag-aaral na may dalawang

pagkamamamayan ay dapat pahalagahan ng guro. Dapat tugunan ng mga
guro ng Filipino ang maganda ring pagtingin sa wika at sa asignatura.
Palakasin ang paggamit ng collaborative learning upang makaagapay ang
mga mag-aaral na may dalawang pagkamamamayan at magkaroon ng
lakas-loob upang magpahayag. Ang mga kamalian sa pagsasalita ay dapat
itratong likas sa pag-aaral ng pangalawang wika.
2. Upang makaagapay sa pag-unawa sa mga talakayang nangyari sa klase,
iminumungkahing kumuha muna ang mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan ng tutorial para sa batayang paggamit ng Wikang
Filipino upang magkaroon ng paunang kaalaman ukol dito o kaya’y
maaaring ang mismong libro sa Filipino na ang kanilang gamiting batayan.
Maaari silang sumangguni sa mga kamag-aral at tulungan ang kanilang mga
sarili sa pamamagitan ng pagsasanay sa paggamit ng wika at mas maraming
eksposyur sa Filipino, pasulat man o pasalita.
3. Ang paggamit ng wikang Filipino ay lalong mapapabilis sa pagkakaroon ng
mas maraming kagamitan at paggamit ng kurso nila sa mga talakayan
upang lalong magkaroon ng interest at maiugnay ang Filipino bilang
kasangkapan sa kanilang pag-aaral sa napiling kurso. Sa pagbibigay-diin sa
pag-unawa ng mga mag-aaral sa bokabularyo, gumamit ng iba’t ibang
estratehiya sa paghubog sa kakayahan ng mga mag-aaral upang maging
makabuluhan ang pagtuturo ng Filipino.
4. Kinakailangan ng guro ang maging mapagmasid sa mga mag-aaral upang
mabigyan ng kaukulang pansin ang kanilang mga mag-aaral na may
kahirapan sa wikang Filipino. Ang paghikayat at pagbibigay ng mga gawain
sa wikang Filipino ay nakatutulong upang masanay ang mga mag-aaral.
Malaki ang maitutulong ng positibong hikayat sa pagkakaroon nila ng
positibong kalooban sa pagkatuto.

5. Magkakaroon ng mga tutorial o remedial na klase na tututok sa iba’t ibang
klase ng pangangailangan ng mga mag-aaral na may dalawang
pagkamamamayan. Isang eksklusibong klase para sa mga mag-aaral na may
dalawang pagkamamamayan na maghahanda at magsasanay sa kanila sa
iba’t ibang hamong kahaharapin sa pagkuha ng kurso at siyang hihikayat sa
kanila na gustuhin ang pag-aaral ng kulturang nananalaytay pa rin naman sa
kanilang sistema, particular na ang kanilang wika. Katumbas ng isang
semestre ang panahon na gugugulin dito. At kapag naipasa na nila ito,
nangangahulugang handa na sila at may kakayahan na silang sumabay sa
regular na talakayan sa klaseng kinabibilangan ng mga purong Pilipino.
TALASANGGUNIAN
Almiro, Virgilio G. (1997). Tradisyon at wikang Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang
Filipino.
Brown, H. (1994). Principles of language learning and teaching. New Jersey: Prentice
Hall Regents.
De Leon, Hector S. (1999). The Philippine constitution. Manila: Rex Book Store
Diaz, Domingo L. (1987). Efffective Filipino. Quezon City: Phoenix Publishing House, Inc.
Domalanta, Mary Ann B. (2007). Inklusibong pedagohikal sa pagbasa at pagsulat sa

asignaturang Filipino: Ang sitwasyon ng mga mag-aaral na may kapansanan sa
pandinig sa pamantasang San Luis. Di nalathalang tesis. Saint Louis University: Baguio
City
Garcia, Lakandupil C. (2008). Tinig: Komunikasyon sa akademikong Filipino 1.

Cabanatuan City: Jimcy Publishing House.
Katz, Daniel. (1983) Social psychology.New York : J. Wiley & sons,
Mayos, Norma S. et al. (2008). Ang guro ng bagong milenyo: May kagamitang panturo
sa Filipino. Cabanatuan City: Jimcy Publishing House.
Nunan, D. (2003). Pratical language teaching. Asia: McGraw Hill Education
Patting , Pacita A. (1994). Mga saloobin ng mga guro sa paggamit ng Filipino at mga
salik na nakakaapekto rito. Di nalathalang Tesis. Saint Louis University: Baguio City

Ramos, Teresita V. (1985). Conversational tagalog: A functional situation approach.
USA: University of Hawaii Press.
Ster, H. (1983). Fundamental concepts of language teaching. USA: Oxford University

Press
MAGPAHINGA
MUNA BAGO
SAGUTAN
ANG MGA
KATANUNGAN!

BILANG 1
GAWIN NATIN
Panuto: Isulat ang tamang sagot sa mga sumusunod na pahayag. (5 puntos)
_ 1. Nagsasama-sama ng mga highlights ng mahalagang natuklasan sa

imbestigasyon.
_ 2. Nagpapakilala ito sa gumawa ng pag-aaral.
_ 3. Sa bahaging ito, itinitipon ang liham, talatanungan, at iba pang mga

karagdagang impormasyon tungkol sa isang pananaliksik.
_ 4. Ito ay nagpapaliwanag sa bunga ng pag-aaral.
_ 5. Halimbawa nito ay ang mga aklat, magasin, pahayagan, journal, o
tesis.
BILANG 2
GAWIN NATIN
Panuto: Ibigay ang hinihiling ng mga sumusunod.
1. Iwasto at isulat sa paraang APA ang mga kasangkapan ng sanggunian ng mga

sumusunod. (12 na puntos)
a. 2005 alejo, carmelita t et al pagbasa at pagsulat tungo sa

pananaliksik c & e publishing inc (4 na puntos)
b. 2003 c.m recto avenue, rex bookstore, Santiago, alfonso o. at norma
g, tiangco, makabagog balarilang Filipino (5 puntos)
c. 2006-2007, Tomo 10 Blg. 3, Kaluskos. (3 puntos)
2. Ilahad ang pagkakaiba ng APA at Campbell na estilo at magbigay ng halimbawa
sa bawat isa. (20 puntos)
3. Bakit mahalaga ang rekomendasyon sa pananaliksik? Magbigay ng 4 na dahilan.
(8 puntos)

BILANG 3
GAWIN NATIN
Panuto: Ibigay ang mga posibleng kongklusyon at rekomendasyon base sa mga

naibigay na suliranin at buod base sa resulta ng pag-aaral.
Suliranin:
1. Ano-ano ang mga kaugalian ng mga taga-Bauko ang inilarawan sa mga ilang
piling kuwentong-bayan ng mga taga-Bauko batay sa pananaw:
a. Sosyolohikal
b. Moralistiko
2. Paano nakatutulong ang mga kuwentong-bayang ito sa paghubog ng
katauhan ng mamamayang taga-Bauko?
3. Paano magagamit ang mga kuwentong-bayan upang malinang ang sariling
identidad ng mga taga-Bauko?


Buod, Kongklusyon at Rekomendasyon

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Buod, Kongklusyon at Rekomendasyon

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ARALIN 10

BUOD, KONGKLUSION AT REKOMENDASYON

Buod, Kongklusyon, at Rekomendasyon

Ang pagbuo ng buod, kongklusyon, at rekomendasyon ay dapat isa sa isang

Ang rekomendasyon ay para magtaguyod o manghikayat sa pagkakaroon ng

FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 173

Nilalagom o binubuod ng mananaliksik ang mga natagpuang kasagutan sa mga

May mga hakbang sa pagsulat ng buod. Ito ang mga sumusunod:

i. Isulat sa sariling pangungusap ang kalamnan ng bahagi ng babasahin.

Ang buod ang nagsasama-sama ng mga mahalagang natuklasan sa

1. Ano ang pagkakaiba ng antas ng kakayahan sa pagsusulit ng mga mag-aaral

2. Ano ang kaugnayan ng mga sumusunod na salik sa pagkakaiba ng antas ng

May makabuluhang kaugnayan sa pagkakaiba ng antas ng kakayahan sa

FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 174

Sa pagsusuri ng mga datos, ang mga sumusunod ay mahahalagang

Ang kongklusyon ay nabubuo mula sa buod ng mga kinalabasan at ito ay

Makikita ang katotohanan ng mga natuklasan sa pag-aaral. Ang mga kongklusyon

Kinuha ang kongklusyon sa buod ng resulta ng pananaliksik at iniuugnay ito sa

Batay sa mga kinalabasan ng pag-aaral na ito, nabuo ang mga sumusunod na

1. Mabisa at nakatutulong sa mga mag-aaral ang paggamit ng paraang

FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 175

Ito ay batay sa kongklusyong nabuo. Hindi maaaring irekomenda ng mananaliksi

Ipinapahayag din sa rekomendasyon ang mga obserbasyon sa ginawang pag-

Ang mga rekomendasyon at implikasyon ay nagpapahintulot ng mas malayang

Ang mga mungkahi para sa karagdagang pananaliksik ay maaaring iangkop sa

Ang mga katanungang maaaring sagutin tungkol dito na maaaring makatulong ay

1. Ano ang naiambag ng pananaliksik na ito sa pagbuo ng mga teorya o

Sa mga kongklusyong nabuo, ang mga sumusunod na tagubilin o rekomendasyon

1. Iminumungkahing linangin ang kakayahan ng mga guro na makabuo ng mga

FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 176

2. Iminumungkahi sa mga guro na gumawa ng mga gawaing may kinalaman sa

3. Mas malilinang ang kaalaman ng mga mag-aaral kung ang asignaturang

4. Magkaroon ng malalimang pag-aaral tungkol sa nagawang pananaliksik na

5. Itinatagubilin ding ipasubok ang kabisaan ng instruksiyong modyular sa mga

6. Iminumungkahi ring gamitin ang nabuong modyul bilang pantulong sa mga

7. Iminumungkahi ring bumuo ng kagamitang modyul sa pakikinig.

FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 177

Suliranin Buod Kongklusyon Rekomendasyon

Ano ang pagkakaiba Mas mataas ang Mabisa at Iminumungkahi na

Mga Panghuling Bahagi ng Pananaliksik

Talaan ng mga Sanggunian

Ibinase ang pormat sa aklat nina Garcia, et al. (2008)

Sa bahaging ito makikita ang lahat ng ginamit ng mananaliksik na aklat, magasin,

FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 178

Pagmasdan ang pagkakaiba ng estilong APA at Campbell:

APA: Garcia, Lakandupil C. (2008). Kalatas:pagbasa at pagsulat tungo sa

Campbell: Garcia, Lakandupil C. Kalatas:Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik

Aklat-dalawa ang may akda

APA: Garcia, Lakandupil C. at Gonzales, Corazon C. (2008). Kalatas: pagbasa at

Campbell: Garcia, Lakandupil C. at Gonzales, Corazon C. Kalatas: Pagbasa at

Aklat-tatlo o higit pa ang may akda

APA: Garci, Lakandupil C. et al. (2008). Kalatas: pagbasa at pagsulat tungo sa

Campbell: Garcia, Lakandupil C. et al. Kalatas:Pagbasa at pagsulat Tungo sa

1. Nasa ikalawa o mga sumusunod pang linya ay mapapansing naglalaan ng limang

FT 602 MGA LAWAK SA PANANALIKSIK SA FILIPINO 179

 Ang taon ay nakasulat pagkatapos  Ang taon ay nasa hulihan ng

Pablisher ang inilalagay kung napakaraming awtor

Jimcy Publshing House (2008) Kalatas: Pagbasa at PagsulatTungo sa Pananaliksik

Institusyon ang may akda

Ang Komisyong Konstitusyonal ng 1986. Ang Konstitusyon ng Republika ng

Panayam ang pinagkunan ng ideya

Gonzales, Christian Darryl C. Isang priobadong panayam na naganap pagkatapos

The Filipino Educator. (2005) Setyembre-Oktubre, Vol. 3. Blg. 5.

Ramos, Ermilyn P. (2008) “Tradisyon Na Pamamaraan At Instruksiyong Modyular: