Professional Documents
Culture Documents
2η ΕΝΟΤΗΤΑ2 ΟΔΥΣΣΕΙΑ
2η ΕΝΟΤΗΤΑ2 ΟΔΥΣΣΕΙΑ
ASSOCIATION
Ὁμάδα Ἒρευνας καί Μελέτης τῶν Ὁμηρικῶν
Ἐπῶν
Συντονίστρια: Ἰσμήνη Μαρτίνη
e-mail: ismartin797@gmail.com
Ἀθήνα 22/09/2018
ἔνθα: (χρονικό καί τοπικό ἐπίρρημα): ὅταν, τότε, ἐκεῖ, αὐτοῦ, πρός τά ἐκεῖ, πρός τά ἐδῶ, σ' αὐτήν
τήν περίπτωση
αἰπὺς: ὑψηλός κι ἀπόκρημνος (ἐπί βράχων κυρίως), ὁλοσχερής, ὁλοκληρωτικός, τραχύς, δύσκολος
οἴκοι (δοτική πληθυντικοῦ τοῦ οὐσιαστικοῦ: οἶκος): στά σπίτια, στούς οἴκους, στίς πατρίδες, στίς
οἰκογένειες
ἔσαν ἐκ τοῦ εἶμι: πολύ σημαντικό ρῆμα δηλωτικό κινήσεως: πάω, ἔρχομαι, πορεύομαι, διέρχομαι,
ἐπιβιβάζομαι, πετῶ (ἐπί πτηνῶν).
Μετοχή: ἰών, ἰοῦσα, ἰόν ( τά ἰόντα, τά κινούμενα),
Προστακτική: ἴτω, ἴτε, ἰόντων / ἴτωσαν: ἔξιτε=ἐξέλθετε (exit)
(Προσοχή: εἶναι διαφορετικό ἀπό τό προσωπικό ρῆμα εἰμί)
πόλεμος (ἐκ τοῦ πελεμίζω): πόλεμος, μάχη, σύγκρουση, συμπλοκή, σύρραξη, ἀνταγωνισμός
πελεμίζω (ἐκ τοῦ ρήματος πάλλω): πάλλω, τρέμω, ἀσπαίρω, σείω, κινῶ, τινάσσω, ἀπομακρύνω μέ
ὤθηση
οἶος: μόνος, μόνος μεταξύ ἄλλων, μοναδικός στό εἶδος του ( διαφέρει ἀπό τήν ἀναφορική
ἀντωνυμία : οἷος= ὁ ὁποῖος/ τό πρῶτο γράφεται μέ ψιλή καί τό δεύτερο μέ δασεῖα)
νόστος: βλ. 1η ἑνότητα
κεχρημένος ἐκ τοῦ χράομαι-χρέομαι: χρησιμοποιῶ, ἔχω ἀνάγκη τινός, ἔχω στήν διάθεσή μου,
μεταχειρίζομαι κάποιον, συνηθίζω, χρειάζομαι, ἐπιθυμῶ, δοκιμάζω, ὑποφέρω, ὑπόκειμαι
ἡ νύμφη: θεότητα τῶν πηγῶν, τῶν δασῶν, τῶν ποταμῶν καί τῶν βουνῶν. Ἡ νεαρή σύζυγος, κάθε
ἔγγαμος γυναῖκα, ἡ ὥριμη παρθένος ἡ ὁποία βρίσκεται σέ ὥρα γάμου
γλαφυρός ἐκ τοῦ γλάφω: λαξευτός, κοῖλος, βαθύς, σκαλιστός, ἀνάγλυφος, λεῖος, στιλπνός,
στιλβωμένος
περιπλόμενος: ὁ περιφερόμενος, αὐτός πού ἔχει παρέλθει, ἔχει περάσει, ἔχει κυλήσει, ὁλοκληρωθεῖ
(μέ τήν χρονική ἔννοια)
ἐπεκλώσαντο ἐκ τοῦ ἐπικλώθω: κλώθω, γνέθω, κλώθω τήν μοῖρα, ὁρίζω τήν μοῖρα τινός
νέεσθαι ἐκ τοῦ νέομαι: ἐπιστρέφω πίσω, ἐπανέρχομαι, φεύγω γιά νά ἐπιστρέψω, ἀναχωρῶ
ἔνθα: ἐκεῖ, σ’ ἐκεῖνον τόν τόπο, τότε, ἀμέσως μόλις, τότε λοιπόν, κάποτε
πεφυγμένος ( μετοχή παθητικοῦ παρακειμένου τοῦ ρήματος φεύγω) : αὐτός πού ἔχει ξεφύγει,
διαφύγει, φύγει
ἦεν: ἦταν
οἷσι /οἷς : δικούς του ( ἡ κατάληξη -σι, χρησιμεύει στήν μετρική, δέν ἀντιστοιχεῖ σέ γραμματικό
τῦπο. Τήν κατάληξη αὐτή τήν χρησιμοποιεῖ ἀρκετά συχνά ὁ Ὅμηρος χάριν τοῦ μέτρου καί τῆς
εὐφωνίας)
φίλοισι ἀντί φίλοις (δοτική πληθυντικοῦ τῆς λέξεως φίλος) : χρήση τῆς καταλήξεως -σι, ὅπως στό
προηγούμενο
φιλέω: ἀγαπῶ, φέρομαι τρυφερά, ἀσπάζομαι. Φράση: φιλεῖ γίγνεσθαι: γίνεται συνήθως, κατά τήν
συνήθεια
ἐλέαιρον ἐκ τοῦ ἐλεαίρω (ποιητικός τῦπος τοῦ ἐλεέω) : λυπᾶμαι, συμπονῶ, οἰκτείρω (ἐλεημοσύνη,
ἔλεος)
Ποσειδῶν καί Ποσειδάων- ὁ Ὅμηρος χρησιμοποιεῖ καί τόν ἀσυναίρετο τῦπο τοῦ ὀνόματος
ἀντιθέῳ, δοτική ἑνικοῦ τοῦ ἀντίθεος: ἰσόθεος ἀλλά καί ἀντίθετος ἀπό τούς θεούς, δηλαδή ἀσεβής
(ἐξαρτᾶται ἡ ἑρμηνεία ἀπό τά συμφραζόμενα).
πάρος: πρίν, ἄλλοτε, προηγουμένως, νωρίς, πρίν ἀπό (ὡς τοπικό ἐπίρρημα)
Γραμματική
Ἡ Ὀξεῖα ( ὁ ἦχος ὀξύνεται, ὑψοῦται), ἡ βαρεῖα (ὁ ἦχος βαρύνεται, βαθαίνει-τίθεται στήν λήγουσα
τῶν λέξεων ἀντί γιά ὀξεία σέ ὁρισμένες περιπτώσεις. Δέν τήν βλέπουμε συνήθως στα κείμενα .
παραλείπεται.), ἡ ὀξειβαρεῖα ἤ περισπωμένη ( ὁ ἦχος ὀξύνεται καί βαρύνεται ἀμέσως στόν ἴδιο
φθόγγο, περισπᾶται).
Κατ' ἀρχάς θά θυμίσουμε ὅτι στήν ἀρχαιότητα ἡ ἑλληνική γραφή ἦταν μόνο κεφαλαιογράμματη καί
χωρίς τόνους. Τά γράμματα συμβόλιζαν καί τούς ἀριθμούς καί τίς μουσικές νότες.
Ἡ ἐφεύρεση τῶν τόνων ἀποδίδεται στόν Ἀλεξανδρινό γραμματικό Ἀριστοφάνη τόν Βυζάντιο
(τέλος 3ου - ἀρχές 2ου αἰῶνος π.Χ.) καί γενικότερα στούς "Ἀλεξανδρινούς Φιλολόγους", μέ σκοπό
τήν πιστότερη ἀπεικόνιση τοῦ μέτρου στό ἔργο τοῦ Ὁμήρου καί τῶν μελικῶν ποιητῶν. Λόγῳ τῆς
ἀντικατάστασης τοῦ μουσικοῦ τονισμοῦ ἀπό τόν δυναμικό, ἤδη ἀπό τά ἑλληνιστικά χρόνια, ἡ
ἀνάγνωση τῶν κλασσικῶν κειμένων εἶχε καταστεῖ ἰδιαίτερα δύσκολη. Οἱ μαθητές και οἱ λόγιοι
χρειάζονταν κάποια διακριτικά σημάδια γιά νά ἀναγνωρίζουν σωστά τίς λέξεις καί νά ἀποδίδουν
σωστά τό μέτρο, γιατί θεωροῦσαν ὅτι εἶχε χαθεῖ ἡ σωστή προσωδιακή ἐκφορά καί μουσικότητα τοῦ
Ἑλληνικοῦ Λόγου. Ἔτσι καθιερώθηκε σταδιακά ἡ ἐφεύρεση τοῦ Ἀριστοφάνη τοῦ Βυζαντίου, πού
ἀρχικά ὅμως χρησιμοποιήθηκε μόνο σέ ὁρισμένα λογοτεχνικά ἔμμετρα ἔργα (ἀπουσιάζει ἀπό
καθημερινά κείμενα, ὅπως ἐπιστολές καί ἔγγραφα) καί μάλιστα καθόλου συστηματικά (συχνότατα
ἔχει προστεθεῖ ἀπό ἄλλο γραφέα ἤ διορθωτή).
Στίς ἀρχαῖες ἑλληνικές διαλέκτους εἰκάζεται ὅτι χρησιμοποιοῦνταν ὁ μουσικός τονισμός. Δηλαδή, ἡ
τονιζομένη συλλαβή προφέρονταν σέ ὑψηλότερο (λεπτότερο) μουσικό τόνο ἀπό τίς ὑπόλοιπες καί
ὄχι πιό δυνατά ἀπό αὐτές (ὅπως στόν δυναμικό μεταγενέστερο τονισμό). Ἡ θεωρία αὐτήν
ἐνισχύεται ἀπό τήν παρατήρηση πώς οἱ τόνοι δέν ἐπηρεάζουν τόν ρυθμό στά μέτρα τῆς
ποίησης, κάτι πού θά συνέβαινε ἐάν χρησιμοποιοῦνταν δυναμικός τονισμός.
(https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF
%8C%CF%82)
2. Πνεύματα: Ψιλή (π.χ.: οἶος) καί δασεῖα (π.χ.: οἷος)
Ἐπίσης, τά φωνήεντα δέν φέρονται στήν ποίηση ἀποκλειστικά ὡς βραχέα (ε,ο) ἤ ἀποκλειστικά ὡς
μακρά (η,ω), ἀλλά μποροῦν νά φέρονται ὡς “θέσει” βραχέα ἤ ὡς “θέσει” μακρά.
Ὁ ρυθμός καί τό μέτρο δηλαδή δέν προσαρμόζονται στό ὑπάρχον φωνῆεν, ἀλλά τό φωνῆεν
προσαρμόζεται στόν ρυθμό καί τό μέτρο.
Ἐπιγραμματικά τά κυριότερα μέτρα εἶναι τά ἑξῆς:
Σύμβολα:
(-) :μακρά συλλαβή
(υ): βραχεῖα συλλαβή
Ἰσμήνη Μαρτίνη
Συντονίστρια Ἐπιτροπῆς Ὁμήρου
Ἀθήνα