Универзитет „Гоце Делчев“- Штип

Факултет за туризам, бизнис и логистика

Студии по бизнис и логистика

Гевгелија

ПРОЕКТНА ЗАДАЧА

ПРЕДМЕТ:Банкарско работење

Тема: „Важноста и улогата на банките во економијата“

Ментор:проф. Др. Зоран Темелков Изработил:

Горан Свенчев 176925

Гевгелија,Мај 2020
 СОДРЖИНА

Вовед...........................................................................................................................3

Финансискиот сектор во литературата................................................................5

Улогата на финансискиот сектор..........................................................................6

Развој на банкарскиот сектор и економски раст................................................7

Важноста на банките во економијата...................................................................7

Користена литература............................................................................................14

2
 Банка е дефинирана како финансиска институција со примарна цел да
прифаќа пари од штедачите и да позајмува заеми на должници. Депоненти
се обично луѓе или компании со вишок пари кои ги депонираат своите пари
во банка со цел да заштедат, додека должници се луѓе кои немаат доволно
пари за да ги извршуваат посакуваните активности, со што се позајмуваат
од банките. Банките остваруваат добивка од разликите во каматата што
им се исплаќа на штедачите и од каматната стапка на должниците. Овој
процес на прифаќање пари од депонент и нивно позајмување на должници е
познат како финансиско посредување и банките се исто така финансиски
посредници (Абел, 2013).

Вовед

Банкарството е забележано како еден од клучните двигатели во

светската економија денес, бидејќи банкарството обезбедува ликвидност
потребна за семејства и бизниси да инвестираат за во иднина (Амадео, 2018)
Со Законот за банкарска регулатива од 1949 година, банкарството е
дефинирано како „целта на заемот. и инвестиции, депозити на пари од јавноста
што може да се вратат на барање или на друг начин и се повлекуваат со чек,
нацрт или забележани како поинаку” Правниот речник го дефинира
банкарството како „деловна активност за примање депозити од јавноста или
преку финансиските пазари, со цел на позајмување со повисока каматна
стапка“. Без оглед на тоа како се дефинира банкарството, банките имаат многу
должности кон клиентот, кои вклучуваат чување на безбедноста на нивните
пари, проверки на готовина, депонирање и повлекување пари, како и
одржување на доверливост.

Постигнувањето високи и одржливи стапки на економски раст одамна е

цел на економскиот развој во сите земји. Во обид да се промовира растот,
неколку политики се иницирани од владите за подигнување на животниот
стандард на нивното население за да се ослободи од сиромаштијата.

3
Сепак, за промоција на развојот е потребен доволен износ на капитал и
профитабилни инвестиции што гарантираат одржлив раст на економијата. Во
последниве години, политиките за подобрување на мобилизацијата на
заштедите се повеќе се предлагаат како соодветни, бидејќи стапката на
заштеди може да влијае на економскиот раст преку финансирање на
продуктивни инвестиции. Затоа, мобилизацијата на заштедите е неопходен
услов за постигнување високи и одржливи стапки на економски раст.

Сепак, аргументот во врска со неопходноста на заштедите за успех е поврзан

со друг аргумент во врска со ефективноста на заштедите при финансирање на
акумулацијата на капитал и со тоа и зголемувањето на инвестициите (Пагано,
1993 и Бек и сор., 2000). Ова води до прашањето за важноста и улогата на
финансискиот сектор во сложената врска помеѓу заштедите, инвестициите и
развојот. Интеракцијата помеѓу развојот на финансискиот сектор и макро-
економското работење од една страна и заштедите од друга страна, е
разгледана во литературата за економски развој и развој (Левин, 1997, Вестли,
2001 и Бек и сор., 2005).

Дебатата за ова прашање останува релевантна и контроверзна. Дискусиите се

случуваат во различни димензии, една од нив е врската помеѓу заштедите и
растот. Втората димензија на дебатата е ефектот на развојот на финансискиот
сектор во заштедите, што доведува до важно прашање дали каматната стапка
има некаков ефект врз штедењето. Трет аспект на дебатата е односот помеѓу
банкарскиот сектор и развојот, што доведува до прашањето: дали развојот на
банкарскиот сектор предизвикува економски раст или растот го предизвикува
или поттикнува развојот на банкарскиот сектор?

Како признание дека банките играат клучна улога во економскиот развој на

земјите, оваа студија се обидува да ги реши горенаведените прашања. Прво, ја
испитува литературата за развојот на банкарскиот сектор, проценувајќи го
влијанието на ликвидноста на акциите, каматните стапки, заемите и заштедите
врз БДП и стимулацијата на економскиот раст. Второ, ја проценува важноста на
развојот на финансискиот сектор со испитување на неговото влијание врз
економскиот раст и инвестициите, што е главниот извор на раст.

4
Финансискиот сектор во литературата
Финансискиот сектор игра витална улога во економскиот развој на која
било земја. Ги поврзува заштедите и инвестициите и затоа го промовира
економскиот раст, кој е подобрен затоа што поефикасен и подобро
структуриран финансиски сектор помага да се мобилизираат повеќе заштеди и
да се зголемат продуктивните инвестиции што доведуваат до економски раст.

Финансиите, исто така, игра клучна улога во секоја економија бидејќи

компаниите мора да земат вложени средства за поддршка на следното
производство на стоки и услуги. Исто така, владите често се позајмуваат за
финансирање на краткорочни и долгорочни недостатоци помеѓу расходите и
приходите. Домаќинствата подеднакво позајмуваат од финансискиот сектор за
да финансираат големи набавки што ги надминуваат нивните постојни
приходи.

Додека самофинансирањето преку заштеди е опција за компаниите и

семејствата, сепак, услугите што ги обезбедуваат овие фирми во финансискиот
сектор преку обезбедување возила и инструменти за овие заштеди,
инвестиции, заеми и заеми за активности се генерално супериорни во однос на
самофинансирање преку акумулирани заштеди.

Во земјите во развој, улогите на капиталот и финансискиот сектор се уште

посуштински. Ова е затоа што граѓаните и владата се надеваат дека нивните
економии ќе растат брзо, така што ќе генерираат значително повисоки приходи
по глава на жител и стандарди на однесување. Кинг и Левин, (2003)
забележува дека ефикасен финансиски сектор, односно оној што ги охрабрува
заштедите, ги заштедува ефективно и ги распределува на инвестиции што ќе
создадат големи зголемувања на идните производи и услуги, може да биде
клучен дел од стратегијата за постигнување брза економскиот раст.

За да се нагласи важноста на развојот на финансискиот сектор во економијата

и делумно да се решат согледуваните недостатоци на секторот во
обезбедувањето финансиски услуги, владите меѓународно интервенираа
опсежно во работењето на секторот за финансиски услуги (Светска банка,
2005).

5
Ваквите интервенции вклучија: државна сопственост на банки, осигурителни
компании и други финансиски посредници; ограничувања на владата за
апликантот од страна на домашните и странските претпријатија во секторот за
финансиски услуги; владино назначување на сектори на кои банките треба да
им позајмуваат; регулатива на владата за каматните стапки; строги ствари на
владата во однос на формите и видовите на финансиски инструменти што
можат да се понудат и државно оданочување на различни инструменти,
трансакции и приливи на приходи поврзани со финансиски услуги.

Финансискиот сектор на богатство опфаќа фирми како што се банки,

осигурителни компании, пензиски фондови, брокерски друштва кои
обезбедуваат овие и други финансиски услуги за остатокот од економијата.
Сепак, овој труд се однесува исклучиво на банкарскиот сектор.

Улогата на финансискиот сектор

Ефективен и ефикасен финансиски сектор може да ја подобри
распределбата на ресурсите во една економија преку подобрување на
мобилизацијата на ресурсите од финансиските единици со вишок средства и
олеснување на трансферот на тие ресурси од реалните штедачи на оние
економски единици со побарувања за инвестиции или употреба што се во
прекумерно од сопствените заштеди, создавајќи богатство во економијата.
Важноста на овој процес не може да се потцени бидејќи преку овој процес,
подобро се користат ресурсите на една економија, што доведува до повисоко
ниво на реален доход. Како што е забележано од Захид (2008), ефективното
функционирање на финансискиот сектор доведува до повисоки просечни
приноси од инвестициите што резултира со поголема стапка на заштеда,
давајќи поголема ликвидност на финансискиот сектор, што тие можат да
придонесат за профитабилни инвестиции, што на крајот ќе ја зголеми стапката
на успех на економијата.

Идеално, банкарскиот сектор се развива за да служи како ефикасен посредник

помеѓу штедачите и инвеститорите, генерирајќи цени за расчистување на
пазарот и каматни стапки. Таквата состојба има практични импликации врз
штедењето и растот. Според Бенсивенга и Смит (1991), корисни активности на

6
банките се прифаќање на депозити, заеми со што се елиминира потребата за
самофинансирање.

Активностите на банката вклучуваат две значајни импликации за заштеди и

инвестиции кои обезбедуваат ликвидност; банките им дозволуваат на
штедачите кои не сакаат ризик да чуваат банкарски депозити наместо чисти (но
непродуктивни) средства. Од особено значење е дека банките можат да
економираат во однос на ликвидните резерви што не придонесуваат за
акумулација на капитал. Исто така, со елиминирање на самофинансираните
капитални инвестиции, банките спречуваат непотребна ликвидација на такви
инвестиции од страна на претприемачи кои сметаат дека им треба ликвидност.

Развој на банкарскиот сектор и економски раст

Постои значителна теоретска и емпириска студија што воспоставува
врска помеѓу развојот на банкарскиот сектор и економскиот раст. Ова е затоа
што природата на банкарскиот систем е бесконечна и широко распространета
таму каде што неодамна има промени во банкарските регулативи, услуги и
инструменти. Влијанието на овие промени се прошири на границите на една
мала регионална економија кон меѓународната и глобалната економија.

Во реалноста, многу земји во развој не ги имаат развиено своите финансиски

системи и тие не биле приоритет и затоа не биле ставени на врвот на нивните
агенди за развој и раст, за разлика од развиените економии, се признава дека е
од значајна важност за нивните економии и како таквите го сметаат
финансискиот систем како срцето на системот бидејќи ги усогласува
економските активности и ефикасното распределување на ресурсите.

Широк спектар на емпириски докази го поддржува ставот дека банкарскиот

развој може директно да влијае на економскиот развој и растот и пониската
нееднаквост на приходите (allалијан и Киркпатрик, 2001; Вестли, 2001). Ова е
во согласност со набудувањето на Светска банка (2001) дека постои можност
за случајна врска помеѓу ефективно функционирачкиот банкарски систем,
макро-економската стабилност, намалувањето на сиромаштијата и
економскиот раст.

7
Компаративните истражувања за врската помеѓу банкарскиот систем и
економскиот раст покажуваат дека фирмите лоцирани во економии со добро
развиен банкарски сектор и берзи, пораснале побрзо од оние во економиите со
слични системи, но кои се помалку развиени (Демиргуц-Кунт и Максимовиќ,
2005; Левин и Зервус, 1996 и Рајан и Зингалес, 2010).

Важноста на банките во економијата

Може да се каже дека финансискиот развој има двојно влијание врз
економскиот раст. Од една страна, развојот на домашните финансиски пазари
може да ја подобри ефективноста на акумулацијата на капиталот и од друга
страна, финансиското посредување може да придонесе за зголемување на
инвестициите во заштедите. Овој пристап беше нагласен од Голдсмит (1969),
кој исто така наоѓа одредена позитивна корелација помеѓу финансискиот развој
и нивото на реална БДП по капитал. Тој ја припишува оваа врска на
позитивното влијание што го има финансискиот развој во поттикнување на
поефикасно користење на акциите на капиталот.

Ова беше дополнително потврдено од Гринвуд и Јовановиќ (1990) кои покажаа

дека постои позитивна двонасочна каузална врска помеѓу економскиот раст и
финансискиот развој, посочувајќи дека процесот на раст стимулира поголемо
учество на финансиските пазари со што се олеснува создавањето и
проширувањето на финансиски институции. Додека од друга страна,
финансиските институции, со собирање и анализа на податоци од различни
потенцијални инвеститори, овозможуваат поефикасно преземање на
инвестициски проекти, што ги стимулира инвестициите и растот.

Развојот на банкарскиот сектор, исто така, може да се мери според маргината

помеѓу каматните стапки на заемите и депозитите и според процентот на
нефункционални заеми во економијата. Тоа е затоа што и двата се значајно и
негативно поврзани со економскиот раст, бидејќи нефункционалните заеми ги
опишуваат квантитетот и квалитетот на информациите што ги собрал и
анализирал банкарскиот сектор, што пак влијае на неговото кредитирање на
инвеститорите.

Развојот на финансискиот сектор може да биде основен предуслов за

економски раст, бидејќи добро функционирачките пазари и финансиските

8
институции можат да ги намалат трошоците за трансакција и асиметрични
проблеми со информациите. Во исто време, финансиските институции играат
сè поголема клучна улога во идентификувањето на можностите за
инвестирање, изборот на најпрофитабилни проекти, мобилизирање на
заштеди, олеснување на трговијата и диверзификација на ризикот, како и
подобрување на механизмите за корпоративно управување.

Исто така, Беси и Ванг (1997), открија дека неразвиеноста на банкарскиот

сектор негативно влијае на населението и растот, додека ефикасните
банкарски сектори позитивно влијаат на економскиот раст преку ефикасно
распределување на ресурсите на најпродуктивните корисници. Покрај тоа, тие
открија дека ограничувањето на стапката на депозит и зголемувањето на
побарувањата за резерви, ги намалуваат стапките на раст. Слично на тоа,
Левин (1997) го поддржува аргументот на позитивната асоцијација помеѓу
развојот на финансискиот сектор и економскиот раст, тврдејќи дека развојот на
финансиските институции и пазарите е суштински дел од процесот на раст и не
е „непоследна страна што покажува пасивно реакција на економскиот раст и
индустријализација (стр.689).

Светска банка (2001) цитираше емпириски студии, кои силно сугерираат дека
подобрувањата во финансиските аранжмани претходи и придонесуваат за
економските перформанси. На пример, Кинг и Левин (1993а) покажаа дека
нивото на финансиски развој во 1960 година беше значајна детерминанта на
економскиот раст. Други неодамнешни студии се обидоа да утврдат дали
финансискиот развој води кон подобрување на економскиот раст и
перформанси. На пример, Бек и сор., (2000) го оценија долгорочното влијание
на егзогената компонента на финансискиот посреднички развој врз изворите на
економски раст со употреба на примерок меѓу кантри со просечни податоци за
периодот 1960-1995. Откриле дека финансиските посредници имаат голем,
позитивен ефект врз растот на продуктивноста на вкупниот фактор и дека
лошите логични врски помеѓу финансискиот развој и стапката на физички
инвестиции и приватните заштеди се слаби.

Подеднакво, Нидкумана (2001) ги истражуваше врските помеѓу финансискиот

развој и економскиот развој, откривајќи дека емпириското истражување за

9
односот помеѓу финансискиот развој и економскиот раст во Африка останува
ограничено. Сепак, постојните докази сугерираат дека финансискиот развој е
позитивно поврзан со стапката на раст на реалниот доход и понатаму укажува
на тоа дека финансиските системи сè уште се релативно недоволно развиени
во поголемиот дел од африканските земји.

Неимке (2003) користеше теоретски и емпириски пристап за да ја објасни

динамичката врска помеѓу финансискиот развој и економскиот раст во земјите
во транзиција. Откри дека и теоретските објаснувања и емпириските резултати
укажуваат на финансиските институции кои имаат значителни ефекти врз
инвестициите и развојот на продуктивноста на факторите како основа за
долгорочен позитивен раст. Ова е особено точно за централна и источна
Европа, како и за економиите на поранешниот Советски сојуз кои наследија
широко застарена капитална залиха и страдаат од нагло опаѓање на стапките
на раст.

Бек и сор. (2005) откриле дека финансискиот развој го поттикнува растот на

индустриите кои се природно составени од мали фирми, повеќе од индустриите
со големи фирми. Нивната работа придонесува за литературата за механизмот
преку кој финансискиот развој го зголемува агрегатниот економски раст. Покрај
потврдувањето дека финансискиот развој го олеснува економскиот раст преку
зајакнување на растот на фирмите кои се потпираат на надворешни финансии,
тие покажуваат дека финансискиот развој го поттикнува економскиот раст со
олеснување на ограничувањата за раст на малите фирми.

Фајз и Абма (2003) ја испитаа емпириската врска помеѓу финансискиот развој и

економскиот раст во девет економии во развој во Југоисточна Азија откривајќи
дека финансискиот развој е важен за економскиот раст. Резултатите укажуваат
дека подобрувањето на банкарскиот систем во земјите во развој може да биде
во корист на економскиот развој и исто така дека финансиската
инфраструктура е од огромно значење за економската благосостојба.

Анализирајќи ја врската помеѓу развојот на банкарскиот сектор и растот на

краток и долг рок, Фисман и Лав (2004) открија дека на долг рок, развојот на
банкарскиот сектор го поддржува и промовира економскиот раст преку
продлабочување на пазарите и услугите што ги канализираат заштедите кон

10
продуктивни инвестиции ; овие позитивни аспекти на банкарскиот развој водат
на повисок економски раст на долг рок.

Во врска со улогата на развојот на банкарскиот сектор и во земјите извознички

на нафта и во нафта, Нили и Растад (2007) објавија пониско ниво на
финансиски развој за нафтените економии во споредба со остатокот од светот.
Студијата, исто така, покажува дека слабоста на финансиските институции
придонесува за лошите перформанси на економскиот раст во нафтените
економии и дека оваа слабост може да биде поврзана со доминантната улога
на владата во вкупните инвестиции и недоволно развиениот приватен сектор.

За брзорастечка економија како Кина, развојот на финансискиот сектор

значително предизвика раст на реалната економија. Според Лианг и Тенг
(2005) кои ја истражувале врската помеѓу финансискиот развој и економскиот
раст во периодот 1952-2001 година, откриле дека финансискиот развој,
залихите на физички капитал, меѓународната трговија и реалната каматна
стапка се економски и значително поврзани со економскиот раст. Тие исто така
сугерираа дека во земјите во развој е од клучно значење да се воспостават
добро развиени финансиски системи, особено со здраво финансиско
посредување и либерализирани каматни стапки, од кои сите се неопходни за
ефикасна распределба на кредитот, што пак може да помогне во одржување на
одржлив висок економски раст .

Калдерон и Лиу (2003) ја испитале насоката на каузалност помеѓу развојот на

банкарскиот сектор и економскиот раст на податоците од 109 земји во развој и
индустриски земји од 1960 до 1994 година. Откриле дека развојот на
банкарскиот сектор генерално води кон економски раст и дека има позитивна
интеракција помеѓу финансискиот и економскиот раст. Тие исто така известија
дека финансиското продлабочување придонесува повеќе за случајните односи
во земјите во развој. Финансиското продлабочување го поттикнува економскиот
раст и преку побрза акумулација на капитал и преку раст на продуктивноста.

Сепак, не сите економисти се согласуваат дека развојот на банкарскиот сектор

игра некаква извонредна улога во економскиот раст. На пример, теоремата
Милер-Модилјани (1961) тврди дека „реалните економски одлуки се независни
од методите на финансирање, оставајќи ја само пасивна улога за

11
финансискиот сектор“ (цитиран во Ванг, 1997: 47). Исто така, Чандаваркер
(1992) заклучи дека „никој од пионерите во развојната економија дури и не ги
наведува финансиите како фактор во развојот, па затоа на финансиите се
гледа како на работничка на претпријатијата, одговарајќи на побарувачката за
одредени видови финансиски услуги генерирани од економскиот
развој“( стр.134).

Понатаму, Рам (1999) тврди дека влијанието на развојот на банките врз

економскиот раст е теоретски двосмислено, наведувајќи дека постои
недостаток на значајна позитивна поврзаност помеѓу финансискиот развој и
економскиот раст.

Шан, и сор. (2001) заземаат различно гледиште во врска со врската помеѓу

развојот на финансискиот сектор и економскиот раст, тврдејќи дека
неодамнешните искуства не се во согласност со широко распространетиот
став. Тие истакнаа дека брзиот раст на многу азиски економии во 70-тите и 80-
тите години е постигнат со домашните финансиски сектори кои не може да се
сметаат за развиени. Понатаму, тие тврдат дека многу земји на ОЕЦД
започнале финансиски реформи во 1980-тите, сепак заштедите, инвестициите
и растот во нив не се забрзани. Дури и кога заштедите се зголемија по
финансиската дерегулација, сепак има малку емпириски докази во врска со
поврзаноста на заштедите и домашноо опкружување (Бодман, 1995).

Може да се тврди дека улогите на банките во економскиот раст на земјите се

ограничени, особено во економиите во развој каде што постојат несовршени
информации. Парадигмата за асиметрична информација помеѓу
заемопримачите и заемодавателите нуди вредни увиди во формите што
финансиите најверојатно ќе бидат земени; бидејќи ќе се утврди кој ќе може да
добие финансии, од кого и под кои услови и услови. Овој процес сериозно ќе го
ограничи пристапот до средства за оние на кои им се потребни и со тоа ќе ја
забави стапката на економски активности. Така, банките се занимаваат со
ратирање на кредити за да го компензираат овој ризик со наметнување
повисоки цени на должници што ги обесхрабрува должниците со вредни
инвестиции да бараат заеми, а со тоа се влошуваат стапките на економските
активности во земјата. Всушност, улогата на банките во економскиот раст е

12
строго ограничена бидејќи кредитното рационализирање обесхрабрува голем
дел од должници што ги поткопува пазарите (Bhattacharya and Thakor, 1993).

Сепак, Де Грегорио (1993) сугерира дека врската помеѓу ограничувањата на

позајмицата и растот на крајот ќе зависи од важноста на ефектот на
ограничувањата на позајмицата врз маргиналната продуктивност на капиталот
во однос на нивниот ефект врз обемот на заштедите. Гвидоти и Де Грегорио
(1995) покажуваат дека релаксацијата на ограничувањата за позајмување ги
зголемува стимулациите за акумулација на човечки капитал, што веројатно ќе
го зголеми маргиналниот производ на капиталот, што може да доведе до
поголем раст и покрај намалувањето на заштедите.

13
Користена литература

1. Витанова Д-р Гордана, „Даночно и банкарско сметководство“, 2009

2. Vedpuriswar A.V., Credit Risk Plus and Credit Metrics, 2009

3. Good A. Barbara, Electronic money, FRBC, 1997,

4. Yang Yi-Jen, “The Security of Electronic Banking”

5. Лаудон К. Кенет, Травер Герсио Карол, „Електронска трговија“, 2010

6. Md. Atiqur Rahman Khan, Md. Masud Karim, „E-Banking and extendedrisks: How
to deal with the challenge?“

7. Mihailovic Ivan, „Kvalitet usluga u internet bankarstvu“, 2009

8. Николовски Д-р Пеце, „Интерна и екстерна ревизија“, 2009

9. Nixon Brian, Dixon Mary,“E-banking – Managing your money andtransactions

online”, 2000

10. N. Krishna Veni, “Introduction to E-Commerce, E-Business &E-

Banking“,Cherran's Arts Science College

11. OCC, „Internet Banking“, Comptroller of the Currency, Federal

FinancialInstitutions Examination Council, 1999

12. OCC, „E-Banking”, Federal Financial Institutions ExaminationCouncil, 2003

14
15